Upatstvo Za Implementacija Na HACCP

УПАТСТВО ЗА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА HACCP СИСТЕМ ВО

ПРЕХРАНБЕНИОТ СЕКТОР

Упатството е одобрено од Комисијата на Македонскиот Кодекс на храна

Автори: Проф.д-рСоњаСрбиновска Д-рсци.ВладимирКендровски

Лектор: МагдицаШамбевска

Издавањето на оваа публикација е овозможено со реализација на Проектот за зајакнување на системот за безбедност на храната и на услугите во врска со исхраната во земјите на југо-источна Европа (2005-2006 год.), од Пактот за стабилност и Здравствената мрежа на југо-источна Европа.

CIP-КалогизацијавопубликацијаНароднаиуниверзитетскабиблиотека„Св.КлиментОхридски“,Скопје

613.2:614.31(083.131)

СРБИНОВСКА,Соња

УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор/[авториСоњаСрбиновска,ВладимирКендровски].-Скопје:Републичкизаводзаздравственазаштита,2006.-32стр.;граф.

Содржии:Прилози

ISBN9989-716-23-41.Кендровски,Владимира)Храна-Безбедност-HACCPсистем-УпатстваCOBISS.MK-ID64237578

СОДРЖИНА

1.Целнадокументот 52.Вовед 53.Дефиниции 54.ПринципинаHACCPсистем 75.УпатсвозаимплементацијанаHACCPсистем 8 5.1.Задача1-ФормирањенаHACCPтим 95.2.Задача2-Описнапроизводотипроцесот 105.3.Задача3-Идентификацијананаменатаиначинотнаупотребанапроизводот 115.4.Задача4-Конструкцијанадијаграмнатек 115.5.Задача5-Потврданадијаграмотнатекналицеместо 115.6.Задача6-Листанаситеможниопасности,Анализана опасноститеиутврдувањеконтролнимерки /Принцип1 125.7.Задача7-Одредувањекритичниконтролниточки /Принцип2 155.8.Задача8-ВоспоставувањекритичнилимитизасекојаККТ/Принцип3 165.9.Задача9-ВоспоставувањенамониторингсистемзаконтроланаККТ/Принцип4 175.10.Задача10-Воспоставувањекорективнимеркизапотенцијалниотстапувања/Принцип5 185.11.Задача11-Воспоставувањепроцедуризаверификација/Принцип6 195.12.Задача12-Воспоставувањеевиденцијаидокументација/Принцип7 22

ПРИЛОЗИ 25

Прилог1 27Прилог2 28Прилог3 29Прилог4 30Прилог5 31Прилог6 32

�УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

1. ЦЕЛ НА ДОКУМЕНТОТ

Овојдокументенаменетзаоператоритенапрехранбенипроизводиизакомпетентните тела кои ја вршат контролата на храната со цел да даденасокизаначинотнаимплементацијанапроцедурибазиранинаHACCPпринципи.

2. ВОВЕД

Членот26одЗаконот за безбедноста на храната и на производите и материјалите кои доаѓаат во контакт со храната ( Сл. Весник на РМ бр. 54/2002 ),бараодоператорите на прехранбени производи да го применуваат системот запроценканаризикотнакритичнитеконтролниточки.

HACCPсистемотгенералнопретставувакориснаалатказаоператоритевопрехранбенатадејност,наменетазаконтроланаопасноститекоиможатдасе појават во храната. Поради широкиот опсег на прехранбени дејностии големиот број на различнипрехранбенипроизводии производственипроцесикоисеприменуваатврзхранатакорисноедасеиздадеупатствозаразвојиимплементацијанапроцедурибазиранинаHACCP.

Првиотделодовој документ гидаваПринципитенаHACCPусвоениодКомисијатанаCodexAlimentarius.ВториотделоддокументотпретставувагенеричноупатствозаприменанаHACCPсистемот,иакоморадасепризнаедека деталите за примената може да варираат во зависност од видот напроизводството.

ИмплементацијатанаHACCPсистемотвопрехранбенитедејностипокрајтоаштоовозможувапроизводствонабезбеднахранаистотакаимпомагаинаинспекцискитеслужбипривршењетонанивнатаконтрола.Наовојначин се зголемува довербата во поглед на безбедноста на храната и сеолеснувамеѓународнататрговија.

При развојот на ова упатство беше користен документот на CodexAlimentariusCAC/RCP1-1996,rev4-2003.

3. ДЕФИНИЦИИ

Контролирање (глагол) - преземање на сите неопходни дејства (акции,мерки) за осигурување и одржување на услови за работење, согласно сокритериумитеодреденивоХАЦЦПпланот;

Контрола (именка) - состојба каде правилните процедури се следат и сезапазуваатточнитекритериуми;Контролна мерка-билокакваакцијаилиактивносткојаможедасекористизапревенирањеилиелиминирањенаопасностпобезбедностанахранатаилизанејзинонамалувањедоприфатливониво;

Корективна акција-билокојаакцијаштосепревземакогарезултатитеодмониторинготнаККТукажуваатнагубењеконтрола;

� УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

ККТ - критична контролна точка - фаза,точкаилипроцескадештоможедасепримениконтролакојаенеопходназаспречување,елиминирањеилиредукцијадоприфатливонивонаопасностапобезбедностанахраната;

Критична граница - критериум кој ги разграничува прифатливото однеприфатливотониво;

Девијација-непочитувањенакритичнотоограничување;

Дијаграм на тек на производство-систематскапрезентацијаначекоритеили операциите што се употребуваат во целото производство или припроизводствонаопределенпрехранбенпроизвод; НАССР (Анализа на опасности и критични контролни точки)-системсочијапомошсевршиидентификација,проценкаиконтроланаопасноститештосезначајнизабезбедностанахраната;

HACCP план-документподготвенвосогласностсопринципитенаХАЦЦПшто обезбедува контролана ризицитешто се значајни за безбедноста нахранавосегментотнакојсеоднесува;

Опасност - секој биолошки, хемиски или физички причинител вопрехранбенитепроизводиилидобиточнатахранаилибиолошки,хемискиилифизичкиусловизапрехранбенитепроизводиилидобиточнатахранаспособнидапредизвикаатнепожелнидејствапоздравјето;

Анализа на опасности-процеснасобирањеипроценувањенаинформациитезаопасностаповрзанисохранатаиусловитекоидоведуваатдонејзинотоприсуствосоцелдасеодлучикоиодопасноститесезначајнизабезбедностанахранатаипорадитоамораатдабидатнаведенивоХАЦЦПпланот;

Мониторинг -претставува збирнапланиранредоследнанабљудувања,опсервацииилимерењанаконтролнитепараметри,коисеспроведуваатсоцелдаседобијатточнизаписизадасеобезбедидекакритичнитеграницијаодржуваатбезбедностанахраната.Континуиранмониторингзначиводењенепрекинатзаписнаподатоци;

Чекор - Точка, процедура, операција или фаза во ланецот на хранавклучувајќигиисуровинитеодпримарнотопроизводствоседофиналнатаконсумација;

Валидација на HACCP планот - елемент на верификацијата фокусиранна собирање и оценување на научни и технички информации за да сеодредидалиХАЦЦПпланоткогаправилносеимплементираефективногиконтролираопасностите;

Верификација-применанаметоди,процедури,анализиидругипроценкикакодополнениенамониторинготзадасеодредисовпаѓањетонаХАЦЦПсистемотсоHACCPпланот;


Корективни мерки-билокојаакцијаштотребадасепревземекогарезултатотод мониторингот на критичкните контролни точки иницира губиток наконтролата.

Превентивна мерка-(а)физички,хемискиилидругфакторкојможедасеискористизаконтроланаидентификуванаопасностпоздравјето;(б)секојаактивностсопомошнакојасепревенира,елиминираилинамалуваризикотиспречуваповторнозагадувањесоприменанаефективнимерки.

Прифатливо ниво-присуствонаопасностзакојанепостоиверојатностдекаќепредизвиканеприфатливризикзаздравјето;

Контролна точка-секојаточкавоконтролниотсистемнапрехранбенитепроизводи во која ако се загуби контролата не доведува до појава нанеприфатливризикзаздравјето

HACCP проверка-систематскоинезависноиследувањенаприменетХАЦЦПпланзадасеодредидалиактивноститеинивнитерезултатисодејствуваатсо планираните мерки, дали тие мерки ефикасно се применуваат и гипостигнуваатпоставенитецелинатакваоснова;

HACCP систем-резултатодимплементацијатанаХАЦЦПпланот

Предусловна програма - документирана програма која ги опфаќахигиенските активности базирани врз добрата производна пракса, акоиможедавлијаатврзголембројпроцеснифазивопроизводственитепогониикоиимаатпотенцијалдавлијаатврзхигиенскиотстатуснапроизводот;

Ризик - функција на веројатноста на дејство штетно по здравјето исериозностанатоадејство,какопоследицаодтааопасност.

4. ПРИНЦИПИ НА HACCP СИСТЕМ

Принципите на HACCP системот претставуваат барања за примена наHACCPсистемот.

HACCPсистемотсесостоиодследнивеHACCPпринципи:

Принцип1Спроведувањенаанализанаопасности

Принцип2Одредувањенакритичниконтролниточки

Принцип3Утврдувањекритичниграници

Принцип4УтврдувањенасистемзавршењеконтроланаККТ

� УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

Принцип5ДефинирањекорективнимеркикоитребадасепревзематкогасоследењетоеутврденогубењенаконтролаврзодреденаККТ

Принцип6Утврдување постапка за верификација за функционирањето на HACCPсистемот

Принцип7Утврдувањедокументацијазаситепроцедуриизаписикоипроизлегуваатодовиепринципиинивнатапримена

5. УПАТСТВО ЗА ИМПЛЕМЕНТАЦИЈА НА HACCP СИСТЕМОТ

HACCPсистемотенаучнобазиранисистематиченприодкојгидефинираспецифичнитеопасностиимеркитезанивнаконтроласоштогоосигурувапроизводствотонабезбеднахрана.HACCPсистемотеалатказапроценканаопасноститеизавоспоставувањенаконтролнисистемиштосефокусираатнаспречувањенаовиеопасности,аненаконтролаианализанакрајниотпроизвод.

Целта на HACCP е да ја фокусира контролата на ККТ и тој треба да сеприменува на секоја специфична операција посебно. Примената наHACCPсистемоттребадасепрегледуваидасевршатнеопходнипромениво случаи кога има модификација на производот, процесот или на билокојафазаодпроизводството.ВажноедасенагласидекаприприменатанаHACCPсистемотможедапостоифлексибилностпритоаводејќисметказаприродатаиголеминатанаоперацијата.

Успешната апликација на HACCP системот бара целосна посветеност ивклучувањенаменаџментотнафирматаимултидисциплинаренпристап.HACCPсистемотекомпатибиленсоостанатитесистемизауправувањенаквалитеткакоштосеониеодсеријатаISO9000.

Пред да се воведеHACCP системот во било кој сектор од прехранбенатаиндустрија, организацијата мора да ги има веќе имплементиранопредусловнитебарања/програмизадобрапроизводнапракса.

Примената наHACCP принципите се спроведува преку исполнување наследнивезадачи,коиседаденивологиченредослед:

Задача1-ФормирањенаHACCPтимЗадача2-ОписнапроизводотипроцесотЗадача3-Идентификацијананаменатаиначинотнаупотребатана

производотЗадача4-КонструкцијанадијаграмнатекотнапроизводствотоЗадача5-ПотврданадијаграмотнатекналицеместоЗадача6-Листанаситеможниопасности,анализанаопасноститеи

утврдувањеконтролнимерки /Принцип1


Задача7-Одредувањекритичниконтролниточки /Принцип2Задача8-ВоспоставувањекритичнилимитизасекојаККТ/Принцип3Задача9-ВоспоставувањенамониторингсистемзаконтроланаККТ/

Принцип4Задача10-Воспоставувањекорективнимеркизапотенцијални

отстапувања/Принцип5Задача11-Воспоставувањепроцедуризаверификација/Принцип6Задача12-Воспоставувањеевиденцијаидокументација/Принцип7

5.1. Задача 1 - Формирање на HACCP тим

Прва активност која треба да се спроведе за успешнаимплементација наHACCPсистемотепотпишувањенаизјаваипотполнаподршкаодуправатазаовааиницијативаитоанаситенивоа.УправатаморадагиизвестиситевработенизанамеритезаимплементацијанаHACCP,такаштоивработенитеиуправатаморакомплетнодасесогласатзаовааактивност.

Тимот кој ќе врши имплементација на HACCP системот мора да бидемултидисциплинарениможедавклучуваразличенперсонал(производство,лабораторија, санитација, инжинери, инспектори, лица одговорни заквалитетидр).Вотимотпожелноеистотакадаимаичленодуправата,посебно кога се решаваат одредени финансиски инвестиции кои сепотребнизаимплементацијанаHACCP.HACCPтимотможедавклучиинадворешен експерт за да ги советува за одредениработиилипакдаимпомогневоидентификацијанапроблемите.Тимоттребадаброинајмалкуод2до6членавозависностодголеминатанафирмата,одкоисеизбираеденчлензакоординаторнатимотиеденчлензасекретар.Членовитенатимот треба да бидат обучени за ГенералнитеПринципи заХигиенанаХраната(CodexGeneralPrinciplesofFoodHygiene)изаначинитезаприменанаHACCPсистемот,зоштосамонатојначинтимотќејапознаванеопходнататерминологијаицелнаработа.

Цел и делокруг на работа

Една од првите задачи на HACCP тимот е да ја идентификува целта иделокруготнаHACCPпланот.Тимоттреба:

• Да ги ограничи испитувањата на специфичен производ и процес напреработка;

• Даго/идефиниратипот(овите)наризици(пример:биолошки,хемиски,физички);

• Дагодефинираделотнапроизводствотонахранаштоќе гоиспитува(примарнопроизводство,преработка,дистрибуцијаитн).

Задачи на Координаторот

Координаторотнатимотимаулогада:

• Јаобезбедисоодветностанаизбраниоттимсобарањатанапланот;

10 УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

• Предложувапромениакосенеопходни;• Јакоординираработатанатимот;• Сеосигурадекадоговорениотутврденплансеспроведува;• Јаделиработатаиодговорноститесодругитечленовинатимот;• Сеосигурадекасекористисистематскиприод;• СеосигурадекаеодговоренонацелтанаХАЦЦПпланот;• Претседавананачинштоимовозможуваналуѓетоодтимотслободнода

гиискажуваатсвоитеидеи;• Дагопретставуватимотпредменаџментотнафирмата;• Дамудавапроценканаменаџментотзапотребнотовреме,парииработа

неопходнизаспроведувањенаХАЦЦПпланот.

5.2. Задача 2 - Опис на производот и процесот

ХАЦЦПтимоттребадаизвршиописнапроизводитевофирматавклучувајкигииситесоставниматерии,методитенапреработка,материјалотзапакувањеидруго,коисеупотребуваатприпроизводствотонафиналниотпроизвод.ПримернаобразецвокојбиможеледасепополнатовиеподатоциедаденвоПрилог1(Образец - Опис на производот).

Упатство за пополнување на Образец 1 - Опис на производот

1.Именапроизводот(обичноиме)илиименагрупанапроизводи(описнагрупатанасличнипроизводиеприфатливсамоакоситеризицисееднаквизацелатагрупа);

2.Важникарактеристикинакрајниотпроизвод:особиниилисвојстваштосенеопходнизадасегарантирабезбедностанапроизводот(пр.Aw,pH/конзерванси);

3.Какосекористиготовиотпроизвод(пр.веднашсеконсумира/потребнаепонатамошнапреработка,требадасезагреепредјадење);

4.Пакување,вклучувајќигоматеријалотзапакувањеиусловитенапакување(пр.модифициранаатмосфера,вакуум);

5.Рокнатраењенапроизводот,вклучувајќигиакоеможноивлажностаитемпературатанаскладирање);

6. Каде се продава производот (пр. продавници, институции, кај другипреработувачи).Формулацијатакадесепродавапроизводотупатувананормална употреба од крајните корисници или консументи. ХАЦЦПтимотморадаспецифициракадепроизводотќесепродаваинакојацелнагрупа,особеноакотоасеоднесуваначувствителнигрупипотрошувачи(луѓесонамаленимунитет-болници,труднижени,бебињаидеца,старилуѓе);

7.Обележувањенапроизводот(пр.ракувањеиупатствазаупотреба);8. Дистрибуција (пр.условинаиспорачување-обиченкамион,ладилник,

авион,брод).

11УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

ИстотакавооваафазанаразвојотнаХАЦЦПпланоттребадасепополнииОбразец - Листа на состојкинапроизводотивлезниотматеријалкојавклучувасировини, состојки на производот, прехранбени додатоци, помошенматеријал и материјал за пакување, како и останат материјал/материишто се користат во текот на производството. Оваа листа е неопходна заидентификувањенаситепотенцијалниризици.(Прилог2- Образец-Листа на состојки).

5.3. Задача 3 - Идентификација на намената и начинот на употреба на производот

Идентификација на намената на производот се однесува на нормалнатаупотребанапроизводотодстрананапотрошувачите.HACCPтимотморада специфицира каде ќе се продава производот и на кои целни групипосебноакосекористиодчувствителнатагрупанапотрошувачи.НаменатанапроизводотсеопишувавоОбразец -Опис на производот.

5.4. Задача 4 - Конструкција на дијаграм на текот на производство

Дијаграмот за текотнапроизводствотоможеда се конструира табеларноиликакошематскиприказ,асеправинаоснованаразговори,набљудувањенапроизводнитепостапки,постоечкитешеминафабрикатаитн.

Истотакатребадасенаправиишематскиприказнафабриката,задасепокажедвижењетонапроизводотвотекотнапроизводството,односнонаситесостојкииматеријализапакувањеодмоментотнаприемвофабриката,складирањето, подготовката, преработката, пакувањето, чувањето наготовиотпроизводинеговатадистрибуција.Вошемататребадасевклучиодносно да се обележи и движењето на работниците низ фабриката,вклучувајќигиигардеробите,просториитезамиење(туширањеимиењенарацете)имензата.

Постоењетонадијаграмзатекотнапроизводствотоишеманафабрикатаго олеснува идентификувањето на патиштата, областите и местата кадештоможедадојдедопотенцијалнозагадувањенапроизводотиовозможуваприменанасоодветниметодинаконтрола.

5.5. Задача 5 - Потврда на дијаграмот на текот на производството и на шемата на фабриката на лице место

Заради утврдувањенацеловитостаи точностана дијаграмотна текотнапроизводството и шематскиот приказ на фабриката мора да се направинивнапотврданалицеместо.Овиедокументисеспоредуваатсовистинскатасостојба на лице место на тој начин што производството се проверуваповеќедневноиворазличновреме.Вопотврдатанашематанафабриката/преработувачкиотпогон,дијаграмотнатекотнапроизводствотоидијаграмотнадвижењетонаработницитеучествуваатситечленовинаHACCPтимот.


5.6. Задача 6 - Листа на сите можни опасности, анализа на опасностите и одредување контролни мерки/ Принцип 1

Анализа на опасностите

Анализата на опасностите е првиот принцип на HACCP. ПогрешнатаанализанеминовноќепридонеседоизработкананесоодветенHACCPплан.Оваа активност бара учество на луѓе со техничко-технолошка експертизаи научни познавања во различни области.Потенцијалните опасности побезбедностанапроизводотварираатдуриивофирмиштопроизведуваатистпроизводитоазарадиразликитево:изворотнасостојки,рецептурите,опрематазапреработка,методитенаподготовкаипреработка,траењетонапроизводството,условитеначувањеиискуството,знаењетоиоднесувањетонаперсоналот.Токмузатоа,морадасеизвршианализанаопасноститезаситепостоечкииновипроизводи.

Првиотчекорприспроведувањенаанализата еидентификацијанаситепотенцијални биолошки, хемиски и физички опасности од суровина доконсумација.Анализатанаризикоттребадасепроверуваодвременавремеи да се менува ако има некаква промена во сировината, формулациите,подготовката,преработката,пакувањето,дистрибуцијатаилинамената.

Биолошки опасности

Биолошкитеопасностивклучуваатмикроорганизмикакоштосебактерии,вируси, габи и паразити. Овие микроорганизми обично се присутни кајлуѓето и во храната влегуваат преку сировините. Многу од наведенитемикроорганизмиживеатнаместакадееприсутнахраната.

Хемиски опасности

Хемискитезагадувачиможепретходнодасенаоѓаатвохранатаилидабидатдодаденивотекотнапроизводството.Високитеконцентрациинахемискисредства доведуваат до појава на акутни заболувања, додека нискитеконцентрациидопојаванахроничниболести.

Физички опасности

Цврститеобјектиштосенаоѓаатвохранатаможатдапредизвикаатповредииболести.Овиефизичкиризициможедасерезултатназагадувањеи/илилошатапраксанамногуточкизавременапроизводниотпроцес.

Привршењетонаанализатанаопасноститекакоизворинаинформацииможедасекористат:

• Референтни текстови од областа на прехранбена микробиологија,преработкаисанитација;


• Документинафирматазапоплакинаодреденпроизвод;

• Научниистражувањаитрудовикоисепечататвомногусветскисписанијаили може да се најдат во Универзитетските библиотеки во форма наабстрактиилицелитекстови;

• Епидемиолошкиподатоцизатруењасохранаилиболести;• ПодатоциодWorldWideWeb-Интернет.

При спроведувањето на анализата на опасностите треба да се вклучатследнивеактивности:

• Да се процени веројатноста за појава на опасноста и степенот насериозноста(тежината)поздравјетоначовекот;

• Дасеизвршиквалитативнаи/иликвантитативнапроценканаопасноститекоисеприсутни;

• Да се констатира можното преживување или размножување напатогенитемикроорганизмиинедозволеното создавањена хемикалиивополупреработенитеи готовитепроизводи,производственаталинијаиливосрединатакадесевршипроизводството;

• Дасеразгледаможнотопроизводствоилиопстојувањенатоксинитеилидругитенепожелнипроизводиодметаболизмотнамикроорганизмите,хемиските,физичкитеагенсиилиалергенивохраната;

• Да се идентификува можната контаминација или реконтаминација одбиолошка,хемискаилифизичкаприроданасуровините,полупроизводитеилиготовитепроизводи.

Опасностите што предизвикуваат болести можат да се категоризираатспореднивнататежина.Еденсистемгикористиследнитекатегории:

• Висока(опаснапоживот)-примеритевклучуваатболестипредизвиканиод Clostridium botulinum, Salmonella typhi, Listeria monocytogenes,Escherichiacoli0157:H7,Vibriocholerae,Vibriovulnificus,итн

• Умерена (тешка или хронична) - примерите вклучуваат болестипредизвикани од Brucella spp., Campylobacter spp.. Salmonella spp.,Shigellaspp..StreptococcustypeA,Yersiniaentercolitica,hepatitisAvirus,микотоксини,цикватераотров

• Ниска(умеренаилиблага)-примеритевклучуваатболестипредизвиканиод Bacillus spp., Clostridiumperfringens, Staphylococcus aureus,Norwalkвирус, повеќето паразити, хистамински материи и повеќето тешкиметалиштопредизвикуваатблагиакутниболести

Ризикот воHACCP системот би требало да се забележи само ако постоиголема веројатност од негова појава или ако неговата тежина е голема иобратно,аконепостоиголемаверојатностоднеговапојаваилиаконеговататежинаемала,тогаштојнесезабележувакаковаженисеводиподДобраПроизводнаПракса(GoodManufacturingPractice-GMP).ЕденодначинитезапроценканаризикотепрезентиранвоТабелата на проценка на ризикот(Прилог3).


Одредување на контролни мерки

Позавршувањетосопроценкатанаризикот,тимоттребадаодредимеркикоиможатдасеприменатзадасеконтролирапојаватаиопстојувањетонавеќеидентификуванитеопасности.Воодреденислучаисепотребниповеќемерки за контролана една опасност, а во другипак со една контролнамеркаможедасузбијатповеќеопасности.

Контролирање на биолошки опасности

Биолошките ризици можат да се контролираат со лимитирање,отстранување или промена на кинетиката на растот и размножувањетона микроорганизмите. Тие можат да се уништат, елиминираат иликонтролираатсотермичкаобработка(варењеилипечење),смрзнувањеилисушење.Примарните производители или преработувачи, во однос набиолошкитеопасноститребадаимааттрицеливонивнитеХАЦЦПпрограми:

• Дасеелиминираилизначајнодасенамалиризикот;• Дасеспречиилиминимизирапорастотнамикроорганизмиисоздавањето

отрови;• Дасеконтролиразагадувањето.

Контролирање на хемиските опасности

Следниве примери се однесуваат на контролни мерки за хемискитеопасности:

• Контроланаизворотнанабавка,односноспецификациизасуровинитеисостојкитедеканесодржат/содржатхемискиматериинапропишанониво;

• Контрола на преработката, односно контрола на рецептурата исоодветнатаупотребаиконтроланапрехрамбенидодатоци;

• Соодветно одделување на не-прехрамбените хемикалии за време начувањетоиракувањетосонив;

• Контрола на инцидентно загадување со хемикалии (пр. масти, масла,хемикалиизапрочистувањеводаилипареа,бои);

• Контроланаобележувањето,т.е.осигурувањедекапроизводотесоодветнообележанзаситесостојкиипознатиалергени.

Контролирање на физичките опасности

Следниве примери се однесуваат на контролни мерки за физичкитеопасности:

• Контроланаизворотнанабавка,односноспецификациизасуровинитеисостојкитеисертификатодтрговецотдеканемаопасностодфизичкиризик;

1�УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

• Контрола при преработката, односно употреба на магнети, металдетектори,отстранувачинакамења,прочистувачиидр.;

• Контроланаоколината,односноосигурувањедекасепочитуваДобратаПроизводна Пракса и дека нема физичко загадување од зградата,просториите,работнитеповршиниилиопремата.

ПрианализатанаопасноститеиодредувањенаконтролнитемеркиможедасекористиобразецотпосоченвоПрилог4(Образец - Анализа на опасности)

5.7. Задача 7 - Одредување критични контролни точки / Принцип 2

ОдредувањетонаККТвоHACCPсистемотможедасенаправисоприменана“дрвотонаодлуки”коесебазираналогичнорезонирање.(Прилог5).Применатанаова“дрвонаодлуки”требадабидефлексибилнаидазависиодтипотнаоперации(колење,преработка,чување,дистрибуцијаидр).

ПреддасеодредатККТ,морадасепрегледазаписотодОбразецот-Анализа на опасностизадасепроверидалибилокојаодидентификуванитеопасностипотполносеконтролирасоприменанаГенералнитеПринципизаХигиенана Храната, Добрата Производна Пракса (ДПП) или Добрата ХигиенскаПракса(ДХП).Потоасепополнувадеснатаколона(„Контролнамерка“)воистиотобразец,задасеидентификувакакосеконтролирасекојаопасност.

ЗаопасноститештопотполносеконтролираатсоГенералнитеПринципиза Хигиена на Храната, ДобратаПроизводнаПракса (ДПП) илиДобратаХигиенскаПракса (ДХП), воОбразецот -Анализа на опасности се пишуваДПП/ДХПисеспецифицираприменетатапрограма/процедура.

“Дрвотонаодлуки”претставува систематска серијаодчетирипрашања,составенитакадададатобјективнапроценкадалинекојапостапка/операцијаеККТнакојатребадасеприменинекакваконтролнамерка.

ПриспроведувањенаоваапостапкасепополнуваЧетвртатаколона“Дрво на одлуки“воОбразецот-HACCP ПЛАН (Прилог6).

Инструкции за спроведување на постапката:

• Категорија и идентификувана опасност: Определидалиопасностае потполно контролирана со Добрата Производна Пракса. Акоодговорот е Да, тогаш опиши ја хигиенската постапка која јаконтролира опасностаипродолжидоследниотидентификуванризик.АкоодговоротеНе,продолжисоПрашање1;

• Прашање 1: Дали постои превентивна мерка/и? АкоодговоротнаовапрашањееНе, аконтролатанеенеопходназабезбедностанахраната,тогаштоанееККТ.Доколкунаоваафазаодпроизводниотпроцесенеопходнаконтролата забезбедностанахранататогаш

1� УпатствозаимплементацијанаHACCPсистемвопрехранбениотсектор

треба да се изврши модификација/измена на постапката илисировината.Прашањето1требадасеинтерпретиракакопрашањедали може да се преземе контролна мерка на оваа производнапостапка или на некоја друга. Ако одговорот е Да, опиши ипродолжисоследнотопрашање.

• Прашање 2: Дали постапката е специјално дизајнирана со цел да ја елиминира или редуцира до прифатливо ниво веројатноста од појава на опасност? Ако одговорот еНе, се продолжува соПрашање 3. Акопостапката е специјално дизајнирана со цел да ја елиминира илиредуцирадоприфатливонивоверојатностаодпојаванаопасност,тогашодговоротнапрашањетоеДаипостапкатаведнашстануваККТ.

• Прашање 3: Дали контаминацијата со идентификуваната опасност се јавува над дозволените граници и дали може да се зголеми до неприфатливи нивоа? Ако одговорот е Не, тогаш оваа фазаод производниот процес не е ККТ и се продолжува до следнатаидентификуванаопасност.АкоодговоротееДа,тогашсепродолжувасоПрашањето4.

• Прашање 4: Дали наредната постапка ја елиминира идентификуваната опасност или ја редуцира веројатноста од нејзино јавување до прифатливо ниво? Аконепостоиследнапостапка/операцијасокојасеконтролираидентификуванатаопасносттогашодговоротеНеиоваафазаодпроизводниотпроцесстануваККТ.Доколкуодговоротепозитивен,тогашоваафазаодпроизводниотпроцеснееККТисепродолжувадоследнатаидентификуванаопасност.

5.8. Задача 8 - Воспоставување критични лимити за секоја ККТ /Принцип 3

На секоја ККТ се воспоставуваат и специфицираат критични ограни-чувања.

Критични ограничувања се критериуми кои ги разграничуваатприфатливите од неприфатливите нивоа на вредностите на одреденипараметри кои се мониторираат. Критично ограничување претставуваграницаштосеупотребувазадасепроценидалинекојпроцесобезбедувабезбеден производ. Критични ограничувања може да се температура,времетраење (минимум време на изложување), физички параметри напроизводот,активностнавода,нивонавлажноститн.Акоовиепараметрисе задржуваат во зададените граници, тогашсепотврдувабезбедностанапроизводот.

Критичнитеограничувањатребадасеспоредзаконскатарегулативаи/илистандардитенакомпанијатаи/илидабидатподдржанисодругинаучниподатоци.Одголемаважностелицето/аштогивоспоставувааткритичнитеограничувања да го познаваат процесот на производство, законските икомерцијалнитестандардинапроизводот.


Когаќесевоспоставаткритичнитеограничувања,тогаштиесезабележуваатвоОбразецот-HACCP ПЛАН,заеднососпецификацијатанапроизводниотчекор на кој се јавува идентификуваната опасност, видот на опасноста ибројотнаККТ.

Производни ограничувања

АкомониторинготпокажедекаеможнодасезагубиконтролатаврзККТтогаш операторот може да преземе одредена акција пред да се надминеризичнотониво.Точкатанакојаоператоротможедапреземетакваакцијасенарекувапроизводноограничување.Честопроизводнитеограничувањасепорестриктивниисепоставуваатнанивопреддасенарушаткритичнитеограничувања,т.е.тиетребадагоспречатнарушувањетонакритичнитеограничувања.Когаќесенадминепроизводнотоограничување,процесотможебиќетребадасеприлагоди.Овиеакциисенарекуваат„производниприлагодувања“.

5.9. Задача 9 - Воспоставување на мониторинг систем за контрола на ККТ / Принцип 4

МониторинготепланираномерењеилинабљудувањенаККТи е вотеснаврскасонејзинитекритичниограничувања.Процедуритенамониторингморадаго откријатгубењетонаконтролататаврзККТ.

Целнамониторинготе:

• Дагоодрединивотонафункционирањена системотнаоперациикајККТ(тренданализа);

• Да одреди кога нивото на функционирање резултира со губење наконтроланадККТ, односно кога се јавува отстапување од критичнотоограничување(Задача10);

• Да се воспостави системна записиштоќе горефлектираатнивотонафункционирањесоштоќеседокажедекасистемотнаоперациикајККТевосогласностсоХАЦЦПпланот.

МониторинготепроцессокојпроизводителотпокажувадекасепридржуваконHACCPпланот.Идеално,мониторинготтребадаобезбедиинформациишто ќе овозможат прилагодување на процесот, а со тоа и спречување нагубење на контрола врз процесот и критичните ограничувања. Постојатмногу начини да се набљудуваат критичните ограничувања на ККТ.Повеќето процедури на мониторинг треба да бидат брзи, бидејќи припроизводствотонемасекогашвремедасеземаатпримероциидасевршатдолгилабораторискианализи.Одовиепричини,повеќесебираатфизичките,хемиските и визуелните набљудувања (брзи), отколку микробиолошките(подолготрајни).

Примеризанекоифизичкиихемискимерењаштосекористатзамониторингна критичните ограничувања се температурата, времето, pH, нивото навлажностиактивностнаводата(Aw).


Процедурите на мониторинг и извршениот мониторинг треба да севодатвопишанаформа(документација).Оваадокументацијаќеобезбедиинформации за условите во кои се одвива производството, со што сеовозможувапревземањенаакцијаакодојдедогубењенаконтролата.Задасекомплетирапроцесотнамониторинг,податоцитедобиениодмониторинготтребадасепрегледуваатипроценуваатодлицеопределенозатоаилиодлицасосоодветнознаењеиавторитеткоисеодговорнизаспроведувањенакорективнитеакции(видиЗадача10).

Спецификациите за мониторинг за секоја ККТ треба да се наведат воОбразецотHACCP План.Тиетребадададатинформациизаследното:

1. Како се набљудуваат критичните ограничувања ;

2. Фреквенција (честота) на мониторинг;

Мониторинготможедабидеконтинуиранилидисконтинуиран.

• Континуираниотмониторингседизајнирананачиндасеоткријатгрешкинацелниточки,соштосеовозможувакорекцијанагрешкитеи спречување на отстапувањата над критичните ограничувања.Секадекадееможнотребадасепримениконтинуиранмониторинг,штоеможнодасеизведесопомошнанеколкутипафизичкиилихемискиметоди.

• Кога не постои континуиран мониторинг, треба да се дефинирафреквенцијанамониторингкојаќеобезбедиприфатливонивонасигурностдекаККТеподконтрола.

3. Лицето кое е одговорно за вршење на мониторингот;

ЛицатакоиможатдавршатмониторингнаККТтребада:

• БидатсоодветнообученивотехникитенамониторингнаККТ• ВопотполностдајаразбираатважностанамониторингнаККТ• Точнодаизвестуваатзасекојаактивностнамониторинг• Даимаатавторитетдапревзематсоодветнаакцијадефиниранасо

HACCPпланот• Да известуваат веднаш за девијациите на критичните

ограничувања

4. Образецот кој се пополнува при вршење на мониторингот

5.10. Задача 10 - Воспоставување корективни мерки/ акции за потенцијални отстапувања / Принцип 5

Губењетонаконтроласесметазадевијацијанакритичнотоограничувањена ККТ. Процедурите за корективни акции се претходно одредени идокументирани како комплет на акциишто се превземаат кога се јавува


девијација. Сите девијации мора да се контролираат со превземањеакција/и, за да се контролира несоодветниот продукт и да се корегирапричинаташтодовеладонесоодветност.Контролатанапродуктотзначиисоодветнаидентификација,контролаиотстранувањенатаквиотпродукт.За да се демонстрира контролата врз продуктите зафатени со девијацијаи превземените корективни акции, треба да постои писмен запис.Соодветнитезаписимуовозможуваатнапроизводителотверификацијадекадевијацијатаеподконтролаидекабилепреземенисоодветникорективниакции.Истотакапроизводителоттребадаодредиипроцедуризапроценканаефикасностанакорективнитеакциикоисепреземаат.РазличностанадевијациинасекојаККТ,значидекачестоморадасепревзематповеќеодеднакорективнаакцијанасекојаККТ.

Корективната акција која треба да се преземе во случај на девијации накритичнитеограничувањазасекојаККТтребадасезапишевоОбразецотHACCP План.

5.11. Задача 11 - Воспоставување процедури за верификација /

Принцип 6

Методите на верификација и инспекција, вклучувајќи ги и повременотоземањенапримероциитестирањеможедасеупотребатзадасеопределидали поставениот систем на HACCP работи правилно. Верификацијатамуовозможуванапроизводителотдагипровериситеконтролнимеркиимерењаидасеосигурадекаимадоволноконтроланадситеверојатностизапојаванаопасност.Например,верификацијатаможедапотврдидекаимасоодветенпланипроцедурикогасенадминувааткритичнитеограничувањанаодреденаККТ.

Верификацијата треба да ја вршат соодветно квалификувани лицакои се способни да ги утврдат неправилностите при поставување илиимплементацијанаHACCPпланот.

Опис на активностите на верификација

СекојHACCPплантребадасодржипроцедуринаверификацијазасекојаККТ и за целиот HACCP план. HACCP плановите треба секогаш когатоа е потребно да се подобруваат и дополнуваат со нови информации.Периодичните верификации овозможуваат подобрување на планот иисфрлањенанепотребнитеилинеефикаснитеконтролнимерки.

ВерификацијатребадасенаправипозавршувањетонаHACCPстудијата,секогашкогаимапроменавопроизводот,состојките,процесотитн;когасејавува девијација; кога има нова идентификувана опасност и на редовнипретходноопределенипериоди.


Процедуритенаверификацијасодржат:

• Потврда на HACCP планот

ПотврданаHACCPпланотпретставуваактнапроценкадалитојпланзаодреденпродуктипроцессоодветногиидентификуваиконтролираситеважниопасностиприпродукцијатанабезбеднахранаилигинамалувадоприфатливониво.ПотврдатанаHACCPпланотсодржи:

- Прегледнаанализанаризикот;- НачинотнаодредувањенаККТ;- Оправдувањезасекоекритичноограничување,базиранонапример,на

најновинаучниистражувањаилиназаконскиограничувања;- Утврдувањенатоадалиактивноститенамониторингот,корективните

акции,процедуритезачувањеназаписииактивноститенаверификацијасесоодветни;

- ПрегледнаизвештаитеодинспекцијатанаHACCPпланот;- ПрегледнаизменитевоHACCPпланотипричинитезатиепромени;- ПрегледнаминатитеизвештаизапотврданаHACCPпланот;- Прегледнаизвештаитезадевијации;- Проценканаефикасностанакорективнитеакции;- Прегледнаинформацииоджалбитеодконсументите;- ПрегледнаповрзаностанаHACCPпланотипрограмитенаДПП.

• Инспекции на HACCP системот

Какоделодверификацијата,инспекциите се вршат соцелда се споредимоменталната пракса и процедурите за производство со оние што сезапишанивоHACCP планот.Инспекциитепретставуаваатсистематичниинезависни,на лицеместонабљудувања,интервјуаипрегледна записисо цел да се определи дали процедурите и активностите запишани воHACCPпланотсеимплементиранивоHACCPсистемот.Овиеистражувањаобичногиизведуваедноилиповеќенезависнилица,односнолицаштонесеучесницивоимплементацијанаHACCPсистемот.ИнспекцииможатдасевршатзапосебниККТи/илизацелиотплан.

Набљудувањата на лице место на пример, може да содржат визуелнаинспекцијасоштоќесепотврдидека:

- Сеточниописотнапродуктотидијаграмотнатекотнапроизводството;- МониторинготнаККТсеизведуваспоредHACCPпланот;- Процесите на производство се изведуваат во рамките на утврдените

критичниограничувања;- Записитесепополнуваатточноисевршатпропишанитенабљудувања

споредодреденотовреме;- АктивноститенамониторингсеизведуваатнаместаназначенивоHACCP

планот;- Проблематичниотпродукт секонтролираи сепревземааткорективни

активностисекогашкогамониторинготќеукажедекасејавувадевијацијанакритичнотоограничување.


Инспекциите треба да се извршуваат со фреквенција што осигурувапостојаноследењенаHACCPпланот.Оваафреквенција зависиодповеќеуслови,какоштосеваријабилностанапроизводниотпроцесипродуктот.

• Калибрација на опремата

Калибрацијанаопрематазначипроверканаинструментитеиопрематавоспоредба со определен стандард, а соцелда се осигуранивната точност.Калибрацијататребадабидедокументиранаизаписитетребадаседостапнизавременаверификацијата.

• Земање примероци и тестирање

Верификацијатаможедасодржииземањепримероциитестирањеидругипериодичниактивности.Собирањетонапримероциитестирањетозначипериодично земање на примероци и нивно анализирање, со цел да сепотврдисоодветнатабезбедностнапродуктите.

Земањето на примероци и тестирањето може да се изведе со цел да сепроверидобавувачотвослучаикогаприемотнанекојматеријалеККТикогаспецификациитеприкупувањетосеземааткакокритичноограничување.

Кога земањето примероци и тестирањето се употребуваат како алатка заверификација,употребливостанатестотчесто зависиодтоакакое земенматеријалот. Големината на земениот примерок и методот на земањепробисеодредениодризикотинивотонадоверба.Земањетопримероции микробиолошките анализи не можат сами по себе да ја осигураатбезбедностанахраната.ИакомикробиолошкитеанализинемаатулогаприверификацијатанаHACCP,тиесекористатзаверификацијанаефикасностанаHACCPпланотизаосигурувањедекаидентификуванитемикробиолошкиограничувањанесенадминатикогасеутврденикритичнитеограничувањаза елиминација или намалување на патогените микроорганизми доприфатливониво.Воовојслучај,должинатанавреметопотребнозаправењемикробиолошкаанализанесоздаваоперативнипотешкотии.

Фреквенција на верификација

ВерификацијататребадасеизведуваспоредпретходноутврдениотраспоредзаверификацијанаХАЦЦПпланотилисекогашкогапостојатиндикациидекаможедасепроменистатусотнабезбеднахрана.Ваквииндикацииможедабидат:

- СогледувањетодекаККТнемадафункциониравозададенитекритичниограничувања;

- Согледувањето дека прегледот на записи индицира непостојанмониторинг;

- СогледувањетодекапрегледотназаписииндицирадекаККТпостојанофункциониранадвородкритичнитеограничувања;

- Поплакитеодконсументитеилиотфрлањенапроизводотодстрананапотрошувачите;

- Новитенаучнисознанија.


Фреквенцијата на верификацијата може да се менува. Историјата напостапкитенаверификацијаукажуванатоадекакогапроцесотеподпостојанаконтрола,доаѓадонамалувањенафреквенцијатанаверификацијата.

Записи од верификацијата

Активноститеприверификацијататребадабидатдокументирани.Записитетребадасерезултатнаситеактивностиприизведенатаверификација.Овиезаписисодржатметоди,датуми,одговорнииндивидиуии/илиорганизации,резултати и превземени акции.Процедурите за верификација на целиотHACCPплантребадаседокументиранивопосебендокументнаHACCPпланот.

Законска верификација

Верификацијата треба да биде рутински дел од претходно пропишанатавладина инспекција. Причините за законска верификација се: обврскатанаВладатада ги заштитипотрошувачите,поддршкатанапрехрамбенатаиндустрија (посебно на малите и средните производители) и помош наиндустријатапритрговијасохранакадесебарасертификација.

ИнспектороттребадагодокументирапостоењетоиприменатанаHACCPпланот.

5.12. Задача 12 - Воспоставување евиденција и документација / Принцип 7

ПрипрегледувањетонасоодветностанаHACCPпланотипридржувањетонаHACCPсистемотсоHACCPпланот,записитеимаатесенцијалнозначење.

Записите покажуваат историјат на производниот процес, мониторинг,девијацииикорективниакции(вклучувајќигоиотфрлањетонапродуктот)штосејавуваатнаопределенаККТ.Записможедабидесекакваформаназапис, т.е. дијаграм на производниот процес, пишан запис, компјутерскизапис.КакоделодHACCPпрограмататребадабидатвклучениследнивечетиритипаназаписи:

• Дополнителна документација при развој на HACCP планот

Дополнителната документација при развој на HACCP планот содржиинформациииподатоциштобилеупотребенизапоставувањенаHACCPпланоткакоштосеанализанаопасноститеизаписитештојадокументираатнаучнатазаснованостприутврдувањетонаККТикритичнитеограничувања.Дополнителната документација при развој наHACCP планот треба да јавклучуваилистатаначленовитенаHACCPтимотинивнатаодговорност,како и сите формулари добиени за време на подготовката на HACCPпланот.


• Записи добиени при работењето на HACCP системот

Записите добиени при работењето на ХАЦЦП системот се чуваат за дадокажатдекаHACCPсистемотфункционираспоредHACCPпланот.Овиезаписисекористат зада седемонстрираконтролатаврзККТ за временапроизводството.

Во записите добиени при работењето на HACCP системот треба да сесодржатситеактивностиидокументиспоредпланот:

1. Записи од HACCP мониторингот2. Записи за девијациите и корективните акции

- Идентификацијанадевијантнатагрупапроизводи/производ- Количествонадевијантнатагрупапродукти- Природанадевијацијата- Информацијазаотфрлањенапроизводите- Описнакорективнатаакција

3. Записи за верификација/потврда- Внатрешнаналицеместоинспекција- Тестирањеипроценканаопремата- Калибрацијаиточностнаопрематазамониторинг- Резултати од активностите на верификација, вклучувајќи методи,

датуми,одговорнииндивидуи/организации,резултатиоданализиипревземениакции.

• Документација за употребените методи и процедури

Производителот требадачува записиодметодитеипроцедуритешто сеупотребуваатвоHACCPсистемот.Тиетребадасодржат:

- ОписнамониторингсистемотзакритичнитеограничувањазасекојаККТ,вклучувајќи:методииопремаупотребеназамониторинг;

- Планови за корективни акции при прекршување на критичнитеограничувањаиливо ситуациишторезултираат сопотенцијалниопасностизабезбедностанапроизводот;

- Описнапроцедуритезачувањезаписи,вклучувајќикопииодситеформулари;

- Описнапроцедуритезаверификацијаипотврда.

• Записи од програмите за тренинг на вработените

Записитезатренинготнаситевработенитребадасечуваат.Овиедокументисеодособенаважностзавработенитекоисеодговорнизамониторингнакритичните ограничувањанаККТина вработенитешто се учесници вопрегледувањето на девијациите, корективните акции и верификацијата.Овие вработени мораат да поминат соодветен тренинг за да можат вопотполностдагисфататсоодветнитепроцедури/методииакцииштотребадасепревзематприконтроланаККТ.

ПРИЛОЗИ


Прилог 1ОБРАЗЕЦ - Опис на производот

ОПИС НА ПРОИЗВОДОТ

ИМЕ/ИЊА НА ПРОИЗВОД:

1.Име/ињанапроизвод

2.Важникарактеристикинакрајниотпроизвод(пр.Aw,pHит.н.)

3.Какосекористиготовиотпроизвод

4.Пакување

5.Рокнатраење

6.Кадесепродавапроизводот

7.Обележувањенапроизводот

8.Контролапридистрибуција

Изготвеноод:

Одобреноод:

Ревизијабр.

Датум: Страни: Именадокумент:Опис на производот


Прилог 2 ОБРАЗЕЦ - Листа на состојки на производот и влезниот материјал

ЛИСТА НА СОСТОЈКИ НА ПРОИЗВОДОТ И ВЛЕЗНИОТ МАТЕРИЈАЛ

СИРОВИНА МАТЕРИЈАЛ ЗА ПАКУВАЊЕ

СУВИ СОСТОКИ

ДРУГО




Датум: Страни: Именадокумент:Листа на состојки


Прилог 3 ТАБЕЛАНАПРОЦЕНКАНАРИЗИКОТ

ВЕРОЈАТНОСТ ОД ПОЈАВА НА

ОПАСНОСТАНИСКА УМЕРЕНА ВИСОКА

ТЕЖИНА НА ОПАСНОСТА

НИСКА

УМЕРЕНА

ВИСОКА

Легенда:

- Незначаенризик-ОвојризиксеконтролирасоимплементацијанаДобраПроизводнаПракса

- Значаенризик-ПотребнаеимплементацијанаДобраПроизводнаПраксаидокументиранаконтролазаверификациј

- Многузначаенризик-ПотребноеодредувањенаКритичнаКонтролнаТочказадасеелиминираилиминимизираверојатностазапојававоприфатливониво


Прилог 4 ОБРАЗЕЦ - Анализа на опасности

АНАЛИЗА НА ОПАСНОСТИ

ИМЕ/ИЊА НА ПРОИЗВОД

СИРОВИНА/ПРОИЗВОДЕН

ЧЕКОРВИД НА ОПАСНОСТ КОНТРОЛНА

МЕРКА

Биолошка:Хемиска:Физичка:Биолошка:Хемиска:Физичка:Биолошка:Хемиска:Физичка:Биолошка:Хемиска:Физичка:




Датум: Страни: Именадокумент:Анализа на опасности


Прилог 5ПРИМЕРНА“ДРВОНАОДЛУКИ“ПРИИДЕНТИФИКАЦИЈАНАККТ


HA

CC

P П

ЛА

Н

ПРО

ИЗВ

ОД

ЕН П

РОЦ

ЕС:

Про

изво

ден

чеко

рО

пасн

ост

Кон

трол

на

мер

каД

рво

на о

длук

иК

рити

чна

гран

ица

Мон

итор

инг

проц

едур

аК

орек

тивн

а ак

ција

Одг

овор

но

лице

Запи

си1

23

4C

CP

Изг

отве

но о

д:О

добр

ено

од:

Реви

зија

бр.

Дат

ум:

Стр

ани:

Им

е на

док

умен

т:H

AC

CP

ПЛ

АН

Прилог 6 ОБРАЗЕЦ - HACCP ПЛАН

Documents

Upatstvo Za Implementacija Na HACCP