1.UVOD

1.0. Definiranje predmeta istraživanja sa hipotezom

Posljednjih godina svjedoci smo brze i drastične transformacije gradova u Europi i

svijetu. Promjena fizičkog izgleda grada prisutna je kako u strukturalnim mutacijama1 starih

gradskih tipologija tako i u nezaustavljivom rastu novih, amorfnih predgrađa dajući novi

karakter ubranoom području grada. Pored ovih promjena izazavane naglom urbanizacijom i

pojavom mega-gradova( A.Delić; B. Kincl) javljaju se i promjene koje imaju negativan uticaj

na okoliš i prirodne resurse.

Sve veća zokupiranosts površine naglim širenjem gradova dovodi do rapidnog i

nekontrolisanog trošenja zelenih površina. Ovakvi ruralni modeli razvoja naselja u

budućnosti nas vode u ekološku nestabilnost. Ovaj faktor ekološke održivoti u gradovima

predstavlja osnovni i najveći problem okupacije u svim sferama života pa i u samom

daljenjem procesu urbanog dizajna2.

"Current global development trends are incompatible with sustainable development and

ability to build the future. Sustainable development is the most important political concept at

the start of the 21st century." Franz Josef Radermacher.

Tako večina stručnjaka i političara sve više prepoznaju potencijalnu vrijednost gradova za

dugoročnu održivost.

Ako su gradovi oni koji uzrokuju probleme okoliša, u njima se onda nalazi i rješenje istih.

(A.Delić; B. Kincl, Svjetska urbanizacija – nove vizije, str.6)

Prema tim iztraživanjima, planiranje održivog razvoja gradova moguće je ostvariti i

korišćenje postojećeg fonda i ukupnog materijalnog (fizičkog) nasleđa, sto ujedno predstavlja

jedan od strateških opredeljenje urbanističke struke.

1 (lat. mutatio) promjena, mijenjanje ; u urbanizmu se koristi u sklopu pojma urbane mutacije, kao proces koji se manifestuje kroz nove tradicije globalizacije. Postoji više definicija i tumačnje urbane mutacija. Prema tumačenjima Rem Koolhas-a ( “Conversations With Students”, 1996,str.44-45.). ‘’Our society continuously reinvents its needs, and these needs are real (…). I think architects are unable to read the mutations that take place and to reinterpret certain phenomena as being new versions (…) of phenomena they previously knew in architectural terms. (…) we as architects still look at it in terms of a nostalgic model, and in an incredibly moralistic sense, refuse signs of its being reinvented in other more populist or more commercial term..’’ - brani stajalište da nova urbana područja , u procesu globalizacije, odgovaraju na nova društvena ponašanja te da su ta ponašanja predstavljna slikom današnjih gradova i novih urbanih struktura. Prema tome može se reći da se proces urbanih mutacija dešava sa promjenom društvenih običaja koji se mogu sagledati kroz nove urbane forme.

2 urbani dizajn  je proces davanja oblika, strukture i karaktera skupine zgrada, pri čemu nastaju gradske četvrti,odnosnogradovi. To je okvir koji zapovijeda elementima u sistemu ulica,trgova, i blokova.  Urbani dizajn predstavlja mješavinu  arhitekture, pejsažne arhitekture i urbanizma izajedno  u cilju stvaranja funkcionalnih i atraktivnih urbanih područja.

Ovakav racionalni načina upravljanja gradskim i prirodnim resursima predstavlja

strategija revitalizacije urbanog nasleđa gradova tj. strategijom urbane reciklaže kao

ekonomičan način obnove zapuštenih djelova gradova, koja kroz odrđene intervencije

obezbjeđuje pozitivne promjene sadržaja, izgleda, karaktera i prihoda istih.

Na taj način moguće je očuvati osnovne vrijednosti prostora i provjeriti opravdanost

dugorošnog rješenja za određenu lokaciju.

Pojam reciklaže je korišćen u stranoj arhitektonskoj literaturi i praksi, često metaforično, za

procese različitih vrsta obnove pojedinačnih objekata. Prvo ozbiljnije tumačenje pojma

recikliranja3 u planiranju je dao italijanski arhitekta i teoretičar Giancarlo De Carlo, početkom

devedesetih godina, i njegovi stavovi su dati kasnije u poglavlju o terminima urbane obnove.

(oživljavanje braunfilda u Srbiji ,mart 2008.).

Prema dosadašnjim spoznajama o predmetu istraživanja moguće je postaviti radnu hipotezu :

Proces urbane reciklaže kao način ocuvanje identiteta grada, postojećih obrisa, potkrepljen

novim identitetom održivosti pri čemu gradovi dobijaju novi( ''stari'') karakter u cilju

poboljšanja kvalitea življenja.

1.1 Svrha i cilj istraživanja

Prema do sada već navedenim stavkama o predmetom istraživanja, glavni cilj seminarskog

rada je upoznavanje i analiziranje daljnjeg razvoja pocesa urbane reciklaže, njegova

manifestacija u gradovima te na koji način utiče na razvoj istih.

Kako urbana reciklaža utiče na ocuvanje urbanog karaktera grada? Koje su to predisposzicije

materijalnog ( fizičkog) naslijeđa na kojima se je moguće sprovesti proces urbane reciklaže?

Da li je urbana reciklaža alternativna metoda u ostvarivanju ideje odrzivih gradova?...

Istraživnje u nastavku seminarskog rada oslonit će se na iskustva i istraživnja evropskih

gradova, zemljama SAD-ea , koja predstavljaju kvalitetne primjere za implementiranje istog

procesa na gradove u tranziciji.

2.0 OSNOVNE KARAKTERISTIKE URBANE RECIKLAŽE I PRIMJENA U PRAKSI

3 Etimologija reči „reciklaža“ ponovni krug, od engleske reči cycle - ciklus, krug; niz, red(neprelazan glagol u značenju: proći kroz ciklus, periodično se vraćati)

2.1 Lokacija

Urbana reciklaža je proces kojim se postiže ponovna upotreba napuštenih, praznih ili

nedovoljno iskorištenih površina da bi se isti dalje razvijali ili prenamijenili. Ovakvih

prostora i objekata posjeduje svaki grad, koji svojim ruglim izgledom predstavljaju veliko

opterećenje društvu pa samim tim i državi. Kao takva ima za cilj da osigura ponovnu

upotrebu postojećeg zemljišta radi daljneg razvoja, čišćenjem zemljišta koje je zagđeno, ili

ponovno korištenje napuštenog zemljišta koje se nalazi u neposrednoj blizini nekih preduzeća

ili infrastruktura. Kratko rečeno ona na različite načine pokušava osvježiti, vratiti u život

napuštene dijelove grada, koji se obično nalaze na veoma atraktvinim lokacijama, u centrima

gradova, stambenim zona... a predstavljaju ozbiljan teret zajednici , negativno utječu

na društveni i ekonomski razvoj, a često i na okolinu i zdravlje ljudi.

Ovakva napuštena, neiskorištena,  i slobodna zemljišta često leže na bivšim

industrijskim i  komercijalnim područjima, obično u gradskim  i  kroz urbani razvoj

zapostavljenim područjima.

Budući da se ove napuštene i nedovoljno tretirane lokacije nalaze u ekonomski

nesređenim i ugroženim zajednicama, urbana reciklaža često koristi i stimulira ponovnu

upotrebu tih lokacija u gradovima koje su u toku razvoja svog okruženja bili zapostavljeni. U

večini slučajeva tu se radi o tzv. brownfield lokacijma4. Naime u svijetu ne postoji ujednačena

definicija braunfield lokacija. Prema modificiranoj definiciji CABERNET5 – (Concerted

Action on Brownfield and Economic Regeneration Network) brownfield lokacije su zapušteni

i neiskorišteni dijelovi grada, industrijske, vojna, trgovačka, lokacije te lokacije od

historijskog značaja koje imaju stvarne ili primjećene probleme zagađenja i onečušćenja, te

kao takvi zahtievaju određenu intervenciju da bi ih se ponovo vratilo u uoptrebu.

Pored ove vrste lokacija, koje ulaze u sferu interesovanja urbane reciklaže, u grupu objekata

podobnih za urbanu reciklažu spadaju i kulturno historijski objekti (spomenici) sa nižim

stepenom propisane zaštite.

Urbana reciklaža predstavlja efikasniju zaštitu i ponovno aktiviranje ovog specifičnog dijela

nasljeđa s obzirom na probleme koji mogu da se javljaju u samom postupku očuvanja

4 brownfield od eng. riječi brown i field što znači smeđe polje. www.eudict.com5 CABARNET(Concerted Action on Brownfield and Economic Regeneration Network) je multidisciplinarna mreža od 6 profesionalnih Radnih Grupa koje se bave istraživnjem braunfild lokacija u cilju pronalaska parcijalnih rješenja kada je u pitanju njihovo ponovno aktviranje. http://www.urbanmatrix.net/E_library/Urban_Governance/CABERNET

(nepostojanje instrumenata kojima se predložene intervencije sprovode u dijelo, nepoznat

titular ili vlasnik, zatim javne namjene i sl.). Drugu grupu čine kompleksi različitih namjena,

uglavnom industrijski, nekad vojni, skladišni ili saobraćajni terminali, koji su ostali zarobljeni

u centralnim delovima gradova a izgubili svoj raniji značaj, namjenu a ponekad i vlasnika.

Ponovno korištenje, odnosno aktiviranje postojećih lokacija procesom urbane

reciklaže, za sobom nosi određen broj kako pozitivnih tako i negativnih faktora.

Obzirom da se radi o lokacijama koje za sobom nose negativne posljedice čisćenja

kontaminiranog tla, neuređenih površina, one predstavljaju manje atraktivna mjesta za

ulaganja potencijalni investitora za razliku od tzv. greenfield lokacija6.

Među rizike, pored zagađenost lokacije odnosno njenog otklanjanja, poteškoće stvaraju i

skupa i restriktivna pravila službe zaštite, kontraproduktivna strukturna podrška daljem

osvajanju grinfild lokacija, problem marketinga koje stvara raniji loš imidž braunfild lokacije,

mogući problemi oko organizacije građenja i usaglašavanje aktera, i dr.

Opet s druge strane recikliranjem postojećeg zemljišta, koje se kao takvo sada našlo u širem

gradskom centtru, nudi potencijalnom investitoru kvalitet lokacije, stabilan rast vrednosti

imanja, manji rizik od slabe posete (posebno kada je u pitanju mešovita namena objekta),niski

troškovi ulaganja (dostupna infrastruktura i niži alokacioni troškovi), finansijska

podrška,prednost marketinga i duži životni ciklus zgrada sa pedigreom (renoviran stari

objekat),i dr.

Ovi problemi se javljaju u svim zemljama svijeta a najviše se manifestuju u zemljama u

tranziciji, gdje stvaraju ozbiljan problem u realiziranju ovakvih procesa koji kao takav

predsatvlja sasvim novu i dosada josh nedovoljno istraženu strategiju.

Za razliku od toga, zemlje SAD-ea i Evrope, ovaj su problem već uveliko shvatili kao način

rješavanja globalnog, jos većeg problema, koji je nastao kao rezultat nagle urbanizacije, a to

je postići maksimalno očuvanje životne sredine u cilju spašavanja slobodnih zelenih površna,

kojih je sve manje i manje.

2.2 Pozitivni efekti urbane reciklaže

6 geenfield od eng.riječi green i field što znači zeleno polje; a definiše se kao poljoprivredno, neobrađeno, šumsko zemljište za komercijalne ili industrijske svrhe.

Kada je u pitanju realizacija ovakvog projekta, ponovne upotrebe nekog zemljišta,

objekta.. onda zapravo u suštini možemo da definišemo, na koji način ovaj proces pozitivno

utiče na prostorni razvoj sa ekonmskog, društvenog (socijalni) te ekološkog aspekta.

Kako brownfield lokacije imaju negativan učinak na društvo i društvene promjene, i

predstavljaju brigu i teret društvu na svim nivoima, tako vračanjem ovih lokacija u život, ne

samo da se rješavaju ovi problemi nego i stimuliše razvoj samog okruženja.

Sa stanovišta ekonomske opravdanosti ovog procesa se zasigurno treba spomenuti:

korist koja se ostvaruje na doadatnu vrijednost zemljišta,

zatim smanjnie ekonmski gubitak usljed pretjeranog širenja gradova,

smanjen postotak saobračajnica

efektuirana gradska infrastruktura,

i u konačnom uvećana moć investiranja, koja predstavlja glavni podsticaj za daljnje

aktiviranje ovog procesa

Investiranje u reciklirano gradsko zemljište preko braunfild investicija, daleko brže će dovesti

do revitalizacije poboljšanjem lokalnih prihoda i jačanjem poreske osnovice.

Naime , ove investicije, da bi u potpunosti zadovoljile ekonomski faktor isplativosti u veoma

kratkom periodu se opravdaju troškovi aktiviranja, koji su u prvobitnoj osnovi mnogo veći

nego troškovi na greenfield lokacima, gdje je upitna isplativost investiranja radi udaljenosti i

troškova infrastrukture.

Sa socialnog aspekta, urbana reciklaža zemljišta predstavlja u velikoj mjeri rješavnje

težih socijlnih problma nekog društva.

Utisak obnovljenih starih zgrada, uređenog gradskog ambijenta na mjestu propalih struktura,

oživljenog socijalnog miljea, živosti umesto grobne tišine, blizina ugostiteljskih, trgovinskih

i kulturnih lokala na mjestu propale industrije, svakako povećavaju pristupačnost i motivaciju

građana kao i povećanu želju za stanovanje i rad u gradskom tkivu, što pozitivno utiče na

depresivnu demografsko-socijalnu sliku.

Pored toga historija i tradicija mjesta imaju veliki značaj za lokalno stanovništvo. Prethodni

način korištenja zemljišta može za njih predstavljati određenu vrstu nostalgije i sigurnosti,

dok njegova promjena, s druge strane, može predstavljati pretnju novog i nepoznatog.

To govore i riječi i iskustva arhitekte sir Ričard Rodžers-a koji je, krećući se dugo godina u

graditeljskoj praksi Engleske,primjetio: “Izgradnja novih prostora u gradu morala bi se,

koliko je god tomoguće, izvoditi na za to već pripremljenom zemljištu, a ne na zelenim

površinama. Ukazao bih na to da je 2002. godine u Velikoj Britaniji bilo 1,3 miliona praznih

stambenih i poslovnih zgrada.”

Evidentno je da napušteni industrijski kompleksi, ako su u blizini stambenih zona u gradu,

posle dužeg vremena postaju i ostaju dio identiteta mjesta.

Identitet je u ovom smislu “stepen do koga neko može da prepozna ili da se seti mjesta kao

osobenog u odnosu na druga mjesta – mjesta koje poseduje jasan ili jedinstven, poseban

karakter.”

Taj javni interes7 u našem slučaju jeste težnja stanovništva da zaštiti postojeću sliku mjesta i

odbrani identitet okruženja, jer proces usvajanja slike traje desetinama godina, a u nekim

slučajevima i više od jednog veka. Vrlo slikovit primjer su fabrički dimnjaci, kao simboli

nekadašnje proizvodnje ili transporta, sada služe kao dominante – reperi po kojima se lokalno

stanovništvo orjentiše i kao svojevrsna težišta zajednica. Iz ovoga proističe da je identitet

kompleksa – predmeta regeneracije, neretko tijesno povezan sa ličnim identitetom.

Pored toga u velikoj mjeri obezbjeđuje i:

eliminaciju gradske bijede;

zapošljavanje u tradicionalnim industrijskim zonama;

mogućnost ostvarenja vitalnijih kulturnih projekata koji po pravilu traže organizaciju

ugradskom tkivu

očuvanje kulturne baštine, odnosno objekata industrijske, vojne i komunalne

arhitekture iz ranijih kulturnih perioda;

promovisanje socijalne jednakosti u braunfild zonama (osetljive socijalne grupe koje

često naseljavaju napuštene objekte);

povećanje stepena bezbijednosti građana;

obezbjeđivanje zdravije životne i radne sredine, održivost životne sredine

apsolutno poboljšanje slike i identiteta grada.

Ekološki aspekt razvoja procesa urbane reciklaže odnosi se na dio očuvnje životne

sredine, okruženja u kojem nastaju i razvijaju se gradovi, a koja je u velikoj mjeri ugrožena u

toku prošlog vijeka pa sve do danas.

7 javni interes je državni ili opći interes, pojmovi su koji se obično koriste u političkim raspravama o ekonomskoj politici kad se žele označiti koristi ili prednosti zajednice kao cjeline za razliku od privatnih ili osobnih interesa. http://www.masmedia.hr

Taj problem u velikoj mjeri prepznat je u Evropi i svijetu, te predstavlja ozbiljnu prepreku u

razvoju svih sfera ljudskog djelovanja, te se rješava i na nivoima urbanog planiranja kao

sustainable urban design8 čemu u velikoj mjeri doprinosi i sustainable urban recycling.

Recikliranje braunfild lokacija podrazumjeva i ulaganje u kvalitetniju životnu i radnu sredinu.

Opterećenje urbanog tkiva iznad kapaciteta njegove održivosti predstavlja ozbiljan problem

koji treba da bude detaljno analiziran.

''Ekološka održivost, odnosno održiva urbana reciklaža treba da postane osnovni moto kod

urbanog planiranja, što znači, postizanje ravnoteže između zaštite i uređenja životne sredine,

društvene kohezije i stvaranja nove vijrednosti u okviru odgovarajućih oblika upravljanja''

Braunfildi imaju jak uticaj na ključne elemente prirodne i životne sredine te ih je nužno

računati kod planiranja i izračunavanja tzv. društvenih troškova. (Oživljavanje braunfilda u

Srbiji,2008).

Pored toga ostvaruju se i drugiekološki aspekti poboljšanja sredine: eliminirani zdravstveni rizici(pacovi, zagađenost);

uklonjan „divlji“ čvrsti otpad;

uklonjena opasnost od zagađenja podzemnih i površinskih voda;

eliminisano zagađivanje zemljišta;

smanjena opasnost od hazarda;

povećana količina kvalitetnog zelenila, odnosno na vrlo efikasan način ostvariti

održive uslove životne sredine.

Održi principi u urbanoj strategiji predstavljaju ogovor na savremeno stanje potrošačkog

društva koje negativno utiče i na urbani razvoj gradova. Taj nekontrolisani rast gradova

predstavlja ozbiljan problem.

Kvalitet života većine ljudi u budućnosti određivat će kvalitet gradova. (A. Delić; B. Kincl)

Održivost okoliša (prirodnog i od čovjeka stvorenog), te socijalna i ekonomska

održivost od prijeke su potrebe za globalni opstanak. Koncentracija stanovništva u

gradovima neophodna je za okoliš, kako bi se stvorile ekonomije odgovarajuće

veličine, te postiglo učinkovito upravljanje resursima.

Svijest o ekološkoj zavisnosti čovjeka i okoliša u kojem živi sve je prisutniji na globalnoj

razini, na razini postizanja dinamičke ravnoteže između prirodnog i po čovjeku stvorenog

8 sustainable od engl.riječi što znači održivost- odnosno održivi urbani dizajn (sustainable enviromental design) je filozofija izgradnje fizičkih struktura, koji izgrađuju okruženje na principima ekonomske, soccijalne i ekološke održivosti. Po definiciji održivosti : održivost predstavlja susret potrebama sadašnjosti bez ugrožavanja sposobnosti budućih generacija da zadovolje svoje vlastite potrebe.

utjecaja na cjelokupni sistem planeta. Održiv razvoj okvir je takvog natjecanja. Za nas je

održiv razvoj zavičaj kojeg razvijamo i održavamo na temelju kriterija ekološko-socijalne-

tržišne ekonomije, koja je sama po sebi dinamička ravnoteža između prirodnog i od čovjeka

stvorenog. (A. Delić; B. Kincl)

Globalnost ekologije i odnos prema zavičaju izravno utječe na budućnost koja je povezana sa

sveukupnom ravnotežom u svijetu. U tom smislu arhitekti i urbanisti nastupaju kao jedan od

onih u timu koji proučava fenomen očuvanja života na Zemlji. Rezultat toga je planiranje

projektovanje odživih principa životnog okruženja.Kao i drugi prirodni resursi, zemlja

predstavlja zajedničko ulaganje koje bi trebalo ponovno koristiti i reciklirati, a ne napuštati

nakon  konzumiranja  i  uporabe. Kao što recikliranje papira štedi drveće, tako i recikliranje

zemljišta štedi Zemlju.

Pored toga što neizmjerno utiče na ostvarivanje principa održivoti u gradovima,

uveliko utiče na suzbijanje nekontroliranog urbanog širenja poznat pod nazivom

urban spraw 9. Umjesto da se koristi postojeća infrastruktura kao što su ceste, javni prijevoz i

ostala infrastruktura koju nudi grad, nekontrolirano širenje izvan tih mogućnosti, zanemaruje

te resurse te zahtijeva daljni potrošnju zemljišta i resursa.

Kao takva urbana reciklaža predstavljena je i kao jednostavan način podizanja kvaliteta

života u gradu, ona predstavlja potvrdu principa održivog razvoja, očuvanaja historijskih,

građevinskih i prostornih resursa grada i osnova revitalizacije naslijeđa i ščuvanja identitata

gradova.

Upravo njenom upotrebom, kao strategijom u urbanizmu, čuvaju, održavaju i aktiviraju se

devastirani, zapušteni ili neadekvatno korišćeni prostori gradova koji su pasivni nosioci

urbanih potencijala.

Kao što je već spomenuto, urbana reciklaža u svijetu predstavlja proces koji se vec uveliko I

uspječno primjenjuje,te pokazuje odlične rezultate kada je u pitnaju optanak i daljni razvoj

recikliranog zemljišta.

2.3 Realizirani primjeri urbane reciklaže

9 urban sprawl poznat još kao suburban sprawl ;od engleske riječi sprawl što znači širiti se: postoji više definicija; a predstavlja širenje izvan granica urbanog grada i njegovih predgrađa ka njegovoj periferiji male gustine naseljenost, odnosno područje koje je jedino dostupno automobilom, zona velike segregacije funkcija ( prodavnica i rezidencijalnih zona) -neplanirano, nekontrolisano širenje urbanog područja prema njegovom predgrađu

Naime, validnost dosada spomenutih činjenica i stavova koje opisuju proces urbane

reciklaže može se slikovito prikazati na primjerima u Evropi i svijetu.

Nešto stariji primjer ali veoma uspješan primjer je nekadašnja fabrika pod nazivom

“Sargfabrik''10 u Beču, koja je 2000. godine konačno rekonstuisana i prenamjenjena u

stambeno-kulturni centar sa idejom da se građanima subvencionišu troškovi stanovanja.

Rezultat ovog projekta uveliko je uticao na promjene neposrednog okruženja u naselju

Pencing, gdje je u prve tri godine nakon realizacije projekta urbane reciklaže blago počela da

opada stopa kriminala, jer je novi komplek pored svega postao atraktivno mjesto okupljanja

mladih, gdje su dobili mogučnost da se uključe u dešavanja i odluke u vezi sa lokalnom

zajednicom.

Slika 1. pogled na stambeni blok Slika 2. pogled na zajedničko dvorište

Vrlo je bitno istaći kako ovi projekti imaju za cilj što bržu realizaciju, jer brzina realizacije

reciklaže zemljišta ujedno je i mjerilo njegove efikasnosti i uspjšnosti, jer u suprotnosti usljed

nerješenih socijalnih pitanja, prilike se brzo menjaju u negativnom smijeru.

Najbolja dugoročna garancija za kvalitetnu obnovu zajednice pri regeneraciji napuštenih

i devastiranih lokacija, obezbedjuje se mogućnošću za reciklažu nakon reciklaže, to jest

prilagđavanju projekta novonastalim društvenim i ekonomskim okolnostima,odnosno

ostvarivanjem faktora održivosti ovog projekta.

10 Informacije o recikliranom centru ''Sargfabrik'' preuzete sa web stranice http://www.sargfabrik.at

Ono u čemu privatni sektor vidi negativan efekat je troškovi i ulaganja, koji usporedivši ih sa

troškovima izgradnje novih kompleksa su znatno veći. U slučaju rušenja i izgradnje novvih

objekata na lokaciji, investicija bi se vratila u roku od 6,5 godina, a u slučaju reciklaže

moguće je povratiti investiciju tek za dupli vremenski period, odnosno14 godina.

Slika 3. unutrašnje dvorište Slika 4. Pogled na objekat gdje se vide elemeti nekadašnje fabrike

Još jedan vrlo uspješan prijemjer je nekadašnja fabrika kompjutera u Palo Alto 11 ,California,

koja je uspješno adaptirana i transformisana u poslovni objekat administracije Facebook

kompanije i nudi radna mjesta za hiljade njihovih zaposlenika.

O+a arihtekti su nastojali zadržati što više postojećih stuktura i ukonponovati ih sa novim

strukturama, tako da je novi kompleks dodanot prilagođen potrebama kompanije i njhovih

zaposlenika.

Naime, objekat je, po želji svojih zaposlnika, projektovan kao ‘’green building’’,zeleno

sjedište njihove kompanije, odnosno projektovan po principima održivosti.

To je rezultiralo da objekat bude izgrađen kao prvi zeleni objekat po

Palo Alto's 2008 Green Building pravilniku, zadržavajući većinski dio postojeće stukture

industrijskog object i prilagođavajući ga uslovima post- industrijske namjene.

Objekat se nalazi u neposrednom, centru tako da je lako dostupan svim korisnicima, koji su

izjavili da im to predstavlja jedno od primarnih tačaka kada je u pitanju jutarnji odlazak na

posao. Takođe u objektu su smjšteni i zajednički prostori koji su otvoreni za vanjske korisnike

i goste tvrtke.

Međutim, odlike odživosti, arhitekti su prenjeli i na projektovanje enterijera, koristeći se

recikliranim tepisima i energetski učinkovitom rasvjetom.

11 Informacije o recikliranom industrijskom objektu preuzete sa web stranice http://www.dezeen.com

Slika 5. izgled objekta, slika 6. enterijerspoj ''staro'' – ''novo''

Arhitekti su nastojali održati identite i memoriju lokacije, bivšeg industrijskog kompleksa, ali

pri tom maksimalno ga prilagoditi savremenim uvjetima i stvoriti dinamičan i prikladan

ambijent za mlado osoblje.

''The key to sustainability is to simply use less. An the key to happily use less is to design things better'' Lloyd Alter 12.

Slika 7. izgled kancelarija slika 8. enterijer

12 Lloyd Alter, arhitekta i   profesor na Ryerson University gdje predaje sustainable design. Izvor http://www.treehugger.com

Ovim je Lloyd Alter htio da naglasi kako je društvo počelo da od svega koristi previše,

previše prostora, previše zemljišta, previše hrane, previše goriva, previše novca i da je kluč

održivosti jednostavno koristiti malo od svega, odnosno manje, a da je to '' manje'' ključ ka

boljem dizajnu.

Analizirajući oba primjera, koja su naizgled ista, zapravo predstavljaju potpuno

različite realizacije urbane reciklaže, koji su se vodili istim principima ovog procesa sa

uspješnim rezultatima. Također se može vidjeti i zaključiti da su najprije korisnici tih

prostora imali velikog udjela u konačnom proizvodu, te da su projektovani po principima

održivost.

Obzirom da se radi o lokacijama koje su nekada bile industrijski kompleksi, koji su

predstavljali simbole proizvodnog pogona grada, danas su isti napušteni te su se uljed nagle

urbanizacije kao takvi našli u širim centrima gradova. Sad ti industijski centri samo oblikom i

strukturom podsjećaju na mjesto nekadašnje industije. Kvalitetno iskorišštavanje postojeće

lokacije, koja je dostupna večini građana, kako po pitanju gradskog prevoza tako i po

neposrednoj blizini drugih sadržaja u okolini, reciklirani kompleksi postali su moderni i

atraktivni kompleksi koje ljudi rado posjećuju.

3.ZAKLJUČAK

Analizirajući temu, kroz razvoj, način primjenjivanja, uslova u kojima se primjenjuje,

zatim koji su to novi motivi koji se koristu u okviru tog procesa, zapravo su pokazali kako je

tema globalizacije i njen uticaj na ljude i okruženje, jedna od glavnih tema i rasprava

današnje nauke.

Prostora oko nas sve je manje i manje usljed rasta i razvoja mega-gradova, a gustina

naseljenosti sve više i više raste. Resursi se troše, a postoječe stukute se nedovoljno

iskorištavaju. Ljudi su postali kao gladne životinje u potrazi za nečim višim, što prije svega

nepovoljno utiče na prekomjernu potrosnju prirodnih resursa, slobodnih površina, i

uništavanje prirodnog okruženja.

Kroz istraživanje, može se zakljušiti kako strategija urbane reciklaže uveliko postaje jedan od

osnovnih elemenata u ostvarivanju održivosti gradova, koji predstavljaju ogledalo kvaliteta

našeg života. Održivost gradova i ponovno vraćanje prirodi, predstavlja osnovno načelo u

daljnjem razvoju gradova, tj. maksimalno iskoristiti postojeće u cilju da se sačuva priroda i

životno okruženje.

Obzirom na sva ova saznanje, istraživanje će biti moguće aplicirati na daljnja iskustva

ispoznaje u okviru teme urbane transformacije do končne aplikacije na praktičnom radu.