Tygodnik Gospodarczy PIE

8 stycznia 2021 r.

1/2021

2Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r. Unijne fundusze dadzą impuls inwestycyjny

w Polsce w latach 2022-2025

→ W najbliższych siedmiu latach Polska pozy-ska środki z UE o wartości około 137,5 mld EUR, z czego ponad połowa trafi do kraju do 2023 r. Unijny budżet składa się z dwóch części – tradycyjnych wieloletnich ram finansowych (WRF) oraz nowego Europejskiego Instrumentu Odbudowy (EIO, NextGenerationEU) finansowa-nego przez rynki kapitałowe.

→ Najważniejszym elementem EIO jest Re-covery and Resilience Facility (RRF). Ma on zapewnić impuls inwestycyjny w pierwszych latach perspektywy finansowej, by wesprzeć odbicie gospodarcze po pandemii. W latach

2021 i 2022 Polska pozyska z tego instrumentu ponad 20 mld EUR w formie grantów. Pozosta-łe ponad 4 mld EUR napłyną w 2023 r. Finalna kwota zostanie potwierdzona na podstawie ostatecznych danych o wzroście gospodar-czym poszczególnych państw w latach 2020 i 2021. Środki z RRF będą przeznaczane głównie na transformację energetyczną, niskoemisyjny transport i cyfryzację. Ponadto, w ramach RRF Polska będzie miała do dyspozycji limit ponad 34 mld EUR niskooprocentowanych pożyczek. Wykorzystanie środków z RRF będzie mogło na-stąpić maksymalnie do 2026 r.

↘ Wykres 1. Szacunkowa alokacja funduszy unijnych dla Polski z WRF 2021-2027 oraz EIO (w mld EUR w cenach bieżących)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie szacunkowych danych KPRM.

→ Dodatkowo w pierwszych latach perspek-tywy finansowej Polska otrzyma większość środków z funduszu sprawiedliwej transfor-macji oraz znaczną część kwoty przyzna-nej w ramach rozwoju obszarów wiejskich. W 2021 r. Polska będzie też beneficjentem in-strumentu REACT EU, który wesprze przedsię-biorstwa, sektor zdrowia czy kwestie związane z infrastrukturą energetyczną, zatrudnieniem i integracją społeczną z możliwym finansowa-niem wstecznym wydatków z 2020 r.

→ Dzięki przesunięciu środków na początek perspektywy, roczna alokacja środków w la-tach 2021-2022 będzie rekordowo wysoka i przekroczy 26 mld EUR. Faktyczne transfery będą prawdopodobnie przesunięte w czasie, dlatego należy spodziewać się największego wzrostu inwestycji z napływu środków unijnych w latach 2022-2025 i wówczas nastąpi również największy krótkookresowy impuls dla PKB.

→ Dzięki członkostwu w UE Polska otrzymała znaczne środki zwiększające krajowy zasób

0

5

10

15

20

25

30

2027202620252024202320222021

RRF: Instrument Odbudowy i Odporności - grantyWPR: płatności bezpośrednie

Polityka spójności - REACT EU

WPR: rozwój obszarów wiejskichFundusz Sprawiedliwej Transformacji

Polityka spójności

3Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

finansowy na inwestycje. Od 2004 r. do listo-pada 2020 r. z UE do Polski trafiły środki finan-sowe w wysokości ponad 191 mld EUR, z odli-czeniem polskich wpłat do unijnego budżetu – 129 mld EUR [1]. Razem ze środkami prze-dakcesyjnymi pozyskanymi w latach 2000-2004 kwota netto transferów przekroczyła

130 mld EUR. Stanowiło to średniorocznie ponad 2 proc. dochodu narodowego brutto od 2004 r. Komisja Europejska prognozuje, że fundusze z perspektywy 2014-2020 zwiększą PKB Polski o 3,5 proc. na koniec tego okresu i o 0,6 proc. w następnych czterdziestu latach w porównaniu do scenariusza bazowego [2].

↘ Wykres 2. Skumulowane roczne wydatki unijne w Polsce w latach 2000-2019 (w mld EUR)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie: https://ec.europa.eu/budget/graphs/revenue_expediture.html [dostęp: 04.01.2021].

[1] https://www.gov.pl/web/finanse/transfery-polska-ue

-unia-europejska [dostęp: 04.01.2021].

[2] https://ec.europa.eu/jrc/en/science-update/

gdp-effects-eu-cohesion-policy-2014-20-poland [dostęp:

05.01.2021].

(MW)

Jakich inwestycji w bieżącej dekadzie potrzebuje Polska?

→ Bieżąca dekada przyniesie znaczny wzrost nakładów na energetykę, telekomunika-cję oraz sieć drogową. Global Infrastruc-ture Hub (GIH) wskazuje, że Polska wciąż za mało inwestuje w pierwszych dwóch ob-szarach. Problemem są także stosunkowo niskie nakłady na koleje wysokiej prędkości oraz, w mniejszej skali, lotnictwo i transport morski. Polska osiąga wyniki zbliżone do globalnych liderów w przypadku inwestycji hydrologicznych.

→ GIH jest projektem państw G20, który ana-lizuje potrzeby inwestycyjne dla wypełnie-nia celów zrównoważonego rozwoju oraz

harmonizacji dostępu do infrastruktury. Projektowi patronują m.in. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) i Azjatycki Bank Inwestycji Infrastrukturalnych (AIIB), a pra-ce analityczne prowadzą firmy konsultingowe Oxford Economics oraz PwC. Firmy szacują dwa współczynniki – potrzeby inwestycyjne oraz lukę inwestycyjną. Pierwszy opisuje po-ziom nakładów, który kraj może osiągnąć, jeżeli będzie rozwijać technologię w tempie global-nych liderów. Luka inwestycyjna stanowi różni-cę między estymowanymi potrzebami a tren-dem ekstrapolowanym na podstawie danych o poniesionych nakładach w latach ubiegłych.

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

2005

2004

2003

2002

2001

2000

https://ec.europa.eu/budget/graphs/revenue_expediture.htmlhttps://www.gov.pl/web/finanse/transfery-polska-ue-unia-europejskahttps://www.gov.pl/web/finanse/transfery-polska-ue-unia-europejskahttps://ec.europa.eu/jrc/en/science-update/gdp-effects-eu-cohesion-policy-2014-20-polandhttps://ec.europa.eu/jrc/en/science-update/gdp-effects-eu-cohesion-policy-2014-20-poland

4Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

→ Organizacja szacuje, że Polska w 2020 r. po-trzebuje rocznych nakładów rzędu 7,2 mld USD (w cenach z 2015 r.) na inwestycje ener-getyczne, 4,9 mld USD na sieć drogową oraz 4 mld USD na rozwój telekomunikacji. Agen-cja wskazuje, że realizacja nakładów na infra-strukturę drogową nie powinna stanowić pro-blemu, natomiast potencjał do zrealizowania

wydatków na energetykę i telekomunikację jest o 12 proc. niższy od potrzeb po pomi-nięciu wahań cyklicznych. Bieżące projekcje wskazują, że do 2030 r. wartości te wzrosną realnie odpowiednio o 28 proc., 21,5 proc. i 20 proc. Luka inwestycyjna dla energetyki i telekomunikacji bez impulsów publicznych rozszerzy się z 12 proc. do 15 proc.

↘ Wykres 3. Szacowana luka inwestycyjna (mld USD, ceny z 2015 r.)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Global Infrastructure Hub.

→ Grupa szacuje, że największe niedobory inwe-stycji widoczne są w transporcie kolejowym. Obecnie luka wynosi 1 mld USD rocznie, co sta-nowi 57 proc. szacowanych potrzeb. Równie wysokie odsetki niedoborów raportowane są w przypadku lotnictwa i inwestycji morskich (od-powiednio 59 proc. i 71 proc. potrzeb). Odpowia-dają im jednak znacznie mniejsze kwoty – odpo-wiednio 0,2 mld USD i 0,1 mld USD. Podobnie

jak w przypadku energetyki GIH szacuje, że luka inwestycyjna będzie się rozszerzać do 2030 r.

→ Me to d o l o g i a p r z y j ę t a p r ze z G I H n i e uwzględnia zmian strukturalnych, które pojawią się po pandemii. Instytucja z dużym prawdopodobieństwem przeszacowuje po-trzeby oraz lukę inwestycyjną dla lotnictwa i niedoszacowuje nakładów na infrastrukturę telekomunikacyjną.

(JR)

Unia dogaduje się z Chinami?

→ 30 grudnia 2020 r. Chińska Republika Ludowa (ChRL) i Unia Europejska zakończyły negocja-cje nad Kompleksową Umową Inwestycyjną (Comprehensive Agreement on Investment – CAI). Porozumienie negocjowane od 2013 r. ma znacznie poprawić dostęp unijnych in-westorów do chińskiego rynku i chronić ich

przed wymuszanym transferem technologii. Kluczowy jest zarówno swobodny dostęp do inwestycji w poszczególnych sektorach (przez zniesienie wymogów licencyjnych), jak również stworzenie w nich równych szans, tzw. „level playing field”. Jest to szczególnie istotne w kon-tekście inwestycji w ChRL, w których państwo

0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

HydrologiaSieć drógPortyLotnictwoTelekomunikacjaEnergetykaKolej

2020 2030

5Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

jest bardzo zaangażowanie w prowadzenie po-lityki gospodarczej wspierając państwowe fir-my lub subsydiując funkcjonowanie poszcze-gólnych sektorów. Do wejścia umowy w życie konieczna będzie jej ratyfikacja przez Radę UE oraz Parlament Europejski.

→ Przy okazji zakończenia negocjacji padały za-rzuty, że były one prowadzone przez Komisję Europejską i niemiecką prezydencję w mało transparentny sposób, w efekcie czego same państwa nie mają pełnego obrazu porozumie-nia. Jego oficjalny tekst jest bowiem dopiero przygotowywany i ma być gotowy do końca lutego br. Z dostępnych informacji wynika [3], że chińscy inwestorzy mają mieć zagwaranto-wany dotychczasowy prosty dostęp do unijne-go rynku i mniejsze niż w poprzednich latach kontrole chińskich inwestycji. Europejskie fir-my mają uzyskać nieograniczony dostęp do drugiej co do wielkości gospodarki świata, z wyłączeniem strategicznych sektorów:

Wyłączone sektory

Dopuszczone wyjątki w obrębie tych sektorów

samochodowy samochody elektryczne

zdrowotny europejska prywatna służba zdrowia jedynie w największych chińskich miastach, w pozosta-łych tylko joint venture

usługi internetowe

dostarczanie internetu użyt-kownikom końcowym

lotniczy max. 25% zagranicznych udzia-łów w schemacie joint venture

B&R -

badania rynku -

energetyka -

gromadzenie i przetwarzanie danych

-

→ Otworzyć ma się zarazem chiński sektor finan-sowy (z wyłączeniem: zarządzania aktywami i funduszami oraz ubezpieczeń), jednak wynika to z reform wdrażanych w poprzednich latach, a nie samej umowy inwestycyjnej.

→ Co istotne, umowa nadal pozwala obu stro-nom na zachowanie dużej arbitralności w za-kresie akceptowania inwestycji. Ze względu na bezpieczeństwo narodowe czy inny wyższy in-teres, każda z jej stron ma prawo na mocy in-dywidualnej decyzji prawo do jej odrzucenia. Co więcej, na początku grudnia 2020 r. ChRL

przyjęła zasady dotyczące akceptacji zagra-nicznych inwestycji – przyjęty protokół zakła-da drobiazgowe prześwietlanie każdej z nich pod kątem szeroko rozumianego chińskie-go interesu narodowego, co może rzutować na (nie)powodzenie europejskich inwestycji w Państwie Środka.

→ Chiny zobowiązały się również do informowa-nia o subsydiach dokonywanych w ramach określonych sektorów (m.in. nieruchomości, bankowość, telekomunikacja), szczególnie tych nieregulowanych reżimem WTO. Ma to pozwolić na większą transparentność i do-celowo unikanie przez państwo tego typu działań. Wątpliwości może budzić egzekwo-walność takich zapisów wynikająca z dotych-czasowej polityki Chin w zakresie informowa-nia o subsydiach na towary objęte regulacjami WTO. Mechanizm monitorujący w ramach Or-ganizacji jest niewystarczająco skuteczny, a przeciwko ChRL toczą się postępowania związane w brakiem udostępniania wskaza-nych informacji [4]. Podobnie jak w przypadku umowy ze Stanami Zjednoczonymi (Phase One Deal), Chiny uniknęły mocnego mechanizmu realizacji zapowiedzianych obietnic – umowa z UE również go nie zawiera, co będzie ogra-niczało możliwość rozwiązywania sporów wy-nikających z zapisów porozumienia. Dopiero w toku dalszych negocjacji strony mają ewen-tualnie wypracować szczegółowe zasady ochrony inwestycji.

→ Na osiągnięciu porozumienia przed 2021 r., zależało przede wszystkim Niemcom i Fran-cji, których firmy są największymi eksporte-rami i inwestują w Chinach największe środki. To one mogą być największym beneficjentem zwiększonej obecności na chińskim rynku, co będzie istotne w kontekście odbudowy po obecnym kryzysie gospodarczym.

→ Dzięki umowie ma realizować się postulo-wana od kilku lat strategiczna suwerenność Unii. Wynika ona ze zdolności do autonomii, projekcji własnej siły gospodarczej i budowa-nia korzystnych dla Unii sojuszy [5] – jej od-zwierciedleniem miałaby być przedmiotowa umowa inwestycyjna. Z drugiej strony, wspo-mniana suwerenność – szczególnie po pan-demii COVID-19 – mogłaby skutkować zgo-ła inną, bardziej zrównoważoną i inkluzywną polityką gospodarczą: skoncentrowaną na zachowaniu technologii w UE, skróceniu łań-cuchów dostaw, przeniesieniu z powrotem części produkcji do Europy i wzmocnieniu

6Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

wewnętrznego obiegu towarów. Z takiego roz-woju wypadków mogłaby skorzystać Polska – w scenariuszu maksymalnym wartość dodana wytworzona w Polsce w wyniku delokalizacji części produkcji z Chin mogłaby się zwiększyć

o 8,3 mld USD rocznie [6]. Te dwa podejścia nie muszą być sobie przeciwstawne, ale mogą się wzajemnie ograniczać ze względu na uwa-runkowania strukturalne i ograniczone zasoby przedsiębiorstw.

↘ Wykres 4. Potencjalni beneficjenci wejścia CAI w życie

Uwaga: ponad 66 proc. BIZ do ChRL miało w 2018 r. swoje oficjalne źródło w Hongkongu, który służy jako wehikuł inwestycyjny. Po-wyższe dane nie oddają rzeczywistego wolumenu BIZ do Chin z wybranych państw, mogą jedynie przybliżać ich dynamikę.

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Eurostatu i Narodowego Chińskiego Biura Statystycznego.

[3] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/

en/IP_20_2541 [dostęp: 04.01.2021].

[4] https://www.wto.org/english/news_e/news20_e/dsb_

28sep20_e.htm [dostęp: 04.01.2021].

[5] https://ecfr.eu/warsaw/article/strategiczna_suwerenno

_jak_europa_moe_odzyska_swoj_zdolno_do_dziaania/

[dostęp: 04.01.2021].

[6] https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/05/

PIE-Raport_Szlaki_handlowe.pdf [dostęp: 04.01.2021].

(ŁB)

Jak firmy branży gastronomicznej i zakwaterowania bronią się przed upadkiem?

→ Korzystna sytuacja gospodarcza i stopnio-wo rosnące wynagrodzenia sprawiły, że w ostatnich latach w Polsce gastronomia i turystyka dynamicznie się rozwijały. Pan-demia COVID-19 i związane z nią obostrzenia wprowadzane wiosną i jesienią miały negatyw-ny wpływ na gastronomię i hotelarstwo. Z ba-dania PIE (n=100 firm z sekcji zakwaterowanie i gastronomia, metoda: CATI, termin bada-nia: listopad 2020 r.) wynika, że 40 proc. firm uważa, iż ich sytuacja finansowa jest zła lub

bardzo zła, a jedynie 28 proc. uznało, że do-bra lub bardzo dobra (infografika 1). W obecnej trudnej sytuacji ekonomicznej wielu firm i nie-pewności co do przyszłych zdarzeń, 45 proc. przedsiębiorstw planuje wyłącznie kontynu-ację dotychczasowej działalności, a 1/3 prze-prowadzenie zmian tylko w wybranych obsza-rach funkcjonowania firmy. Jedynie 14 proc. deklaruje zmianę modelu biznesowego. Z ba-dania wynika, że 8 proc. ma zamiar zakończyć działalność firmy.

0

20000

40000

60000

80000

100000

0

100000

200000

300000

400000

WęgryCzechyPolskaIrlandiaWłochyHolandiaFrancjaNiemcy

Eksport do ChRL w 2019 (w mln EUR; lewa oś) Wartość BIZ do ChRL w 2018 (w tys. EUR; prawa oś)

https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_20_2541https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_20_2541https://ecfr.eu/warsaw/article/strategiczna_suwerenno_jak_europa_moe_odzyska_swoj_zdolno_do_dziaania/https://ecfr.eu/warsaw/article/strategiczna_suwerenno_jak_europa_moe_odzyska_swoj_zdolno_do_dziaania/https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/05/PIE-Raport_Szlaki_handlowe.pdfhttps://pie.net.pl/wp-content/uploads/2020/05/PIE-Raport_Szlaki_handlowe.pdf

7Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

↘ Infografika 1. Zakwaterowanie i gastronomia w 2020 r. (w proc. odpowiedzi)

Źródło: opracowanie własne PIE.

→ W 2020 r. firmy zajmujące się gastronomią i zakwaterowaniem uważały, że barierą, która miała największe znaczenie w ich działalności, była niepewność sytuacji go-spodarczej (71 proc. wskazań). Około 2/3 firm zwróciło uwagę na słaby popyt na pro-dukty/usługi i wysokie koszty zatrudnienia pracowników oraz trudności w uzyskiwaniu zewnętrznych środków finansowych, a 6 na 10 firm podkreślało jako barierę działalno-ści konieczność zachowania rygorów sani-tarnych w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa. Bariery wskazane jako najbardziej znaczące są w znacznej mierze efektem lockdownu. Ich znaczenie silnie wzrosło w porównaniu z zeszłorocznym badaniem PIE. W 2019 r. na niepewność sytuacji gospodarczej jako barierę rozwoju przedsiębiorstwa wska-zało 58 proc. firm, podczas gdy w 2020 r. aż 71 proc. W przypadku słabego popytu na produkty i usługi było to odpowiednio: 41 proc. i 66 proc.

→ Obawa przed niepewną przyszłością spra-wia, że większość firm przyjmuje strategię „przeczekania”. Tymczasem w obu bran-żach ważne jest podjęcie niekonwencjo-nalnych działań, pozwalających ograniczyć bariery rozwoju firmy i – tam, gdzie to moż-liwe – uzyskać alternatywne źródła docho-du. W przypadku gastronomii mogą to być:

zmiany w ofercie usługowej, w tym jej dywer-syfikacja, np. dostarczanie potraw do domu, zaoferowanie klientowi możliwości „samo-dzielnego montażu” dania z przekazanych składników, sprzedaż detaliczna wyrobów własnych, rozwój oferty dla specjalnych seg-mentów rynku (np. rynek diet pudełkowych). Dla przetrwania firmy branży gastronomii i za-kwaterowania ogromne znaczenie ma racjo-nalizacja zatrudnienia, wykorzystująca nie-konwencjonalne rozwiązania, np. czasowe przeniesienie pracowników do działań pro-mocyjnych celem pozyskania w przyszłości nowych klientów.

→ Dla utrzymania na rynku firm, które najbardziej ucierpiały podczas lockdownu, w tym przedsię-biorstw branży gastronomii i zakwaterowa-nia, istotne będzie skorzystanie z propozycji ochronnych ogłoszonych przez rząd w ramach Tarczy Finansowej PFR 2.0. oraz Tarczy Anty-kryzysowej 6.0 [7]. Przedsiębiorcy mogą liczyć m.in. na zwolnienie ze składek ZUS i świad-czenia postojowe, małe dotacje oraz dofinan-sowanie miejsc pracy z Funduszu Gwaranto-wanych Świadczeń Pracowniczych, a także bezzwrotne subwencje.[7] Dwie Tarcze w nowej odsłonie. Na co mogą liczyć przedsię-

biorcy? (2020), https://www.money.pl/gospodarka/dwie-

-tarcze-w-nowej-odslonie-na-co-moga-liczyc-przedsie-

biorcy-6588936979610432a.html [dostęp: 05.01.2021].

(UK-G, AS)

Bardzo dobra 6

Zła (ale z szansamina poprawę) 23

Bardzo zła(należy liczyć sięz upadłością 16

Przeciętna 33

Dobra 22

Sytuacja �nansowa Bariery prowadzenia działalności o dużym lub bardzo dużym znaczeniu

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Niewystarczające własne środkinansowe

Zachowanie rygorów sanitarnychw funkcjonowaniu przedsiębiorstwa

Trudności w uzyskaniu zewnętrznychśrodków nansowych

Rosnące koszty zatrudnieniapracowników

Słaby popyt na produkty/usługi

Niepewność sytuacji gospodarczej 71

66

65

65

61

60

https://www.money.pl/gospodarka/dwie-tarcze-w-nowej-odslonie-na-co-moga-liczyc-przedsiebiorcy-6588936979610432a.htmlhttps://www.money.pl/gospodarka/dwie-tarcze-w-nowej-odslonie-na-co-moga-liczyc-przedsiebiorcy-6588936979610432a.htmlhttps://www.money.pl/gospodarka/dwie-tarcze-w-nowej-odslonie-na-co-moga-liczyc-przedsiebiorcy-6588936979610432a.html

8Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r. Czy przyzwyczailiśmy się do pandemii?

→ Według oficjalnych danych w Polsce w wyniku zakażenia koronawirusem zmarło blisko 30 000 osób, przy czym zdecydowana większość tych zgonów miała miejsce w ostatnich dwóch mie-siącach. Jednak już od wielu miesięcy zaintere-sowanie bytowymi skutkami pandemii nie jest

tak duże jak w trakcie pierwszego lockdownu, kiedy do końca marca 2020 r. zarejestrowa-no w Polsce „zaledwie” 33 zgony z powodu COVID-19 (wykresy 5 i 6). Mimo że w ostatnich miesiącach liczba ofiar koronawirusa wzro-sła, zainteresowanie pandemią malało [8].

↘ Wykres 5. Skumulowana liczba zgonów w Polsce z powodu COVID-19

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych John Hopkins University CSSE.

↘ Wykres 6. Popularność hasła „koronawirus zgony Polska” w wyszukiwarce Google

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Google Trends.

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

01.0

2.20

20

01.0

3.20

20

01.0

4.20

20

01.0

5.20

20

01.0

6.20

20

01.0

7.20

20

01.0

8.20

20

01.0

9.20

20

01.1

0.20

20

01.1

1.20

20

01.1

2.20

20

01.0

1.20

21

15.03.2020 – łączna liczba zgonów wynosi 3

0

20

40

60

80

100

02.0

2.20

20

02.0

3.20

20

02.0

4.20

20

02.0

5.20

20

02.0

6.20

20

02.0

7.20

20

02.0

8.20

20

02.0

9.20

20

02.1

0.20

20

02.1

1.20

20

02.1

2.20

20

15.03.2020 – najwyższa popularność hasła

9Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

→ Psycholodzy tłumaczą spadek zaintere-sowania zagrożeniem dla życia lub zdro-wia zjawiskiem odrętwienia psychicznego (ang. psychic numbing). Zdolność ludzi do współodczuwania ogranicza skala nieszczę-śliwego zjawiska czy zdarzenia. Ludzie są bardziej skłonni angażować uwagę i pomoc w stronę jednostkowego przypadku dotknię-tego tragedią, jednak z każdym kolejnym zainteresowanie spada [9]. Ponadto, nasza skłonność do działania na rzecz eliminacji negatywnego zjawiska, nawet na korzyść jednej osoby, jest mniejsza, gdy wiemy, że w takiej sytuacji są inni, którym pomóc nie jesteśmy w stanie [10].

→ Zbiorowe odrętwienie może skutkować mniej rygorystycznym przestrzeganiem zasad zmniejszających ryzyko zakażenia koronawirusem, takich jak utrzymywanie dystansu społecznego lub bardziej skru-pulatna higiena, a tym samym pogłębia-niem źródła problemu. Z drugiej strony,

permanentne funkcjonowanie w stanie pod-wyższonego zaangażowania emocjonalnego wobec zagrożenia jest niemożliwe. Mecha-nizm zbiorowego odrętwienia umożliwia ada-ptację do nowej sytuacji, ułatwiając powrót do dawnej rutyny i zwyczajów, bez dodatko-wego obciążenia emocjonalnego. [8] Gozzi, N., Tizzani, M., Starnini, M., Ciulla, F., Paolotti, D.,

Panisson, A., Perra, N. (2020,) Collective Response to Media

Coverage of the COVID-19 Pandemic on Reddit and Wikipedia:

Mixed-Methods Analysis, “Journal of Medical Internet Re-

search”, Vol. 22, No. 10.

[9] Slovic, P., Västfjäll, D. (2015), The More Who Die, the Less

We Care: Psychic Numbing and Genocide,

https://www.researchgate.net/publication/283318445_

The_More_Who_Die_the_Less_We_Care_Psychic_

Numbing_and_Genocide [dostęp: 07.01.2021].

[10] Mayorga, M., Peters, E., Slovic, P., Västfjäll, D. (2014),

Compassion Fade: Affect and Charity Are Greatest for a Single

Child in Need, https://journals.plos.org/plosone/article?id=

10.1371/journal.pone.0100115 [dostęp: 07.01.2021].

(MT)

Białe plamy programu „Czyste powietrze”

→ Według stanu na 29.12.2020 r., tylko 797 gmin [11] (czyli ok. 32 proc. wszystkich gmin w Polsce [12]) zawarło porozumienie z woje-wódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej w ramach programu „Czyste powietrze”, który ruszył we wrze-śniu 2018 r. i ma trwać do 2029 r. Przeliczając to na powiaty, w 115 powiatach (z 380) miesz-kańcy żadnej z gmin nie mogą otrzymać dofi-nansowania na wymianę źródeł ciepła w domu jednorodzinnym.

→ Najwięcej porozumień w gminach zawar-to w województwach o największej liczbie gmin: mazowieckim (113) i wielkopolskim (96), a najmniej w warmińsko-mazurskim (18) i opolskim (13). W podziale na powiaty najbardziej aktywne w tym zakresie okazały się gminy w powiecie krakowskim i kielec-kim (po 14 porozumień gmin w powiecie) oraz ostrowskim (12 porozumień gmin w powiecie).

→ W przeliczeniu na liczbę mieszkańców naj-więcej wniosków złożono w województwach dolnośląskim (365) i zachodniopomorskim

(361), blisko dwa razy mniej w wojewódz-twach podlaskim (166) i świętokrzyskim (121) [13]. Istnieje potrzeba popularyzacji pro-gramu w gminach, które jeszcze nie przystąpi-ły do programu, aby do zakończenia programu w 2029 r. wypełnić cel wymiany źródeł ciepła i poprawę efektywności energetycznej jedno-rodzinnych domów mieszkalnych [14].

→ Najwyższą dotację można otrzymać na pom-py ciepła gruntowe oraz typu powietrze/woda. Według szacunków PORT PC, udział pomp ciepła stosowanych w nowych bu-dynkach jednorodzinnych w 2019 r. wynosił ok. 23 proc. Mimo że wzrósł on 10-krotnie od 2011 r., to nadal jest mniejszy niż u liderów UE (Szwecja – 90 proc.) czy naszych zachodnich sąsiadów (Niemcy – 43 proc.) [15]. Niskie ceny gazu ziemnego i wzrastające ceny energii elek-trycznej mogą hamować inwestycje w pompy ciepła. Z kolei korzystny dla pracy pompy jest rozwój inteligentnych sieci (ang. smart grid), któ-re pozwalają na korzystanie z energii elektrycz-nej głównie przy jej niskich cenach.

https://www.researchgate.net/publication/283318445_The_More_Who_Die_the_Less_We_Care_Psychic_Numbing_and_Genocidehttps://www.researchgate.net/publication/283318445_The_More_Who_Die_the_Less_We_Care_Psychic_Numbing_and_Genocidehttps://www.researchgate.net/publication/283318445_The_More_Who_Die_the_Less_We_Care_Psychic_Numbing_and_Genocidehttps://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0100115https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0100115

10Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

↘ Mapa 1. Liczba gmin w danym powiecie, które zawarły porozumienie z WFOŚiGW

Źródło: opracowanie właśnie PIE na podstawie: https://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020-12-29-lista -porozumie%C5%84-z-gminami.pdf [dostęp: 07.01.2021].

[11] https://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/

2021/01/2020-12-29-lista-porozumie%C5%84-z-gminami.pdf

[dostęp: 07.01.2021].

[12] https://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki

-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/

#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa

%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie

%20i%201533%20gminy%20wiejskie [dostęp: 07.01.2021].

[13] Stan na 16.10.2020; https://czystepowietrze.gov.pl/

wyzsze-dotacje-i-wieksza-wspolpraca-z-gminami-rusza

-druga-czesc-programu-czyste-powietrze-2-0/ [dostęp:

07.01.2021].

[14] https://www.gov.pl/web/klimat/rusza-program

-czyste-powietrze-20 [dostęp: 07.01.2021].

[15] https://portpc.pl/pdf/raporty/01-70_Raport_2020_P.pdf

[dostęp: 07.01.2021].

(MM)

Ekonomiczne podstawy cyfrowych nierówności (i vice versa)

→ Technologie cyfrowe mają duże, a będą mieć jeszcze większe znaczenie w życiu społecznym czy gospodarczym. Świat pra-cy, nawiązywanie relacji społecznych czy zdo-bywanie wysokiej jakości informacji już dziś w dużej mierze zależą od dostępu do internetu czy odpowiednich umiejętności cyfrowych. Te z kolei częściej posiadają ci, którzy mają od-powiednie zasoby ekonomiczne. Nierówności ekonomiczne wpływają więc na nierówności cyfrowe, a nierówności cyfrowe na nierówno-ści ekonomiczne.

→ Według danych Eurostatu, w 2019 r. dostęp do internetu we wszystkich państwach Wspólnoty [16] miało 99 proc. gospodarstw domowych z dochodem na poziomie czwar-tego kwartyla (25 proc. najlepiej zarabia-jących). Najniższy poziom w tej grupie do-chodowej opdnotowały Węgry (96 proc.), najwyższy (100 proc.) Niemcy, Litwa, Łotwa, Finlandia i Holandia. W Polsce było to 99 proc. Jeśli weźmiemy pod uwagę pierwszy kwartyl (25 proc. najgorzej zarabiających), sytuacja wygląda zgoła odmiennie. Najniższy poziom

https://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020-12-29-lista-porozumie%C5%84-z-gminami.pdfhttps://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020-12-29-lista-porozumie%C5%84-z-gminami.pdfhttps://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020-12-29-lista-porozumie%C5%84-z-gminami.pdfhttps://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/01/2020-12-29-lista-porozumie%C5%84-z-gminami.pdfhttps://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie%20i%201533%20gminy%20wiejskiehttps://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie%20i%201533%20gminy%20wiejskiehttps://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie%20i%201533%20gminy%20wiejskiehttps://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie%20i%201533%20gminy%20wiejskiehttps://stat.gov.pl/statystyka-regionalna/jednostki-terytorialne/podzial-administracyjny-polski/#:~:text=administracyjny%20Polski%20obejmowa%C5%82%3A-,16%20wojew%C3%B3dztw%2C,wiejskie%20i%201533%20gminy%20wiejskiehttps://czystepowietrze.gov.pl/wyzsze-dotacje-i-wieksza-wspolpraca-z-gminami-rusza-druga-czesc-programu-czyste-powietrze-2-0/https://czystepowietrze.gov.pl/wyzsze-dotacje-i-wieksza-wspolpraca-z-gminami-rusza-druga-czesc-programu-czyste-powietrze-2-0/https://czystepowietrze.gov.pl/wyzsze-dotacje-i-wieksza-wspolpraca-z-gminami-rusza-druga-czesc-programu-czyste-powietrze-2-0/https://www.gov.pl/web/klimat/rusza-program-czyste-powietrze-20https://www.gov.pl/web/klimat/rusza-program-czyste-powietrze-20https://portpc.pl/pdf/raporty/01-70_Raport_2020_P.pdf

11Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

↘ Wykres 7. Dostęp do internetu w gospodarstwach domowych w pierwszym i czwartym kwartylu dochodowym (w proc.)

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Eurostatu.

↘ Wykres 8. Osoby żyjące w gospodarstwach domowych (według poziomu dochodu) posiadające podstawowe lub ponadpodstawowe umiejętności cyfrowe

Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Eurostatu.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Szw

ecja

Finl

andi

a

Słow

acja

Słow

enia

Rum

unia

Port

ugal

ia

Pols

ka

Aust

ria

Hol

andi

a

Węg

ry

Luks

embu

rg

Litw

a

Łotw

a

Cyp

r

Cho

rwac

ja

Fran

cja

His

zpan

ia

Gre

cja

Esto

nia

Nie

mcy

Dan

ia

Cze

chy

Bułg

aria

Belg

ia

Stre

fa E

uro

UE

(27

pańs

tw)

Gospodarstwa domowe z dochodem na poziomie pierwszego kwartyluGospodarstwa domowe z dochodem na poziomie czwartego kwartylu

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Szw

ecja

Finl

andi

a

Słow

acja

Rum

unia

Port

ugal

ia

Pols

ka

Aust

ria

Hol

andi

a

Węg

ry

Litw

a

Fran

cja

His

zpan

ia

Gre

cja

Nie

mcy

Dan

ia

Cze

chy

Bułg

aria

UE

(27

pańs

tw)

Jednostki żyjące w gospodastwie z dochodem na poziomie pierwszego kwartyluJednostki żyjące w gospodastwie z dochodem na poziomie drugiego kwartyluJednostki żyjące w gospodastwie z dochodem na poziomie trzeciego kwartyluJednostki żyjące w gospodastwie z dochodem na poziomie czwartego kwartylu

12Tygodnik Gospodarczy PIE8 stycznia 2021 r.

w tej grupie dochodowej zanotowała Buł-garia (33 proc.), a różnica między pierwszym a czwartym kwartylem w tym kraju wyniosła 66 pkt. proc. Niski poziom zanotowały również Węgry (45 proc.) oraz Litwa (58 proc.) z różni-cami między ww. kwartylami na poziomie odpowiednio 51 pkt. proc. oraz 42 pkt. proc. Najmniejsze różnice między kwartylami, a tym samym najwyższy poziom dostępu do interne-tu w pierwszym kwartylu dochodowym, miały gospodarstwa domowe w Holandii (4 pkt. proc różnicy), Szwecji (7 pkt. proc.), Luksemburgu (7 pkt. proc.) oraz Danii (10 pkt. proc.). W Pol-sce różnica ta wyniosła 35 pkt. proc. (dostęp do internetu w pierwszym kwartylu docho-dowym miało 64 proc. gospodarstw domo-wych), natomiast w całej UE różnica ta wynio-sła 22 pkt. proc.

→ Podobne zależności widać między docho-dami gospodarstw domowych a posiada-nymi umiejętnościami cyfrowymi. Najmniej-sze różnice między pierwszym a czwartym kwartylem dochodowym, jeśli chodzi o po-siadanie podstawowych lub ponadpodsta-wowych umiejętności cyfrowych, występo-wały w Danii (16 pkt. proc.) Holandii (18 pkt. proc.) oraz Austrii (18 pkt. proc.). Największe na Litwie (57 pkt. proc.), w Portugalii (56 pkt. proc.) oraz w Czechach (49 pkt. proc.). W UE umiejętności te w czwartym kwartylu posia-da 74 proc. osób, a w pierwszym – 41 proc.

(różnica wynosi więc 33 pkt. proc.). W Polsce umiejętności takie w czwartym kwartylu po-siadało w 2019 roku 56 proc. osób, natomiast w pierwszym 25 proc. (różnica na poziomie 31 pkt. proc.).

→ Coraz częstsze i powszechniejsze wyko-rzystywanie technologii cyfrowych będzie prowadziło do pogłębiania się nierówności między posiadającymi odpowiednie umie-jętności cyfrowe i zasoby ekonomiczne, a tymi, którzy ich posiadać nie będą. Jak wskazują eksperci Massachusetts Institu-te of Technology, jeśli technologie XXI wie-ku zostaną wdrożone w rynek pracy oparty na założeniach XX-wiecznych, doprowadzi to do „stagnacji szans dla większości pracowni-ków oraz dużych przywilejów dla szczęśliwej mniejszości” [17]. To z kolei będzie prowadzi-ło do radykalizacji poglądów politycznych czy podważania legitymacji instytucji państwo-wych. Dlatego też ważne jest realizowanie po-lityki, której zadaniem podczas technologicz-nej transformacji będzie dbałość o spójność społeczną oraz wyrównywanie szans eduka-cyjnych lub na rynku pracy, szczególnie w od-niesieniu do osób posiadających mniejsze zasoby ekonomiczne lub niższe kompetencje cyfrowe.[16] Brak danych dla Irlandii, Malty oraz Włoch.

[17] https://workofthefuture.mit.edu/wp-content/upload-

s/2021/01/2020-Final-Report4.pdf [dostęp: 07.01.2021].

(FL)

Opracowanie merytoryczne: Łukasz Błoński, Urszula Kłosiewicz-Górecka, Filip Leśniewicz, Magdalena Maj, Jakub Rybacki, Anna Szymańska, Maja Trojanowska, Marek Wąsiński

https://workofthefuture.mit.edu/wp-content/uploads/2021/01/2020-Final-Report4.pdfhttps://workofthefuture.mit.edu/wp-content/uploads/2021/01/2020-Final-Report4.pdf

Polski Instytut EkonomicznyPolski Instytut Ekonomiczny to publiczny think tank gospodarczy, którego historia sięga 1928 roku. Obszary badawcze Polskiego Instytutu Ekonomicznego to przede wszystkim handel zagraniczny, makroekonomia, energetyka i gospodarka cyfrowa oraz analizy strategiczne dotyczące kluczowych obszarów życia społecznego i publicznego Polski. Instytut zajmuje się dostarczaniem analiz i ekspertyz do realizacji Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a także popularyzacją polskich badań naukowych z zakresu nauk ekonomicznych i społecznych w kraju oraz za granicą.

Wydarzenia i dane przedstawione w niniejszej publikacji pochodzą i bazują na źródłach zewnętrznych, stąd nie gwarantujemy ich poprawności. Mogą one być ponadto niekompletne albo skrócone. Wszystkie opinie i prognozy wyrażone w niniejszej pu-blikacji są wyrazem oceny ekspertów PIE w dniu ich publikacji i mogą ulec zmianie bez zapowiedzi. Niniejszy dokument jest jedynie materiałem informacyjnym do użytku odbiorcy.

KontaktAndrzej Kubisiak

Zastępca Dyrektoraandrzej.kubisiak@pie.net.pl

tel. 48 512 176 030