Upload
jesper-regin
View
234
Download
12
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Aviisi Kommuneqarfik Sermersuup saqqummersittagaa kommunimi innuttaasunut agguaanneqartarpoq. Avisen udgives af Kommuneqarfik Sermersooq og husstandsomdeles til kommunens borgere.
Citation preview
Ilaqutariit meerartallit
Immikkut sammisaq:Børnefamilier
Tema:
– Meeqqallu atanerulerpugut oqaloqatigiinneru lerlutalu ...sulili ilikkagassaqaqaagut.
– Forholdet mellem børnene og jeg er blevet tættere...men vi har masser at lære endnu.
Ukiussamut peqqumaatissanut qerititsiviit sisa-mat immerneqartarput.
Fire frysere bliver fyldt op med vinterforråd.
Lyder budskabet fra borgmester Asii Chemnitz Narup.
Kommuneqarfik Sermersooq skal være et børne venligt fællesskab
Avis
Tusaat
Asilerisutut suliassat assigiinngittaqaat, tuttup quttoraanik nunap iluani siatamik aana qaqitsineq.
Jobbet som naturvejleder er alsidigt.Her tages en rensdyrkøllesteg op fra jorden.
Naja Ane: – Kommuunimi pujoorfilerineq eqaannerulersikkusuppara. – Jeg vil have smidigere registrering af skorstensfejningen i kommunen.
Borgmester Asii Chemnitz Narup oqariartuuteqarpoq.
Kommuneqarfik Sermersooq tassaassaaq ataatsimoorfik meeqqanut najoruminartoq,
Avis
Tusaat
Postboks 1005 – 3900 NuukTelefon 34 75 11 [email protected] www.sermersooq.gl
Aviisi Kommuneqarfik Sermersuup saqqummersittagaa kommunimi innuttaasunut agguaanneqartarpoq.
Avisen udgives af Kommuneqarfik Sermersooq og husstandsomdeles til kommunens borgere.
Aaqqissuisut / RedaktionStine Johansen (akisuss./ansv.red.)Káte HansenElse Jensen
Ilusilersuisut naqitsisullu / Layout og trykElse Marie Jerimiassen / Naqitat A/S
Aviisip tullia aggustimi saqqummissaaq, immikkut sammisassaq: InuussutissarsiorneqNæste avis udkommer i august med temaet: Erhverv
2
Siunissami nukiit pingaarnerpaat tassaapput meeqqat aamma siunissaq taakku pigaat. Taamaattumik uagut pisussaaffeqarpugut taakku ilaqutaasalu pitsaanerpaamik peqqinnarnerpaamillu atugaqarnissaat pisinnaasarput tamaat qulakkiissallugu.
Kommuneqarfik Sermersooq tassaassaaq ataatsimoorfik meeqqanut najoruminartoq, tamaani meeqqat aningaasaqarnikkut toqqissisimanartumik inuunissaannut, innuttaasut akornanni aamma kulturikkut inooqataasinnaanerannut, peqqinnissakkut aamma ilinniartitaanikkut tapersersorneqassapput.
Uagut nalunngilarput kommunitsinni meeqqat amerlanerpaat pitsaasumik inuuneqartut. Ajunngitsumik atugaqarput ilaqutariinni ingerlalluartuni aamma nukissaqarluartuni peroriartorput. Ilaqutariippassuit meerartal lit aamma inuusuttortallit naleqarluartunik,nuannaarnermik aamma siunissami inuiaqatigiinnut isumalluarnartumik tunniussaqartarput. Nunatsinni meerarpassuaqarpoq inuu suttorpassuaqarlunilu pikkorissunik, taakku akooqataallutik pilersitsinermik aam ma nutaaliornernik avatangiisiminnut siammartereqataapput.
Uagut aammattaaq nalunngilarput aningaasaqarnikkut assigiinngitsorujussuarmik inissisimasoqartoq. Meerartagut ikinnerussuteqartut peroriartorput inersimasuni aningaasatigut, inuuniarnikkut aamma inuttut
annikitsunik piginnaaneqartuni. Meeqqanik piitsortaqarpugut, meerar
taqarpugut naammattunik peqqinnartunik nerisaqartinneqartanngitsunik aamma qanimut inersimasunik attaveqarnatik inuusunik. Ajornartorsiutit tamakku imaannaanngitsut nipangiutiinnassanngilavut, kisianni inuiaqatigiittut, kommuunitut aamma sumiiffimmi inuiaqatigiittut piviusut tunngavigalugit akisussaafigisassavut.
Ilaqutariit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsisut piaartumik aamma pisariaqartitsinertik tunngavigalugu ikiorneqartarnissaat qulakkeerneqassappat susassaqartut assigiinngitsut suleqatigiinnerat tassa atuarfiup, isuma ginninnerup aamma peqqinnissaqarfiup suleqatigiinnerat nukittorsartariaqarpoq. Meeqqerivinni, atuarfimmi isumaginninnerullu iluani aamma peqqinnissaqarfimmi pisariaqartinneqartutut pinngitsooratik piffissaqarfigisariaqarpaat imminnut angajoqqaanillu suleqateqarnissartik, tamannalu pisortatigoornerusumik piffissaliiffigisariaqarpoq sulisussaqartinneqartariaqarlunilu.Meeqqanut suli atualinngitsunut perorsaanikkut inerikkiartuutaasunik ulluunerani neqe rooruteqartarneq pillugu inatsisartut peqqussutaat nutaaq januaarip aallaqqaataa ni atuutilerpoq. Taanna malillugu meeqqat suli atualinngitsut sammisassaqartinniarnissaannut nutaanik allaanerusunik kommunit neqerooruteqartarnissaannut ineriartorti t
sineq qulakkeerneqassaaq. Siunertaavoq pinaveersaartitsiniarluni iliuuseqalernissaq, taamaaliornikkut misigisatigut sammisaqartinneqarnikkullu meeqqap takorluuisinnaanera, pilersitsisinnaanera aamma timikkut/ tarnikkut ineriartorsinnaanera piginnaanngorsarneqarlutillu periarfissinneqassammata. Sammisaqartitsinerit atualernissamut aqqutissiuilluassapput ilinniarusussutsimik meeqqallu inuit akornanniinnissaanik aamma nalinginnaasumik piginnaaneqalersinnaaneranik ineriartortinnissaanillu isummersussallugu. Kommuneqarfik Sermersuup sammisassaqartitsinerit tamakku kommunip meerartaminut neqeroorutaatut pisussaaffiliisut pimoorullugit ilanngunniarpai. Atuartuuneq meeqqap ineriartorneranut, inuit akornanniinnissaanut aamma atuagarsorneranut pingaaruteqartorujussuuvoq. Ilumoorlunga ernumassutigaara meeqqat qanoq ineriartornerannik misissuisitsinerup kingulliup takutimmagu meeqqat amerlasuut atuarfimmi toqqissisimallutik ingerlalluannginnerat. Amerlavallaat tarnikkut ajornartorsiuteqarput, qinngasaarneqartarput, aallussisinnaanermik ajornartorsiuteqarput qiningavallaartarlutillu.
Meeqqat taamatut toqqissisimasanngitsut amerlanerpaartaat tassaapput nukappiaqqat. Toqqissisimannginneq, aamma angutini inuusuttuni naammattoortagarput. Atuarfimmut aamma angajoqqaaqatigiinnut unamminartuussaaq ajornartorsiutit tamak
ku eqqartussallugit sammisassaqartitsinikkullu qaangiisitsiniaassalluni. Ingammik nukappiaqqat qanoq inissisimalernissaannik ikiortariaqarpagut nunatsinni ullutsinni imminnut ataqqilernissaat aamma toqqissimanerulernissaat anguniarlugit.
Pingaaruteqarluinnarpoq meeqqat tamarmik meeqqat atuarfianni soraarummeersimanissaat ilinniaqqinnissaannillu pitsaanerpaamik periarfissinnissaat. Ilinniagaqarneq nammineq inuuneqalernissamut aqqutit pitsaanersaraat, nunatsinnilu inuusuttut tamarmik a tor fissaqartinneqarput!
Inersimasut inuussutissarsiuteqarnissamut periarfissagissaassapput. Kommuneqarfik Sermersuup suliffissat amerlinissaat sulissutiginiarpaa, taamaalillutik angajoqqaat ataqqinassuseqarlutik inuusinnaaqqullugit, imminnut ilaquttaminnillu pilersuillutik suliffeqarfinnilu suleqataalluartooqqullugit.
Kommuni meeqqanut, inuusuttunut aamma ilaqutariinnut pitsaasunik toqqissimanartunillu atugaqartitsisoq, ineriartortitsinissamut tunngavilersuisoq aamma peroriartorfigissallugu najugaqarfigissallugulu nuannaarnermik ilumoortumik pilersitsisoq ataatsimoorluta pilersissavarput.
Børnene er fremtidens vigtigste ressource og fremtiden er deres. Vi har derfor en forpligtigelse til at gøre vores yderste for at sikre gode og sunde forhold for dem og deres familier.Kommuneqarfik Sermersooq skal være et børnevenligt fællesskab, der støtter børns ret til et liv med økonomisk tryghed, deltagelse i det sociale og kulturelle liv, sundhed og uddannelse.
Vi ved, at langt de fleste børn i vores kommune har et godt liv. De trives, vokser op i velfungerende og ressourcestærke familier. De vokser op med de mange kvaliteter, en barndom i Grønland rummer. Mange familier med børn og unge bidrager aktivt med enorm værdi, glæde og fremadrettet potentiale til vores samfund. Der er så mange dygtige børn og unge i Grønland, der spreder engagement, initiativ og nyskabende ideer omkring sig.
Vi ved også, at der er stor økonomisk ulighed. Et stort mindretal af vore børn vokser op med voksne, som har ringe økonomiske, sociale og personlige ressourcer. Vi har børne fattigdom, vi har børn der ikke får tilstrækkelig sund kost og lever uden en tæt voksenkontakt. Det er svære problematikker, som vi ikke må fortie men tage konkret ansvar for som samfund, som kommune og som lokalsamfund. Det tværfaglige samarbejde mellem skole, socialområdet og sundhedsvæsenet skal styrkes for at sikre, at familier, der har brug for hjælp, får hurtig og relevant hjælp. Der
skal på et overordnet niveau afsættes tid og ressourcer, så de ansatte i daginstitutioner, skole, indenfor socialområdet og i sundhedsvæsenet vitterligt har den fornødne tid til at samarbejde med hinanden og med forældrene.
1. januar trådte den nye landstingsforordning om pædagogisk udviklende dagtilbud til børn i førskolealderen i kraft. Ifølge denne skal kommunerne sikre udvikling af nye former for aktivitetstilbud til førskolealderens daginstitutionsbørn. Formålet er at igangsætte forebyggende indsatsområder, der giver barnet mulighed for oplevelser og aktiviteter, der stimulerer barnets fantasi, kreativitet og fysisk / psykiske udvikling. Aktiviteterne skal understøtte en god overgang til skolen, ved at udvikle lysten til at lære og inspirere barnets tilegnelse og udvikling af sociale og almene færdigheder. Kommuneqar fik Sermersooq vil inddrage disse forpligtende aktiviteter seriøst i deres tilbud til kommunens børn. Skoletiden er rigtig betydningsfuld for børns udvikling, socialt og fagligt. Det bekymrer mig oprigtigt, at den seneste undersøgelse om børns trivsel viser, at et stort antal børnikke trives i skolen. Alt for mange har psyki ske problemer, oplever mobning, har koncentrationsproblemer, er aggressive. Blandt børn, der har mistrivselsproblemer, er et stort flertal drenge. Mistrivsel, som vi også ser blandt mange unge mænd.Det er en stor udfordring for skolen og for forældrekredsen at tale om disse problemer og lave aktiviteter, der kan afhjælpe dem. Især har vi brug for at hjælpe drengene til at
opnå en rolle, som giver dem selvrespekt og trivsel i det moderne Grønland.
Det er så betydningsfuldt, at alle børn gen nemfører folkeskolens afgangsprøve og gives optimale muligheder for at få en uddannelse. Uddannelse er den sikreste vej til et selvstændigt liv, og der er brug for alle unge i Grønland!
De voksne skal have gode erhvervsmuligheder. Kommuneqarfik Sermersooq vil arbejde for øget beskæftigelse, så forældre kan leve
med værdighed, forsørge sig og sine og være en aktiv del af arbejdsmarkedet.
Vi skal i fællesskab skabe en kommune hvor børn, unge og familier gives gode og tygge vilkår, oplever grobund for udvikling og oprigtig glæde ved at vokse op og bo i vores kommune.
Borgmesteri, Asii Chemnitz Narup
– Siunissaq meeqqat pigaat Meeqqat siunissaraavut
Af Asii Chemnitz Narup, borgmester
– Fremtiden er børnenes Børnene er Fremtiden
3
Tarnip pissusiinik ilisimasallit takku marluk Paamiuni ilaqutariittut pitsaanerusumik inuuneq paasiniarusuppaat, soorlu nunarsuup sinnerani aamma taamannak ilisimatusartoqartoq. Ilisimatusariaa seq “ Innuttaasut peqatigalugit ilisimatusarneq” (Community Action Research) atorneqarpoq.
Ilaqutariit qanoq ingerlalluanngitsiginersut imaluunniit ilaqutariinni imminoriartoqarsimanersoq ilisimatusarfigineqassanngillat, akerlianilli ilaqutariit siunnnissami pitsaanerusumik inoorusukkunik suna kissaatigineraat paasiniarneqassaaq. Ilaqutariit ukiumiit ukiumut inuunerminni
atugaat, ingammik kissaatigisatik najoqqutaralugit inuunersut paasiniarneqassaaq.
Ilaqutariit aamma paasiniaavigineqartut suliniaqatigiiffiup Paamiut Asasarap ilaqutariit qanoq pitsaanerusumik inuunissaannik suliniarsinnaanera pillugu apeqqarissaarfigineqassapput. Ilisimatuut paasisatik nalunaarusiarissavaat, nunarsuarmioqatitsinnilu taamannak ilisimatusarnermut sanilliunniartassallugit. Ilisimatusariaaseq pineqartoq tarnip pissusiinik ilisimasallit nunarsuarmi atortorujussuuaat.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: SØREN LYBERTH
Ilaqutariit qulit ilisimatusarfigineqarputPaamiuni ilaqutariit qulit ukiuni tulliuttuni sisamani malinnaavi-gineqassallutik ilisimatusarfigineqaleruttorput. Ilisimatusartut tassaapput Københavnip ilisimatusarfiani immikkoortortaqarfim-mi Psykologisk Institutimi tarnip pissusiinik ilisimasallit, tassani pisortaasoq Peter Berliner aamma doktorinngorniutigalugu ilisi-matusartoq Line N. Larsen.
De to psykologer vil have større indblik i familielivet i Pamiut. Denne form for forskning er også i gang andre steder i verden. Forskningsmetoden der anvendes kaldes Community Action Research, en forskningsmetode, hvor deltagerne er aktivt medvirkende.
Der skal ikke forskes i, om det går dårligt med familien, eller om familien har været udsat for selvmord. Der skal i stedet forskes i, hvad familien ønsker sig for at få et bedre liv i fremtiden. Psykologerne skal år efter år følge livskårene
hos familierne, især om familierne lever efter deres egne ønsker.
De medvirkende skal også interviewes om, hvorledes Paamiut Asasara kan medvirke til at forbedre livet for familierne. Forskerne skal derefter udarbejde en rapport, som skal sammenlignes med forskninger om samme emne andre steder i verden. Denne forskningsmetode er meget benyttet blandt psykologerne i verden.
TEKST OG FOTO: SØREN LYBERTH
Der forskes i ti familierEn forskning over en fire årig periode, der omfatter ti familier i Paamiut, er nu igangsat. Forskerne, der kommer fra Københavns Universitet, Psykologisk Institut, er psykologerne Peter Berliner, der er chef samt Line N. Larsen, der er medforsker som et led i sin doktorafhandling.
KingunissatNaleqqussaaneq
Peqataasuteqqartuinerat
Piviusun–ngortitsineq
Kingunissat
Takunninneq
Pilersaarut
Iliuuseq
1
23
4
Titartakkami takutinniarneqarpoq ilisimatusarfigineqartut ilisimatusariaatsimi akuutinneqarluinnartut. En illustration af forskningsmetoden, hvor deltagerne er aktivt medvirkende.
4
Pikkorissarnerup siunertaraa angajoqqaatut inuunerup ingerlaqqinnerani nammineq iliuuseqarsinnaanissaq, nammineq ujartuisinnaanngornissaq, qitornanut attaveqarsinnaanissaq, imminut qiviarsinnaanissaq, akisussaassuseqarnissaq, allannguisinnaaneq ilaalu ilanngullugit. Pikkorissaasuuvoq ilaqutariit ineriartorsinnaanerannik pikkorissaaqataasimasoq, Najaaraq Røddik.
Ilaqutariittut ineriartornermik pikkorissartitsisinnaaneq Namminersornerullutik Oqartussanit suliaavoq, nunatsinnilu inulerisut arlallit ukioq 2000 aallartilaartoq pikkorissartinneqarput.
Najaaraq Røddik, kujataani sumiiffinni arlalinni siornatigut taassuminnga pikkorissaareersimavoq, ilaqutariippaalussuarnullu iluaqutaareersimavoq. Pikkorissaaneq sumiiffinni pikkorissartussat apeqqutaatillugit naleqqussarneqartarpoq. Pikkorissaqataasullu allagartartaartinneqartarput.
Innuttaasunut saqqummiussisarputPaamiuni pikkorissartut pikkorissarnermi sapaatip akunnerani kingullermi innuttaasu
nut katersortitsillutik pikkorissarsimanertik oqaluttuaraat. Isiginnaartitsissutinnguamillu namminneq isiginnaagassiaminnik aamma takutitsipput, isiginnaartut tarrarsorfigilluagaannik.
Angajoqqaat pikkorissaqataasut pikkorissarnerminni qulequttat pingasut qulequtaraat: “Inuuneq taartuinnaanngitsoq paasisarpara”; “Uanga perorsaasutut” kiisalu “Siunissami suniarpugut”. Qulequttat taakku imartoorujussuupput, pikkorissaqataasullu eqimattakkaarlutik oqaloqatigiittarput, oqaloqatigiissutillu qulequtanngorlugit allattorneqartarput takusassianngorlugit.
Takusassiat, oqallisigisimasat namminerlu inuttut misigisat Paamiuni inulerinermik attuumassuteqartunut tusagassiortunullu tallimanngornerit tamaasa saqqummiuttarpaat. Ilaqutariit pikkorissaqataasut Paamiuni Tiliumi ullut 14ikkaarlugit ataasinngornikkut ataatsimooqatigiittarput.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: SØREN LYBERTH
Formålet med kurset er at komme videre med sit eget liv som forældre og gøre noget selvstændigt, være opsøgende, at holde kontakt med ens børn, selverkendelse, at have ansvar, at kunne lave forandringer osv. Kursusafholder er Najaaraq Røddik, der før har holdt kurser i familieudvikling.
Najaaraq Røddik har holdt kurser i samme emne forskellige steder i Sydgrønland, hvilket har gavnet adskillige familier. Kurset bliver tilpasset de forskellige kursussteder. Og alle kursister får udleveret kursusbevis.
Fremlægger overfor borgerneKursusdeltagerne i Paamiut benyttede den sidste uge af kurset til at fremlægge overfor andre borgere, hvad de har holdt kursus i.
De opførte også et lille skuespil, som de selv havde lavet og som folk var glade for.
Forældrene, som deltog på kurset, behandlede tre hovedemner: ”Jeg forstår, at livet ikke kun består af skyggesider”, ”Jeg som opdrager” samt ”Hvad vil vi i fremtiden”. Emnerne er indholdsrige, og deltagerne taler om disse i grupper, hvorefter nøgleordene blev nedskrevet og vist frem.
Opførelserne af skuespil, diskussionsemner samt hvad de enkelte deltageres oplevelser bliver hver fredag forelagt overfor socialarbejderne og journalister. De forældre, der deltog i kurset, holder møde i Tilioq i Paamiut hver 14. dag.
TEKST OG FOTO: SØREN LYBERTH
Ilaqutariittut ineriar torneq pikkorissarfigaat
Familier på udviklingskursus
Paamiuni innuttaasut 18-it, ilaqutariit arfinillit ilaqutariittut ineri-artorneq pillugu marsimi sapaatip akunneri pingasut pikkorissar-put.
18 borgere i Paamiut, i alt seks familier, var på kursus i famieudvik-ling, i marts i tre uger.
5
– Ilaqutariittut ingerlariaqqilerpugutPaamiuni ilaqutariit arfinillit ilaqutariittut ingerlariaqqinnissamik pikkorissaqataasut inuunerminni sior-natigut takusarsimanngisatik pikkorissareernerup kingorna takusinnaalersimasatik misigisimaleramikkit taama oqarput.
Ilaqutariit pikkorissaqataasut apersukkavut imminnut qiviarsin-naalernertik meeqqaminnullu oqaloqatiginnilluarsinnaalerner-tik, aapparisaminnullu assortuunnatik oqaloqateqarsinnaaler-nertik pikkugeqaat.
Pikkorissartut atuagarsorpallaanngillat, pissutsilli piviusut aallaa-vigalugit oqallisigalugillu qaqilileripput. Pikkorissaasuatali pik-korissartut oqarfigai imaanngitsoq ulluinnarni inuunerat tassa ajorunnaartoq, pikkorissarnermili nalaatatik aatsaat atulissagaat.
Paamiuni ilaqutariit saaffiginnittarfiat Tilioq pikkorissarfiuvoq. Pikkorissaqataasut siunniuppaat angojoqqaat peqatigiiffiannik aallarniissallutik. Pikkorissarneq Paamiut Asasaramit aningaa-saliiffigineqarpoq. Ilaqutariit pikkorissaqataasut assigiinngitsut nalaassimasatik oqaluttuaraat.
Ane-Marie & Ole M. Broberg
– Nuanneqaaq, ammarnarluni meeqqatsinnullu attaveqarluarnerulerpugut, nuliaasoq oqaluttuarpoq. AneMarie aamma Ole arfinilinnik meeraqarput.
– Pikkunarnerpaavoq sapaatip akunnera siulleq atukkatsinnik annissuigatta, illartarluta qiasarlutalu, uiusoq oqaluttuarpoq.
Pikkorissarnerup nalaani arnat angutillu immikkut eqimattakkaarlutik sulisarput. Inuunerminni atukkatik sakkortusinnaasartut pillugit pikkorissarnermi nalaani annissuiniartarnitik nuliaasup aamma pikkugeqai.
– Meeqqanut pisariaqanngitsumik inerteriunnaarpugut oqaloqatigineruleratsigik, uiusoq aamma oqarpoq.
Mina & Tom Petersen
– Sakkortuupilussuuvoq takunarlunilu, nuliaasoq oqarpoq. Uiusullu oqaatigaa siornatigut takusarsimanngisat kukkusartakkallu malugisarsimallugit, pikkorissarnerlu tarrarsorfissaqaqisoq. Aappariit misigisimapput siornatigut imminnut salloqittaattarsimallutik, meeqqaminnullu attaveqarpallaartarsimanatik, pikkorissareernerulli kingorna meeqqaminnut angajoqqaajoqqilerlutik, imminnut tatigineruleramik. Aappariit aamma isumaqarput una pikkorissarneq qaqiffinnerminngaanniit kiisalu ilaqutariinnut katsorsaanermiit pissarsiffiunerusoq. Mina aamma Tom pingasunik meeraqarput, maannalu angerlarnissaat naatsorsuutigilerpaat.
Mina & Tom Petersen
– Det var meget hårdt, og man blev nødt til at nå til selverkendelse, siger konen. Og manden fortæller, at de nu kan se de ting og fejl, de ikke kunne se tidligere, og at de har kunnet genkende sig selv i mange situationer under kurset. Parret erkender, at de før i tiden har løjet overfor hinanden, at de ikke har haft særlig meget kontakt med deres børn, og at de nu har mere selvtillid og derfor føler, at de kan være forældre igen overfor børnene. Ægteparret mener også, at de har fået mere ud af dette kursus end opholdet på Qaqiffik og familiebehandlingen. Mina og Tom har tre børn, og nu venter de på, at de kommer hjem.
Olivia & Martin Petersen
– Ammanerulerpunga, uinnut oqaloqateqarluarsinnaanerulerpunga, meeqqanullu isiginerulerlunga, anaanaasoq oqarpoq.
– Angerlarsimaffitsinni kamattoqassaarpoq, ilaqutariittullu oqaloqatigiinnerulerluta, ataataq oqaluttuarpoq. Ilaqutariit sisamanik meeraqarput, angajulliullu Arnannguup oqaatigaa angajoqqaat namminerlu ammanerulerlutik, misigisimavorlu qatanngutini ammanerulersut.
Olivia & Martin Petersen
– Jeg er blevet mere åben, jeg snakker bedre med min mand nu, og jeg er blevet mere opmærksom overfor børnene, fortæller moderen.
– Vi har ikke længere vredesudbrud derhjemme, vi snakker mere sammen i familien, fortæller faderen. Ægteparret har fire børn, og det ældste barn, Arnannguaq, fortæller, at hun og forældrene er blevet mere åbne. Hun føler også, at hendes søskende er blevet mere åbne.
Lene JosefsenLene Josefsen aappaqanngilaq marlunnillu meeraqarluni. Meerai ilaqutariinnit allanit ukiut arfineq marluk missaanni paarineqaraluarput, pikkorissarnerli naammassinngitsoq meeqqani illoqatigileqqippai.
– Uanga gruppertarnerput ataatsimooreeraangattalu oqallittarnerput pikkunarnerpaatippara, Lene Josefsen oqaluttuarpoq. Qaqiffinnermiit pikkorissarneq pissarsiaqarnarnerutippaa, imminullu qiviarnarnerutillugu.
– Meeqqallu atanerulerpugut oqaloqatigiinnerulerlutalu kisianni suli ilikkagassaqaqaagut, Lene Josefsen oqaluttuarpoq.
Lene Josefsen Lene Josefsen er alenemor med to børn. Hendes børn har været i familiepleje i syv år, men børnene flyttede ind hos hende inden kurset var ovre.
– Jeg synes bedst om gruppesamtalerne og vores diskussioner efter forsamlingerne, fortæller Lene Josefsen. Hun mener, at hun har fået mere ud af kurset, end opholdet i Qaqiffik og synes, at kurset har været en øjenåbner.
– Børnene og jeg har et tættere forhold nu, og vi snakker bedre med hinanden, men vi har en masse at lære endnu, fortæller Lene Josefsen.
6
Siger de seks familier i Paamiut, som har deltaget i et familieudviklingskursus, og som nu efter kurset kan forstå de ting, som de havde svært ved at forstå tidligere.
– Vi er kommet videre som familie
De familier, der deltog på kurset, og som vi har interviewet, synes efter at have deltaget på kurset, at det er meget dejligt at kunne se sig selv i øjnene, at kunne snakke med sine egne børn samt at kunne snakke sammen med partneren uden at skændes.
Kursusdeltagerne har ikke haft så meget teori på kurset, men har ud fra egen situation taget visse emner op til diskussion. Kursusaf-holderen gjorde det klart overfor dem, at deres dagligdag dermed ikke kommer på rette spor, men at de nu først skal til at lære at bruge de værktøjer, de har lært under kurset.
Familiecenteret Tilioq i Paamiut dannede rammen om kurset. Og deltagerne blev enige om, at de vil danne en forældreforening. Kurset blev betalt af Paamiut Asasara. Deltagerne fortæller her om deres forskellige oplevelser på kurset.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: SØREN LYBERTH
TEKST OG FOTO: SØREN LYBERTH
Ane-Marie & Ole M. Broberg
– Det var dejligt, man føler sig så åben, og vi har nu bedre kontakt med vores børn, fortæller konen. AneMarie og Ole har seks børn.
– Det sværeste var den første uge, hvor vi fortalte om vores forhold, vi grinte og græd, fortæller manden. Under kurset arbejdede mænd og kvinder i hver sin gruppe. Konen synes, at det var hårdt at rippe op i deres liv på kurset.
– Vi er holdt op med unødig at nægte børnene noget, efter at vi er begyndt at snakke med dem, siger manden.
Maren Markussen
– Imminut qiviarniarneq qamuuna artornartoq pikkunarnerpaavoq, annilaangalluni nalullugulu suna annilaangassutigalugu, Maren Markussen oqarpoq. Maren siorna ernigaluarluni meerartaani annaavaa, arfineqpingasunillu ukioqalersussamik erneqarpoq, aatsaallu ilaqutariittut pikkorissarneq misilippaa.
– Erninnut malunnaqaaq, toqqissisimanerulerpugut aamma ilaqutariit immitsinnut qanilaarnerulerluta, Maren Markussen oqarpoq.
Maren Markussen :
– Erkendelse er det mest hårde rent psykisk. Man er bange, uden at vide hvorfor, siger Maren Markussen.
Maren mistede sit barn ved fødselen sidste år. Hun har en dreng på snart otte år. Det er første gang, hun deltager på et familiekursus.
– Det er meget givtigt for min søn, vi er mere trygge, og så har vi fået et tættere forhold i familien, siger Maren Markussen.
Marie Kristine Janussen & Nuka David Rosing
Nuka Daavip perorsarneqarsimanermini aqqusaakkani takusinnaalersimavai, tusarnaarsinnaalerneruvoq siunissamullu isumalluarnerulerluni. Aapparisaa marlunik panilik imminut qiviarsinnaanerulerlunilu panimminut perorsaasinnaasorilerpoq, pikkorissanngikkallarami naveersineq atorsimaqigamiuk.
– Kukkussutigisarsimasama qaqilerniarnerat annernaqaaq, Marie Kristine oqarpoq.
Marie Kristine Janussen & Nuka David Rosing
Nuka David kan nu se det liv, han har haft under sin opvækst. Han er blevet mere lyttende og nærer mere håb for fremtiden. Hans samlever, som har to døtre, er nået til bedre selverkendelse og mener, at hun er blevet bedre til at være opdrager. Før kurset skældte hun mere på sine børn.
– Det var hårdt at snakke om alle de fejl, jeg har begået, siger Marie Kristine.
Naja Rachlev– Qaqiffinnermiit pikkunarneroqaaq, Naja
nassuiaavoq. Naja imminut qiviarsinnaanerulerpoq meeqqaminullu piffissaqarnerulerluni. Naja sisamanik meeraqarpoq, siornatigullu assut naveersisarsimalluni, pikkorissarnerli qaangiummat pissuserisartakkani allanngorsimanerarpai, sulili ilikkagassaqarnerarpoq.
Naja Rachlev– Det er langt bedre end opholdet i Qaqif
fik, forklarer Naja. Naja er nu nået til selverkendelse og har mere tid til sine børn. Naja har fire børn og plejer ellers at skælde meget ud, men efter kurset har hun ændret sig. Hun mener, at hun har stadig noget at lære.
7
Judithe Filateliap tunisassiorfiani pisortaavoq Enosilu Børnehjemmimi pedeliulluni. SIK tunngavigalugu aningaasarsiaqarput, tassungalu tapertaralugu aasami pilisaqaat ukiup ingerlanerani ilaqutariit inuillu allarpassuit inuulluaatigisagaannik.
Suliumatuut ernutserituut
Enos Judithelu suliamik ilinniagaqarsimanngikkaluarlutik suliffimminnut tunniusimasuupput. Enos inuusunnerminiit assigiinngitsunik suliffeqartareerluni 2001imiit maannamut Børnehjemmemi nutaarsuarmi pedelisut sulivoq. Tamatumalu saniatigut sanaartugassatigut pikkorissuugami uninngaannarnermik nuannarisaqanngilaq.
Judithe qitorniornermi nalaani angerlarsimaannariarluni 1989imi filateliami asaasutut sulilerpoq. Piffissalli ingerlanerani tassani su liassat allat misiligartareerlugit medhjælperinngorpoq, 1993imiilli tunisassiornermi aqutsisunngorluni. Tassani ilaatigut isumagisaraat nunarsuarmi tamarmi pisisartut 16.000it missaanniittut nassiussuiffiginissaat.
Ernuttat arfinillit, arfineqaappassaallu inunngoq qajaasoq, aappariit inuuneranni initoqaat. Enosip ernuttaminnut katersuuffiusarnertik nuannerne rarpaa, namminerlugooq aatani ataaseq kisiat uissutarigamiuk ernuttamik aataqarlutillu aana qar nissaat pingaarteqaa. Judithe tapersiilluni oqaluttuarpoq:
– Sapaatip akunneri marluk Sisimiuni Oqaatsi nut Pikkorissarfimmi pikkorissareerlunga ippassaq tikippunga ernguttakka
kipittut. Ilaat angerlarumanani Aanaami Aataamilu tukkujumammat ullaaq aat saat meeqqanukaappara.
Aappariit qitornaat nukarliit marluk angerlarsimapput, angajulleq ilaquttanilu namminneq illo qarput akullersaallu Savalimmiuni najugaqarluni.
Qerititsiviit sisamat immertarpaatEnosi unninnganeq sapernerartoq pisinnaaleramili angallateqartuarsimavoq. Nuliilu aasaq atorluarlu gu piliffigisarpaat. Taamaannerani qerititsiviit si sa manit ikinnerunngitsut mamartuutiminnik immertarpaat, ukiuunerani ilaqutariit atorluartakkaminnik qaaqqusaminnullu sassaalliutigisakkaminnik, soorlu qitornatik inuuissioraangata.
Judithep puisip neqaa nikkuliarisarpaa, tippassia ralugu qeritittarlugulu. Seqquilugooq tippassiani mamarineqartaqaat. Tullerunnat paarnallu iginni lerlugit qerititat pilianut ilaasarput, ukiunilugooq kingullerni aamma vindruuat iipilillu akuutigineqartalerputtaaq. Eqaluit, kapisillit, qalerallit qeeqqallu qerititat saniatigullu saarulliit panertut kussartital lu, ammassat panertut qerisullu mamarsaataasartunut ilaapput.
Siornaligooq ammassinngitsoorput sikoqaqimmat ammassat aqqajaarmata. Qallunaamerngit akisoqimmata piliatik aningaasat tungaasigut ilua qu taasaqisut pinngitsoorsinnaanagit oqaatigaat.
Vordingborgbankimit atortarpoq
Aningaasanik naammattusaarisinnaanertik iluaqutigalugu aappariit SIKp isumaqatigiissutai tunngavigalugit aningaasarsiatik pisariaqavissu nuin naq atunngilaat. Aammalumi pujortaratillu imertannginnerat aningaasaqarniarnerannut iluaqu taavoq.
Tamarmik SIKmi soraarnerussutisiaqarnermullu aningaasaateqarfimmi SISAmi ilaasortaanertik pingaartitaraat, feriefondimigooq aamma iluaqutigilluartaramikku. Taanna aqqutigalugu ilaqutariit marloriarlutik Sisimiuniittarsimapput ataasiarlutillu Savalimmiunut panimminnut tikeraarsimallutik.
Boligstøttehusimik illoqarput alianaatsumik 1994imili najorsimasaminnik. Qitornatik allimma ta Enosip naqqup ataa nammineq iluarsaallugu isaarianngortippaa majuartarfilerlugu, takananilu arlariinnik iniliorluni. Tamaaliorniarluni aningaaserivimmit atortariaqarsimavoq, Vordingborgbankimillu toqqaasimanini ima nassuiarpaa:
– Angallatiga siulleq aaqqissuunnialer lugu kata logit ilaanni takuara Vordingborg bankip pilerisaa rutaa. Allassimavoq aningaasartuutissaqaraanni tassunga saaffiginnittoqarsinnaasoq Grønlands banki oqaloqatigeqqaarnikuugaluarakku kingu neqanngimmat Vordingborgbankimut saaffiginnippunga, ajornannginaaqalugulu taamani atukkeqqaarpaannga. Kingorna immikkut aningaasartuuteqassagaangama saaffigigaangakkit atortittuaannarpaannga. Allaat maanna angallatiga pisiarinialerakku akisugaluartoq aamma atortippaannga.
Akiligassanik isumaginnissinnaa neq soorunami apeqqutaasarunarpoq.
Qataanneq qatitoorlu
Aappariit tamarmik suliffeqaramik arfinilissuarnillu ernutaqarlutik suliassaaleqinngitsut aamma erinarsoqatigiinnut Inngeratsiler’mut ilaapput, Judithe qataannerni Enosilu qatituuni. Sapaatip akunneranut marloriarlutik Tasiilap Oqaluffiani kusanartumi sungiusartarput, unnialugooq sungiusarfigalugu tusarneq. Erinarsoqatigiit ullorsiortoqartillugu ilisisoqartillugulu erinarsoriartarput. Pingaartumik juullikkunni pisassaqartaqaat, naalagiarnerpassuit saniatigut Utoqqaat Illuanni Napparsimmavimmilu tussiariartaramik.
Enosi inuusuttuaraallunili nunamini Isortumi eri narsoqatigiinni peqataasimasoq isumaqarpoq erinarsorneq inuunermi saligutit pitsaanersarigaat, oqilisaataallunilu nuannersuugami. Erinarsoqatigiit nunatsinni pitsaanerpaat ilaattut ilisimaneqartut taakku aamma ilaanneeriarlutik angalanissamut periarfissaqartarput. Taamaalillutik siorna 2008mi Sisimiuniissimapput, kisiannigooq Reykjavikkip oqaluffissaarsua appisimaarfigalugu suli nallerneqanngilaq.
– Tassani appisimaaratta aatsaat taamak tusarnertigaagut, Enosi tulluusimaarluni oqarpoq.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: JUANA PETRUSSEN
Sulineq, pilineq naammattusaarinerlu inuuniarnerminni tunngavigaatAappariit imaaliarsaalersut Judithe aamma Enos Ignatiussen Sermiligaamit Isortumillu kingoqqisuupput, ’70–ikkunnili Tasiilami najugaqalersimasut. Ernerata ataatsip paniisalu pingasut arfinilinnik ernutaqartippaat, inuuneranni inituunik. Suliumatuujupput ilinniagaqarsimanngikkaluarlutik aalajaatsumik inuuneqartut, aalajangersimasunillu pitsaasunik suliffillit.
Mamarunartorpassuit sassaalliutigineqarput paniisa ilaata 23liinerani.
Der blev budt på delikatesserne på den ene datters 23 år 's fødselsdag.
8
Judithe er leder i Filateliens produktionsafdeling og Enos er pedel i Børnehjemmet. De får løn efter SIK’s overenskomst og bruger deres somre til at samle vinterforråd, som de og mange andre nyder godt af i løbet af året.
Arbejdsomme bedsteforældre
Enos og Judithe har ingen erhvervsuddannelse, men meget hengivne overfor deres arbejde. Han, der siden sin tidlige ungdom har haft en række forskellige jobs, har siden 2001 arbejdet som pedel i det store nye Børnehjem. Da han samtidig er praktisk anlagt og lidt af en handyman, sidder han ikke just med hænderne i skødet i sin fritid.
Judithe, der var hjemmegående da børnene var små, startede i 1989 at gøre rent i Filatelia. Som tiden gik begyndte hun også at arbejde med andre opgaver i produktionsafdelingen, som hun siden 1993 har været leder af. Herfra sørger de blandt andet for at sende tusindvis af frimærker til de ca. 16.000 abonnenter over hele verden.
De seks børnebørn, og det syvende på vej, fylder meget i ægteparrets liv. Enos fortæller, hvor meget han sætter pris på at være samlingssted for børnebørnene. Han selv havde som barn kun oplevet den ene af bedstefædrene, og derfor nyder han at have børnebørnene omkring sig og deler deres glæde ved bedsteforældrene. Judithe bakker ham op og fortæller:
– Da jeg kom hjem efter to ugers kursus i dansk på Sprogcenteret i Sisimiut i går, var der ellers nogle børn, der havde længtes
efter bedstemor. Et af dem ville absolut ikke hjem om aftenen og blev og sov hos Aanaa og Aataa, indtil han skulle i bør nehave i morges.
Familiens to yngste børn bor stadig hjemme, mens den ældste og hans familie har eget hus i byen og en datter har mand og børn på Færøerne.
Fylder fire frysere om sommerenEnos har ikke ligget på den lade side i sit liv og har altid haft en båd. Sommerperioden udnytter ægteparret til at samle vinterforråd i. Her fyldes hele fire frysere op med alskens herligheder, som spises og nydes i vinterens løb af familie og gæster til f.eks. børnenes fødselsdage.
Judithe tørrer, sylter og fryser sælkød. Især hendes syltede sælluffer skulle være populære hos gæs terne. Rosenrod og sortebær i sælspæk fryses i massevis, og som en sidegevinst er man også begyndt at fryse vindruer og æblestykker i spæk. Ørreder, laks, hellefisk og havkat fryses ned ved siden af tørrede torsk og ammasætter. Desværre var ammassatfangsten udeblevet sidste år, da fisken forsvandt hurtigt på grund af for meget storis. Da importeret dansk mad er dyr på disse kanter, sparer familien mange penge ved at have samlet forråd om sommeren.
Lånte fra Vordingborgbanken
Takket være en god økonomisk sans og
sparsommelighed rækker parrets SIKløn mere end blot til dagen og vejen. Så hjælper det selvfølgelig også på økonomien, at de hverken ryger eller drikker. Ægteparret er loyale medlemmer af SIK og pensionsfonden SISA og nyder godt af organisationens feriefond. Med støtte fra fonden har familien været i Sisimiut to gange og på besøg hos datteren og dennes familie på Færøerne.
De har et dejligt boligstøttehus, som de har boet i siden 1994. Da de fire børn begyndte at vokse, ombyggede Enos huset ved at lave en trappeopgang med indgang fra kælderen, hvor han også indrettede flere ekstra værelser. For at kunne gøre det måtte han låne penge fra banken, og at valget faldt på Vordingsborgbanken forklarer han således:
– Da jeg ville renovere min første båd, så jeg tilfældigvis en reklame for Vordingborgbanken i en katalog. Der stod, at man kunne henvende sig til banken, hvis man manglede penge til investeringer. Jeg havde prøvet at snakke med Grønlandsbanken, men fik ikke rigtig noget ud af det. Derfor kontaktede jeg selv Vordingborgbanken og fik overraskende nok mit første lån uden besvær. Siden har det ikke været noget problem for mig at optage nye lån, når jeg havde brug for det. Selv da jeg ville låne et større beløb til køb af min nuværende båd, var der ingen problemer. Det skyldes nok, jeg altid overholder betalingsbetingelserne.
Alt og bas
Selv om Judithe og Enos har rigeligt at lave
med deres fuldtidsarbejde og bedsteforældrerolle for seks børnebørn, har de også tid til at være medlemmer af sangkoret Inngeratsiler, Judithe som alt og Enos som bas. De øver sig i byens flotte kirke to gange om ugen, hvor akustikken skulle være rigtig god. Koret synger til private og offentlige mærkedage eller begravelser. Især juletid er travl tid for koret, hvor det udover mange gange i kirken synger på Alderdomshjemmet og sygehuset.
Ifølge Enos, der har været med i kor i bygden Isortoq siden sine helt unge dage, er sang den bedste terapi, der gør livet lettere og gladere at leve i. Det sker, at Inngeratsiler, der er kendt som et af Grønlands bedste kor, bliver inviteret og rejser ud til kysten eller til udlandet. Koret var således i Sisimiut i 2008, men akustikken da de sang i Reykjaviks domkirke er indtil videre ikke blevet overgået af andet.
– Der lød vi allerbedst, slutter Enos begejstret.
TEKST OG FOTO: JUANA PETRUSSEN
Arbejde, forrådssamling og sparsommelighed er deres livsgrundlagDet midaldrende ægtepar Judithe og Enos Ignatiussen stammer henholdsvis fra bygderne Sermiligaaq og Isortoq, men har boet i Tasiilaq siden 1970’erne. En søn og tre døtre har indtil videre givet dem seks børnebørn, der fylder godt i deres liv. Begge er flittige mennesker, der trods manglende uddannelse har en stabil tilværelse med gode, faste jobs.
Aappariit Judithe aamma
Enos Ignatiussen ukiut 35t sinnerlugit
inooqatigiissimasut, inuit suliumatuut sutigullu tamatigut ikorfartoqatigiittut.
Ægteparret Judithe og Enos Ignatiussen, der har levet
sammen i mere end 35 år, er begge arbejdsomme
mennesker og støtter hinanden i ét og alt.
9
Meeqqanik ilaqutariinnillu oqaloqatiginnittarfimmi pisortaq:
– Iluatsittoqaraangat nuannaartaqaagut
Leder af Børne– og familiecenter:
– Det glæder os rigtig meget, når det lykkes os at hjælpe nogen
Kikkut maani sullitarivisigit?– Inunnik isumaginninnermut allaffimmi
ilaqutariinnik, meeqqanik inuusuttunilluunniit oqaloqateqarnerminni inuunertik pillugu oqaloqatigineqarnissamik pisariaqartitsisunik naammattuuigaangamik maanga innersuussisarput. Taakkulu uagut suleqatigiilluta akunnitsinni agguartarpagut. Soorlu uanga ullumikkut marlunnik oqaloqatissaqarpunga.
Soorlu suusinnaasarpat inuit ajornartorsi-utaat?
– Ajornartorsiutit amerlanerpaat imigassamik peqquteqartarput. Aamma aappariit akornanni perorsaaniarnerulluunniit tungaatigut ajornartorsiutit kiisalu kinguaassiuutiti
gut atornerluinerit takussaaqaat. Taamattaaq nalinginnaavoq inersimasut imaluunniit angajoqqaanngortut meeraa nermin ni misigisimasaminnik avaanngunartunik qaffakaatitsisoortarnerat, ilaqutariinnermut sunniuttumik. Tamatuma saniatigut meerartaasut atuarfimmi paaqqinniffimmiluunniit ajornartorsiornermikkut takutitsisarsinnaapput ilaqutariinni pissusissamisoortoqannginneranik.Sullissat tamakku isumaginnittoqarfimmilu sagsbehandlerit ataatsimiinnitsinni uatsinnut annguttarput. Aamma napparsimmavim miit toqqaannartumik attavigineqartarpugut,soorlu imminoriartoqarsimappat imminornissamilluunniit eqqarsartoqarpat, imaluunniit nalaataqarsimagunik aliasuttunik nanertisimasunillu toqqaannartumik uagut attavigisinnaasarpaatigut inuit taakku oqaloqatigisalernissaat pillugu.
Oqartoqarsinnaava nalinginnaasumik psyko-logit suliassaat ilissi suliarisarisi?
– Taamaappoq. Maani B 2mi psykologe qaraluaratta marlunnik, ajoraluartumik tamar mik suliunnaaramik. Aappaali PPRimi sulilermat suleqatigillattaasarparput. Soorlu assersuutigalugu imaassinnaasarpoq meeraq atuarfimmi ajornartorsiutilittut nalunaarutigineqarpat, uagut angajoqqaavi aggersarlugit oqaloqatigeqqaarivut imaluunniit meeraq kisimiitillugu oqaloqatigeriarlugu angajoqqaat aggersarlugit. Taamaalilluta sullissisuusugut susassaqarfigut akimorlugit suleqatigiissinnaasarpugut.
Takusinnaavara manna pinnguaqarlunilu assigiinngitsutigut meerartalinnut iseruminar-
sagaasoq.– Tassa ilaannikkut aamma legeterapi atorsinnaasarparput, meeraq pinnguaqatigalugu oqaloqatigiutigalugu. Meeqqat inersimasunik ajornartorsiutillit matoqqasorujussuusinnaasaramik inersimasunillu tatigisaqarpiaratik, taamaammat ammartinniarlugit pinnguaqatigalugillu titartaatittarpagut. Aamma pisariaqaraangat pisuttuaqatigisinnaasarpagut. Meeqqat taamaattut piffissaq sivisooq atorsinnaasarpaat uatsinnut inersimasunut tatiginnilissagunik.
Meeqqat ilaqutariillu pitsaanerusumik inuune-qalernissaanut ikiorsinnaasarpisigit?
– Ataasiakkaanik ikiuisinnaasarpugut. Soor lu assersuutigalugu angajoqqaat kisimiittut inuunerminni ilorraap tungaanut saattut paasigaangatsigu nuannaarutigisartorujussuuarput. Ilaqutariinnulli tamanut ikiuiniarneq nukippassuarnik atuiffiusariaqartarpoq, uagut neqeroorutigisinnaasatsinnit anneroqisunik.
Sullitasi allanut innersuussinnaasarpisigit?– Aap, ukiuni kingullerni imigassamik ajor
nartorsiutilinnik katsorsaasartut – alkologit – maanngartalernikuusut atorluarniartarpagut. Paasigaangatsigu alkologimik tikittoqarnialersoq ilaqutariiuteqaruttalu imigassamik ajornartorsiortunik aperisinnaasarpagut katsorsartikkusunnersut. Piumagaangata isumaginnittoqarfimmut nalunaarutigisarpagut, tassanilu aalajangerneqartarpoq katsorsarneqassanersut.
Perorsaasut ilaqutariinnik oqaloqatiginnittarfimmi atorfillit taakku marluk aamma qaammatit pingasut/sisamat allortarlugit
nunaqarfinnut angalasarput. Aallannginnerminni inunnik isumaginnittoqarfillu ataatsimiinneranni Tasiilap nunaqarfiini tallimaasuni kikkut oqaloqatigissaneraat aalajangerneqareertarpoq.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: JUANA PETRUSSEN
Hvem er jeres klientel her i centeret?– Socialforvaltningen henviser familier, børn eller unge, der har brug for en dybere snak om deres livssituation her til centeret. Jeg og min kollega fordeler så herefter de henviste imellem os. Jeg har f.eks. to samtaler i dag.
Hvad kan det være for problemer, folk sidder med?
– De fleste problemer bunder i alkoholmisbrug. Desuden ser vi mange med parforholdsproblemer eller problemer på grund af seksuelt misbrug. Vi ser også unge forældre, især mødre, der har psykosociale problemer, der er dukket op igen på grund af en traumatisk barndom.
Derudover får vi henvendelser fra skolen eller børneinstitutionerne om børn, der udviser et problematisk adfærd, der kunne tyde på problemer i familien.
Disse opgaver når frem til os på vore møder med socialforvaltningens sagsbehandlere. Det sker også, at vi bliver kontaktet fra sygehuset om personer, der har forsøgt at begå selvmord eller går med selvmordstanker. Sygehuspersonalet kan også henvende sig direkte til os, når de støder på folk, der er
ked af det eller er depressive og har brug for, at vi snakker med dem.
Kan man sige, at I tager jer af psykologers opgaver?
– Det kan man godt sige. Vi har da også haft to psykologer her i B2, men desværre har de begge sagt op. Den ene er heldigvis ansat i PPR, og derigennem samarbejder vi tit med hende. Når skolen f.eks. melder om et barn, der har problemer til os, kan vi herfra indkalde forældrene til samtale, eller omvendt snakke med barnet før vi snakker med forældrene. På den måde kan vi som ressourcepersoner støtte hinanden på tværs af de forskellige ressortområder.
Jeg kan se, at I har legetøj og har gjort huset til et rart sted at komme ind til..?
– Det er fordi, vi også bruger legeterapi når vi snakker med børnene. Børn, der har problemer med voksne, er som regel meget lukkede og mangler tillid til voksne. Derfor er det tit, at vi må lege eller tegne med børnene for at få dem til at åbne sig. Hvis det er nødvendigt går vi også ture med dem. Det kan tage lang tid for sådanne børn at
opbygge tillid til os som voksne.
Lykkes det for jer at hjælpe børn og familier til et bedre liv?
– Det lykkes os at hjælpe enkelte mennesker. Når vi f. eks. oplever det er lykkedes for enlige forældre at rette op på deres liv, bliver vi rigtig, rigtig glade. Men at hjælpe hele familier til et bedre liv kræver mange flere ressourcer, end vi kan tilbyde.
Kan I henvise jeres klienter til andre?– Ja, vi bruger tit de alkologer, der kommer
til byen for at behandle folk for alkoholmisbrug. Når vi ved, de kommer, spørger vi familierne om de er interesserede i at gå til behandling. Er de det, giver vi besked til socialforvaltningen, der tager beslutning om de skal i behandling.
De to pædagoger, der er ansat i børnefamiliecenteret tager også på bygdebesøg hver tredje eller fjerde måned. På forberedelsesmøder med socialforvaltningen, besluttes det hvem de to skal snakke med under deres besøg i Tasiilaqs fem bygder.
TEKST OG FOTO: JUANA PETRUSSEN
Tasiilami meeqqanik ilaqutariinnillu oqaloqatiginnittarfik illup normua tunngavigalugu B2-mik taagorneqarpoq. Tassani sulisuup-put perorsaasut marluk, aappaa pisortaasoq Jensine Biilmann suleriaasiat pillugu paasiniaavigaarput.
Børne– og familiecenteret i Tasiilaq kaldes til daglig for B2, efter husnummeret. Her arbejder to pæ-dagoguddannede behandlere. Vi kom forbi for at forhøre os om deres arbejde og talte med Jensine Biilmann, der er leder af centeret.
Jensine Biilmann perorsaasutut ilinniagaqarpoq Ilaqutariinnillu oqaloqatiginnittarfimmi B12imi ningiuulluni.
Jensine Biilmann er uddannet pædagog og leder af Børne– og familiecenteret B12.
Meeqqanik oqaloqateqarnermi pinnguarneq ammarsaatitut
atorneqarajuppoq, taamaammat pinngussat tamani tamaani
takussaapput.
Leg er en integreret del i samtalerne med børn i centeret, hvor
der er legetøj rundt omkring.
10
Ilinniarnini naammassiniarlugu aalajangiussimavaa
Aqagoqaammalli Debo sianerpoq apivallaaqimmat ernilu peqqippianngimmat angajoqqaaminut ornissinnaannginnerinni. Pilerpara angajoqqaavi hotelimiit ungasinnerpaanut ilaallutik inissiani nutaaliaasuni najugaqartut, Debolu erni Joe peqatigalugu tassaniittut ualimut sulisussaagami nukappiaraq aatakkumini paaritittariaqarmat.
Debo meeqqat atuarfianni 11. klassemiit aninikuuvoq, kingornalu Piareersarfimmi atuariarluni maanna pisiniarfimmiussatut ilinniartuuvoq. Ukiuni sisamani ilinniarnermini Neriusaami aalajangersimasumik praktikkertassaaq, akunnerinilu arfineqpingasoriarluni Qaqortumi Niuernermik Ilinniarfimmut atuariartortassalluni. 2008p ukiaani Tasiilamiit qulingiluaallutik siullermee rutaasumik atuariarsimapput, maannamullu ataaseq atuarunnaarsimavoq. Debo aperaara Qaqortumiinnini qanoq igineraa:
– Ajunngilaq nuannerlunilu, naak angerlarsernartaraluarluni. Meeraqartugut meeqqa
gut nassaqqusaanngimmata uanga ernera angajoqqaama paarisarpaat.
Allamik aamma angajoqqaamini paarititsisartumik atuaqateqarama tapersersoqatigiittarpugut. Uangalu aalajangersimavunga ilinniarnera naammassissallugu, ernera peroriartornerani tapersersorusukkakku, Debo aalajangersimarpaluttumik qiviarluni oqarpoq.
Atuagassammi tungaasigut malinnaaniarnerit qanoq igaajuk?
– Aallaqqaammut ilungersoqaanga, tunumiusuinnaq oqalunneq sungiusimallugu artornalaarami. Qujanartumik kitaamiusut oqaatsit erniinnaq sungiuppakka. Taamatuttaaq qallunaatut oqaatsit ilungersunartarput, tamaasa paasisaraluarlugit oqalunniarneq ajornartarami. Kisianni maanna Neriusaami qallunaatut oqallattaartarpunga, qallunaanik pisiniartoqallattaartarami.
Tasiilami inuusuttut katerisimaartarfeqarnersut apeqqutigigakku Debo akivoq discortarfimmut aamma imerniartarfiusumut katersortarfimmulluunniit qitigianngikkaanni sumukarfissaaleqinartartoq.
Namminerligooq qitornartaaramili aner
piartannginnami tamakku iluamik malinnaaffiginngilai.
Suliffissaaleqineq ilatsiinnaler-nermik kinguneqartartoq
Debop ataataa Joellu aataa Andreas Sianiali – Anda – 56inik ukioqartoq ukiorpassuit iffiortuusimavoq, tassungalugooq atagunartumik puammigut akornuteqalernini pissutigalugu siusinaartumik soraarnerussutisialittut angerlarsimaannalersimavoq. Tamanna pissutigalugu angerlarsimaffinni suliassanik isumaginnittuuvoq, pingaartumik igaassatigut iffiugassatigullu. Nulia Ennike barnemedhjælperisut ilinniarsimasoq Utoqqaat Illuanni sulilluni peqanngitsoq pulaarpugut.
Anda aamma taannaavoq erngutartik napparsimagaangat paarsisuusartoq arnaalu ilinniariarluni aallaraangat aanaavalu paarisarpaat. Anda uummammioqaqisoq Tunumi illoqarfiit pingaarnersaanni inuusuttut periarfissaat – immaqaluunniit periarfissalunnerat – pillugu ima oqarpoq:
– Uagut inuusuttuunitta nalaani pissutsit qiviassagaanni ullumikkut maani inuusut
tagut mattussaasutut isigisarpakka. Naluneqanngilaq maani suliffissat killeqaqimmata inuusuttut amerlassusaannut sanilliullugit, pingaartumik ukiup imaalinerani (februar 2009, aaqq.) Taamaammat inuit sulerusussuseqaraluartulluunniit tarfiinnartut amerlapput. Meeqqattaaq unnussuarmut aneerujuuginnartut takussaaqaat.
– Isumaqarpunga angajoqqaat suliffissaaleqinerat meeqqat aamma inuiaqatigiit iluanni ilatsiinnalernerannik kinguneqartartoq, maanilu taamaattut amerlapput. Taamaattumik pissutsit ilorraap tungaanut saatinniaraanni qinikkanut suliassaq imaannaanngilaq, Anda Sianiali oqarpoq. Taannattaaq isumaqar poq utoqqaat nukissaat ilisimasaallu atorluarneqanngitsut, oqaatsinilu ima naavai:
– Utoqqaat Illuat iserfigalugu nipaattangaa rami ingasavippoq. Qangatut inoqatiminnik takunnillutik ussersuutigaluni oqaluttuartuerussimavoq. Allaalluunniimmi inngerneq tusarsaajunnaajusavinnikuuvoq.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: JUANA PETRUSSEN
Februaarip qaammataani Tasiilami inuusuttunik oqaloqatissarsiukujullunga pisuttuarusaalerpunga. Illunnguaq sungaartoq kommuunip allaffianit ungasinnani aqqusinermit avinngarusimalaartoq qanillattorlugu allagartaa pilerpara allassimasoq Verdensuniversitetet. Pisiniarfiugunarmat iserfigaara, pisiniartitsisorlu arnaq inuusuttoq aperaara Tasiilarmiut inuusuttortai sumi katersuuffeqartarnersut. Oqarpoq katersortarfimmi discortarfimmiluunniit katersuuttartut, namminerligooq anivallaartanngilaq erneqarami kollegiat ilaanni najugaqatigisaminik. Ilinniarnerminut atatillugu maani Neriusaami sulinerarpoq, sunaaffami pisiniarfeeraq taama taaguuteqartoq. Debo akuersimmat isumaqatigiippugut aqaguani ernilu hotelimut ornissagaanga.
Naapippagut 23-nik ukiulik Debo Mikiki, anaanaq kisimiittoq pisiniarfimmiussatut ilinniartoq angutaalu Andreas Sianiali siusinaar-tumik sornaarneq angerlarsimaannartorlu.
Kinguaariit piffissani assigiinngitsuneersut
Opsat på at fuldføre uddannelsen
Dagen derpå ringer hun og siger, at det sner for meget til, hun kan tage sin søn med, der ikke er for frisk, og spørger om jeg ikke kan komme hjem til hendes forældre i stedet for. Det viser sig, at Debos forældre bor længst væk fra Hotel Ammassalik i en ny og moderne lejlighedskompleks, og hun og Joe er der nu, da hun skal på arbejde senere på dagen og må have ham passet hos bedsteforældrene.
Hun er 23 år, har gennemgået 11. klasse og er i gang med en butiksassistentuddannelse efter at have gået et år i forberedelsesskolen Piareersarfik. I løbet af uddannelsen, der tager 4 år, er Neriusaaq hendes faste praktiksted. Imellem praktikopholdene skal hun være på teoriophold otte gange i handelsskolen i Qaqortoq. I efteråret 2008 rejste hun og otte andre unge fra Tasiilaq første gang til uddannelsesstedet i Qaqortoq. I dag er en af dem droppet ud, og jeg spørger Debo, hvad hun synes om at være i Qaqortoq:
– Det er godt og rart at være, selv om vi ind imellem længes hjem. Da vi, der har børn, ikke må tage vores børn med, passer mine forældre min søn. Jeg og en anden pige, der også får sit barn passet hjemme, har heldigvis hinanden at støtte os til. Jeg er fast besluttet på at fuldføre min uddannelse, da
jeg gerne vil have Joe får en god opvækst, svarer hun med et fast blik.
Hvordan går det med at følge med i den teore-tiske del af uddannelsen?
– Det var hårdt for mig i begyndelsen, da jeg kun har talt på østgrønlandsk i hele min opvækst. Men heldigvis vænnede jeg mig til vestgrønlandsk ret hurtigt. Dansk er ligeledes svært at lære, også selv om jeg forstår alt, hvad der bliver sagt, har jeg svært ved at udtrykke mig på dansk. Men jeg øver mig i at bruge dansk her i Neriusaaq, da der kommer en del danskere her.
Da jeg vil vide, hvor ungdommen i Tasiilaq mødes, siger Debo, at der udover diskoteket, som også er værtshus, og forsamlingshuset ikke er rigtig andre steder for unge at gå hen. For øvrigt har hun ikke haft den store lyst til at gå ud, efter hun er blevet mor til Joe.
Arbejdsløshed avler passivitet
Debos far og Joes morfar, der er 56 år, Andreas Sianiali – Anda – har i en lang årrække arbejdet som bager, og vist nok på grund af det pådraget sig en lungelidelse, der gør, at han i dag er førtidspensionist. Af samme grund er det ham, der tager sig af de hjemlige opgaver, især madlavning og bagning. Hans kone Ennike, der er uddannet barnemedhjælper, var p.t. på arbejde i Alder
domshjemmet. Det er også Anda, der passer Joe, når han er syg, og sammen med hans mormor, når mor Debo er i skole i Qaqortoq. Anda, der har en masse på hjerte, siger om de unges muligheder – og måske mangel på samme – i Østgrønlands hovedstad:
– Når jeg sammenligner med forholdene i vores ungdom, føler jeg, at mange af vore unge i dag er i en meget håbløs situation. Som bekendt er antallet af arbejdspladser meget begrænset i forhold til de mange unge vi har, især på denne tid af året (februar 2009, red.) Derfor er der mange, der bare driver rundt i byen, selv om de hellere vil have arbejde.
Som følge deraf går børnene også rundt uden mål og til langt ud på aftenen.
– Jeg tror, at arbejdsløshed hos forældrene præger børnene på sådan en måde, at også de bliver passive medlemmer i samfundet. Derfor venter der politikerne en stor opgave at vende situationen, så der igen kan blive optimisme blandt byens borgere, siger Anda Sianiali. Han mener også, at man ikke gør brug af ældres ressourcer og viden, og slutter med disse ord:
– Der er så stille, så stille, når man besøger Alderdomshjemmet. Der er ikke længere gestikulerende, fortællende ældre som i gamle dage, selv trommedansen er nærmest forstummet.
TEKST OG FOTO: JUANA PETRUSSEN
Et møde med Debo Mikiki 23 år, enlig mor og butiksassistent elev, og hendes far Andreas, førtidspensionist og hjemmegående I februar måned begiver jeg mig ud på vejene i Tasiilaq, for at se om jeg kan finde unge, der har lyst til at fortælle lidt om deres liv. Lidt afsides fra vejen tæt på kommunekontoret ligger et lille gult hus med skiltet Verdensuniversitetet. Det ser ud til at være en butik, og jeg går ind og spørger den unge ekspeditrice, hvor Tasiilaqs unge mødes.Hun fortæller, at de mødes enten på forsamlingshuset eller diskoteket, men at hun selv ikke går ret meget ud, da hun har en lille søn og bor på et kollegium med ham. Hun er i praktik her i Neriusaaq, så det er altså det, butikken hedder. Debo går med til et lille interview, og vi aftaler, at hun kommer næste dag på hotellet med sin søn.
To generationer fra hver sin tid
Kinguaariit pingasut aataakkuusuni: Debo, ernera Joe aataalu Anda.Tre generationer hjemme hos bedsteforældrene: Debo med sønnen Joe og bedstefar Anda.
Joe peqqippianngitsoq aataakkumini paarineqassaaq anaana Debop sulinerani.Joe, der ikke var helt rask, skulle passes af bedsteforældrene, mens mor Debo var på arbejde.
11
At gå tur i Tasiilaq giver god motion
Vi bliver placeret på Hotel Ammassalik med udsigt til byen, og hvilken udsigt! Der er så vidt jeg kan se ikke sket væsentlige ændringer i udsigten til den ældre bydel, måske bortset fra det store pakhus ved havnen. Derimod er der sandelig kommet mange nye huse i den nordlige del af byen. Enfamiliehuse, rækkehuse og to etagers huse i alle mulige farver ’stikker op’ af den hvide sne.
Så begiver vi os ned for at besøge kommunekontoret. Et stykke nede på den stejle skrå ning foreslår Anna, der er lokalt kendt, at vi skal gå en omvej og ikke direkte ned ad endnu en stejlere vej. Vejen er oven i købet netop blevet ryddet for sne, hvilket gør den endnu mere glat visse steder, så man må være ’grønlandskendt’ og helst lidt adræt for ikke at glide. At gå ned ad denne snedæk
kede vej første gang er lidt af en prøvelse.
Da vi så langt om længe når bunden, skal vi op ad en lige så stejl vej. Men hvis ikke man ved det, så er det lettere at gå opad end nedad disse stejle veje. Halvvejs oppe drejer vejen så til venstre, stadig lige så skrå – om ikke mere – inden vi nåede ’plateauet’, hvor bl.a. kommunekontoret ligger. Ruten viser sig at være den første af mange ture, der skal gås de næste syv dage, vores ophold i byen kommer til at vare.
Vejen viser sig at være ret befærdet, hvor vi møder mange mennesker på en god dag som denne, med høj himmel og strålende solskin. Der er mange, der skal hilse på Anna og omvendt, så vejen synes længere (men også hyggeligere) end den reelt er. Venlige
ansigter af børn, unge og ældre, der alle hilser en imødekommen. Især antallet af børn og unge er lidt overraskende stort, mange skubbende opad eller kurende nedad på hjemmelavede slæder eller kurebrætter.
Selv om antallet af bilister er begrænset, er det bemærkelsesværdigt, hvor gode de er til at manøvrere på de stejle veje med skarpe hjørner. Tit standser de, eller bremser op, midtvejs oppe eller nede, for at sætte en passager af eller samle en op, og vupti... køre videre som om intet er lettere. Er man en god bilist her, må man også være det alle steder på kloden, tænker man.
De følgende dage viser det sig, at folk, man har aftale med, alle bor langt fra hotellet. Så går det langt om længe op for én, at det må
være den flotte udsigt, der snyder øjet. Bare fordi man kan se alt, betyder det nødvendigvis ikke, at afstandene er korte. For, jo mere du går, jo klarere går det op for dig, hvor spredt bebygget byen egentlig er. Men med godt bentøj (og støvler) er gåturene rigtig gode, selv om det går op og ned. Så gør det heller ikke noget at omgivelserne er fantastiske, luften ren og sneen hvid! Man opdager hurtigt, at et ophold på Hotel Ammassalik og ærinder i byen kan give én en god kondi og gode benmuskler. Men et ophold om vinteren – især på denne nedbørstid – kræver ’pensionistsøm’ på støvlerne eller et par gode og skridsikre såler.
God tur!
TEKST OG FOTO: JUANA PETRUSSEN
Vi fløj fra Nuuk via Kulusuk til Tasiilaq den 11. februar 2009 i strålende vejr og et fantastisk lys. Jeg husker fra mit sidste ophold i byen for 15 år siden, hvor stejle vejene var og hvor højt oppe hotellet lå, hvor vi også denne gang skal bo.
De stejle, stejle veje og den spredte bebyggelse giver gæsten i byen en enestående chance for motion
Tasiilami pisuttuarneq timigissaataalluarsinnaavoq
Hotel Ammassalimmi illoqarfimmut isikkivilimmi inissinneqarpugut, mannalumi isik kivik. Eqqaamasakka naapertorlugit illoqarfiup pisoqartaanut isikkivik taannaavoq allan ngungaarsimanani, immaqa quersuaq umiarsualivimmiittoq eqqaassanngikkaanni. Akerlianik avannamut isikkivik illunissimaqaaq. Illut ataasiakkaat, uigulukuttut quleriillu nutaat ingasavipput, asulumi qalipaatigeqalutik apummi qaallorimmi.
Pisattagut inisseriarlugit ammut aallarpugut kommuunip allaffianukarniarluta. Ammut aqqusinikkut sivingaqisukkut ingerlalaaginnarluta sivinganersaa tikikkippullu Annap, tamaanimiuugami ilisimasortaasup, allakkut uiarteriffikkut aallaruppaatigut, oqarluni tamanna ajunnginnerusoq. Asulumi aqquserngit nivattaassuarnik nivanneqaqqammersimagamik, quatsersimanersaasigut quaannaveersaarniaraanni tamakkuninnga sungiussisimasuunissaq eqaassuseqalaarnis
sarlu pisariaqarlutik. Aqqusineq aputeqartillugu ammut pisuffigeqqaarnera imaannaanngilaarpoq.
Taamaallutami naqqa tikikkatsigu aamma taama sivingatigisukkut qummukartussanngorpugut. Naluneqanngitsutulli sivingasukkut qummukarneq ammukarnermiit ajornannginnerusarpoq. Qummut aqqutaata qeqqata missaani aqqusineq saamimmut sanguvoq, suli taama sivingatigaluni immaqaluunniimmi sivinganerulluni. Taavalu qaava manissukujooq kiisami tikipparput, tassaniittullu ilagaat kommuunip allaffeqarfia. Sunaaffalumi aqqut taanna ungasinnerusunullu uteqattaalerumaarluta, sapaatip akunnera ilivitsoq tamaaniinnitsinni.
Aqqutaani inunnik naapitassaaleqinanngilaq, aammami silageqimmat. Annartarput ilassisassaqartuarmat unillattaajutaa ingerlarusaaratta aqqutaa soorlu takineq nuannernerul
lunilu. Inuit kiinneraartut inussiarnersut, meeqqat, inuusuttut inersimasullu. Pingaartumik meeqqat inuusuttullu amerlanerat maluginiarnarpoq, ilaat nammineq sanaanik kurebrættinilluunniit qamutartut, sisuffissaaleqinnguannginnamillumi.
Biilertut amerlanngikkaluit taama sivingatigisutigut sangoriasaarfissatigullu ingerlaniallaqqissusii tupinnaannarpoq. Ilaannilu sivinganersani uneriasaariarlutik niusoqanngikkunik ikisipallariarlutik aallaqqikkaangamik naak ajortussaa. Maani biilillaqqittuusinnaagaanni nunarsuarmi sumiluunniit biilillaqqittuunissaq ajornassanngilaq, eqqarsarpunga.
Ulluni tulliuttuni inuit najugaqarfiinut ornissallugit pileraraakka tamarmik hotelimiit taama ungasitsigisumi najugallit. Paasiartulerparali illoqarfik tamaat isikkivigalugu inissisimagatta isitta salloqittartaraatigullu
sooq. Tassami imaanngilaq suna tamaat takusinnaagaanni tamarmik qanittumiittut. Pisuttuarnerillu talliartortillugit illoqarfiup qanoq siammasitsiginera paasinarsiartorpoq. Nissutigullu ippigisaqanngikkaanni pi suttuarnerit iluartaqaat, qummukartarneq ammukartarnerlu eqaarsaarutaalluaramik. Makkulumi avaatangiisit kusanat, silaannarik apullu minguik! Paasinarsipallappoq Hotel Ammassalimmi najugaqaraanni illoqarfimmilu pisassaqartarluni tamanna timigissaataalluarsinnaasoq nissunullu nukittorsaataalluni. Ukiukkulli – ingammik maannakkutut apisarfia nalaakkaanni – quaannaveeqquteqarnissaq pingaarpoq alui kinerluartunik støvleqanngikkaanni.
Pisuttuarluarisi!
ALLATTOQ ASSILIISORLU: JUANA PETRUSSEN
Nuummiit Kulusukkoorluta Tasiilaliarpugut februaarip aqqarnganni 2009 silagissuaq, qangami isigisaq qaamannguarsi. Kingullermik ukiut 15-it matuma siorna Tasiilamiissimagama aqquserngit sivinganerat hotelillu maannattaaq najugaqarfissatta qatsissumiinera eqqaamavakka.
Illoqarfiup siammasinnera aqquserngillu sivinganertai timigissaatitut atorluarneqarsinnaasut tikeraartutut uppernarsinarujoq
Nammineq isinik takusariaqarpoq nunap qanoq maniitsiginera maluginiaraanni.
Aanali salliarnartaasat qutsinnerit ilaat…
Man skal se det for virkeligt at fornemme det markerede og ujævne landskab i byen.
Her er dog et af de øverste ’plateauer’…
… kiisalu atsinnerit ilaat.… og her et af de nederste.
12
OQALOQATIGIIFFIMMI MEEQQAT INGERLARIAQQITTARPUT
Periuseq oqaloqatigiiffimmi atorneqartoq Amaliap qanga Danmarkimi kommuunit ilaanni malittarisimavaa, Nuummilu pissut sinut naleqqussarlugu piareersarsimallugu.Periuseq atorneqartoq nukappiaqqat niviarsiaqqallu immikkoortillugit oqaloqatigineqartarnissaannut naleqqussagaavoq, aammalu angummit arnamillu aqutsisoqassalluni. Ikinnerpaamik meeqqat sisamat amerlanerpaamillu arfineq marluk oqaloqatigineqartarput. Amaliap tamatumunnga peqqutaanerarpaa 11niit 15nut ukiulinni niviarsiaqqat nukappiaqqanut soqutiginartorujussuusarmata killormullu. Tamanna sammisamut tiguartissinnaanerinut akornutaasinnaammat immikkoortillugit oqaloqatigineqartarput.
Misigisimasaat aallaaviusarputPeriuseq atorneqartoq malillugu inersimasut peqataasut tikertillusooq qullarlugu meeqqat qanoq iliornissaannik ilitsersuineq atunngilaat. Akerlianik meeqqat atuarfimmi, angerlarsimaffimmi ikinngutillu akornanni misigisimasaat qitiutinneqartarput. Tamannalu Amaliap ima tunngavilersorpaa:
– Meeqqat ilaqutariinni inooqatigiinnikkut ajornartorsiuteqartuni peroriartorsimasuusarput peqqissumillu peroriartornissaminnut ikiorneqartariaqarlutik. Taamaattumik assigiinngitsutigut misilittagaqqortuujupput, soorlu assersuutigalugu sumiginnagaasimasarlutik, ilaqutariit iluanni inuunerat killeqarpiarsimanani allatulluunniit sakkortuujusimalluni. Aamma imaassinnaavoq anaanaq ataatarlu qimassimasut, meerarlu angajoqqaami aappaanut attaveerussimasinnaalluni piffissap ilaani.
Soorlu assersuutigalugu atuarfimmi qinngasaarneqarajuttut misigissutsimikkut anniaateqartarput, ilaqarsinnaappullu qinnga saarisuminnut sakkortuuliortunut akisillutik sakkortuuliortartunik. Tamannalu akiniaateqattaanneq sakkortuumik inuuneqalernermik kinguneqarsinnaasarpoq, soorlu naamaartalernermik assigisaannilluunniit. Tassalu oqaloqatigiiffik atorlugu taamatut inuuneqartut ilorraap tungaanut saatinniarnissaat ilaatigut siunertaasarpoq.
Oqaloqatigiinnermi meeqqat imminnut ikorfartoqatigiittarnerat pillugu Amalia Jaakulu ima assersuusiorput:
– Soorlu qinngasaartissimasup misigisimasani qaqikkaangagit alla angajulliunerusoq imaluunniit ingerlariaqqissimasoq oqarsinnaasarpoq: ’Taamani uanga qinngasaartittarallarama aamma akiortaraluarpakka. Kisianni ullumikkut unitsiinnartarpakka imaluunniit ilinniartitsisunnut oqariartortarpunga’.
– Aamma peeraqartalerneq atoqatigiinnermullu tunngasut samminerini nukappiaqqat ilaat uunga killippoq oqaluttuari sin naanngorlugu peerarisimasami atoqatigerusussimagaani namminerli usuup puujuteqannginnami naameer simallugu. Taama oqarmat ilami tupallutik aperimmanni sooq taamaaliorsimanerluni akivoq, nammineq taa maaliorsimalluni meerartaajaarusunnginnami aammalu kinguaassiuutitigut nappaam mik tunillatsikkusunnani. Tassa piffissap ingerlanerani tatiginnikkiartuaarluni allaat taama ammatigisumik oqarsinnaalersimavoq, aammami nalunnginnamiuk tamanna pillugu qinngasaartinnaviarani.
– Uagullu oqaloqatigiiffimmik aqutsisutut saqqummiussat ajunngitsut tamakku atorluarsinnaasarpagut, tunngavilersuutaat pingaarutilittut sammillugit pitsaasumik ingerlariaqqittoqarsinnaanera malugitinniartarlugu.
Sooruna oqaloqatigiiffimmi ingerlatsisuususi ilissi inersimasut arnaq angulluunissarsi pingaartuusoq, Jaaku?
– Tassani aallaaviuvoq nalinginnaasumik meeqqat anaanaqarlutillu ataataqartarmata, inersimasunngornissaminnut sakkussaannik tunioraaniartussanik. Taamaammat pisariaqartitsipput inersimasunik tarrarsorfittullusooq atorsinnaasaminnik, tassungalu uagut Amalialu atorsinnaasussaavaatigut. Aammattaaq uagut inersimasutut ersersinniarsarivarput attaveqatigiittoqarsinnaam
mat misigissutsitigut nikerartorujussuunani. Aggeraangata tassaniittuaannarpugut, aammalu meeqqat immaqa kusananngitsumik pissusilersoraluarpataluunniit uagut pissuserput taannaajuaannarpoq.
– Aamma pissutaavoq uagut oqaloqatigiiffimmi perorsaasutut inissisimagatta tusarnaartussaallutalu.
– Nalunngilarputtaaq meeqqani ukiut taakku (11–15) oqaatsitigut inerisarfiulluartartut, misigisanik oqaasertaliisinnaanermik sungiusarfiullutik. Taannalu atorluarniartarparput meeqqat oqaasertaliinissaannut kaammattorlugit tusarnaarlugillu. Taamaammat malugisarparput aamma tusarnaaraangatta toqqissiartornertik ilutigalugu oqaasertaliisinnaanerat itisiliartorlunilu annertusiartortartoq, taamalu aamma tatiginninnerat annertusiartorluni, Amalia tapersiivoq.
Sapaatit akunneranut nalunaaquttap akunneri marluk oqaloqatigiiffik ingerlanneqartarpoq. Akunneq siulleq peqataasut sofami ingillutik oqaloqatigiittarput, taannalu naammassigaangat pauseriarlutik sutuutigalutik spilertarput. Sooq taama ingerlariaaseqarnerlutik suleqatigiit ima nassuiarpaat:
– Meeqqat ilaatigut sakkortujaanik sammisaqarsinnaasarput, taamaammat angerlannginnerminni nalinginnarnik sammisaqarlutik nunamut tussalaaqqaarnissaat pisariaqartarpoq. Kisianni tassa aamma spilernerup nalaani akunnitsinni pitsaasumik ileqqulersornissaq pingaartittarparput.
– Soorlu aallartileraangatta aamma nasatik peersimassavaat, mobiileqarunik taakku qamissavaat, aamma quereersimassapput nalunaaquttap akunnera ataaseq tassaniittussaagatta oqaloqatigiilluta. Taavalu aamma ataasiakkaarluta oqaluttarpugut, oqaaseqarniartullu nappaasarput. Tamanna tamatigut pisariaqartanngikkaluarpoq, meeqqalli ilaat ilaanni oqaasissaqartorujussuusarmata nappaasarnissaq pisariaqalersarpoq.
Oqaloqatigiiffik aallartitsinnagu meeqqat angajoqqaallu akuersisimassapput meeqqat peqataanissaannut. Taamatuttaaq atuarfik akuersitinneqartarpoq meeqqat atuarnermik nalaani oqaloqatigiiffimmiittarnissaannut. Tassanilu atuarfissat angusassanut kinguarsaataannginnerusut nalaanni orniguttarput. Piffissap qiteqqunnerani naalerneranilu nalileeqatigiittoqartarpoq, oqaloqatigiiffimmi angusat saqqummiunneqarlutik. Amaliap oqaatigaa taama naliliinermi angajoqqaat peqataanissartik pingaartittaraat maluginiartarlugu. Taamattaaq ataasiarnatik misigisarsimavaat meeqqap oqaloqatigiiffimmi ingerlanera ilutigalugu angajoqqaani nikeriartoqartartoq. Soorlu assersuutigalugu angajoqqaat ilaasa imigassamik ikiaroornartumillu atornerluisuunertik nassuerutigisinnaavaat katsorsartinnissartillu aalajangiullugu. Aamma angerlarsimaffimmi ulloq aalajangersimasoq oqaloqatigiiffittut atorneqartalersimasoq maluginiarsimavaat, tamatumalu kinguneranik pisortaqarfinni allani aalajangiinissaagaluaq pinngitsoortinneqarluni.
Periuseq kommuuneqatinut siammassallugu naleqqutinnginnerluni?Maanna oqaloqatigiiffimmiittartullu naammassitinnata angalarusuttorujussuuvugut kommuuneqatitta arlaannut. Tassa aningaasatigut tapersersorneqarsinnaagutta nukappiaqqat misigisaqartinniarlugit, aammalu oqaloqatigiiffimmi peqataasarneq qanoq innersoq pillugu peqatigaluta sassariartortillugit. Taama periarfissinneqassagutta uagut kommuunimi ornitatsinni taamatut oqaloqatigiittarneq inassutigerusullugu Jaakulu eqqartorsimavarput. Tassa pisariaqannginnami psykologiunissaq, kisianni arnamit angummillu, immaqa ilinniartitsisumit, isumaginninnermut siunnersortimit pædagogimilluunniit ingerlanneqarsinnaalluni. Tassani pingaarnersaavoq maleruagassat malillugit aammalu meeqqat tusarnaarlugit pitsaasumik ingerlariaqqinnissaannut aqqutissiuunnissaat.
Nuummi meeqqanik ilaqutariinnillu sullissivimmi nukappiaqqat 11-niit 15-inut ukiullit oqaloqatigiiffiat ukiut aappassaat ingerlan-neqarpoq. Tassani ingerlatsisuupput psykolog Amalia Lynge Pedersen aamma miljøarbejderi Jakob Fencker Noahsen.
Taakku paasiniaaffigaagut maannamut misilittagaat aammalu periuseq atugaat pillugit.
Imminnut ikorfartoqatigiittarput
Ileqqut maleruagassat pisariitsut
Angajoqqaat atuarfillu suleqatigineqarput
Inersimasut pissusaat naatsorsoruminartoq
ALLATTOQ: JUANA PETRUSSEN
13
Børnene rykker sig i samtalegruppe
En samtalegruppe for drenge mellem 11 og 15 år kører på andet år i Børne- og familiecentret i Nuuk. Psykolog Amalia Lynge Pedersen og miljøarbejder Jakob Fencker Noahsen er drivkræfterne bag gruppen.
Vi aflægger de to besøg for at høre lidt om deres erfaringer og metoden, de bruger i samtalegruppen.
Tager udgangspunkt i børnenes oplevelser
Forudsigelighed hos de voksne
Enkle krav, der skal følges
Støtter hinanden indbyrdes
Samarbejde med forældre og skole
Samtalemetoden har Amalia fulgt i Greve kommune for år tilbage og siden tilpasset og forberedt til forholdene i Nuuk. Metoden er udviklet til særskilte samtalegrupper for drenge og piger og styres af en mandlig og en kvindelig socialarbejder. Der skal være mindst fire og højst syv børn i gruppen.
Ifølge Amalia skyldes dette, at drenge netop i den aldersgruppe kan være meget optagede af piger og omvendt, og for at forhindre at denne interesse ikke tager fokus væk fra samtaleemnet deles drenge og piger i hver sin gruppe.
De voksne, der styrer gruppen, bruger ikke den løftede pegefinger for at belære børnene, hvad der er bedst for dem. Til gengæld tager man udgangspunkt i, hvad børnene har oplevet på skolen, derhjemme eller blandt deres venner. Det begrunder Amalia med disse ord:
– Børnene er jo vokset op i familier med forskellige mellemmenneskelige problemer og har brug for hjælp og støtte til at udvikle sig sundt. De har tit oplevet en masse ting, som f.eks. omsorgssvigt, et familieliv, hvor der ikke sættes grænser for dem eller måske er dysfunktionel på andre måder. Det kan også være, at mor og far er blevet skilt, og at barnet har mistet kontakten til den ene af forældrene, måske for en periode.
Børn, der for eksempel er udsat for mobning i skolen, har tit ondt i livet, og nogle af dem kan svare deres mobbere igen ligeså hårdt som de føler, de er blevet ramt. Denne hævnakt kan resultere i et hårdt og rodløst liv, hvor nogle af børnene måske begynder at sniffe eller lignende. Derfor er et af målene i samtalegruppen at få disse børn til at se, at de kan vende deres liv til det bedre.
Som eksempler på hvorledes børnene i samtalegruppen støtter hinanden, fortæller Amalia og Jakob følgende:
– Når et barn f.eks. fortæller om, hvordan han er blevet mobbet, kan en anden, der er ældre eller kommet længere henne i processen, sige til vedkommende: ’Dengang jeg blev mobbet, plejede jeg også at svare igen, men i dag lader jeg som ingenting eller fortæller en af lærerne, hvad jeg har oplevet’.
– En anden gang, da vi snakkede om kærester og sex, var der en dreng, der fortalte om en kæreste, der ellers ville i seng med ham, men det ville han ikke, fordi han ikke havde kondomer på sig. Da de andre, undrende, spurgte hvorfor han havde ’afslået tilbuddet’ begrundede han det med, at han ikke ønskede at få børn så tidligt og ikke ville smittes med en kønssygdom. Det viser lidt om, hvor langt børnene kan komme i forhold til at have tillid til deres omgivelser, nu vidste han også godt, at han ikke ville blive mobbet med sine udtalelser.
– Vi, der styrer samtalegruppen, bruger sådanne positive udsagn ved at dvæle ved de unges begrundelser og understrege vigtigheden i disse, for at vise de andre børn, at det er muligt at ændre sit liv i positiv retning.
Hvorfor er det vigtigt, at I, der styrer gruppen, skal være mand og kvinde, Jakob?
– Udgangspunktet er, at børn som regel har en far og en mor, der gerne skal give dem redskaber til et liv som voksen. De har derfor brug for nogle voksne, de kan spejle sig i, og det er den rolle Amalia og jeg gerne skal afspejle i gruppen. Desuden vil vi gerne vise overfor børnene, at det er muligt at kommunikere og tale sammen uden store følelses
udsving. Vi er der altid, når de kommer, og behandler dem i samme tone, selv om de nogle gange måske opfører sig ubehøvlet.
– Det skal også tilføjes, at vi er der som voksne, der opdrager og lytter. Vi ved, at børn i den alder (11–15 år) udvikler deres sprog og lærer at italesætte de oplevelser de måtte have. Det er vores opgave at udnytte muligheden ved at motivere dem til at give udtryk for, og lytte til, deres oplevelser eller følelser. Vi mærker også, hvordan de med tiden bliver bedre til at give udtryk for og uddybe, hvad der rører sig i dem, i takt med de bliver mere tillidsfulde, indskyder Amalia.
Samtalegruppen afvikles hver uge i to timer. Den første time taler gruppen sammen på sofagruppen, og efter en lille pause spises der frugt og drikkes saft, mens man spiller omkring et spisebord. Hvorfor de har delt tiden på den måde, forklarer Amalia og Jakob sådan:
– Børnene kan sommetider tage svære ting op i samtaletimen, derfor er det godt, at de ryster det af sig, inden de enten skal hjem eller tilbage til skolen. Men vi lægger vægt på, at vi behandler hinanden ordentligt også mens vi spiller.
– Desuden skal alle have taget kasketten eller huen af, inden vi starter samtalegruppen, mobilerne skal være slukkede, og de skal have tisset, da vi skal snakke sammen uden at blive forstyrret i en time. Så snakker vi en ad gangen, og man rækker hånd, hvis man vil sige noget. Dette er ikke altid nødvendigt, men når børnene har meget at fortælle, kan det være nødvendigt at minde dem om at markere sig inden de siger noget.
Inden samtalegruppen startes op, skal
børnene og deres forældre have accepteret at være med i gruppen, og skolen sagt god for at sende børnene til samtale i undervisningstiden. Man vælger naturligvis at sende børnene til samtaler i timer, der ikke har afgørende betydning for børnenes læring. Der laves to evalueringer i løbet af perioden, midtvejs og før afslutningen, hvor gruppen fremlægger hvad de har opnået. Amalia fortæller, at der er stor interesse fra forældrenes side for at deltage i disse evalueringer. Enkelte gange har de også set, hvordan forældre erkender, de har et misbrugsproblem og tager skridt til at få behandling, mens børnene går i samtalegruppen. En familie har endda indført en samtaledag om ugen, og derved undgået at andre myndigheder involveres i sagen.
Er det ikke oplagt at videregive metoden til andre i storkommunen?
Vi vil meget gerne ud og rejse til en af byerne i storkommunen, inden vi slutter med den gruppe, vi kører nu. Hvis vi kan få økonomisk støtte, vil vi gerne give drengene den oplevelse, hvor de også sammen med os kan fortælle andre om, hvordan det er at være med i en samtalegruppe. Hvis vi får mulighed for det, har Jakob og jeg snakket om, at det vil være på sin plads at tilbyde metoden til ressourcepersonerne i byen. Man behøver nemlig ikke være psykolog for at køre samtalegruppen. Kravet er blot, at det skal være en mand og en kvinde. Så kan det jo være en lærer, socialrådgiver, pædagog eller lignende. Det vigtigste er blot at følge de enkle forholdsregler og have store lyttende ører, så man kan lede børnene i en positiv retning i deres udvikling.
TEKST: JUANA PETRUSSEN
14
Ingerlariaqqinnissamut periarfissiissut torrallataq
Alle tiders mulighed for at komme videre
– Misigisimavunga qanoq pinerpoq man na uannut tulluarsagaasoq. Inuusuttuinnangajaagatta qiimasorujussuuvugut, sulisitsisugullu qiimallutik ammallutillu pigamik assut suliartornissaq kajungernartarpoq, Arnakkuluk Bech, 17inik ukiulik aasamut Danmarkimi efterskolernissaminut akueritissimasoq unnersiorpoq.
Arnakkuluk meeqqat atuarfianit anigami assigiinngitsunik suliffeqarsimagaluarpoq suliffinili imminut tulluartinnagit suliunnaartarsimalluni. Siunissami ilinniaqqinnissani Arnakkuluup eqqarsaatiginerulersimanerarpaa assassornermillu nuannarisaqaraluaqaluni inulerisoorusulluni Arnakkuluk Bech oqarpoq.
Suli sulinngitsuunngilaq
Piorsaavimmi suleriaaseq suliffinnut allanut sanilliullugu allaanerullunilu eqaannerusoq nuannaralugu suli sulinngitsoorsimanani Josef Joelsen, 20nik ukiulik suliffinnillu assigiinngitsunik misilittagaqareersimasoq oqaluttuarpoq.
– Piorsaavittut ittumik suliffimmik periarfissinneqarama nuannareqaara. Mee raallu ngali eqqumiitsuliornermik soqutigisaqarnera maaniilerama aamma aallunnerusinnaale rakku assut iluarpoq. Ullaakkut iterniartarnera ajornartorsiutiginngilara maaniinneralu nuannarinermik suli sulinngitsoornikuunngilanga, Joseffi unnersiorpoq. Joseffip Piorsaavimmeereeruni qanoq ingerlariaqqinnissani suli nalugallarnerarpaa,
Piorsaa vimmiilersimanngitsuugunilu suli suliffissarsiuussisarfimmiissimassagaluarluni ilimagalugu. Joseffip soqutigisaasa ilagaat politikki. Immaqa politikkimik suliallit siunissami tusartaligassat ta ilassaat?
Piumassuseqaleqqippoq
19inik ukiulik, Hansigne Egede Motzfeldt, Piorsaaviup igaffiani sulivoq. Piorsaaviup piulernera Hansignep iluaraa torrallatatullu nalilerlugu.
– Piorsaaviup ingerlarnga torrallataasoq oqarusuppunga. Maaniilluni ilikkagaqarnaqaaq piumassusineqqinnarlunilu. Igasutut ilinnialernissannut INUILImit tigutereernikuullunga suliffimmik misiliiffissannik amigaateqaannarpunga. Maaniinninni nerisasserinerup tungaatigut ilikkagaqarlualereerpunga, Hansigne oqaluttuarpoq.
Hansignep suliffimminni qiimaqatigiittarnertik illaqatigiittarnertillu ilanngullugit kajumissaataanerarpai. Inuusuttoqatinilu unittooqqallutik misigisimagunik piumassuseqarnatilluunniit Piorsaavik aqqutigalugu piareersarsinnaasut kiisalu Internet atorlugu soqutigisatik aallaavigalugit ujaasisinnaasut ilanngullugu kaammattuutigaa.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: ELSE JENSEN
– På en eller anden måde føler jeg, at stedet her er beregnet til mig. Da vi næsten udelukkende er unge, er vi også meget livlige. I og med at vore arbejdsgivere er glade og åbne er det altid glædeligt at komme på arbejde, fortæller en glad Arnakkuluk Bech på 17 år. Hun skal på efterskoleophold i Danmark til sommer.
Arnakkuluk har, siden hun kom ud af folkeskolen, prøvet at arbejde på flere forskellige arbejdspladser, som hun stoppede med, når det ikke er noget for hende. Hun fortæller videre, at hun er blevet mere motiveret til at tænke på en fremtidig uddannelse, efter at hun er startet på Piorsaavik. Arnakkuluk Bech drømmer om at uddanne sig og vil arbejde med mennesker.
Har ikke haft fravær endnu
Josef Josefsen, 20, sammenligner de anderledes og smidigere arbejdsforhold i Piorsaavik med andre arbejdspladser, som har bevirket, at han endnu ikke har haft fravær.
– Jeg er rigtig glad for at have fået mulighed for at arbejde i én som Piorsaavik. Jeg glæder mig over at kunne beskæftige mig med min barndomsinteresse, nemlig kunsthåndværk. Jeg har ikke problemer med at komme op om morgenen og er så glad for at arbejde her, at jeg endnu ikke har haft fravær, fortæller Josef.
Josef ved endnu ikke, hvad han vil lave efter opholdet i Piorsaavik. Josef mener, at hvis han ikke havde været i Piorsaavik, ville han stadigvæk være tilknyttet arbejdsformidlingen. En af Josefs interesser er politik. Måske én, vi vil hører mere om i den fremtidige politiske arena?
Har fået motivation igen
19årige Hansigne Egede Motzfeldt arbejder i Piorsaaviks køkken. Hansigne synes godt om etableringen af Piorsaavik.
– Jeg vil kalde oprettelsen af Piorsaavik som en alle tiders mulighed for at komme videre for de unge. Der er meget at lære, og motivationen til at komme videre bliver større. Jeg er optaget på INUILI og mangler kun en praktikplads til at starte uddannelsen som kok. Jeg har allerede lært en del indenfor madlavning under mit ophold her, fortæller Hansigne.
Glæden på arbejdspladsen gør også viljen større, siger Hansigne Egede Motzfeldt. Hun opfordrer unge, der er gået i stå, til at komme videre via Piorsaavik eller også bruge Internettet til at finde noget, de har interesse i.
TEKST OG FOTO: ELSE JENSEN
Suliffissaqartitsiniutitut neqeroorut nutaaq Piorsaavik Nuum-miittoq inuusuttunit atuisunit nalilerluarneqarpoq. Piorsaaviup atoqqitassanik sullivittaani igaffianilu sulisut inuusuttut ilaat qaammatini arlalinni sulereerlutik Piorsaaviup piviusunngortin-neqarsimanera iluarisimaarpaat.
Det nye arbejdsmarkedstilbud Piorsaavik i Nuuk blev vurderet godt af de unge brugere. Efter at have arbejdet i genbrugs og køkkenafdelingen i Piorsaavik i flere måneder, er flere unge til-fredse med etableringen af multiværkstedet.
Joseffip eqqumiitsuliornermik suliaqarneq soqutigisani Piorsaavimmiilerami aallunnerusinnaanngorsimavaa.
Josef har kunnet fordybe sig mere i sin interesse for kunst, da han
startede på Piorsaavik.
Mikisuullunili igasunngorusuttarnini Hansignep suliffimmik misiliiffissarsissaguni
piviusunngortissinnaanngorunarpaa, misiliiffissarsissaguni INUILImi Narsamiittumi ilinnialernissaminut akuerisaareernikuugaluarami.
Hvis Hansigne kan finde en praktikplads, kan hun måske realisere sin
barndomsdrøm, nemlig at uddanne sig til kok. Hun er optaget på INUILI i
Narsaq, men mangler en praktikplads for at kunne starte.
Arnakkuluk Bech assassornermik nuannarisaqarnermi saniatigut siunissami inulerinermut tunngasumik ilinniagaqarusuppoq.
Arnakkuluk Bech er glad for håndarbejde, men har en drøm om at uddanne sig indenfor arbejdet med mennesker.
Piorsaavimmi atoqqinneqarsinnaasunik sullivimmi
suliareqqitat ilaat.
Nogle af de reparerede ting fra Genbrugsafdelingen.
15
– Unikaallalluta inuusuttut isumasiulaartigit
– Lad os bremse op og lytte til de unge
Inuusuttut namminneq isummersortinneqarnissaat tusaaniarneqarnissaallu aqutsisup pingaartitaasa ilagigaat maluginngitsuugassaanngilaq.
– Suna tamarmi sukkavallaamik ingerlavoq.Sukkangaarmat inuusuttorpassuit qanoq isu maqarnerinik aperineq ajorpavut. Inersimasuusugut uagut inuusuttut sinnerlugit aalajangigassat aalajangersorpavut. Unikaallalluta inuusuttavut qanoq isumaqarnerinik paasiniaavigilaartigit tusarnaarlugillu, Gudmundur Thorsteinsson isummersorpoq nangillunilu:
– Ilinniarneq, ilinniarneq aammalu ilinniarneq kiisalu tunniussaqaqqusineq piumallugit kimigiisiutigiuarpavut. Suna tamarmi ilinniarnerinnaanngilaq. Inuusuttut ataasiakkaat sorusunnerinik tusarniaavigilaarniartigit taamaalilluta inuusuttut sapangitavut aamma ikinneruniassammata. Inuusuttut Piorsaavimmi ulloq manna tikillugu sulisut nuannarinnillutik soqutiginnillutillu ullut tamaasa takkuttartut aqutsisup ilanngullugu oqaatigaa. Inissaqarnera apeqqutaatillugu sullivimmi sorlermiikkusunnerlutik inuusuttut namminneq aamma aalajangertarpaat. Inusuttut akunnerminni Piorsaavik tusartarlugu namminneq allatsikkia rtortalersimasut aamma Gudmundur Thorsteinssonip oqaluttuaraa.
Siunissamut pilersaarutit takorluukkallu Ilinniartitsisut soraarninngorsimasut sapaatip akunneranut tiimini arlalialunnguani
atuartitsissutinik assigiinngitsunik atuartitsisinneqartarsinnaasut, Gujop takorluugaasa ilagaat.
Inuusuttut illoqarfiup iluani sullivinni assigiinngitsuni ingerlariaqqikkusuttut aqqutis siuussinnaajumallugit kiisalu ilinniarnerminni suliffimmik misiliiffigisinnaasaannik aqqutissiuussinnaajumallugit suliffeqarfinnik suleqateqalernissamik ujartuinissaq pilersaarutit ilagaat.
– Piorsaavimmik pilersitsineq neriulluarnartoqarpoq, inuusuttut alakkaanissaannut tikilluaqqukutsoorpavut, Gudmundur Thorsteinsson kajumissaarivoq.
Piorsaavimmiinneq aalajangersimasumik sivisussuleriigaanngilaq. Inuusuttut ilinnialernissaminnut imaluunniit suliffittaarnissaminnut piareeraangamik ingerlaqqittassapput.
Nuummi Røde Korsip immikkoortortaanik suleqateqarnissaminik Piorsaavik aamma isumaqatigiissuteqarpoq, tamatumani atornikuerniarfiup isertitaasa ilaat pitsaasumik siunertalinnut Kommuneqarfik Sermersuumi inuusuttunut atorneqartassallutik.
Paamiuni Tasiilamilu Piorsaavittut ittumik pilersitsisoqarsinnaanersoq misissorneqartoq, Suliffeqarnermut Ataatsimiititap siulittaasuata, Justus Hansenip ilisimatitsissutigaa.
Inuusuttut Piorsaavimmi sulisut ilaasa apersorneqarnerat aviisip ilaani atuarneqarsinnaapput.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: ELSE JENSEN
Lederen prioriterer højt, at de unge kommer med deres synspunkter og bliver lyttet til.
– Alting kører for hurtigt. Det kører så stærkt, at vi ikke spørger mange unge om deres meninger. Vi voksne træffer beslutninger på deres vegne. Lad os lige stoppe op og spørge de unge om deres holdninger og lytte til dem, siger Gudmundur Thorsteinsson og fortsætter:
– Vi presser på til at få de unge til uddannelse, uddannelse og atter uddannelse. Uddannelse er ikke alt. Lad os spørge de unge om deres drømme. På den måde taber vi færre.
De unges interesse og fremmøde på deres arbejde i Piorsaavik har til dags dato været fremragende, fortæller lederen. Så længe der er plads på de fire forskellige værksteder kan de unge selv vælge, hvor de vil være. Gudmundur Thorsteinsson fortæller også, at de unge hører om Piorsaavik fra andre unge i deres omgangskreds og er selv begyndt at komme personligt og spørge om plads.
Fremtidsplaner og visioner
Nogle af Gujo´s visioner er, at der i fremtiden eventuelt kan bruges pensionerede lærere, der kan undervise i forskellige fag nogle timer om ugen.
Der er ligeledes planer om at etablere kontakt med byens erhvervsliv, så man på den måde bedre kan få de unge ud på arbejdsmarkedet eller finde praktikplads til dem.
– Umiddelbart ser det meget lovende ud med oprettelsen af Piorsaavik. De unge må meget gerne komme forbi for at se stedet, opfordrer Gudmundur Thorsteinsson.
Opholdet i Piorsaavik er ikke tidsbestemt. Når de unge er klar til arbejdsmarkedet eller en uddannelse, kommer de videre fra Piorsaavik. Røde Kors´ afdeling i Nuuk og Piorsaavik har også indgået en samarbejdsaftale, der går ud på, at noget af indtjeningen fra Genbrugsafdelingen går til Røde Kors, og at pengene skal bruges til velgørende formål for unge i Kommuneqarfik Sermersooq.
Ifølge Arbejdsmarkedsudvalgets formand, Justus Hansen, undersøges der mulighed for etablering af lignende værksteder i Paamiut og Tasiilaq.
TEKST OG FOTO: ELSE JENSEN
Piorsaavimmik isumassarsiaq Islandimi misilittakkanit aallaave-qartoq ukiut pingasut matuma siorna piviusunngortinniarlugu aallartinneqarpoq. Tamatumani isumassarsiamik politikerinut ingerlatitseqqittuuvoq Gudmundur Thorsteinsson, Gujo, Piorsa-avimmi Nuummiittumi ammaqqammersumi maanna ingerlat-sisuusoq.
Realiseringen af ideen med Piorsaavik, der stammer fra egne erfaringer fra Island, har været undervejs i tre år. Gudmundur Thorsteinsson, Gujo, der i dag er den daglige leder af den nyop-rettede Piorsaavik i Nuuk, er manden, der har luftet ideen til de daværende politikere i Nuup Kommunea.
Gudmundur Thorsteinsson, Piorsaavimmi ingerlatsisoq: Gudmundur Thorsteinsson, leder i Piorsaavik:
Inuusuttut tusarnaarneqarnissaat Piorsaaviup pisortaata Gudmundur Thorsteinssonip (saamerleq) pingaartitaa
sa ilagilluinnarpaat.
Én af grundholdningerne for Piorsaaviks leder, Gudmundur Thorsteinsson (til venstre) er: Lyt til de unge.
16
Meeqqerivinni pisortat sakkussaqarlualerputNuummi ulluunerani paaqqinnittarfinni aqutsisut NLP-mik pikkorissarsimapput taamalu ulluinnarni suleqatinut, angajoqqaanut meeqqanullu attaveqarluarsinnaalernermut sakkussaqarlualersimallu-tik. NLP attaveqaateqarnermi atorneqarsinnaasoq aamma maluginiutit atorlugit pissutsinik paasin-ninniarnermi atorneqarsinnaavoq taamalu kikkunnut tamanut naligiissumik siunertalimmillu atta-veqarniarnermi atorneqarsinnaalluni.
Daginstitutionslederne får gode redskaberDaginstitutionslederne i Nuuk har været på NLP kursus og har derved fået gode redskaber til at kunne kommunikere med medarbejdere, forældre samt børn. NLP er en måde at kommunikere på, også gennem adfærd, således at man kan opøve sig i at få en ligeværdig og konstruktiv kommuni-kation med enhver.
Daginstitutionsområdet i Nuuk har de sidste par år stået for forskellige kurser, som er blevet arrangeret af daginstitutionsafdelingen.
– NLP kurset er meget velegnet til daginstitutionslederne, idet de får redskaber til hverdagsbrug, hvor de kan samtale eller kommunikere med de ansatte samt forældrene, siger fagchef på daginstitutionsområdet, Flavia Lyberth.
Skal holdes ved lige
Flavia Lyberth forklarer, at der til tider kan
være nogle institutionsledere, som til hverdag kan få behov for nogle redskaber, når de skal have en samtale eller kommunikere med de ansatte, især når det drejer sig om alvorlige eller tunge sager. Flavia Lyberth siger videre:
– Nogle mennesker har i forvejen evner til at kommunikere med stort udbytte, mens andre skal øve sig i at gøre brug af dette. På kurset får de redskaber til at kunne kommunikere med udbytte. Hvis man skal have større udbytte af selve redskaberne, skal man øve sig i at bruge dem løbende. Flavia
Lyberth siger til sidst:– Vi har et kursusudvalg, som retter
henvendelser til dagsinstitutionerne for at høre om, hvilke kurser, der er behov for. På baggrund af tilbagemeldingerne bliver der i løbet af året tilbudt en masse kurser til både vuggestuer, børnehaver samt fritidshjemme. På denne måde får de ansatte mulighed for at videreudvikle sig løbende.
TEKST: MAGDALINE FONTAIN
Nuummi Meeqqerivinnut Sullissivik, meeqqerivinni, sunngiffimmilu sammisassaqartitsivinni ingerlatsisunut ukiuni kingullerni marlussunni pikkorissartitsinermik ingerlataqarsimavoq.
– Pikkorissaatigineqartartoq NLP meeqqerivinni pisortanut piukkunnartuuvoq, inunnik sullissinermi, ulluinnarni suleqatinik, angajoqqaanillu attaveqarnissamut imaluunniit oqaloqatiginninnissamut sakkussanik pissarsiffiusarmat, meeqqeriveqarnermi ingerlatsisoq Flavia Lyberth oqarpoq.Flavia Lyberth nassuiaavoq, ingerlatsisut
ilaasa angajoqqaanik sulisunillu oqaloqateqartarnissani ilungersunarsinnaasuni ulluinarni sulinermi ilaatigut sakkussaaleqiffigisaraat. Flavia Lyberth tamanna pillugu oqarpoq:
– Inuit ilaasa angusaqarfiulluartumik oqaloqateqarsinnaaneq piginnaaneqarfigereertarpaat, ilaasalu sungiusartariaqartarpaat. Pikkorissarnermi angusaqarfiulluartumik oqaloqateqarsinnaanermut sakkussanik pissarsilluarsinnaapput. Taakkuli sakkussat atorluassappata ataavartumik sungiusaaatigalugit atorluarneqartariaqarput.
Flavia Lyberth–ilu naggasiivoq:– Maani pikkorissartitsinissamut ataat
simiitsitaliaqarpugut, tassanngaaniillu meeqqeriviit isumasiorneqartarput, sulisut sutigut pikkorissarnissamik pisariaqartitsinersut paasiniaaffigineqartarlutik, tamakkulu aallaavigalugit, ukiup ingerlanerani pikkorissaanerit assigiingitsorpassuit neqeroorutigineqartarput. Taamaasilluni meeqqerivinni sulisut tamarmik ineriartortuarnissaminnut periarfissinneqartarput.
ALLATTOQ: MAGDALINE FONTAIN
Ulluunerani paaqqinnittarfimmi sulisut
17it NLP pillugu pikkorissaqataapput.
17 personer indenfor daginstitutionsområdet har været på NLP
kursus.
17
NLPmi pikkorissarnermi nammineq aporfeqarnermini
imaluunniit ajornartorsiuteqarnermi oqimaaqatigiissitsiniarneq ilikkarneqarsinnaavoq.
På NLP kurset lærer man at skabe ligevægt, når man kommer
ud for nogle problemer eller konflikter.
– Lederne på daginstitutionerne får redskaber til at kunne kommunikere med deres ansatte, så de kan få det bedste resultat ud fra samtalerne. Det styrker de ansattes selvtillid, og de får redskaber til forbedring af kommunikationen med forældrene og de ansatte. På den måde bearbejder de ansatte sig selv og kan ændre deres egen adfærd og kommunikation i forhold til forældre og andre samarbejdspartnere, siger Pædagogisk konsulent i Kommuneqarfik Sermersooq Jenny Nikolajsen, som blandt andet står for afviklingen af NPL kurserne.
Jenny Nikolajsen forklarer, at det går bedst de steder, hvor flere ansatte på een institution, eksempelvis en leder og en afdelingsleder, har deltaget i kurset, fordi de kan holde fast i hinanden og at de bliver bedre til at gennemføre det, de har været igennem under kurset. Jenny Nikolajsen har endvidere
den opfattelse, at det går bedre de steder, hvor der ellers har været en del småproblemer, blandt andet i børneinstitutioner og fritidshjem.
Kurser for hele personalegrupper
– Vi tager ud til børneinstitutionerne og kører små kurser for hele personalegrupper, fordi meget af personalet ikke er uddannet. Man lærer nogle redskaber, så man kan kommunikere med andre. Og man lærer at forholde sig til hinanden og at kunne aflæse, hvordan man kommunikerer bedst, d.v.s. man lytter, bruger kroppen, bruger det visuelle og taler med dem på deres egen bølgelængde, forklarer Jennye Nikolajsen.
Jenny Nikolajsen oplyser, at de har nogle gamle kursister, der øver med og assisterer de nye kursister. Disse kursister færdiggjorde
kurset pr. 31.marts 2009. Derudover bliver der undervist i noget, der
kaldes “sandwich modellen”, der handler om at give feedback og hvor man, for at få en ny adfærd, er nødt til at blive gjort opmærksom på, hvad det er, man gør. Kursisterne lærer også at forhandle, som kan være nødvendig, hvis der skulle opstå en konflikt eller uoverensstemmelse mellem en leder og en ansat, mellem en ansat og forældre eller internt mellem de ansatte, sådan så det hele får en positiv vinkel.
Kurserne afvikles i samarbejde med NLPskolen i Roskilde, hvor en NLPterapeut har kørt kurset. Der er i løbet af de sidste to år blevet afholdt kurser for to hold i NLP.
TEKST: MAGDALINE FONTAIN
– Tusarnaarneq, timimik atuineq, isit atorlugit oqariartuuteqarneq kiisalu oqaloqatigisat namminneq inissisimaffiat aallaavigalugu sulisut oqaloqatigineqartarput, Jenny Nikolajsen oqarpoq.
– Man lytter, bruger kroppen, bruger det visuelle og taler med medarbejderne på deres egen bølgelængde, siger Jenny Nikolajsen.
NLP tuluttut Neuro Lingvistik Programmering–imik taaneqartarpoq, pissutsinik piviusunik paasinninnissatsinni maluginiutit sianiuteqarfiillu aallaavigalugit (N) aammalu qaratsami assilianngortitsinikkut, nipitigut misigissutsitigullu kiisalu oqaatsitigut pigeriikkat atorlugit (L) aalajangersimasumik pissusilersornissatsinnut naalakkiisinnaaneq (P).
NLP nammineq inuttut qamani pigisanik atuinissamut kiisalu ajunngitsup tungaanut allannguutissanik pilersitsinissamut sakkussaqartitsilersarpoq. NLP tarnip pissusiinut tunngassuteqarpoq, inuit allat pissutsinut isiginnittaasiannut ataqqinnissinnaanermut attuumassuteqarluni, oqaatigineqartarporlu periuseq taanna atorlugu allannguutissatut kissaatigisamut ikaarsaariarnissamut pilertortumik saamasumillu aqqutissiuisoqarsinnaasoq.
NLP sunaana?
NLP står for Neuro Lingvistisk Programmering, hvor der bliver taget udgangspunkt i, hvordan vores sanser, nervesystem (N) opfatter virkeligheden og gennem et komplekst, indre sprog (L) af billeder, lyde, følelser og ord programmerer (P) os til en given adfærd.
NLP tilbyder praktiske, kommunikative værktøjer til arbejdet med at få bedre adgang til indre ressourcer og at skabe positive forandringer. NLP er en psykologi, der tager udgangspunkt i respekten for andre menneskers model af verden, og det siges, at det ofte er en forbløffende hurtig og samtidig blid måde at assistere andre i at skabe den forandring, de ønsker.
Hvad er NLP?
NLP imminnut tatiginerulersitsisarpoq
NLP styrker selvtilliden
– Meeqqerivinni sunngiffimmilu sammisassaqartitsivinni ingerlatsisut sulisuminnut attaveqartarnissaminni sakkussaminnik pissarsisinnaapput taamalu oqaloqateqartarnissaminni pitsaanerpaamik angusaqartalersinnaallutik. Sulisut imminut tatigilernissaannut nukittorsaataasarpoq aammalu angajoqqaanut suleqatigisanullu oqaloqateqartarnissami sakkussanik pissarsisarput. Taamaasillutik sulisut imminnut suliarisarput taamaalu angajoqqaanut suleqatinullu allanut namminneq pissusilersuutigisartakkatik attaveqartarnitillu allanngortissinnaallugit, Kommuneqarfik Sermersuumi perorsaanermut siunnersorti Jenny Nikolajsen, pikkorissartitsinerni peqataasartoq NLP pillugu taa ma oqarpoq.
Jenny Nikolajsenip ilanngullugu oqaatigaa, suliffeqarfimmi ataatsimi arlallit, soorlu pisortaq immikkoortortamilu pisortaq pikkorissarnermi peqataasimagaangata imminnut attaveqatigiittarlutik ingerlalluarnerusartut, taamaasillutillu pikkorissaatigisaminnik atuilluarnerusartut. Jenny Nikolajsen isumaqarpoq, sumiiffinni siornatigut annikitsumik ajornartorsiuteqarfiusarsimasuni, soorlu meeqqeri
vinni sunngiffimmilu sammisassaqartitsivinni maannakkut ingerlalluarnerulersut.
Suleqatigiikkaanut pikkorissaasoqartarpoqJenny Nikolajsen pikkorissartitsisarneq pillugu oqarpoq:
– Sulisut amerlasuut ilinniarsimasuusanngimmata meeqqerivinnut takkulluta suleqatigiikkanut ilaatigut pikkorissaasarpugut. Pikkorissarnerminni allanut attaveqarnissamut/ oqaloqateqarnissamut sakkussaminnik pissarsisarput. Imminnut qanoq pissuseqarnissartik ilinniartarpaat aammalu allanut pit saanerusumik attaveqarsinnaaneq/oqaloqateqarsinnaaneq ilinniartarlugu, tassa matumani atorneqartartut tassaapput, tusarnaarneq, timimik atuineq, isit atorlugit oqa riar tuuteqarneq, kiisalu oqaloqatigisat namminneq inissisimaffiat aallaavigalugu oqaloqateqarneq.
Perorsaanermi siunnersortip Jenny Niko lajsenip ilisimatitsissutigaa siornatigut pikkorissareersimasut pikkorissartut nutaat sungiusaqatigalugillu tapersersortaraat.
Pikkorisartut taakku marsip 31ani 2009mi naammassipput.
Tamatuma saniatigut “patititatut ilusilimmik” (sandwich model) taaguutilimmik pikkorissaasoqartartoq, tassani isornartorsioqatigiittoqartarpoq aammalu nutaamik pissuseqalerniarluni qanoq iliuuseqartarnissaq ilisimatitsissutigineqartarluni.
Pikkorissartut aamma isumaqatiginninniarnissamut pikkorissartinneqartarput, assersuutigalugu pisortap atorfilittallu, sulisut angajoqqaallu imaluunniit atorfillit akor nanni aporfeqartoqarpat isumaqatigiinngitsoqarpalluunniit isumaqatiginniarsinnaasoqalersarpoq, taamaasillunilu pissutsit ajunngitsussap tungaanut saatsinneqarsinnaallutik.
Pikkorissaanerit Roskildemi ilinniarfik NLPskole peqatigalugu ingerlanneqartarput, NLPmik atuilluni suliaqartartoq pikkorissaanernik ingerlatsisarluni. Nuummi NLP atorlugu eqimattani marlunni pikkorissaanerit ukiuni kingullerni marlunni ingerlanneqarput.
ALLATTOQ: MAGDALINE FONTAIN
18
NLP–mik pikkorissarnerit kommuunerujussuanngortumut sulisunullu ataasiakkaanut piukkunnarput. Navarana Dorph aamma Louise Hansen Samuelsen tamarmik NLP–mik misilittagaqarlualersimasut taama oqarput.
– Pikkorissaat kommunerujussuanngortumut piukkunarpoq
Nuummi meeqqerivimmi “Najaaraq”mi pisortaq Navarana Dorph, pikkorissaanermi ilinniakkaminik atuisoq oqarpoq, pikkorissaanerit taamaattut kommunerujussuanngortumi atorfilinnut ingerlatissallugit piuk kunnaateqartut, pingaartumik inunnik sullissisunut.
Angujumasat angujuminarsisarput
– Pikkorissaat kikkunnut tamanut piukkunnaateqarpoq, apeqqutaanani ilinniarsimasuunersut, ikiortaanersut imaluunniit ilinniarsimannginnersut. Inuup taamaasilluni nammineq inissisimaffini nassaarisarpaa aammalu pikkorissaanermi ilikkakkat aallaavigalugit tappinnerulersarluni. Taamatuttaaq atorfillit ammanerusumik suleqatigiissinnaalersarput taamaasillunilu anguniakkat ajornannginnerusumik anguneqarsinnaalersarlutik, Navarana Dorph oqarpoq, assersuutillu marluk saqqummiuppai:
• Atorfillit inimi ataatsimi sulisut meeqqamut aalajangersimasumut pissusilersuutissamin nik nalornilerpata makku aallaavigalugit oqaloqatigisarpakka: Massakkut inissisi maffik sunaava?
Susoqarpa? Pisumut suna peqqutaarpiarpa? Iliuusissaq suna kissaatigineqarpa? Ajornartorsiut qaangerniarlugu qanoq siunnersuuteqartoqarpa? Kingunissai pitsaasut suuppat?
• Atorfilik suleqatini, angajoqqaaq meerarluunniit pillugu aporfeqarpat imaluunniit nalornissuteqarpat atorfilik oqaloqatigalugu ajornartorsiut qaangertarparput, taavalu pineqartoq ingerlaqqeriarnissaanut aqqutissiuuttarlugu, tamannalu inuk pineqartoq aallaavigalugu naammassineqartarpoq.
Meeqqerivimmi pisortaq Navarana Dorph oqaluttuarpoq, nammineq pisariaqartitsineq malillugu aqqutissiuineq atortarlugu, aqqutissiuinernilu imaritinneqarsinnaasutut aamma tassaasinnaanerarpai:
Atorfillit tamarmik sulinerminni sutigut tappinnerussanersut, suleqatigiinnermut pikkorinnerulernissaq, piginnaasaqarnerulernissamut periutsit kiisalu sakkussat pioreersut atorluarneqarnissaat.
SakkutsialakAkuleriisitsilluni meeqqeriviup “Soralu”p
meeraaqqerivittaani perorsaasup ingerlatsisumullu tullersortaasup Louise Hansen Samuelsenip suliffimmini suleqatini immikkoortortami aqutsisoq Mette Knudsen NLPmik pikkorissarsimanermini ilikkarsimasaanik misilittaaqatigalugu suleqatigaa.
Nammineq aporfeqarnermini imaluunniit ajornartorsiuteqarnermini oqimaaqatigiissitsiniarneq ilikkarsimavaa. Tamanna ilisimalinngikkallaramiuk ilaatigut suliassat oqitsuinnaanngitsut nalaannerini tamanut pitsaa sumik aporfiusoq imaluunniit ajornartorsiut qaangerniarlugu qanoq alloriaqqinnissani nalornissutigisarsimavaa. Louise Hansen Samuelsen tamanna pillugu oqarpoq:
– Siornatigumut naleqqiullugu maannakkut aporfik imaluunniit ajornartorsiut sumik patsiseqarnersoq paaseriataartarpara, tamannalu uannut pitsaasuuvoq, tassami maannakkut sakkussatut allatut aamma misilittagaqarfigilerakku pissarsiaqarfigigakkulu aporfeqarpat imaluunniit ajornartorsiuteqarpat qanoq allatut periuseqarnissaq nalorniunnaarpara.
Imminut ilisimanerulerpoq
Louise Hansen Samuelsen oqaluttuarpoq, siornatigut oqaloqateqassagaangami pis
sangaammertarsimalluni eqqissiveeruttutullu ilaatigut aamma misigisarsimalluni, uffa nalunngikkaluarlugu pisumi nammineq pisuussuteqarani. Louise Hansen Samuelsen ingerlaqqippoq:
– Pissarsiakka aallaavigalugit imminut sumilu inissisimanera paasinerusutut ippakka. Allaat ilikkakkakka sulereernerup kingorna atorsinnaasarpakka. Isumaqarpungattaaq sakkutsialak taanna suleqatinut allanut im minnut ilisimanerulerusuttunut soqutiginnittunullu kiisalu suliaminnut tunngasutigut inerisarusuttunut tunniutissallugu piukkunnartoq, taamaasillutik sakkutsialak pigilissagamikku namminnerlu atorsinnaanngussallugu imminnullu inerisaqqissinnaassallutik.
Louise Hansen Samuelsenip suleqataa immikkoortortami aqutsisoq Mette Knudsen pikkorissarnermini pissarsiaminik suli misileraaqqissalluni pilersaarutigaa, tamannalu nammineq qilanaaraa. Taamatuttaaq nammineq massakkut sakkussatut pissarsiani kiisalu ilinniarnermini sulinerminilu pissarsiani siunis sami sulinermi saniatigut sakkussatut atorluarsinnaallugit oqaatigaa.
ALLATTOQ: MAGDALINE FONTAIN
Institutionsleder i børnehaven “Najaaraq” i Nuuk, Navarana Dorph, som bruger det værktøj, hun har lært under kurset, siger, at kurserne er velegnede for de ansatte i den nye storkommune, især for medarbejdere, der arbejder med mennesker.
Lettere at opnå mål
– Kurset er velegnet for alle, uanset om de er udlærte, medhjælpere eller ufaglærte. En person lærer om sit eget ståsted og bliver bedre i stand til at være årvågen ud fra det, vedkommende har lært under kurset. På denne måde bliver de ansatte også i stand til at samarbejde på en mere åben måde, og det bliver derved lettere at opnå de mål, man har sat sig, siger Navarana Dorph og opstiller to eksempler:
• Hvis de ansatte i en stue ikke ved, hvordan de skal forholde sig til et barn, så snakker jeg sammen med dem ud fra følgende:
Hvor står man nu? Hvad er der sket? Hvad er selve årsagen? Hvad ønsker man at gøre? Hvilke forslag har man til selve løsningen af problemet? Hvilke positive effekter vil det give?
• Hvis en ansat har problemer med/er i tvivl med hensyn til en kollega, forældre eller børn, så løser vi problemet ved at snakke med vedkommende og vejleder vedkom mende i, hvordan man så går videre. Dette skal ske ud fra personen selv.
Institutionsleder Navarana Dorph fortæller, at hun selv bruger coaching alt efter, hvilke behov der er, og hun siger, at selve coachingen også kan indeholde følgende:
At alle de ansatte får oplyst, hvad det er, de skal være årvågen overfor under deres arbejde, at man bliver bedre til at samarbejde, at man bliver bedre til at opgradere egenskaber samt at man bliver bedre til at udnytte de redskaber, man har for hånden.
Godt redskab
Pædagog og souschef i vuggestuen i den integrerede dagsinstitution “Soralu”, Louise Hansen Samuelsen, samarbejder med sin kollega i institutionen, afdelingsleder Mette Knudsen med henblik på at afprøve det, som kollegaen har lært under NLP kurset. Hun har især haft stort udbytte af at lære det at kunne skabe ligevægt, når man kommer ud for nogle problemer eller konflikter. Før det havde hun stået med nogle svære opgaver, hvor hun havde været i tvivl om, hvad der ville være det bedste at gøre for at løse selve problemet. Louise Hansen Samuelsen siger om dette:
– I forhold til før har jeg nu fået erfaring i at kunne se selve grunden til problemet eller konflikten med det samme, og det er godt for mig. Nu ved jeg, hvad jeg skal gøre, hvis der opstår et problem eller en konflikt, idet jeg nu har fået erfaring i at bruge andre redskaber, som jeg får udbytte af.
Får indsigt i sig selv
Louise Hansen Samuelsen fortæller, at hun før i tiden blev anspændt og urolig før en samtale, selv om hun vidste, at hun stod uden skyld i sagen. Hun siger videre:
– Jeg har fået mere indsigt i mit eget jeg, og jeg har fundet mit eget ståsted. Jeg kan endda bruge de redskaber, jeg har fået, efter arbejdstid. Disse værktøjer vil også være egnede som redskaber overfor andre kolleger, som vil have indsigt i sig selv, vil videreudvikle sig og som er interesserede, således at de også får værktøjet og kan bruge det og videreudvikle sig.
Louise Hansen Samuelsens kollega, afdelingsleder Mette Knudsen, har stadig planer om at afprøve flere af de metoder, som kollegaen har lært under kurset. Det ser hun frem til. Og hun ser frem til at kunne gøre brug af de redskaber, som hun har fået under sin uddannelse samt under sit arbejde.
TEKST: MAGDALINE FONTAIN
– Kurset er velegnet til storkommunenNLP kurserne er velegnede for den nye storkommune og de enkelte medarbejdere. Det mener Navarana Dorph og Louise Hansen Samuelsen, der begge har gjort gode erfaringer med brugen af NLP.
Pikkorissaat tamanut naleqquppoq, Navarana Dorph isumaqarpoq.
Kurset er velegnet for alle, mener Navarana Dorph.
19
Eqallut kissartumik pujukkat qalarlaat.
Varmtrøgede ørreder klar til servering.
Atuartut eqqakkanik tigooraavimmi.
Eleverne i modtagerstationen.
Qaarsortalik saviminissamik akulik.
Klippeparti med jernmalm.
Maanna kommunerujussuanngornitta ki ngorna illerngit nutaat aallariarfissavut qimerluuataarlugit aallarteruttorpugut, aammalumi suliniutissavut aallarteraleruttorlutigit. Kommuneqarfittaarsuarput isorartoqimmat piffimmiit piffimmut imaaliallaannaq orni gunneq ajornaqimmat, matumuuna suliama ilaat saqqummiutilaassavakka, neriullunga arlaatigut najukkassinni isumassarsiffigalugillu atorsinnaajumaassagisi!Ukioq kaajallallugu sammisassianik atuarfinnut meeqqerivinnullu neqeroorusiortarpunga, taakkualu naqitannguanngorlugit atuarfinnut meeqqerivinnullu agguaattarlugit. Sammisassiannut soqutiginnittut uannut inniminniisarput, taamaalillutalu ullormi isumaqatigiissutigisatsinni piffissami tassani neqeroorutigisama ilaanniit sammisaqartitsinerit ingerlattarlutigit.
Eqqakkat pillugit sammisaqartitsinissat
Upernaaq manna sammitinniakkatta ilagaat, meerartatta nunaqqatittalu allat eqqakkat pillugit eqqarsariartinniarnissaat. Sapaatip akunnerani 20mi aamma 21mi atuartut 5. – 6. Klasset Nuummi ikuallaavik eqqakkanillu tigooraavik (modtager station) suleqatigalugit, illoqarfitsinni eqqakkat qanoq pineqartarneri pillugit paasititsiniaalluta sammisaqartitsiniarpugut. Taamaaliornissatsinni atuartut ikuallaavimmut pulaartittarniarpavut, tassanilu sulisut ikiortigalugit suliaat pillugit nassuiaatittarniarlutigit. Igitattaaq atoqqinneqarsinnaasut aammalu igitat navianartunik akullit pillugit atuartut sammisaqartinneqassapput.
Atuarunnaalivinnerup nalaani Nuummi atu ar fiit aamma unammisinneqassapput. Tassani unammisitsinissatsinni qulequtarissavarput: ”Atuarfik Saligaannerpaaq”. Atuartut ilinniartitsisutik peqatigalugit atuarfimmik eqqaat salissavaat, uagullu saliisoqareerpat atuarfiit tamaasa ornillugit eqqaat misissuataarlugit naliliiffigiumaarpavut. Ulloq atuar
fissaq kingulleq nallerpat, atuartut ataatsimut katersuunnerat iluatsillugu ”Atuarfik Saligaannerpaaq” suaarutigineqarumaarpoq, atuarfiillumi allat peqataasut soorunami kikkut ajugaanerinik ilisimatinneqarumaarlutik.Taamatut iliuuseqarnitsigut neriuutigilluinnarparput maangaannaq eqqaasarnerup mil lisinneqarnissaa sunniuteqarfigisinnaassallutigu. Illoqarfinni allani minnerusuni periuseq allanngulaaginnarlugu, soorlu immaqa atuarfik meeqqeriviillu unammiuaartinneqarsinnaapput.
QupaloraarsuitQupaloraarsunnguit upernaap takkunneranik nalunaaruteqarlutik tikiunnerat meerartatsinnut malugitilluarniarlugu, aammalu timmiaarannguanut taakkununnga meerartatta ilisimasaqarnerulernissaat anguniarlugu, qupaloraarsuit tikittarneri sumullu aallaqqittarneri, sumi qassinillu manniliortarneri, sutortarneri kiisalu angutivissat arnavissallu qanoq ilisarisinnaanerinut tunngasut aamma sammitittakkannut ilaapput. Atuartut uannut ornigukkaangata oqaluttuuteriarlugit, kingor na silamut anilluta qinngutinik meeqqat tamaasa tunillugit qupaloraarsunnik takusassarsiortarpugut.
GeologiSammisassianni nutaartanut ilaavoq ujaqqat, qaarsup, nunarsuattalu ukiut milliardit ingerlanerini pinngoriartorsimaneranut tunngasut pillugit sammisaqartitsineq (geologi). Taanna sammisassiaq aqqutigalugu, Nuummi meeqqat Nuup geologianut tunngasunik, meeqqat atuarfiat qimatsinnagu ilisimasaqarnerulersussaassapput. Atuartut aallaarsimaartut orniguffigigaangakkit geologilu pillugu sammisaqartillugit – meeqqat ilikkartagaasa ilagaat, pinnersaasiassaq kuulti – qaarsortani qanoq ittuni nassaarisinnaanerlugu. Ilikkartarpaattaaq ujaqqat qaarsullu nalinginnaanerit aqqinut tunngasut.
Sissaq, puisit eqaluillu kissartumik pujuukkat
Nunarput aasallaraangami nuannerluinnartarpoq! Aasaq tikilluaqqullugu aasaaneranilu atuanngiffeqarnissaq tikisartorlugu, Nuummi atuarfiit tamarluinnarmik atorluavittaqaannga!
Kalaalimineerniarfimmi puisi pilanneqanngitsoq pisiareriarlugu, eqallullu 15. juni piniagaaleraangata kissartumik pujuugassanik ilariutaa, sissamut ulliartortarpugut meeqqanut misigisaqarfiusaqisumik nuannisarfiulluinnartartumillu! Ilaatigut klasset ataasiak kaat aammali immikkoortortaq tamarmiusoq, atuarfiit arlaanniit sammisaqariartortarput. Ullormi taamaattumi ilaatigut meeqqat atuartut 130 missaanni ataatsikkut sissamiitissinnaasarpavut. Soorunami meeqqat ilinniartitsisutik ilagalugit takkuttarput.
Ullormi taamaattumi makku sammisarpavut: Puisimik pilanneq, puisit erniorfii, ingerlaartarfii, nerisaat, suiaassusaat, timaasalu pisataannut tunngasut, puisip neqaanik saattuliorneq (siaasaaneq), puisip neqaanik igaasarneq, eqalunnik kissartunik pujoorineq, eqalunnik igaasarneq, nakatarneq, piffissaqaraanni sissami uumasuaqqat, tinittarneq ulittarnerlu ilanngunneqarsinnaapput.Eqallut kissartumik pujuukkat alutorsaatigineqartaqaat mamarsaatigineqartaqalutillu! Taamatut pujoorinermi karsi savimineq matulik atorneqartarpoq, naqqa sannakuaqqanik 5 mmit missaanni issutigisunik immerlugu. Taamatut pujoorinermi – pujoorivik karsi savimineq – qisuit ikumatitat aamaasa qaavinut ilillugu minutsini 25ni naammassineqartarpoq. Pujoorivinnguaq taamaattoq ilumini peertartumik risteqarpoq. Eqaloqarfinniilluni meeqqanik aallaarsimaaqateqarnerni, ullup qeqqanut kissalaartunik qalarlaanik qallersuuserumagaanni tassa aatsaat!Tuttut quttoraanik nunap iluatigut siatsineqNuup eqqaani atuartut aallaarsimaartarfii sisamaammata, aallaarsimaartoqarnerata
nalaani orniguttuartarpunga. Ukiakkut tuttut nalaanni, tuttup quttoraanik kalaalimineerniarfimmi piseriarlunga aallaarsimaartut inniminniinikut ornittarpakka.
Ullormi taamaattumi, ullaap tungaa qulit missaanni tikikkajuttarpunga sammisaqartitsinerillu aallartittarlugit.
Aallaarsimaartarfiit tamaasa nunap iluatigut siatsivissanik assaallunga sanaffiginikuuakka. (Qanoq siatsiviliortoqarsinnaanera pillugu nittartakkami www.asi.glimi apeqqutillii soqarsinnaavoq. aaqqiss.)
Tuttup neqaa akugitikkusutanik akooriarlugu, uuliamik nerisassiornermut atugassiamik (madoliemik) qaavagut kuerariarlugu, qillaalasumik (sølvpapirimik) annertujaamik poortortarpara. Siatassara ikkutsinnagu mar lunnik ikumatitaliortarpunga, appaa siatsivissama naqqani aappaalu siatsivissama eqqaani ikumatillugu. Qisussat – soorlu quassuttuumerngit pilattukkat, ikumaneri naammagileraangikkit – iluarsartuullugit iliorartarpakka. Sianniagara itersaliannut ikumatitama qaannut qajassuullugu ilisarpara, ikumatitamalu aappaaniit siatassara quassuttuuaqqanik ikumarusaartunik qaavatigut saneraatigullu ilioraaffigisarlugu. Qisussanik ikumarusaartunik qallersoreeraangakku issumik matusarpara, kisianni ikumarngata ipitinnissaa sianigalugu!
Quttoraq anngajaajugaangat marlunngorluguluunniit avittarpara, akunnerillu marluk atorlugit siataq kusanavissumik qalattarpoq. Qillaalasoq siatamut poortuut mianersuullugu qaavatigut savimmik ammaraanni, poortuutigisap ilua miseqqiarineqarsinnaasumik isseqarluartarpoq. Tassa asimi mamartorsuarmik siatartorusukkussi misilitassatsialaavoq! Meeqqat aallaarsimaartut taamatut siatamut assorujussuaq mamarsaattarput!
Upernaarsiorluarnissassinnik aasarsiorluarnissassinnillu kissaappassi.
Nittartagaq ukiumut pilersaarutinik imalik uunga alakkaruk: www.asi.gl
Kommuneqarfik Sermersuumi asilerisutut sulineq
Allattoq Îsâvaraq Petrussen, Nuummi asilerisoq
20
Atuartut ilaata puisip puai pullappai.
En af skoleeleverne puster sælens lunger op
Iisaavaqqap tuttup quttoraa assaassami uutaq qaqileraa.
Iisaavaraq i gang med at tage rensdyrkøllen op af den nedgravede stegested.
Aalisagaq qalarlaaq sassaalliutigineqarpoq.
Så bliver der serveret nykogt fisk.
Puisip neqaanik killutigut siatsineq.
Stensteget sælkød.
Efter at vi er blevet en storkommune, starter vi nu med nye spor, hvor vi nu har gang i nye projekter. Da vores nye store kommune er meget stor, er det svært at komme fra det ene sted til det andet på kort tid, derfor vil jeg komme ind på nogle af de ting, jeg laver og håber, at I kan få idéer og benytte disse, der hvor I bor.
Hele året igennem laver jeg tilbud for skoler og børneinstitutioner, som jeg sender ud som pjecer. Når der er interesse for et af tilbuddene, booker de hos mig, hvor vi bliver enige om et tidspunkt, hvor jeg kan komme for at fremlægge det projekt, vi blev enige om.
Projekter om affald Et af projekterne her i foråret bliver med emnet affald at få børn og andre medborgere til at tænke mere på, hvad affald er. I samarbejde med forbrændingsanlægget og modtagerstationen i Nuuk skal vi i ugerne 20 og 21 have oplysningskampagne overfor 5.–6. klasserne om, hvordan affald i byen bliver håndteret. Når vi kører med sådanne projekter, får vi gerne eleverne til at besøge disse steder, hvor medarbejderne fortæller om deres arbejde. Genbrug af affald samt farligt affald skal eleverne også gennemgå. Lige før sommerferien skal eleverne i Nuuk konkurrere med titlen ”Den mest miljøbevidste skole”. Eleverne skal sammen med deres lærere samle affald på skolens område, hvorefter vi udpeger den mest miljøbevidste skole efter at have undersøgt stedet. Når sidste skoledag oprinder, hvor eleverne er samlet, bliver ”Den mest miljøbevidste skole” udråbt. Andre skoler bliver selvfølgelig også underrettet.
Med dette håber vi meget på at være med til at mindske udsmidning af affald alle steder. På de mindre byer kan man ændre lidt på samme procedure ved at få skoler og børneinstitutioner til at konkurrere mod hinanden.
Snespurve At de smukke snespurve kommer med for året, vil vi gerne have vores børn til at forstå, samt at eleverne får mere indsigt i disse små fugle. Hvornår fuglene ankommer, hvornår de tager af sted, hvor de lægger æg, og hvor mange de får, hvad de spiser, samt hvordan man kan kende hunner og hanner fra hinanden, er nogle af de emner, vi får behandlet. Når eleverne kommer til mig, fortæller jeg om snespurvene, hvorefter alle får udleve ret en kikkert, og vi tager ud for at finde snespurve.
GeologiEt af de nye emner er geologi med emner som, hvordan sten, grundfjeld og verden er opstået for nogle milliarder år siden. Med dette emne vil eleverne i Nuuk få mere viden om geologi omkring Nuuk, inden de forlader folkeskolen. Når vi ankommer til eleverne på lejrskole, får vi behandlet faget geologi, hvor de blandt andet lærer om på hvilke fjelde, man kan finde guld. Eleverne lærer også navnene på de forskellige sten og grundfjelde.
Strand, sæl varmt røgede ørreder
Vores land er meget smukt om sommeren! For at ønske sommeren og den kommende sommerferie velkommen, benytter alle skolerne i Nuuk mig i den grad.
Vi køber en uflænset sæl på Brættet i Nuuk, og når salg af ørreder går i gang den 15. juni, køber vi nogle til varmtrygning, hvorefter vi tager ned til stranden til stor fornøjelse for eleverne, og som giver dem mange oplevelser. Hele klasser, men også en gang imellem en hel afdeling fra en af skolerne, tager med ned til stranden. Nogle gange er der op til 130 elever på en gang ved stranden. Og selvfølgelig er lærerne med.
På disse dage får vi disse emner behandlet: Flænse sæl, sælernes ynglepladser, sælernes trækruter, deres føde, køn, sælernes kropsdele, grille sælkød på fladsten, koge sælkød på bål, varmtrøgede ørreder, koge ørreder på bål, kaste til måls med sten, og hvis der er tid til det, smådyr på stranden og flod og ebbe. Varmtrøgede ørreder er meget populære, og mange synes, at de smager godt! Når vi ryger ørreder, benytter vi en rygeovn af metal, hvor vi lægger fisken ovenpå gløderne på briketterne i 25 minutter, hvorefter fisken er færdig. Denne lille rygeovn har en rist indeni, som kan tages af. Når man er på lejr et sted, hvor der findes ørreder, er det dejligt med en frisk tilberedt røget ørred som pålæg.
Stegning af rensdyrkølle dækket med jord Da der er fire lejrskoler ved Nuuk, kommer jeg meget tit på disse, mens eleverne er på lejrskole. Om efteråret under rensdyrsæso
nen køber jeg en rensdyrkølle på brættet, hvorefter jeg tager ud til lejrskoleeleverne, som har booket mig. På sådan en dag ankommer jeg gerne om formiddagen ved ti tiden, hvor jeg derefter kan starte med de projekter, vi skal have gang i.
På hver lejrskole har jeg gravet et stegested under jorden. (Spørg efter informationer om, hvordan man kan lave sådant et stegested kan ses på hjemmesiden www.asi.gl red.) Efter at have tilsat rensdyrkødet de ting, man gerne vil tilsætte den, skal man hælde madolie ovenpå kødet, hvorefter kødet pakkes ind i sølvpapir. Jeg benytter selv meget sølvpapir. Før kødet lægges på, laver jeg to bål, det ene tændt under stegestedet og det andet tændt ved stegestedet. Brændselet, for eksempel brædder, som er savet i små stykker – og når jeg synes, at de brænder rigtig godt – lægger jeg disse til rette. Derefter lægger jeg kødet forsigtigt ovenpå bålet på det udgravede stegested, og fra det andet bål tager jeg brædder, som skal brænde langsomt og lægger disse ovenpå og langs med kødet. Derefter lukker jeg det af med muld, men passer på med ikke at lukke det helt af for ilt.
Når køllen er stor deler jeg den i to, og efter to timers stegning, bliver kødet helt god. Når man forsigtigt åbner for sølvpapiret, kan man lave sovs af den dejlige sky, der er ved kødet. Når man gerne vil spise godt ude i naturen, er dette en måde at gøre det på! Børnene på lejrskole kan meget godt lide det!
Jeg ønsker jer alle godt forår og sommer!
Se også denne hjemmeside med projekter for i år: www.asi.gl
Arbejdet som naturvejleder i Kommuneqarfik Sermersooq
Af Îsâvaraq Petrussen, naturvejleder i Nuuk
21
Naja Ane allaffimmiunngorniarluni ilinniartoq:
Naja Anep pujoorfilerineq eqaannerusunngortikkusuppaa.
Naja Ane vil arbejde for at smidiggøre registreringen af skorstensfejning.
– Kommunimi pujoorfilerineq eqaan-nerulersikkusupparaAllattoq: Kistâra Motzfeldt Vahl, HR konsulent
Kommuneqarfik Sermersuumi ilinniartut arlalissuit ilinniaatigalutik sungiusaataasumik sullipput amerlanerillu inuusuttuupput pikkorissut misilittagaqaleriartortullu. Nuummi allaffimmiunngorniarluni ilinniartuutitta ilagaat 23nik ukiulik Naja Ane Heilmann, Tunngaviusumik Niuernermik Ilinniarfimmi ilinniartuusoq. Ukiut sisamassaat ilinniarnerminilu naggataat ingerlappaa. Naja Anep sungiusaatigalugu sulinermini paasisaasa ilagaat paaviaasulerineq eqaannerusumik aaqqissuunneqarsinnaasoq. Aaqqissuunneqarnissaalu allaaserisassamini pingaarnermi samminiarpaa.
Naja Anep suliffimmi suleqatini assut unnersiutigai:
– Massakkut inuit assigiinngitsorpassuarnik inuttut ilinniakkatigullu tunuliaqutallit suleqatigaakka tammanna nuannersupilussuuvoq. Pingaartumik suleqatima Charlottep assut ineriartortippaanga. Suliffiup avataatigut ilaatigut naapeqatigiittarpugut. Charlotte suleqatigilersimanngikkaluarukku qaqqat qangali qaqerusuttarsimasakka massakkut angusimanavianngikkaluarpakka ammalu nunakkut ungasissumut pisoqataasimanavianngikkaluarlunga ataataga aqqaluaralu ilagalugit. Taakkua misigisat inuttut imminut tatiginerulernermik aamma kinguneqarput.
Aporfiusut takusinnaalerpai
Suliffimmi ilinniartuunermi immikkoortortami attaveqaataasutut siunnersortitullu saaffigisartagaq ilinniartup ingerlalluarnissaannut aqqutissiuusseqataasunut ilaalluinnartarpoq. Naja Anellu oqaluttuaraa maanna attaveqaatiminit Flemmingimit ersarissumik oqarfigineqarluni piumaffigineqartarsimalluni:
– Siornatigut namminersorsinnaanera annikinnerusarsimavoq taamaattumillu suliat oqitsutut taasariaqarlutik. Maanna piumaffigineqartarpunga nammineerlunga suliap inernissaa eqqarsaatigalugu anguniassagiga.
Allaat maanna ima namminersulersimatigaaq immikkoortortami massakkut suliffigisamini suliat sukkanerusumik ingerlanissaanut suut aporfiunersut takusinnaalersimallugu.
Nalunaarsueriaatsit pitsaavallaarsorinngilaiNaja Anep praktikkerfiani suliassat assigiinngitsorpassuupput. Ilaagipputtaaq pujoorfiit allaffissornikkut isumagineqarnerat. Naja Anellu suliarisartagaasa ilagaat pujoorfilerisoqarsimatillugu akiligassat eqqortumik ingerlanneqarnissaat. Sulinermini paasivaa
digitaliusumik illut nalunaarsorneqarneri kommunemi pitsaavallaanngitsut, tamannalu peqqutaalluni suliassat annikitsunnguugaluillunniit annertoorujussuanngortarput sulisup piffissaanik atuisitsingaatsiartarlutik, tassami mappini ujartuinerujussuaq pisarmat.
Soorlu pujoorfilerinermut tunngatillugu akiligassat takkukkaangata qarasaasiatigut ersarissumik toqqaannartumillu takusinnaaneq ajorpaat illup pojoorfia paaviarneqarsimasoq kimit pigineqarnersoq, massakkullu piginnittua illumi najugaqartuunersoq imaluunniit attartortinneqarnersoq, taamaasillunilu assersuutigalugu paaviaanermut akiligassat ilaatigut inunnut kukkusunut annguttarput, toqqaannartumik takuneqarsinnaasanngimmat paaviaasoqarsimatillugu illumiittoq inuk uppernarsaalluni atsiortoq illumik piginnittuunersoq attartortuunersorluunniit.
Taamaasillunilu pappialarsorneq pisariaqanngitsumik kaaviaaqqilertarluni.
Eqaannerusumik aqqutissiuerusuppoq Maanna Naja Anep soqutigilersimavaa illut nalunaarsorneqartarneranut tunngasumik eqaannerusumik sakkussaqarsinnaaneq paasiniaavigissallugu. Tassami sulisorpassuit sulinerminni pisariaqartittarmassuk illut piginnittaanik attartortuinilluunniit imaasiallaan naq paasissutissanik pissarsisinnaanissaq.
Taamaattumik maanna Naja Ane aalajangersimavoq ilinniarnermini allaaserisassamini pingaarnermi illut nalunaarsorneqartarneranut tunngasumik eqaallisaasinnaaneq sammillugu allaaserisaqarniarluni. Suliarinissaanut paasissutissanik katersilluni aallarteruttorpoq paasisanillu ulikkaalereersimalluni. Tamatumani ataataminiit paasissutissanik pissarseqqaarnini aallaaviunerarlugu unnerpoq. Taassuma siunnersorsimammagu Nunatta allagaateqarfianut illut pillugit paasiniaaqqullugu.
Allaaserisassaanut tunngatillugu suliffimmi saaffigisartagaa Flemming unnersiorpoq Naja Anep suliassaa pissanganarnerarlugu aammalu kommunimi suliat eqaannerusumik ingerlanneqarsinnaanngornissaannut iluaqutaasinnaassappat assut iluatinnarnerarlugu.
Allaaserisassaminut tunngatillugu Naja Aneppaasisimavaattaaq Kalaallit Nunaannut tamarmut atuuttumik Sisimiuni illut piginnittaanut nalunaarsuiffeqartoq. Taamaattumik Naja Ane upernaap ingerlanerani Sisimiuliassaaq paasisassarsioriartorluni. Maanngaanniit ingerlalluaannarnissaanik kissaapparput.
22
Kontorelev Naja Ane:
Naja Ane pingaarnertut allaaserisaminut atatillugu Sisimiuliassaaq.
Naja Ane tager til Sisimiut i forbindelse med sin hoved opgave.
Af: Kistâra Motzfeldt Vahl, HR konsulent
Adskillige elever er i forbindelse med deres uddannelse under praktik i Kommuneqarfik Sermersooq, og mange af disse er unge dygtige med flere og flere erfaringer. En af disse er kontorelev i Nuuk, 23–årige Naja Ane Heilmann, som er under basisuddannelse på Niuernermik Ilinniarfik. Hun er nu i gang med fjerde og sidste år af sin uddannelse. Under sin praktikperiode har hun blandt andet erfaret, at arbejdet med skorstensfejningen kan gøres mere smidigt. Og med dette emne vil hun skrive sin hovedopgave.
Naja Ane har kun godt at sige om sine kolleger:
– I øjeblikket arbejder jeg med folk med mange forskellige personlige og uddannelsesmæssige baggrunde, som jeg synes er meget godt. Især min kollega Charlotte er med til at udvikle mig. Vi mødes også en gang imellem udenfor arbejdstid. Hvis jeg ikke havde arbejdet sammen med Charlotte, havde jeg ikke kunnet magte at bestige bjerge, som jeg altid har ønsket mig, og jeg ville ikke have travet langt sammen med min far og bror. Disse erfaringer har medvirket til en større selvsikkerhed hos mig.
Kan nu se hindringerne
Kontaktpersonen på afdelingen på arbejdspladsen er meget vigtig som vejleder for praktikanten, og i dennes videre forløb. Naja Ane fortæller, at hendes kontaktperson Flemming giver klar besked og klare krav:
– Før arbejdede jeg ikke så meget selvstændigt, derfor fik jeg tildelt lettere opgaver. Nu stilles der krav til mig om, at jeg selv skal tænke på at udføre opgaven færdig.
Nu er hun blevet så selvstændig, at hun nu kan se, hvilke hindringer, der er for en hurtigere sagsbehandling.
Registreringsmåderne er ikke de bedstei Naja Anes praktikplads er der mange forskellige opgaver. Blandt andet er der
kontorarbejdet med skorstene. Og Naja Ane arbejder her iblandt med den rette fakturering efter skorstensfejning. Hun har fundet ud af, at den digitale registrering af husene i kommunen ikke fungerer så godt, og derfor kan selv små opgaver blive store, som kan tage en stor del af en medarbejders tid, da man bliver nødt til at lede længe i mapperne. Når fakturaen kommer i forbindelse med skorstensfejningen kan man ikke direkte se, hvem der er ejer af huset, eller om ejeren bor i huset eller om huset er til leje. Det kan derfor ske, at regningen en gang imellem når frem til de forkerte folk, da man ikke kan se, om vedkommende, der har underskrevet, også er ejer eller er en lejer. Dette udløser en unødvendig cirkulering af papirarbejdet.
Vil smidiggøre registreringen
Nu er Naja Ane blevet interesseret i at undersøge, hvordan registreringen af husene kan smidiggøres. Mange medarbejdere er i forbindelse med deres arbejde interesseret i at kunne se med det samme, hvem der er ejer eller er lejer af et hus.
Derfor har Naja Ane besluttet, at hendes hovedopgave skal handle om, hvordan registreringen af husene kan gøres lettere. Hun er nu i gang med at indsamle materiale og har fundet ud af en hel masse. Hun fortæller, at de første oplysninger, hun har fået af sin far, danner grundlaget for hendes beslutning om hovedopgaven. Faderen har rådet hende til at tage til Grønlands Landsarkiv for at indsamle viden om huse.
Hendes praktikkontakt på arbejdspladsen Flemming siger, at Naja Anes opgave lyder spændende, og hvis den kan medvirke til at gøre arbejdsgangen nemmere i kommunen, vil den være meget værdifuld.
Og i forbindelse med arbejdet med sin hovedopgave har Naja Ane fundet ud af, at registrering af ejerne for alle huse i Grønland sker i Sisimiut. Derfor tager Naja Ane af sted til Sisimiut i løbet af foråret. Vi ønsker hende en god rejse!
– Kommunens skorstens-fejning skal smidiggøres
23
·················Older people for older people 040················Allattoq: Zoe Mariah Elsner, Ingerlatsisoq aamma peqqissaasoq
Suliniummi 040mi pineqarpoq utoqqaat najugaqarfiini pilersaarusiornermi aamma pisussat piviusunngortinneranni kiisalu imminnut ilaminnullu sullissisinnaaneranni peqataatissinnaalissanerivut. Tamanna nutaajuvoq aamma allaaneruvoq utoqqarnik sullissinermut atatillugu, ungasinnerusorlu eqqarsaatigalugu utoqqarnik suliaqartitsinerulersinnaanermik utoqqarnillu ilorrisimaartunik aamma peqqinnissaqarfimmik artukkiivallaarunnaartitsinermik kinguneqartussaq.
Upernaakkut 2008mi Nuup Kommunea Nunatsinni Takornariaqarnermut Inuussutissarsiornermullu Siunnersuisoqatigiinnit saaffigineqarpoq NPPsuliniummi ” Our life as Elderly – for a better elderly care tomorrow” (”Utoqqartut inuunerput – utoqqarnik aqagu sullissilluarnissaq”) suleqataaqqullugu. NPP tassaavoq Northern Periphery Programme EUp ataani nunat immikkoortuini suliniutinik tapiissuteqartarnikkut ingerlatsivik Kalaallit Nunaannit aamma aningaasaliiffigineqartartoq.
Siornatigut NPPsuliniummik tamanna nangitsineruvoq, pineqarpullu utoqqaat amerligaluttuinnartut unammillernartuunerata, sullinneqarnerisalu pisariinnerusunngortinnissaanik, sukannernerusumik aningaasanik aqutsinerup kiisalu inuusuttut illoqarfinnut
anginerusunut suliartortarnerisa ilinniariartortarnerisalu qanoq iliuuseqarfigineqarnissaat.
040-mi pineqarput:• nunani peqataasuni 040mik (older people
for older people) suliniaqatigiiffinnik pilersitsiortornissaq. Siunertaavoq utoqqaat najugaqarfimminni minnerusuni najugaqaannarnissaasa qulakkeerneqar nissaa aamma namminnerminnut utoq qarnullu allanut sammisunut sammisassaqartitsiniarnermi pilersaarusiornermi piviusunngortitsinermilu peqataasarnissaasa qulakkeerneqarnissaat.
• suliniutip ingerlanneqarnerani ilisimatusaatigineqarnissaa, utoqqaat sullinneqarnerminni sammisassaqartinneqarnerminnilu peqataatinneqarnissaasa qanoq sunniuteqarnera tassani takutinniarneqassalluni.
Nunatsinni uagut suliniuterput maanna atuutilersumi Kommuneqarfik Sermersuumi suliarineqassaaq apeqqutinik akisassanik immersuinikkut, apersuinikkut, innuttaasunik ataatsimiisitsinerit kiisalu illoqarfigisami tvkut raatiukkullu aallakaatitsisarnerit iluaqutigalugit.
Naatsorsuutigaarput utoqqaat 50it sinner
lugit ukiullit tamaasa peqataatinnissaat apeq qutillu immersorlugit akisassat inunnut 1700t missaanniittunut nassiussorneqassapput. Paaserusutagut ilaatigut makkuupput: Utoqqaaneq qanoq isumaqarpa? Illit utoqqartut misigisimavit? Utoqqalininni eqiingallutit akuunissannut illit qanoq iliuuseqarsinnaavit? Najugaqarfinni utoqqaat qanoq ililluta peqataanerulersissinnaavagut? Sunngiffinni sulerisarpit? Siunissaq eqqarsaa tigalugu ikiorneqarnissannut suut naatsorsuutigisinnaavigit? Ikiorneqarnissat pisariaqartilissagaluarukku kimit ikiorneqarnissat naatsorsuutigaajuk? Eqqartorlualeriarutsigit apeqquterpassuussapput. Naatsorsuutigaarput akissutit assigiinngiiaartorujussuunissaat, Nuummi utoqqarpassuit ilinniagaqartuummata avinngarusimasunili piniarnermik aalisarnermillu inuuniuteqarnerusuullutik.
Sumiiffinni assigiinngitsuni kulturikkut assigiinngissutsit annertoqaat, ataatsimulli kattussuukkutta inuit assigiinngitsuni najugaqartuusut ataqqillugit suliniutit sammisassat kikkut tamarmik iluarisinnaasaat pilersissallugit pingaaruteqarpoq.
Misissuiffigerusupparput suliniutit maanna ingerlanneqartut suunersut, inuit sullisseqataasinnaasut pissarsiarinissaat, namminneq
kajumissusertik tunngavigalugu suleqataarusuttunik pilersitsinissaq aamma annerusumillu utoqqaat peqataanerulersinnissaat.
Suliniut tamakkiisoq 2010p naanerata tungaanut ingerlanneqassaaq, suliniummillu kikkunnut tamanut atuussinnaasumik kinguneqassalluni.
Nunat peqataasut tassaapput Skotland, Irland, Finland, Sverige aamma Nunarput. Nunarput sinnerlugu peqataassapput ataani atsiortoq kiisalu Pia Johnsen, Kommuneqarfik Sermersuumi Isumassuiffimmi ingerlatsisoq. Novembarimi Luleåmi ataatsimeeqatigiinnermi peqataavugut, inuit assigiinngitsut 20t peqatigalugit utoqqarnut innuttaaqatitsinnut neqeroorutitsinnik oqaluttuarfigeqatigiilluta. Suliniutit assigiinngitsut oqallisigaagut, maannalu EUmit akuersissut kisiat amigaatigilerparput aningaasanut tunngasortaasa aaqqinnissaannut.
EUp aningaasartuutit 50 %ii akilerpai, 25 % it aningaasaateqarfinnit kiisalu Nuup Kommuneata kingulliit 25 %it akilerlugit.
24
·················Older people for older people 040················Af Zoe Mariah Elsner, Forstander og Sygeplejerske
Projektet 040 handler om, hvordan vi får engageret ældre i lokalsamfundene aktivt i planlægningen og udførelse af aktiviteter og services for sig selv og hinanden. Det er en ny og anderledes måde at tænke ældrepleje, som på sigt forhåbentlig både vil give mere aktive og tilfredse ældre og mindske belastningen på det offentlige sundhedsvæsen.
I foråret 2008 blev Nuup Kommunea kontaktet af Grønlands Turist og Erhvervsråd om deltagelse som partner i et NPP–projekt ” Our life as Elderly – for a better elderly care tomorrow”. NPP står for Northern Periphery Programme og er et regionalt projektstøtte program under EU, som Grønland er med til at finansiere.
Projektet er en opfølgning på et tidligere NPP– projekt og handler om, hvad der skal gøres for at håndtere udfordringerne med et voksende antal ældre, voksende krav om mere mobil og fleksibel service, en strammere økonomi og en ungdom, der søger til større byer for arbejde og uddannelse.
040 handler om:• at etablere 040 (older people for older
people) organisationer i de deltagende lande. Formålet er at sikre, at ældre kan blive boende i mindre samfund og sørge for, at de selv får en aktiv rolle i planlægningen og udførelse af en række aktiviteter for dem selv og for andre ældre
• at gennemføre forskning i projektperioden, der skal demonstrere betydningen af, at ældre selv inddrages aktivt i de services og aktiviteter, der er rettet mod dem.
Vores projekt i Grønland skal udarbejdes i den nu etablerede Kommuneqarfik Sermersooq og vil blive udarbejdet ved hjælp af spørgeskemaer, interview, borgermøder samt ved hjælp af lokal tv, radio m.m.
Vi forventer at involvere alle ældre over 50 år og sende spørgeskemaer til omkring 1700 mennesker. De ting, vi gerne vil vide, er
blandt andet: Hvad betyder det at være gammel, føler du dig gammel, hvad kan du gøre for at holde dig aktiv i din alderdom, hvordan tror du, vi kan involvere ældre mennesker mere i lokalsamfundet, hvad bruger du din fritid på, hvilke forventninger har du til at få hjælp i fremtiden, hvis du skulle få brug for dette og hvem forventer du skal give dig denne hjælp
Der vil blive mange flere spørgsmål, når vi først får sat os ned. Vi forventer store forskelle i svarene, da mange ældre i Nuuk har en uddannelse, mens flest ældre i yderdistrikterne ernærer sig ved fangst og fiskeri. Kulturforskelle i de forskellige steder er enorme, og når vi sammenlægges, er det vigtigt, at man i respekt for de mennesker, der lever de forskellige steder, får sammensat aktiviteter, som alle kan være tilfredse med.
Vi vil undersøge, hvilke aktiviteter der er på nuværende tidspunkt, finde ressourcepersoner, etablere frivillighedsgrupper og i det hele taget få aktiveret de ældre.
Hele projektet skal vare til udgangen af 2010 og skal munde ud i et brugbart projekt, som kan bruges af alle.
De lande, der deltager, er Skotland, Irland, Finland, Sverige og Grønland. Fra Grønland deltager undertegnede samt Pia Johnsen, der er omsorgsleder i Kommuneqarfik Sermersooq. Vi deltog i et partnermøde i Luleå i november, hvor vi sammen med 20 meget forskellige mennesker fik fortalt hinanden om de tilbud, vi hver har til vores ældre medborgere. Vi fik diskuteret de forskellige projekter og mangler kun det blå stempel fra EU, så vi kan få den finansielle del på plads.
EU dækker 50 % af udgifterne, fondsmidler dækker 25 % og Nuup Kommunea dækkede de resterende 25 %.
Immersugassanik utoqqarnut 1700t missaannut kommuunimi tamarmi
nassiussuisoqassaaq.
Der skal udsendes spørgeskemaer til omkring 1700 ældre i hele kommunen.
25
Angerlarsimaffimmi ikiortit allaffiat pulaarluguAllattoq Petina Berthelsen, TNI-mi ilinniartoq
Nuummi angerlarsimaffimmi ikiortit allaffianni suliassat ullut tamaasa allanngorarsinnaasarmata suliffik ulluinnarni ulapaarfiusarpoq. Taamaattumik suliffik pissanganartuuvoq ilaatigut pikkunartunik naammattuuiffissaqartarluni. Ukiut 14it sulisimasoq ilinniartorlu suliaannut tunngatillugu oqaluttuartippavut.
Allaffimmi ulluinnarni sullittarpagut utoqqaat utoqqalinersiutillit, siusinaarlutik sulisinnaajunnaarnersiutillit, innarluutillit aammalu nappaammik eqqorneqarsimallutik napparsimasut ikiortariallillu allat Nuummi Nuussuarmilu siammarsimallutik najugaqartut.
Ulluinnarni allaffik Utoqqaat Illuata illutaani inissisimavoq. Nuussuarmi immikkoortortaqarpoq Ippiarsuup allaffiani.
Dorthe Egede, Angerlarsimaf-fimmi ikiorti, ukiut 14-it sulisi-masoq
– Ulapiffiup nalaani 28. november 1994 sulileqqaarpunga. Taamanikkut iigarsiortitaallutalu asaasaqaagut ingammik juullip tungaanut. Saagut piiaarlugit, igalaat salillugit ilami sunnguit tamaasa asattarpagut. Illup iluani killeqanngitsumik sulisarallaratta ima paasillugu illersugaanngikkallaratta. Iggassilluta, pisiniussillutalu pisarallaratta.
Unnukkoortarneq qanga
– 1990ikkut qeqqani unnukkoortalerpugut. Siullermik ullaakkut suliartoriarluta nalunaaqutaq arfineqpingasuniit tallimat tungaanut suleriarluta, arfinernut suliartoqqittarpugut. Suliassallu ikinngeqaat. Tassami iggassillutalu iisartakkallu isumagalugit su
lisaratta, suliinnaavittarpugummi taamanikkut. Unnukkut soraartarpugut ikiugassarput kingulleq nalunaaqutaq qulinut innartereeraangatsigu.
– Soorunami ullut ilaanni qasusaraluaqaagut, pissutsilli taamani taamaapput. Aammami ulluinnarni taamanikkut freerfeqaratalu sulisaratta. Tupinnaqaaq ilaquttakka, uigalu peqqikkallarmat naammagittarsimassusii. Taamanikkummi eqqaamavara ulluni 14ini 120 tiimit angullugit sulinikuullunga ilaatigut. Taamanikkulli pissutsit taamaattussaannartut isigaagut.
Suleqatiginikuusakka kisissimagaluarukkit aamma qassiusimassagaluarnerput, a merlaqaalli.
Massakkut suleriaaseq
– Taamanikut pissutsit eqqaassagaanni massakkut suleriaaseq allanngorsimaqaaq. Massakkummi suleqateqalerpugut inunnik sullissisunik ilinniarsimasunik, aammalu aalajaatsunik. Assut malunnartumik ikioqatigiilluarluta suleqatigiikkatta oqinnerusutut misinnarpoq nuanneqaarlu.
– Massakkummi pissutsit allanngorsima
qaat qujanartumik, illersugaanerusutut ma lunnarsinikuummat. Tiimigut aalajangersimanerulernikuupput tassami qaangiilluta massakkut sulivallaarunnnaarpugut allatut ajornartumik ikiligaangatta pisoqarsimatillugu qaangiuttoortarnigut eqqaassanngikkaanni.
Suliffik aalajangersimasoq soormita?
– Aananni peroriartornera peqqutaasoraa
ra. Taamaattumik utoqqaat oqaloqatigissallugit sullisissallugillu nuannareqaara. Utoqqaat tunniuttagaat allanit allaaneruvoq, ilaatigummi kissalaarneq nuannersoq tunniuttarmassuk. Aammami utoqqaat nuannareqaannga, ulluinnarni sullitama unnersiutigalungalu pi sarsimammannga nuannareqaara.
– Massakkut sulinitsinnut atatillugu ataatsimiittarnigut assut iluaqutaasutut isigaakka, tassami iluarsisassagut ataasiakkaarlugit aaqqittarpagut tamatta iluarisagut imaluunniit isummagut aallaavigalugit.
Amalie Poulsen, Sundheds-hjælperitut Ilinniartoq
– Ilinniarnera aallartippoq upernaaq 2008. Ukiorpassuarni inunnik sullissinikuunera ilinniarusussuseqalerninnut aallaaviuvoq. Sulisitsisunnit kajumissaarneqartarsimanera aammalu inulerinermi piukkunnartutut sul lissinissara pissutaalluni ilinniarusulersimavunga, isumaqarama inuuneq tamarmi ilinniarfiusoq.
– Ilinniarnerma sivisussusaa ukioq ataaseq affarlu naammagisimaarpara. Neriuppungalu ilinniarnera tamaat ingerlalluassallunga,ajun ngikkuma 14.september 2009 ilinniarninnik naammassinninnissara takorloorpara.
Inuttut ineriartorfiusoq
– Suliffimmi sungiusarfinni misigisimavunga ingerlalluarlunga isumaqarama sorpassuartigut inuttut ineriartorfiusoq. Ullut tamaasa ullormut suliarisimasakka asuulerninni allattortarpakka, inaarutaasumik ilinniarfinni soraarummeerutissannik allaleruma tassuunakkut katersuiffissatut sakkussatul lu
atorsinnaaniassagakkit. Taamaattumik angusaqarluassaguma
pingaartippara ullut tamakkiallugit allattuarnissara, aammami angorusoqigakku.
– Suliffimmik sungiusarfeqarninni inun
nut attaveqartarnera ineriartorluarsimasoq oqarusuppunga, misigisimagama uanga aamma nammineq sullitannut tunniussinnaasakka taamaalillutik amerliartortut.
– Uanga pingaartippara sullitannut nuannersumik kiinnersinnaanissara, minnerunngitsumik sullitat kikkuugaluilluunniit nuan naartikkusuttarakkit qanimullu nuannersumik sullinnissaat pingaartittarakku.
Taamaattumik misigisimavunga ilinniarnera inuttut assigiinngitsutigut ilinniarfigisimallugu, nuannareqaaralumi.
Inuttut pingaartitat
– Uanga inuttut pingaartippara piffissamik eqquilluarlunga ullaakkut takkuttarnissara, taamaattumik misigisimavunga tunniussinnaasakka annertunerusut. Aammattaaq sullitat piffissaq eqqortoq atorlugu orninneqartarnerat pingaartippara, isumaqarama sullitanut ataqqinninnerusoq. Minnerunngitsumik illuatungaanuttaaq tunngatil lugu sullitat piffissaqarfigineqarlutik misigisimanissaat pingaartuusoq.
Naakkaluamik suliffipput taamaalillugu ilisarisitilaarparput, maanngaanniit Kommuneqarfik Sermersuup sulisui tamaasa sulilluarnissaannik kissaallugit inussiarnersumik inuulluaqqusivugut.
– Pissutsit allanngorsimaqaat qujanartumik, illersugaanerusutut malunnarsinikuummat, Dorthe Egede oqarpoq.
– Vi er mere beskyttet af arbejdsmiljøloven, siger Dorthe Egede.
26
På besøg hos hjemme hjælpernes kontor
Af Petina Berthelsen, TNI-elev
Da arbejdet i hjemmehjælpernes kontor i Nuuk er meget afvekslende, har vi altid travlt til hver dag. Arbejdet er derfor spændende og udfordrende. Vi har fået to medarbejdere – en, der har arbejdet i 14 år og en elev – til at fortælle om deres arbejde.
Vi arbejder til dagligt med pensionister, førtidspensionister, handicappede samt andre, der på grund af sygdom, har behov for hjælp og som bor spredt både i Nuuk og Nuussuaq.
Kontoret har til huse i alderdomshjemmet Utoqqaat Illuat. Kontoret har en afdeling på Ippiarsuk i Nuussuaq.
Dorthe Egede, hjemmehjælper i 14 år
– Jeg startede som hjemmehjælper 28. november 1994 midt under travlheden. Dengang vaskede vi meget, også vægge, især op til jul. Vi tog gardinerne ned, vaskede vinduer, ja, vi vaskede alt. Der var ikke grænser for, hvad vi blev sat til af arbejde. Forstået på den måde; vi var ikke beskyttet af arbejdsmiljøloven. Vi lavede mad og købte ind for dem dengang.
Aftenvagt dengang
– Vi startede med at have aftenvagt i mid ten af 1990erne. Først skulle vi møde kl. 08.00 og arbejdede indtil kl. 17.00, så mødte vi igen på arbejde kl. 18.00. Og der var masser at lave. Vi lavede jo mad til dem og skulle også sørge for deres piller.
Vi arbejdede konstant dengang. Arbejdet sluttede, når vi havde lagt den sidste i seng ved 22tiden.
– Selvfølgelig blev vi meget trætte nogen gange, men sådan var vilkårene dengang. Vi arbejdede jo hele tiden uden at holde fri. Det er ikke til at forstå, at min familie og min mand, som var rask dengang, har været så tålmodige. Jeg kan huske, at jeg blandt andet arbejdede i 120 timer i løbet af 14 dage. Sådan var forholdene jo dengang. Hvis jeg havde talt, hvor mange kolleger, jeg har haft, ville tallet være meget højt. Så mange har der været.
Arbejdsvilkårene i dag
– Hvis jeg skulle sammenligne arbejdsvilkårene fra dengang til i dag, har tingene ændret sig meget. I dag har vi jo kolleger, der er uddannede som socialhjælpere og socialmedhjælpere, som også er stabile. Vi arbejder meget godt sammen, og arbejdet føles derfor lettere, og det er meget dejligt.
– Gudskelov har arbejdsvilkårene ændret sig meget, og vi er mere beskyttet af arbejdsmiljøloven. Vi har nu faste timer, har ikke så meget overarbejde, hvis man ikke skal tænke på det overarbejde, vi har, når vi er blevet færre, og når der er sket noget.
Et fast arbejde – hvorfor?– Jeg tror, det skyldes min opvækst hos
min bedstemor. Det er derfor, at jeg trives
godt med at snakke og arbejde med de ældre. De ældre har anderledes at give, blandt andet nærhed, som jeg synes er dejlig. Og de ældre kan jo også meget godt lide mig. De ældre, jeg arbejder med til daglig, plejer at lægge et godt ord ind for mig, og det er jeg meget glad for.
– Vi har meget gavnlige møder på vores arbejdsplads. Vi løser problemerne en for en og efter behov.
Amalie Poulsen, sundheds-hjælperelev
– Min uddannelse startede i foråret 2008. Jeg ønskede at uddanne mig, efter at have arbejdet med mennesker i mange år. Min arbejdsgiver har opfordret mig til at uddanne mig, og da jeg anses for at være kvalificeret til at arbejde med mennesker, gik jeg i gang med uddannelsen, da jeg er af den opfattelse, at man kan lære hele livet.
– Jeg er tilfreds med varigheden af uddannelsen på 1 ½. Og jeg håber, at det vil gå godt for mig under uddannelsen. Hvis jeg er rask til den tid, regner jeg med at færdiggøre min uddannelse den 14. september 2009.
Udvikler sig som menneske
– Jeg føler, at det går godt for mig i min praktikplads, hvor jeg på mange måder ud vikler mig som menneske. Hver dag ved arbedjstidens slutning nedfælder jeg det, jeg har udført, så jeg kan bruge dem, når jeg skal
til at skrive min hovedopgave. Hvis jeg skal opnå et godt resultat, er det vigtigt, at jeg skriver ned hver dag.
– Jeg har udviklet mig meget i forhold til min kontakt til andre mennesker i min praktikplads, da jeg ad den vej også kan give mere og mere overfor de mennesker, jeg arbejder med.
– Jeg mener, at det er vigtigt at have et godt forhold til de mennesker, man arbejder med, især da jeg ønsker at gøre andre mennesker glade. Det er vigtigt for mig at arbejde tæt og godt med dem. Derfor føler jeg, at jeg har lært og udviklet mig som menneske under min uddannelse, og det er meget dejligt.
De ting, jeg sætter pris på
– Det er vigtigt for mig at kunne møde rettidigt på arbejde om morgenen. På den måde kan jeg yde mere. Desuden er det vigtigt for mig at komme rettidigt til de mennesker, jeg arbejder med, fordi vi må vise dem respekt. Ikke mindst er det vigtigt, at de føler, at der er tid til dem.
Med denne hilsen ønsker vi alle medarbejdere i Kommuneqarfik Sermersooq god arbejdslyst.
– Utoqqaat oqaloqatigissallugit sullisissallu
gillu nuannareqaara, Dorthe Egede oqarpoq.
Aana Elionora Jensenimut pulaartoq.
– Jeg trives godt med at snakke og arbejde
med de ældre, siger Dorthe Egede,
der er på besøg hos Elionora Jensen.
27
– Suliffik nuannaralugu kajuminnartuaannarpoq Pisortat suliffeqarfiini ukiuni 40-ni sulinerminik maajip aallaqqaa-taani nalliuttorsiutigineqartoq, Kommuneqarfik Sermersuup naat sorsuuserinermik immikkoortortaani allaffianut alakkarter-parput.
Taqqama allaffiup silatinnguani sanasut qillererpalunnerat tusarsaavoq, tamannalu Tippup ukiorpassuarni kommunimi sulinerani misigisassaasa ilagiinnarpaat. Kommunerujussuanngornerummi kingunerisaanik avatangiisit aamma allanngortiterneqarmata.
Debora Amondsen, 57inik ukioqartoq inuusuttuaraallunili 1969imi Maniitsumiitilluni kæmnereqarfimmi ilinniartunngorpoq. Tamatumalu kingorna kommunemi kiisalu KNIimi suleriarluni 1987imi Nuup Kommuniani meeqqanut akilersuutileriffimmi sulilersimalluni, siorna oktoberi tikillugu suliffigisamini. Maanna Kommuneqarfik Sermersuup Nuummi immikkoortortaata naatsorsuuseriviani sulilluni.
Suleqatit suliffiullu qanoq ittuunera suliffimmik nuannarinnermut tunniusimanermullu apeqqutaalluinnartut Tippup ukiorpassuarni sulinerminut tunngaviliisuunerarpai.
– Suliffik nuannaralugu kajuminnartuaannarpoq. Suleqatit qiimasut nuannersullu aamma suliffimmik kajungerinninnermut apeqqutaasaqaat, Tippu oqaluttuarpoq.
Immikkoortortamut allamut nuuppoqMeeqqanut akilersuutileriffimmi ukiuni 21–ni sulereersimalluni immikkoortortaqarfimmik allamik misileerusulersimanerminut Tippup tunngavilersuutigaa suliaq ataasiinnanngortutut misinnarsisimammat allamik misileerusulersimalluni:
– Akiliisitsiniartarneq Namminersornerullutik Oqartussanit tiguneqarmat suliagut ataasiinnaanngortutut misinnarmata allamik ujaaserusutsassimavunga, iluatsitsillungalu naatsorsuuserivik sulisussarsiormat nuussimallunga. Kisitsisilerineq nuannarisuugakku peqqissiminngilanga nuussimagama.
Allamik pisoqanngippat soraarninngornissani tikillugu Kommuneqarfik Sermersuumi suliinnarnissani Debora Amondsenip naatsorsuutigaa.
Debora Amondsen, maajip aallaqqaataani persuarsiorpalaartumik suliffimmini ullaakkorsioqatigiinnermik nalliuttorsiutigineqarpoq. Qaninnerpaatut pisortarisaata oqaaseqarnermini ilaatigut eqqaavaa, Tippu inussiarnissutsimigut qiimanermigullu suliffimmini maligassiuisuusoq, neriuutigalugulu suli ukiut amerlasuut suleqataajumaartoq.
ALLATTOQ: ELSE JENSEN
Debora Amondsen:
– En god arbejdsplads giver motivationVi besøger 40 års jubilaren, der blev fejret 1. maj, på hendes kontor i Kommuneqarfik Sermersooqs bogholderi afdeling i Nuuk.
Der lyder brummen fra en boremaskine lige udenfor kontoret, hvor Tippu sidder. Det er bare en af de mange oplevelser, som Tippu har fået i løbet af de mange år, hun har arbejdet under kommunen. Kommunesammenlægningen har nemlig betydet, at der også sker ændringer på de fysiske omgivelser.
57årig Debora Amondsen startede som elev i 1969 i det daværende kæmnerkontor i nabobyen Maniitsoq. Sidenhen har hun haft arbejde i henholdsvis kommunen og KNI, og i 1987 startede hun i bidragskontoret i Nuup Kommunea, som hun forlod i oktober sidste år for at prøve noget nyt i en anden afdeling. I dag arbejder hun i bogholderiet, stadigvæk under kommunen.
Hvordan kollegaer og arbejdspladsen er, har en stor betydning for arbejdsglæde, begrunder Tippu sin mangeårige loyale arbejde.
– En god arbejdsplads giver motivation. Glade og muntre kolleger betyder også meget for arbejdsglæden, fortæller Tippu.
Flytter til en anden afdeling
Efter 21 års arbejde i bidragskontoret begrunder Tippu sin flytning med, at hun har følt, at arbejdsgangen blev for ensformig:
– Da inkassovirksomheden blev overtaget af Hjemmestyret følte jeg, at vores arbejde blev for ensformigt, derfor søgte jeg noget andet og var heldig med at kunne søge og få et arbejde i bogholderiet. Da jeg er glad for at arbejde med tal, har jeg ikke fortrudt min flytning.
Hvis alt går vel, regner Debora Amondsen med at kunne arbejde i Kommuneqarfik Sermersooq, til hun bliver pensioneret.
Debora Amondsen blev fejret ved en højtidelig fælles morgenmad den 1.maj på sin arbejdsplads. Den nærmeste arbejdsgiver omtaler Tippu som en eksemplarisk, glad og imødekommende person og håber på endnu mange års samarbejde.
TEKST: ELSE JENSEN
Debora Amondsen:
Sulif
fi m
min
i ukiuni 40-nngortorsiortoq
40-års jubilar
Debora Amondsenip suliffini nuannareqigamiuk arlaanik pisoqanngippat soraarninngornissani tikillugu najorusuppaa.
Debora Amondsen er så glad for sit arbejde, at hun håber at kunne blive, til hun bliver pensioneret. Assiliisoq / Foto: Else Jensen
Tippu kommunip kantiinaani nalliuttorsiutigineqarpoq, aanalu ilaquttani ilagalugit assinga.
Tippu blev fejret i kommunens kantine, her er hun sammen med sin nærmeste familie. Assiliisoq / Foto: Jens Halsøe
28
19-inik ukiulik IT-supporteritut naammassisoqKristian Kuluk Olsen Frederiksen ilinniakkaminik naammassinnilluni februarip arfernani allagartartaarpoq. Nuup Kommuuniani ilinniartooriarluni ilinniarnini Kommuneqarfik Sermersuumi naammassivaa. Ilinniarfini pillugu unnersiorpoq ilinniaqatiminut naleqqiulluni iluatsitsisimaqaluni, tassamigooq ilinniarfimmini nakkutigineqaannavissimavoq siunnersorneqarlunilu ilinniartinneqarluarluni. Kristian Kuluk nassuerpoq, nammineq aamma piumassuseqarluarsimanini angusarissaarnerminut peqqutaaqataasimasoq.
Ilinniakkaminik naammasserlaaq ITqarfimmi sulileqqullugu kajumissaarneqarsimagaluarpoq, namminerli aalajangersimasumik suliffeqalernissani orniginartippallaarsimanngilaa, suligooq inuusoqigami ilinniaqqikku sukkami ukiuni tallimani ilinniagassami Datafagteknikeritut Viborgimi ilinniaqqinniarluni qinnuteqarsimavoq.
Assimi takuneqarsinnaavoq ITqarfimmi ingerlatsisup Christian Jerimiassenip ilinniarnerminik naammassinnilluni allagartaanik tunniussisoq.
Kristian Kuluk Olsen Frederiksen
19 år og færdiguddannet som IT-supporterKristian Kuluk Olsen Frederiksen
Kristian Kuluk Olsen Frederiksen modtog sin uddannelsesbevis den 6. februar, efter at have været i praktik i den tidligere Nuup Kommunea, hvorefter han kunne færdiggøre sin uddannelse i Kommuneqarfik Sermersooq. Om praktikstedet fortæller den færdiguddannede, at han har været overordentlig heldig i forhold til sine uddannelseskammerater, fordi han under praktiktiden hele tiden har været under opsyn på praktikstedet, der sørgede for, at han fik den rette vejledning
og oplæring. Jo, erkender Kristian Kuluk, det gælder jo også om at være udfarende selv. Den færdiguddannede fik ellers tilbudt et arbejde i ITafdelingen. Men han synes selv, at han stadigvæk er for ung til fast arbejde og har i stedet søgt ind på den femårige Datafagtekniker uddannelse i Viborg.
Her er han fotograferet sammen med ITchef Christian Jerimiassen, der overrækker ham hans uddannelsesbevis.
29
Aqaatinik ujaasivugut
Innuttaasut quppernerat · Borgernes side · Innuttaasut quppernerat · Borgernes side
Kommuneqarfik Sermersoormiuuit?Aqaatinik tusarliukkusutannik pigisaqarpit?CD–liaralugit tammatsaaliorneqarnissaannut peqataagit…
…uatsinnut nalunaarutigikkit:Kommuneqarfik Sermersooq, Postboks 1005, 3900 Nuuk.
Allakkat puuanni allaguk ”Aqaatit”. Aamma uunga nassiunneqarsinnaapput: [email protected] imaluunniit uunga sianerlutit: 34 75 11 imaluunniit 53 42 51.
Asii Chemnitz Narup, Borgmesteri,
Kommuneqarfik Sermersooq
Innuttaasut quppernerat·································· ···Apeqqutissaqarpit, siunnersuutissaqarpit allanilluunniit isummersuutissaqarpit innuttaaqatinnut apuukkusutannik? Taava innuttaasut quppernerat atorluarlugu immersueqataaffigiuk uungalu nassitsillutit:
Kommuneqarfik Sermersooq Postboks 10053900 Nuuk. Allakkat qaatiguuliornerani nalunaaqutseruk ”Innuttaasut quppernerat”.
Aamma ilanngukkusutat uunga nassiussinnaavat: [email protected]
Borgernes side·······················Sidder du med spørgsmål, forslag eller synspunkter, du vil dele med de øvrige borgere i kommunen, s å brug borgernes side og send dit bidrag til:
Kommuneqarfik SermersooqPostboks 10053900 NuukMærk kuverten med ”Borgernes side”.
Du kan også sende dit bidrag til: [email protected]
30
Innuttaasut quppernerat · Borgernes side · Innuttaasut quppernerat · Borgernes side
Meeqqanut saqqumminngilaq
Aviisimi matumani Meeqqanut ilanngussaqannginnitsinnut pissutaavoq ajoraluartumik meeqqanit ilanngunneqarusuttunik tigusaqarsimannginnatta. Taamaattorli aviisip tullissaanut ilanngussaqarusukkuit, kommunerujussuanngornerup kingorna sumiiffinni allannguutinik malugisannik oqaluttuarsinnaavutit, titartaallutit assitaliillutilluunniit. Taakkulu nassiutissavatit uunga: [email protected] imaluunniit Kommuneqarfik Sermersooq, Attaveqatigiinnermut immikkoortortaqarfik, Postbox 1005, 3900 Nuuk. Nalunaaqutserlugu: ”Meeqqanut”.
Børnesiden udgår
I denne udgave af avisen må Børnesiden udgå, da vi desværre ikke har modtaget bidrag fra børn. Men, men, men, hvis du vil bidrage med din tegning, billeder eller fortælling omkring ændringer, du har bemærket i forbindelse med kommunesammenlægningen, skal du sende dem til: [email protected] eller Kommuneqarfik Sermersooq, Kommunikationsafdelingen, Postboks 1005, 3900 Nuuk. Mærk kuverten ”Børnesiden”.
Tusaat Sermersoq Aviisip siulliup saqqummernerani, Freja, Arnatsiaq kiisalu Marc Nielsen, tamarmik Kangilinnguaneersut, assilisaminnik oqaluttuaminnillu ilanngussipput. Taakku TUSASSimik 100 koruuninik nalilimmik akissarsisinneqarput.
I den første version af Tusaat Sermersooq Avis, har Freja og Arnatsiaq samt Marc Nielsen, alle sammen fra Grønnedal, bidraget med deres foto og fortællinger til Børnesiden. De har alle vundet et taletidskort, TUSASS til 100 kroner.
Meeqqanut unammisitsinermi ajugaasut Vindere af børnekonkurrencen
Nuup Kommunea atuukkallarmat naluttarfimmut Malimmut nalukkiarsinnaanermut sulisunut neqeroorutigisimasat ingerlatiinnarlugit Kommuneqarfik Sermersuumi neqeroorutinngorput. Aviisillu qulequtarimmagu ”Ilaqutariit meerartallit” naluttarfimmut assigiinngitsunik neqerooruteqartarnerput ilanngutissavara.
Ilaqutariinnut ukiumoortoq 800 koruuneqarpoq, tassani meeqqat ilaatinneqarput 15inik ukiullit ilanngullugit. Aamma inunnut
kisimiittunut ukiumoortumik pisisoqarsinnaavoq. Kommuneqarfik Sermersuumi atorfeqarnermut uppernarsaat Peqinnissamut siunnersortimit pineqarsinnaavoq, naluttarfimmili akiliisoqassalluni. Emailikkut aamma toqqaannartumik nalunaartoqarsinnaavoq, taavalu uppernarsaat qinnuteqartup suliffianut nassiunneqarsinnaalluni.
Taakku saniatigut makku pineqarsinnaapput: Isissutissaq quleriagassaq, aallartinnermut allagartaq quleriagassaq, sukuujaatsinnermut
allagartaq kiisalu seqinertinnermut allagartaq aamma quleriagassaq.
Allagartat taakku Kommuneqarfik Sermersuup sulisunut nittartagaani takuneqarsinnaapput, allagartallu atsioriarluni Peqinnissamut siunnersortimi aamma Sulisoqarnermut
Immikkoortortaqarfimmi aaneqarsinnaapput akissarsianinngaanniillu ilanngaanneqarluni. Allagartat nassiunneqarsinnaanngillat aqqutaani tammariataassagaluarpata inuttaata nammineq akisussaaffigissagamigit.
Allattoq Elvira Olsen, Peqqinnissamut siunnersorti, Kommuneqarfik Sermersooq
Af Elvira Olsen, Sundhedskonsulent, Kommuneqarfik Sermersooq
Nuup Kommuneas tidligere tilbud i svømmehallen Malik gælder nu også for ansatte i Kommuneqarfik Sermersooq. Og da avisens titel er ”Børnefamilier”, vil jeg nu skrive om de forskellige tilbud, vi har til medarbejderne.
Et familiekort koster 800 kroner om året, hvor børn til og med 15 år er inkluderet. Desuden er der mulighed for at købe et årskort for enkeltpersoner. Ansatte i Kommuneqarfik
Sermersooq kan få ansættelsesbeviset hos sundhedskonsulenten, der skal dog betales for kortet i svømmehallen. Der er også mulighed for tilmelding via Email, hvorefter vi sender ansættelsesbeviset til vedkommendes arbejdsplads.
Desuden er der mulighed for at købe følgende kort: 10 turs kort til svømmehallen, 10 turs kort til dampbad, 10 turs kort til helsekabine
samt 10 turs kort til solarium. Kortene kan ses på Kommuneqarfik Ser
mersooqs intranet, og de kan afhentes hos sundhedskonsulenten eller hos Personaleafdelingen i underskrevet stand, hvorefter betalingen fratrækkes lønnen. Kortene kan ikke sendes, da det er de enkeltes ansvar, hvis de forsvinder under forsendelsen.
Maliks tilbud til ansatte i kommunen
Malik-mi neqeroorutit kommuunimut tamarmut
31
Allattoq: Anette Jørgensen, AC–fuldmægtig, Aningaasaqarnermut Inuussutissarsiornermullu ingerlatsivik, Kommuneqarfik Sermersooq.
Nunarsuarmi tamarmi arnat ulluanni 8. marts ukioq manna danskit arnartaasa kommunalbestyrelsinut qinersisinnaalernerminni qinigassanngortitsisinnaalernerminnilu ukiut 100nngornerat nalliussivaat.
2009mi danskit kommunalbestyrelsiini ilaasortat 27 %ii arnaapput, taamatullu issimavoq 1993imiilli. Kisianni kalaallit kommuniini arnat qinigaasut qanoq amerlatigaat?
2005imi kommunimut qinersinermi qinigaasut 25 %ii arnaapput. Agguaqatigiissitsilluni kisitsimmi tassani takuneqarsinnaavoq kommuneni ataasiakkaani arnat kommunalbestyrelsini qinigaasut 0imiit 57 %iummata.
Januarip aallaqqaataani 2009mi kommunit kattunneqarnerisa kingorna agguaqatigiissillugu kommunalbestyrelsimi ilaasortat 33 %–ii arnaapput, tamanna 2005imi qinersinermit siuariarneruvoq. Maannakkut kommunalbestyrelsini sisamani arnat ilaasortat amerlassusaat assigiinngiiaarput 14imiit 43 %imut. Kommuneqarfik Sermersooq siuttuuvoq, tassani arnat kommunalbestyrelsimi ilaasortat 43 %iummata.
Qanormi ippa pisortat tungaasigut, borgmestereqarnermi? Danmarkimi borgmesterit
eqqarsaatigissagaanni ikittuinnaat arnaasarnerat nalinginnaavoq. 1997imi kommunimut qinersinermi arnat taaneqartut 10 %iinnaraat, kommunillu aaqqissuussaanerat 2007mi atuutilermat tamanna 7 %imut appariarpoq. Taamaattumik Danmarkimi kommunit nutarterneqarnerat arnanut iluaqutaasimanngilaq.
Kalaallit Nunaanni 2005imi borgmesteriusuni tamanit 23,5 %ii arnaapput. Kommunerujussuit sisamat atuutilernerisa kingorna arnat borgmesteriusut amerlassusaat 25 %imut qaffappoq. Kommunit sisamaannaanerat pissutigalugu tamanna allanngoriasaarsinnaavoq, soorlu assersuutigalugu kingusinnerusukkut qinersisoqarnerani arnap borgmesteriusup issiavia angummit kingornunneqarpat.
Nuna tamakkerlugu politikki
Agguaqatigiissitsinermi kommunalbestyrelsini ilaasortat pingajorarterutaat arnaasut Inatsisartuni ilaasortat 42 %ii arnaapput.
Danmarkimi Folketingimi ilaasortat 38 %ii arnaapput. Tassa nunani taakkunani politikkikkut oqartussaaffinni annerpaani nunatsinni arnat sinniisoqarnerupput.
Nunalli avannarliit eqqarsaatigalugit Danmark kinguariartorpoq. Nunani avannarlerni allani najugaqarfinni nunalu tamakkerlugu politikkikkut sinniisoqarfinni 40 %ii sinnerlugit arnanik inuttaqarput.
Soormitaava kommunini politikkimi arnat ilaasortaasut nuna tamakkerlugu politikki mi ilaasortaasunit ikinneruppat? Arnat pillugit Danmarkimi ilisimatusartut tamanna akiniartaraluarpaat. Nassuiaatiginiarneqarnerusarput kommunimi politikeritut sulinermi arnanut atugassarititaasut.
Kommunalbestyrelsimi ilaasortanut assersuutigalugu aningaasarsiaqartitsisoqartanngilaq, pissutigalugu suliffiup saniatigut tamanna sulinerummat. Piffissami suliffiusumi akissarsiassaagaluit annaaneqartut ajunngitsorsianik taarserneqartarput.
Tamatumunnga ilutigitillugu kommunimi politikerit ataatsimeeriaasiat ilaatigut unnuk kut ingerlanneqartartoq ilaqutariinni meerartalinni ajornartorsiutaasarsinnaavoq.
Tamanna tunngavigalugu imatut inerniliisariaqarpugut:
– uagut Kalaallit Nunaanni kommunalpolitikkimi aamma nuna tamakkerlugu
politikkimi arnat angutillu naligiissitaanissaat eqqarsaatigalugu angusaqangaatsiarsimavugut:
– kommunalbestyrelsini aamma Inatsisartuni arnat amerlassusaat Danmarkimisulli uninngaannanngitsoq amerliartuinnarlutilli.
Soorunalimi iluatsitsisimaarnerput uniinnarfigissanngilarput. Kommunalpolitikkimik suliaqarnermi suli qitiutinneqartariaqarpoq suiaassuseq. Isumaqartoqaqqajaasinnaavoq kommunalpolitikkimi suliaqanermut arnat inuusunnerusut kajumilersinnissaat ajornakusoortoq. Kommunalpolitikkimi suliaqarnermut kinguaariinni arnat inuusunnerusut kajumilersinnissaat ukioq 2009mi suliniutissatut anguniagaalluarsinnaavoq.
Sooruna arnat politikkimik suliaqalernissaat pingaaruteqartoq? Tassa kommunalbestyrelsip katitigaanerani inuunitsinni piviusut aallaavigineqartariaqarmata.
Kisitsisit atorneqartut ukunani pissarsiarineqarput: www.kanukoka.gl, www.landstinget.gl, www.kvinfo.dk aamma Magisterbladet.
Arnat politikkimi
32
Af Anette Jørgensen, AC–fuldmægtig, Økonomi– og Erhvervsforvaltningen, Kommuneqarfik Sermersooq.
På kvindernes internationale kampdag den 8. marts i år fejrede danske kvinder, at det er 100 år siden, de første gang kunne stemme til og vælges til en kommunalbestyrelse. I 2009 er kvinderepræsentationen i de danske kommunalbestyrelser på 27 %, og det har ligget på dette niveau siden 1993. Men hvordan ser det ud med kvinderepræsentationen i de grønlandske kommuner?
Ved kommunalvalget i 2005 var 25 % af de valgte kommunalbestyrelsesmedlemmer kvinder. Dette gennemsnitstal dækker over, at kvindernes repræsentation i de enkelte kommuner varierede fra 057 %.
Efter kommunesammenlægningen 1.1.2009 har de fire grønlandske kommuner en gennemsnitlig kvinderepræsentation på 33 %,hvilket er en fremgang fra valget i 2005. Kvindeandelen i de fire kommunalbestyrelser svinger i dag mellem14 og 43 %. Kommuneqarfik Sermersooq ligger i front. Her er 43 % af kommunalbestyrelsesmedlemmerne kvinder.
Men hvordan ser det ud på ledelsesniveauet, borgmesterposten? Antallet af kvindelige borgmestre har traditionelt været lavt i Dan mark. Ved kommunalvalget i 1997 var kvindernes repræsentation på 10 %, og efter den kommunale strukturreform i 2007 er dette tal sågar faldet til 7 %. Så kommunalreformen i Danmark har ikke været til kvindernes fordel.
I Grønland udgjorde de kvindelige borgmestre i 2005 23,5 % af alle borgmestre. Efter indførelsen af de fire storkommuner er andelen af kvindelige borgmestre steget til 25 %. Da der kun er fire kommuner kan andelen hurtigt ændre sig, hvis f.eks. den ene kvindelige borgmesterpost overtages af en mand ved et senere valg.
Landspolitik
Mens kvinderne i dag gennemsnitligt udgør en tredjedel af kommunalbestyrelserne udgør de 42 % af medlemmerne i Landstinget. I Danmark udgør kvinderne 38 % af Folketingets medlemmer.
Der er altså en bedre repræsentation af kvinder i landenes øverste politiske organ. Men Danmark sakker bagud i nordisk sammenhæng. Kvinderepræsentationen er nået over 40 % i både lokal– og landspolitik i de øvrige nordiske lande.
Hvorfor mon der er færre kvinder i kommunalpolitik end i landspolitik? Kvindeforskere i Danmark har forsøgt at give nogle bud på dette. Et væsentligt bud på en forklaring er arbejdsbetingelserne for det kommunalpolitiske arbejde.
Som medlem af kommunalbestyrelserne får man eksempelvis ikke løn, fordi det er et arbejde, der skal foregå ved siden af ens fuldtidsjob. Man får i stedet vederlag og kompensation for tabt arbejdstid. Samtidig er kommunalpolitikernes mødekultur med blandt andet aftenmøder vanskelig af forene med et familieliv med børn.
Ud fra dette kan vi konkludere:– at vi i Grønland er kommet ret langt,
hvad angår ligestilling mellem mænd og
kvinder i både kommunal– og landspolitisk sammenhæng
– at kvindeandelen i både kommunalbestyrelser og Landstinget ikke er stagneret som i Danmark men bliver ved med at stige
Vi skal selvfølgelig ikke hvile på laurbærrene. Der bør stadig være fokus på køn i det kommunalpolitiske arbejde. Umiddelbart kunne det virke som om det kommunalpolitiske arbejde har svært ved at tiltrække yngre kvinder. At få engageret den yngre generation kunne være næste mål for det kommunalpolitiske arbejde anno 2009.
Hvorfor er det vigtigt med kvinder i politik? Fordi det er vigtigt at kommunalbestyrelsen afspejler den virkelighed vi lever i.
Tallene bygger på tal fra: www.kanukoka.gl, www.landstinget.gl, www.kvinfo.dk og Magisterbladet.
Kvinder i politik
33
Tatiginninneq ataqqeqatigiinnerlu pingaaruteqarputTatigeqatigiinneq, ataqqeqa-tigiinneq, meeqqallu alliartor-neranni malinnaatittuarnissaat ilaqutariiulluni ulluinnarni pingaaruteqarnerpaajupput, aappariit Paamiormiut, tassaa-sut nuliaasoq Randi aamma uiusoq Marius Jeremiassen Jakobsen, Tusaat Sermersooq Aviisimut oqaluttuarput.
Aappariit marlunnik paneqarput, Maja aamma nukarleq Aviaq. Ilaqutariit uumasuuteqarneq nuannarisareqaat.
Aappariit 1991imi naapeqqaarput, ukiorlu ataaseq qaangiutinngitsoq aappariilerumallutik isumaqatigiipput. 1996milu ilinniarfissuarmi ilinniartitsisutut atualerlutik aallartipput. 1999mi meerartaaqqaarput, tullialu aamma panik 2001imi inunngorpoq. Ilaqutariit Paamiuni ilinniartitsisunngorput, kingusinnerusukkullu Marius atuarfiup pisortaata tulliatut inissisimalerpoq. Ilaqutariit atorfeqarnerminnut atatillugu illoqarnertik iluareqaat, nuannaralugulu nipaannera pissutigalugu.
Ilaqutariittut ingerlalluarnissaq pingaaruteqarnerpaavoq.
– Aappariinnermi pingaaruteqarpoq tatigereqatigiinnissaq ataqqeqatigiinnissarlu, Marius oqarpoq. Meeqqat isumagilluinnarnissaat ataqqinissaallu aamma pingaaruteqarpoq, ilaqutariiullunilu aallutaqartarnissaq
aamma pingitsoorneqarsinnaanngilaq.
Meeqqanut naalakkiisinnaaneq tusarnaarsinnaanerlu perorsaanermi pingitsoorneqarsinnaangitsut kiisalu asanninnermik tuniuarnissaat pingaarnerpaasoq nuliaasoq Randi oqarpoq. Ilaqutariit ileqquliussimavaat unnukkut nereqatigiinnermi ullumiummat susoqarnera tunngavigalugu oqaloqatigiinnissaq, meeqqanullu toqqissisimanartartoq nuliariit oqarput.
Meeraqarluni angerlarsimaffimmi akisussaaffinnik tunisineq aamma pitsaaquteqartuusarpoq. Susoqassaneranik ilisimatitsiuarnissaq paatsuungatitsinnginnissarlu pingaartuusarput, meeqqat toqqissisimalersarmata.
– Majap aamma Aviap uumasuutitik ulluinnarni isumagilluartarpaat, illoqataagamillu illumi suliassanik aamma suleqataasarput.
Meeqqat aanaakkoqaraluarput, aanaakkunnulli meeqqanut akisussaaffik ulluinnarni tunniutinngisaannarparput, soorunami ikinngutigut unnussiuaaqatigissagaangatsigik pisariaqarfiatigut tukkusarput. Ajornartorsiutinik nalaataqanermi ajornartorsiut pigerusaaginnarnagu aaqqinniapallannissaa pingaaruteqaqaaq, oqaloqatigiittuarnerlu atortaqaarput, Randi oqarpoq.
Inuuneq nuannersumik atugassaaavoqAappariit Marius aamma Randi misigisaminni suna nuannernerpaanersoq aperigatsigit akipput, inuunermi nalaatat assigiinngitsorpassuit nuannersuusut. Aappariit 2003mi
katikkamik misigisaq nuannersutut misigaat. Aasakkut nunaqarfikumi Kuannini aanaak
kut illuanni sapaatip akunnera naanersiorneq nuannersut nalaatat ilagaat. Atorfeqarnerminnullu atatillugu nunanut allanut sulinngiffeqarnermi angalasarneq aamma nuannersutut misigisat ilagaat.
Ilaqutariiulluni ikinnguteqarnissaq nuannersut ilagaat, inuttut immersorneqarnissaq pingaaruteqarmat. Tusagassiorfitsigut ajornartorsiutinik tusartuartarneq inuunermi aporfigisanngikkitsik aappariit oqarput, meeqqalli inuit allat ajornartorsiutaat pillugit apersuileraangata nasuiaanerit pisariaqartartut ilagaat.
Ilinniarsimaneq pingaarutillit ilagaatIlaqutartaarniartuulluni ilinniagaqarsimaneq tunngavik pitsaanerpaasoq, aappaariit nassuiaapput. Atorfeqartuulluni aningaasarsiorluarnartuuvoq. Ilinniarluarsimagaanni pitsaasumik angerlarsimaffeqarnissaq pilersittarpaa. Ilinniarluarsimasuulluni meeraqarsimagaanni siunnersuineq qaammarsaanerlu atorluarnartuupput, meeqqat ilinniarusussuseqartuunissaannik pilersitsisinnaammat.
Ilinniarsimasuulluni ineriartortuarnissaq periarfissaqartuarpoq, soorlu pikkorissarnerit assigiinngitsut periarfissaasarmata. Randi diplomeqalernissamik ilinnialerusuppoq.
Ilaqutariit suli inersimalinngitsunik meeraqaramik, meeqqallu alliimineroriarpata periarfissaq takkuteriarpat ilinniaqqinnissaq qilanaaraa. Ilinniarluarsimanerup kingune
risinnaavaa nunatsinni sumulluunniit nuussinnaanissaq.
Ilaqutariit Paamiuniinnertik toqqissisimanartippaat, illoqarfik anginngikkaluarluni nipaatsuummat. Meeqqat namminneq ulapputeqaratik ikinngutitik orneqqaarlugit angerlarsinnaasarput. Paamiormiut nunaqqatigissallugit aamma toqqissinartuusarput inussiarnertarmata. Angallateqaramillu piniagassat qanittuuneri Paamiullu eqqaata angallavikkuminarnera iluaraat.
Aappariilli kommunerujussuanngorneq pissanganartutut isigaat. Pissutsit kommuuniugallarnermit atukkat maanna allannguuteqartutut misigaat, ukiullu aggersut qanoq atugaqartitsissanersut pissangagaat. Maan namulli kommunerujussuanngornermi atugassarititaasut misilittalikkatik ajunngitsutut nalilerlugit. Eqqaamaqquaalli ilaqutariiugamik inuiaqatigiinnit isumalluuteqarpallaaratik naammineernerujussuullutik. Aappariit aamma misigisimapput inuusuttorpassuit ilaqutariinngortartut amerliartortut, taamaammallu nunatta nammineernerulernissaa aarlerissutaasariaqan ngitsoq.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: SØREN LYBERTH
34
Tillid og respekt for hinanden er vigtige Tillid til hinanden, respekt for hinanden og børnenes medvir-ken i familielivet under deres opvækst er de vigtigste for fa-milien, siger ægteparret Randi og Marius Jeremiassen Jakob-sen til Tusaat Sermersooq Avis.
Parret har to døtre, Maja og den yngste Aviaq. Familien er glade for husdyr.
De mødte hinanden første gang i 1991, og inden der var gået et år, blev de enige om at danne par. De startede deres uddannelse som lærere på Ilinniarfissuaq i 1996. Det første barn blev født i 1999, det andet i 2001. De blev ansat som lærere i Paamiut, og Marius blev senere souschef på skolen. De bor i en personalebolig, som de er glade for, da der er stille og roligt.
Det vigtigste er, at det går godt med familien – Det er vigtigt at kunne stole på hinanden
og respektere hinanden, når man er par, siger Marius. Det er også vigtigt at sørge godt for børnene og at respektere dem. Man kan heller ikke som familie undgå at have interesser.
At kunne befale børn og at kunne lytte til
dem er nødvendige i opdragelsen af børn, samt at kunne give dem ubetinget kærlighed er det det vigtigste, siger Randi. Familien har gjort det til en vane at kunne tale om, hvad der er sket i løbet af dagen, når de spiser aftensmad, og ægteparret mener, at det giver børnene tryghed.
Det er også godt at give børn et ansvar i hjemmet. Det er vigtigt altid at kunne melde om, hvad der skal ske, og at der ikke opstår misforståelser, da det giver tryghed for børnene.
– Maja og Aviaq sørger godt for deres husdyr, og som familiemedlemmer udfører de også husligt arbejde. De har deres bedsteforældre, men vi giver aldrig ansvaret for børnene overfor bedsteforældrene. Når vi skal til fest hos vores venner, overnatter de hos deres bedsteforældre, når der er behov for det.
Det er vigtigt at få løst problemer så hurtigst muligt, i stedet for at have disse udelukkende i tankerne, og vi taler meget sammen, siger Randi.
Et dejligt liv
Vi spurgte ægteparret Marius og Randi, hvad deres bedste oplevelser har været, og de
svarer, at de mange forskellige oplevelser, de har haft, er gode oplevelser. Et af højdepunkterne var, da de blev gift i 2003. En uges ophold i bedsteforældrenes tidligere bygd Kuannit var en af de dejligste oplevelser. Og i forbindelse med deres ansættelse har de feriefrirejse, hvor de rejser til andre lande, som de kun har gode minder om.
Det er også dejligt at have venner, da det er vigtigt med input. Ægteparret vil ikke lade sig begrænse af mediernes evindelige skriverier om problemer, men besvarer gerne børnene, når de spørger til andres problemer.
Vigtigt med uddannelse
Når man vil stifte familie, er uddannelse et af det bedste grundlag dertil, forklarer parret. Når man er ansat, kan man tjene penge. En god uddannelse danner grundlaget for et godt hjem. Når man har en god uddannelse, kan man bedre rådgive og oplyse ens børn, da børnene på den måde får lyst til at uddanne sig.
Som uddannet er der altid mulighed for at udvikle sig, for eksempel mulighed for at komme på mange forskellige kurser. Randi vil gerne have en diplomuddannelse. Når børnene er blevet større, og når mulighe
den er der, vil hun meget gerne tage denne uddannelse. En god uddannelse giver også mulighed for at flytte til alle andre steder i Grønland.
Familien er trygge ved at bo i Paamiut. Byen er ikke ret stor, og der er stille og roligt. Børnene har lov til at komme på besøg hos venner, før de tager hjem. De er også trygge ved borgerne, som er meget venlige. De synes også godt om de gode sejle– og fangstmuligheder ved Paamiut, som de benytter sig godt af.
Ægteparret synes også, at det er spændende med den nye storkommune. De har mærket ændringerne og synes, at det er spændende, hvad fremtiden vil vise. Indtil nu har vilkårene været gode i den nye storkommune. Men de understreger, at de er en familie, som ikke kun sætter sin lid til samfundet og i stedet er en meget selvstændig familie. Ægteparret mener også, at der bliver flere og flere unge, som danner deres egen familie, og at man derfor ikke behøver at være nervøs for Grønlands selvstyre.
TEKST OG FOTO: SØREN LYBERTH
35
Nuummi meeqqanik ilaqutariinnillu katsorsaavimmi ilaqutariit katsorsarneqarneqassatillugit ataata, anaana, qitornarisat imaluun-niit angajoqqaat inooqatigilersimasaat ilaqutariillu qanigisaat ataatsimoortillugit katsorsarneqartarput. Ilaqutariinnimi ingerlallu-annginneqartillugu ilaqutariit ataatsimoortillugit katsorsarneqarusuttarput.
– Ilaqutariinni ajornartorsiuteqartuni meeraq pissusilersornermigut maluginiarneqartartoq aammalu nipaarluusoq malunniutaagajuttarpoq. Meeraq ”malugeqqusaartoq” kisiat maluginiartanngilarput, ilaqutariilli ilaqutariinnermi katsorsarneqartussat misissornerini ataatsimoortillugit isiginiartarlutigit. Taamaammat katsorsaanermi ilaqutariit tamarmiutillugit sapinngisamik peqataatinniartarpagut, Nuummi Meeqqanik ilaqutariinnillu Katsorsaavimmi tarnip pissusiinik ilisimasalik Amalia Lynge Pedersen nassuiaavoq.
Attavigisartakkatut avatangiisit ilaqutariit piorsaaviginiarnerini akuutinneqartarput.
Taamaammat ikiuineq sapinngisamik annertusarniarlugu uigilerneqartoq, uigisimasaq, nuliarisimasaq, arnassaq, akkaat, angaat ilaquttallu qaninnerit allat katsorsaanermi peqataatinneqartarput, soorluttaaq aamma meeqqap qanigisai attaveqarfiilu peqataatinneqartartut, soorlu atuarfiit, meeqqeriviit, attavigisartakkat allat allallu.
Imminut ikiulernissamut ikiuisoqartarpoqIlaqutariinnik katsorsaanermi ilaqutariit ukiumut 3040t missaat innersuussat peqataasarput. Ilaqutariit ikiorneqarnissaminni assigiinngitsutigut pisariaqartitsisarput.
Ilaat perorsaanermi imminnut naammaginngitsutut misigisarput, allat perorsaaneq pillugu ilisimasakippallaarsinnaapput il.il.
Angajoqqaat allat imigassamik ikiaroornartumillu atornerluinertik peqqutigalugu katsorsarneqarnissaminnut utaqqisarput.
Katsorsaaneq pisariaqarsinnaavoq, atornerluinikkut annertuumik ajornartorsiuteqarneq misigissutsinik suliarinninnissamut tulluutinngimmat.
Taamaalereernermi ajornartorsiutaat sunik aallaaveqarnersut misissorneqalersarput. Ilaqutariit angerlarsimaffimminni siunnersorneqarnissaminnik kissaateqarpata taanna aallaavigineqartarpoq.
Amerlasuunilli ilaqutareeqarpoq ajornartorsiutiminnik qaangiiniarnissaminni kiserliortutut misigisunik. Ilaasa misigissutsiminnik iluarsiisimannginnermik misigisaqarlutik isumakkeerfiginninnissaq ajornartorsiutigisarpaat, allat kamassaminnik imaluunniit aliasuutiminnik toqqorterisinnaallutik. Imminut ikiulernissamik ikiuineq katsorsaanermut ilaammat, katsorsaanermi ilaquttat qaninnerit peqataatinneqartarnissaat pingaaruteqarpoq.
– Taamaaliornikkut malugitikkusupparput pisortat ikiuunnissaat kisiat utaqqisariaqanngitsoq. Takutikkusupparput namminneq pisinnaasut, sapinngisarpassuaqartut, uffa erloqissuteqaraluarlutik ajornartorsiutinillu artukkerneqarsimagaluarlutik. Malugitikkusupparput ilaqutariinnik katsorsaasartunik siunnersorneqalaarlutik nukissaqartut atorsinnaasaminnik, Amalia Lynge Pedersen oqarpoq.
Ilaannilu aamma ilaqutariit ilaquttat allat katsorsaanermi peqataatinneqartut tungaannut ilumiugisimasaminnik qaffakaatitsisariaqartarput. Ajornartorsiutit suliarineri iluatsinneqaraangata, ilaqutariit qangamut naleqqiullugu allatut attuumassuteqalersarput. Imaassinnaavoq qanilaassuseq siusinnerusukkut qimassimasartik uterfigeqqikkaat.
– Uagut katsorsaasutut ilaqutariit sukumiisumik qanimullu malinnaaffigisariaqarpagut. Ajorsilluinnarsinnaavormi ilaqutariit siumut saatsinniarnerini qaangerlugit siuarpallaassagutta. Ilaqutariimmi akornusertussaanngilagut imaluunniit allatigut ajorluinnartumut saatsissallugit. Pingaartittorujussuuarput tapersersorneqarlutik, ingerlariaqqinnissaminnut ikiorneqarlutik aammalu ilaqutariiussutsimi ajornartorsiuteqarnerminni sakkussaminnik nutaanik tuniorarneqarnissaat, Amalia Lynge Pedersen erseqqissaavoq.
Suleqatigiinnissaq tunngavissaavoqIlaqutariinnik katsorsaanermi tarnit pissusiinik ilisimasallit, isumaginninnermi siunnersortit, ilaqutariinnik siunnersortit kiisalu pitsaaliuinermik sammisaqartut suleqatigiittarput, suliaqarfiillu akimorlugit katsorsaaneq ataqatigiissarneqartarluni. Suleqatigiit ilaqutariit suleqatigalugit pilersaarusiortarput, ilaqutariinnik ikiuineq qanoq ingerlanneqassanersoq, tassanilu katsorsaasut eqqumaffigisorujussuuaat, ilaqutariit inis
sisimanerat pisariaqartitaallu aallaavigalugit ikiuinissaq pissasoq.
– Ilaqutariit siumut ingerlasinnaajunnaarlutik ajornartorsiutinik artorsaateqassanngillat. Ajornartorsiutinik amerlavallaanik nammagaqarunik allannguinissaq killeqarsinnaavoq.
Ilaqutariinnut erseqqissaassutigisarparput, suleqatiginngikkunitigut allannguineqarsinnaanngitsoq, Amalia Lynge Pedersen nassuiaavoq.
Taamaammat ilaqutariit katsorsaasullu tamarmik immikkoorlutik aallarniutitut oqaloqatigiinnermi sunik naatsorsuuteqarnerlutik saqqummiussisarput, ataatsimoorlutillu nalilersuisarlutik katsorsaaneq alloriarnermit alloriarnermut qanoq ingerlanneqassanersoq. Tassani ilaqutariit saqqummiussinnaavaat ilaqutariinni qanoq allannguisoqassanersoq. Amalia Lynge Pedersen nassuiaavoq:
– Ilaqutariit ajornartorsiuteqartut inuunertik qanoq ingerlanersoq inissisimanersorlu paasinissaanut ajornakusoortitsisarput.
Annertuunilli misilittagaqakkajuttarput, sulinittalu nalaani misilittagaat amerlasuut pitsaasullu aallaavigikkajuttarpagut.
ALLATTOQ ASSILIISORLU: KHA
Ilaqutariit sugisaallu ataatsimut katsorsarneqartarput
Ilaqutariit 3040t ukiumut katsorsartittarput.
Omkring 3040 familier visiteres til familiebehandling om året.
36
Far, mor, børn eller forældrenes nye samlevere gennemgår sammen en behandling, når en familie er indstillet til familiebehandling i Børne– og familiecenteret i Nuuk. Det gælder nemlig om at se og behandle familien ud fra en helhedsorienteret syn, når mistrivsel opstår i familien.
– En familie med problemer opdages ofte gennem et barn, der måske har adfærdsmæssige problemer eller er blevet indadvendt. Vi fokuserer ikke kun på det ”larmende” barn, men vi forsøger at betragte familien som en helhed, når vi skal gennemgå en behandling af en familie, der skal igennem en familiebehandling. Derfor forsøger vi så vidt muligt at inddrage samtlige familiemedlemmer i behandlingen, forklarer Amalia Lynge Pedersen, Psykolog i Børne og Familiecenteret i Nuuk.
Brug af netværk er en del af familiearbejdet. Derfor kan den nye ægtemand, eksmand,
ekskone, onkler og andre nære familiemedlemmer inddrages som en del af behandlingen, således kan familiens nære ressourcepersoner også inddrages, eksempelvis skoler, daginstitutioner, netværk m.v.
Der ydes hjælp til selvhjælp
Omkring 3040 familier visiteres til familiebehandlingen om året. Familierne kan have forskellige behov for hjælp.
Nogle kan føle sig utilstrækkelige som opdragere, andre kan have for lidt viden om opdragelse m.m. Så kan der være andre forældre, der venter på at komme i behandling for deres alkohol eller hashmisbrug. Behandlingen kan være nødvendig, fordi større misbrugsproblemer ikke er forenelige med bearbejdning af følelser. Derfra går man videre til at undersøge, hvad deres problemer
kan skyldes. Hvis familien ønsker rådgivning i deres hjem, tages dette som udgangspunkt.
Men der er mange familier, der har følelsen af at sidde alene med deres problemer.
Nogle kan på grund af uforløste følelser have svært ved at tilgive og andre kan sidde inde med vrede eller sorg. Og eftersom en del af behandlingen går ud på at yde hjælp til selvhjælp, så er muligheden for at inddrage nære familiemedlemmer i behandlingen vigtig.
– På den måde vil vi gerne synliggøre, at det ikke kun er systemet, der kan yde hjælp.
Vi vil gerne vise, at de selv kan og at de magter meget, også selvom de har det hårdt og er tyngede af problemer. Vi vil gerne synliggøre, at de har nogle ressourcer, som de kan gøre brug af ved at professionelle familiebehandlere træder til og hjælper dem videre, siger Amalia Lynge Pedersen.
Det hænder også, at nogle familier må ribbe op i noget, som de har haft i klemme i forhold til andre familiemedlemmer, når disse inddrages i behandlingen. Når det lykkes at bearbejde problemerne, får familierne et anderledes forhold end tidligere. Det kan være nærhed, som de tidligere har lagt låg på.
– Vi som behandlere er nødt til at følge familien skridt for skridt. Det kan gå skævt, hvis vi 20 skridt foran familien forsøger at trække dem fremad. Vi skal jo helst ikke lade
familien snuble eller lade dem komme galt af sted på anden måde. Vi lægger stor vægt på, at de får en følelse af at de bliver støttet, hjulpet videre og får nye redskaber til videre håndtering af deres familiære problemer, understreger Amalia Lynge Pedersen.
Samarbejde er en forudsætning
I familiebehandlingen samarbejder psykologer, socialrådgivere, familievejledere og miljøarbejdere og koordinerer behandlingen på tværs af faggrænser. Her lægger parterne i samarbejde med familien planer for, hvordan hjælpen til familien skal ydes, og her er behandlerne meget opmærksomme på, at hjælpen ydes ud fra familiens situation og behov.
– Familien skal helst ikke være så tynget af problemer, at de ikke kan bevæge sig ud af stedet. Hvis de er belemret med for mange problemer, kan der være grænser for ændringer. Vi plejer at gøre det klart overfor familien, at der ikke kan ske ændringer, hvis vi ikke samarbejder og de ikke er motiverede for forandring, forklarer Amalia Lynge Pedersen.
Derfor fremlægger familien og behandlerne hver især deres forventninger i forsamtalen og vurderer sammen, hvordan de skridt for skridt kan gennemgå behandlingen.
Her kan familien fremlægge, hvad de gerne vil ændre i familien.
Amalia Lynge Pedersen forklarer:– En familie med problemer kan have
svært ved at overskue deres liv. Men de plejer at have en hel del erfaringer, og vi tager ofte udgangspunkt i de mange gode erfaringer under vores arbejde.
TEKST OG FOTO: KHA
Familien og pårørendegennemgår behandlingen sammen
Ilaqutariit ataatsimoortillugit isiginissaat katsorsarneqarnissaallu
pingaaruteqarpoq, Amalia Lynge Pedersen oqarpoq.
Det gælder om at se og behandle familien ud fra en helhedsorienteret
syn, siger Amalia Lynge Pedersen.
37
Ilaqutariinnik katsorsaaneq ilaqutariit inuiaqatigiinni ingerlaq-qinnissaannut pitsaasunik kinguneqakkajuttarpoq. Imaassin-naavoq angajoqqaat suliffimmik tungaanut, meeqqat atuarfi-annut meeqqerivimmullu tunniusimanerulersartut. Ataatsimut isigalugu angajoqqaat meeqqallu imminnut avatangiisimillu isumaginissaannut nukissaqarnerulersarput, nalinginnaasumillu ilaqutariittut ingerlalluarnerusutut ingerlaqqinnissaminnut nu-kissaqarnerulersarlutik.
– Tassaasinnaavoq anaanaasoq kisimiilluni perorsaasoq, meeqqat ataataat qimareerlugu kisimiilluni perorsaalersimasoq. Anaanaasoq ajornartorsiutinik naammattoorsigaangami imigassamik imaluunniit ikiaroor nartumik atornerluinermut saattartoq.
Imigassartorner migut imaluunniit hashimik pujortarnermigut ajornartorsiutiminik qimarratiginninniarsarisoq. Meeqqanik perorsaanerup tungaatigut imaluunniit angummik naapitsinerup tungaatigut misigissutsikkut aporfissaqarsinnaasarpoq.
– Assersuutigalugu anaanaq taanna, ilaqutariinnik siunnersuisartumit imaluunnit inunnik isumaginninermik siunnersuisartumit siunnersorneqarnermigut, angerlarsimaffimminut pulaarneqarsinnaavoq, taamaalilluni imminut aammalu meeqqami tungaannut qanoq iliussalluni siunnersorneqarluni, kiisalu angerlasimaffimmini toqqissisimanarnermik pilersitsisinnaanermut siunnersorneqarsinnaalluni, Meeqqanut ilaqutariinnullu Immikkoortortami tarnip pissusiinik ilisimasalik Amalia Lynge Pedersen nassuiaavoq.
Imminut nassuerutiginninneq suliarinninnerluIlaqutariinnik katsorsaanermi aamma angajoqqaaqarsinnaasarpoq imaluunniit kisermaamik angajoqqaaqarsinnaavoq, ineriartornikkut ingerlanerlulersimasunik, taassumalu imminut nassuerutiginnereernermini ajornartorsiutinik assigiinngitsunik paasisaqalersimasinnaallunilu ilisarsisinnaalersarpoq.
– Tassani pineqartut assersuutigalugu oqarsinnaapput, meeqqat pitsaanngitsunik misigisaqartinnissaat siunertarisimanngikkaluarlugu, killiliisinnaasimanatik meeqqallu tungaannut pisariaqartumik isumassuisinnaasimanatik. Pineqartut tamaanga killikkaangamik ilisarnaatigisarpaat, pineqartut imminnut nassuerutiginissaminnut piareersimalersut, taamaalilluni meeraanerminni misigisarsimanerminnik kingumut qiviarsinnaalersut, taamaallunilu suliarinninnissaminnut aallartissinnaanngortut, Amalia Lynge Pedersen nassuiaavoq nangillunilu:
– Angajoqqaat imaluunnit angajoqqaaq kisermaaq imminut nassuerutigileruni imminullu suliarinini aallartikkuniuk ilaqutariinni ilorraap tungaanut saattoqarsinnaasarpoq.
– Angajoqqaat suleqatigisartakkagut tamangajammik meeqqaminnik asannittorujussuupput. Ilaanneeriarlutilli atuk
katik nammassinnaajunnaaraangamikkit imaluunniit ajornartorsiutitik annertusivallaaraangata, erloqinertik meeqqaminnut tutsinnialersarpaat. Inuunerminnik aqutsisinnaanngorneruleraangamik ataatsimut isiginnilersinnaasarput, ilaqutariillu atugaanni toqqissisimanerulersitsinissaminnut nukissaqarnerusarlutik. Allat imerajuttuunertik nassuerutigisarpaat, imigassamillu atornerluisuunerminnik killilersuisinnaalersarlutik.
Allannguutit takussaasut malugisassaasullu aamma kingunerisinnaavaat, ilaqutariit ilaat ilinniaqqinnissaminnik siunniussaqalernerannik imaluunniit takorluukkamik iliuuseqarfiginissaannut nukissaqarnerulerlutik.
Ilaqutariinnik katsorsaaneq immini sivisussutsimigut nikerarsinnaasorujussuuvoq.
Angajoqqaat ilaqutariittut katsorsarneqarnissaminnut kajumissuseqarunik, imigassamillu ajornartorsiuteqanngikkunik, qanorlu ikiorneqarnissaminnik pisariaqartitsinerlutik ilisimagunikku, katsorsarneqarnerat qaammatialunnguanik sivisussuseqarsinnaavoq.
Aammattaarli ilaqutareeqarpoq ilaqutariittut ukiuni marlunnipingasuni sivisutigisumik katsorsarneqartartunik.
– Aallaqqaammut paasiniartarparput ilaqutariit katsorsarneqarnissaminnut qanoq kajumissuseqartiginersut, ilaqutariimmi aamma atsiornermikkut akuersissut tunniuttarmassuk. Ilaanneeriarluni ilaqutariit takkuttarput, angajoqqaajusup aappaa kisimi atsiorsimasoq. Taamaattoqartillugu piffissaq ingerlasinnaasarpoq angajoqqaajusup aappaata katsorsarneqarnissaminut kajumissuseqalernissaanut. Angajoqqaat marluullutik kajumissuseqalerpata, ajornartorsiutitillu nassuerutigalugit, ilaqutariittut katsorsarneqarnerat iluatsilluartumik naammassineqarsinnaasarpoq, Amalia Lynge Pedersen oqarpoq.
ALLATTOQ: KHA
Ilaqutariit nukissaqalersarput
38
En familiebehandling får ofte gode konsekvenser for familiens vi-dere placering i samfundet. Forældre kan måske blive mere hengiv-ne overfor arbejdspladsen, barnets skole og børnehaven. I det hele taget får forældre og børn mere overskud til at tage vare på sig selv og deres omgivelser og kan gå videre som en mere velfungerende familie.
– Det kan for eksempel dreje sig om en alenemor, der har været ene om opdragelsen efter bruddet med børnenes far. Moderen kan have en alkohol eller hashmisbrug, som hun tyr til, når hun støder på problemer. Hun forsøger at flygte fra problemerne ved at drikke eller ryge hash. Hun kan have følelsesmæssige barrierer i forhold til opdragelsen af børnene eller i forhold til mødet med det andet køn.
– Denne mor kan eksempelvis, vejledt af familierådgiveren eller socialrådgiveren, få familiebesøg og blive vejledt i, hvordan hun kan forholde sig til sig selv og sine børn og danne tryggere kår i hjemmet, forklarer Amalia Lynge Pedersen, psykolog i Børne og familieafdelingen.
Selverkendelse og bearbejdningI familiebehandlingen kan der også være forældre eller en forælder, der er nået længere i udviklingen og som er begyndt at indse og genkende forskellige problemer, efter at de er nået til selverkendelse.
– Her kan vedkommende eksempelvis sige, at selvom det ikke har været hensigten at give børnene dårlige oplevelser, så har de ikke kunnet sætte grænser og har ikke draget den nødvendige omsorg for børnene.
Når vedkommende når dertil, er det et tegn på, at vedkommende er ved at være parat til selverkendelse, hvor han eller hun kan begynde at kigge tilbage på sine oplevelser i barndommen, som han eller hun kan begynde at bearbejde, forklarer Amalia Lynge Pedersen og forsætter:
– Når så forældrene eller den ene forælder når til selverkendelse og de begynder at bearbejde sig selv, kan der ske en mere positiv udvikling for hele familien.
– Næsten samtlige forældre, vi samarbejder med, nærer stor kærlighed til deres børn. Men nogen gange, når de ikke længere kan overskue tingene eller når problemerne bliver for store, så kan de lade deres frustrationer gå ud over børnene. Når de så efterhånden får mere hold på deres liv, kan de begynde at se helheden og får fornyede kræfter til at give tryggere rammer for familien. Andre erkender deres drikkeri og kan begynde at sætte grænser for deres alkoholmisbrug.
Den synlige og mærkbare ændring kan igen føre til, at nogle forældre går videre til at satse på videreuddannelse eller får flere kræfter til at gøre noget ud af deres drømme.
Selve familiebehandlingens varighed kan variere meget. Hvis forældrene er motiverede til at komme i familiebehandling, ikke har alkoholproblemer og ved, hvilken hjælp, der er behov for, så kan forløbet vare nogle få måneder. Men der findes også familier, der har været under familiebehandling i totre år.
– I starten danner vi os et overblik over, hvor motiverede familierne er for behandlingen, da forældrene jo også skal give deres samtykke ved at skrive under. Nogle gange får vi en familie ind, hvor kun den ene forælder har skrevet under.
Så kan der gå nogen tid, indtil den ene forælder bliver motiveret for behandlingen. Når så begge forældre bliver motiverede og de har sat ord på deres problemer, lykkes det som regel at gennemføre familiebehandlingen, siger Amalia Lynge Pedersen.
TEKST: KHA
Familierne får mere overskud
39
, utaqqiisaasumik aviisip aterigaa saqqummersumi siullermi nalunaarutigaarput, aammalu atissaanik siunnersuuteqarusukkuit nassitsisinnaasutit saqqummiupparput. Aviisi suli atertaanngimmat siunnersuuteqarnissannut suli periarfissaqarputit. Siunnersuutipput tunngavilersornera ilanngullugu uunga nassitsisinnaavutit:
I første udgave af avisen annoncerede vi, at er avisens midlertidige navn. Da vi kun har modtaget tre forslag, har du stadigvæk mulighed for at komme med forslag til avisens fremtidige navn. Send forslaget med begrundelse til:
Aviisimik atseeqataagit Vær med til at navngive avisen
Kommuneqarfik Sermersooq, Attaveqatigiinnermut immikkoortortaq,
Postboks 1005, 3900 Nuuk, E-mail: [email protected]
Nalunaaqutserlugu: ”Aviisip atissaa”. Mærk kuverten: ”Navn til avis”.
Avis
Tusaat
Avis
Tusaat