"SELEKCIJAI SEMENARSTVO"PLANT BREEIJING ANDSEED PRODUCTION. VOL VII. No. 1-2 (2000). STR. 67-72. NOVI SAD

UDK: 631524 : 633.11

UTICAJ GENOTIPA NA DINAMIKU NALIVANJAZRNA KUKURUZA

BIBERDZIC M '. LAZOVIC D..' JOVOVIC Z2. BARAC S.'

fZVOD: lstraiivanja su obavljena na podrucju Kosmeta. Cilj istraiivanja j e bio da se utvrdi uti ca)genotipova razlicite du i ine vegetacionogpen oda na dinamiku nakupljanja suve materije uzrnu. kao I na dtnamikufo rmiranja prtn osa. U cilju ovih ispitivanja postavljen je poljski ogled u koji su bili ukljuceni sledeci genotipovikukuru:a : "iSSC -375. NSSC-420 I NSSC-640. Kod najramjeg hibrida (NSSC-375) sadri aj suve ntaterije l S.0 0 1'0 (dana odpocetka oplodnje) iznosio f5.2 % I intenzivnaje rastao do 75. 0 0 1'0. kadaje iznosio 74.3 % Kodnajkasnijeg hibrida (NSSC-640) sadri aj suve materije f5 .DOpOje bio nizak i iznosioj e f4.3 %. Masa 1000::1'110se mtenzivn op ovecavala do 75.001'0. Naj vecaje bila kod hibrida NSSC-640 (344.8 g). Prinos zrnapokhpu sa 14% vode lakole brzo raste sve do 75. 001'0 Kod hibrida NSSC-420 najveci prin os (159.07 g/klipu) bio j e 93001'0

Kljui'nc reel: genotip. suva materija . masa 1000 ::1'110 . prinos.

UVOD: Po svom privrednom znacaju kukuruzjcjed na od najv aznij ih ratarskih kultura, 0 ceruu govoripod atak da se u SAD od 3000 artikala koji sesvakodncvno prodaju u njih 1300 ugradenckukuruzne preradevine (Bek ric, 1994). Zrnokukuruza se odlik ujc vclikim sadrzaj em ugljenihhidr ata (80 %). protcina (9-10 %) i ulja (4-5 %) ipredstavlja veoma vazan energetski izvor u ishraniIjudi i domacih zivotinja. kao i vaznu sirovinu zaindustrijsku upotr cbu (Peji c i sar., 1995).

Tokom formiranja zrno kukuruza povecava svojedimcnzije, nakon ccga nastupaju procesi nalivanj a isazrcvanja zrna . U tim procesima dnlazi do mnogihpromena, a posebno su vazne one koje se odnose nanakupljanj e suve materije u zrnu, kao i one u smisluformiranja prinosa. U zavisnosti od genot ipa, rokasetve, gustine i lokaliteta, dinamiku promena naprcdnaved enih paramct ara pratio j e niz istra zivaca(Drczgic i sar.. 1977: Mancev, 1980: Starcevic i Sat..

1981; Marinkovic, 1983: Toth et al., 1984: Troxler ctal., 1986: Videnovic i Dumanovic, 1994).

Drezgic i sar. (1978) su utvrdili daje sadr2aj suvematerije kod hibrida NSSC-70 15. dana posle svilanjaizno sio 10.9 % da bi nak on toga suva materijaintenzivno rasla do 67. dana od sviianj a. Nakon toga.sve do 88. dana od svilanja sadr2aj suve materije jerastao slabim inten zitetom, da bi nakon toga tajsadrzaj opadao.

Prateci dinarniku suve materi je Marinkovic(1983) konstatuje da je 59 dana posle svilanja sadrzajsuve matcrijc u zrnu iznosio 70.3 %.

Toth et al.( 1984) istice da suva materija najvisevredn ost i dostize u fizioloskoj zr elosti sernena. dokTroxler et al. (l 986) naporninju da jc prinos suvcmaterije uslovljcn lokalitetom i klimatskim uslovimagodine

Pej ic i sar. ( 1994) navodi da od svih organa biljkekukuruza, zrno ima najvece uccscc II prinosu suvcmatcrijc.

Prinos zrna zavisi od vise faktora, a najcesci suuslovi uspevanja, genotip , gustine i rok serve, godina.vrerne berbe. Starcevic i sar. (1981) isticu da prinosznacaj no varira po godinama, dok Videnovic i sar,(1994) i Dobrenov i Sat. (1991) isticu da na vanr anjeprinosa po godinarna najveci utica] imaj u uslovi

.gajcnja.Cilj nasih istrazivanja jc bio da sc u dat irn

agroekoloskim uslo vim a isp itaju dinamik anakupljanja suve materije i fonn iranja prinosa zrna 1I

zavisnosti od genotipova razlicite duzine vegetaciJc.

Materijal i mctode rada

Istra2ivanja su obavljena u oko1ini Pri ~ti ne nazem1ji~tu tipa smonice u periodu 1995-1997. godine.Ogledje postavljen po split-pl ot metodi sa 3 gcnotipa(NSSC-375. NSSC-420 i NSSC-640) u dva roka setve

Originalni nautn i rad (Original scientific paper)I Dr MILAN BlBERDZIC. docent. dr DRAGOJE LAZOVIC. red. prof.. dr SASA BARAC. docent . I'oljo­privredni fakultct Pri~tina - KruSevac

~ Mr ZORAN JOVOVI C. Biotehni ~ki Institut. Podgorica

67

sa razlikom od 15 dana. U vrerne svilanja belezene subiljke koje su svilalc isti dan. Prvi uzorei uzimani suIS-Ii dan od pocetk olodnjc (DOPO). a svi narcdni zapo 15 dana kasnije svc do pune zrelosti. Suva matcrijajc odredcna suscnjcm uzorka na 105 DC do konstantnetezinc. a prinos zrna sa 14 % vode po formuli:

prinos sirovog zrna x sirova malerija

86

Dob ijcni podaci su obradcni i predst avljeu ikrivom kv adratne rcgresije.

Rezultati istrazivanja i di skusija

Prosecne trogodisnje vrednosti Z<I oba roka serveo dinaruici nakupljanj a suve materjje, masi 1000 zrnai prinosu zrna po klipu, poscbn o za svaki hibrid .prcdstavljenc su na grafikonima I. 2.. i 3.

Na gralikonu 1. prikuzane su krivc kvadratnercgrcsijc 0 dinamiei nakupljanja suve materije (%)masi 1000 u na (g) i prinosu zrna po klipu (g/kl ipu) zahibrid NSSC-375.

Sadrzaj suve materije je 15. DOPO iznosio 15.2% i imcnzivno jc rastao sve do 75. DOPO. kuda jciznosio 74.3 % . On i dalje raste do 90. DOPO, ali sa

Graf 1. Dinanuka nakupljanja suve materije (5). ntase JOOO zrna (g) i prinosa zrna po klipu (g) kod genoupaNSSC-375Grap h. I. Dynamism ofdry matter accumula tion (%) . 1000 grail/mass (g). grain yie ld per ear (g) . ill genottp eNSSC-375

y=·1 4 .28+2 .J 6 .~ -O.0I3I x'

g1klipuy = - 44 .67 + 4 .00 , - 00233 x'

AM (gil ODD u na)y = . I 13.07 + 10.13 x .- O.OS? , 2

I ~

90 10075

(%SM)

60

s

340

320

300

280

260

240

220 (/0 Sill

200 100

180 90

160 80

140 70

120 60

100 50

80 40

60 30

40 20

20 10

I I15 30 45

dana od pocerku oplodnjc

68

znatno slabijim intcnzitetorn, da bi posle opadao .Najveci intenzitet povecanja sadrzaj a suve materijebioje izmedu 15. i 30 . DOPO i iznosio je Zj.o %. da bise u kasnijim Iazama intenzitet povecanja smanjivao.

Masa 1000 zrna brzo se povecavala do 75. DOPOkadaje izno sila 314 .8 g. Ona se i dalje povecavala do86 . DOPO (321.7 g). da bi nakon toga opadala.Naiveci intenzitet povccanja mase 1000 zma bio jeizrnedu 15. 130 . DOPO i iznosioje 118.7 za 15 dana .

Prinos zrna po klipu, sa 14 % vcdc. je takodebrzo rastao do 75 . DOPO (124 .5 g/klipu). On i daljeraste ali sa slabijim intenzitetorn do 86 . DOPO kadadostizc maksimurn (127 .3 g/klipu) da bi posle opadao .

Najveci intenzitet povccanju prinos zrna po klipu bioje izmedu IS. i 30 . DOPO (44 .07 g) .

Ako dove demo u vezu sva tri analiziranasvojstva. onda se iz krivih kvadratne regresije(graf.l .) vidi da su se sva tri svojstvu povccavalu do75 . DOPO. kadaje u zrnu bilo 74.3 % suve materije, ato odgovara pocetku pune zrelosti ovog hibrida .

Na gralikonu2. su prikazani rezultati istrazivanja zahibrid NSSC-420. Intenizvno povccanje sadri:aja SllVC

materije je bilo do 75. DOPO (69.7 %). da bi ovaj hibridmaksimulne vrednosti suve materijc (70.3 %) irnao 88.OOPO. Najveci intenzitet povecanja sadrzaj a suvematerije je bio izmedu lSi 30. DOPO i iznosioje 21.3 %

Graf 2. Dinannka naknpljanja SIIVematerije (5). mase WOO zrna (g) i prinosa zrna po klipu (g) kod genotipa

NSSC-420Graph. 2. Dynamism ofdry matter accumulation ("/0) . 1000 grain mass (g), grain yield per ear (g) , in genotipeNSSC-420

'7oSMy = - 10.60 + 1.90 x - 0.0112 x'

AM (gil 000 zrna)

y =- 120.16 + 10.37 x - 0.0579 x2

I ~

90 100

g/klipu= - 55.91 + 4 .84 .X - 0 ,0271 x'

756045

dana od

I30

g

340

320

300

280

260

240

220 o/r,sm

200 1O0

180 90

160 80

140 70

120 60

100 50

80 40

60 30

40 20

20 10

I15

69

Masa 1000 zma se brzo povc cavala do 75. DOP O(332.4 g), ona i dalje raste i najvise vrednosti postizc90 . DOP O (3348 g) posle cega opada, Gubitak upr inosu do 100·tog DOPO j e iznosio 6.3 g, sto jemanje neg o u hibrida I\ S -375 .

Prinos zrna po klipuje brzo rastao do 75. DOPO( 153 7 g/klip u), da bi kasniji intenzitet ras ta biosporij i. Ovaj hibri d mak sim alni prinos zma po klipu(159 07 g) posti ze 90. DOP O, da bi nakon toga prin osbl ago opadao. Tako je gubitak u prin osu 1DO-togDOPO izno sio 3.3 g/klipu , ~IO je manje nego kodran ijeg hibrida.

Rezult at i istrazi vanj a za hibrid NSSC-64 0 s uprikazani na grafikonu 3.

Sadrzaj suve rnatcrije j e 15 DOPa bio nizak iiznos io je 14.3 %, da bi sc daljc brzo pov ecavao do75.DOP O (65.3 %). Su va materij a i dalje ta ste ali sas labij im intenzitetorn do 83 . DOPa (66 .13 %) nak onccga opada .

Masa 1000 zma se brzo povccavala do 75. DOPO(328 .7 g). a na i dalje raste ali slabim intenz itetorn inajvisc vrednos ti postize 93 . DOPO (344 .8 g). Poslctoga sedmodn evni gubitak mase 1000 zm aje iznosio3.2 g .

Graf 3 Dinannka nakupljanj a SllVe materije (5) . mo." 11I00 zrna (g) i prtnosa zrn a po klipu (g) kod genotipaNSSC-640Graph. 3. Dynamism ofdry mail er acc um ulation (%), 1000 gram mass (g). grain y ield per ear (g) , in gcnotipeNSS C-640

AM (g/lOOOzrna)

y = - 111.36 + 9.88 x - 0.0535 XC

glk liplJY=_47.92 + 4 .20 x _ 0.02 3 1 )('

% SMy = - 10.79 + 1.84 x - O.OJ 10 x'

I ~

45 60 75dana od pocetka oplodnje

70

90 100

Prinos zrna po klipu se brzo povecavuo do 75.0 01' 0 (14 1.9 g/klipu), On se i dalje povecavao do 95.0 01' 0 ( 14 8.9 g/klipu) nakon cega je opadao .Prosccni gubitak prinos do IOO. log 0 01' 0 je bio malii iznosio je I g/k lipu, sto j e dost a manje nego kodranijih hibrida, pa bi se kombajniranje ovog hi bri ~a

moglo produz iti i nakon 95. 0 0 1'0 bez vecihgubitaka.

Iz kriv ih kvadratne regresije (graD ) moze sevidcti da su sc masa 1000 zma i pnnos zma po klipupovecavali do 95 . 001'0. kada je sadrzaj suvematerije u zrnu iznosio oko 65 %.

Hibrid NSSC-375 je brze nakupljao suvumatcriju ncgo kasniji hibrid i, tako da jc on dostiga~

naj vccu vrcdnost suve materijc od 74.3 %. ~asnlJl

hibridi su imali manje vrcdnosti suve mate nje . jerklimatski faktori nisu omogucili dalje nakupljanjcsuve materije. Medutim kad jc u pitanj u masa 1000zrna 1 prinos zrna po klipu kasniji hibridi su imali vccevrcdnosti. Najveci prinos zm a po klipuje imao hibridNSSC-420 (159.07 g/klipu), a najm anji hibr idNSSC-375 (127.3 glklipu).

Drczgic i sar. (1977) ist icu da jc sadrzaj su vcmaterijc u zrnu 15. dana posle svilanja iznosio II %.dok jc u nasim istrafivanjirna ta vrcdnost bila za parprocenata veca. lsti autori isticu da se suva mate.nJaintcnzivno povccavala do 70 dana od svilunja sa cimesc slazu i naSi rezultati, Rczultati 0 dinarni ci kretanjamasc 1000 zrna slicni su rezultatirna koje iznoscDrezgic i sar. (1978) gdc isticu dajc najveci intenzitetpovecanja mase 1000 zrna bio izmedu 15. i 26. danaod svilanja i da sc masa 1000 zrna intcnzivnopovecava do 77. dana od svilanja, . . ..

Marinkovic (1983) isti cc da .I C naj kasn ijefonn irana masa 1000 zrna bila 67. dana od svilanja,kada je sa drzaj suve mate rije iznosio 70.3 %.Medutim u nasim istrazivanjima maksimalna masaj 000 zrna formirana je kasnije, sto je rezultat drugihaa ro cko loski h uslova pr oizvodnje kukuruza.rvlunn kovlc i Starcevic (1983) ispituju ci tlinamikufocllliranja suvc malcrijc sClllcl13kog kukuruzakons:atuie da 26. dana od svilanja zrno ima 25.4 1 %suvc materijc sa cim se slaiu i naSi rezultati.

Drczgic i sar. (1977) iSlicu da jc za odredivanjcpravog momcn ta hcrhc potrcbno dov~sti .u vczusadrzai suve malerijc. prinos zena po khpu I tCZI11 U1000 ·zena. Iz naSih rczu ltata se zapata da semaksimalnc vrednosti mase 1000 u na i prinosa zrnapo klipu postiz u ncSto kasnij c uko 90. dana odo'llodnje. posebno kod kasnijcg hibrida (NSSC-640).OVi rezultati ukazujll na to da se oYaj gcnotip nc bimogo sa sigurnoScu gajiti na oyom podrucju ( zh o~

nCl11og ui;nosti dozrevanja), pa bi prcdnosl tr~bal o dallranijilll genotipoYima (uglavnolll do grupc zrenJa500). Konkrctno. u naSim ispitiYanj ima najprinosnijijc hio gcnotip NSSC-42(J.

71

Zaklju~ak

Na osnovu lrogod iSnj ih is traziva nja moze sezakljuciti sledece: .. . .- najveci intenzitet povecanja suve rnaten je bioJC

izmedu 15. i 30. 001'0. a njen sadrzaj JCintcnzivno rastao do 75. DOPO. Naj vise suvematerije nakupioje najraniji genotip(NSSC-375).a najmanjc najkasniji genotip (NSS-640)masa 1OOOzma inteniznoje rasla do 75.001'0. dabi nakon toga taj rast bio sporij i. Nj avecu masu1000zrna imaoje genotip NSSC-640(344.8g) i to93.001'0.najveci prinos zrna po klipu je imao gcnotipNSSC-420 (159.04 glklipu) i to 90. 0 0 1'0 . anajmanji (127.3 glklipu) genotip NSSC-375.dovodec i u YCZll sva tri analizirana svojstva, mozesc zakljuciti da sc gcnotip NSSC-420 pokazaonajprinosniji m, pa ga treba preporuciti za datopodruc]c, dok je proizvodnja genotipova duzevegetacije nesigurna usled nemogucnosti dozre­vanja na ovom podrucju .

LITERATURA

BEKRIC, V. (1994): Vise od hrane. Ekonomski sig-nali, broj 5. .

VIDENOVIC. DZ..DUMANOVIC. Z. ( 1994): Uticajvremcna setve na brzinu otpustanja vlage iz a nakukuruza. Arhiv za poljoprivrcdne naukc. Vol. 55,No 197. str. II - 18. Beograd. "

DOBRENOV, Y. BOSNJAK. D.. PANIC. DZ .MAKSIMOVIC,L. i pEJIC. B. (1991): Potrebekukuruza za vodom i uticaj suse na prinoskukuruza. Zbornik radova lnst ituta za ratarstvo ipovrtarstvo NoviSad. XXVSeminar agronoma 19.str. 65 • 71. Novi Sad. .

DREZGlC. p . STARCEVIC: LJ . SpASOJEVIC. B .ALEMPIJEVIC. DZ. ( 1977): Dinamika sadrzaja inakupljanja suve materije u WlU kod nekih hibridakukuruza u zavisnosti od vremcna berbc.Simpozijulll "Sjcmc i sjcmenska proizvodnj akukuruza". str. 91 - 105. Os ijck. .

DREZGIC. 1'.. STARCEVIC. LJ , SpASOJEVIC, B..ALEMPIJEVIC:. DZ. (1978): Uticaj berbekukuruza u raznil11 t:1zama zrclost i na scmenskekvalitcte nekih hibrida.Zhom ik radova Instituta I.aratarstvo i povrlarstvo Novi Sad, sv. 12, sir. 121 ­138, Noyj Sad.

MANCEV. I. (1980): Uticaj gustine useva na prinoskukuruza. Magistarski rad, Poljoprivrcdni fakult~ l

Beograd - ZClllun.MARINKOVIC. B. (1983): Vrcllle berbc kao fa"1or

kvalileta hibridnog semcna kukuruza covek ibiljka. str. 43· 49. Novi Sad

MARlNKOVlC. B.. STARCEVIC. LJ. (1989)Guslina sctvc kukllfUza zav\sna od ckolosklhuslova. Seminar agromoma Vojvodine. sir. 19 ! ­196, Kupari.

PAJIC, Z, MISEVIC, M , DUMANOVIC, J, MISE­VIC, D , BABIC, M , SARATLIC, G. (1995)Selekcija kukuruza specificnih svojstava i namene.Oplcmcnji vanje, proizvodnja i iskoriscavanjekukuruza, 50 godina lnstituta za kukuruz "Zemunpolje" , str. 229-237, Beograd,

STARCEVIC. LJ.. DREZGIC. P.. SPASOJEVIC. B.(198 I): Uticaj vrernena serve na prinos nekihhibrida kukuruza. Zhornik radova sa naucnogskupa Ekosistemi i mogucnost njihovog racio-

nalnog korisccnja, str 323 - 333. Matica Srpska.Novi Sad

TOTH. J.. DERi. E.. VARHEGYI. J.. SZENTNI­HALYI. S. I VARHEGYI. J. (1984) : AtcIICSkukoricanovcny taplaloertekenek es hozamanakvirsgalata. "Novcnytcrm alcs", 33. 3. 203 - 212.

TROXLER. DUBOIS. D.. I THOMET. P. (1986):Edute du rendcmcnt ct de la dcgcstibilitc de eingvarietes de maisa ensiler. Rev.sussc agr,2. 63 - 68.

INFLUENCE OF GENOTYPE ON MAIZE SEED I'ILLING DY:\'AMISM IN VI TRO METHODS

hy

BIBERDZIC M . LAZOVIC D.. JOVOVIC Z.. 13ARAC S.

SUMMARY

On thc basis of the three-year investigation it could he concluded the following:The highest intensity of dry matter increase was between 15 and 30 DABF, and its content increased

inrcsively until 75 DABF. The highest amount of dry matter was accumulated by the earliest genotype(NSSC-375), and the lowest one by the latest genotype (NSSC-640).

It was observed an intensive increase of 1000grain mass till 75 DA13F. which was slower after this date.Thehighest 1000 grain mass was given by NSSC-640 (344.8 g) on 93 DABF.

The highest grain yield per ear had the genotype NSSC-420 (159.04 g/ear). and the lowest one hadNSSC-375 (1273 g/car).

Regarding allthc three analysed traits. it could be concluded that NSSC-420 was the best-ycalding hybrid,so it ean be recommended for the studied area. Growing oflo nger vegetation hybrids is risky because they are un­able to ripen in this area.

Key words: genotype. dry matter, 1000 grain mass, yield.

72