nite I Konu HaritasA-Sosyolojinin Alan1.Sosyolojinin tanm 2.Sosyolojinin konusu3.Sosyolojinin amac4.Sosyolojinin zellikleri5.Sosyoloji bilmenin yararlar6.Sosyolojinin bilim oluu7.Sosyoloji biliminin aratrma ilkeleriC-Sosyolojide Aratrma Teknikleri B-Sosyolojinin Dier Bilimlerle likisi1.Sosyoloji-Tarih2.Sosyoloji-Psikoloji3.Sosyoloji-Antropoloji4.Sosyoloji-Hukuk5.Sosyoloji-Ekonomi6.Sosyoloji-Siyaset Bilimi7.Sosyoloji-CorafyaD-Toplum ve Snflandrlmas

SOSYOLOJNN KONUSU VE TANIMI1.Sosyolojinin Tanm: Toplumlarn oluumunu, deiimini, geliimini, yapsn, iindeki unsurlar, ilikileri bilimsel yntemlerle inceleyen, yorumlayarak kuramlara, genellemelere ulamaya alan pozitif bilimdir.2.Sosyolojinin Konusu: Ksaca toplumdur. Toplumsal iliki, toplumsal gruplar, kurumlar, (aile, arkada, dernek, sendika, ekonomi, eitim, din vs.), toplumsal olaylar, kltr, toplumsal tabakalama, toplumsal stat ve roller, toplumsal geliim, deiim ve zlmeler3.Sosyoloji Biliminin Amac: Her toplumu kendi koullar iinde nesnel ve somut olarak tanmak ve anlamakToplum ve unsurlarnn tarihsel geliim, deiim srelerini aramak ve anlamakToplumsal deiim sreci ile ilgili olarak ngrlerde bulunmak

4.Sosyoloji Biliminin zellikleriBireysel sorunlarla ilgilenmez, toplumsal sorunlar konu edinir.Objektif (nesnel) bir bilimdir. Olmas gerekeni deil olan olduu gibi incelerNormatif deil, pozitif bir bilimdir. Yani kural koyucu deil fakat ispat edilebilen bir bilimdir.deal toplum yapsn aratrmaz.Toplumsal olaylar sebep-sonu ilikisinde inceler.Genellenebilir bir bilgidir.Her toplum iin geerli evrensel kurallar koymaz Dier sosyal bilimlerle iliki iindedir.Toplumsal sorunlar iin neriler getirebilir. Toplumsal olaylara bak btncdr.

5.Sosyoloji Bilmenin Yararlarnsan ilikileri hakknda bilgi verir.Toplumsal gereklii tantr.eitli toplumlar kendi gereklii iinde tanma imkn sunarak nyarglardan arndrr.Toplumsal sorunlarmz zmede yardmc olur.Toplumlarn geliimi, deiimi hakknda bilinlenmemizi salar.GB

6.Sosyolojinin Bilim OluuSosyolojinin bilim oluu 18.yy da balamaktadr. Daha nce sosyolojinin konular felsefe ile i ii idi. lk ada sofistler, Platon ve Aristoteles sosyolojinin konularna deindiler. Orta ada toplumsal olaylar nedensellik ilkesiyle aklayan Sosyolojide nemli bir yeri olan bn Haldun grlmektedir. Avrupada reform ve Rnesans hareketleriyle balayan deiim ve zellikle Fransz ihtilali toplumsal olaylarn artn gstermekteydi. Daha sonra sanayi devrimi de bu olaylar tetiklemi bylece toplum kuramlar ortaya kmaya balamtr. 19.yy da ilk defa sosyoloji ifadesini kullanan Auquste Comte, sosyolojinin pozitifliini vurgulayarak felsefeden ayrmtr. Comte gre sosyolojinin iki blm:1.Sosyal statik: tek tek toplumsal kurumlarn yap ve kurulu yasalarn betimleyen, birey ve toplumu kendi kesiti iinde hareketsiz olarak inceleyen blmdr.2.Sosyal Dinamik: Uygarln eitli dnemlerinde deimeleri aratran, toplumu dinamik bir sre olarak aratran blmdr. Karl Marx sosyolojide diyalektik yaklamn, H.Spencer organizmac biyolojik yaklamn, Emile Durkheim ilevselci yaklamn ncln yaparak sosyolojinin kuramsal erevesini oluturmulardr. Le Play ise alan aratrmalaryla katkda bulunmutur. lkemizde ise ziya Gkalp ve Prens Sabahattin sosyolojinin ilk ncleridir.

6.Sosyolojinin Bilim OluuBilimin zellikleriBilimsel bilgi kesindir.Bilim seicidir.Bilim mantksaldr.Bilim evrenseldir.Bilim sistemlidir.Bilim genelleyicidir.Bilim ngr salarSosyoloji deKendine zg gzlenebilir konuya sahiptirBilimsel yntemlerle elde edilmektedirKendine zg aratrma tekniklerine sahiptir.

7.Sosyoloji Biliminin Aratrma lkeleriSomutluk ilkesi: yani metafizik konularla ilgilenmez.Nesnellik ilkesi: bilim adam nyarglardan, inanlardan, kiisel eilim ve deerlerinden arnk olmas gerekir. Olmas gerekeni deil olan olduu gibi incelemek.Bilmediini varsayma ilkesi: nesnelliin uygulanabilmesi iin hibir ey bilmiyormuasna hareket etmektir.Nedensellik ilkesi: Her toplumsal olayn nedeni yine bir baka toplumsal olaydr. Yani toplumsal olaylardaki etken faktr bireysel davranlar deil daha nceki toplumsal olayladr.Konunun snrlandrlmas ilkesi: toplumsal olaylar bir btndr. Fakat tm toplumu, olaylar zaman, emek, maliyet ynnden incelenmesi mmkn olmadndan incelenecek konu amaca uygun olarak snrlanmas gerekir.Toplumsal olaylarn deiebilirlii ilkesi: toplumsal yap, zellikler, yaam, kltr ilikilerin her zaman deiime ak olduunu unutmamak gerekir.

Sosyolojide veri toplama teknikleriToplum bilimlerinde aratrmalar iki grupta toplanrKuramsal aratrmalar: toplumu btnsel olarak ele alnp, dier aratrma sonularndan ve tarih biliminin verileri kullanarak belgeler araclyla dorulanmaya allr.Alan(saha) aratrmalar: anket, monografi, sosyometri ve bir takm gzlemlere dayanarak aratrmalar yaplr.Sosyoloji aratrmalarnda; sanat eserleri, mektuplar, kitaplar, saysal verilerden de yararlanlarak kaynak taramas da yaplr.

1.GzlemToplumsal olaylara hibir mdahalede bulunmadan olan olduu gibi aratrmaktr. Gzlem, basit gzlem ve sistematik gzlem diye ikiye ayrlr. Basit gzlem, standard belli bir teknie dayanmayan tekrarlanmas rastlantlara bal gzlemdir. Ky, okul gibi kk topluluk ve kurumlardaki davran, yaam biimlerini tutumlar gzlenir. Basit gzlem de katlml ve katlmsz diye ikiye ayrlr. Katlmsz gzlem: aratrmacnn olaya hibir etkide bulunmadan dardan yaplan gzlemdir. Katlml gzlem ise; aratrmac olayn iindedir. Fakat olay aratrlrken aratrlan kiiler aratrmacnn farknda olmamas gerekir ve yine olay kendi ak iinde gzlenir. Sistematik gzlem ise; standart veri toplama aralar ile toplanan ve aratrmacnn konusu, amac belli olup teyp kamera fotoraf makinesi gibi aralar da kullanabilir.

2.Anket (Soru Kd)Belli kii, grup ya da topluluklarnn belli bir konudaki duygu, dnce, tutumlarn renmek iin hazrlanan soru listeleridir. rnek: Piyasaya yeni srlen bir deterjan hakknda ev hanmlarnn duygu dncelerini renmek amacyla anket uygulanabilir. Aratrlan konu ile ilgili bireylerin oluturduu gruba aratrma evreni denir. Anket uygulamalarnda toplumdaki tm bireylere ulamak mmkn olmad iin Aratrma evreni iinden belli yntemlere gre seilen gre seilen gruba rneklem denir. rneklem aratrma evreninin tm zelliklerini yanstmasna dikkat edilmelidir. Anketler oktan semeli veya doru-yanl niteliinde hazrlanabilir. nternette, telefonla, mektupla, yz yze soru kadn okuyarak uygulanabilir.

3.Grme (Mlakat)Bireylerin beli bir konudaki duygu ve dncelerini renmek amacyla yaplan yz yze karlkl bir konumadr. ki biimde uygulanabilir. Konular maddeler halinde sralanarak grmeci konular hakknda serbeste istedii gibi sorular sorabilir (nformel grme). Ya da sorular nceden standart ekilde hazrlanr (formel grme). Grme tekniini olumlu yan kiini ilgisi konuya ekilebilir, anlalamayan sorular tekrarlanabilir ve ayrntl bilgiler edinilebilir. Olumsuz yan ise cevaplar tm ayrntlaryla saptanamayabilir, grmeciden dolay salkl bilgiler alnamayabilir. Byk gruplara uygulanmas zaman ve maliye ister.

4.MonografiSnrlar belirlenmi tek bir konunun derinlemesine incelenmesidir. rnek: baclkla veya arclkla geinen ailelerin tm ynleriyle inceleme yaam tarzlar, ocuk saylar, eitim dzeyleri, baka geim kaynaklar, yerleim, ev biimleri, kltrleri, inanlar monografik incelemeleri ilk defa farnsz sosyolog Le Play 1850lerde maden iileri zerinde yapmtr. Gnmzde bu teknik daha ok ky gruplar, dernek, sendika gibi meslek gruplar hakknda bilgi toplama arac olarak kullanlmaktadr.

5.Sosyometri

Kk gruplardaki sevgi, arkadalk, dostluk gibi birbirleri hakkndaki duygu, dncelerini, yaklama ve uzaklama modellerini aratran tekniktir. Sosyometri, grup iindeki dayanmay tespit ederek geimsizlik ve uyumsuzluklar gidermeyi amalar. Bu yntemle, bireyler arasndaki ilikilerin derecesi, kimin liderlik zellikleri tad, grup ii iletiim tespit edilebilir. Soru tipleri; snfta kiminle oturmak istersin?, snfta davranlarndan holanmadn kii kimdir?, kiminle almak istersin?, kendini kime yakn hissediyorsun? gibi. Bu sorulara verilen cevaplar sonucunda grup ii ilikileri gsteren haritaya sosyogram (iliki haritas) denir.

Sosyogram rnei

6.Olay incelemesiTek bir olay veya kii zerine ayrntl olarak ve zaman ierisinde grlen deimeleri iine alacak ekilde btn boyutlaryla youn bir gzlem ve analizle sonuca varlmasdr. Toplumsal olaylarn hangi koullarda gelitiini, olaya karan kii veya gruplarn hangi etkenlerle hareket ettii, olayn dourduu sonular olay incelemesiyle belirlenebilir. Aratrma belli bir rnek olay zerinde younlar, incelenen birey says da olduka snrldr. Ama, toplumsal birimlerin ortak zelliklerini tespit etmek, konunun ayrntlarn renmek, gelime koullarn ve bugnk duruma gelinceye kadar geirdii aamalar tespit etmektir. Bu teknik kriminoloji (su saylan eylemleri inceleyen bilim) alannda ok kullanlmaktadr. Bu teknikle elde edilen bilgileri daha byk gruplara genellemek doru deildir. nk tek bir grup, kurum, olay, birim veya kiilerden alnan bilgilerdir. Olay incelemesinde eitli belgeler, yaam ykleri, mektuplar, anlar, z eletiriler, mahkeme kaytlar, haberler, rportaj gibi belgelerden yararlanlr.

7.statistiksel incelemeToplumsal olaylardaki niceliksel deimelerin saysal ifadelere dklerek, snflandrlarak, grafik ve tablolara dkerek yorumlanmasdr. Korelsyon hesaplaryla toplumsal olaylar arasndaki ilikiler tespit edilir. Resmi veya zel kaytlardan yararlanlr. 20002005 yllarnda bayram tatillerinde trafik kazalar istatistiklerinin incelenerek sebep sonu ilikisi tespit edilebilir. Nfus saymlar, seim sonularnn incelenmesi..

1.Sosyoloji-TarihHer ikisi de toplumsal olaylar konu edinir. Her toplumsal olgu tarihsel bir olgudur, her tarihsel olgu da toplumsal bir olgudur. Fakat tarih yer ve zamana bal olarak tek olaylar tek ele alrken, sosyoloji yer ve zamandan bamsz, olaylar arasndaki ilikiye nem verir. Yani tarihteki toplumsal olaylardan hareketle toplumsal olgulara ulamaya alr. rnein, 1879 Fransz ihtilali, 1917 Sovyet devrimi gibi tarihi, somut olaylardan yola karak devrim, ihtilal, sava, reform gibi olgulara hakknda yarglara ulamaya alr. Tarih sosyoloji iin bir laboratuar niteliindedir.

2. Sosyoloji-PsikolojiHer ikisinin de konusu insandr. Psikoloji, duyum alg, renme, dnme, bellek, kiilik, zek, yetenek gibi bireysel davran ve zellikleri incelerken, sosyoloji ise toplumsal davranlar konu edinir. Fakat bireyin toplumsal yn psikolojiyi ilgilendirdii iin, toplumu da oluturan insanlar olduu iin sosyal psikoloji adnda yeni bir bilim dal olumutur.

3.Sosyoloji-CorafyaCorafya, yer ekillerini, iklimi, bitki rtsn, yeralt ve yer st zenginliklerini, nfus hareketlerini inceler. Yani insann yaad doa koullarn inceler. Corafyann konular ise insan, toplum davranlarn etkilemesi nedeniyle sosyolojinin konusuna girer. nsanlar yaadklar alanlarn, dalk, ova, deniz kys, kuraklk, iklim zellikleri insanlarn ekonomik yapsn toplum yapsn, yaam biimlerini etkilemesi dolaysyla sosyolojinin alanna girer.

4. Sosyoloji-AntropolojiHer ikisinin de konusu toplumdur. Fiziki antropoloji insann kkenini, rkn, sosyal antropoloji de toplumlarn evrimini, trn, kltrlerinin kkenini, kaynaklarn, deiimini inceler. zellikle ilkel toplumlarn inanlar, yaam biimleri, evlenme, giyim, retim aralar, barnma yerlerini konu edinir. Sosyoloji bu bilgilerden yararlanarak gnmz toplumlarnn yaam biimleri, toplum yaplaryla karlatrarak gnmz toplumlarn daha iyi anlalmasn salar.

5. Sosyoloji-HukukHukuk, toplumsal dzenin salanmas iin kurallar koyan normatif bir bilimdir. Toplumsal bir kurum olan hukuk, yasalarn hazrlanmasnda toplumun rf, adet, ahlak, din kurallarn, evrensel insan haklarn gz nnde tutmak zorundadr. Dolaysyla sosyolojinin verileri hukuk iin nemelidir. Bunun yannda hukuk ile toplumsal yap arasndaki ilikiler, insan ve toplumsal yaam zerindeki etkisini sosyoloji inceler. Sosyolojinin hukukla ilgilenmesi Hukuku sosyolojisi denilen yeni bir bilim dal ortaya karmtr.

6. Sosyoloji-EkonomiEkonomi; snrsz saydaki insan ihtiyalarn snrl saydaki mal ve hizmetlerle karlama bilimidir. retim-tketim, arz-talep, mal ve hizmetlerin paylam gibi ekonomik faaliyetler, enflasyon, deflasyon(durgunluk), devalasyon gibi ve ekonomik sorunlar toplumsal yaamla dorudan ilikili olup bu iliki ekonomi sosyolojisi diye yeni bir alan dourmutur.

7. Sosyoloji-Siyaset BilimiSiyaset bilimi, devletin, hkmetin oluumu, ileyii, rgtlenii, g ve otoritenin kaynan inceleyen bilimdir. Siyaset biliminin bu konular ise toplumsal yaam zerinde dorudan etkisi vardr. Bu iki bilimin ilikisinden ise siyaset sosyolojisi ad verilen bilim domutur. Etnografya: Yaz dili olmaya ilkel topluluklar aratran bilimEtnoloji: lkel toplumlarn karlatrmasn yapar.

TOPLUMTanm: Kendini korumak, hayatlarn srdrmek, temel ihtiyalarn karlamak iin ibirlii yapan, karlkl etkileimde bulunan, ortak bir kltre sahip, ayn corafyada yaayan insanlarn oluturduu en byk gruba toplum denir. Toplum olabilmenin KoullarBelli bir toprak paras (yurt) zerinde yaamaOrtak bir kltre sahip olmaBireylerin birlikte yaama istei tamasOrtak karlarn olmas ve bu amala ibirlii yapmaDeimeye ramen sreklilik gstermeToplumun levlerinsanlar karlkl iliki ve etkileimde bulunurlaryelerini toplumsallatrr.yelerinin sergiledii davran biimlerinin devamlln, korunmasn salar.Bireylerin iletiim ihtiyacn karlar.

Toplumsal Olay-Toplumsal OlguToplumsal Olay: nsanlar aras ilikilerde bir defa olup biten toplumsal oluumlardr.Toplumsal Olgu: Ayn nitelikteki toplumsal olaylarn genel ifadesidir.Toplumsal Olaylarn zellikleriSosyal olaylar kolektiftir. nsanlar tek bana toplumsal olay meydana getiremez.Toplumsal olaylar zorlaycdr. Davranlar biimlendirir.Toplusal olaylar toplumdan topluma ayn toplumda da zaman iinde deiebilir.Toplumsal olaylar kuaktan kuaa aktarlan kltr eleridir.Toplumsal olaylar saylarla ifade edilebilir.

Toplumlarn SnflandrlmasCemaat (Topluluk)Ortak irade vardr.Grup karlar nceliklidir.Gelenekler etkilidir.Birincil ilikiler etkindir.Doal dayanma (mekanik) vardr.Kolektif mlkiyet vardr.rnek ky

Cemiyet (Toplum)Bireysel irade vardr.Bireyin karlar nceliklidir.Yazl kurallar etkilidir.kincil ilikiler etkindir.Szlemeye dayal dayanma (organik) vardr.Bireysel mlkiyet vardr.rnek kentToplumsal ilikilerine Gre,Toplumsal Yaplarna Gre

Toplumlarn SnflandrlmasToplumlarn tarihsel geliim aamalarna (evrimine)gre1.lkel ToplumlarGebe yaayan geimini avclk ve toplayclkla salayan nfusu az olan toplumlardr.Klan (Sop) Boy (Fratri) zellikleriGebedirler. Topraa yerlememilerdir.Ekonomi avclk ve toplaycla dayaldr.Mlkiyet ortaktr, zel mlkiyet yoktur. blm, ya ve cinsiyete gredir.Totem inanc vardr.Egzogami evlilik vardr. Ayn klana mensup kiiler evlenemez.Toplusal dzen tabularla salanr. Su bireysel olsa da ceza tm klana verilir.Anaerkil aile dzeni vardr. Aile reisi annenin en byk erkek kardeidir.Yneten ynetilen ayrm yoktur. Klan: hayvan, bitki veya herhangi bir nesneden (totem) var olduklarna inanan ve kendini akraba sayan gebe toplumudur.Boy: Klanlarn birlemesiyle oluan topululuklardr.Totem: klan yelerinin kendilerinin geldiklerine inandklar nesnelerTabu: yaplmas yasaklanm kurallar. Totemi ldrmeme, yememe, koparmama...

Toplumlarn Snflandrlmas2.Tarm toplumlarGebe hayat; ekonomik, demografik, ve dini nedenlerle yar gebelie ardndan yerleik hayata dnmtr.a.zler (Airetler)Boylarn birlemesiyle oluan ilk yerleik toplumsal yaam biimidir.Ekonomi tarm ve hayvancla dayanr.Yneten ve ynetilen ayrm balamtr. lk devlet biimi ortaya kmtr.blm aile, akraba iindedir, Cinsiyete gre deildir.Mlkiyet ailenindir, airetindir.Ataerkil aile yaps vardr.Din ata ruhlarna tapma, canl veya cansz varlklarn kutsal ruh tadklarna inanma (animizm) vardr.Topraa yerlemeyle birlikte zel mlkiyet ortaya kmaya, ardndan mlkiyet savalarna, savatan yenilenlerde kleci bir toplumsal yapy dourmutur.

Toplumlarn Snflandrlmasb.Siteler (kentler)zlerin birlemesi ile doan sitelerin ortaya k nedenleri:retim fazlalklarnn pazarlanmasOrtak dmana kar savunmaOrtak ibadet, tapnaklarn etrafna yerlemezellikleri:Ekonomi tarma dayanr.Zanaat ve ticaret ortaya kmtr.Aile yaps ataerkil, akrabalk babadan geer babann otoritesi snrszdr.Mlkiyette zelleme vardr.lk mahkemeler, ilk yazl kanunlar ortaya kmtr.Din ok tanrclktr(politeizm)Toplumsal snflar ortaya kmtr(kleler, iftiler, din adamlar, soylular)Otokratik ynetim vardr.Su ve cezalar bireysellemitir.

Toplumlarn Snflandrlmasc.mparatorlukKentlerin ekonomik ve siyasi olarak gelimesi sonucu dier kentleri egemenlii altna almas sonucu imparatorluklar ortaya kmtr.zellikleriEkonomi tarma dayanr. Toprak imparatorundur, ilenmesini belli kiilere vermitir.Zanaatkrlar rgtlenmitir. (Lonca ve ahilik)Ynetim monariktir.Heterojen toplum yaps vardr.Din, tek tanrclktr (monizm)

Toplumlarn Snflandrlmasd. Feodalitelermparatorluklarda merkezi idarenin zayflayp yerel ynetimlerin glenmesiyle ortaya kmtr. Ekonomi tarma dayanr.Mlkiyet feodaldir. lkenin banda kral vardr fakat toprak senyrler(derebeyi) arasnda paylalm olup mutlak hakimdirler ve bireyin de derebeyine mutlak itaati gerekir. Toplumsal snflar ortaya kmtr. Senyr, burjuva (ken soylusu), din adam, serflerZanaatlk ve kk iletmeler(manifaktr retim=ev ii ve pazar iin yaplan retim) gelimitir.

Toplumlarn Snflandrlmas3.Sanayi ToplumlarMilletler: Ayn toprak paras zerinde yaayan ayn kltr, din, dil dnce ve duygu birlii olan tehlikelere birlikte tepki gsteren topluma millet denir.Milleti oluturan unsurlarEkonomi birlii: Toprak birlii (vatan)Soy birliiDil birliiDin birliiTarih kltr ve lk birlii

Dier Farkl ltlerDnsel lt (Auguste Comte yapt snflama) Teolojik aama, Metafizik aama, Pozitif aamaEkonomik lt (Karl Marxn yapt snflama)lkel toplumKleci toplumFeodal toplumKapitalist toplumSosyalist toplumKomnist toplumYnetim lt (Karl Poppern yapt snflama)Ak toplumlarKapal toplumlarBunun yannda Alvin Toffler; tarm, sanayi ve sanayi sonras toplumlar olarak, Robert Redfield; ky, kent toplumlar olarak ta snflandrmlardr.