Urzadzenia dla Energetyki 3/2011

Urządzeniaenergetyki

Specjalistyczny magazyn branżowyISSN 1732-0216INDEKS 220272

Nr 3/2011 (54) cena 16 zł ( )w tym

8% VAT

|www.urzadzeniadlaenergetyki.pl|

ur

zą

Dz

EN

Ia D

la

EN

Er

gE

ty

KI 3

/2011 (5

4)

dla

Wywiad z dr. inż. A. Gawłowskim z Elektrobudowy SA • Prace B+R i wdrożenia Instytutu EnergetykiZwarcia łukowe – doświadczenia eksploatacyjne • Nadzór IT sieci elektroenergetycznych

Wymagania dla osprzętu linii 400 kV • Utrzymywanie sprawności płytowych wymienników ciepła

Spis treści

Współpraca reklamowa:

ElkomTEch SA ..................................................... ImIkRoNIkA ............................................................. IITAURUS - TEchNIc .............................................3EAToN .......................................................................5PcE ............................................................................. 7ENERGETykA.xTEch.Pl ..................................13INSTyTUT ENERGETykI ...................................15ENERGoElEkTRoNIkA.Pl..............................17hAGER-Polo ....................................................... 19

PRUfTEchNIk-WIBREm ...................................31ENERGoINSTAl ................................................. 39ExPoPoWER ...................................................... 45IEN Zd BIAłySTok ........................................... 49Jm TRoNIk ............................................................55oRmAZABAl ....................................................... 59RElPol .................................................................. 63SoNEl .................................................................... 65PTPIREE ................................................................. 69ElEkTRoBUdoWA ............................................. IIIAPAToR .................................................................. IV

Jaka energetyka jest nam potrzebna?

Na tak postawione pytanie odpowiedź jest tylko jedna. Potrzebna jest nam energetyka po prostu dobra, czyli niezawodna w eksploatacji, przyjazna dla środowiska, produkująca relatywnie tanią ener-gię. Życie jednak nie byłoby tak ciekawe, gdyby na trudne wyzwania społeczne, problemy ekonomiczne i skomplikowane zagadnienia techniczne, remedium była zaledwie jednozdaniowa konstatacja. Jednak jest faktem, iż nawet gdybyśmy dokonali wszechstronnej ewaluacji wszystkich pojęć z zakresu strategii energe-tycznych ostateczna odpowiedź, jaką otrzymamy sprowadzi się właśnie do owej konstatacji: niezawodna (a zatem bezpieczna), przyjazna środowisku ( mniej emisyjna), generująca energię, po społecznie akceptowalnych cenach. Jaki rodzaj energetyki jest nam w stanie zaspokoić tak wyartykułowane po-trzeby? Każdy! Oczywiście racjonalnie rozpatrywany w splocie wszystkich uwarunkowań I tu medialne potyczki o priorytet i różnego rodzaju preferencje dla np. energe-tyki węglowej, gazowej, jądrowej, wiatrowej, wodnej, słonecznej, czy geotermal-nej - że nie będziemy już rozszerzać listy – stanowią często dowód na szkodliwy partykularyzm i nic więcej. Naszej krajowej energetyce nie są bynajmniej potrzebne emocjonalne utarczki słow-ne, często świadczące o braku „kindersztuby” dyskutantów.Na polskim rynku energetycznym jest miejsca dla wszystkich sposobów pozy-skiwania energii. Muszą one tylko spełniać określone wyżej potrzeby. Tylko tyle i aż tyle. Będzie to możliwe wyłącznie przy korzystaniu z rozwiązań stojących na najwyższym poziomie technicznym. Targi EXPOPOWER powinny do-wieść jednego. A mianowicie, że dyskusja o energetyce powinna się sprowa-dzać do faktów natury technicznej. Przewaga technologii w konkretnych uwa-runkowaniach eksploatacyjnych przejawia się w sposób dający się sprawdzić. Argument autentycznej innowacyjności w sferze technicznej, ekonomicznej i środowiskowej powinien być brany pod uwagę przy wszystkich decyzjach o przyszłym kształcie energetyki. Bogata oferta na tegorocznych targach poznańskich jest wypadkową poziomu nowoczesności naszego sektora elektroenergetycznego. Dobre - broni się samo. To najlepszy argument. Życzymy udanych prezentacji nowoczesnych technolo-gii i produktów i owocnych merytorycznych debat.

Marek W. BielskiRedaktor Naczelny

nWYDARZENIAIINNOWACJEZmiana na stanowisku Prezesa Zarządu Elektromontażu Poznań S.A. .............................................................6Rozdzielnica SN typu Rotoblok VcB, produkcji ZPUE S.A. zdobywa Złoty Amper 2011 ...............................................................6co dalej z gazem łupkowym? ............................................................8Biogazownie priorytetem dla Polski ...............................................8Przez najbliższe dwie dekady wzrośnie rola biopaliw w energetyce ...........................................................................................9Rządowy raport o wzroście udziału energii ze źródeł odnawialnych .......................................................................9Enea planuje zakup akcji Bogdanki ............................................... 10Energia świata przyszłości wg IBm ............................................... 10Ekologiczna energia w oknach .........................................................11PGE Energia odnawialna stawia na energię z wiatru ............12Technologia grafenowa w natarciu ................................................12coPA-dATA rozwija działalność w Europie Środkowej i Wschodniej. Założenie oddziału w Polsce ............................... 14Energia z człowieka ............................................................................. 14Światowe inwestycje Photon Energy, giganta rynku energii fotowoltaicznej, obejmą Polskę .......................................................15Urząd Regulacji Energetyki kontroluje platformę obrotu energią na GPW ......................................................................16ZAmEl cET na międzynarodowych Targach Automatyki i Pomiarów AUTomATIcoN 2011 ...................................................16Gotowa pierwsza nitka Gazociągu Północnego .......................17GE Energy dostarczy 2,5 mW turbiny wiatrowe .......................18System digital signage w hager Polo ............................................19Ruszył park wiatrowy na Bałtyku ................................................. 20Polsko-niemiecki plan atomowy i przeciwpowodziowy ....... 20Sprawdź z GE ile co

2 wytwarzasz każdego dnia .....................21

nWYWIADBezpieczeństwo, jakość, obsługa serwisowa – to wartości, których należy przestrzegać................................22

nPREZENtACJEPruftechnik – Wibrem .........................................................................32

ntEChNOlOgIE,PRODuktY INfORmACJEfIRmOWE

Wymagania dla osprzętu .................................................................24do linii najwyższych napięć 400 kV ..............................................24Ekologiczny rozdział energii ............................................................28Publikacja platformy Green Switching .........................................28obudowy metalowe serii ARGENTA ........................................... 30Zwarcia łukowe – doświadczenia eksploatacyjne w polskiej energetyce zawodowej i przemysłowej ................ 34ochrona instalacji w aplikacjach automatyki i środowisk maszynowych ..............................................................40Utrzymywanie sprawności płytowych wymienników ciepła na najwyższym poziomie ................................................................ 42łączniki napowietrzne SN – prace badawczo-rozwojowe i wdrożenia do produkcji w IE-Zd Białystok ............................. 46Nowa koncepcja miernika wyładowań niezupełnych mWNZ-2010 .......................................................................................... 50Użycie przekładników transformatorowych do pomiarów wysokoprądowych w instalacjach prądu przemiennego ..... 56moduły automatyki SZR Relpol do łączników mocy ............60Badanie bezpieczeństwa elektronarzędzi przyrządami PAT-800 i PAT-805 produkcji Sonel S.A. ............................................. 64Systemy otwarte na rynku IT na przykładzie systemów nad-zoru sieci elektroenergetycznej ..................................................... 66

ntARgIhANNoVER mESSE 2011 .................................................................. 70Gorące tematy na wiodących imprezach targowych w ra-mach hANNoVER mESSE ...............................................................72

Wydawcadom Wydawniczy lIdAAN Sp. z o.o.

Adresredakcji00-241 Warszawa, ul. długa 44/50 lok. 109tel.: 22 812 49 38, fax: 22 810 75 02

e-mail: [email protected]

Prezes ZarząduAndrzej kołodziejczyktel. kom.: 502 548 476, e-mail: [email protected]

Dyr.ds.reklamyimarketingudariusz Rjatintel. kom.: 600 898 082, e-mail: [email protected]

ZespółredakcyjnyiwspółpracownicyRedaktor naczelny: mgr inż. marek Bielski,tel. kom.: 500 258 433, e-mail: [email protected]

Redaktorwydawniczy:Tomasz Niedziółka

Sekretarzredakcji: mgr marta olszewska

dr inż. mariusz Andrzejczak, doc. dr Valentin dimov (Bułgaria), Inż. Armand kehiaian (francja), prof. dr hab. inż. Andrzej krawczyk, prof. dr hab. inż. krzysztof krawczyk, dr inż. Jerzy mukosiej, prof. dr hab. inż. Andrew Nafalski (Australia), mgr marta olszewska, prof. dr hab. inż. Andrzej Rusek, prof. dr inż. Wiesław Seruga, prof. dr hab. Jacek Sosnowski, mgr inż. leon Wołos, prof. dr hab. inż. czesław Waszkiewicz, prof. dr hab. inż. Jerzy Ziółko

RedaktortechnicznyRobert lipski, [email protected]

fotoreporter:Zbigniew Biel

Projektszatygraficznej:Piotr Wachowski

Opracowaniegraficzne:Robert lipski, Piotr Wachowski, www.studio2000.pl

Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. Redakcja zastrzega sobie prawo przeprowadzania zmian w tekstach, np. adiustowania lub skracania, a także nieodsyłania materiałów nie zakwalifikowanych do druku. Przedruk, a także publikacja w innej formie, np. elektronicznej w internecie, tylko za zgodą wydawcy i właściciela praw autorskich.

Urządzeniaenergetyki

dla

w nUmerze

4 urządzenia dla energetyki 3/2011

urządzenia dla energetyki 3/2011

wydarzenia i innowacje

6

omasz Bochna ukończył Wydział Budownictwa lądowego na Po-litechnice Poznańskiej oraz rocz-

ny program zarządzania „management” w IcAN Institute, opracowany na podsta-wie programu harvard Business School. Jest członkiem Wielkopolskiej okręgo-wej Izby Inżynierów Budownictwa. W latach 1985 – 1994 pracował w Przed-siębiorstwie Projektowania i Realizacji Inwestycji Agromet Projekt. W roku 1994 rozpoczął pracę w Budi-mex S.A., przechodząc kolejne szczeble awansu zawodowego. W 2001 roku ob-jął stanowisko dyrektora Rejonu odpo-

wiedzialnego m.in. za nadzór i koordy-nowanie realizacji inwestycji budowla-nych na terenie województwa zachod-niopomorskiego, a następnie Warszawy i okolic. W latach 2006 – 2007 nadzorował reali-zację kontraktów na rynkach Wschod-nich, początkowo jako dyrektor Rejonu kaliningrad Rosja, a następnie - dyrek-tor oddziału Rynku Wschodniego (Ro-sja, Uzbekistan i Białoruś). od roku 2008 – jako dyrektor oddziału Północnego kierował procesem realizacji inwestycji budowlanych na terenie województw: wielkopolskiego, zachodniopomorskie-

go, pomorskiego i kujawsko-pomor-skiego. od 22. kwietnia 2011r. pełni funkcję Preze-sa Zarządu Elektromontażu Poznań S.A.

Katarzyna Komodzińska �Elektromontaż Poznań S.A.

ecyzja Terinvestu jest na pewno rozwiązaniem przyszłościowym dla Targów AMPER. Przesunięcie

obu projektów do Brna potwierdza, że tylko Brno spełnia standardy logistyczne i techniczne organizacji imprez z takim potencjałem jak Targi AMPER — mówi Jiří kuliš, dyrektor Targów Brneńskich.o wyborze laureatów konkursu „Złoty Amper” decydowała jedenastoosobowa komisja złożona z przedstawicieli szkół wyższych, instytutów naukowych i or-ganizacji branżowych z Republiki cze-skiej i Słowacji. ogółem komisja przy-znała pięć nagród głównych i pięć wy-różnień honorowych. ZPUE S.A. otrzy-mało „Wyróżnienie za rozdzielnicę śred-niego napięcia - Pole wyłącznikowe Ro-toblok VcB”.Podczas uroczystości rozdania nagród laureatom osobiście gratulował prze-wodniczący komisji i dyrektor general-

ny tragów AmPER Jiří Šviga. To z jego rąk krzysztof Jamróz, prokurent, dorad-ca zarządu ds. inwestycji zagranicznych ZPUE S.A. oraz Jiří Tichý, dyrektor ZPUE Trade s.r.o. – przedstawicielstwa ZPUE S.A. w czechach odbierali to cenne wy-różnienie.Rozdzielnica Rotoblok VcB wyróżnia się od dotychczasowych modeli innowacyj-ną budową oraz funkcjonalnością. W jej konstrukcji zastosowano nowoczesne rozwiązanie w postaci trójfunkcyjne-go łącznika izolacyjnego SN. Zastępuje on trzy stosowane w energetyce apara-ty: wyłącznik, odłącznik i uziemnik, co pozwala znacząco zmniejszyć gabaryty pól (podziałkę polową, jak również ku-baturę całej rozdzielnicy). Ponadto łącz-nik ten znacznie upraszcza czynności manewrowe i eksploatacyjne.

ZPUE S.A. �

zmiana na stanowisku Prezesa zarządu elektromontażu Poznań S.a.

rozdzielnica Sn typu rotoblok VcB, produkcji zPUe S.a. zdobywa złoty amper 2011 – prestiżowe wyróżnienie na targach w czechach

22. kwietnia 2011 roku, zgodnie z decyzją Rady Nadzorczej, Pan Tomasz Bochna został powołany na stanowisko Prezesa Zarządu Elektromontażu Poznań S.A.

Targi AMPER to jedne z najważniejszych wydarzeń targowych na terenie Europy Środkowej i Wschodniej. W tegorocznej, XIX edycji, odbywającej się po raz pierwszy w historii w czeskim Brnie, rozdzielnica średniego napięcia – Rotoblok VCB zdobyła prestiżowe wyróżnienie – Złoty Amper 2011. Tegoroczna edycja targów była równocześnie ich premierową odsłoną w Centrum Wystawienniczym w Brnie. Do tej pory odbywały się one w Pradze.

PCE Polska Sp. z o. o. ul. Zielona 12 58-200 Dzierżoniów tel. 74 831 76 00 fax. 74 832 17 00 www. pce.pl e-mail: [email protected]

Connect ion to the future



8

daniem Amerykanów zasoby ga-zu łupkowego w Polsce to ok. 5,3 bln m sześciennych. Nic dziwne-

go, że licznym przedsiębiorcom zale-ży na udziale w eksploatacji tego nie-konwencjonalnego surowca. Jak poda-je PAP, Nexen – szósty co do wielkości niezależny producent gazu w kanadzie - odkupił 40 proc. udziałów w konce-sjach marathon oil corporation w Pol-sce. Trzy koncesje kupiła włoska firma ENI, a partnera do transakcj szuka też amerykański Exxonmobil.Tymczasem, prezydent Bronisław ko-morowski poinformował, że wystąpił

o ekspertyzę prawną, szacującą, w ja-kiej mierze obecne przepisy gwarantują odpowiednie korzyści dla naszego kra-ju z eksploatacji gazu łupkowego. choć, jak sam podkreślił, do chwili rozpoczęcia wydobycia tego surowca upłynie jesz-cze sporo czasu, to warto już dziś zająć się kwestią zysków stąd płynących. komorowski zaznaczył, że, o ile mu wia-domo, obecny polski system prawny jest pod tym względem o tyle jednoznaczny, że oddziela dwie istotne sprawy - opła-ty z tytułu uzyskania prawa do badania złóż i prawa do ich eksploatacji.Pod koniec kwietnia Sejm uchwalił na-

tomiast nowe Prawo geologiczne i gór-nicze, które reguluje zasady wykonywa-nia prac geologicznych, wydobywania kopalin ze złóż, podziemnego bez-zbiornikowego magazynowania sub-stancji oraz podziemnego składowania odpadów, dostosowując polskie prawo do unijnych dyrektyw. od chwili wejścia przepisów w życie, udzielenie koncesji na poszukiwanie, badania i produkcję węglowodorów poprzedzone będzie przetargiem.

OM �

ak donosi „dziennik Gazeta Praw-na”, takie są założenia rządowego raportu określającego plany rozwo-

ju produkcji energii z odnawialnych źró-deł na lata 2010 – 2019. dokument od-nosi się oczywiście do unijnej dyrektywy, zgodnie z którą już w 2020 roku 20 pro-cent energii elektrycznej zużywanej w UE pochodzić powinno z odnawialnych źró-deł. każde państwo zobowiązane jest również zapewnić 10 procent udziału bio-paliw w ogólnym zużyciu benzyny i oleju napędowego w transporcie przy zacho-waniu efektywności ekonomicznej. Usta-lone w dyrektywie limity mają charakter przejściowy, Unia zmierza bowiem w kie-runku dalszego zwiększania udziału ener-gii z odnawialnych źródeł.Podczas ustalania limitów dla poszcze-gólnych krajów, Polska potraktowana została ulgowo, ze względu na spore opóźnienia względem państw zachod-nich. Raport zakłada jednak, że unijny wymóg zostanie przez nas spełniony wcześniej.

Rządowy program skupia się na dwu-kierunkowym działaniu w tym zakresie: wykorzystaniu energii wiatru oraz bio-masy. W roku 2019 elektrownie wiatro-we produkować mają 5620 mW, a ener-gia z biomasy ma osiągnąć poziom 2230 mW.Już dziś budową elektrowni wiatrowych zainteresowanych jest sporo przedsię-biorstw, czego nie można powiedzieć o biogazowniach. ministerstwo gospo-darki przewiduje jednak budowę takich instalacji w każdej gminie. obecnie działa w Polsce 13 biogazow-ni o łącznej mocy 9,3 mW. Trwa też bu-dowa kolejnych 9. Aby zrealizować rzą-dowy plan, do roku 2019 musiałoby po-wstać aż ponad 2,4 tys. biogazowni.

Zachętą do inwestycji w budowę bioga-zowi są proponowane przez rząd roz-wiązania preferencyjne, czyli obniżenie o połowę kosztów przyłączenia do sieci źródeł odnawialnych, konieczność prze-syłania przez operatora systemu elek-troenergetycznego zielonej energii jako pierwszej i zwolnienie przedsiębiorstw wytwarzających zieloną energię o mo-cy powyżej 5 mW z opłat za udzielenie koncesji oraz z opłat związanych z uzy-skaniem i rejestracją świadectw pocho-dzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej ze źródeł odna-wialnych. Zielona energia nadal byłaby zwolniona z akcyzy.

OM �

co dalej z gazem łupkowym?

Biogazownie priorytetem dla Polski

Podczas gdy Amerykanie sprzedają z zyskiem udziały w koncesjach na szukanie gazu łupkowego w Polsce, prezydent Komorowski zamierza sprawdzić, jakie korzyści odnieść może z tego tytułu nasz kraj.

Jak zapowiada rząd, już za siedem lat ponad 15 procent polskiej energii ma być wytwarzane ze źródeł odnawialnych. Oznacza to podwojenie produkcji czystej ekologicznie energii.



9

iopaliwa pokryć mają do tego czasu 9 proc. zapotrzebowania na

paliwa do transportu – do-nosi Przeglądu Rynku Ener-gii BP. Wedle szacunkowych ocen, światowa produkcja biopaliw wzrośnie z 1,8 mln do 6,7 mln baryłek dziennie przy znacznym udziale kra-jów spoza oPEc (organiza-cja krajów Eksportujących Ropę Naftową). Zdaniem ekspertów z BP, na tę sytuację wpływ ma-ją wsparcie o charakterze politycznym, wysokie ceny ropy oraz ulepszenia i inno-wacje technologiczne. Zda-niem ekonomistów, notować będziemy niższy niż do tej pory wzrost łącznej ilości energii do celów transporto-wych, co związane jest z na-syceniem rynku samochodo-wego w gospodarkach roz-winiętych, wysokimi cenami ropy i oczekiwanym wzro-stem podatków przy jedno-czesnej obniżce subsydiów w krajach rozwijających się.

Na rynku biopaliw nadal do-minować będą USA i Brazylia, choć ich łączny udział w cał-kowitej produkcji spadnie z dotychczasowego poziomu 76 proc. w 2010 roku do 68 proc. w 2030 roku. Wzrośnie natomiast udział krajów Azji i Pacyfiku. Największym źró-dłem wzrostu stać się mają przy tym paliwa niekopalne, jak energia nuklearna, wodna i źródła odnawialne. Najwyż-sze tempo wzrostu – trzykrot-nie wyższe niż ropy – doty-czyć ma rynku gazu natural-nego. Zmniejszy się też wy-korzystanie węgla w krajach oEcd, wzrośnie natomiast w krajach wschodzących.Prowadzona przez Stany Zjednoczone polityka ener-getyczna przyczyni się na-tomiast do zwiększenia ro-li biopaliw, a tym samym do zmniejszenia uzależnienia USA od importu ropy i gazu.

OM �

Przez najbliższe dwie dekady wzrośnie rola biopaliw w energetyceJak prognozują eksperci, do roku 2030 zwiększy się udział energii ze źródeł odnawialnych – słonecznej, wiatrowej, geotermalnej i biopaliw – z 5 do 18 proc. Specjaliści związani koncernami paliwowymi prognozują, że produkcja biopaliw zdominowana zostanie przez Stany Zjednoczone i Brazylię.

ziałania wspierające ze strony rządu to między innymi wydawa-nie zielonych certyfikatów, udzie-

lanie zwolnień z akcyzy energii wytwo-rzonej w oZE oraz przyznawanie środ-ków unijnych.Jak podaje centrum Informacyjne Rządu, nadal obowiązywać będzie konieczność zakupu energii elektrycznej ze źródeł od-nawialnych przez zakłady energetyczne po cenie ustalonej przez Urząd Regulacji Ener-getyki; przewidziane jest też dalsze wspar-cie ze środków Narodowego funduszu ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Raport wprowadza też nowe rozwiąza-nia, które mają zaowocować szybszym i efektywniejszym wzrostem udziału energii ze źródeł odnawialnych w ogól-nym zużyciu. Są to działania z zakresu szerszego, systemowego wsparcia roz-woju tego sektora energetyki. Będą one wymagały wprowadzenia w regulacjach prawnych zmian, dotyczących m.in. za-sad obliczania udziału energii z oZE, gwarancji pochodzenia energii elektrycz-nej z oZE oraz sprawozdawczości.mają zostać opracowane nowe zasa-dy wsparcia dla producentów energii

rządowy raport o wzroście udziału energii ze źródeł odnawialnychMinisterstwo Gospodarki w raporcie wspierającym większy udział energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych określa tempo tego wzrostu: z 8,85 procenta w 2011 r. do 16,78 procent w roku 2019.

ze źródeł odnawialnych. Zostaną one uzależnione od nośnika, zainstalowanej mocy urządzeń wytwarzających energię oraz daty włączenia do eksploatacji lub modernizacji.W drugim kwartale bieżącego roku rząd ma opracować ustawę o energii ze źró-deł odnawialnych, która zawierać będzie szczegółowe rozwiązania tych kwestii. W pierwszej połowie 2011 r. ma też po-wstawać ustawa o korytarzach przesy-łowych. ma ona przyspieszyć rozwój in-frastruktury sieciowej na potrzeby prze-syłu energii, w tym pochodzącej z oZE. W kolejny krok to ustanowienie regulacji ułatwiających dostęp do sieci wytwór-com energii ze źródeł odnawialnych.

OM �



10

o nieudanej próbie sprzedaży Enei francuzom z Edf, która za-owocowała czasowym zakazem

poszukiwania celów inwestycyjnych, spółka zamierza samodzielnie budo-wać nowy blok w kozienicach. mówi się też o udziale Enei w prywatyzacji PkP Energetyka.Bogdanka, która obroniła się przed pró-bami wrogiego przejęcia przez czeski NWR, zdaniem ekspertów nie stanowi

dziś jednak dla Enei szczególnie atrak-cyjnego celu inwestycyjnego. Jak pod-kreślają, Enea, która nie posiada do-świadczenia w zakresie wydobycia wę-gla kamiennego, zyskałaby więcej na zakupie aktywów Bogdanki przed ro-kiem, gdy kurs był znacznie niższy – ak-cja Bogdanki warta była wtedy ok. 75 zł. Teraz to już 124 zł. Wartość aktywów po-szybowała w górę, gdy NWR ogłosił we-zwanie na zakup 100 proc. akcji kopalni.

W przypadku, gdyby Enea zdecydowa-ła się jednak na inwestycję, zakupić po-winna co najmniej 10 procent pakietu. Budowa nowego bloku w kozienicach o mocy 1000 mW kosztować ma ok. 5,5 mld zł. Jak informuje Enea, są zaintere-sowani rozbudową elektrowni, dotych-czas wpłynęły już trzy oferty.

�

enea planuje zakup akcji BogdankiEnea rozważa możliwość zakupu akcji Bogdanki – kopalni zaopatrującej w węgiel elektrownię Kozienice, która jest jej własnością.

ależeć do nich będą projekcje trójwymiarowe, wszechobecne czujniki, mikroprocesory chło-

dzone wodą, drogi bez korków ulicz-nych i – uwaga - baterie zasilane powie-trzem. Na konferencji zapowiedziano, że już za pięć lat holograficzne projekcje pojawią się nawet w telefonach, co umożliwi pro-wadzenie telekonferencji, których prze-bieg, niczym w filmach science fiction, dorówna osobistemu kontaktowi. Projek-cje holograficzne szczególnie użyteczne okazać się mają w dziedzinie opieki zdro-wotnej, dzięki czemu przykładowo wy-krywalność tętniaków mózgu powinna wzrosnąć o 70 do 90 procent. obecność czujników, które pokryć mają kulę ziemską, w telefonie, samochodzie, czy na Twitterze, pozwolą natomiast tworzyć obraz naszego otoczenia w cza-sie rzeczywistym, co z kolei przypomi-na wizje postmodernistycznych symula-krów, a co umożliwić ma walkę z global-nym ociepleniem, zagrożeniami ekosys-temu, a także wykrywanie kataklizmów. Jeśli chodzi o komputery, to dzięki chło-dzeniu wodą na poziomie układów elek-tronicznych będą one nie tylko lepiej chłodzone, ale też pozyskiwane zostanie

odpadowe ciepło z centrów komputero-wych, które ogrzeje budynki w chłodne miesiące i pozwoli je klimatyzować latem.korki uliczne mają zostać wyeliminowa-ne za sprawą technologii analitycznych, które intuicyjnie przyswajają wzorce po-dróżowania i zachowania ludzi, jak rów-nież reagują na zmieniające się warunki na drodze czy wypadki. I wreszcie kwestia zasilania – baterie zostaną nie tylko zmniejszone, ale także

będą wykorzystywały tlen z powietrza do generowania energii elektrycznej! Pozwoli to zapewnić telefonom i kom-puterom 10-krotnie dłuższe funkcjono-wanie. Jak zapowiada IBm, pojawią się również miniaturowe generatory wy-korzystujące energię naszych ruchów. W tym przypadku realizacja takiego ce-lu wydaje się dość bliska (czyt. „Energia z człowieka”).

OM �

energia świata przyszłości wg iBmNa zwołanej jeszcze w marcu tego roku konferencji prasowej IBM, zorganizowanej z okazji stulecia istnienia firmy, ogłoszonych zostało pięć przełomowych innowacji, które wpłynąć mają na obraz świata w ciągu najbliższych pięciu lat.



11

yrektywa uznaje tym samym szkło za jeden z kluczowych komponentów wpływających na

efektywność energetyczną budynków. działania na rzecz jednolitego wdro-żenia dyrektywy na rynkach europej-skich prowadzą już Grupa NSG (właści-ciel marki Pilkington, producent szkła dla budownictwa) oraz stowarzyszenie Glass for Europe.Zakładająca większy udział odnawial-nych źródeł energii w bilansie energe-tycznym polityka klimatyczna Unii Euro-pejskiej, która zaowocowała m.in. przy-jętą 18 maja 2010 r. przez Parlament Eu-ropejski dyrektywą EPBd, wymaga od państw członkowskich inwestycji w źró-dła energii odnawialnej, takie jak ogniwa fotowoltaiczne i termiczne kolektory sło-neczne, co z kolei kształtuje ściśle rynek i tworzy – w przypadku tej dyrektywy – zwiększony popyt na szkło wykorzysty-wane do ich produkcji. Skorzystają na tym m.in Pilkington SunPlus i NSG TEc. Już teraz Grupa NSG przeznaczyła czte-ry ze swoich linii produkcyjnych do pro-dukcji szkła na określane przez dyrek-tywę cele, które dotyczą wzrostu ener-gooszczędności poprzez modernizację istniejących budynków oraz określenie wymagań dla nowych inwestycji, które od 2020 r. mają spełniać kryterium „bli-skiego zeru zużycia energii”. celem wprowadzanych przez znoweli-zowany dokument zmian jest zwiększe-nie liczby budynków, które ograniczają zużycie energii i emisję co

2. Wytyczne

dotyczą wszystkich budynków o po-wierzchni powyżej 50 m2 – nowo wybu-dowanych, jak i już istniejących (sprze-dawanych, wynajmowanych lub podle-gających znaczącej modernizacji). Jak powiedział Phil Brown, European Regulatory marketing manager Pilking-ton Building Products: – Jesteśmy bar-dzo zadowoleni, że Unia Europejska za-twierdziła nowelizację dyrektywy EPBD, o którą zabiegaliśmy. Daje ona doskona-łą szansę branży szklarskiej, aby poka-zać swoje najlepsze i najbardziej innowa-cyjne produkty, pomagając tym samym w powstrzymaniu zmian klimatycznych. Dzięki nowelizacji dyrektywy spodzie-wamy się dużego popytu na energoosz-czędne produkty ze szkła. Nasze roz-wiązania, takie jak np. Pilkington Opti-therm™ i Pilkington Suncool™, spełniają stosowne wymagania.

Zgodnie z postanowieniami dyrekty-wy, każdy kraj Unii Europejskiej będzie musiał ustanowić system certyfikatów energetycznych dla wszystkich budyn-ków i obiektów publicznych. certyfi-katy obejmować będą rekomendacje dotyczące poprawy parametrów ener-getycznych dla znaczących moderniza-cji lub dla indywidualnych elementów budynku, takich jak energooszczędne

okna. Rządy poszczególnych krajów mogą też powiązać certyfikaty energe-tyczne z finansowymi ulgami, które za-chęcą właścicieli do podniesienia stan-dardu swoich budynków, np. za pomocą wysokoefektywnych przeszkleń, co rów-nież przysłuży się producentom produk-tów ze szkła spełniających parametry określane w dyrektywie.

OM �

ekologiczna energia w oknachZnowelizowana dyrektywa Unii Europejskiej dotycząca charakterystyki energetycznej budynków (EPBD – Energy Performance of Buildings Directive) promuje wykorzystanie w budownictwie energooszczędnych produktów ze szkła. Zgodnie z jej postanowieniami właściciele budynków komercyjnych oraz mieszkaniowych będą zobowiązani do użycia wysokoefektywnego szkła, jeśli zdecydują się na wymianę okien.



12

ak donoszą specjaliści z IBm, ba-dania nad nowym grafenowym tranzystorem dowiodły, iż możli-

we jest produkowanie tanich urządzeń tego typu za pomocą standardowych technologii wykorzystywany przy pro-dukcji półprzewodników. Technologia grafenowa, w której opra-cowaniu prym wiodą polscy naukow-cy, okrzyknięta została przełomem w przemyśle elektronicznym. Eksper-ci prognozują ponadto, że komercyjna produkcja grafenowej elektroniki może rozpocząć się w stosunkowo niedługim czasie.

OM �

technologia grafenowa w natarciuFirma IBM zaprezentowała najszybszygrafenowytranzystor, bijąc jednocześnie własny rekord sprzed roku, kiedy to zadebiutował tranzystor pracujący z prędkością 100 GHz. Najnowsze urządzenie marki IBM jest bowiem taktowane zegarem o częstotliwości 155 GHz.

GE Energia odnawialna, któ-ra w czwartym kwartale planu-je zadebiutować na GPW, ma już

przygotowaną strategię inwestycyjną. Zakłada ona, że do 2015 roku spółka pozyska 1000 mW mocy z energii wia-trowej na lądzie i przygotuje projekty pozwalające uzyskać 1500 mW na mo-rzu (to ostatnie będzie o tyle trudne do realizacji, że Polska nie posiada jeszcze niezbędnych instrumentów, technologii, regulacji prawnych i zezwoleń, by budo-wać na morzu).PGE Energia odnawialna planuje prze-jęcie do końca roku zaawansowanych projektów wiatrowych gotowych lub bu-dowanych dopiero farm oraz realizację

własnych projektów, w tym we współ-pracy z podmiotami duńskimi. Spółka chce też w roku 2012 urucho-mić kolejne akwizycje i kolejne własne projekty. PGE Energi odnawialna ma w swoim portfelu w sumie ponad 800 mW swoich projektów i kilkaset mW akwizycji. Realizacja wszystkich zamie-rzeń i projektów uzależniona będzie oczywiście od rozlicznych okoliczności prawnych, ustawodawczych i możliwo-ści finansowych. PGE planuje też rozwój projektów bioga-zowych – w tym zakresie czeka jednak na możliwość istotnego dofinansowania.W polu zainteresowań spółki pozosta-je również energetyka wodna, władze

rozważają m.in. przystąpienie do udzia-łu w prywatyzacji Zespołu Elektrow-ni Wodnych Niedzica, w skład które-go wchodzą cztery elektrownie wodne o łącznej mocy około 100 mW. Wcze-śniej kupnem Niedzicy zainteresowany był także Tauron.

OM �Foto: Bloomberg

Pge energia odnawialna stawia na energię z wiatru Jak informują władze PGE Energia Odnawialna, spółka zamierza do końca 2015 roku osiągnąć poziom 1000 MW mocy w energetyce wiatrowej. Jest to racjonalny kierunek rozwoju w świetle rządowego raportu, który przewiduje ekspansję zielonej energii i udzielanie w tym zakresie wsparcia instytucjom planującym inwestycję w technologie wiatrowe i biogazownie.



14

oPA-dATA Gmbh cEE z siedzi-bą w Salzburgu odpowiada za ry-nek sprzedaży obejmujący łącz-

nie 19 państw: od Europy Środkowej i Wschodniej po kraje Europy Południo-wo-Wschodniej, takie jak Grecja oraz Bli-skiego Wschodu, jak Arabia Saudyjska. decyzja utworzenia kolejnej jednostki w Polsce nie była przypadkowa. „Zarówno doskonała sytuacja gospo-darcza oraz polityczna, jak i skutecz-ność Polski w walce z kryzysem na ca-łym obszarze cEE, przekonały nas do umocnienia naszej pozycji na tym ob-szarze oraz do dostarczenia mu nowych zasobów. Polska oferuje nam olbrzy-mi potencjał, przede wszystkim w po-staci firm produkcyjnych, działających w branży spożywczej, papierniczej oraz tworzyw sztucznych i dostaw energii” – wyjaśnia Alexander Punzenberger, dy-rektor Zarządzający coPA-dATA Gmbh cEE. Sprzedaż koncentruje się głów-nie na sektorze energetycznym oraz na branży spożywczej i napojów. Realizo-wane są również projekty w innych ga-łęziach przemysłu. oprogramowanie ze-non firmy coPA-dATA, opracowywane w siedzibie firmy w Salzburgu, jest do-skonale przystosowane do konkretnych wymagań. Jest dedykowane głównym gałęziom przemysłu oraz dostosowane do warunków rynkowych w Polsce.

Eksperci lokalni i usługiAlexander Punzenberger będzie zarzą-dzać oddziałem coPA-dATA w Polsce, w ramach zespołu, którego członkowie mają duże doświadczenie w zakresie au-tomatyki przemysłowej i swoją wiedzą będą wspierać realizację pierwszych projektów zenon. Będą odpowiadać za zarządzanie, marketing, sprzedaż oraz wsparcie techniczne.

Dalsze inwestycje na wybranych rynkach docelowychProjekty na terenie Polski były wykony-wane i nadzorowane z Salzburga już od 2005 roku. „Polska odgrywa kluczową ro-lę w naszym regionie sprzedaży. otwar-cie nowego biura stwarza możliwości roz-woju, z których chcielibyśmy skorzystać w całym regionie cEE” – mówi Alexan-der Punzenberger, uzasadniając decyzję o rozszerzeniu działalności. W ciągu mi-nionych dziesięciu lat firma coPA-dATA na dobre zadomowiła się w regionie cEE. „Sieć partnerów i dystrybutorów zapew-nia nam obecnie dobrą reprezentację na terenie Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej” – wyjaśnia dyrektor Zarzą-dzający, który przedstawia również per-spektywy na przyszłość. – „obecnie pla-nujemy dalsze inwestycje na rynkach Pol-ski, czech i Słowacji”.

�

Adres nowego oddziału:coPA-dATA Polska Sp. z o.o.ul. Josepha conrada 5131-357 kraków, [email protected]

coPa-data rozwija działalność w europie Środkowej i wschodniej założenie oddziału w PolsceCOPA-DATA, międzynarodowy lider oprogramowania dla automatyki przemysłowej, inwestuje w Europie Środkowej i Wschodniej. Inwestycje poprzedziło założenie nowych jednostek w USA, Europie i Azji. W Polsce od niedawna działa nowy oddział podlegający pod COPA-DATA GmbH Central Eastern Europe (CEE).

Alexander Punzenberger, dyrektor zarządza-jący COPA-DATA GmbH CEE, kieruje rów-nież nowym oddziałem COPA-DATA Poland

arzędziem umożliwiającym prze-chwycenie energii wytwarzanej przez nasze organizmy jest sili-

konowy generator prądu, który czerpie z naturalnych ruchów ciała, takich jak oddychanie czy chodzenie. może on za-silać m.in. rozruszniki serca, telefony ko-mórkowe i inne urządzenia przenośne.opracowana przez naukowca michaela mcAlpine’a i jego współpracowników technologia bazuje na właściwościach piezoelektrycznych (deformacji pod

wpływem pola elektrycznego) kryszta-łów połączonych z materiałami gumo podobnymi. Nowy materiał stworzony jest z ceramicznych nanowstążek zato-pionych w elastycznym silikonie, dzięki czemu generator bardzo wydajnie zmie-nia energię mechaniczną w elektryczną.dzięki temu, ubrania lub obuwie wyko-nane z nowego materiału gromadzić mogą na tyle dużo energii, by zasilać urządzenia przenośne lub rozruszniki serca.

co więcej, nowy materiał posiada tę właściwość, że zgina się pod wpływem prądu elektrycznego, co oznacza, że może być wykorzystywany w mikrona-rzędziach chirurgicznych. Wynalazkiem zainteresowała się już w ubiegłym roku sieć telekomunikacyj-na orange, która wyprodukowała kalo-sze zasilające telefony komórkowe.

OM �

energia z człowiekaNa fali zwrotu w kierunku alternatywnych metod wytwarzania energii przypomnieć warto ubiegłoroczny, rewolucyjny wynalazek, którym poszczycić się mogą naukowcy z Princeton University, autorzy unikalnej technologii pozyskiwania energii z ruchu człowieka.



15

ak poinformował podczas konfe-rencji prasowej wiceprezes ds. fi-nansowych Photon Energy, Georg

hotar – Na koniec pierwszego kwartału posiadaliśmy 17 działających elektrow-ni. Rozpoczęliśmy kolejne 7 projektów na Słowacji i jeden w Niemczech. (…) Niemcy to dla nas w tej chwili najwięk-szy rynek. Australia jest natomiast no-wym, ciekawym, rozwijającym się ryn-kiem. Warto tam być na samym począt-ku, kiedy nie ma zbyt dużej konkurencji. Ponadto za Australią przemawia stabil-ny rynek finansowy. Rozszerzenie zasięgu działalności spół-ki oznacza też dobre wieści dla Polski,

Photon Energy jest bowiem zaintere-sowane inwestowaniem w Polsce. – Za-uważyliśmy w Polsce rosnące zaintere-sowanie energią słoneczną. W gminach planowane są projekty unijne dotyczące budowy paneli słonecznych. Z powodu rosnących kosztów energii i możliwości zwiększenia liczby wydawanych certy-fikatów odnoszących się do energii fo-towoltaicznej, oczekujemy bardziej dy-namicznego rozwoju polskiego rynku w 2012-2013 roku – powiedział hotar.Spółka chce przenieść się również na główny parkiet warszawskiej giełdy. – Chcemy pozyskać w ofercie publicznej ok. 15-20 mln zł na rozwój zarówno na

naszych trzech głównych rynkach, jak i na inwestycje na nowych rynkach. To będzie emisja z prawem poboru. Datę debiutu na GPW powinniśmy znać za ok. 2-3 tygodnie – dodał hotar.

Plany spółki wspierać mają inwesty-cje w energię odnawialną i podnosić świadomość społeczną w tym zakre-sie. – Chcemy promować energię foto-woltaiczną w Polsce. Zamierzamy roz-budować nasze polskie biuro. Mamy też w planach kilka projektów – powiedział wiceprezes.

OM �

Światowe inwestycje Photon energy, giganta rynku energii fotowoltaicznej, obejmą PolskęWchodząca na rynki Włoch, Niemiec i Australii spółka energetyczna Photon Energy rozszerzyć zakres działania. Realizująca projekty solarne firma przeniesie się na rynek główny warszawskiej giełdy.



16

godnie z ustawą energetyczną z dnia 11 czerwca 2010 roku, wytwór-cy energii mają obowiązek sprzeda-

ży co najmniej 15 proc. prądu w obrocie otwartym. Po wejściu ustawy w życie oka-zało się jednak, że zapisy te rodzą poważ-ne wątpliwości interpretacyjne. Wprowa-dzono więc nowelizację, która trafiła do Sejmu 23 czerwca tamtego roku. ostateczny zapis zawiera propozycję, by dodać do otwartych przetargów i giełd towarowych, czyli instytucji, na których firmy energetyczne prowadzić mogą han-del energią, także platformy internetowe oraz rynek regulowany (w rozumieniu ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instru-mentami finansowymi). fakt, iż takie zapi-sy mają się dopiero pojawić, sugeruje, że dziś handel energią na GPW nie skutkuje realizacją obowiązku giełdowego.

choć zdaniem wielu specjalistów Giełda Papierów Wartościowych, która ener-gią handluje od 11 grudnia 2010 r., gdy wraz z krajowym depozytem Papierów Wartościowych i WSEInfoEngine nabyła platformę obrotu energią od spółki El-bis (należącej do Polskiej Grupy Energe-tycznej) powinna ona posiadać koncesję (Elbis ją miał), rzecznicy Giełdy przeko-nują, że nie są do tego zobligowani.Prawo energetyczne stanowi, iż każdy posiadać, kto chce czerpać zyski z ob-rotu energią, musi licencję na taka dzia-łalność. To właśnie przyczyna, dla której URE wziął pod lupę platformę obrotu energią na GPW.Niejasności jest zresztą więcej. Niektó-rzy uważają, że również krajowy depo-zyt Papierów Wartościowych może być objęty obowiązkiem posiadania konce-

sji. Także co do tej kwestii nie ma jed-nolitego stanowiska wśród prawników.Gdyby jednak URE uznał, że GPW po-winna posiadać licencję, mogłaby ona zostać ukarana kwotą sięgającą wyso-kości 15 procent obrotów. chociaż nara-ziłoby to Giełdę na spore straty i zawa-żyło na jej opinii – już teraz wystawionej na ciężką próbę – jako profesjonalnej in-stytucji, to ostatecznie i tak uzyska ona zgodę na obrót energią. GPW może to zresztą liczyć na wsparcie parlamentarzystów i skarbu państwa, który sprzeda podobno GPW swój pa-kiet akcji TGE. To oznaczałoby to moż-liwość przejęcia największego obecnie rynku obrotu energią.

OM �

Urząd regulacji energetyki kontroluje platformę obrotu energią na gPwOd połowy stycznia trwa w URE analiza prawnych podstaw handlu energią na platformie GPW. Sprawie nie został jeszcze nadany tok administracyjny, nie wiadomo też, kiedy regulator zakończy prace.

odczas tegorocznych targów AU-TomATIcoN ZAmEl cET promo-wał przede wszystkim bezprze-

wodowy system sterowania ExTA fREE, system monitoringu ccTV hx900, a tak-że systemy domofonowe i wideodomo-fonowe dx5100 oraz VP703. Tradycyjnie dla gości odwiedzających stoisko ZA-mEl cET przygotował dość nietypową niespodziankę. W tym roku był to pokaz trików bilardowych w wykonaniu łuka-sza Szywały – wielokrotnego mistrza świata w bilardzie artystycznym.Dziękujemy za zainteresowanie naszym stoiskiem, uczestnictwo w seminariach, a także wszystkie słowa uznania pod ad-resem naszych produktów oraz przygo-towanej atrakcji. Mamy nadzieję, iż zbli-żające się wielkimi krokami Międzyna-rodowe Targi Energetyki EXPOPOWER w Poznaniu oraz Targi Technologii, Wy-korzystania Kabli i Przewodów w Prze-

myśle EXPOCABLE w Sosnowcu będą dla nas równie pomyślne jak AUTOMA-TICON – mówi katarzyna łodzińska, wspólnik ZAmEl.Podczas targów systemy zarządza-nia budynkiem oraz systemy kontro-li dostępu promowano na stoisku fir-mowym, a także podczas seminariów. W tym roku Adam kotas – menedżer produktu w ZAmEl cET dwukrotnie za-prezentował ofertę firmy w ramach se-minariów towarzyszących targom AU-TomATIcoN.Z całą pewnością targi AUTOMATI-CON 2011 należą do udanych jeśli cho-dzi o liczbę firm prezentujących swo-ją ofertę, jednakże trzeba przyznać, że odwiedzający targi trochę nie dopisali. Najprawdopodobniej przyczyną niższej frekwencji były odbywające się równo-legle targi w Hanowerze, na których na-sza firma również była obecna. Tego-

roczne targi AUTOMATICON pokazały, iż automatyka coraz śmielej wkracza w codzienne życie człowieka – dodaje Tomasz kwaśnicki, dyrektor ds. handlu i rozwoju w ZAmEl cET.xVII międzynarodowe Targi Automatyki i Pomiarów AUTomATIcoN odbyły się w dniach 5-8.04.2011r. w centrum Wy-stawienniczym ExPo xxI w Warsza-wie. Podczas targów AUTomATIcoN prezentowane są produkty i rozwiąza-nia z zakresu automatyki, pomiarów przemysłowych oraz robotyki. od wie-lu lat AUTomATIcoN uważany jest za największe forum branżowe z zakresu automatyki cieszące się ogromną po-pularnością wśród specjalistów poszu-kujących nowych rozwiązań technicz-nych, projektantów oraz integratorów systemów.

Dominika Bogusz �ZAMEL CET

zamel cet na międzynarodowych targach automatyki i Pomiarów aUtomaticon 2011 Już po raz trzeci ZAMEL CET zaprezentował swoją ofertę podczas Międzynarodowych Targów Automatyki i Pomiarów AUTOMATICON. Targi te od wielu lat są uważane za największe w Polsce miejsce spotkań producentów, kompletatorów, a także odbiorców automatyki przemysłowej.



17

w roku 2012.choć na razie wszystkie nitki gazociągu nie są jeszcze po-łączone, to premier Rosji Władimir Putin oznajmił w dumie Państwowej, że gaz technologiczny zostanie wtłoczony do magistrali bałtyckiej już w lipcu tego roku. Poinformował też, że prace dobiegają końca i odcinek morski gazociągu zostanie ukończony do 15 maja. Pierwszy odcinek, według konsorcjum Nord Stream, powi-nien zacząć dostarczać gaz do europejskich konsumentów z końcem czwartego kwartału bieżącego roku. Budowa inwestycji Nord Stream rozpoczęła się w kwietniu 2010 r. Gazociągiem będzie płynąć z Rosji do Europy 55 mld metrów sześciennych gazu ziemnego rocznie.

OM �

gotowa pierwsza nitka gazociągu PółnocnegoNa dnie Bałtyku została zostały ułożone wszystkie trzy odcinki pierwszej nitki Gazocią-gu Północnego o łącznej długości 1224 km.

Zakończenie budowy drugiej nitki gazociągu ma nastąpić



18

E dostarczy trzy turbiny wiatro-we 2.5-100 do firmy kSm Ener-gia Sp. z o.o., właściciela inwe-

stycji, która realizowana jest przez jej wspólnika większościowego, firmę Ren-pro Sp. z o.o. Trzy turbiny wiatrowe GE wyposażone są w wirniki o średnicy 100 metrów i zapewnią łączną moc produk-cyjną rzędu 7,5 mW, dbając jednocze-śnie o utrzymanie wymaganego pozio-mu wydajności, niezawodności i możli-wości podłączenia do sieci.

W ciągu ostatnich kilku lat, Polska za-częła doceniać potencjalne ekonomicz-ne i ekologiczne korzyści płynące z po-siadania własnych zasobów do produk-cji energii wiatrowej. Jak uważa Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Polska dysponuje łączną zainstalowa-ną mocą w energetyce wiatrowej rzę-du 1100 mW. Inwestycja realizowana w Żeńsku będzie drugą w Polsce inwe-stycją wykorzystującą wielomegawato-wą technologię firmy GE. W roku 2010 w Wielkopolsce, w miejscowości Nekla została otwarta farma wiatrowa z 21 tur-binami wiatrowymi GE.

„Opłacalność i powodzenie inwesty-cji w Żeńsku zależy od długofalowej niezawodności i dostępności urzą-dzeń wytwórczych. Wybraliśmy GE ze względu na wiedzę techniczną i do-świadczenie tej firmy w dziedzinie in-nych inwestycji wiatrowych w Polsce i całej Europie” powiedział prezes kSm Energia Grzegorz małaszuk. „Sektor

produkcji energii ze źródeł odnawial-nych w Polsce dysponuje znaczącym potencjałem rozwojowym. Uznaliśmy, że oferowane przez GE turbiny wiatrowe 2.5-100 najpełniej odpowiadają zaso-bom wiatrowym Polski zachodniej oraz naszym wymaganiom biznesowym.”

firma GE zawarła również kompleksową dziesięcioletnią umowę z kSm Energia Sp. z o.o., która gwarantuje funkcjono-wanie turbin wiatrowych w Żeńsku przy zachowaniu maksymalnej wydajności i dostępności. Przewiduje się, że turbiny zostaną uruchomione do dnia 30 sierp-nia 2011, a obiekt ten rozpocznie produk-cję w czwartym kwartale 2011 roku.

„Ze względu na wysoki potencjał wiatro-wy Polski oraz obecność rozległych tere-nów rolniczych, oczekuje się, że energe-tyka wiatrowa będzie odgrywała coraz większą rolę w staraniach kraju, aby do ro-ku 2020 piętnaście procent całej wytwa-rzanej energii stanowiła energia ze źródeł odnawialnych.” powiedział Rod christie, Prezes GE Energy dla obszaru Europy Środkowo-Wschodniej, Rosji i Wspólno-ty Niepodległych Państw. „Opracowana przez nas turbina wiatrowa 2.5-100 jest doskonałą odpowiedzią na rosnący w Pol-sce popyt na energię pochodzącą ze źró-deł odnawialnych.”- dodał christie.

obecnie, około 94 procent energii elek-trycznej produkowanej w Polsce pocho-dzi z krajowych elektrowni opalanych węglem kamiennym. Polska rozszerza

zakres produkcji energii ze źródeł odna-wialnych i alternatywnych, obejmującej energetykę wiatrową, w celu zmniejsze-nia uzależnienia kraju od dostaw węgla w ramach dążenia przez Polskę i inne kraje członkowskie Unii Europejskiej do obniżenia do roku 2020 poziomu emisji dwutlenku węgla o co najmniej 20 pro-cent w stosunku do poziomów notowa-nych w roku 1990.

Ponad 400 lądowych turbin wiatro-wych GE 2.5-100 zostało zainstalowa-nych w ramach inwestycji w krajach eu-ropejskich, takich jak Rumunia, francja, holandia, Turcja, Niemcy, Belgia, hisz-pania, Włochy i Polska. Turbina wiatro-wa GE 2.5-100 została zaprojektowana z wykorzystaniem sprawdzonych roz-wiązań zastosowanych w turbinie GE o mocy 1,5 mW. Jest to najpopularniej-szy model megawatowej turbiny wia-trowej – na całym świecie zainstalowa-no ponad 16.000 tego typu jednostek.

lądowe turbiny wiatrowe GE 2.5 są obecnie stosowane w największych far-mach wiatrowych na świecie, w tym w ra-mach projektu fnatanele realizowanego przez cEZ Romania oraz cogelac – far-ma ta będzie jedną z największych euro-pejskich elektrowni wiatrowych; a także w projekcie Shepherd flats realizowa-nym przez firmę caithless, który powsta-je obecnie w stanie oregon w USA.

Karina Sękowska�GE Energy

ge energy dostarczy 2,5 mw turbiny wiatrowedo nowej farmy wiatrowej w północno-zachodniej Polsce

Warszawa, 5 kwietnia 2011 - Firma GE (NYSE:GE) ogłosiła w dniu dzisiejszym, że dostarczy technologię turbin wiatrowych o mocy 2,5 MW dla farmy wiatrowej w Żeńsku w północno-zachodniej Polsce. Farma ta powstaje obecnie w związku ze wzrostem produkcji energii ze źródeł odnawialnych realizowanej w celu zmniejszenia uzależnienia Polski od energii pozyskiwanej z węgla kamiennego. Inwestycja ta zlokalizowana jest w mieście Krzęcin, w powiecie choszczeńskim na terenie województwa zachodniopomorskiego.



19

onitory zawieszone są w hurtowniach w optymal-nym z punktu widzenia oddziaływania miejscu i podłączone są do internetu.

Ekran monitora podzielony jest na 3 moduły:8 moduł główny na którym wyświetlane są prezentacje, re-

klamy, filmy instruktażowe itp.8 moduł pogodowy z zaznaczeniem województwa dla któ-

rego jest przeznaczony8 pasek informacyjny – aktualnie to ciekawostki fokusa,

informacje TVN biznes i TVN 24.

centrum obsługi monitorów znajduje się w hager Polo, gdzie wprowadzane są nowe informacje i aktualizacje oraz gdzie śledzone jest działanie monitorów i wyświetlanych treści. ła-dowanie nowych informacji odbywa się w nocy, a aktualiza-cja pasków informacyjnych odbywa się na bieżąco.

każdy monitor to osobny nośnik informacji, co w praktyce oznacza, że w każdej hurtowni gdzie jest zainstalowany moż-na wyświetlać inne, zindywidualizowane informacje.

firma hager Polo ma nadzieję, że w ten innowacyjny i atrak-cyjny sposób przybliży swoim docelowym klientom bogac-two oferowanego asortymentu, zalety produktów oraz zasa-dy działania lub montażu wybranych urządzeń.

�

System digital signage w Hager PoloAbsolutna nowość! Od lipca ubiegłego roku firma Hager Polo rozpoczęła wdrażanie nowego, zupełnie innowacyjnego narzędzia do komunikacji ze swoimi klientami. Nowe narzędzie to sieć 42-calowych monitorów z systemem „digital signage”, instalowanych w hurtowniach elektrycznych na terenie całej Polski oraz zarządzanych bezpośrednio przez Hager Polo. Docelowo przewidziano instalację 100 takich monitorów.



20

odczas konferencji prasowej, któ-ra odbyła się w Warszawie, przy-pomniano, że Niemcy, korzysta-

jąc z prawa każdego kraju do własnej oceny i wyboru drogi rozwoju energe-tyki. zdecydowały wycofać się z ener-getyki jądrowej, stawiając na odpowia-dający wyzwaniom przyszłości rozwój energetyki odnawialnej.Jak powiedział federalny minister środo-wiska, ochrony przyrody i bezpieczeń-stwa reaktorów Niemiec Norbert Ro-ettgen – 40 lat temu zaczęliśmy wyko-rzystanie energii jądrowej, ale z czasem dostrzegliśmy, że ma to więcej minusów niż plusów. Doszliśmy do wniosku, że te-raz mamy inne technologie, które mogą zastąpić tamtą. Należy też wprowadzić większą efektywność energetyczną we wszystkich dziedzinach.Niemiecki minister przypomniał też o in-nych istotnych sprawach, które czeka-ją w wielu krajach na rozstrzygnięcie, w tym o palącej kwestii składowania zu-żytego paliwa jądrowego, która w Euro-pie wciąż nie doczekała się rozwiązania, choć wynikające z niej zagrożenia, jak brak odpowiednich możliwości końco-

wego składowania i niemożność peł-nego opanowania ryzyka związanego z energetyką jądrową poważnie godzą w bezpieczeństwo wielu krajów. Uzgodniono, że Polska, jako kraj zobo-wiązany do ograniczenia emisji dwu-tlenku węgla i zapewnienia bezpieczeń-stwa energetycznego, przekaże stronie niemieckiej wszelkie plany dotyczące rozwoju energetyki jądrowej, w tym te dotyczące lokalizacji reaktorów. Polski minister środowiska Andrzej kra-szewski powiedział przy tej okazji: – Nie jest tak, że po Fukushimie my mamy doskonałe samopoczucie, jeśli chodzi o energetykę jądrową, ale niestety sy-tuacja jest taka, że nie widzimy innego wyjścia. Zgodnie z prognozami, jako roz-wijająca się gospodarka, będziemy po-trzebowali więcej energii i energetyka atomowa jest według naszych obecnych rachunków i zamierzeń właśnie tym, co może nam pomóc uciec od emisji CO

2.

Było to piętnaste z cyklu spotkanie ist-niejącej od 20 lat Polsko-Niemieckiej Rady. Sporo miejsca poświęcono roz-poczynającej się od 1 lipca tego roku półrocznej polskiej prezydencji w Ra-

dzie Unii Europejskie i będącymi jej prioryteteami ochronie różnorodności biologicznej i ginących gatunków oraz ochronie klimatu. dyskutowano również o niebezpieczeństwach klimatycznych i wzmocnieniu przygranicznej ochro-ny przeciwpowodziowej. Inną porusza-ną kwestią, której szybkie rozwiązanie leży w gestii polskiej administracji jest zapewnienie bezpieczeństwa w związ-ku z nadchodzącymi mistrzostwami EURo 2012. W ramach działań na rzecz ochrony środowiska i podniesienia świa-domości ekologicznej przed tym wyda-rzeniem, jeszcze w tym roku odbędą się warsztaty będące częścią projektu „Za-zielenianie mistrzostw EURo 2012”, któ-re mają zaangażować w te kwestie spo-łeczeństwo.Polska i Niemcy opracują też wspólne plany zarządzania ryzykiem powodzio-wym na granicznych rzekach, zaktuali-zują polsko-niemiecką umowę z 2006 r. o transgranicznych ocenach oddziały-wania na środowisko i zajmą się wspól-nie ochroną zagrożonych gatunków: wilka i ptaka - wodniczki.

OM �

Z początkiem maja kanclerz Niemiec Angela Merkel dokonała oficjalnego otwarcia pierwszej komercyjnej farmy wiatrowej na Morzu Bałtyckim – Baltic 1.

Przy okazji zapowiedziała wspar-cie dla podobnych inicjatyw, opartych na technologiach od-

nawialnych. Jak powiedziała, włą-czenie Baltic 1 do sieci energetycznej uznać można za początek nowego roz-działu w produkcji energii elektrycznej w Niemczech. merkel poinformowała o projekcie uruchomienia specjalnego programu kredytów państwowych na wsparcie inwestycji w energetykę ze źródeł odnawialnych – przewiduje on wsparcie na kwotę 5 miliardów euro.Nowo otwarty park wiatrowy w okoli-cy półwyspu darss to własność spół-ki EnBW. Uzyskiwana na jego terenie energia, wytwarzana za pośrednic-twem 21 wiatraków pokryje łącznie roczne zapotrzebowanie 50 tysięcy

gospodarstw domowych. Nas tym jed-nak nie koniec, bo już w 2013 r. na pół-noc od wyspy Rugia oddany zostanie do użytku kolejny park wiatrowy Baltic 2 z 80 wiatrakami. Jak podaje właści-ciel, koszt inwestycji to 1,2 mld euro.Inwestycje w energię odnawialną i re-zygnacja z atomu to konsekwencja między innymi niedawnych wydarzeń w fukushimie. kanclerz merkel chce przyśpieszyć proces stopniowego od-chodzenia od energii jądrowej. Jak po-dają niektóre źródła, termin wyłączenia niemieckich reaktorów to okolice roku 2022 – został on bowiem uzgodniony jeszcze przez socjaldemokratyczno-zielony rząd kanclerza Gerharda Schro-edera.

OM �

Polsko-niemiecki plan atomowy i przeciwpowodziowy

ruszył park wiatrowy na Bałtyku

Pod koniec kwietnia spotkali się ministrowie środowiska Polski i Niemiec, by debatować o kwestiach bezpieczeństwa energetycznego obu krajów, a także planach budowy w Polsce elektrowni jądrowych i niemieckim projekcie ich wygaszania na rzecz energetyki opartej na źródłach odnawialnych.



21

zrastająca emisja dwutlenku węgla do atmosfery i zwią-zane z nią zmiany klimatycz-

ne to nieprzerwanie jeden z najczę-ściej komentowanych tematów. Z wie-lu stron słyszymy informacje związane z koniecznością redukcji ilości wytwa-rzanego przez działalność człowieka co

2. Samochody elektryczne, energia

pochodząca ze źródeł odnawialnych to tylko jedne z wielu sposób na ogra-niczenie emisji gazów cieplarniach. Nie wszyscy zdajemy sobie jednak spra-wę, że każda nasza, nawet najmniejsza czynność związana jest z wytworze-niem pewnej ilości dwutlenku węgla. W życiu codziennym, mówiąc o emisji co

2 konkretnymi liczbami posługują

się przede wszystkim producenci sa-mochodów, określając w ten sposób parametry silnika. Ale ile co

2 produ-

kuje każdy z nas na co dzień, podczas zwykłych czynności?

Właśnie na to pytanie przynosi odpo-wiedź interaktywna wizualizacja opra-cowana przez GE i davida mccandles-sa, który zawodowo zajmuje się anali-zą i wizualizacją zestawów danych oraz opracowywaniem infografik. owocem ich pracy jest wizualizacja, która poka-zuje ile co

2 produkujemy podczas co-

dziennych czynności – biorąc prysznic (182 kg co

2 rocznie), pijąc kawę (210 kg

co2 rocznie), a nawet ile dwutlenku wę-

gla emitowanego jest podczas meczu piłki nożnej (820 ton co

2) czy festiwalu

muzyki (168 ton co2).

Zaprezentowane narzędzie pozwala w bardzo ciekawy sposób dowiedzieć się, ile dwutlenku węgla wytwarza wy-słanie sms’a (0,014g), ile lot z londynu do Tokio (1056kg) ,a ile światowa pro-dukcja energii (6,4 biliona ton rocznie). Jednocześnie, wizualizacja jest skon-struowana tak, że wszystkie ujęte ak-tywności można przeglądać w łatwy i intuicyjny sposób – od związanej z naj-mniejszą, do największej emisji co

2. Wi-

zualizacja zawiera bardzo różnorodne dane – zarówno dotyczące codzien-nych czynności (ładowanie telefonu – 1,6g dziennie, przygotowanie kubka herbaty – 72g, odkurzanie mieszkania – 73kg rocznie), ilości co

2 wytwarzanego

rocznie przez mieszkańców poszcze-gólnych krajów (Australijczyk – 30 ton, Amerykanin – 28t, Brytyjczyk – 15t, chińczyk 3,3t), czy też ilości dwutlenku węgla wytwarzanego przy okazji pro-dukcji różnych przedmiotów (wypro-dukowanie komputera – 720kg, wypro-dukowanie laptopa – 200kg), czy takich informacji jak to, ile dwutlenku węgla generowanego jest przez wszystkie lo-ty pasażerskie w Europie w ciągu jed-nego dnia – aż 560t!

„Interaktywna wizualizacja to próba zo-brazowania w przyjazny i zrozumiały sposób liczb i danych, które same w so-bie niewiele nam mówią, natomiast ujęte w prostą wizualizację, stworzoną za po-mocą różnych technik komputerowych i kreatywnych pomysłów, pozwalają zo-baczyć głębszy sens i zrozumieć dane zagadnienie” – wyjaśnia david mccan-dless.

Jak działa interaktywna plansza?Wizualizacja dostępna jest na stronie http://visualization.geblogs.com/visu-alization/co2/ - działa w dowolnej prze-glądarce internetowej, jak również moż-na ją pobrać w formie aplikacji kompu-terowej. Wszystkie dane pochodzą ze sprawdzonych przez firmę źródeł.

Wizualizacja pokazuje zestawienie kil-kunastu przedmiotów bądź czynności, które pogrupowane są w odpowiednie kategorie: odpowiadające ilości emisji co

2 (od 1 kg. do milionów ton) bądź da-

nej dziedzinie (np. sprzęt elektroniczny, jedzenie i napoje, transport). klikając na dany rysunek dowiadujemy się ile dwu-tlenku węgla produkowanego jest pod-czas danej czynności.

8 dowiedź się więcej o davidzie mccandless’ie

8 Wejdź na blog davida8 Zobacz inne wizualizacje autorstwa

davida8 Sprawdź stronę GE z innymi wizuali-

zacjami8 odwiedź sponsorowaną przez GE

stronę www.visualizing.org z wizuali-zacjami różnych danych

Piotr Dobosz �Grayling

Sprawdź z ge ile co

2 wytwarzasz każdego dnia

Firma GE we współpracy z Davidem McCandless’em, przygotowała wizualizację, dzięki której można sprawdzić ile podczas codziennych czynności - od wysłania emaila po przygotowania hamburgera, czy oglądania telewizji – wytwarzamy dwutlenku węgla.

8Pańska firma specjalizuje się w usłu-gach budowlano-montażowych dla, między innymi, przemysłu energe-tycznego – czy dostrzega Pan jakieś specyficzne dla branży energetycz-nej mechanizmy, które wymagają od Was niestandardowych, odmiennych niż w pozostałych dziedzinach Wa-szej działalności metod postępowa-nia, planowania i strategii?

Problemem wykonawców z rynku elek-troenergetycznego są spadające marże. odbywa się to oczywiście kosztem jako-ści. W przetargach publicznych decydu-jącą rolę odgrywa cena. Wszyscy jeste-śmy pod jej presją. kryteria wyboru wy-konawców drastycznie obniżają się, wy-starczy stworzyć konsorcjum złożone z kilku małych podmiotów w celu otrzy-mania poważnego zlecenia. Wymagania dotyczące urządzeń też są coraz mniej-sze. Znam przypadki, gdzie po wygraniu przetargu zamienione zostały kluczowe elementy projektu, żeby utrzymać jego rentowność. oszczędza się również na wybieraniu tańszych podwykonawców.

Wszystko to psuje rynek solidnych wy-konawców, a najbardziej poszkodowa-ny jest, jak to zwykle bywa, klient. Użyt-kownikom urządzeń podstawowych za-silających nasze domy, wielkie zakłady przemysłowe, kopalnie, nie trzeba tłu-maczyć, że bezpieczeństwo ludzi obsłu-gujących np. rozdzielnie, jest najważniej-sze. cena jest tylko jednym z kryteriów wyboru w krajach wysoko rozwiniętych. Także w Polsce dojdziemy do tego, że w przetargu oferta pierwsza i ostatnia będą odrzucane. Na Zachodzie są spe-cjalne algorytmy bazujące na statysty-ce, gdzie oferty znajdujące się poza od-chyleniem standardowym są odrzucane.

8które z bieżących realizacji projek-tów energetycznych uznać Pan może za najważniejsze lub stanowiące dla Was największe wyzwanie?

Z dużych projektów wykonawczych na pewno należy wymienić prace elektro-energetyczne na nowym bloku w elek-trowni jądrowej olkiluoto 3 w finlandii, Stadion Narodowy w Warszawie, Sky

Tower we Wrocławiu czy filharmonię w koszalinie. Bieżąca sprawa to dosta-wa rozdzielnic dwu-systemowych o na-pięciu znamionowym 12 kV, prądzie szyn zbiorczych 4000 A, 63 kA, do kGhm o/hm Głogów (kontrakt na budowę blo-ków gazowo – parowych w Ec Głogów i Ec Polkowice), takich instalacji jest nie-wiele na świecie.Projektów jest bardzo dużo, zajmują się tym dwa duże oddziały specjalnie stwo-rzone do realizacji kompleksowych in-westycji (Rynek Wytwarzania Energii i Rynek Przemysłu), których biura znaj-dują się w całej Polsce.

8oferujecie kompleksowe usługi inwe-storskie w zakresie energetyki. co, dla Pana, stanowi pod tym względem największe wyzwanie?

Po 2008 roku ilość dużych projektów elektrycznych, np. budowa nowych blo-ków w elektrowniach, duże stacje elek-troenergetyczne itp., znacząco zmala-ła. Budżety inwestorskie są bardzo ni-skie. dodatkowo do postępowań prze-

Bezpieczeństwo, jakość, obsługa serwisowa – to wartości, których należy przestrzegaćWywiad z dr. inż. Adamem Gawłowskim, Dyrektorem Marketingu, ELEKTROBUDOWA SA Rynek Dystrybucji Energii

Po lewej budowa kotła opalanego biomasą w Elektrowni Konin, po prawej zakład produkcji rozdzielnic ELEKTROBUDOWY SA


wywiad

22

targowych dopuszcza się mało wiary-godne firmy, które zaniżają ceny. Inwe-storzy wybierają nas, ale żądają podania cen firm, które mają mniejsze koszty sta-łe (jakość, parametry, obsługa, serwis).

8Jak ocenia Pan projekt budowy elektrowni atomowej nowej generacji w naszym kraju? czy to przedsięwzięcie jest realne i czy ElEkTRoBUdoWA zamierza włączyć się w te inwestycje?

W tej chwili możemy śmiało powiedzieć, że jesteśmy w pełni kompetentni do re-alizacji tego zadania. W elektrowni ato-mowej olkiluoto 3 w finlandii, realizu-jemy potężne zadanie związane m. in. z wykonaniem kompletnej instalacji elek-troenergetycznej. oprócz doświadczeń z tej realizacji, posiadamy także odpo-wiednie certyfikaty i dopuszczenia do robót w tak wymagających instalacjach. Poziom bezpieczeństwa, jakości, jest tu stawiany na pierwszym miejscu; można więc śmiało powiedzieć, że jest to dedy-kowany rynek dla naszej firmy.co do oceny realności tego przedsię-wzięcia, nie my jesteśmy adresatem te-go pytania. Jeśli taki projekt się pojawi, ElEkTRoBUdoWA SA na pewno bę-dzie chciała go realizować.

8kolejny ważny obszar działalno-ści ElEkTRoBUdoWy to produk-cja urządzeń elektroenergetycznych, rozdzielnic i aparatury rozdzielczej średnich i niskich napięć oraz stacji i systemów elektroenergetycznych. Jakimi osiągnięciami w tym zakresie może poszczycić się Pańska firma?

Przygotowujemy się do kolejnych ulep-szeń serii rozdzielnic średniego napięcia typu d i PREm, zwiększenia ich parame-trów, głównie pod kątem modernizacji lub budowy nowych bloków w elektrow-niach. Unifikujemy serię rozdzielnic nN, zastępujemy dotychczasowe dwa typy RNm-2 i NGWR, jednym. koncentrujemy się także na ofercie ty-powej dla obiektów wielkopowierzch-niowych, centrów handlowych, wyso-kościowców itp., czyli rozdzielnic SN ty-pu UNIPANEl w dwóch wersjach (tań-szej na aparaturze chińskiej, droższej na aparaturze renomowanych koncernów), rozdzielnicach nN stacjonarnych i wty-kowych, oraz szynoprzewodach PoN-TIS. chcemy być jedyną spółką, która zapewni kompleksowe dostawy urzą-dzeń dla tych obiektów.finalizujemy także sformowanie kom-pleksowej oferty dla trakcji miejskiej (rozdzielnice prądu stałego RT-1 o na-pięciu 660 V dla trolejbusów i tramwa-jów, oraz 825 V dla metra), oraz trakcji kolejowej (RT-3 o nap. 3,3 kV). Wystę-pujemy we wszystkich postępowaniach dotyczących modernizacji stacji pro-stownikowych trakcji miejskiej. Przykład – w konsorcjum z ZUE SA złożyliśmy naj-tańszą ofertę na budowę zajezdni fra-

nowo (mPk Poznań), projekt o wartości ponad 200 mln PlN. Rozdzielnice prądu stałego RT-1 naszej produkcji są instalo-wane w większości tramwajowych i tro-lejbusowych miast Polski (Gdynia, War-szawa, kraków, Bydgoszcz).Znaczącym krokiem w rozwoju spół-ki są trwające prace nad rozdzielnica-mi w izolacji Sf6, zarówno SN jak i WN. Jeśli chodzi o rozdzielnicę wnętrzową GIS dla poziomu wysokiego napięcia, chciałabym przytrzymać wszystkich w niepewności do targów Energetab w Bielsku-Białej, gdzie planujemy po raz pierwszy pokazać ten produkt. Bę-dzie to krok milowy w historii polskiej energetyki, ponieważ nigdy w Polsce nie udało się skonstruować rozdziel-nic o tak wysokim stopniu zaawanso-wania. Polscy inżynierowie są znani na świecie i mają swoją historię w two-

rzeniu aparatury na średnie napięcia. ElEkTRoBUdoWA SA poszła krok da-lej i to jest dla nas wyznaczanie ścieżki rozwoju. Wymagania energetyki zawo-dowej i dystrybucyjnej co do rozdziel-nic w izolacji gazowej są tak duże, że producentom trudno jest je spełnić. mówimy o tym, że jest to „produkt wykonany w technologii kosmicznej”. ElEkTRoBUdoWA chce specjalizować się w tej dziedzinie, dlatego planujemy budowę fabryki w koninie, dedykowa-nej dla produktów w izolacji gazowej Sf6 (SN, WN, być może także NN).

8ElEkTRoBUdoWA SA notowana jest na Giełdzie Papierów Wartościo-wych, w rankingu Śląskich diamen-tów forbesa znaleźliście się wśród największych spółek o obrotach po-

wyżej 250 mln zł. Po raz kolejny zna-leźliście się także w Indeksie RE-SPEcT, gromadzącym spółki dzia-łające etycznie, promujące ochronę środowiska i prawa człowieka. Uda-ło się Wam zatem połączyć sukces finansowy, komercyjny ze społeczną odpowiedzialnością. co złożyło się, Pana zdaniem, na to osiągnięcie?

W tej chwili zatrudniamy ponad 1800 osób, w tym około 500 z wykształce-niem inżynierskim. To potężna grupa wykształconych, kompetentnych osób, realizujących najważniejsze wyzwa-nia elektroenergetyczne w Polsce i na świecie. fabryka urządzeń elektroener-getycznych w koninie produkuje rocznie ok. 3000 pól rozdzielni SN, 1500 pól nN, 150 stacji kontenerowych, 3000 metrów szynoprzewodów. Tu widać, co znaczy dbałość o jakość wyrobów. Nasi klienci chętnie przyjeżdżają na odbiór rozdziel-nic i przekonują się, że pieniądze nie są przejadane na marketing. Są inwestowa-ne w ludzi oraz w maszyny i nowocze-sne linie produkcyjne.Pracownicy zdobywają doświadczenie w ambitnych realizacjach, licznych szko-leniach, seminariach, studiach podyplo-mowych. Współpracujemy z uczelnia-mi, ośrodkami akademickimi, instytuta-mi. całe to otoczenie szanuje nas i bez-spornie traktuje jako lidera rynku, kreu-jącego bieżące trendy produktowe, sta-wiającego sobie i innym wysokie wyma-gania co do jakości wyrobów i usług.

8Zechce Pan zdradzić plany rozwoju i rynkowej ekspansji spółki w sektorze energetycznym na najbliższe lata?

W tej chwili zastanawiamy się, co zrobić, aby podwoić obroty do 1,6 mld zł, przy podobnym zysku, nie zmieniając jako-ści wyrobów i usług. Jest kilka koncep-cji pojawienia się na nowych rynkach, ale za wcześnie, by o tym rozmawiać. mu-simy sobie zostawić mgiełkę tajemnicy, jak Pani wie, konkurencja nie śpi, a najła-twiej jest kopiować posunięcia lidera. my zaczynamy, inni nas obserwują, gdy wi-dzą sukces, momentalnie przygotowują identyczną ofertę różniącą się w drob-nych szczegółach. Ba, niektóre większe spółki nawet swoją strukturę organizują na nasz wzór.Nie jest to oczywiście dla nas łatwa sytu-acja, szczególnie przy małej liczbie pro-jektów na rynku elektroenergetycznym. Jednak użytkownicy naszych urządzeń w elektrowniach, zakładach energetycz-nych, kopalniach, zakładach przemysło-wych, widzą w nas partnera i dostaw-cę produktów i usług. dla elektryków w tych zakładach podstawową sprawą jest bezpieczeństwo, jakość, serwis. Wy-magają do nas dostaw sprawdzonych urządzeń o uznanej na świecie marce, szczególnie gdy chodzi o ważny węzeł sieci w ich zakładzie.

rozmawiała Marta Olszewska �


wywiad

23


tecHnologie, ProdUkty – informacje firmowe

24

1. Wstępodkąd energia elektryczna stała się to-warem, zaczęto zwracać większą uwa-gę na problemy niezawodności po-szczególnych elementów systemu elek-troenergetycznego. Aby tę niezawod-ność utrzymywać, należy stawiać co-raz to wyższe wymagania wszystkim elementom składającym się na system elektroenergetyczny. Spełnienie wyma-gań technicznych, stawianych osprzę-towi sieciowemu jest bardzo ważnym, choć często niedocenianym czynnikiem wpływającym na pewność zasilania od-biorców.Nikogo nie trzeba przekonywać jak ważną rolę w formułowaniu wymagań dla osprzętu odgrywa wiedza projek-tantów, wykonawców i samych pro-ducentów. dziesiątki lat doświadczeń eksploatacyjnych i badań pozwalają formułować kryteria, które należy sto-sować podczas projektowania, budo-wy i eksploatowania linii elektroener-getycznych.

2. Klasyfikacja osprzętuosprzęt stosowany w elektroenerge-tycznych liniach napowietrznych moż-na sklasyfikować w następujących gru-pach:8 osprzęt łańcuchów izolatorów

i osprzęt zawieszeń przewodu od-gromowego,

8 osprzęt ochronny izolatorów,8 uchwyty przelotowe,8 osprzęt do łączenia, zakończenia

i naprawy przewodów fazowych i od-gromowych,

8 zaciski prądowe mostka,8 tłumiki drgań przewodów fazowych

i odgromowych,8 odstępniki przewodów wiązkowych.Wymagania techniczne odnoszące się do poszczególnych rodzajów osprzętu są określone w:8 odpowiednich normach: PN-EN

61284 (ogólnie osprzęt), PN-EN 61854 (odstępniki), PN-EN 61897 (tłumiki drgań) oraz w normach w nich powołanych

8 wymaganiach szczegółowych specy-fikacji technicznych.

oprócz wymienionych powyżej norm i specyfikacji krajowych BEloS-PlP re-alizuje wiele projektów, których efek-tem jest wykonanie osprzętu zgodnego z wymaganiami norm i specyfikacji eu-ropejskich, amerykańskich i wielu innych krajów.

Podstawowe parametry mechaniczne i elektryczne osprzętu są określone na etapie sporządzania projektu wykonaw-czego budowy linii. Sprawdzenie tych parametrów odbywa się podczas ba-dań, które można podzielić na trzy pod-stawowe rodzaje.Badania typu - mają na celu ustalenie właściwości konstrukcji i są wykony-wane tylko raz. Badania te powtarza się w przypadku zmiany konstrukcji lub materiału osprzętu. Badania powinny być przeprowadzone przez notyfikowa-ne laboratoria lub laboratoria uznawane przez Zamawiającego. Badania kontrolno-odbiorcze - mają na celu kontrolę jakości materiałów i jako-ści wykonania. Próbki do badań kontro-lno-odbiorczych powinny być wybrane losowo z partii przedstawionej do od-bioru. Zamawiający posiada prawo do uczestnictwa w badaniach i dokonania wyboru osprzętu do badań.Badania wyrobu - mają na celu skon-trolowanie zgodności osprzętu z okre-ślonymi wymaganiami i powinny być wykonane na każdym rodzaju osprzętu. cała partia osprzętu powinna być pod-dana badaniom wyrobu. Są to badania nieniszczące i nie mogą powodować uszkodzenia osprzętu.

3. Wymagania ogólne dla osprzętu łańcucha izolatorówW skład osprzętu łańcuchów izolato-rów wchodzą wszystkie elementy słu-żące do zamocowania łańcuchów do słupa, do połączenia izolatorów pomię-dzy sobą, do stworzenia odpowiedniej konfiguracji łańcuchów, do przymoco-wania osprzętu ochronnego oraz do po-łączenia łańcuchów z uchwytami prze-wodu (przelotowymi lub odciągowymi). Uchwyty przewodów nie są zaliczane do osprzętu łańcuchów izolatorów.Poniżej omówiono szerzej wybrane ba-dania osprzętu.

3.1. Próba wyładowania ulotowego oraz pomiar napięcia zakłóceń radioelektrycznychPróby te wchodzą w zakres badań ty-pu i wykonywane są przez niezależne laboratoria akredytowane. osprzęt do linii napowietrznych wysokiego napię-cia jest tak skonstruowany, aby jego udział w oddziaływaniu linii na środo-wisko w zakresie hałasu i zakłóceń ra-dioelektrycznych był pomijalny. W celu sprawdzenia konstrukcji i prawidłowości doboru osprzętu w tym zakresie wszyst-

kie elementy osprzętu, mogące być po-tencjalnym źródłem tych oddziaływań, są poddane próbie określającej poziom zakłóceń radioelektrycznych lub napię-cia gaśnięcia wyładowania ulotowego.Przykładowo PSE operator w swo-jej specyfikacji określa, że elementy osprzętu wchodzące w skład zawie-szeń przewodu (przelotowych i odcią-gowych) powinny być poddane próbie zakłóceń radioelektrycznych według PN-EN 61284 metodą napięciową, na-tomiast elementy osprzętu zlokalizowa-ne w przęsłach linii (tłumiki, odstępniki, złączki) powinny być poddane próbie wyładowania ulotowego (tą samą me-todą).Próbie zakłóceń radioelektrycznych poddawane są kompletne zawieszenia przelotowe i odciągowe przewodu fa-zowego w układach przewidzianych do stosowania w budowanej linii, tzn. kom-pletne łańcuchy izolatorów zmontowa-ne przy użyciu badanego osprzętu łań-cuchów izolatorów i osprzętu ochron-nego wraz z badanym uchwytem prze-wodu. Zgodnie z PN-EN 61284, odwzo-rowuje się odcinek przewodu fazowego (wraz z mostkiem przy zawieszeniu od-ciągowym) oraz uziemioną konstrukcję słupa (tak jak pokazano na fotografii).

dopuszczalny poziom zakłóceń radio-elektrycznych kompletnego układu za-wieszenia przewodu należy przyjąć jako równą mniejszej wartości spośród: war-tości dopuszczalnej ustalonej wg zasad podanych w clSPR 18-2 oraz 58 dB Na-pięcie gaśnięcia wyładowania ulotowe-go osprzętu poddawanego próbie nie powinno być mniejsze od 290 kV.

3.2. Próba wytrzymałości osprzętu na zwarciaosprzęt powinien wytrzymywać prze-pływ prądu zwarciowego bez pogor-szenia właściwości użytkowych i bez

wymagania dla osprzętu do linii najwyższych napięć 400 kV



25

obniżenia wytrzymałości mechanicznej. Przepływ maksymalnego, przewidywa-nego prądu zwarciowego nie powinien powodować takiego wzrostu tempe-ratury osprzętu łańcuchów izolatorów, osprzętu zawieszeń przewodów odgro-mowych oraz uchwytów przelotowych i odciągowych, który mógłby spowodo-wać obniżenie wytrzymałości mecha-nicznej osprzętu lub jakiekolwiek pogor-szenie jego własności funkcjonalnych. Sprawdzenie spełnienia powyższego wymagania wykonuje się poprzez ob-liczeniowe sprawdzenie gęstości prądu zwarciowego lub eksperymentalnie, po próbie łukiem wg lEc 61467 na komplet-nym łańcuchu izolatorów.Przepływ maksymalnego przewidywa-nego prądu zwarciowego przez połą-czenia dwóch odcinków przewodów nie może spowodować niedopuszczalnego wzrostu rezystancji połączenia. Spraw-dzenie spełnienia tego wymagania wy-konuje się poprzez próby cyklicznym nagrzewaniem oraz próby przy krótko-trwałym przeciążeniu prądowym wg PN-EN 61284.osprzęt ochronny izolatorów wystero-wuje łuk w taki sposób, aby nie dopu-ścić do nieakceptowalnych uszkodzeń izolatorów łańcucha. Ponadto siły dy-namiczne nie powinny spowodować uszkodzenia tego osprzętu. Sprawdze-nie spełnienia powyższego wymaga-nia wykonuje się wg lEc 61467 na kom-pletnym łańcuchu izolatorów. do oceny skuteczności ochrony izolatorów przez ten osprzęt stosuje się kryteria podane w lEc 61467. osprzęt łańcucha izolatorów powinien posiadać wytrzymałość zwarciową od-

powiednią do warunków pracy linii, w której będzie zastosowany. Wzrost temperatury osprzętu spowodowany przepływem prądu zwarciowego nie powinien powodować pogorszenia wła-ściwości mechanicznych oraz cech funk-cjonalnych osprzętu, w szczególnościograniczenia przegubowości połączeń oraz ochrony antykorozyjnej.Wartość prądu zwarciowego o cza-sie trwania 1 s wytrzymywanego przez osprzęt, jest parametrem osprzętu i sta-nowi podstawę doboru osprzętu do wa-runków zwarciowych danej linii.Poszczególne elementy osprzętu projek-tuje się w taki sposób, aby gęstość prą-du zwarciowego o czasie trwania 1s nie przekraczała następujących wartości:8 70 A/mm2 – dla elementów przeno-

szących naciąg,8 80 A/mm2 – dla elementów nie prze-

noszących naciągu.do wyznaczenia gęstości prądu w osprzęcie należy uwzględniać naj-mniejszy przekrój elementu osprzętu, przez który płynie prąd.Jeśli rzeczywisty czas trwania zwarcia tz jest mniejszy od 1 s, to wartość prądu zwarciowego wytrzymywanego przez osprzęt wyznacza się z następującej za-leżności:

gdzie:Itz - wartość prądu zwarciowego o cza-

sie trwania tz

I1s - wartość prądu zwarciowego o cza-

sie trwania 1s,t

z - czas trwania zwarcia sekundach.

łańcuch izolatorów w układzie V pod-czas badań zwarciowych pokazano na poniższej fotografii.

W przypadku połączeń gniazdowo-główkowych prawidłowy dobór połą-czeń do warunków zwarciowych po-twierdza się eksperymentalnie. Po pró-bie łukiem wg lEc 61467 dokonuje się oględzin połączeń. dopuszczalne jest tylko takie zespojenie elementów połą-czenia, które można łatwo usunąć ręcz-nie, poprzez niewielkie przemieszczenie tych elementów względem siebie. Nie jest wymagane wymiarowanie na prądy zwarciowe tych połączeń, przez które nie przepływa prąd zwarciowy. Ze względu na wytrzymałość na prądy zwarciowe nie jest dopuszczalne sto-sowanie połączeń z punktowymi miej-scami styku (tego typu połączenie wy-stępuje np. przy zastosowaniu wieszaka kabłąkowego typu U).

3.3. Sprawdzanie wytrzymałości mechanicznejosprzęt powinien wytrzymywać dzia-łanie określonego minimalnego obcią-żenia niszczącego. Specyfikacja tech-

Rys. 1. Wykres badania łączników – etapy wzrostu obciążenia przy próbie rozciągania



26

niczna PSE operator zaleca, aby mini-malne obciążenie niszczące osprzętu było określone z następującego szere-gu wartości: 70,100,120,160,180,210,250,300,330,750kN. W uzasadnionych przy-padkach akceptowane są inne wartości, spoza tego szeregu, co często jest uza-sadnione szczególnymi względami pro-jektowymi.Badania mechaniczne wykonuje się zgodnie z zaleceniami normy EN 61284. Na poniższym rysunku przedstawiono przebieg próby obciążenia (Rys. 1.).Po osiągnięciu i utrzymaniu przez 1 mi-nutę wartości minimalnego obciążenia odkształcającego trwale (Smdl), które wynosi dla łączników 70% minimalnego obciążenia niszczącego (Smfl) prze-rywa się próbę i mierzy odkształcenia. Następnie jednostajnie zwiększa się ob-ciążenie, aż do osiągnięcia minimalne-go obciążenia niszczącego (Smfl), któ-re utrzymuje się przez 1 minutę, po czym zwiększa się obciążenie, aż do zniszcze-nia badanego wyrobu.

3.4. Sprawdzenie powłoki cynkowejdość często spotykane na rynku, niedo-puszczalne dla osprzętu zabezpiecza-nie go poprzez cynkowanie galwanicz-ne, zapewnia skuteczną ochronę metalu od 1 do 5 lat, w zależności od intensyw-ności narażeń eksploatacyjnych (warun-ki klimatyczne, zanieczyszczenia, itp.). Wszystkie części składowe osprzętu wykonane z materiału zawierającego żelazo (oprócz części wykonanych ze stali nierdzewnej) powinny być jednak chronione przez cynkowanie ogniowe lub w inny sposób zapewniający rów-noważną ochronę.

Zważywszy na trwałość, powłokę gal-waniczną o grubości ok. 10 μm nale-ży traktować jako dekoracyjną a nie ochronną, a więc nie spełniającą kry-teriów normy. Elektrolityczna powło-ka cynkowa może mieć teoretycznie grubość do 25 μm, jednak praktycz-nie uzyskuje kilkanaście μm, Powło-ki uzyskane za pomocą cynkowania ogniowego osiągają tymczasem mini-mum wartości 55-85 μm, a w praktyce nasz osprzęt posiada powłokę cynko-wą o grubości ponad 100 μm. Przyj-mując, że roczny ubytek warstwy cyn-ku w wyniku utleniania wynosi ok. 4 μm można założyć, że w normalnych warunkach eksploatacyjnych element osprzętu ocynkowany ogniowo jest skutecznie chroniony powłoką cynku przez 25 lat.

4. Wymagania szczegółowe i badania wybranych grup osprzętu4.1. Osprzęt ochronny izolatorówosprzęt ochronny spełnia następujące funkcje:8 przejmowanie łuku elektrycznego, 8 ochrona izolatorów i przewodu przed

skutkami łuku,8 zapewnienie określonego poziomu

napięć wytrzymywanych łańcucha.osprzęt jest wykonany ze stali ocynko-wanej ogniowo o grubości powłoki cyn-kowej spełniającej wymagania normy ISo 1461.W przypadku łańcucha izolatorów szklanych osprzęt ochronny speł-nia jednocześnie rolę osprzętu ste-rującego polem elektrycznym w dol-nej części łańcucha. montaż i demon-taż osprzętu ochronnego na łańcuchu

izolatorów jest możliwy do wykonania bez konieczności demontażu łańcucha. osprzęt powinien wytrzymać obciąże-nia mechaniczne występujące podczas budowy, utrzymania i eksploatacji (ob-ciążenia od wiatru, oblodzenia itp.) li-nii, na której ma być on zastosowany. Wytrzymałość zwarciowa osprzętu ochronnego jest dobierana do warun-ków zwarciowych linii.

kontrolę napięcia zakłóceń radioelek-trycznych wykonuje się na kompletnym zestawie łańcucha metodą napięcio-wą według p. 14 PN-EN 61284. Bardzo ważne jest zachowanie gładkości po-wierzchni pierścieni i kul. ostre krawę-dzie powodują powstawanie nierówno-mierności rozkładu pola elektrycznego, co skutkuje zwiększaniem poziomu za-kłóceń radioelektrycznych.

Sprawdzenie skuteczności ochrony przed działaniem łuku wykonuje się według lEc 61467. dopuszcza się czę-ściowe wypalenia materiału w miej-scu palenia się łuku elektrycznego. Element powinien pozostać na swoim miejscu i nadal spełniać funkcję ste-rowania rozkładem napięcia. Należy zwrócić również uwagę na stan połą-czenia osprzętu z łańcuchem. Po pró-bie należy ocenić, czy stan połączenia po próbie nie wpłynie ujemnie na czas pracy osprzętu ochronnego. Protokół z tej próby powinien zawierać doku-mentację fotograficzną elementów po próbie.

4.2. Uchwyty przelotoweUchwyty przelotowe służą do połącze-nia przewodów fazowych z łańcuchem

Rys. 2. Etapy wzrostu obciążenia przy próbie rozciągania



27

przelotowym izolatorów. mogą być in-stalowane na przewodach gołych, ale staramy się upowszechniać zwyczaj, aby stosować w uchwytach przeloto-wych preformowane oploty ochronne na przewód.Uchwyty przelotowe są tak skonstru-owane, aby:8 posiadały odporność na działanie

drgań eolskich,8 nie powodowały deformacji drutów

przewodu w obrębie korpusu, na skutek obciążenia pionowego pocho-dzącego od ciężaru przewodu oraz oblodzenia,

8 nie powodowały trwałej deformacji przewodu wskutek statycznych na-prężeń zginających,

8 docisk nakładki nie powodował miej-scowego uszkodzenia przewodów,

8 korpus uchwytu mógł wahać się wo-kół osi poziomej, prostopadłej do przewodu,

8 posiadały wystarczającą odporność połączenia przegubowego na zuży-cie,

8 wytrzymywały bez wyślizgu różnicę naciągów sąsiednich przęseł w okre-ślonych warunkach pracy linii,

Wielokrotne badania zwarciowe w różnych konfiguracjach łańcuchów potwierdziły, że nasze uchwyty prze-lotowe wytrzymują przepływ prądów zwarciowych (zarówno przez uchwyt jak i tylko przez przewód) bez pogor-szenia właściwości funkcjonalnych uchwytu. Ponieważ stosowanie uchwy-tów przelotowych kabłąkowych powo-duje występowanie punktowego styku z innym elementem osprzętu, zaleca-my do stosowania uchwyty przelotowe cięgłowe. BEloS-PlP prowadzi bada-nia nad nowym typem uchwytów prze-lotowych z mocowaniem w osi przewo-du, co dodatkowo poprawi odporność układu uchwyt-przewód na drgania eolskie.

4.3. Uchwyty odciągowe i złączki zaprasowywane Uchwyty odciągowe służą do zamoco-wania przewodów fazowych, za pośred-nictwem łańcuchów izolatorów odcią-gowych do słupa mocnego lub do za-mocowania odciągowego przewodów odgromowych do słupa.Połączenia i uchwyty przenoszące na-ciąg są tak skonstruowane, aby:8 utrzymać przewód bez wyślizgu do

wymaganej wartości siły naciągu w przewodzie,

8 zminimalizować puste przestrzenie i zapobiec wnikaniu i gromadzeniu wilgoci podczas eksploatacji linii lub aby posiadały możliwość wypełnie-nia pustych przestrzeni wewnątrz uchwytu, dostarczonym środkiem chemicznym,

8 po zamontowaniu nie powodowały naprężeń mogących doprowadzić do zniszczenia przewodu pod wpły-wem drgań eolskich lub innych drgań przewodu,

8 uniknąć miejscowych nacisków, po-wodujących nadmierne płynięcie na zimno przewodu,

8 zapewnić pewne i niezmienne w cza-sie połączenie elektryczne,

8 przepływ prądu w warunkach eks-ploatacji oraz w warunkach zwarcia nie powodował pogorszenia własno-ści mechanicznych oraz elektrycz-nych uchwytu.

W przypadku uchwytów odciągowych wymagana siła naciągu w przewodzie, przy której nie powinien jeszcze wystę-pować wyślizg przewodu z uchwytu, nie może być mniejsza niż 0,95 znamiono-wej wytrzymałości przewodu na rozcią-ganie RTS, do którego dedykowany jest dany uchwyt.Próbę wytrzymałości na rozciąganie (Rys.2.) należy wykonać zgodnie z p. 11.5.1 normy PN-EN 61284 wariant a), tzn.

po osiągnięciu obciążenia o wartości Smfl, utrzymać tę wartość obciążenia przez okres 60 s. Następnie zwiększać obciążenie, aż do zniszczenia uchwy-tu. Jako wartość określonego minimal-nego obciążenia niszczącego (Smfl) w tej próbie należy przyjąć dla uchwy-tów odciągowych wartość równą 95% znamionowej wytrzymałości przewodu na rozciąganie RTS. Przewód uznaje się za uszkodzony, kiedy co najmniej jedna żyła zostanie uszkodzona. Próbę cyklicznym nagrzewaniem (Rys. 3.) wykonuje się, jak dla połączeń klasy A, zgodnie z p. 13 normy PN-EN 61284.Temperatura, do jakiej nagrzewa się uchwyt nie powinna przekraczać tem-peratury przewodu.Zgodnie z pojęciami używanymi w PN-EN 61284, uchwyt odciągowy zapraso-wywany jest połączeniem prądowym klasy A.

5. PodsumowanieJakość zaopatrywania odbiorców w energię elektryczną w dużym stop-niu jest zdeterminowana przez nieza-wodność poszczególnych elementów systemu elektroenergetycznego, w tym również przez jakość zastosowanego osprzętu sieciowego. Stosowanie wy-robów niezgodnych z normami, których jakość nie odpowiada wymaganiom sta-wianym osprzętowi przeznaczonemu do stosowania w sieciach najwyższych napięć, może okazać się katastrofalne w skutkach. Wieloletnie doświadczenie w konstru-owaniu i produkcji osprzętu sieciowego uzyskane m.in. dzięki kontaktom z na-szymi klientami powoduje, że podczas projektowania, produkcji i badań stawia-my wymagania, które gwarantują nieza-wodną eksploatację osprzętu.

Andrzej Pawłowski �BELOS-PLP S.A.

Rys. 3. Schematyczne przedstawienie sekwencji próby cyklicznym nagrzewaniem



28

misje gazu Sf6 z rozdzielnic ma-

ją znaczący wkład w zagrożenie efektem cieplarnianym i wynika-

jące z tego zmiany klimatu. celem tej publikacji jest zwiększenie dostępności przejrzystych informacji ułatwiających podejmowanie decyzji w sprawie wy-boru ekologicznych rozdzielnic do sieci rozdzielczej tym osobom z administra-cji publicznej, zakładów energetycz-nych i przedsiębiorstw przemysłowych, które są za nie odpowiedzialne.

Sieć energetyczna i rozdzielniceElektrownie wytwarzają energię elek-tryczną, która jest przesyłana do konsu-mentów poprzez sieć linii napowietrz-nych i kablowych. Rozdzielnice umożli-wiają bezpieczny rozdział energii elek-trycznej i sterowanie nią w punktach węzłowych sieci rozdzielczej. Systemy te mogą być stosowane w zakładach energetycznych, przemyśle przetwór-czym i ogólnym, projektach infrastruktu-ralnych, szpitalach, budynkach komercyj-nych oraz centrach handlowych. Na wy-padek awarii wymagane jest stosowanie automatycznych wyłączników, które od-cinają zasilanie obwodu elektrycznego.Przy rozdziale i przesyłaniu energii są używane różne poziomy napięcia, aby wymiary sieci były optymalne pod wzglę-dem ekonomicznym, a straty energii były jak najmniejsze. Wysokie napięcie (>50 kV) jest używane do przesyłania na du-żą odległość, a średnie napięcie (1–50 kV) jest używane do rozdziału poprzez linie napowietrzne lub kable podziemne w pobliżu użytkowników końcowych. Na poziomie użytkownika końcowego śred-nie napięcie jest ponownie zamieniane na niskie, które służy do wszelkiego rodzaju zastosowań.

Istnieją alternatywne rozwiązania pozbawione SF

6Sf

6 stał się bardzo popularnym medium

izolacyjnym i łączeniowym w rozdzielni-cach ze względu na dobre właściwości

gaszenia łuku oraz mniejsze rozmiary tego typu rozdzielnic w porównaniu do konwencjonalnych rozdzielnic izolowa-nych powietrzem. o ile jednak nie istnie-je sensowna ekonomicznie alternatywa dla gazu Sf

6 w rozdzielnicach wysokie-

go napięcia w sieci przesyłowej, to sto-sowanie Sf

6 w rozdzielnicach średniego

napięcia w sieci dystrybucyjnej jest zu-pełnie niepotrzebne.Na rynku są przecież dostępne w peł-ni równoważne alternatywy. W tych al-ternatywnych rozwiązaniach stosuje się próżnię w łącznikach głównych oraz ży-wicę epoksydową jako materiał izolacyj-ny, co pozwala zmniejszyć rozmiary roz-dzielnicy do poziomu identycznego jak w przypadku rozdzielnic z Sf

6.

Emisje gazu SF6

Rozdzielnice zawierające Sf6 występu-

ją zasadniczo w trzech głównych od-mianach. W przypadku dwóch wersji, zwanych systemami „regulowanego ci-śnienia” i „zamkniętego ciśnienia”, uwal-nianie Sf

6 jest w praktyce nieuniknione.

Jest to spowodowane tym, że rozdziel-nice te wymagają konserwacji w okresie użytkowania, podczas której występuje wyciek. Wreszcie wyciek ten następuje, gdy urządzenia są ostatecznie rozbie-rane na części po zakończeniu eksplo-atacji. Trzecia wersja to system „herme-tycznie zabudowany”, który nie wyma-ga konserwacji w okresie użytkowania. Z tego względu mówi się, że emisje z tych systemów wskutek wycieków są ograniczone, chociaż nigdy nie będą ze-rowe, ponieważ w praktyce źródłem wy-cieku są same uszczelki.

Gaz SF6: fakty

Sf6 to syntetyczny związek składający

się z jednego atomu siarki i sześciu ato-mów fluoru, który normalnie nie wystę-puje w przyrodzie. Sf

6 ma postać ga-

zową w temperaturze pokojowej i jest cięższy od powietrza. Ze względu na silne wiązania między atomami siarki i fluoru Sf

6 jest obojętny w normalnych

warunkach. Gaz ten ma pewne właści-wości elektryczne, które sprawiają, że dobrze nadaje się na medium izolacyj-ne i łączeniowe w rozdzielnicach energii elektrycznej. Sf

6 ma także pewne wady.

W przypadku pojawienia się łuku elek-trycznego Sf

6 rozkłada się na toksyczne

substancje ,takie jak hf, Sof2, Sf

4 i S

2f

10.

W przypadku wycieku gaz Sf6 i jego

toksyczne produkty uboczne są uwal-niane do atmosfery. Reakcje te wystę-pują także podczas normalnej eksplo-atacji. Toksyczne substancje pozostają wtedy w obudowie dlatego należy za-stosować szczególne środki ostrożności podczas demontażu systemu po zakoń-czeniu eksploatacji. co roku wytwarza się około 8000 ton Sf

6, z czego 80%

jest zużywane przez energetykę do ga-szenia łuku, chłodzenia i izolacji. Świato-wa produkcja Sf

6 stale rośnie, mimo że

znajduje się on na liście gazów cieplar-nianych Protokołu z kioto.Im większe zużycie energii, tym więk-sze jest także zużycie Sf

6 w warto-

ściach bezwzględnych. ocenia się, że wielkość produkcji gazu Sf

6 osiągnie

w 2010 r. około 10 000 ton. Wraz ze wzrostem liczby rozdzielnic w których gaz Sf

6 jest używany, emisja gazu Sf

6

do atmosfery będzie rosła. dopóki poli-tyka względem niego nie ulegnie zmia-nie. Tendencja ta wzbudza duży niepo-kój, ponieważ jest ściśle powiązana ze wzrostem temperatury na Ziemi i wy-nikającymi z tego zmianami klimatycz-nymi. Ponieważ dane dotyczące emisji Sf

6 nie są publicznie dostępne, nie wia-

domo dokładnie, jaki jest stopień wy-cieków z rozdzielnic. Tak czy inaczej w praktyce uzyskiwane są emisje w za-kresie od 6 do 13%.W wielu krajach, gdzie gaz Sf

6 jest uży-

wany w rozdzielnicach, podejmowane są działania, aby ograniczyć jego emisję. do działań tych należy np. dobrowolny program amerykańskiej Agencji ochro-ny Środowiska (EPA) oraz rozporządze-nie f-gazowe w Europie. Nowe europej-skie rozporządzenie f-gazowe z 2007 r.

ekologiczny rozdział energiiPublikacja platformy green SwitchingTa publikacja wydana przez platformę Green Switching jest artykułem programowym zawierającym zbiór informacji o konsekwencjach stosowania gazu cieplarnianego SF

6

w rozdzielnicach elektrycznych. Zgodnie ze stanowiskiem Międzyrządowego Zespołu Do Spraw Zmian Klimatu (IPCC), SF

6 jest najsilniejszym z sześciu głównych gazów cieplarnianych, a jego

potencjał tworzenia efektu cieplarnianego (GWP) jest 23 000 razy większy niż w przypadku CO

2. SF

6 może unosić się w atmosferze ponad 1000 lat. Z tego powodu SF

6 został umieszczony

w protokole z Kioto na liście substancji, których stosowanie i emisję należy minimalizować.



29

nakazuje, aby wszystkie większe syste-my zawierające Sf

6 były regularnie kon-

trolowane i aby jak najbardziej ograni-czać emisje podczas konserwacji, napeł-niania i demontażu. Pomimo że zrobio-no aktualnie wyjątek dla hermetycznie zabudowanych rozdzielnic zawierają-cych mniej niż 6 kg Sf

6, to oczekuje się,

że w przyszłości zostaną podjęte dodat-kowe działania dla tego rodzaju syste-mów ze względu na rosnącą presję ze strony organizacji pozarządowych i par-tii politycznych, aby ograniczać emisję niewęglowych gazów cieplarnianych.

Obawy dotyczące gazu SF6

Zmiana klimatuNajwiększe obawy dotyczące gazu Sf

6

są związane ze środowiskiem. chodzi tu głównie o stopień, w jakim Sf

6 przy-

czynia się do powstawania efektu cie-plarnianego. Uświadomiono to sobie dopiero ostatnio, gdy stały się dostęp-ne bardziej szczegółowe dane. Sf

6 jest

uznawany za gaz cieplarniany. Instytucja oNZ która to monitoruje, czyli między-rządowy Zespół do Spraw Zmian kli-matu (IPcc), umieściła gaz Sf

6 na liście

najbardziej szkodliwych gazów cieplar-nianych. W Protokole z kioto z 1992 r. stwierdzono, że emisje gazu Sf

6 należy

redukować. Przekonywanie do rezygna-cji z jego używania jest obecnie najlep-szą drogą do realizacji tego celu.

Zagrożenie efektem cieplarnianymWzrost ilości gazów w atmosferze, któ-re zatrzymują ciepło, wzmaga efekt cieplarniany. konsekwencje tego zjawi-ska są trudne do przewidzenia. Jednak zgodnie z raportem IPcc, czyli zespołu naukowców działającego pod auspicja-mi instytucji oNZ zajmujących się me-teorologią (Wmo) i ochroną środowiska (UNEP), średnia temperatura na ziemi może wzrosnąć o 6,4 stopni celsjusza w ciągu xxI wieku.IPcc wskazuje, że największy wpływ ma na to wzrost ilości dwutlenku wę-gla (co

2) w atmosferze, co jest efek-

tem działalności człowieka. co2 ma

w istocie silne działanie izolacyjne, za-pobiegając ucieczce ciepła ziemskiego w przestrzeń kosmiczną. oprócz tego istnieje jeszcze szereg innych gazów, które przyczyniają się do wzrostu efek-tu cieplarnianego. chociaż ich emisje są o wiele mniejsze niż co

2, to ich działa-

nie izolacyjne na jeden kg jest znacznie silniejsze. Sf

6 zajmuje poczesne miejsce

w kategorii niewęglowych gazów cie-plarnianych.Została zdefiniowana jednostka obli-czeniowa pozwalająca na ocenę wpły-wu takich gazów cieplarnianych jak Sf

6

na powstawanie efektu cieplarnianego. Jednostka ta, zwana potencjałem two-rzenia efektu cieplarnianego (GWP), mierzy stopień, w jakim dany gaz przy-czynia się do powstawania efektu cie-plarnianego w przeliczeniu na jednost-

kę jego ciężaru. miara ta jest pochodną co

2 i jest wyrażana jako ekwiwalent co

2.

GWP dla Sf6 wynosi 23 000. oznacza

to, że 1 kg gazu Sf6 jest 23 000 razy „sil-

niejszy” od 1 kg co2.

Warstwa ozonowaNiepokój budzi także odkryty przez na-ukowców z Niemiec, Stanów Zjedno-czonych i Wielkiej Brytanii nowy, bardzo aktywny gaz cieplarniany, który ataku-je warstwę ozonową. Gazem tym jest Sf

5cf

3. Współczynnik stężenia tego ga-

zu wzrósł w ciągu ubiegłych 50 lat o sto jednostek. Naukowcy stwierdzili, że gaz ten jest produktem ubocznym rozkładu sześciofluorku siarki (Sf

6).

Zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwaGaz Sf

6, a zwłaszcza jego pochodne,

których powstawanie jest nieuniknione podczas łączeń lub zwarć wewnętrz-nych, zagraża zdrowiu operatorów i konserwatorów oraz wszystkich osób, które znajdują się w pobliżu. chociaż te produkty uboczne mogą się z cza-sem odnawiać, nie umniejsza to faktu, że w tego typu rozdzielnicach wystę-pują stężenia substancji toksycznych. konserwatorzy są także narażeni na podwyższone ryzyko, gdy rozdzielnica musi zostać zlikwidowana po zakończe-niu eksploatacji. obawy dotyczą przede wszystkim postępowania z toksycznymi produktami ubocznymi, zwłaszcza po-wstającymi wskutek łączenia w gazie Sf

6 w trakcie normalnej eksploatacji.

Nawet mimo stosowania pewnych wy-tycznych i norm IEc nie można nigdy wykluczyć pewnego ryzyka dla zdrowia i bezpieczeństwa konserwatorów. ko-lejnym aspektem jest fakt, że rozdziel-nice zawierające Sf

6 — normalnie trak-

towane jako odpady chemiczne — są eksportowane jako normalne odpady do krajów trzeciego świata, gdzie mogą zostać rozłożone na części przez oso-by nieprzeszkolone, co wiąże się z wy-sokim ryzykiem szkodliwości dla ludzi i środowiska.Wreszcie istnieje ryzyko otwartego łuku powodującego silne zanieczysz-czenie otoczenia. W przypadku zwar-cia wewnętrznego prowadzącego do otwartego łuku nastąpi eksplozja, która rozrzuci toksyczne produkty uboczne Sf

6 na całą okolicę. chociaż rozdzielni-

ce mogą być testowane zgodnie z nor-mami międzynarodowymi, to w odnie-sieniu do łuków wewnętrznych zagro-żenia związane z produktami uboczny-mi Sf

6 nie są nigdy brane pod uwagę

z punktu widzenia bezpieczeństwa. Ponieważ rozdzielnice, zwłaszcza śred-niego napięcia, są powszechnie stoso-wane w budynkach publicznych, cen-trach handlowych i szpitalach, może to mieć olbrzymi wpływ na zdrowie i bez-pieczeństwo ludzi, którzy znajdują się w pobliżu.

Przepisy międzynarodoweW Protokole z kioto uzgodniono, że kraje uprzemysłowione muszą w latach 2008–2012 ograniczyć swoje emisje średnio o 5,2% w odniesieniu do pozio-mów emisji z 1990 r. Redukcja ta dotyczy takich gazów cieplarnianych jak dwu-tlenek węgla, metan, podtlenek azo-tu i wiele związków fluoru, w tym m.in. Sf

6. Biorąc jednak pod uwagę istotną

rolę gazu Sf6 w sieciach wysokiego na-

pięcia, w porozumieniach międzynaro-dowych nie zakazano jego stosowania w tego typu urządzeniach. W celu ogra-niczenia szkód ustanowiono pewne ce-le dotyczące stosowania, odzysku i re-cyklingu gazu Sf

6 w rozdzielnicach.

Ponieważ jednak wiadomo już, że na rynku istnieją wolne od Sf

6 alternatywy

dla rozdzielnic średniego napięcia, na-leżałoby przyjąć różne przepisy dla roz-dzielnic wysokiego i średniego napięcia oraz podjąć dodatkowe działania, aby ograniczyć stosowanie Sf

6 w rozdziel-

nicach średniego napięcia. Powinno to spowodować zakaz stosowania Sf

6 we

wszystkich systemach, w których istnie-ją dla niego alternatywy. Ponadto każde państwo powinno także swoimi działa-niami stymulować tworzenie i stosowa-nie technologii wolnych od Sf

6.

Korporacyjna odpowiedzialność społecznaW ostatnich latach można było zaobser-wować wzrost profesjonalizmu działów za-rządzania majątkiem w firmach będących operatorami sieci energetycznych. dzięki temu w procesie podejmowania decyzji są w większym stopniu brane pod uwa-gę takie aspekty jak jakość sieci, kontrola kosztów, zagrożenie dla bezpieczeństwa i zrównoważony rozwój. Zakłady energe-tyczne coraz bardziej skupiają się na cał-kowitym koszcie posiadania zamiast na początkowej cenie zakupu. Z przeprowa-dzonych ostatnio przez niezależne ośrod-ki badań wynika, że rozdzielnice wolne od Sf

6 są nie tylko technicznie równoważne,

ale także konkurencyjne ekonomicznie na przestrzeni całego okresu eksploatacji.działając zgodnie ze swoimi progra-mami korporacyjnej odpowiedzialno-ści społecznej, niektóre duże zakłady energetyczne i przedsiębiorstwa prze-mysłowe zdecydowały się na stosowa-nie rozdzielnic wolnych od Sf

6 w swoich

sieciach średniego napięcia. Skłania je do tego także pogląd, że przedsiębior-stwa powinny opierać swoją wizję, misję i strategię na szerszej podstawie niż tyl-ko korzyści akcjonariuszy. Rozdzielnice wolne od Sf

6 to naprawdę konieczność

w obliczu tej korporacyjnej odpowie-dzialności społecznej i rosnącego po-parcia społeczeństwa dla zrównoważo-nego rozwoju.

Green Switching Platform �przy współudziale Eaton Electric

www.greenswitching.com



30

zeroki asortyment PcE (ok.12 000 produktów) pokrywa naj-bardziej wymagających elektroin-

stalatorów. Rozwój produktów realizo-wany przez naszą wysoko wykwalifiko-waną kadrę techniczno-konstruktorską umożliwia nadążanie za technologicz-nymi i cenowymi wymaganiami ryn-ku. Asortyment produkowany jest przy użyciu nowoczesnych i zautomatyzo-wanych linii produkcyjnych oraz znany jest na całym świecie.

Nasze produkty są przystosowane do pracy w ciężkich warunkach przemy-słowych np.: tunelach, kopalniach, elek-trowniach, na kolei, przemyśle ciężkim. dzięki przyjaznej dla montażu konstruk-cji, wysokiej jakości materiałów, z któ-rych są wykonane z powodzeniem sto-sowane są w aparaturze, maszynach, urządzeniach przemysłowych i wydo-bywczych, w samochodach.

PcE wprowadziło do oferty rozdzielni-ce budowlane na bazie obudów meta-lowych serii Argenta, które są dostęp-ne w kilkunastu rozmiarach. Szczelność obudowy wynosi IP65, co pozwala na stosowanie ich na zewnątrz bez do-datkowego doszczelniania. obudowy te montowane są na stojakach zada-szanych, posiadających jednocześnie uchwyty do transportu np. przez suw-nice czy dźwig. Stojaki jak i obudowy są malowane proszkowo co uodpornia je na korozję i lekkie obicia. Wyposaże-nie zależy od indywidualnych potrzeb klienta i każdorazowo wyposażenie jest konfigurowane pod konkretne zamó-wienie. RB-tki wyposażone są w licz-niki, lub tylko tablice licznikowe, roz-łączniki RBk, bezpieczniki mocy, oraz gniazda i aparaturę modułową według potrzeb.

obudowy Argenta dostępne są w mak-symalnym rozmiarze 1200 x 1000 x 300 mm, co pozwala na szereg konfigura-cji. Standardowo szafki zamykane są na klucz dwuwpustowy, ale można zamon-tować zamek na klucz patentowy lub in-

ny. Wszystkie obudowy wyposażone są w płytę montażową pełną.

Rozwiązanie firmy PcE to bardzo prak-tyczne i dobrze wykonane zestawy roz-dzielcze energii elektrycznej na place budów, idealne dla firm budowlanych., które obsługują inwestycje w kraju i za granicą. każdy zestaw przechodzi kon-trolę wyłączników różnicowo-prądo-wych, kontrolę izolacji (2,4kV) oraz jest dostarczany na życzenie z deklaracją cE oraz z schematem jednookresowym. Najwyższa jakość oraz krótkie terminy dostaw przeważają o wyrobach PcE nad innymi.

Na życzenie klienta dostępne są również akcesoria takie jak: płyty montażowe pełne i perforowane, ramki pod modu-ły, elementy dopasowujące wysokość, zamki (1/4 obrotowy zamek bez klucz i z kluczem, zamek trójkątny, kwadrato-wy), żaluzje wentylacyjne, daszki).

dotychczasowe największe realizację to m.in. wyposażenie Polskiego kontyn-gentu Wojskowego (80 szaf) czy ob-sługa zespołu metallica w katowicach (16szaf).

PCE Polska �

obudowy metalowe serii argenta

PCE Polska należy do wiodących na świecie producentów osprzętu siłowego i rozdzielnic. Konsekwentny rozwój produktów od 30 lat ukierunkowany jest na potrzeby i korzyści użytkownika takie jak: szybki montaż, krótkie terminy dostaw, indywidualne wykonania.


Prezentacje

32

Firma Pruftechnik – Wibrem odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w przemyśle Krajowym jak i zagranicznym, wykonując szeroko rozumiany serwis w dziedzinie diagnostyki maszyn CM jak również laserowego centrowania

współpracujących elementów maszyn ALI.Trzecim elementem działalności firmy

jest sprzedaż sprzętu pomiarowego firmy PT A.G znajdującego coraz większe

uznanie wśród naszych klientów. Wreszcie czwarty element to szkolenia o rożnym

stopniu trudności, zależnie od wymagań naszych klientów.

1. Diagnostyka Maszyn

Jesteśmy po to, by rozwiązać każdy problem drgań na ma-szynach. Nie ma dla nas znaczeniaw, jakie są to maszyny.

Wykonując usługi na przestrzeni wielu lat zdobyliśmy tak du-że doświadczenie, że praktycznie nie ma dla nas niemiłych nie-

spodzianek.

Wykonywany przez nas serwis zawiera: pomiary drgań na maszy-nach przed i po remoncie, podczas normalnej pracy (on line, off

line) i wreszcie na specjalne wezwanie w stanach awaryjnych. dotyczy to wszystkich maszyn począwszy od małych silników a koń-cząc na dużych maszynach energetycznych takich jak turbiny paro-we, gazowe oraz generatory.Wyspecjalizowaliśmy się w statycznym i dynamicznym wyważaniu wirników na miejscu u klienta przy znamionowych obrotach w łoży-skach własnych. Wypracowane przez nas metody pozwalają zrobić to szybko, i w miarę dokładnie. Szczególne znaczenie dla rozwoju naszej firmy ma opanowanie w wysokim stopniu diagnostyki i dyna-micznego wyważania wirników turbin gazowych szeroko wykorzy-stywanych w krajach „gazem i ropą płynących”.

Pruftechnik – Wibrem to godny zaufania partner w utrzymaniu i kontroli jakości

www.pruftechnik.com.pl


Prezentacje

33

2. Laserowe centrowanie

W najwyższym stopniu opanowaliśmy technikę wykorzystania laserów w prze-myśle. Przykładem może tu być: lasero-we centrowanie współpracujących elemen tów w turbozespołach parowych oraz ga-

zowych. laserowa kontrola współosiowości wszelkiego rodzaju otworów (np. w dużych

silnikach spalinowych), płaskości powierzch-ni, czy też prostoliniowości. Wreszcie lasero-

we centrowanie współpracujących wirników (coupling alignment) szeroko wykorzystywane

przy ustawianiu silników z maszynami roboczy-mi takimi jak pompy, sprężarki, wentylatory, prze-

kładnie zębate itp. Naszym najnowszym hitem jest precyzyjne ustawianie osi walców w szczególności

w maszynach papierniczych z wykorzystaniem naj-nowszej technologii opartej na technice żyroskopo-

wej

3. Sprzedaż aparatury pomiarowej

Pruftechnik AG dysponuje w chwili obecnej bardzo dużą ga-mą różnego rodzaju sprzętu zarówno dla pomiarów lasero-

wych jak również diagnostyki wibracyjnej.Trudno tu wymienić wszystkie. W celu dokładnego zapoznania

się z pełną ofertą zapraszamy do odwiedzenia naszej strony in-ternetowej www.pruftechnik.com.pl

4. Szkolenia

od dłuższego czasu prowadzimy szkolenia których celem jest pod-niesienie kwalifikacji personelu eksploatującego i remontującego urządzenia energetyczne.Szkolenia nasze obejmują zarówno tematykę „wibracyjną” jak rów-nież tematykę laserową”. Wiedze teoretyczna uzupełniają zajęcia praktyczne na maszynach demo, lub maszynach rzeczywistych w przypadku szkoleń przeprowadzanych bezpośrednio u klientów.

PRUFTECHNIK - WIBREM sp. z o.o.ul. Sułowska 4351-180 Wrocław

tel: +48 71 32 65 700fax: +48 71 32 65 710

1. Wstęp – zwarcia łukowe ciągle obecne i niebezpieczne.W polskiej energetyce zawodowej i przemysłowej każdego roku dochodzi do kilkudziesięciu awarii, którym towarzyszą wysoko-energetyczne zwarcia łukowe. Są to zwarcia poja-wiające się zazwyczaj w rozdzielniach średniego napięcia, gdzie prąd zwarciowy wynosi od kilku do kilkudziesięciu kA. Wg danych Zakładu Bezpieczeństwa Pracy Instytutu Ener-getyki [1] średnia częstość wypadków spowodowanych prą-dem z udziałem łuku elektrycznego zawiera się w zakresie 0,35 ... 0,45 wypadków na 1000 zatrudnionych. Należy pa-miętać, że przytaczane statystyki dotyczą wyłącznie tej czę-ści wydarzeń, w których poszkodowani zostali ludzie. Wie-le innych przypadków nie jest podawanych do wiadomości, a część z nich jest ukrywana. Należy podkreślić, że przypad-ki zwarć łukowych miały miejsce w zdecydowanej większo-

ści obiektów energetyki zawodowej i przemysłowej w Po-lce i że są to zjawiska niezwykle niebezpieczne. co roku wy-stępuje kilkadziesiąt takich wypadków i niestety kilka koń-czy się śmiercią.

2. Wpływ czasu trwania na niszczącą energię zwarcia.dobrze znane i opisane są najważniejsze przyczyny powsta-wania zwarć łukowych – starzenie się materiałów, złe rozwią-zania konstrukcyjne, warunki środowiskowe i te najczęstsze – błędy ludzkie (60 % wszystkich wypadków) [5]. Istnieje sze-reg teoretycznych opracowań opisujących model zwarcia łu-kowego oraz zjawisk, które mu towarzyszą. Energia cieplna zwarcia jest uzależniona od dwóch zmiennych - czasu jego trwania oraz poziomu prądu zwarciowego, wg wzoru Q=I2*t. możemy mieć wpływ tylko na jeden z tych czynników – czas. Skracanie czasu trwania zwarcia jest jednym sposobem na ograniczanie niekorzystnych skutków zwarć łukowych. Po-niżej przedstawiono wyniki prób [2, 4] przeprowadzonych w warunkach stanowiskowych dla prądów zwarciowych 2,2 i 0,7 kA U= 3kV.Na wykresie energia łuku rośnie proporcjonalnie do czasu trwania zwarcia. Współczynnik korelacji czasu trwania zwar-cia i wyzwolonej energii wzrasta wraz ze wzrostem prądu zwarcia. Na wykresie nr 2 szacowany jest zakres uszkodzeń dla zwarć wysoko-energetycznych. Na podstawie wykresu można stwierdzić, że pierwsze poważ-ne skutki zwarć pojawiają się po przekroczeniu 100 ms. każdy kolejny próg czasowy to coraz dalej idące skutki:8 100 ms – zapalają się kable (izolacja)8 150 ms – topi się miedź8 200 ms – topi się stal8 500 ms – następuje gwałtowny wzrost uwolnionej energii.

Trudno precyzyjnie przewidzieć zakres zniszczeń w przypad-ku realnego zwarcia łukowego w konkretnej rozdzielnicy. do-brym sposobem na określenie zakresu zniszczeń jest prześle-dzenie większej ilości faktycznych przypadków. Jednak w lite-raturze niezmiernie rzadko można natrafić na tego typu opra-cowania. Jak było to już wspomniane, najczęściej informa-cje o zwarciach nie wychodzą poza bramy obiektów, w któ-rych miały miejsce. Niestety taki stan rzeczy ma niekorzystne konsekwencje z punktu widzenia poszerzania wiedzy o skut-kach zwarć. Tym bardziej cieszy fakt, że na potrzeby powyż-szego artykułu, udało zdobyć się takie materiały z kilku róż-nych obiektów.W referacie podano opisy zwarć łukowych, które miały miej-sce na obiektach polskiej energetyki zawodowej i przemysło-wej. Z uwagi na charakter informacji nazwy tych obiektów nie są podane. Są to obiekty takie jak: elektrociepłownie, zakłady energetyczne, zakłady chemiczne i huty. W każdym z przy-padków przedstawiony jest opis wydarzenia, ze szczególnym określeniem czasu trwania zwarcia oraz uszkodzeń, które mia-ły miejsce. W części opisów, w celu pełniejszego przedstawienia sytuacji, pojawiają się także informacje dotyczące przyczyn powstania zwarcia lub sposobu działania automatyki zabezpieczeniowej. Te zagadnienia nie są jednak przedmiotem analizy.

zwarcia łukowe – doświadczenia eksploatacyjne w polskiej energetyce zawodowej i przemysłowej

Wykres 1. Energia 3-fazowego zwarcia łukowego w zależności od czasu trwania zwarcia

Wykres 2. Zakres uszkodzeń cieplnych w zależności od czasu trwa-nia zwarcia łukowego



34

3. Przypadki zwarć łukowych w polskiej energetyce zawodowej i przemysłowej. 3.1 Rozdzielnia 6kV typu GIPO - zasilanie układu przechyłu konwertora w hucie.do zwarcia doszło w rozdzielni 6kV typu GIPo, która została wybudowana w latach 60-tych. Rozdzielnia zasila między inny-mi trzy układy przechyłu konwerterów (układ leonarda), któ-re przez pewien okres czasu były wyłączone. Jeden z konwer-torów został odstawiony na dłuższy okres czasu. W momencie ponownego załączenia doszło do przebicia izolacji w polu za-silającym na przyłączu kablowym. Pojawiło się zwarcie łukowe jednofazowe, które po 100 ms przeszło w zwarcie trójfazowe. Prąd zwarciowy 10kA zanikł po czasie 1,7 s. Najprawdopodob-niej zadziałał wyłącznik w polu. doszło jednak do pożaru, któ-ry trwał nawet po otwarciu wyłącznika. Po 2 minutach w polu objętym pożarem doszło do kolejnego zwarcia, tym razem po górnej stronie wyłącznika. drugie zwarcie miało podobne pa-rametry jak pierwsze – trwało 1,8 s. , a prąd zwarciowy wyno-sił 10kA. Zwarcie zostało wyłączone w polu zasilającym w roz-dzieleni nadrzędnej. Z uwagi na trudne warunki panujące w bu-dynku rozdzielni pożar udało się ugasić po godzinie. Podsumowanie:• czas trwania zwarcia: 1,7s i 1,8 s.• Prąd zwarciowy: 10kA• Zniszczenia: kompletnie zniszczone trzy pola. • Przestoje: Znaczny obszar o charakterze produkcyjnym

nie był zasilony przez ponad 24 godziny.• Straty: ponad pół miliona PlN

3.2 Rozdzielnica okapturzona 6kV potrzeb własnych w elek-trociepłowni.do zwarcia doszło w okapturzonej, trzysekcyjnej rozdzielnicy typu ElmoBlok (rozdzielnica z lat 70). Najbardziej prawdo-podobną przyczyną powstania pożaru było zwarcie na izola-torze przepustowym w pobliżu przyłącza szyn w jednym z pól. Początkowo było to zwarcie jednofazowe, które przerodziło się w zwarcie trójfazowe. Bezpośrednie działania prądów zwar-ciowych oraz ognia wystąpiło w pięciu polach. W pozostałych polach ujawniły się skutki działania temperatury, dymu, oraz

Rys. 1. Prawdopodobne miejsce powstania zwarcia. Przyłącze kablowe. Rys. 2. Odłącznik szyn, w polu w którym doszło do zwarcia.

Rys. 3. Miejsce powstania zwarcia. Przyłącze szyn.

Rys. 4 i 5. Uszkodzone pole - widok na przednia elewację.



35

• Zniszczenia: kompletnie zniszczone jedno pole, • Przestoje: 2 sekcje rozdzielni wyłączone przez 4 godziny• Straty: na poziomie 100 tys. PlN

3.4 Rozdzielnia otwarta 15 kV – zakład energetyczny.Stacja wybudowana ponad 30 lat temu, z napowietrzną roz-dzielnią 110kV w układzie h4. W budynku mieści się 32-dwu polowa, dwusekcyjna rozdziel-nia 15kV. Rozdzielnia, w której doszło do omawianego zdarze-nia, posiada rzadziej stosowany układ aparatury - przekład-niki prądowe w polach odpływowych znajdują się pomiędzy szynami, a wyłącznikiem. Zwarcie łukowe zostało wywołane przez gryzonia w obszarze za przekładnikami, a przed wyłącz-nikiem. mogło ono być wyłączone w czasie 300ms przez za-bezpieczenie szyn, gdyby nie fakt, że zostało zidentyfikowa-ne jako zwarcie w polu odpływowym poprzez zabezpieczenie nadprądowe [3]. W rezultacie tego nastąpiła nieudana pró-ba selektywnego wyłącznia. W związku z tym, że do zdarze-nia doszło za przekładnikami, ale przed wyłącznikiem, jego otwarcie nie wyłączyło zwarcia. Zostało ono wyłączone do-piero przez zabezpieczenie szyn w czasie 1,4 s.Na skutek zwarcia doszło do uszkodzenia wyłącznika oraz przyłączy szyn. Podsumowanie:• czas trwania zwarcia: 1,4 s.• Prąd zwarciowy: 8kA

prowadzonej akcji gaszenia pożaru – pokrycie urządzeń prosz-kiem gaśniczym. Zwarcie zostało wyłączone na poziomie sekcji przez zabezpieczenie nadprądowe w nastawionym czasie 1,4s. Zaistniały prąd zwarciowy osiągnął wartość 15kA.Posumowanie:• czas trwania zwarcia: 1,4 s.• Prąd zwarciowy: 15kA• Zniszczenia: kompletnie zniszczone jedno pole. całkowi-

te uszkodzenia obwodów wtórnych i częściowo uszkodzo-na aparatura pierwotna w 2 sąsiadujących polach. mniej-sze uszkodzenia w kilku polach dalej oddalonych od miejsca zwarcia. Wszystkie pola wymagały przeprowadzenia szczegó-łowego czyszczenia, uszkodzona została obudowa rozdzielni.

• Straty: całość strat oszacowana na poziomie ponad 300 000 PlN.

3.3 Rozdzielnica 6kV Zakład chemiczny. Zwarcie powstało w 6kV rozdzielnicy typu otwartego w cza-sie uruchamiania napędu silnikowego. W czasie rozruchu do-szło do pęknięcia szyny na fazie l2. W konsekwencji nastąpił zapłon łuku zwarcia jednofazowego, które przeszło w zwar-cie trójfazowe. Wyłączenie nastąpiło w czasie 2,5 sekundy. Podsumowanie• czas trwania zwarcia: 2,5 s.• Prąd zwarciowy: brak danych (moc zwarciowa na szynach

150 mVA)

Rys. 6. Miejsce zwarcia: przyłącze szyn.

Rys. 8 i 9. Widok uszkodzeń w celce pola – okopcone kolumny wyłącznika i ściany celki, uszkodzone szyny wyłącznika.

Rys. 7. Lokalizacja miejsca zwarcia – pole odpływowe, obszar po-między przekładnikami prądowymi, a wyłącznikiem.



36

• Zniszczenia: Uszkodzone oszynowanie wyłącznika, uszko-dzone obwody wtórne

• Straty: kilkadziesiąt tysięcy PlN

3.5 Rozdzielnia otwarta 15 kV – zakład energetyczny (zabez-pieczenie łukoochronne).W poprzednim punkcie został opisany przypadek zwarcia łuko-wego w rozdzielni 15kV w jednym z zakładów energetycznym. W tej samej rozdzielni w odstępie czasowym 2 lat doszło do ko-lejnego zwarcia. W tym czasie w rozdzielni zostało zainstalowa-ne światłowodowe zabezpieczenie łukoochronne. miał tu miej-sce rzadki zbieg okoliczności, gdyż do zwarcia doszło w tym sa-mym polu co poprzednio. Zwarcie zostało zidentyfikowane przez zabezpieczenie łukoochronne, impuls wyłączający został wyge-nerowany w czasie 10ms, a wyłączenie nastąpiło w czasie 50ms. W związku z tym, że w polu, które zostało wyłączone nie doszło do żadnych fizycznych śladów zwarcia, pojawiły się wątpliwości co do zasadności zadziałania zabezpieczenia światłowodowe-go, jednak rejestracje zakłóceń potwierdziły zaistniały prąd zwar-ciowy na poziomie 12kA. Po zdjęciu blokady z zabezpieczenia, w krótkim okresie czasu pole zostało ponownie załączone. do oględzin pola doszło dopiero po kilku dniach. W ich wyniku udało się ustalić przyczynę zwarcia, którą ponownie okazał się gryzoń.Podsumowanie:• czas trwania zwarcia: 0,05 s.• Prąd zwarciowy: 12kA

• Zniszczenia: Brak jakichkolwiek uszkodzeń. możliwość na-tychmiastowego ponownego załączenia zasilania.

• Straty: brak

3.6 Rozdzielnia otwarta 15kV – zakład energetyczny (zabez-pieczenie łukoochronne). Zwarcie w polu sprzęgła.kolejny rozpatrywany przypadek dotyczy stacji 110/15kV wy-posażonej w światłowodowe zabezpieczenie łukoochronne zainstalowane na dwusekcyjnej rozdzielnicy średniego napię-cia. W momencie zdarzenia rozdzielnica była zasilana przez transformator (TR1) zasilający pierwszą sekcję i pracowała z zamkniętym sprzęgłem. do zwarcia łukowego doszło w wy-nik uszkodzenia izolatora wsporczego szyn zbiorczych w po-lu sprzęgła w obszarze sekcji drugiej. Zwarcie zostało ziden-tyfikowane przez zabezpieczenie łukoochronne i wyłączone poprzez otwarcie sprzęgła. Zwarcie na szynach sekcji 2 prze-stało być zasilane po czasie ok. 40 ms (wliczając czas wła-sny wyłącznika) od momentu wystąpienia zakłócenia i wzro-stu prądu. Prąd zwarcia płynący przez przekładniki sprzęgła wynosił ok. 8 kA.Podsumowanie:• czas trwania zwarcia: 0,04 s.• Prąd zwarciowy: 8kA• Zniszczenia: Brak uszkodzeń wywołanych łukiem. ko-

nieczność wymiany pękniętego izolatora wsporczego. • Straty: kilkaset PlN

Rys. 12. Przebieg prądu zwarciowego fazy L1.

Rys. 10. Plamy stopionego aluminium, oraz spalone szczątki gryzo-nia, który wywołał zwarcie.

Rys. 11. Miejsce, w którym doszło do zwarcia – obszar pomiędzy ko-morami wyłącznika.



37

3.7. Rozdzielnica zamknięta 6kV elektrociepłownia (zabez-pieczenie łukoochronne)W wyniku niewłaściwego montażu głowicy kablowej w prze-dziale przyłączeniowym jednego z pól tej rozdzielnicy doszło najpierw do przegrzania się izolacji, a następnie do jej uszkodze-nia, co doprowadziło do powstania zwarcia łukowego. Początko-wo było to zwarcie jednofazowe, które następnie przerodziło się w zwarcie dwufazowe. Prąd zwarciowy na poziomie 15kA. Roz-dzielnia była wyposażona w zabezpieczenie łukoochronne (ty-pu Zł). Zwarcie zostało wyłączone w czasie 0,05 s.Podsumowanie:czas trwania zwarcia: 0,05 s.Prąd zwarciowy: 15kA

Zniszczenia: Uszkodzona głowica kablowa przyłączu. Ściany przedziału nie zostały nawet okopcone.Straty: kilkaset PlN

4. PodsumowanieW referacie zostało przedstawionych siedem przypadków zwarć łukowych. Pod względem czasu trwania można je za-klasyfikować do dwóch grup:8 4 zdarzenia, gdzie impuls wyłączający został inicjowa-

ny przez zabezpieczenia nadprądowe z czasami łącznymi zwarcia na poziomie od 1,4s do 2,5s.

8 3 zdarzenia, gdzie impuls wyłączający był inicjowany bez-zwłocznie (poniżej 10ms) przez światłowodowe zabezpie-czenia łukoochronne (typu Zł) z czasami łącznymi zwar-cia na poziomie 40-50 ms.

Przedstawione zdarzenia w pełni potwierdzają wyliczenia teo-retyczne i wyniki badań w warunkach stanowiskowych i poka-zują ścisły związek pomiędzy czasem trwania, a skalą uszko-dzeń wywołanych przez zwarcie łukowe [2]. 8 W wypadku zwarć łukowych trwających 40-50 ms docho-

dzi do nieznacznych, bądź żadnych uszkodzeń, które mają wpływ na pracę rozdzielni – można mówić o blisko 100% ochronie przed skutkami zwarć.

W literaturze można natrafić na teoretyczne opracowa-nia rozwiązań mających na celu jeszcze większe skraca-nie czasu zwarcia, gdzie łuk gaszony jest w ciągu kilku mi-lisekund poprzez zastosowanie dedykowanych urządzeń gaszących. W kontekście wysokiej skuteczności ochro-ny urządzeń SN dzięki skróceniu czasu trwała łuku do po-ziomu 40-50 ms, zasadność ponoszenia dużych dodatko-wych nakładów w tym kierunku wydaje się nie uzasadnio-na.

8 Pokazane przypadki zwarć łukowych trwających ponad sekundę obrazują ogromne uszkodzenia rozdzielni, gdzie straty mogą sięgać setek tysięcy złotych, a życie ludz-kie znajduje się w poważnym zagrożeniu. Zabezpieczenia nadprądowe z nastawioną zwłoką czasową przekraczają-cą jedną sekundę stanowiły w zaprezentowanych przykła-dach zerową ochronę przed skutkami zwarć łukowych.

Michał Kaźmierczak Energotest sp. z o.o.

�

Rys. 13. Miejsce zwarcia – uszkodzony izolator wsporczy.

Rys. 14. Uszkodzony izolator wsporczy.

Rys. 15. Miejsce zwarcia – przedział przyłączeniowy.

Literatura:• „Zwarcia ciągle obecne”, doc. hab. dr inż. lech mikul-

ski - Instytut Energetyki Warszawa, inż. hubert karski - centralny Instytut ochrony Pracy Warszawa

• Bezpieczeństwo i eksploatacja rozdzielnic – ługoodpor-ność rozdzielnic – materiały konferencyjne 2001. – Par-tyka R.

• „doświadczenia eksploatacyjne związane z łuko-ochronnym zabezpieczeniem Zł-firmy Energotest” mgr inż. Tomasz Sęk, mgr inż. Aleksander Gawryał ENIoN S.A. – oddział w Tarnowie, mgr michał kaźmierczak Energotest Sp. z o.o.

• „łukoodporność rozdzielnic SN w świetle przepisów międzynarodowych oraz badań silnoprądowych” dr inż. Albert Gmitrzak - Instytut Elektrotechniki Warszawa, , mgr inż. Jarosław Tąkiel - ABB Sp. z o.o.

• „Skuteczne metody eliminacji zwarć i ograniczania ich skutków” mgr inż. Zbigniew kochel, inż. franciszek Ro-doń, mgr inż. mariusz Talaga Energotest-Energopomiar Sp. z o.o.



38

akie możliwości dały nam zmia-ny w procesie produkcyjnym te-go typu wyrobów a także postęp

w przetwórstwie tworzyw. Jest to ko-lejny przykład na współpracę pomię-dzy środowiskiem naukowców a pro-jektantów maszyn i urządzeń. Są one odpowiedzią na zmienne warunki pra-cy i procesy technologiczne występują-ce np. w przemyśle spożywczym, che-micznym czy maszynowym.oferta hElUkABEl® Polska jest dedy-kowana głównie do takich gałęzi prze-mysłu, nie pomijając dotychczasowego zastosowania w budynkach mieszkal-nych jak i do osłony instalacji w obiek-tach przemysłowych. oferujemy pełen zakres osłon, złączy czy mocowań w średnicach od 4,5 mm do 97,5 mm średnicy wew– tym samym możemy mówić iż proponujemy system osłon typu hElUcond. Naczelną zasadą dotyczącą oferty handlowej w tym zakresie jest jest fakt całkowitej odporności na promieniowanie UV dla wykonania w kolorze RAL 9005 (czarnym).

Produkty te dzielimy na trzy grupy :8 Węże osłonowe hElUcond i Jumbo8 Złącza i systemy dławiące8 Elementy mocowania.

ochrona instalacji w aplikacjach automatyki i środowisk maszynowych W ciągu ostatnich lat zakres zastosowania węży osłonowych z tworzyw zmienił swój kierunek. Od osłony przewodów instalacyjnych w pomieszczeniach gospodarczych czy też na poddaszu budynku mieszkalnego do osłony całych wiązek instalacji sterującej lub nawet zasilającej.

Pierwszą grupę stanowią węże podzie-lone wg tworzyw z jakich są wykonane, a są to:8 HELUcond PE (Polietylen) stoso-

wany do osłony instalacji w budyn-kach mieszkalnych i przemysłowych o zakresie pracy od -40°c do +80°c (chwilowo do +120°c) i wytrzymało-ści na nacisk ca.200N, w dwóch wa-riantach wysokości profilu karbu. Uniepalnienie wg.Ul 94:hB

8 HELUcond PA6-L (Poliamid mod.6) zaletą tego produktu jest wew. po-włoka ślizgowa ułatwiająca np. prze-ciskanie wiązek przewodów lub też pracę w środowisku narażonym na drgania. Taka powłoka szczególnie chroni przewody od ścierania. Zakres pracy od -40°c do +120°c (chwilowo do +150°c) i wytrzymałości na nacisk ca.250N. Uniepalnienie wg.Ul 94:V2

8 HELUcond PA6-S (Poliamid mod.6) cechą wyróżniająca tego produktu jest wytrzymałość na średnie i duże drgania powierzchni do których jest zamontowana. Ta cecha szczególnie wykorzystywana jest przy konstruk-cjach pojazdów samochodowych jak i szynowych. Zakres pracy od -40°c do +120°c (chwilowo do +150°c) i wytrzymałości na nacisk ca.350N. Uniepalnienie wg.Ul 94:V2

8 HELUcond PA6 (Poliamid mod.6). Najczęściej wykorzystywany do wąż w normalnych warunkach pracy wy-

stępujących w przemyśle jednak na-rażony na chwilowy wzrost tem-peratur. Zakres pracy od -40°c do +120°c (chwilowo do +160°c) i wy-trzymałości na nacisk ca.350N. Unie-palnienie wg.Ul 94:hB

8 HELUcond PA6 UL (Poliamid mod.6) cechą wyróżniająca tego produktu jest wysoka wytrzymałość na nacisk i duże drgania powierzchni do któ-rych jest zamontowana. 750N to si-ła na ściskanie która pozwala wyko-rzystać ten produkt w rozwiązaniach np. produkcji prefabrykatów beto-nowych które podlegają wibrowa-niu w trakcie procesu produkcyjnego lub też w innych rozwiązaniach gdzie cecha właściwość ta jest istotna. Przykładowe rozwiązania znajdzie-my w robotyce, automatyzacji ma-szyn, systemach kolejowych lub pre-fabrykacji rozdzielni. Jest to produkt o najwyższym stopniu uniepalnienia. Zakres pracy od -40°c do +120°c (chwilowo do +160°c) i wytrzymało-ści na nacisk ca.750N. Uniepalnienie wg.Ul 94:V0

8 HELUcond PA12 (Poliamid mod.12). To tworzywo daje szczególne ce-chy na skręcanie powierzchniowe – szczególnie istotne w robotyce lub połączeniach z prowadnicami kablo-wymi czy w ochronie instalacji nara-żonych na częste zmiany temperatur w swoim zakresie pracy. Zakres pra-cy od -40°c do +95°c (chwilowo do +150°c) i wytrzymałości na nacisk ca.350N. Uniepalnienie wg.Ul 94:hB

8 HELUcond PP (Polipropylen). Suro-wiec z jakiego jest wytwarzany ten typ osłony, pozwala na wykorzysta-nie w środowisku narażonym na czę-ste zmiany w zakresie płynów i ga-zów nie obojętnych np. dla izolacji przewodów PVc. dodatkowa ochro-na przy wykorzystaniu tego typu osłon pozwala na bezawaryjną pracę układu w środowisku chemicznym. Takie zmiany zachodzą w technice grzewczej przy zbliżeniu ze zbiorni-kami paliw lub też w myjniach.

omawiane powyżej produkty występu-ją w naszej ofercie w zakresach średnic Foto 1.

urządzenia dla energetyki 3–1011


40

wew. od 4,5 -48 mm. osobną grupą są węże JUmBo o dużych średnicach i ele-mentach końcowych dostosowanych do montażu w aplikacjach maszynowych.

Wyróżniamy tu produkty:8 Jumbo –PA6. cechy jak w mniej-

szych średnicach jednak tu wy-trzymałość na ściskanie wynosi ca.1200/1800N oraz

8 Jumbo PA12 z wytrzymałością ca.700/1100N

Średnice wew. w obu przypadkach to 67,5 do 97,5 mm.

Dopełnieniem asortymentu są węże dwudzielne – najczęściej wykorzysty-wane w prefabrykacji rozdzielni lub mo-dernizacji maszyn i urządzeń. Oferujemy je w dwóch wariantach CO-PA i CO-PP. czyli w wykonaniu z Poliamidu lub Poli-propylenu wraz z elementami systemo-wymi jakimi są dławiki montażowe wy-korzystane przy systemie dwudzielnym.

do całego asortymentu osłon zapew-niamy najszerszy z możliwych wachlarz zakończeń i połączeń montażowych.

Są nimi zakończenia z rodziny hSSV – proste, kątowe 450 lub 900. Innym po-działem można je sklasyfikować jako gwintowane (foto 1), tulejowane czy też zalecane do montażu powierzchniowe-go/płaszczyzn.dużym zainteresowaniem cieszą się też elementy montażowe i kombinowane wykorzystywane do połączeń dławika i węża osłonowego (foto 2).Systemy mocowania układanej instala-cji to uchwyty typu Sh wraz z dodatko-wymi elementami takimi jak połączenia pozwalające na spięcie kilku uchwytów, porywy czy podstawki do montażu na szynę Th35.

Jako fundament kompleksowej oferty hElUkABEl® Polska dla aplikacji auto-matyki i środowisk maszynowych stano-wią jednak przewody sterownicze któ-re pełnią bardzo ważną funkcję w stero-waniu oraz zasilaniu maszyn i urządzeń elektrycznych.

cechami charakterystycznymi tych przewodów są:8 czarne żyły numerowane z żyłą żół-

to – zieloną (PE) lub bez tej żyły je-żeli tego wymaga układ sterowania

8 Zewnętrzna powłoka wykonana z PVc w kolorze szarym lub czarnym

8 Wysoka olejoodporność8 łatwość instalacji ponieważ ży-

ły robocze wykonane są w pią-tej klasie giętkości zgodnie z nor-mą PN-EN 60228 oraz odporność na drgania

8 Uniepalniona oraz samogasną-ca powłoka zgodnie z normą PN-EN 60332-1-2.

Ze względu na pełnioną funkcję przewo-dy te można podzielić na dwie grupy:8 Przewody sterownicze8 Przewody zasilające

Najbardziej znanym przewodem sterow-niczym z oferty hElUkABEl® Polska jest przewód JZ-500. Jest to przewód który ma bardzo szerokie spektrum za-stosowań w układach automatyki oraz sterowania ciągami technologicznymi. Napięcie pracy tego przewodu wyno-si U0/U 300/500V. Przewód ten pro-dukowany jest w przekrojach żyły robo-czej od 0,5 mm2 do 70 mm2. maksymal-na ilość żył roboczych dla przekrojów od 0,5 mm2 do 1,5 mm2 wynosi 100 żył.do zasilania maszyn i urządzeń elek-trycznych najczęściej stosowany jest przewód JB-750. Przewód ten ma ży-

ły kolorowe z żyłą żółto – zieloną (PE) wg normy dIN VdE 0293-308. kolory-styka żył jest następująca (czarna, sza-ra, brązowa, niebieska oraz żółto – ziel-na). Napięcie pracy tego przewodu wy-nosi 450/750V, jednakże przy ułoże-niu na stałe z zastosowaniem dodatko-wej osłony napięcie to wzrasta do war-tości 600/1000V, tak samo jak przy ka-blach energetycznych. Przewód ten pro-dukowany jest dla przekroju żyły robo-czej od 2,5 mm2 do 185 mm2. dla tego typu przewodów które mają zastosowa-nie w układach sieciowych TN-S, TN-c czy TN-c-S maksymalna liczba żył ro-boczych wynosi 5.Jako przewód łączący te dwie funkcje „sterowniczo – zasilające” stosowany jest również przewód JZ-600 (foto 3). cechą charakterystyczną tego przewo-du jest powłoka zewnętrzna wykona-na ze specjalnego PVc w kolorze czar-nym. Powłoka ta jest odporna na dzia-łanie warunków atmosferycznych – czyli między innymi promieniowanie UV oraz praca w temperaturze -40°c przy uło-żeniu na stałe.

Tak szeroki asortyment zapewnia sys-temowe rozwiązanie ochrony instalacji przy wykorzystaniu osłon z tworzyw.

Opracowali:Mariusz Rudziński

– Product Manager Kable i PrzewodyArtur Block

– Product Manager Osprzęt Kablowy�

Foto 2.

Foto 3.

urządzenia dla energetyki 3–1011


41



42

ydajność płytowych wy-mienników ciepła ma bez-pośredni wpływ na efektyw-

ność procesów produkcyjnych i osią-gane wyniki ekonomiczne. Zabloko-wane kanały przepływu wymienników nie tylko obniżają ich sprawność ciepl-ną, ale też mogą doprowadzić do nie-zaplanowanych przestojów produkcji. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem tego problemu są planowane serwi-sy profilaktyczne lub konserwacyjne, w wyniku których następuje czyszcze-nie wymiennika. Niestety decyzje o ich częstotliwości zapadają często w opar-ciu o praktyki stosowane w przeszłości i czasami nie odpowiadają faktycznym potrzebom urządzenia. Przerwy kon-serwacyjne przeprowadzane za rzad-ko mogą doprowadzić do zatykania się kanałów, nadmiernych oporów prze-pływu obniżając w ten sposób efek-tywność cieplną wymiennika, który aby zapewnić żądaną temperaturę wyjścio-wą, zużywa więcej energii, niż gdyby działał ze swoją maksymalną sprawno-ścią. Przeprowadzanie zaś czynności serwisowych za często powoduje stra-ty produkcyjne wywołane zbędnymi przestojami i wyższymi kosztami usług serwisowych.

Działania profilaktyczne Alfa Laval w zakresie utrzymania sprawności wymiennikówAlfa laval przygotowała pakiet usług profilaktycznych, który ułatwia utrzy-manie sprawności wymiennika ciepła na najwyższym poziomie. Za pomocą przenośnego systemu pomiarowego można uzyskać dokładne informacje na temat sytuacji wewnątrz wymien-nika i jego efektywności działania bez konieczności jego rozkręcania. Przez porównanie aktualnych parametrów pracy i aktualnej sprawności z parame-trami i sprawnością fabrycznie nowe-go i czystego wymiennika za wyzna-cza się optymalny termin czyszcze-nia lub regeneracji wymiennika kiedy efektywność wymiany ciepła spadła-by poniżej akceptowalnego poziomu. Prowadzenie dalszej eksploatacji wy-miennika bez podjęcia działań serwi-sowych jest dla użytkownika ekono-micznie nieuzasadniona a dodatkowo znacznie zwiększa ryzyko nieplanowa-nego postoju.

Korzyści z przeprowadzenia działań prewencyjnychNiewątpliwie korzyścią z przeprowa-dzania działań prewencyjnych jest moż-liwość dokładnego zdefiniowania wy-dajności urządzenia oraz określenia po-trzeb serwisowych. kiedy znasz już do-kładnie stan swoich płytowych wymien-ników ciepła, łatwiej jest podjąć decyzje czy i kiedy należy przeprowadzić ser-wis urządzenia. koszty tej analizy będą zrównoważone poprzez:8 wyeliminowanie kosztów przeprowa-

dzania rutynowych działań konser-wacyjnych, gdy nie ma potrzeby ich wykonywania,

8 minimalizację kosztów wynikających z ograniczeń produkcji lub odstawie-nia procesu produkcyjnego w sytu-acji gdy nie ma potrzeby wykonywa-nia regeneracji wymiennika,

8 zmniejszenie częstości rozkręcania wymiennika do czyszczenia mecha-nicznego w ramach niezoptymali-zowanego cyklu remontowego i mi-nimalizacja kosztów wynikających z koniecznością ponownego do-szczelnienia wymiennika,

8 utrzymanie sprawności wymiennika na odpowiednim poziomie, co wpły-wa na mniejsze zużycie energii, mini-malizację kosztów produkcji, wyższy odzysk ciepła, wyższą wydajność produkcji, jakość produktu oraz prze-dłużenie czasu stosowania mediów biorących udział w wymianie ciepła.

Poprzez określenia potencjalnych strat

generowanych przez „nieefektywny” wymiennik, nieoptymalny cykl regene-racji dla przywrócenia sprawności, ła-two można wyliczyć oszczędności, jakie przynosi analiza proponowana przez Al-fa laval nawet dla pojedynczego urzą-dzenia. Zdecydowanie najwyższą korzy-ścią jest eliminacja niezaplanowanych przestojów, których skutki mogą wpły-nąć znacznie na obniżenie wyniku finan-sowego przedsiębiorstwa.

Jak zatem dobrać optymalny harmonogram prac serwisowych?Realizacja tego zadania odbywa się po-przez monitorowanie stanu wymiennika ciepła za pomocą specjalnie opracowane-go urządzenia Alfacheck firmy Alfa laval. Alfacheck składa się z czujników tem-peratury i przepływu oraz przenośnego komputera z zaawansowanym progra-mem do analizy wymiany ciepła, w któ-rym zostały zapisane fabryczne kryteria wydajności dla każdego wymiennika Al-fa laval oraz większości występujących na rynku wymienników innych produ-centów. czujniki są montowane na ze-wnętrz linii, w pobliżu wlotu i wylotu po stronie ciepłego i zimnego medium. W ten sposób następuje pomiar oraz za-pis różnic poziomu temperatury i natę-żenia przepływu. Wykorzystując zebra-ne dane, Alfacheck określa optymalny ładunek ciepła w płytowym wymienni-ku ciepła i przyrównuje go do obecnego obciążenia cieplnego w celu obliczenia

Utrzymywanie sprawności płytowych wymienników ciepła na najwyższym poziomie



43

aktualnego poziomu wydajności. Alfa-check przedstawia graficznie poziom wydajności w funkcji czasu, różnicę tem-peratury, potencjalne straty energii oraz ich koszty. mając taką wiedzę odniesio-ną do charakterystyk identycznych, fa-brycznie nowych wymienników można efektywnie planować czyszczenie wy-miennika i jego pracę na stale optymal-nym poziomie. System Alfacheck stosuje się do wy-mienników pracujących w dowolnych aplikacjach ciecz-ciecz. monitorowa-nie, pomiar właściwy i analiza odbywa się podczas normalnej pracy wymienni-ka, w dowolnych warunkach obciążenia, bez konieczności przerywania produkcji i trwa zwykle około 1-2 godziny. Wyniki analizy zebrane są w postaci komplek-sowego raportu.kiedy wiadomo już, że wymiennik po-trzebuje czyszczenia, Alfa laval może

dostarczyć odpowiednie rozwiązanie, które pozwoli przywrócić optymalną wydajności urządzenia a tym samym wydłużyć czas jego pracy.

Czyszczenie na miejscuJednostki cIP Alfa laval są ekonomicz-nym sposobem na odzyskiwanie spraw-ności wymiany ciepła, poprzez przepro-wadzenie czyszczenia na miejscu (cle-aning in Place) bez konieczności otwie-rania płytowych wymienników ciepła. W rezultacie zastosowania tej metody skraca się czas przestoju spowodowa-ny czyszczeniem, zmniejsza się ryzyko uszkodzenia mechanicznego wymien-nika, oraz wydłuża czas eksploatacji uszczelek. Jednostki cIP podłączane są do wlo-tów i wylotów wymiennika. Środek my-jący miesza się z wodą w zbiorniku, a na-stępnie roztwór myjący krąży w obiegu

cyrkulacyjnym przez 8-12 godzin. Po zakończeniu czyszczenia roztwór kieru-je się do spustu i przeprowadza płuka-nie wodą. do czyszczenia wymiennika Alfa laval stosuje się przyjazne dla środowiska naturalnego wysokoskuteczne środ-ki myjące (AlfaPhos do rozpuszczania osadów nieorganicznych, Alfacaus do rozpuszczania osadów organicznych), które oprócz przywrócenia sprawności wymiany ciepła wszystkich rodzajów wymienników przedłużają ich żywot-ność bez ryzyka uszkodzenia płyt czy uszczelek.

Czyszczenie HydroBlastInną metodą przywracania sprawności wymiany ciepła płytowych, skręcanych wymienników ciepła jest czyszczenie hydroBlast. operacja ta wymaga roz-kręcenia wymiennika i przeprowadzenia

Poziom wydajności

Regularnypostój

serwisowy

Postójz tytułu

czyszczenia

01 03 05 07 09 11 01 03 05 07 Miesiące

Regularnypostój

serwisowy

Poziom wydajności

Czyszczeniewynikającez założenia

01 03 05 07 09 11 01 03 05 07 Miesiące w roku



Wymagane czyszczenie

z tytułuobniżonej

wydajności



44

czyszczenia płyt za pomocą strumienia wody pod ciśnieniem, podczas którego następuje szybkie i skuteczne usunięcie zanieczyszczeń.

Usługi serwisowe Alfa Laval w zakresie regeneracji płytowych wymienników ciepła Jeśli samo czyszczenie powierzchni wy-miany ciepła nie wystarcza aby gruntow-nie zregenerować wymiennik i konieczne wyeliminowanie wycieków czynnika lub zabezpieczenie przed przyszłym rozsz-czelnieniem, Alfa laval proponuje prze-prowadzenie dodatkowych prac, które mogą być wykonywane na miejscu za-instalowania urządzenia lub w autoryzo-wanym warsztacie remontowym Alfa la-val w łodzi. Jakość prac wykwalifikowa-nych inżynierów serwisu Alfa laval jest gwarantowana przez 70 lat doświadczeń zdobytych w serwisowaniu płytowych wymienników ciepła. do wszelkich prac serwisowych wykorzystywane są orygi-nalne części zamienne Alfa laval. Wszyst-ko to razem sprawia, że zregenerowany wymiennik ciepła posiada sprawność no-wego urządzenia, włącznie z gwarancją udzielaną na dostarczone części zamien-ne oraz osiągane parametry techniczne.

Do najczęściej wykonywanych usług serwisowych w zakresie regeneracji płytowych wymienników ciepła należą:8 Podstawowe trawienie chemiczne8 odnowienie ramy i regeneracja płyt8 Wymiana uszczelek 8 hydrotest – próby ciśnieniowe8 kompleksowy serwis i umowy serwi-

sowe

Podstawowe trawienie chemiczneW celu optymalizacji wydajności pły-towego wymiennika ciepła i usunięcia zgromadzonych zanieczyszczeń, płyty z uszczelkami są poddawane specjalnie opracowanym kąpielom kwaśnym do 30 minut. Jeśli jest konieczne, płyty są myte w celu usunięcia wszelkich pozostałości kleju, W przypadku silnego zabrudzenia, proces jest powtórzony.

Odnowienie ramy i kontrola płyt pod kątem perforacji i mikropęknięć Alfa laval przeprowadza kontrolę i my-cie ramy oraz jej elementów pod kątem jej przydatności do dalszego zastoso-wania. Po otworzeniu wymiennika cie-pła, następuje demontaż płyt i przywra-canie im sprawności działania. W przy-padku wystąpienia podejrzenia perfora-cji płyty wymiennika dokonuje się szcze-gółowej kontroli płyt pod kątem korozji, erozji, odkształceń i mikropęknięć. do tego celu wykorzystuje się specjal-ne preparaty penetrujące, które pozwa-lają zlokalizować wady płyty. Na umyte i skontrolowane płyty montuje się nowe, oryginalne uszczelki. Następnie płyty są ponownie montowane na ramie a wy-miennik jest ściskany do wymiaru A.

Wymiana uszczelekNowe uszczelki Alfa laval są dobiera-ne pod kątem zapewnienia optymalnej wydajności i przy uwzględnieniu me-diów roboczych, ciśnienia i temperatur dla danej aplikacji.Uszczelki Alfa laval mają zakodowany stopień materiału, są oznaczone logiem Alfa laval oraz datą produkcji.Alfa laval oferuje dwa rodzaje uszczelek. Bezklejowe uszczelki montowane są przy użyciu bezklejowych środków che-micznych według procedur fabrycznych produkcji.

klejone uszczelki gumowe są przytwier-dzane do płyty za pomocą taśmy z dwu-składnikowym klejem epoksydowym o specjalnej formule zamiast standardo-wego kleju do uszczelek. Po ściśnięciu, pakiet płyt jest poddawany procesowi ogrzewania w piecu, w celu zapewnienia właściwego związania płyt i uszczelek. Następnie Alfa laval dokonuje spraw-dzenia ułożenia uszczelek w rowkach, a nadmiar kleju zostaje usunięty.

HydrotestW celu zweryfikowania efektywności uszczelnienia, Alfa laval przewiduje jedno- lub dwustronne wodne próby ciśnieniowe. Przy testach jednostron-nych, pierwotna i wtórna strona wy-miennika ciepła są sprawdzane indy-widualnie w celu określenia wewnętrz-nych i zewnętrznych wycieków. Strona pierwotna jest poddawana testowi ci-śnieniowemu przez przynajmniej 30 mi-nut. Po dokonaniu dokładnej zewnętrz-nej kontroli, strona pierwotna jest opróżniana, a proces jest powtarzany dla strony wtórnej. Wszystkie rezultaty testów są certyfikowane.

Przy hydrotestach dwustronnych, stro-ny pierwotna i wtórna poddawane są

testom jednocześnie w celu wykrycia wycieku. Wszystkie rezultaty testów są certyfikowane.

Kompleksowy serwis i umowy serwi-soweAlfa laval ponosi całkowitą odpowie-dzialność za odnowę i wszelkie usługi serwisowe płytowych wymienników cie-pła większości producentów (wdrożony program AllBrands). Prace serwisowe możemy wykonać zarówno na miejscu zainstalowania urządzenia, jak i w cen-trum Serwisowym w łodzi, do którego zapewnimy transport..W ramach współpracy z Alfa laval moż-na zawrzeć również umowy serwisowe, które zobowiązują Alfa laval do utrzy-mywania płytowych wymienników cie-pła na gwarantowanym poziomie spraw-ności, a co za tym idzie magazynowa-nia części zamiennych, niezbędnych do przeprowadzenia prac serwisowych, przeprowadzania regularnych prac kon-serwacyjnych, monitorowania sprawno-ści wymienników ciepła, a w przypadku awarii natychmiastowej reakcji na zaist-niałą sytuację.

Warto więc ograniczyć awarie i niepla-nowane przestoje na rzecz ciągłego i za-planowanego procesu.

dodatkowych informacji w zakresie przywracania sprawności płytowych wymienników ciepła udziela dział Ser-wisu i części Zamiennych, Alfa laval Polska Sp. z o.o. ul. J. dąbrowskiego 113, 93-208 łódź

Alfa Laval Polska Sp. z o.o. �Dział Serwisu i Części Zamiennych

ul. J. Dąbrowskiego 113, 93-208 Łódźtel. 42 642-66-00, fax: 42 641-71-78

Początki - konstrukcja ramowa odłącznikaPierwsze urządzenia odłącznikowe pro-dukowane były w IE-Zd w latach sie-demdziesiątych w oparciu o doku-mentację pochodzącą z ZEoc faleni-ca. Były to odłączniko-uziemniki ty-pu oS3yu-24/4 (fot. 1). Aparat zapro-jektowany był jako konstrukcja ramo-wa, ze stykami ruchomymi osadzonymi na izolatorach umieszczonych na belce obrotowej. Styki główne wykonane by-ły z okrągłych prętów miedzianych. Na-pęd obrotowy poprzez rury oraz mecha-nizm korbowy przestawiał stan odłącz-nika. Pierwotnie aparat był budowany na bazie izolatorów SWNP 4/20. Podsta-wowe parametry odłącznika: napięcie znamionowe - 24kV, znamionowy prąd ciągły - 400A, prąd zwarciowy 1s - 16kA.

Konstrukcja modułowa łączników SNW roku 1990 zostały skonstruowane aparaty o odmiennej koncepcji budo-wy. W odłączniku typu oS-24A1 oraz odłączniku z uziemnikiem typu oUS-

24B1 (fot. 2) trzy segmenty biegunowe połączone łącznikiem sterującym by-ły mocowane albo bezpośrednio do po-

przecznika lub konstrukcji pod odłącz-nik albo segmenty biegunowe były za-mocowane do belki, która była przysto-sowana do zamontowania na nodze słu-pa. Taka modułowa budowa łącznika da-je możliwość elastycznego dostosowania go do istniejących warunków - segmen-ty biegunowe można w trakcie monta-żu łącznika na słupie przesuwać i opty-malnie rozmieścić. W nowych aparatach styki główne wykonane z płaskowników miedzianych ze sprężynami dociskowy-mi zapewniały dużą trwałość i niezawod-ność. Zastosowano napęd góra-dół, co również wpłynęło na poprawę funkcjo-nalności i niezawodności. Podstawowe parametry odłącznika: napięcie znamio-nowe - 24kV, znamionowy prąd ciągły - 400A, prąd zwarciowy 1s - 16kA.dalsze prace konstruktorskie i bada-nia laboratoryjne doprowadziły do zbu-dowania aparatu wyposażonego w po-wietrzne komory gaszeniowe, które po-zwalają wyłączyć prąd w obwodzie o małej indukcyjności o wartości 80A. Po uzyskaniu atestu ofertę produkcyj-ną w roku 2000 rozszerzono o rozłącz-

Łączniki napowietrzne Sn – prace badawczo-rozwojowe i wdrożenia do produkcji w ie-zd BiałystokInstytut Energetyki - Zakład Doświadczalny w Białymstoku od wielu lat prowadzi prace badawczo- rozwojowe dotyczące odłączników i rozłączników napowietrznych średniego napięcia. Efektem tych prac są wdrożone do produkcji seryjnej w IE-ZD aparaty łącznikowe.

Fot. 1. Odłączniko-uziemnik typ OS3Yu-24/4

Fot. 2. Odłącznik z uziemnikiem typ OUS-24B1



46

nik typu RNS-24A2k oraz rozłącznik z uziemnikiem typu RUNS-24B2k.

Nowoczesne łączniki napowietrzne SNNa początku lat 2000 na naszym ryn-ku były już dostępne wsporcze izolatory kompozytowe. Są one znacznie lżejsze od izolatorów ceramicznych. To był im-puls do skonstruowania nowej generacji łączników SN. mniejsza masa izolatorów pozwoliła znacznie zmniejszyć masę ca-łej konstrukcji. W nowych urządzeniach zastosowano rozwiązania, które dotych-czas dobrze się sprawdziły m.in. kon-cepcja modułowej budowy. Projektując nowe aparaty dokonaliśmy również ana-lizy zjawisk korozji, a zwłaszcza korozji elektrochemicznej występującej na sty-ku różnych metali. W projektowanych aparatach, w torze prądowym zasto-sowaliśmy materiały oraz pokrycia gal-waniczne, które pozwoliły zminimalizo-wać zjawiska korozji elektrochemicznej. (Więcej informacji na ten temat w arty-kule „Analiza zagrożenia korozyjnego zespołu styków głównych odłączników i rozłączników napowietrznych średnie-go napięcia” - Wiadomości Elektrotech-niczne nr 9/2009) Ponieważ w dalszym ciągu jest jeszcze duże zapotrzebowa-nie na łączniki z izolatorami ceramicz-nymi, wspólnie z fabryką izolatorów AR-GIlloN opracowaliśmy, a fabryka uru-chomiła produkcję lżejszych izolatorów, które można stosować w naszych no-wych łącznikach (izolatory typ h2-125). od roku 2005 produkujemy nową ro-dzinę łączników napowietrznych SN. Są to: odłącznik typ SoN-24, odłącznik

z uziemnikiem typ SoUN-24, rozłącz-nik typ SRN-24 (fot. 3) oraz rozłącznik z uziemnikiem typ SRUN-24 (fot. 4). Aparaty te budujemy zarówno na izola-torach kompozytowych jak i ceramicz-nych. W roku 2009 skonstruowany w IE-Zd kompozytowy izolator wsporczy typ IZo-W4-125 uzyskał certyfikat i po uru-chomieniu produkcji tego izolatora od grudnia 2009 roku stosujemy je w pro-dukcji łączników. konstrukcję naszych łączników stale doskonalimy i moder-

nizujemy aby dostosować je do wyma-gań odbiorców. Np. obecnie wszystkie nasze aparaty wyposażone są standar-dowo w elastyczne przyłącza zapobie-gające przełamywaniu się mostka łączą-cego z linią. W ofercie mamy również wersje z zamontowanymi na belce apa-ratu ogranicznikami przepięć lub dodat-kowymi izolatorami wsporczymi.Zwiększające się zapotrzebowanie na stanowiska rozłącznikowe sterowa-ne zdalnie zaowocowało skonstruowa-

Fot. 3. Rozłącznik typSRN-24cr

Fot. 4. Rozłącznik z uziemnikiem typ SRUN-24 z ogranicznikami przepięć



47

niem napędu silnikowego do rozłączni-ków SN. od roku 2004 oferujemy od-biorcom rozłączniki wyposażone w na-pędy silnikowe. Napędy stale moderni-zujemy (fot. 5 - Napęd silnikowy typ Nkm-1.2). Produkowane przez zakład napędy współpracują ze sterownikami różnych firm m.in. ElkomTEch, mIkRo-NIkA, RAdIUS.Stale zwiększa się udział rozłączników w ogólnej sprzedaży. W roku 2010 roz-łączniki stanowiły 60% ogólnej liczby wyprodukowanych w IE-Zd łączników. łączniki białostockiej firmy uzyskały

wiele nagród i wyróżnień m.in na tar-gach ENERGETAB'2005, mITEl'2008, ENERGETIcS'2008.Przewidując rosnące zapotrzebowanie na rozłączniki o większym prądzie wy-łączeniowym przystąpiliśmy do opra-cowania rozłącznika o prądzie wyłą-czeniowym 400A. Prototyp rozłączni-ka (fot. 6) oparty na dotychczasowej konstrukcji zasadniczej i wyposażony w próżniowe komory gaszeniowe prze-szedł pomyślnie pierwsze badania la-boratoryjne. obecnie przygotowujemy aparaty do wykonania pełnych badań

certyfikacyjnych, a produkcję seryjną planujemy uruchomić w roku 2011.Nasze łączniki umieszczane są w albu-mach linii SN wydawanych przez PTPi-REE. Aby ułatwić projektantom i użyt-kownikom dobór odpowiedniego łącz-nika opracowaliśmy album „łączniki na-powietrzne SN produkcji IE-Zd na słu-pach linii średniego napięcia”. Wiele in-formacji o produkowanych łącznikach można znaleźć na naszej stronie inter-netowej www.iezd.pl.

Stanisław Kiszło, Andrzej Frącek – INSTYTUT ENERGETYKI

– ZAKŁAD DOŚWIADCZALNY w Białymstoku

15-879 Białystok, ul. Św.Rocha 16tel/fax 85 7424560

www.iezd.ple-mail: [email protected]

�

Fot. 5. Napęd silnikowy typ NKM-1.2

Fot. 6. Prototyp rozłącznika z próżniowymi komorami gaszeniowymiFot. 7. Stanowisko rozłącznikowe sterowane radiowo



48

INSTYTUT ENERGETYKI ZAKŁAD DOŚWIADCZALNY w Białymstoku

15-879 Białystok, ul. Św. Rocha 16, tel./fax: 85 742 45 60www.iezd.pl e-mail: [email protected]

● Odłączniki i rozłączniki napowietrzne s.n. ● Uziemiacze przenośne do urządzeń energetycznych ● Drabiny aluminiowe i izolacyjne do słupów ● Wskaźniki napięcia i uzgadniacze faz ● Uchwyty i wielokrążki do naciągania przewodów

Streszczenie. Na podstawie dotychcza-sowych doświadczeń i aktualnej wie-dzy – opracowano nową koncepcję i konstrukcję oraz wykonano modelo-we urządzenia do pomiarów wyłado-wań niezupełnych, głównie w uzwoje-niach transformatorów energetycznych. Przeprowadzono próby testujące te-go, modelowego urządzenia. Przedsta-wiono opis wykonanego modelowego urządzenia, zamieszczono wyniki ba-dań oraz ich ocenę.Abstrakt. Based on the actual knowled-ge – we have worked out new concep-tion and we have made the new design and construction and we have executed the model devices for measurements of the partial discharges ( mostly in win-dings of power transformers). We have tested the model devices and introduced description of the devices. We have also introduced the results of testing and estimation of them. Słowa kluczowe: transformatory, bada-nia, wyładowania niezupełne.Keywords: transformers, testing, partial discharges.

Wstępopublikowany w roku 1999 projekt normy IEc 60270 Ed.3 „Próby wyso-konapięciowe - pomiary wyładowań niezupełnych” [7] - wprowadzał za-sadę, że wszystkie przyrządy do po-

miarów ładunku pozornego wyłado-wań niezupełnych zarówno analogo-we jak i cyfrowe powinny charaktery-zować się takimi samymi odpowiedzia-mi na ciągi impulsów o konkretnych częstościach powtarzania. W konse-kwencji wyniki pomiarów przeprowa-dzonych przy użyciu przyrządów ana-logowych i cyfrowych różnych produ-centów powinny być praktycznie jed-nakowe. Z prac grupy roboczej cIGRE, która opracowała założenia do projek-tu normy wynika, że porównanie wska-zań przyrządów analogowych i cyfro-wych różnych producentów prowadzi-ło do otrzymania wyników różniących się niekiedy kilkakrotnie. Szczególnie duże różnice mogą wystąpić przy po-miarach wyładowań, których amplitu-dy w kolejnych okresach napięcia pro-bierczego znacznie się różnią. mierni-ki analogowe jako wynik pomiaru po-dają średnią wartość amplitudy cią-gu impulsów (z wielu okresów napię-cia probierczego), natomiast mierniki cyfrowe mogą mierzyć amplitudy po-jedynczych impulsów wyładowań nie-zupełnych w kolejnych fazach, kolej-nych okresów. Ta średnia wartość wy-znaczana jest zresztą w różny sposób, w zależności od producenta przyrządu. W celu zapewnienia powtarzalności i odtwarzalności pomiarów wprowa-dzono wymóg, by przyrządy do po-

miarów ładunku pozornego wyłado-wań niezupełnych odpowiadały sto-sownym wymaganiom jednakowym dla przyrządów analogowych i cyfro-wych. Norma podaje przy tym meto-dykę weryfikacji przyrządów. Jednakże, spełnienie tego wymogu nie gwarantuje pewności (i dokładności) pomiarów, gdyż w praktyce dokonu-jąc pomiarów wyładowań niezupełnych (jednego obiektu) miernikami różnych firm uzyskuje się różne wyniki, niekie-dy bardzo różniące się od siebie. Prze-to, przy realizacji niniejszej pracy przy-jęto zasadę kalibracji miernika w oparciu o pomiary ładunków rzeczywistych, ge-nerowanych przez precyzyjny, genera-tor impulsów (ładunków kalibrujących).Prezentowany tutaj układ pomiarowy odpowiada wymaganiom normy IEc - za wyjątkiem szerokości pasma często-tliwości pomiarowej. opisywana norma określa warunki pracy odpowiadające głównie miernikom analogowym, stąd ograniczenie pasma częstotliwości (od 100khz do 500khz). Jest to sprzeczne z innym wymaganiem tej normy, a doty-czącym stromości narastania impulsów skalujących, która wynosi 20 nanose-kund. Jak dokładnie pomierzyć taki im-puls miernikiem o takim, ograniczonym zakresie częstotliwości?Z teorii [5] wiadomo, że zakres często-tliwości impulsów odpowiadających wy-

nowa koncepcja miernika wyładowań niezupełnych mwnz-2010

Rys. 1. Schemat blokowy miernika MWNz-2010



50

ładowaniom niezupełnym jest znacznie większy, w szczególności dotyczy to wyładowań o małym ładunku.W opisywanym rozwiązaniu konstruk-cyjnym poszliśmy w kierunku rozsze-rzenia pasma częstotliwości zakresu pomiarowego – zwiększenia maksymal-nej częstotliwości (do granicy technolo-gicznej zastosowanej elektroniki t/j ok. 10 mhz). Postęp w rozwoju technologii kompute-rowej, a w szczególności mikroproceso-rowej spowodował możliwość jej ada-ptacji w całym zakresie techniki. Szcze-gólne zastosowanie mają układy mikro-procesorowe w systemach pomiaro-wych (np.: w systemach pomiarowych transformatorów).W niniejszej pracy wykorzystano nowe zdobycze techniki analogowej oraz no-we sterowniki mikroprocesorowe w re-alizacji nowej koncepcji miernika wyła-dowań niezupełnych mWNz - 2010.

Zakres opracowańopracowano nową koncepcję miernika wyładowań niezupełnych (mWNz-2010), który umożliwia obserwację i rejestra-cję rzeczywistych przebiegów napięcio-wych wyładowań niezupełnych na tle przebiegu napięcia próby 50hz, z szyb-kimi przetwornikami A/c, ze sterowa-niem mikroprocesorowym, z komunika-cją światłowodową, z komputerową re-jestracją wyników pomiarów, a w tym:8 opracowano szerokopasmowy, ak-

tywny blok wejściowy z rozdziałem torów pomiarowych:• sygnałów wyładowań niezupeł-

nych• napięcia próby (50hz)

8 opracowano tor szerokopasmowych wzmacniaczy pomiarowych sygna-łów WNz, o regulowanym wzmocnie-niu (wzmocnienie ustala się podczas kalibracji miernika i zasilaniu obiektu badanego z generatora kalibrujące-go)

8 opracowano koncepcję rozszerzenia zakresu pomiarowego (bez koniecz-ności przełączania) przez zastoso-wanie w bloku pomiarowym WNz dwóch wyjść (x1 oraz x10).

8 opracowanio pomiarowy tor dolno-przepustowy do pomiarów napięcia próby (50hz) - z regulowanym dziel-nikiem pojemnościowym.

8 Zastosowano wyjścia pomiarowe ty-pu BNc do przyłączenia oscylosko-pu w celu umożliwienia bezpośred-niej obserwacji mierzonych przebie-gów napięciowych.

8 opracowanio bloku przetworników analogowo-cyfrowych do przetwa-rzania napięć przemiennych.

8 Adaptacja wytypowanego systemu mikroprocesowego do rejestracji sy-gnałów pomiarowych.

8 Adaptacja łącza światłowodowego RS232 z blokami sprzęgającymi typu moxA.

8 opracowano konstrukcję miernika mWNz-2010.

8 Testowano wykonane urządzenie w układzie symulacyjnym, w warun-kach laboratoryjnych.

Opis urządzeniaW oparciu o nowe podzespoły analogo-we oraz sterowniki mikroprocesorowe opracowano koncepcję miernika wyła-dowań niezupełnych mWNz-2010, któ-rego schemat blokowy pokazano na ry-sunku 1. Elementem sprzęgającym mier-nik z badanym obiektem jest blok wej-ściowy, (który ulokowuje się w bezpo-średniej bliskości obiektu). Blok ten, oprócz funkcji wzmacniacza wstępne-go – spełnia rolę rozdzielacza sygna-łów WNZ od sygnału proporcjonalnego do napięcia próby 50 hz. Sygnały WNZ są dalej wzmacniane w bloku wzmac-niaczy pomiarowych o regulowanych wzmocnieniach, na wyjściu tego bloku zastosowano dodatkowy wzmacniacz (o wzmocnieniu x10). W ten sposób na wyjściu mamy dwa tory sygnałowe, je-den o dużej czułości (Wy1) oraz drugi o mniejszej (Wy2). Sygnały z tych to-rów podawane są do bloku przetworni-ków analogowo-cyfrowych (A/d) i dalej do mikroprocesorowego układu pomia-rowego. Sygnał proporcjonalny do na-pięcia próby 50 hz jest, poprzez dziel-nik wejściowy i transformator separacyj-ny – przesyłany do wzmacniacza pomia-rowego (napięcia 50 hz) i dalej do blo-ku przetworników A/d, a stąd do wspo-mnianego mikroprocesorowego ukła-du pomiarowego. Przetworzone mie-rzone sygnały są przesyłane do kompu-terowego układu pomiarowego łączem RS 232 – poprzez bloki sprzęgające mo-xA-1 i moxA-2 oraz dwa światłowody.łącze światłowodowe oprócz funkcji przesyłania sygnałów pełni rolę sepa-ratora elektrycznego dla ochrony osób obsługujących komputerowy układ po-miarowy.Jak przedstawiono na schemacie ide-owym urządzenie posiada szereg funk-cjonalnych bloków pomiarowych, a są to:Blok wejściowy mWNz-2010Blok wejściowy BW jest układem sprzę-gającym badany obiekt z układem po-miarowym. Sygnały napięciowe odpo-wiadające wyładowaniom niezupełnym oraz napięcie próby (50 hz) są rozdzie-lane (odpowiednimi filtrami), wzmac-niane i przesyłane dalej do bloku po-miarowego WNz oraz do bloku pomia-rów napięcia (50 hz). dla ograniczenia poziomu sygnałów zakłócających blok wejściowy BW umieszcza się bezpo-średnio przy badanym obiekcie. W ce-lu dalszego zmniejszenia wpływu za-kłóceń na mierzone sygnały WNz - zo-stały one wzmocnione i przesłane da-lej kablem koncentrycznym.drugim kablem koncentrycznym prze-syłany jest sygnał napięcia próby (50 hz). Zasilanie bloku wejściowego (+5

V oraz –5 V) jest prowadzone skrętką dwuprzewodową w ekranie. Wszystkie kable ulokowano w koszulce igielitowej i poprzez złącze typu d – doprowadzo-ne są do kasety pomiarowej.Blok pomiarów wyładowań niezupełnychAnalogowe sygnały wyładowań nie-zupełnych są dalej wzmacniane w blo-ku pomiarowym miernika WNz – 2010. Na wejściu zastosowano wzmacniacze o regulowanych wzmocnieniach. Zasto-sowano dwa tory pomiarowe (o wzmoc-nieniu x 1 oraz o wzmocnieniu x 10), a dwa sygnały wyjściowe [wy1(x 10) i wy2(x 1)] są doprowadzone do ukła-dów przetworników analogowo-cyfro-wych. dzięki takiemu rozwiązaniu mo-żemy rejestrować wyładowania o pozio-mach np. do 200 pc i do 2000 pc bez zmiany zakresów miernika.Blok pomiarów napięcia próby (50 hz)Pomiary wartości napięcia próby (50 hz) zrealizowano, podobnie jak w oscyloskopach cyfrowych (przez próbkowanie wartości chwilowych) - w ten sposób w czasie quasi rzeczy-wistym, na monitorze komputera, uzy-skuje się przebieg sinusoidalny te-go napięcia. opisywany blok pomia-rów napięcia próby (50 hz) zawiera wzmacniacz, o regulowanym wzmoc-nieniu. Na wejściu bloku zastosowa-no przełączniki z baterią kondensato-rów, które służą jako regulowany dziel-nik napięciowy oraz transformator do-pasowująco-separujący. Na wyjściu wzmacniacza zastosowano wskaźnik napięcia, który pozwala na właściwe ustawienie dzielnika napięcia (tak, aby nie wejść w poziom nasycenia wzmac-niacza). Sygnał wyjściowy proporcjo-nalny do wartości napięcia próby – jest wyprowadzony do układu przetworni-ka analogowo-cyfrowego.Blok przetworników analogowo-cyfrowychNa wejściu bloku umieszczono szybkie układy buforowe służące jako transfor-matory impedancji wejściowych oraz dzielniki napięciowe. Napięcia wyjścio-we z dzielników napięciowych są dopro-wadzone do bloku przetworników A/d oraz do gniazd BNc (Uout1, Uout2 oraz Uout3), które umożliwiają przyłączenie oscyloskopu.moduł mikrokontrolerado realizacji pomiaru i rejestra-cji przepięć wykorzystany zo-stał mikrokontroler z rodziny ARm (ang. Advanced RISc machine) z procesorem o 32-bitowej architek-turze RISc (ang. Reduced Instruction Set computers).moc obliczeniowa pro-cesorów ARm umożliwia instalacje na tym układzie systemu operacyjnego, z zaimplementowanymi mechanizma-mi wielowątkowości, możliwością wy-korzystania stosu TcP/IP czy systemu plików. Podstawowe zalety tej rodzi-ny to duża efektywności przetwarzania



51

instrukcji osiągnięta dzięki zastosowa-niu przetwarzania potokowego. kolej-ną istotną cecha wybranego proceso-ra jest ilość dostępnych wejść i wyjść ogólnego użytku. Pozwoliło to wyko-rzystać pojedynczy moduł do jedno-czesnej rejestracji trzech sygnałów. Procesor posiada także wbudowany zegar czasu rzeczywistego pozwalają-cy na dokładne określenie (z dokład-nością do 1 sek.), chwili wystąpienia zarejestrowanych napięć. Zastosowa-nie podtrzymania bateryjnego zapew-nia poprawne działanie zegara pomi-mo zaniku napięcia zasilania. dostępna w mikrokontrolerze pamięć RAm umoż-liwia szybki zapis wyniku przetwarzania sygnału przepięcia przez przetworniki analogowo-cyfrowe. Następnie po za-kończeniu rejestracji danego przepię-cia, dane reprezentujące je są przeno-szone do pamięci trwałej dataflash po-zwalającej na rejestrację do 8 milionów pomiarów.moduły transmisji światłowodowejdo przesyłania danych (z modułu po-miarów napięć) do komputera zastoso-wano konwertery RS-232 na kabel świa-tłowodowy, dwutorowy). konwerter umożliwia wydłużenie toru transmisji dla RS-232 z 15 m do 5 km. oprócz wy-dłużenia dystansu transmisji światłowód

stanowi naturalną optoizolację, ponie-waż jest całkowicie odporny na zakłó-cenia elektromagnetyczne, wyładowa-nia atmosferyczne, korozje i wilgoć. Po-nadto transmisja danych przez światło-wód jest dużo bezpieczniejsza, ponie-waż bardzo trudno jest ją „podsłuchać,Układ zasilaniaGłówne źródło zasilania stanowi bate-ria AkU złożona z 16 akumulatorków typu R20 (o pojemności 10 Ah). Bate-ria akumulatorów wystarczy na kilkana-ście godzin pracy miernika. Po zakoń-czeniu pomiarów baterię tę można na-ładować z zewnętrznej ładowarki zasi-lanej z sieci.kaseta operacyjnaopisane bloki wraz z układem zasi-lania umieszczono w kasecie ope-racyjnej o wymiarach A x l x h – 260 x 330 x 140 mm. Na płycie czoło-wej kasety znajduje się wskaźnik na-pięcia próby, gniazdo typu d (do po-łączenia kablowego z blokiem wejścio-wym) pokrętła potencjometrów regu-lacji wzmocnienia (toru pomiarowe-go WNz), a także pokrętła przełączni-ka obrotowego i potencjometrów oraz dźwigienki przełączników - do regulacji dzielnika napięcia próby 50 hz. Na tyl-nej ściance kasety znajdują się dwa wyj-ścia do przyłączenia światłowodów (ko-

munikacji RS z komputerem), trzy wyj-ścia BNc do oscyloskopu oraz gniazdo do przyłączania ładowarki akumulatora.

Badania układów pomiarowych, przetwarzania i transmisji danych z pomiarów miernika MWNz-2010Badania polegały na sprawdzeniu ukła-du przetwarzania i transmisji danych, składającego się z przetworników A/c, mikrokontrolera oraz modułów trans-misji światłowodowej – przez porów-nanie określonych przebiegów napię-ciowych zarejestrowanych w mierniku mWNz-2010 (obserwowanych na ekra-nie komputera) z tymi przebiegami ob-serwowanymi na oscyloskopie. Pobiera-nie danych, rejestracja oraz wizualizacja na ekranie komputera jest realizowane specjalnym programem sterującym. Po-niżej pokazano planszę ekranu kompu-tera, na której zamieszczono okna stero-wania programem, w/g instrukcji obsłu-gi programu komputerowego dla mier-nika mWNz – 2010.

Wnioski z badań miernika MWNz - 2010Na podstawie doświadczeń z poprzed-nich lat opracowano konstrukcję i wy-konano prototypowy miernik wyłado-



52

Wyniki badań miernika MWNz – 2010



53

wań niezupełnych mWNz - 2010, który będzie miał zastosowanie w badaniach transformatorów. Wyniki prób prezen-towanego urządzenia do pomiarów po-ziomu wyładowań niezupełnych wypa-dły pomyślnie. Wykonane urządzenie działa poprawnie i spełnia założone wymagania. Prezentowany miernik wyładowań nie-zupełnych mWNz – 2010 pozwala na: 8 pomiary amplitud napięć (dodatnich

oraz ujemnych) proporcjonalnych do ładunków wyładowań niezupełnych i lokalizacji tych wartości mierzonych w stosunku do przebiegu sinusoidal-nego napięcia probierczego 50 hz

8 pomiary, które są prowadzone w sposób ciągły (nie ma przerw w trakcie pomiarów w określonym, programowanym zakresie czasu)

8 obserwację rejestrowanych przebie-gów przy pomocy oscyloskopu cy-frowego

8 rejestrację przebiegów czasowych napięć (odpowiadających ładunkom wyładowań niezupełnych) - co po-zwala na głębszą analizę tych prze-biegów - w celu określenia wytrzy-małości dielektrycznej izolacji bada-nego obiektu.

Z informacji uzyskanych od producen-tów modułów mikroprocesorowych wy-nika, że w najbliższym czasie urucho-miona zastanie produkcja nowych mo-dułów o większych możliwościach obli-czeniowych (większa częstotliwość pra-cy, większa i szybsza pamięć). Apliku-jąc te nowe rozwiązania można będzie w następnych wersjach urządzenia - za-pewnić lepsze parametry (szersze pa-smo częstotliwości oraz większą do-kładność rejestrowanych przebiegów, a więc większą dokładność pomiarów).Reasumując należy stwierdzić, że wyko-nany, prototypowy miernik wyładowań niezupełnych wykazuje poprawność konstrukcji oraz swoją przydatność do pomiarów i rejestracji napięć (odpowia-dającym wyładowaniom niezupełnym) na tle przebiegów sinusoidalnych napię-cia probierczego 50 hz, (a więc określe-nie poziomu wyładowań w stosunku do fazy napięcia probierczego) i może sta-nowić wzór do wykonania urządzeń ko-mercyjnych.

Jarosław DAŁEK, Ilona GLIŃSKAInstytut Energetyki

Zakład Transformatorów w Łodzi�

Fotografia miernika MWNz – 2010

Literatura[1] Eugeniusz Jezierski - „Transforma-

tory. Podstawy teoretyczne”.[2] Praca zbiorowa - „opracowanie

i wykonanie wersji komercyjnej miernika wyładowań niezupełnych z komputerowym wspomaganiem eliminacji zakłóceń” - dokumenta-cja IEnoT nr 26/99.

[3] Praca zbiorowa - „Testowanie skuteczności działania algoryt-mów eliminacji zakłóceń pod-czas pomiarów wyładowań nie-zupełnych”. dokumentacja IEnoT nr23/98

[4] E. Gulski i inni - „calibration pro-cedures for analog and digital par-tial discharge measuring instru-ments”. ElEcTRA nr 180/1998 r.

[5] E. Gulski i inni – „kowledge rules for Partial discharge diagnosis in service”. cIGRE – April 2003

[6] Praca zbiorowa - „opracowanie i wykonanie przewoźnego mierni-ka WNz z wykorzystaniem kom-puterowego systemu eliminacji zakłóceń.” dokumentacja IEnoT nr 41/97

[7] prIEc 60270 Ed. 3 - „high–voltage testing – Partial discharge measu-rement.”

[8] k. Jarmakiewicz - „Protokoły sie-ci teleinformatycznych”, WSISiZ, Warszawa 2006 r.



54

zależności od przewidywa-nych maksymalnych wartości napięcia i prądu, wielkości te

mogą być podawane na urządzenia po-miarowe (watomierze, amperomierze, liczniki energii) na trzy sposoby, z któ-rych w dwóch przypadkach konieczne jest zastosowanie dodatkowych urzą-dzeń pomiarowych – np. przekładników transformatorowych prądowych lub na-pięciowych.

Zatem stosowane są:8 pomiar bezpośredni – będący kla-

sycznym rozwiązaniem w instala-

cjach niskoprądowych i niskonapię-ciowych (np. w gospodarstwach do-mowych), w którego przypadku ob-wód prądowy miernika połączony jest w szereg z obwodem opomiaro-wanym, a obwód napięciowy mierni-ka – równolegle do obwodu opomia-rowanego;

8 pomiar półpośredni – stosowany w instalacjach wysokoprądowych i niskonapięciowych, różniący się od pomiaru bezpośredniego tym, że obwód prądowy miernika łączy się z uzwojeniem wtórnym przekładni-ka prądowego, podłączonego stroną

pierwotną w szereg z obwodem opo-miarowanym;

8 pomiar pośredni – stosowany w in-stalacjach wysokoprądowych i wyso-konapięciowych lub wymagających obecności galwanicznej separacji ob-wodów pomiarowych, polegający na zastosowaniu wraz z miernikiem dwóch przekładników: prądowego (podłączonego jak w pomiarze pół-pośrednim) oraz napięciowego, przy-łączonego stroną pierwotną równo-legle do obwodu opomiarowanego, a stroną wtórną zasilającego obwód napięciowy miernika.

Jednakże podział prądów i napięć na „wysokie” i „niskie” jest siłą rzeczy umowny, nie ma bowiem ścisłych prze-działów wartości, w których należy za-stosować daną metodę. Skupiając się na samym pomiarze prądu można za-uważyć, że dostępne na rynku liczni-ki energii elektrycznej przy pomiarze bezpośrednim charakteryzują się prą-dem bazowym Ib równym 5A, 10A lub 20A – co pozwala na zgrubne przyję-cie, iż do pomiarów wyższych warto-ści prądów stosowane są przekładni-ki prądowe. Z drugiej strony dostępne są na rynku przekładniki na prądy 10A i mniejsze. Produkowane przez Noratel Sp. z o.o. przekładniki sa dostosowane do pracy z typowymi licznikami energii elektrycznej.Spośród dwóch wymienionych wielko-ści elektrycznych – trudniejszy do do-kładnego i poprawnego pomiaru jest właśnie prąd. W przeciwieństwie do na-pięcia, które w normalnych warunkach można uznać za wielkość niepodlega-jącą dużym wahaniom, prąd w opomia-rowanym obwodzie może przyjmować dowolne wartości – w tym bardzo ma-łe. dodatkowo trzeba wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia niewielkich prze-tężeń (krótko- lub długotrwałych), czy nawet (np. podczas rozruchu lub zwar-

Użycie przekładników transformatorowych do pomiarów wysokoprądowych w instalacjach prądu przemiennegoJednym z podstawowych pomiarów, stosowanych szeroko we współczesnej energetyce przemiennoprądowej, jest pomiar mocy czynnej i biernej oraz energii zużywanej w danym obwodzie przez podłączone odbiorniki. W każdym ze wspomnianych przypadków pomiar prowadzony jest w oparciu o informację o chwilowej wartości napięcia zasilającego obwód i chwilowej wartości płynącego w nim prądu, na podstawie których określa się jeszcze wzajemne ich przesunięcie kątowe.



56

Rys. 1. Oznaczenia zacisków transformatorowego przekładnika prądowego z zaznaczonym kierunkiem przepływu prądów pierwotnego (mierzonego) Ip oraz wtórnego Is (na podsta-wie [3])

cia) wystąpienia krótkotrwałych impul-sów prądowych o amplitudzie wielo-krotnie przewyższającej wartość nomi-nalną, określoną dla obwodu. Zjawiska te z jednej strony nie powinny doprowa-dzić do uszkodzenia lub rozkalibrowa-nia obwodu pomiarowego, a z drugiej – nie mogą mieć negatywnego wpływu na precyzję pomiaru w całym dopuszczal-nym zakresie, a w szczególności na je-go krańcach.Za realizację wszystkich powyższych założeń w przypadku prądowych po-miarów półpośrednich i pośrednich odpowiada właściwie dobrany trans-formatorowy pomiarowy przekładnik prądowy. oprócz podstawowej funk-cji pozwala on także na galwaniczną i magnetyczną (poprzez oddalenie od miejsca prowadzenia pomiaru) sepa-rację miernika od obwodu opomiaro-wanego, co przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa obsługi oraz do zmar-ginalizowania wpływu pól elektroma-gnetycznych, które w innym przypad-ku mogłyby istotnie zakłócać działa-nie miernika.

Podstawowymi parametrami transfor-matorowego pomiarowego przekładni-ka prądowego, istotnymi podczas jego doboru do konkretnego układu, są:8 prąd pierwotny znamionowy I1n lub

Ipn [A], płynący między zaciskami P1 i P2;

8 prąd wtórny znamionowy I2n lub Isn [A], płynący między zaciskami S1 i S2;

8 moc znamionowa Sn [VA];8 klasa dokładności – powiązana z błę-

dem prądowym (zwanym też błę-dem przekładni) ΔI i błędem kąto-wym (zwanym też błędem wektoro-wym) ΔW;

8 współczynnik bezpieczeństwa fS;

Zgodnie z Polską Normą (PN-EN 60044-1:2000), standardowymi wartościami prądów wtórnych przekładników prą-dowych w układach jednofazowych są 1A, 2A i 5A (ta ostatnia wartość jest pre-

ferowana), natomiast dobór prądu pier-wotnego zależy od największej przewi-dywanej wartości prądu ustalonego ob-wodu opomiarowanego. moc znamiono-wa to największa moc pobierana z prze-kładnika w warunkach nominalnych przy założeniu utrzymania klasy dokładności, sama zaś klasa dokładności określa do-puszczalny poziom błędów przekładni-ka w warunkach przepływu prądów no-minalnych. Współczynnik bezpieczeń-stwa podaje wielokrotność prądu Ipn, przy którym prąd wtórny Is przestaje narastać proporcjonalnie do prądu pier-wotnego Ip i osiąga swoją maksymalną wartość Ismax.W celu osiągnięcia najlepszych rezul-tatów pomiarowych podczas stosowa-nia transformatorowych przekładników prądowych, należy pamiętać o nastę-pujących zasadach i prawidłowościach:1. Pomiarowy przekładnik prądowy jest

z elektrycznego punktu widzenia transformatorem pracującym przy wymuszeniu prądowym, co ozna-cza, że jego strona wtórna (łączo-na z zaciskami prądowymi miernika) powinna pracować w stanie bliskim zwarcia. mogłoby się wydawać, że w praktycznych zastosowaniach wa-

runek ten nie jest trudny do osiągnię-cia, jednak w sytuacji konkretnej im-plementacji może się okazać, że z ra-cji swych cech (głównie dużej dłu-gości, ale też małego przekroju po-przecznego) przewody łączące prze-kładnik z miernikiem mają zbyt dużą impedancję i wydzielana na nich moc stanowi dodatkowe obciążenie, prze-kraczające całkowitą moc znamiono-wą przekładnika Sn. W takim przy-padku wzrastają bezwzględne war-tości błędów prądowego ΔI i kątowe-go ΔW, co prowadzi do wyjścia prze-kładnika poza jego nominalną klasę dokładności – i wpływa tym samym na pogorszenie wiarygodności po-miarów. Jeśli dochodzi do powyższej sytuacji, można próbować zmniej-szyć moc rozpraszaną w przewo-dach poprzez zwiększenie ich grubo-ści lub skrócenie, a jeśli to nie pomo-że – pozostaje wymiana przekładnika na model o większej mocy nominal-nej Sn.

2. Prąd pierwotny Ipn przekładnika po-winien być jak najlepiej dopasowany do wartości maksymalnej planowane-go prądu mierzonego Ip. Norma prze-widuje, że w zależności od klasy do-

Tabela 1. Dopuszczalne błędy prądowe ΔI i kątowe ΔW transformatorowych pomiarowych przekładników prądowych w klasach, przewidzia-nych przez normę (na podstawie [3])



57

się ze szczegółami budowy posiada-nego urządzenia i w związku z tym nie znający rozkładu uzwojeń – po-winien wziąć tę kwestię pod uwagę.

5. Podłączenia strony wtórnej prze-kładnika prądowego muszą być wy-konane w sposób pewny i odporny na warunki środowiskowe (najczę-ściej drgania), mogące mieć na nie niekorzystny wpływ. Stąd ważna wy-soka jakość zacisków, zapewniająca trwałość połączeń, którą gwarantu-je Noratel. Nawet lekkie pogorszenie styku prowadzi nie tylko do zafałszo-wania wyników pomiarów, ale przede wszystkim do szybkiego termiczne-go przeciążenia wadliwie stykających się części obwodu, spowodowane-go indukowaniem w uzwojeniu wtór-nym przekładnika dużych napięć (zob. punkt 3), odkładających się w miejscu wadliwego styku i sprzy-jających termicznej erozji połączenia oraz tworzeniu się łuków elektrycz-nych. W trakcie instalowania obwodu pomiarowego konieczne jest zatem zwrócenie uwagi na właściwą jakość podłączeń na linii przekładnik – mier-nik. Na życzenie klienta przekładniki zakupione w naszej firmie mogą zo-stać wyposażone w specjalną zworę do zwierania styków wtórnych.

firma Noratel Sp. z o. o. poszerzyła nie-dawno swoją ofertę o szeroki wybór transformatorowych przekładników prądowych z programu wyrobów stan-dardowych. możliwe jest również zapro-jektowanie i wykonanie przekładników spoza programu, dostosowanych do po-trzeb klienta zarówno od strony para-metrów elektrycznych, jak i wykonania mechanicznego. Szczegółowe informa-cje dostępne będą w kwietniu na stro-nie www.noratel.pl / Produkty / Prze-kładniki. Zapraszamy również do kon-taktu z naszym działem sprzedaży.

Noratel Sp. z o.o.ul. Szczecińska 1K

72-003 Dobra SzczecińskaTel.: 91 311 30 41,42,43

Fax: 91 311 30 43,44e-mail: [email protected]

www.noratel.pl�

kładności przekładnik prądowy powi-nien pracować z prądami Ip w zakre-sie 5% Ipn >= Ip >= 120% Ipn (dla klas specjalnych „s”) lub w zakresie 20% Ipn >= Ip >= 120% Ipn (dla klas „zwy-kłych”), ale pamiętać trzeba, że war-tości bezwzględne błędów prądowe-go ΔI i kątowego ΔW rosną przy ma-łych wartościach Ip, stąd nie można oczekiwać wtedy, iż przekładnik za-chowa swoją nominalną klasę dokład-ności (zob. też tabelę 1). W skrajnych przypadkach laboratoryjnych - np. gdy istnieje potrzeba zachowania sta-łej dokładności pomiarów w całym, bardzo szerokim zakresie prądów, ko-niecznym może się okazać zastoso-wanie zestawu kilku odpowiednio do-branych przekładników prądowych, przełączanych na właściwe zakresy. W ofercie Noratel znajdują się rów-nież przekładniki klasy 0.2s do zasto-sowań laboratoryjnych.

3. Prądowe przekładniki pomiarowe ce-lowo projektowane są w ten sposób, aby po przekroczeniu przez prąd Ip pewnej krotności prądu Ipn doszło do przesunięcia punktu pracy z linio-wego na nieliniowy zakres zmian in-dukcji, w efekcie czego dochodzi do nasycenia się obwodu magnetycz-nego przekładnika, a prąd Is strony wtórnej przestaje narastać propor-cjonalnie do Ip i osiąga swoją maksy-malną wartość. dzięki temu obwód prądowy miernika zostaje ochronio-ny przed zniszczeniem przez zbyt duży prąd Is. Według normy PN-EN 60044-1:2000 współczynnik fS (bo o nim tu mowa) pomiarowego prze-kładnika prądowego powinien speł-niać zależność fS<=5, ale w przy-padku czulszych na przeciążenia mierników koniecznym może się okazać zastosowanie znacznie mniej-szych wartości, mniejszych nawet od 2. Wszystkie produkowane przez na-szą firme przekładniki spełniają za-leżność fS<=5 a na indywidualne za-mówienie istnieje możliwość wypro-dukowania przekładnika o mniejszej wartości fS. Wszystko zależy od sto-sunku prądu bazowego Ib oraz prądu maksymalnego Imax miernika, któ-ry ma współpracować z przekładni-kiem. Jeżeli licznik energii elektrycz-nej może charakteryzować się Ib = 5A oraz Imax = 60A z czego wyni-ka najwyższa dopuszczalna wartość fS = 12. oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby użyć przekładni-ka o mniejszym fS – tym skuteczniej ochroni on miernik przed ewentual-nymi przetężeniami. Nawet jednak zastosowanie przekładnika o więk-szym, niż wyliczony, fS nie musi pro-wadzić do uszkodzenia miernika – je-śli z innych uwarunkowań obwodu opomiarowanego wynika, że prąd Ip (a więc także Is) nigdy nie osiągnie niebezpiecznie wysokiej wartości.

Literatura:• koszmider A., olak J., Piotrowski

Z.: „Przekładniki prądowe”, WNT, Warszawa 1985.

• Wiszniewski A.: „Przekładniki w elektroenergetyce”, WNT, Warszawa 1992.

• PN-EN 60044-1:2000 „Przekładniki – przekładniki prądowe”.

• PN-EN 60044-1:2000/A2:2004 „Przekładniki – przekładniki prądowe”.

Zdarza się, że w sytuacji fS > Imax /Ib – chcąc zabezpieczyć obwód prą-dowy miernika – w szereg z prze-kładnikiem i miernikiem użytkownicy dołączają bezpiecznik lub wyłącznik nadprądowy. Jest to poważny błąd, ponieważ z jednej strony w normal-nych warunkach pracy pogorsze-niu może ulec dokładność pomia-rowa przekładnika na skutek obcią-żenia go dodatkową mocą, wydzie-lającą się na zabezpieczeniu, a po-nadto - w razie zadziałania zabez-pieczenia – po stronie wtórnej prze-kładnika zaindukuje się bardzo wyso-kie napięcie, wywołane gwałtownym wzrostem strumienia magnesujące-go rdzeń, natomiast sam rdzeń prze-kładnika poddany zostanie oddziały-waniu dużych prądów wirowych, po-wodujących wydzielenie się znacz-nej energii w formie strat cieplnych. W efekcie dojść może do termiczne-go lub przebiciowego (w przypadku strony wtórnej) uszkodzenia izolacji tego przekładnika.

4. Przekładniki prądowe Noratel za-mykane są w obudowach z niepal-nego tworzywa sztucznego, posia-dających specjalny otwór i uchwy-ty do prowadzenia przewodu stro-ny pierwotnej, w którym ma płynąć mierzony prąd - tym samym użyt-kownikowi przekładnika narzuca się najwłaściwszy sposób prowadze-nia przewodu. Najczęściej przekład-niki prądowe nawijane są na okrą-głych rdzeniach, znanych z kla-sycznych transformatorów toro-idalnych, a ich uzwojenie rozłożo-ne jest równomiernie na całym ob-wodzie (ściślej: prawie równomier-nie, ponieważ w celu zabezpieczenia się przed ewentualnością wystąpie-nia przebicia między końcami uzwo-jenia wtórnego, nawija się je na ką-cie nie przekraczającym zwykle 350 stopni). W takim przypadku wpływ prowadzenia przewodu strony pier-wotnej na dokładność pomiarową jest niewielki i w praktyce pomijal-ny. Jeśli jednak przekładnik charak-teryzuje się nierównomiernym, asy-metrycznym rozkładem drutów na rdzeniu (np. w modelach toroidal-nych z różną ilością zwojów w war-stwach lub w modelach nawijanych na rdzeniach kwadratowych, w któ-rych uzwojenie wtórne ma postać dwóch szeregowo łączonych cewek, umieszczonych na przeciwległych bokach kwadratu), istotną rolę za-czyna odgrywać strumień magne-tyczny rozproszenia, którego wpływ na wynik pomiaru zależny jest od miejsca prowadzenia przewo-du z mierzonym prądem względem geometrii okna przekładnika – wte-dy najwłaściwsze jest prowadzenie w środku okna. Użytkownik nie ma-jący często możliwości zapoznania



58

Ormazabal Polska Sp z o.o.95-100 Zgierz

ul. Dąbrowskiego 6/8tel./fax: +48 42 659 36 13

www.ormazabal.com

Posiadamy certyfikaty Instytutu Energetyki i Energopomiaru

Rozdzielnice gazowe pierwotnegoi wtórnego rozdziału energii,transformatory olejowe do 36 kV

UdE_1-2_2010.indb 39 2010-03-18 18:38:53

ziałanie układu SZR jest ko-nieczne po wyeliminowaniu uszkodzonego źródła zasila-

nia (transformatora, linii). Aby układ SZR spełniał swoje zadanie, źródło rezerwowego zasilania powinno cha-rakteryzować się dostatecznym zapa-sem mocy, zapewniającym prawidło-wą pracę awaryjnie przyłączonych od-biorników (z uwzględnieniem np. sa-morozruchów silników). W przypad-ku, gdy tor zasilania rezerwowego nie jest w stanie przejąć całkowitego ob-ciążenia, układ SZR trzeba wyposa-żyć dodatkowo w automatykę odcią-żającą, która wyłączy mniej ważne od-

moduły automatyki Szr relpol do łączników mocyW dzisiejszych czasach obserwujemy rosnące zapotrzebowanie na pewność zasilania w energię elektryczną we wszystkich dziedzinach życia, z jednoczesnym dążeniem do obniżenia kosztów dodatkowych urządzeń. Pewne w działaniu urządzenia o krótkich czasach przełączeń, przy jednoczesnym przenoszeniu wysokich prądów, to wyłączniki mocy z napędami zdalnymi.

biory. Automatyka SZR może być roz-wiązana w różnorodny sposób, w za-leżności od warunków pracy urzą-dzeń i schematu rozdzielni. Generalnie jednak wyróżniamy dwa podstawo-we sposoby rezerwowania torów za-silających: rezerwa jawna oraz rezer-wa ukryta.Z uwagi na swoją specyfikę, układy te muszą spełniać dodatkowo dwie bardzo ważne dyrektywy: 1) 7323/EEc dyrektywa Rady z dnia

19 lutego 1973 r. w sprawie harmoni-zacji ustawodawstw Państw człon-kowskich dotyczących wyposażenia elektrycznego przewidzianego do

stosowania w niektórych granicach napięcia (tzw. dyrektywa nisko na-pięciowa),

2) 89/336/EEc dyrektywa Rady z dnia 3 maja 1989 r. w sprawie ujednoli-cenia przepisów prawnych krajów członkowskich w zakresie kompaty-bilności elektromagnetycznej.

Wymienione dokumenty określają jed-noznacznie wymagania, które układy SZR muszą spełniać. Aby zapewnio-ne było przede wszystkim bezpieczeń-stwo, aplikacja powinna posiadać blo-kady uniemożliwiające załączenie oby-dwu obwodów zasilania do pracy rów-noległej: blokada mechaniczna pomię-



60

dzy stycznikami lub wyłącznikami, blo-kada elektryczna pomiędzy stycznika-mi lub wyłącznikami, blokada progra-mowa w urządzeniu sterującym. W na-szym przypadku w przekaźniku progra-mowalnym NEEd.Głównymi zaletami przekaźnika NEEd są: możliwość programowania w języku drabinkowym i tekstowym (STl), diody świecące lEd sygnalizujące stan wejść/wyjść i tryby pracy pozwalające na ła-twą kontrolę stanów wejść i wyjść oraz wejścia analogowe 0-250 V Ac umoż-liwiające nadzorowanie sieci zasilają-cej. doświadczenia specjalistów spra-wiły, że przekaźnik NEEd został dodat-kowo wyposażony w przełącznik trybu pracy RUN/SToP, umożliwiający w pro-sty sposób zatrzymanie cyklu realizowa-nego programu, oraz potencjometr ob-rotowy do zadawania wartości analogo-wych, pozwalający na łatwą konfigura-cję i kalibrację zamiennych w realizowa-nym programie. NEEd posiada wbudo-wane przekaźniki wyjściowe o obciążal-ności 10A przy napięciu 250V Ac kate-goria Ac-1.Produkowane przez RElPol S.A. eko-nomiczne, stycznikowe moduły Sa-moczynnego Załączania Rezerwy ty-pu PA1100 dla konfiguracji sieć-sieć i PA1001 dla konfiguracji sieć-agregat zostały uzupełnione o moduły do współpracy z łącznikami mocy z napę-dami zdalnymi. moduły te zostały ozna-czone jako:8 PA1110 dla konfiguracji: sieć-sieć

i łącznik sprzęgłowy8 PA1111 dla konfiguracji: sieć-agregat

i łącznik sprzęgłowy.Powyższe konfiguracje są najbardziej rozpowszechnione w zakładach produk-cyjnych, supermarketach, szpitalach czy większych budynkach biurowo-miesz-kalnych. Uproszczenie modułów auto-matyki SZR było możliwe przez wdro-żenie klika lat temu przez firmę REl-Pol S.A. produkcji przekaźników pro-gramowalnych NEEd-mAx. Przekaźnik ten w wersji z zasilaniem 230VAc, jako jedyny przekaźnik programowalny ma trzy unikatowe wejścia analogowo-cy-frowe. Wejścia te w trybie podstawo-wym można programować jako wejścia binarne lecz istnieje możliwość potrak-towania tych wejść jako pomiarowe wej-ścia zasilania trójfazowego.Wbudowana w przekaźnik funkcjonal-ność umożliwia wykonanie przekaźnika nadzorczego sieci zasilającej spełniają-cego następujące funkcje: a) kontrola poziomów napięć poszcze-

gólnych fazb) nadzór kolejności fazc) nadzór zaniku fazyd) nadzór asymetriie) pomiar częstotliwości Powyższe parametry mogą być dowol-nie konfigurowane w ustawieniach pro-gramu. możemy dzięki temu ustawić mi-

nimalne i maksymalne napięcie oddziel-nie dla każdej fazy, minimalny i maksy-malny poziom asymetrii. modyfikując program możemy zrezygnować z kon-troli wybranych parametrów, jeśli jest to nieistotne dla sterowanego naszego układu. dzięki temu NEEd-mAx znako-micie nadaje się do budowania układów automatyki SZR i kontroli napięcia za-silającego z agregatu, co szczególnie przydaje się we współpracy ze starszy-mi agregatami lub agregatami o niezbyt rozbudowanych systemach kontroli. dzięki wbudowanej programowej kon-troli poziomu napięcia możemy w al-gorytmie SZR ustawić kontrolę podna-pięcia i nadnapięcia, w ten sposób uzy-skujemy dodatkową możliwość spraw-

dzenia kondycji sieci zasilającej. W wie-lu przypadkach zachodzi potrzeba in-formacji czy sieć nie przekracza warto-ści minimalnej, czy maksymalnej.

Budowa modułówoferowane przez RElPol moduły PA kontrolują trzy stany łączników mocy:8 łącznik otwarty,8 łącznik zamknięty,8 łącznik wyzwolony.Pozwala to na dokładne rozpoznanie przez algorytm przekaźnika programo-walnego, położenia poszczególnych łączników i w przypadku pobudzenia automatyki SZR sterowanie nimi w za-leżności od potrzeb bez ryzyka dokona-nia łączeń zabronionych. oczywiście nie



61

zwalnia to projektanta od zastosowania wzajemnych blokad mechanicznych (np. cięgnowych), pomiędzy poszczególny-mi łącznikami mocy. Innym zabezpiecze-niem przed niezamierzonym (zabronio-nym) łączeniem są również blokady elek-tryczne i programowe.Automatyka może pracować w trybach:8 sterowania ręcznego8 sterowania automatycznego z samo-

powrotem (PA1110)8 sterowania automatycznego bez sa-

mopowrotu (PA1110)8 odstawienie układu

odpowiednia liczba elementów sterow-niczych (przełączniki, przyciski, lamp-ki kontrolne) są dołączone do zestawu.Algorytmy pracy modułów PA1110:8 pracują dwa zasilania, w przypadku

zaniku napięcia na jednym z nich zo-staje zamknięty łącznik sprzęgłowy, dodatkowo możliwość zrzutu obcią-żenia;

8 praca z jednym zasilaniem i zamknię-tym łącznikem sprzęgłowym, w przy-padku zaniku napięcia układ zostaje przełączony na zasilanie rezerwowe, dodatkowo możliwość zrzutu obcią-żenia.

Algorytm pracy modułów PA1111:8 praca z zasilania podstawowego,

w przypadku zaniku napięcia zosta-je wystartowany agregat prądotwór-czy, możliwość zastosowania łączni-ka sprzęgłowego do zrzutu dużych obciążeń (istnieje możliwość innych konfiguracji)

moduły PA1110 posiadają wejście decy-dujące o samopowrocie zasilania do kon-figuracji podstawowej. W wielu przypad-kach jest to pomocne i pozwala na unik-nięcie dodatkowych przełączeń zasila-nia podczas godzin pracy zakładu a po-wrót może być dokonany w czasie póź-niejszym przez służby utrzymania ruchu. moduły PA1111 posiadają możliwość po-zostawienia włączonego agregatu do

wychłodzenia na biegu jałowym, po po-wrocie zasilania podstawowego i doko-nania przełączeń.

Wyzwolenie łącznika mocy i wyłączenie pożaroweW przypadku wyzwolenia łącznika mocy (stan TRIP) automatyka zablo-kuje możliwość przełączenia zasilania i poinformuje o tym fakcie Użytkow-nika. Po sprawdzeniu i usunięciu przy-czyny wyzwolenia łącznika należy od-blokować system który dokona sto-sownych przełączeń zgodnie ze swo-im algorytmem.łączniki mocy są zazwyczaj wyposa-żone w cewkę nad lub podnapięciową do otwierania łącznika mocy w chwi-li zadziałania wyłącznika pożarowe-go. moduły PA posiadają wejście sy-gnału pożarowego i w chwili otrzyma-nia takiej informacji zostaje odmierzony czas po którym sprawdzane jest poło-żenie łącznika mocy, jeśli po tym cza-sie łącznik nadal jest zamknięty (np. przez uszkodzenie cewki „wybijako-wej”) to automatyka otworzy łącznik własnym sygnałem, a następnie sys-tem SZR zostanie zablokowany. Zasto-sowanie takiego rozwiązania „dobez-piecza” wyłączanie pożarowe rozdziel-nicy i zwiększa pewność jego działania. doskonałym uzupełnieniem modułów SZR są korzystne cenowo, ograniczniki przepięć serii RPBc - klasa I, II/B, c; RPc - klasa II/c oraz RPd - klasa III/d pro-dukcji RElPol S.A. Zastosowanie na-szych ekonomicznych rozwiązań z za-kresu automatyki SZR i ograniczników przepięć pozwala na szybką i pewną bu-dowę rozdzielnic z zapewnieniem krót-kich czasów przełączeń.

Podsumowanie.moduły po zmontowaniu są poddawa-ne testom i potwierdzane protokołem sprawdzenia. dodatkowym atutem mo-dułów jest łatwy montaż bez konieczno-ści wykonywania dodatkowych konfigu-racji czy ustawień, po podłączeniu nie-zbędnego okablowania i włączenia zasi-lania układ jest gotowy do pracy. Z na-szego doświadczenia wynika, iż żadna firma instalacyjna nie miała problemów z uruchomieniem naszych systemów au-tomatyki SZR.Wysoka jakość zastosowanych elemen-tów firmy Relpol pozwala na długotrwa-łą pracę bez przeprowadzania jakichkol-wiek prac nadzorczych czy konserwa-cyjnych.kilkaset bezawaryjnie działających apli-kacji pozwala nam na zaproponowanie naszego rozwiązania do wykorzystania w rozdzielnicach z dwoma zasilaniami lub we współpracy z agregatem prądo-twórczym.

www.szr.plwww.relpol.com.pl

�



62



64

adliwy sprzęt, często uszko-dzony bez wiedzy użytkow-nika, sprowadza duże nie-

bezpieczeństwo na użytkującego ale może również być przyczyną poważ-nych strat finansowych, np. powodując pożar. W takim momencie, jeżeli udo-wodnione zostanie, że sprzęt nie był w pełni sprawny (np. uszkodzona izo-lacja), odpowiedzialność za zdarzenie z producenta przechodzi na właściciela, a dodatkowo może to być podstawą do odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.

Wychodząc naprzeciw wymaganiom prawnym, w celu dostarczenia profesjo-nalnego ale i prostego rozwiązania po-zwalającego w pełni zrealizować potrze-by badań bezpieczeństwa, firma Sonel wprowadza na rynek dwa nowe mierni-ki bezpieczeństwa urządzeń elektrycz-nych: PAT-800 oraz PAT-805.W Polsce nie ma jasno sprecyzowanych norm określających obowiązek, zakres

czy czasookresy wykonywania testów elektronarzędzi oraz innego sprzętu elektrycznego (w tym sprzętu, który jest często pomijany w sprawach bez-pieczeństwa jak przedłużacze, przewo-dy zasilające, sprzęt biurowy). Istnieje jednak obowiązek postępowania zgod-nie z zasadami uznanych reguł tech-nicznych oraz przepisów BHP. Zgodnie z aktualnym stanem prawnym urządze-nia elektryczne muszą być nie tylko eks-ploatowane, ale i sprawdzane zgodnie z wytycznymi zawartymi w instrukcji ob-sługi dołączonej przez producenta. czę-sto jednak informacje tam znajdujące się nie są wystarczające i w tym momen-cie można wspierać się innymi źródła-mi wiedzy, o ile informacje tam zawarte nie są sprzeczne z instrukcją obsługi. Te-mat badań pojawia się w wielu przepi-sach i rozporządzeniach takich jak: ko-deks Pracy, rozporządzenia ministra Go-spodarki, ustawy o prawie budowlanym, ustawy o ochronie przeciwpożarowej, w prawie energetycznym itp. dodatko-wo normy takie jak PN-EN 60745-1 okre-ślają zasady wykonywania takich badań przez producentów, zawierając dopusz-czalne wartości dla mierzonych parame-trów. można tu również zastosować nor-my europejskie, w tym najbardziej znane VdE 701-702. funkcjonalność oraz parametry tech-niczne przyrządów firmy Sonel pozwa-lają w pełni kontrolować stan techniczny urządzeń i narzędzi elektrycznych, w tym także sprawdzenie podstawowych para-metrów urządzeń trójfazowych. dodat-kowo, dla zapewnienia bezpieczeństwa pracy użytkownika oraz prawidłowych wyników pomiarów, PAT serii 800 za-raz po włączeniu sprawdza parametry sieci zasilającej (tj. napięcie, częstotli-

wość, ciągłość i napięcie na przewodzie ochronnym). miernik pozwala na wyko-nanie testów w trybie automatycznym, gdzie możliwe jest ustawienie własnych sekwencji pomiarowych, z wybranymi przez siebie parametrami, oraz w trybie manualnym. Tryb manualny dostępny jest bezpośrednio przez przyciski wy-boru funkcji pomiarowej i nie wymaga „przeprawy” przez żadne dodatkowe menu. Przykładowo PAT-805 pozwala na przeprowadzenie pełnej procedury testowej, która zawiera:8 Test wstępny, oględziny badanego

urządzenia. miernik wstępnie spraw-dza ciągłości obwodu l-N oraz umożliwia sprawdzenie bezpiecznika. PAT posiada funkcję wskazania na ekranie momentu, kiedy powinno od-być się sprawdzenie optyczne bada-nego sprzętu – opcja dostępna pod-czas badania wstępnego i podczas AUTo TESTU.

8 Pomiar rezystancji przewodu uzie-mienia (PE) prądem 200mA, 10A lub 25A. W przypadku prądu 200mA istnieje możliwość wykonania auto-zerowania przewodów pomiarowych w celu wyeliminowania dodatkowego błędu pomiarowego. W przypadku prądów 10A i 25A nie jest to koniecz-ne. Sonel postawił tu na profesjo-nalne rozwiązanie (pomiar cztero-przewodowy) zapewniające wysoką rozdzielczość pomiaru, 1mΩ, przy maksymalnym ograniczeniu błędów. Zaawansowany technicznie zadajnik prądowy posiada wysoką wydajność, zapewniając maksymalny prąd >25A aż do 0,2Ω, co jest nieosiągalne dla wielu obecnych na rynku mierników często z wyższej półki cenowej. do-datkowo pomiary ciągłości mogą

Badanie bezpieczeństwa elektronarzędzi przyrządami Pat-800 i Pat-805 produkcji Sonel S.a.Zasady i obowiązki dotyczące użytkowania różnego rodzaju sprzętu elektrycznego, zarówno w życiu prywatnym jak i zawodowym, określa szeroki zakres przepisów, które oprócz nakładania na producenta obowiązku tworzenia produktów zgodnych z odpowiednimi normami, nakładają odpowiedzialność za stan techniczny tych urządzeń i narzędzi na ich właścicieli. Przepisy te dodatkowo wskazują jako właściwe wykonywanie regularnych badań i przeglądów oraz sprawdzanie sprzętu po dokonaniu jego napraw. Warto jest zatem w odpowiedni sposób i z odpowiednią częstotliwością kontrolować stan techniczny posiadanego sprzętu elektrycznego.


tecHnologie, ProdUkty

65

być realizowane z udziałem gniazda pomiarowego lub samymi przewo-dami co pozwala przetestować prze-wody lub urządzenia nie posiadające wtyczki sieciowej.

8 Badanie rezystancji izolacji. do-stępne trzy napięcia pomiarowe 100V, 250V i 500V (PAT-805) oraz duży zakres pomiarowy dają moż-liwość dobrania odpowiednich pa-rametrów pomiaru dla szerokiej ga-my testowanych obiektów. miernik dodatkowo posiada zabezpieczenie wejść pomiarowych przed pojawie-niem się niebezpiecznego napięcia na mierzonym obiekcie. dostępne są dwie możliwości wykonania pomia-ru, z udziałem gniazda pomiarowego lub samymi przewodami.

8 Pomiar prądów upływu. PAT firmy Sonel posiada aż cztery funkcje po-miarowe pozwalające na pomiar: zastępczego prądu upływu, różni-cowego prądu upływu, dotykowego prądu upływu oraz prądu upływu PE. Szerokie pasmo częstotliwości pod-czas pomiarów prądów upływu (np. 20hz…100khz dla prądu upływu PE i prądu dotykowego) to kolejny atut PATów rodem ze Świdnicy.

8 Pomiar mocy. często podczas bada-nia sprzętu elektrycznego występuje konieczność sprawdzenia czy da-ne urządzenie pobiera przewidzianą przez producenta moc. PAT pozwala nie tylko na pomiar mocy pobieranej w zakresie do 3,9kVA, ale również wyświetla mierzone w tym czasie na-pięcie i prąd.

8 Test przewodów IEC, przedłuża-czy. miernik automatycznie dokonuje sprawdzenia podstawowych parame-trów przewodów IEc, a dodatkowo po zastosowaniu odpowiedniego ada-ptera przedłużaczy i przewodów za-kończonych wtykiem IEc-60320-c5 czyli tzw. „koniczynką” (używane m.in. w zasilaczach laptopów). Se-kwencja pomiarów wykonywana jest automatycznie, a w skład jej wcho-dzą: pomiar rezystancji izolacji prze-wodu ochronnego, pomiar rezystancji (ciągłości) żyły przewodu ochronne-go, test ciągłości żył l i N oraz spraw-dzenie czy nie ma zwarcia pomiędzy nimi, sprawdzenie polaryzacji.

We wszystkich funkcjach pomiaro-wych, gdzie jest to konieczne, możli-wy jest do ustawienia w prosty sposób czas trwania pomiaru oraz limit dla wy-niku tego pomiaru. PAT sam dokonu-je porównania danego wyniku z usta-wionym limitem i automatycznie oce-nia go jako poprawny lub niepopraw-ny. Po zakończeniu testów wynik może być zapisany do pamięci lub wydruko-wany. PATy firmy Sonel mają unikalną możliwość zapisu pomiarów pojedyn-czych (wykonanych w trybie manual-nym) a nie tylko sekwencji auto. mier-nik dla każdego pomiaru zapamiętuje

wynik, limit, datę oraz ustawione para-metry. dane można zapisać w pamięci wewnętrznej a także na przenośną pa-mięć USB (Pendrive). do każdego ba-danego urządzenia można przypisać kod kreskowy sczytany przez opcjo-nalny czytnik. opcjonalna drukarka, pozwala na wydruk wyników nie tylko zaraz po pomiarze ale także tych zapi-sanych w pamięci. Użytkownik PATów firmy Sonel ma do dyspozycji profesjonalne oprogramo-wanie komputerowe. Program Sonel Reader (na wyposażeniu) pozwala na odczyt danych z pamięci i przeprowa-dzenie pełnej konfiguracji miernika. Bar-dziej wymagający klienci mogą doposa-żyć się w rozbudowany program Sonel PAT. Program ten pozwala dodatkowo na prowadzenie bazy danych badanych urządzeń, informowanie o konieczności przeprowadzenia kolejnych badań, two-rzenie i wydruk skróconych lub rozbu-dowanych protokółów z pomiarów, two-rzenie protokółów zgodnych z normami tj. VdE 701-702, EN 61010, EN 60335, EN 60950, IEc 601.1.

każdy pomiarowiec używający mierni-ka bezpieczeństwa urządzeń elektrycz-nych, podejmując decyzję o dopusz-czeniu lub nie dopuszczeniu do użytku badanych urządzeń, przyjmuje na sie-bie dużą odpowiedzialność zarówno za zdrowie i życie użytkowników, jak i za ich mienie. osoba taka powinna dyspo-nować profesjonalnym miernikiem, któ-ry gwarantuje wysoką dokładność i po-prawność wyników. Nie ma tu miejsca na błędy. Tworząc konstrukcje PAT-800 i PAT-805 firma Sonel przyjęła za głów-ny cel stworzyć przyrząd, który idealnie znajdzie się w wyżej wymienionej sytu-acji i spełni wszystkie stawiane mu wy-magania. mierniki firmy Sonel w zakre-sie swojej funkcjonalności uwzględniają wymagania norm i przepisów dotyczą-cych badań urządzeń elektrycznych. Standardowo użytkownik otrzymuje komplet niezbędnych akcesoriów: prze-wody pomiarowe, sondy pomiarowe, krokodyle, przewód zasilający, przewód USB; wszystko zapakowane w poręczny futerał. dodatkowo można doposażyć się w: adaptery do pomiaru urządzeń trójfazowych, drukarkę, czytnik kodów kreskowych, adapter do pomiaru prze-dłużaczy. Zwarta, walizkowa obudowa, czytelny wyświetlacz, bezpośredni dostęp do wszystkich funkcji oraz prosta obsługa i odpowiednio dobrane akcesoria spra-wiają, że PAT serii 800 jest wygodny w transporcie, a praca z tym zaawanso-wanym technicznie wyrobem jest intu-icyjna. Na swój wyrób producent udziela 36-cio miesięcznej gwarancji z możliwo-ścią wydłużenia do 5 lat.

Łukasz Baran �Specjalista ds. rozwoju produktów

NOWA RODZINAMIERNIKÓWIZOLACJI

ZGODNIE Z61557-2IEC

tel. +48 85 83 878fax +48 85 83 808 dh sonel.pl@

��

��

�

Pomiar rezystancji izolacji

Pomiar prądu upływu.

Pomiar ciągłości połączeń ochronnych i wyrównawczych zgodnie z

PN-EN 61557-4 prądem >200mA

Pomiar pojemności podczas pomiaru RISO

Przyrządy spełniają wymagania normy PN-EN 61557.

Profesjonalne oprogramowanie do odczytu danych i tworzenia

protokołów.

PAT-800PAT-805

MIERNIKIBEZPIECZEŃSTWASPRZĘTUELEKTRYCZNEGO

50 2500V...

50 1000V...

Ab1, Ab2,PI, DAR

Pomiarwspółczynników

MIC-2510

MIC-10MIC-30

... 500V (PAT-805) oraz...

Potrzeba integracjiPodstawowym problemem każdego in-westora na rynku IT jest połączenie do-tychczas wdrożonego oprogramowania z nowo zakupionym. Bardzo ważnym warunkiem doboru nowego oprogramo-wania jest możliwość jego współpracy z istniejącą infrastrukturą oraz dotych-czasowymi zasobami danych. Nie mniej ważnym czynnikiem, który warto brać pod uwagę przy podejmowaniu decyzji o zakupie nowego oprogramowania jest jego otwartość na współpracę z innymi produktami IT, standaryzacja interfej-sów zewnętrznych oraz możliwość wy-miany danych on-line.Jest to szczególnie ważne przy wyborze systemu IT do nadzoru sieci elektroener-getycznej, gdyż ilość zjawisk i problemów, które należy kontrolować jest w tym przy-padku duża i wymaga odmiennej specy-fiki podejścia do tematu. Informatyczne systemy wspomagające procesy związa-ne z dystrybucją to nie tylko systemy typu ScAdA, ale również systemy zarządza-nia majątkiem, systemy paszportyzacji (w tym: technologie oparte na GIS), ERP – zintegrowane systemy wspomagające za-rządzanie przedsiębiorstwem czy ASSET mANAGEmENT. każdy z tematów wyma-ga zastosowania specjalizowanych syste-mów IT o odmiennych zasadach działa-nia. Przykładowo: systemy nadzorujące przesył energii muszą działać w czasie rzeczywistym i zapewniać szybką reakcję na zmiany, natomiast systemy gromadzą-ce informacje o infrastrukturze sieciowej (systemy bazodanowe), które zapewnia-ją możliwość wielotorowego wprowadza-nia, przetwarzania i prezentacji ogromnej ilości danych mogą działać wolniej. Pełna

Systemy otwarte na rynku it na przykładzie systemów nadzoru sieci elektroenergetycznej

kontrola nad wszystkimi zjawiskami zwią-zanymi z dystrybucją energii wymaga wy-miany informacji pomiędzy nimi. Należy pamiętać, że istotnym czynnikiem, wpły-wającym na proces integracji, jest czas i sposób dostępu do poszczególnych da-nych. dlatego tak ważna jest możliwość bezpośredniej współpracy poszczegól-nych systemów.

Techniki integracyjneJaki system możemy nazwać systemem otwartym? System otwarty to system zgodny z przyjętymi normami i zdolny do wymiany informacji z innymi syste-mami otwartymi. Bezpośrednia współ-praca pomiędzy systemami otwartymi wymaga zapewnienia wspólnego me-dium komunikacyjnego, jednoznacznej identyfikacji danych oraz wspólnego mechanizmu przesyłania danych.Z powyższego wynika, że podstawo-wym zadaniem przy integracji syste-mów jest stworzenie takiej platformy wymiany danych, która będzie wspól-na, wiarygodna oraz bezstratna (prze-noszenie pełnej informacji). Rozwiąza-niem może być zastosowanie szyny da-nych ESB, która łączy systemy IT z ich partnerami biznesowymi za pośrednic-twem usług (ang. Service-oriented Ar-chitecture, SoA). mianem usługi okre-śla się w tym przypadku każdy element oprogramowania, mogący działać nie-zależnie od innych oraz posiadający zdefiniowany interfejs, za pomocą któ-rego udostępnia realizowane funkcje. Szyna ESB to wspólne, dostępne dla wszystkich usług medium komunikacyj-ne, umożliwiające swobodny przepływ danych pomiędzy elementami platfor-

my. Stosowanie zestandaryzowanych in-terfejsów daje możliwość udostępnienia w ramach SoA usług oferowanych przez oprogramowanie różnych producentów.

SOA, Web Services i szynadanych ESB jako metody integracjiJedną z metod integracji systemów jestudostępnianie przez współpracują-ce programy usług SoA w technologii Web Services. Technologia ta przy re-alizacji opiera się na uznanych standar-dach xml i hTTP. Wymieniane w ramach usług dane są opisywane dokumentami xml, które następnie transportowane są za pomocą protokołu hTTP.Zestawy takich usług dają możliwość ścisłej integracji systemów, które nie by-ły wcześniej ze sobą powiązane. obec-ność usługi w systemie jest jednak tyl-ko jednym z elementów w procesie inte-gracji. Innymi, nie mniej ważnymi aspek-tami są możliwość lokalizacji usługi oraz zapewnienia jej jakości (m.in. pewność dostarczenia komunikatu do adresata, skalowalność usługi).oba wyżej wymienione aspekty mogą być zapewnione przez tzw. korporacyj-ne magistrale Usług - szyny danych ESB.mechanizmy szyny danych dają m.in. możliwości:8 rejestracji usług w jednym miejscu

w ramach całego systemu informa-tycznego;

8 skalowania usługi;8 kolejkowania komunikatów.

Wdrożenie ESB w procesie integracji jest również szansą na uporządkowanie procesu przesyłania danych między sys-

Rys. 1. Zasada udostępnienia i korzystania z usług oferowanych przez oprogramowanie różnych producentów w ramach SOA



66

temami oraz zestandaryzowania wymie-nianych danych.

Wspólny model danychProces integracji systemów znakomicie ułatwia jednoznaczna identyfikacja wy-mienianych danych. Prawidłowym po-dejściem do tematu jest stosowanie sys-temów opartych o zestandaryzowane struktury danych. W przypadku syste-mów dla energetyki normą, która ujed-nolica informatyczny opis sieci elektro-energetycznej i zjawisk w niej zachodzą-cych jest norma IEc 61970-301. oprogra-mowanie stworzone w oparciu o tę nor-mę posiada strukturę danych zgodną ze standardem cIm (obiektowy model opi-su danych). Standard ten określa zasa-dy prezentowania i wymiany danych mię-dzy aplikacjami zarządzającymi a zarzą-dzanymi, pozwalający dostawcom opro-gramowania tworzyć rozwiązania funk-cjonujące bez względu na użytą platfor-mę. cIm zapewnia jednoznaczną iden-tyfikację obiektu, odczyt danych repre-zentowanych przez obiekt oraz precyzyj-ne określenie jego charakterystycznych właściwości i specyficznego zachowania.

WindEx jako przykład otwartego systemu do nadzoru sieci elektroenergetycznejmożemy przyjąć, że system otwarty to taki, który wspiera architekturę SoA, do-starczając usług zdefiniowanych stan-dardami np. Web Services typu SoAP (WSdl) i REST.

Takimi cechami charakteryzuje się system WindEx produkcji firmy ElkomTEch S.A. służący do nadzoru sieci elektroenerge-tycznej. Jest on jednym z bardziej zna-nych na rynku polskim systemów kla-sy ScAdA wspomagających pracę służb nadzorujących przesył i dystrybucję ener-gii. System prezentuje użytkownikowi ani-mowany w czasie rzeczywistym model sieci elektroenergetycznej. dostarcza in-formację o strukturze sieci, jej topologii i konfiguracji. Umożliwia zdalny nadzór oraz zdalne sterowanie elementami sieci przesyłowej i dystrybucyjnej. W najnow-szej wersji systemu struktura danych, za-równo wewnętrznych jak i wymienianych z systemami zewnętrznymi, jest zgodna ze standardem cIm. System WindEx wy-korzystuje mechanizmy SoA do wymia-ny informacji pomiędzy różnymi aplika-cjami i programami przy pomocy tech-nologii intranetowej. dzięki temu wszyst-kie zgromadzone w systemie WindEx in-formacje mogą być udostępnione syste-mom zewnętrznym w postaci plików xml lub cSV. Standaryzacja opisu danych oraz wbudowanie w bazę danych silnika języ-ka xQuery umożliwia bezpośredni dostęp do bazy przy wykorzystaniu języków za-pytań xQuery i SQl.

Aplikacje WindEx wykonane w architekturze SOA – przykładyZa przykład oprogramowania syste-mu WindEx wykonanego w architektu-rze SoA może posłużyć aplikacja Serwer mapowy. Rolą aplikacji jest pozyskiwa-

Rys. 2. Schemat udostępniania usług przez „Serwer mapowy”

nie danych mapowych z różnych źródeł, następnie integracja tych danych, przeli-czanie ich układów współrzędnych, prze-twarzanie danych źródłowych i ich opty-malizacja pod kątem szybkości działania. Przetworzone dane mapowe udostępnia-nie są aplikacjom systemu WindEx oraz systemom zewnętrznym w protokole WmS lub w postaci ARS (metoda kafelko-wa). W przypadku udostępniania danych metodą kafelkową serwer spełnia funkcję pamięci podręcznej (cache) dla ostatnio pobieranych bitmap. Serwer mapowy mo-że także pośredniczyć w dostępie do da-nych zewnętrznych. Przykładowo: jeżeli, ze względów bezpieczeństwa, kompute-ry użytkownika nie mają bezpośredniego dostępu do Internetu, to serwer mapowy może być punktem dostępowym do wy-branych zasobów internetowych.Innym przykładem aplikacji WindEx wy-konanej w architekturze SoA jest Serwer Informacji Adresowej SIA. Referencyjna baza danych SIA jest autorytatywnym źródłem informacji dla innych systemów korzystających masowo z danych tej ba-zy. Systemy tworzą u siebie bazy po-chodne (typu cache), które synchronizo-wane są poprzez szynę ESB komunikata-mi rozsyłanymi do odbiorców przez SIA.

Integracja WindEx z systemami IT za pomocą mechanizmu SOANie tylko aplikacje wewnątrz systemu WindEx posługują się mechanizmem SoA. mechanizm ten został wykorzysta-ny do integracji systemu WindEx z sys-



67

temami zewnętrznymi, między innymi z systemami typu GIS (np. z systemem El.GIS, SmAllWoRld oraz SoNET). Współpraca systemów jest oparta o udostępnianie usług SoA typu REST w technologii Web Services .

Przykłady wdrożenia integracji GIS- WindExPrzykładem wdrożenia współpracy po-między ScAdA a GIS jest zadanie wy-konywane przez firmę ElkomTEch S.A. na zlecenie jednej ze spółek dystrybucyj-nych. Polega ono na integracji systemu WindEx oraz systemu klasy GIS - SoNET. W bazach danych systemu WindEx gro-madzona jest ogromna ilość informa-cji, która może być wykorzystywana do sprawnego zarządzania procesami eks-ploatacji, nadzoru i rozwoju sieci elek-

Rys. 3. Schemat udostępniania usług przez „Serwer Informacji Adresowej SIA”

troenergetycznej. System SoNET autor-stwa Winuel (Grupa Sygnity) jest syste-mem GIS umożliwiającym m.in. prowa-dzenie prac związanych z paszportyza-cją sieci, ewidencją sieci i obiektów oraz realizacją zadań sieciowych. System So-NET jest dla systemu WindEx źródłem danych o współrzędnych geograficz-nych obiektów energetycznych (współ-rzędne wszystkich stacji, dla niskiego na-pięcia także współrzędne złączy kablo-wych, muf, szafek, przyłączy do budyn-ków itp.) oraz informacji o przebiegu li-nii kablowych i napowietrznych. dzię-ki danym pozyskiwanym z usługi syste-mu Sonet, system WindEx może prezen-tować model sieci nie tylko na schema-tach ideowych, ale także (w powiązaniu z aplikacją WindEx GEo) może zobra-zować przebieg linii na podkładach ma-

powych . oba typy schematów (ideowy i geograficzny) przedstawiają wizualiza-cję konfiguracji sieci oraz rozpływu zasi-lania w czasie rzeczywistym na podsta-wie danych otrzymanych z systemu te-lemechanik. WindEx zapewnia logiczne powiązanie elementów wizualizowanych na schematach geograficznych z ich od-powiednikami na schematach ideowych oraz szybkie przemieszczanie się pomię-dzy nimi. Z obu typów schematów do-stępne są typowe usługi systemu dyspo-zytorskiego takie, jak dostęp do dzien-ników zdarzeń, raportów, statystyk itp.. mogą być również dostępne usługi sys-temu GIS np. prezentacja parametrów technicznych i ewidencyjnych wskaza-nego na schemacie obiektu. Usługi systemu WindEx są dla syste-mu SoNET źródłem danych ruchowych oraz innych informacji czasu rzeczywi-stego. System SoNET tą drogą może pozyskiwać wszelkie informacje zgro-madzone w bazach systemu WindEx, w tym informacji o błędach topologii czy informacje przetworzone (np. opi-sy przełączeń) itp.

WindEx jako część zintegrowanego systemu informatycznegoPowyższe przykłady wdrożonych roz-wiązań pokazują, że system WindEx wspiera architekturę SoA, dostarczając usług zdefiniowanych standardami np. Web Services typu SoAP (WSdl) i REST w oparciu o standard IEc 61970-301 cIm. można nazwać go systemem otwartym tzn. przygotowanym do zespolenia z in-nymi systemami IT tak, aby mogły one korzystać nawzajem ze swoich zasobów. Jest to cecha nie do przecenienia przy wyborze oprogramowania do prowadze-nia ruchu sieciowego.

�

Rys. 4 - Schemat udostępniania usług pomiędzy systemem WindEx a systemami GIS



68


targi

70

Hanower: W piątek 8 kwietnia za-kończyła się najważniejsza między-narodowa impreza technologiczna – hANNoVER mESSE 2011 – osiąga-jąc wskaźniki najwyższe od dziesię-ciu lat. „Firmy przemysłowe zatanko-wały w Hanowerze tyle nowej energii, że bez problemu włączyć mogły tak ważny dla poprawy koniunktury pią-ty bieg i z impetem ruszyć do przo-du” – powiedział w czasie wystąpie-nia zamykającego targi dr Wolfram von fritsch, prezes zarządu deutsche messe. „Na tegorocznej imprezie wi-dać było ogromną dynamikę rozwoju i wyraźne przyspieszenie gospodar-cze”. Na hANNoVER mESSE 2011 swe produkty i usługi zaprezentowało aż 6500 firm z 65 krajów świata.

Wystawcy przyjechali do hanoweru z dużymi oczekiwaniami związanymi z coraz bardziej pozytywnymi progno-zami dotyczącymi poprawy koniunk-tury. „Udało nam się nie tylko spełnić te oczekiwania, ale nawet dać firmom więcej niż się spodziewały – dzięki traf-nemu doborowi kluczowych tematów, prezentacji ponad 5000 przełomo-wych nowości i zgromadzeniu gości z całego świata” – podkreślił Wolfram von fritsch.

Główne hasło targów „Smart Efficiency“ obecne było we wszystkich obszarach imprezy: inteligentne rozwiązania popra-wiające efektywność można było zoba-czyć na wielu różnych stoiskach, poświę-cono im też sporo uwagi w ramach pa-

neli dyskusyjnych. „W odbywających się w ramach targów ponad 60 forach udział wzięła rekordowa liczba uczestników – było ich o 30% więcej niż w roku 2009. Potwierdziło to rolę imprezy jako najważ-niejszej platformy transferu wiedzy i know-how z zakresu nowych technologii.”

ogromnym zainteresowaniem gości cieszyły się w tym roku obszary zwią-zane z energetyką i szeroko rozumia-na automatyka przemysłowa. „W cza-sie ostatnich kilku dni intensywnie dys-kutowaliśmy o miksie energetycznym jutra – o rozwiązaniach spełniających wymagania, które stawia przed nami przyszłość oraz o technologiach po-zwalających zwiększyć efektywność energetyczną. Wiemy już, że oszczę-

HannoVer meSSe 2011Firmy z sektora przemysłu włączyły na targach piąty bieg


targi

71

dzać energię warto zacząć od dzisiaj; możliwe jest to bez konieczności zmia-ny całej infrastruktury zaopatrzenia w prąd. Wystawcy udowodnili na HAN-NOVER MESSE, że są w stanie zaofero-wać wydajne i oszczędne technologie niewymagające rewolucyjnych zmian – wystarczy wdrożyć je i zacząć stoso-wać. Według ekspertów pozwolą one zaoszczędzić nawet do 30% energii” – powiedział Wolfram von fritsch. W tym roku szczególnie dobrze widać było, jak wiele korzyści mogą uzyskać wystaw-cy i goście targów dzięki poszerzeniu tematyki związanej z energetyką i po-wiązaniu jej z innymi zakresami imprezy – co organizatorzy targów czynią kon-sekwentnie już od kilku lat.

mówiąc o planach związanych z kolej-nymi edycjami targów, Wolfram von fritsch zapowiedział rozbudowę metro-politan Solutions – obszaru poświęco-nego technologiom stworzonym z my-ślą o miastach jutra. „Zainteresowanie tą tematyką przerosło nasze najśmiel-sze oczekiwania. Urbanistyka rozwija się w ostatnich latach niezwykle dynamicz-nie, a firmy przemysłowe mogą zaofe-

rować rozwiązania dla wielu problemów stających przed architektami i budowni-czymi miast przyszłości. Dlatego właśnie HANNOVER MESSE to najlepsze miejsce do spotkania urbanistów z dostawcami nowych technologii.”

Portfolio imprezy uzupełnione zostanie w roku 2012 o kolejną wystawę branżo-wą. „W ramach nowej platformy Indu-strialGreenTec stworzymy miejsce pre-zentacji ekologicznych technologii sto-sowanych w przemyśle. W centrum uwa-gi znajdą się tam takie tematy, jak nowo-czesne zarządzanie obiegiem surowców, utylizacja odpadów oraz oczyszczanie wody i powietrza w ramach procesów przemysłowych. Motto IndustrialGreen-Tec brzmieć będzie ‘Gospodarka cyrku-lacyjna: od przemysłu dla przemysłu’” – dodał Wolfram von fritsch.

hANNoVER mESSE 2011 odwiedziło ponad 230 000 zwiedzających. ozna-cza to niemal piętnastoprocentowy wzrost w porównaniu z rokiem 2009. Aż 60 000 gości przyjechało spoza granic Niemiec. „Same tylko osoby, któ-re przybyły z zagranicy, zapełniłyby po-

nad 150 dużych samolotów. W tym ro-ku zwiększyła się liczba zwiedzających z każdego z reprezentowanych na tar-gach krajów – z czego skorzystali wy-stawcy ze wszystkich obszarów tema-tycznych imprezy.” co trzeci gość tar-gów był managerem wyższego szcze-bla – w tym roku hANNoVER mESSE odwiedziło o 20% więcej osób z zarzą-dów firm.

3 kwietnia 2011 imprezę zainauguro-wali wspólnie kanclerz Niemiec Angela merkel i premier francji francois fillon. W jej uroczystym otwarciu udział wzię-ło 2400 gości. Targi odwiedziło w sumie ponad 120 międzynarodowych delega-cji polityczno-gospodarczych z całego świata. „Francja – tegoroczny kraj part-nerski targów – zaprezentowała się jako lider w zakresie innowacji i ważny part-ner gospodarczy Niemiec” – podkreślił Wolfram von fritsch.

kolejna edycja targów hANNoVER mESSE odbędzie się w dniach 23 – 27 kwietnia 2012.

Christian Riedel �fot. Marek Bielski i serwis foto Hannover Messe


targi

72

Hanower: Przez pięć dni trwania hAN-NoVER mESSE 2011 w centrum uwagi wystawców i zwiedzających znajdowały się innowacje produktowe, nowe trendy w przemyśle oraz aktualne wyniki prac badawczych. Na trzynastu wiodących imprezach branżowych odbywających się w ramach najważniejszych świato-wych targów technologicznych firmy ze wszystkich sektorów przemysłu za-prezentowały swój potencjał i wkład w poprawę koniunktury na rynku.

Industrial Automation – Mię-dzynarodowe Targi Branżowe Automatyzacji Produkcjimiędzynarodowe targi poświęcone au-tomatyce przemysłowej, automatyzacji produkcji i rozwiązaniom systemowym spotkały się z bardzo dużym zaintereso-waniem gości hANNoVER mESSE 2011. Zwiedzający przyjechali na nie z zamia-rem pozyskania aktualnej wiedzy o in-nowacyjnych technologiach automaty-zacyjnych. W centrum uwagi znalazły się w tym roku rozwiązania do automa-tycznych linii produkcyjnych oraz forum „Efektywność energetyczna w proce-sach przemysłowych”.

W ramach targów pokazano całe spek-trum technologii sieciowych, innowacje z zakresu budowy maszyn i urządzeń oraz osiągnięcia robotyki. Tematyka au-tomatyzacji uzupełniona została o sys-temy informatyczne wspierające proce-sy produkcyjne. Po raz pierwszy targom towarzyszyła specjalna wystawa i forum pod hasłem „Industrial IT – Informaty-ka w przemyśle”. W ramach prezenta-cji i dyskusji można było pozyskać tam wiedzę o nowoczesnych rozwiązaniach teleinformatycznych dla firm produkcyj-nych, a także o sprzęcie komputerowym i oprogramowaniu dla przemysłu.

Ponadto na Industrial Automation wy-stawcy pokazali roboty mobilne nowej generacji, które wykorzystywane mogą być zarówno w firmach produkcyjnych, jak i w sektorze usług, a nawet w instytu-cjach publicznych. Na szczególną uwagę zasługują roboty latające, automatycz-ne systemy czyszczące do ogniw sło-necznych i zdalnie sterowane urządze-nia transportowe. Automatyka przemy-słowa pokazana została w ramach hAN-NoVER mESSE 2011 jako ważny obszar na styku różnych gałęzi przemysłu i sek-torów rynku.

Motion, Drive & Automation – Międzynarodowe Targi Techniki Napędów i Technologii Płynówfirmy z sektora napędów, pneumatyki i hydrauliki zaprezentowały swe osią-gnięcia w ramach tegorocznej edy-cji targów motion, drive & Automa-tion (mdA). liderzy rynku przyjechali do hanoweru, by pokazać innowacyj-ne energooszczędne napędy, koła zę-bate, przekładnie, systemy hamulcowe oraz pompy, motory i napędy wodne. dużym wydarzeniem było forum mdA w hali 24: w centrum uwagi zgroma-dzonych tam osób znalazła się efek-tywność energetyczna w procesach przemysłowych, przekładnie stosowa-ne w elektrowniach wiatrowych, tech-niki uszczelniania i systemy do monito-ringu procesów.

dzięki odpowiedniej lokalizacji uzyska-no efekt synergii między targami mdA i Wind – wielu producentów specjali-zuje się bowiem w tworzeniu napędów

i komponentów dla elektrowni wiatro-wych. Z drugiej strony wiele powiązań znaleźć można między mdA a mobili-Tec ze względu na napędy elektrycz-ne mające coraz większy potencjał w związku z rozwojem koncepcji elek-tromobilności. kolejna edycja targów motion, drive & Automation odbędzie się za dwa lata w ramach hANNoVER mESSE 2013.

Energy – Międzynarodowe Targi Wytwarzania Energii ze Źródeł Konwencjonalnych i Odnawialnych, Zaopatrzenia w Energię oraz Przesyłu i Dystrybucji EnergiiEnergetyka była jednym z kluczowych obszarów targów hANNoVER mESSE 2011. Na Energy – największej międzyna-rodowej imprezie z zakresu technologii energetycznych – w centrum uwagi zna-lazły się technologie pozyskiwania ener-gii ze źródeł konwencjonalnych i odna-wialnych, a także systemy do przesyła-nia i dystrybucji energii. Targom towa-rzyszyły liczne spotkania i wydarzenia specjalne. Na forum „life Needs Power” eksperci ze świata biznesu, polityki i na-uki dyskutowali o aktualnych tematach i trendach w energetyce. Szeroko oma-wiany na hANNoVER mESSE temat mo-dernizacji istniejącej infrastruktury sie-ciowej analizowano w ramach centrum kompetencyjnego „E-Energy“. Przed-stawiciele wskazanych przez niemieckie ministerstwo gospodarki modelowych

regionów oraz producenci osprzętu i oprogramowania dla energetyki pre-zentowali na konkretnych przykładach, w jaki sposób można skutecznie rozbu-dowywać i unowocześniać sieci energe-tyczne. Pokazano też, jak w inteligent-nych systemach energetycznych do wy-twarzania prądu wykorzystuje się odna-wialne źródła energii.

gorące tematy na wiodących imprezach targowych w ramach HannoVer meSSe Ogromne zainteresowanie zwiedzających widoczne we wszystkich halach wystawienniczych



73

Tematyka związana z odnawialnymi źródłami energii zagościła w tym roku w hali 27 – w bezpośrednim sąsiedztwie targów Wind. Szerokie spektrum poka-zywanych tam rozwiązań obejmowało zarówno te wykorzystujące bioenergię, jak i ciepło słoneczne oraz zjawiska geo-termalne. dużym zainteresowaniem cie-szyło się też zlokalizowane w tej samej hali stoisko zbiorcze poświęcone ogni-wom wodorowym i paliwowym. Wśród tematów szczególnie ciekawych dla go-ści targów znalazły się zdecentralizo-wane systemy zaopatrzenia w energię ze stacjonarnymi ogniwami paliwowymi oraz rozwiązania stosowane w pojaz-dach z ogniwami paliwowymi.

Power Plant Technology – Targi Innowacyjnych Rozwiązań dla Elektrowni i Zakładów EnergetycznychZe względu na planowany w wielu kra-jach przełom w energetyce impreza Po-wer Plant Technology – jako platforma prezentacji tematyki związanej z plano-

waniem, budową i obsługą elektrowni – znalazła się w centrum uwagi gości. koncerny zaprezentowały rozwiązania dla zakładów energetycznych przyszło-ści oraz innowacyjne koncepcje budowy, rozwoju i obsługi elektrowni cieplnych. Na życzenie zwiedzających w przyszło-ści targi Power Plant Technology odby-wać się będą równolegle z powiązaną tematycznie imprezą Wind.

Wind – Międzynarodowe Targi Wytwarzania Energii z Wiatru i Elektrowni Wiatrowych

od czasu swej inauguracji w roku 2009 targi Wind stały się międzynarodowym forum spotkań branżowych. Impreza ta zyskała rangę ważnego wydarzenia i jednej z kluczowych wystaw energe-tycznych w ramach hANNoVER mES-SE. Sukces tegorocznej edycji wystawy okazał się jeszcze bardziej spektaku-larny niż tej sprzed dwóch lat. Wiodą-cy producenci maszyn, urządzeń i kom-ponentów, a także usługodawcy, firmy

instalatorskie, elektrownie i podmioty zajmujące się finansowaniem projek-tów przyjechali do hanoweru, by wziąć udział w Wind 2011. Ważnym argumen-tem było dla nich międzynarodowe zna-czenie hANNoVER mESSE i duży odse-tek gości zagranicznych. kolejne targi Wind odbędą się za dwa lata w ramach hANNoVER mESSE 2013.

MobiliTec – Międzynarodowe Targi Napędów Hybrydowych i Elektrycznych, Mobilnych Nośników Energii i Pojazdów AlternatywnychNa targach mobiliTec centralnym tema-tem była elektromobilność – idea jutra wdrażana już dziś. Przedstawiciele pro-ducentów napędów hybrydowych i elek-trycznych oraz firm oferujących inne sys-temy alternatywne do pojazdów nowej generacji przyjechali do hanoweru, by wymienić się doświadczeniami i nawią-zać nowe kontakty biznesowe. Pod pa-tronatem prezesa krajowej Rady Elektro-mobilności, prof. henninga kagermanna, odbyło się forum mobiliTec – ekspercki panel dyskusyjny, w ramach którego spe-cjaliści ze świata przemysłu, polityki i na-uki dyskutowali o wyzwaniach i szansach, jakie niesie ze sobą upowszechnienie na-pędów elektrycznych. Na terenie otwar-tym goście targów mogli samodzielnie przetestować różnego typu pojazdy z napędem elektrycznym.

Digital Factory – Międzynarodowe Targi Branżowe Zintegrowanych Procesów Przemysłowych oraz Systemów Informatycznych i TelekomunikacyjnychTargi digital factory stały się w tym roku inspiracją dla wielu firm w zakresie no-wych rozwiązań IT wspierających proce-sy przemysłowe. Na wystawie zgroma-dzono różnego typu systemy informa-tyczne dla przedsiębiorstw produkcyj-nych. Gości imprezy interesowały w tym roku szczególnie zintegrowane platfor-my software’owe do obsługi rozproszo-nych procesów o zróżnicowanym cha-rakterze. Wiele uwagi poświęcono też obsłudze mobilnych urządzeń końco-wych do zastosowań inżynierskich.

Pokazy specjalne – Rapidx i Techno-logy cinema3d – oraz konferencja po-święcona systemom wspomagania pro-dukcji klasy mES uzupełniły bogaty i urozmaicony program targów digital factory. W „festo fast factory“ w ra-mach Rapidx goście targów na własne oczy mogli zobaczyć cały proces pro-dukcyjny – od stworzenia koncepcji wy-robu poprzez jej dopracowanie po wy-tworzenie gotowego produktu. Z kolei w Technology cinema3d zwiedzającym pokazano za pomocą technik wirtuali-zacyjnych potencjał tkwiący w optyma-lizacji poszczególnych obszarów firmy



74

– od sprzedaży i marketingu po obsługę klienta. W ramach dwudniowej konfe-rencji poświęconej systemom wspoma-gania produkcji klasy mES zorganizowa-nej pod hasłem „Większa efektywność – jak działać szybciej i bardziej elastycz-nie” eksperci dyskutowali o gorących tematach i najnowszych trendach opty-malizacyjnych w przemyśle.

ComVac – Międzynarodowe Targi Technologii Próżniowej i Sprężonego PowietrzaPo raz kolejny wystawcy targów comVac zaprezentowali potencjał tkwiący w in-nowacyjności. Ta odbywająca się co dwa lata impreza to najważniejsze międzyna-rodowe forum spotkań dla ludzi z branży – producentów kompresorów, systemów wykorzystujących sprężone powietrze i próżnię oraz pomp próżniowych. W tym roku wyjątkowym zainteresowaniem cie-szyła się tematyka związana z optyma-lizacją wykorzystania energii również w tym obszarze. Stosowane w nowocze-snych liniach produkcyjnych innowacyjne technologie wykorzystujące sprężone po-wietrze i próżnię stają się ważnym czynni-kiem przewagi konkurencyjnej, jeśli zosta-ną zoptymalizowane pod kątem zużycia energii. W ramach comVac Eco-Park go-ście imprezy mogli szybko i łatwo pozy-skać informacje o potencjalnych oszczęd-nościach uzyskiwanych dzięki wdrożeniu nowych technologii.

Industrial Supply – Międzynarodowe Targi Dostaw Materiałów do Produkcji, Komponentów i Systemów dla Przemysłów Pojazdów Mechanicznych, Maszynowego i Urządzeń PrzemysłowychTechnologie wykorzystywane do bu-dowy konstrukcji lekkich oraz efektyw-ne dostawy przemysłowe znalazły się w centrum uwagi na tegorocznej edycji targów Industrial Supply. Wystawcy po-twierdzili, że lepsza koniunktura odczu-wana jest już nie tylko przez producen-tów, lecz również przez dostawców roz-wiązań. ogromnym zainteresowaniem cieszyło się forum materiałoznawstwa „Inteligentne konstrukcje lekkie” podzie-lone na dni tematyczne poświęcone m. in. ceramice i strukturom konstrukcyj-nym, metalom lekkim oraz kompozytom. Wykłady ekspertów w ramach kongresu dostawców również przyciągnęły w tym roku bardzo wielu słuchaczy zaintereso-wanych tematyką nowych materiałów, technologii, procesów i produktów ju-tra. Prawdziwym hitem okazały się pre-zentacje o budowie pojazdów i elektro-mobilności, budowie maszyn i urządzeń, przetwórstwie materiałów i efektyw-ności energetycznej. W obszarze Solu-tions Area zaprezentowano obecne i pla-nowane scenariusze rozwoju segmentu konstrukcji lekkich i nowych materiałów. Sporo osób odwiedziło parki tematycz-

ne w ramach Industrial Supply – wysta-wy poświęconej technikom zamykania i uszczelniania, ceramice technicznej, od-lewnictwu i obróbce plastycznej.

CoilTechnica – Międzynarodowe Targi Transformatorów, Cewek i Silników ElektrycznychNa targach coilTechnica – które zyskały rangę ważnej platformy branżowej – już po raz drugi swe rozwiązania zaprezen-towali dostawcy podzespołów dla sekto-ra elektrycznego i elektronicznego. Po-nad stu producentów transformatorów, cewek i silników elektrycznych pokazało tam najnowsze produkty i innowacyjne rozwiązania. W centrum uwagi znalazły się gorące tematy: znaczenie odnawial-nych źródeł energii, szanse firm z sekto-ra elektrotechnicznego w rozwijającym się segmencie pojazdów elektrycznych oraz zwiększenie efektywności maszyn

i urządzeń elektrycznych. duży wzrost liczby gości odnotowano w tym roku na forum użytkowników coilTechnica.

SurfaceTechnology – Międzynarodowe Targi Technologii Obróbki PowierzchniowejNa SurfaceTechnology 2011 przyjechała silna reprezentacja firm z sektora obrób-ki powierzchniowej. Nagroda branżowa hermes Award – przyznana w tym roku spółce krautzberger Gmbh – była wy-razem innowacyjności cechującej całą branżę. Nadal dużym zainteresowaniem odbiorców cieszyły się technologie w służbie optymalizacji wykorzystania energii i innych zasobów oraz koncep-cje inteligentnego zarządzania kosztami cyklu życia produktów. Na forum Surfa-ceTechnology przez cztery kolejne dni tematyczne zaprezentowano innowacje z zakresu obróbki powierzchniowej róż-nych materiałów: szkła i ceramiki, poli-

merów, metali oraz drewna; dużo uwagi poświęcono też na nim kwestii efektyw-nego zarządzania energią i surowcami.

MicroNanoTec – Międzynarodowe Targi Stosowanych Technik Mikrosystemów i NanotechnologiiWystawcy targów microNanoTec zapre-zentowali najnowsze osiągnięcia z zakre-su mikro- i nanotechnologii oraz zasto-sowań laserów do obróbki mikromate-riałowej. ogromnym zainteresowaniem cieszyły się układy autonomiczne typu „Energy harvesting” przekształcające energię słoneczną, mechaniczną i ter-miczną na prąd elektryczny. Goście tar-gów licznie uczestniczyli w wykładach specjalistów z Japonii i USA na ten temat. Inne ważne trendy branżowe międzyna-rodowi eksperci omawiali w ramach fo-rum „Innnovations for Industry”.

Research & Technology – Międzynarodowe Targi Prac Badawczo-Rozwojowych i Transferu TechnologiiTransfer technologii był głównym tema-tem na chętnie odwiedzanych przez go-ści targów stoiskach w ramach obsza-ru Research & Technology. Innowacje ze świata nauki, nowe technologie oraz współpraca firm komercyjnych z instytu-tami naukowymi znalazły się w centrum uwagi wystawców i zwiedzających. du-żym zainteresowaniem cieszyły się naj-nowsze osiągnięcia z zakresu elektro-mobilności, energetyki i efektywnego wykorzystania surowców. W ramach No-cy Innowacji pod hasłem „metropolitan Solutions – Rozwiązania dla metropolii jutra” spotkali się przedstawiciele świa-ta polityki, nauki i biznesu, by wspólnie porozmawiać o futurystycznych scena-riuszach rozwoju miast.

Christian Riedel �fot. HANNOVER MESSE

Documents

Urzadzenia dla Energetyki 3/2011