"SELEKCIJA I SEMENARSTVO"PLANTBREEDING AND SEED PRODUCTION, VOL.VII, No. 3-4 (2000), STR. 29·31, NOVI SAD

NEKA KVALITETNA SVOJSTVA SEMENA PSENICE

MLADENOVSKI, T. , NIKOLOVSKI, M.I

IZVOD: U toku 1997, 1998 i 1999 godine ispitiuana su kualitatitma suojstua semenapsenice kod sorte: Skopjanka, Babuna, Radika, Mttenka, Treska iMina, sopstuenostZemjodelskog instituta u Skoplju - Republika Makedonija. Ispitiuana je analiticka cistocasemena, ukupna klijauost semena, vlaga sernena i apsolutna ulagasemena, kao i parametrikojiodreduju kolicinu semena za setvu po jedinici poorsini.

Od izorsenib ispitiuanja moie se konstatouati da se u Republici Makedoniji proizvodiuisoko kualitetan semenski materijal psenice. Kod svih ispitiuanib sorti trogodisnji prosekanaliticke cistoce semena iznosi 99,27% (dozvoljeni minimum 97%), ukupna klijauost 94,5%(dozvoljeni minimum 88%), vlaga semena 10,84% (dozuoljeni maksimum 14%) i apsolutnamasa sernena 42 g (nema odredeni zakonski minimum).

Kljucne reel: psenica, seme, kvalitet

UVOD: Seme je nosilac i prenosilacvelikog broja pozitivnih naslednih osobinakoja se uvek stavljaju u sluzu coveka. Za setvuje potrebno uvek upotrebljavati semepoznatih i priznatih sortl, sa visokokvalitctnim svojstvima, kao i sertificiranoserne. Upotreba kvalitetnog semenskogmaterijala uvek doprinosi da se produkcijapoveca za 20-30% po jedinici povrsine.

Cilj ovih ispitivanja je da sc ustanovikvalitet semena psenice koje se pusta upromet i da li ispunjava sve uslove predvidenezakonskim normama i standardima 0 kvalitetusemena ratarskih kultura.

Materljal I metod rada

Ispitivanja su obavljena u labo­ratorijskirn uslovima Zernjodelskog instituta uSkoplju u toku 1997, 1998 i 1999 godine .Analizirano je seme sorte: Skopjanka, Babuna,Radika, Milcnka, Treska iMina.

Ispitivana je analiticka cistoea, ukupnaklijavost, vlaga i apsolutna vlaga semena, tj.oni parametri koji odreduju kolicinu sernenaza setvu po jedinici povrsini.

Sva ispitivanja vrsena su po jedinstvenojMetodi za urvdivanje kvallteta scmcna SI. Listna SFR] br. 47 od 1987 godine.

Rezultati i diskuslja

Trogodisnji rezultati ispitivanja 0

kvalitetu semena pseriice sopstvenostZemjodclskog instituta u Skoplju RepublikaMakedonija prikazani su u tab. br, 1, 2, 3 i 4.

1. Cistoca semena

Tabela 1.Cis/Dca semena pienice u %Table 1. Purity of Wheat Seed in %

Sorta -

Variety 1997 1998 1999 X

Skopjanka 99.50 99.50 99.50 99.50

Babuna 99.50 99.30 99.60 99.46

Radika 99 .50 99.00 99.50 99.33

Milcnka 99.50 99.50 99.50 99.50

Trcska 99.00 99.50 99.40 99.30

Mina 99.50 97.00 99.00 98.50

% za godinu 99.42 98.97 99.42 99.27% Yearly

Pod clstocorn semena podrazumeva seodnos kolicine Cistog semena prema kolicintscmena drugih vidova, korova i incrtnogmaterijala. Minimalna dozvoljena cis toeasemena psenice, prema zakonskim propisimaiznosi 97%.

1 DR TRAJC:EMLADENOVSKI, naucni savernik, dr MlHAJLO NIKOLOVSKI, vis . n. saradnik, Zemjodelskiinsritur Skopje, R. Makedonija

29

Od vrsenih ispitivanja (tab.1) maze sekonstatovati da sve ispitivane sorte imaju vrlovisoku cistoeu doradenog semenskogmnrerljala. Prosecna cistoea semena za svesorte ad rrogodisnog ispitivanja iznosi 99,27%i veca je od dozvoljenog minimuma (97%) za2,27%. To znaci da se u Republici Makedonijiseme pseriice doraduje vrlo kvaliterno sasavrernenim masinama za doradu semena.

2. Ukupna klijavost semena

Pod ukupnom klijavoscu sernenapodrazumeva se broj normalno razvijenihklijanaca u odnosu na bro] posravljenihsemenki za klijanje po isteku vremenapredvldenog za zavrsno ocenjivanje klijavosti.Minimalna ukupna klijavost sernena pseniceprema zakonskim propisima iznosi 88%, avrerne za ocenjivanje normalnih klijanaca je7dana od dana postavljanja na klijanje.

Kod izvrscnih ispitivan]a (tab.2) rnozese konstatovati da sve ispitane sorte imaju vrlovisoku ukupnu klijavost doradenog semenapsenice . Prosecna ukupna klijavost za sveispitane sorte iznosi 94,50% i veca je oddozvoljenog minimuma (88%) za 6,50%. Toznaci da u odnosu na ovo svojstvo u RepubliciMakedoniji se proizvodi visoko kvalitetansernenskl materijal uz uporrebu visokeagrotehnike i proverenog kvaliteta ishodnogsemenskog materijala.

Tabela 2. Ukupna Itlijavosl semena psenice U ')(,

Table 2. Total Germination of Wheat Seed in %

Sorta -Variety 1997 199M 1999 X

Skopjanka 96 97 92 95 .00

Babuna 96 97 95 96 .00

Radika 94 95 95 94 .66

Milenka 93 97 93 94.33

Treska 96 98 95 96.33

Mina 90 92 90 90 .66

% za godinu 94.17 96 .00 93.33 94 .50% Yearly

3 . Vlaga sernena

Pod vlagorn, sernena podrazumeva sekolicina vode u semenu izrazena 1I

procentima od ukupne njegove rezine.Maksimalna dozvoljena vlaga scrnena kodpcenice iznosi 14%.

Kod izvrsenih ispitivanja (tab. 3) mozese konstatovati da sve lspitane sorte imajunisku vlagu semena. Prosecna vlaga sernena zasve ispitivane sorte iznosi 10,84% i manja je

30

od dozvoljenog minimuma za 3,16%. To znacida za vrerne zrenja i zerve psenlce u RepubliciMakedoniji vladaju vrlo susn! uslovi, taka dascrne ima dovoljno vrernena i uslova daispusti iz sebe visak vlage i maze se skladlstirl icuvati bez problema.

Tabela 3.Vlaga scmena psenice II %Table 3. Hurnidity of Wheal Seed in %

Sorta -Variety 1997 1998 1999 X

Skopjanka 10.10 9.70 11.30 lU.36

Babuna 11.00 10.70 11.60 l1.lU

Radika 11.50 lU.50 12.50 11.50

Milenka 10.00 lU.40 11.80 lU.73

Treska 10.50 lU.50 12.lU 11.03

Mina 11.10 11.00 9.00 10.36% za godinu

10.70 10.46 11.311 10.114% Yearly

4. Apsolutna masa semena

Pod apsolurnu masu semena pod­razurncva se tczlna 1000 zrna Izrazcna ugramima. Apsolutna masa semena pscniceizraZava uhranjenost sernena i krece seizmedu 30-50 g u zavisnostl ad sorre,primenjene agrotehrtikc i mcteoroloskihuslova. Ne postoji zakonski mimimum zaapsolutnu masu sernena. Apsolutna masasernena je ncophodna pri izracunjavaujusetvene norme.

Tabela 4.AjJsollml nit/sa semena p§enice /I gr:Table 4. Absolute Ma.,·s of IVbeal Seed in gr.

Sorta --Votriety 1997 1998 1999 X

Skopjanka 40 44 "H 42 .66

Babuna 40 36 ·W 38,6(,

Radika 43 40 41 oi 1.33

Milenka 44 42 10 42.00

Treska 38 38 40 38.66

Mina 53 'i8 "is 4H.66

%zagodinu 43 .00 41.33 4l.66 42.00% Yearly

Kod izvrscnih ispitivanja (tab. 4) mazesc konstatovati dn sve ispltane sorte imajurelativno visoku apso lutnu masu semena,Apsolutna mas a u proseku za sve sorte iznosi42 gr. To znaci da ie serne dobro uhranjeno,da Sll uslovi proizvodn]e scrncna pscnic« bilirclativno dobri, primenjivana je visokaagrotehnika i seme poznatog porekla.

Zakl;ucak

Kod izvrseriih trogodiSnjih ispitlvanja(1997, 1998 i 1999) kvaliteta sernena psenlce(analiticka cistoca, ukupna klijavost , vlaga iapsolutna masa) kod sopstvenih i priznatihsorti (Skopljanka, Babuna, Radika, Milenka,Treska iMina) i dobijenih rezultata moze sezakljucitl sledece:• Za setvu se upotrebljava seme od

poznatih i priznatih sorti psenlce• Uvek se seje seme, sa proverenim

semenskim kvalitetima i sagaslasnozakonskim standardirna

•

•

•

Cistoca sernena je iznad dozvoljenogminimuma za 2,27% i iznosi 99 ,27%Ukupna klijavost je sa visokimpokazateljima- 94,50% i za 6,50% iznaddozvoljenog minimumaZa vrerne zerve scme je dosta suvo isadrzina vlage je 10,84% sto je ispodmaksimalne vrednosti za 3,16%Apsolutna masa semena je sazadovoljucim vrednostima i prosecnoza sve sorte iznosi 42 gSve napred navedene vrednostikvaliteta sernena psenice ukazuje na toda se u Republici Makedoniji proizvodikvalitetan sernenskl materijal psenice.

SOME QUALITY TRAITS OF THE WHEAT SEED

MlADENOYSKI, T., NIKOLOYSKI, M.

SUMMARY

During 1997, 1998 and 1999, the quality trait of the wheat seed of the following varietieshave been exarninated: Skopjanka, Radika, Milenka, Treska and Mina, property of the Institute ofAgriculture, Skopje, Republic of Macedonia. The following traits have been examlnated:analitycal purity of the seed, total seed germination, seed humidity and apposite seed humidity,i.e . the traits that determine the seed quantity for wheat.

Out of the examinations made it can be concluded that in the Republic of Macedonia highqualirywhear seed material can be produced. In all examinated varieties the three years average is:analitycal purity is 99.27% (the allowed minimum is 97%), total germination 94.5% (the allowedminimum 88%), seed humidity 10.84% (allowed maximum 14%) and absolute seed mass 42 g(there is no legaly defined minimum) .

Key words : wheat, seed, quality

31