Upload
langenscheidt-polska
View
248
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Zamieszczone niemal na każdej stronie fotografie tworzą barwny obraz historii i życia współczesnego Tunezji. Przygotowane przez ekspertów liczne informacje, eseje i ciekawostki wiernie opisują historię, kulturę i niezwykłą przyrodę Tunezji. Przegląd wszystkich atrakcji wartych obejrzenia – od starożytnych ruin w mieście Dugga, po święte miasto islamu Kairuan, od pustynnych krajobrazów Sahary, przez słynne wioski z domami wykutymi w skale, aż po ocienione targi w Tunisie i Susie. Szczegółowe mapy i plany oraz informacje praktyczne ułatwią podróżowanie, wypoczynek i zwiedzanie.
Citation preview
Przewodnik powsta∏ z po∏àczenia zainteresowaƒ i entuzjazmu dwóch naj-bardziej znanych na Êwiecie dostawców informacji: wydawnictwa
Insight Guides, którego publikacje od 1970 r. sà wzorcem ilustrowanychprzewodników, oraz Discovery Channel, najlepszego na Êwiecie producen-ta telewizyjnych filmów dokumentalnych.
Wydawcy Insight Guides dostarczajà praktycznych rad oraz ogólnych informacji o historii, kulturze i ludziach wybranych miejsc. Discovery Channeli jego strona internetowa www.discovery.com pomagajà milionom telewidzówpodró˝owaç po Êwiecie w zaciszu w∏asnego domu i zach´cajà ich do podró-˝owania naprawd´.
JJaakk kkoorrzzyyssttaaçç zz pprrzzeewwooddnniikkaau Nie sposób zrozumieç Tunezji bez znajomoÊci jej dziejów. Cz´Êç zaty-tu∏owana WWaaddeemmeekkuumm, oznaczona ˝ó∏tym paskiem u góry strony, to zestawzawierajàcych mnóstwo informacji esejów i ciekawostek na temat historiii kultury, napisanych przez ekspertów poszczególnych dziedzin.u Cz´Êç g∏ówna, ZZwwiieeddzzaanniiee, oznaczona niebieskim paskiem, zawiera wy-czerpujàcy przeglàd wszystkich atrakcji wartych obejrzenia. Najciekawszemiejsca opatrzono odsy∏aczami do map zamieszczonych w tekÊcie.u Cz´Êç pod tytu∏em IInnffoorrmmaaccjjee pprraakkttyycczznnee, z pomaraƒczowym paskiem,to por´czny informator, w którym mo˝na znaleêç wiadomoÊci dotyczàceporuszania si´ po okolicy, hoteli, restauracji czy aktywnego wypoczynkui rekreacji.
O KSIÑ˚CE
WWssppóó∏∏pprraaccoowwnniiccyyNiniejsze wydanie przewodnika po-wsta∏o pod kierunkiem redaktoraprojektu, Dorothy Stannard, obecnieredaktor naczelnej w londyƒskimbiurze Insight Guides. Informacje zawarte w kolejnych rozdzia∏ach zo-sta∏y uaktualnione, dodano te˝ nowerozdzia∏y poÊwi´cone tunezyjskiejkuchni, a tak˝e niezwyk∏ym miej-scom wykorzystanym przez znanychhollywoodzkich re˝yserów jako sce-neria filmów Gwiezdne wojny czy Angielski pacjent.
Aby przewodnik spe∏nia∏ kryteriumrzetelnoÊci, skorzystano z pomocydwóch ekspertów. Pierwszy z nich,Philip Cooper, opracowa∏ rozdzia∏yomawiajàce Tunis, Kartagin´ orazpó∏nocne regiony Tunezji, a tak˝eprzybli˝ajàce kultur´, obyczajowoÊçi muzyk´ mieszkaƒców. Dokona∏ te˝korekty cz´Êci historycznej poÊwi´-conej czasom wspó∏czesnym i obec-nej sytuacji politycznej, prawom ko-
biet oraz architekturze. Kate Daoud, znawczyni tunezyjskiego rzemios∏a,wnios∏a poprawki w rozdzia∏ach poÊwi´conych najlepiej jej znanej po∏udnio-wej cz´Êci kraju. Jerry Sorkin, w∏aÊciciel Tunisia USA, firmy specjalizujàcej si´ w organizowaniu wycieczek ze Stanów Zjednoczonych do Tunezji, by∏konsultantem rozdzia∏u dotyczàcego D˝erby.
Sylvie Franquet, arabska badaczka, jest autorkà rozdzia∏u poÊwi´conegotunezyjskiej kuchni. Cz´Êç dotyczàca plenerów wykorzystywanych w filmachzagranicznych, a obecnie i tunezyjskich zosta∏a opracowana przez londyƒ-skiego pisarza Andrew Eamesa. Dorothy Stannard jest autorkà tekstów dotrzech z czterech fotoreporta˝y na temat zwyczajów Êwi´towania, bogategorzemios∏a i suków. Czwarty z nich, prezentujàcy mozaiki z Muzeum Bardo,opatrzony zosta∏ komentarzem E. Lennox Mantona, autora ciekawej publi-kacji na temat pó∏nocnej Afryki The Roman in North Africa.
Niniejsze wydanie oparte zosta∏o na pierwszej edycji przewodnika, opra-cowanej przez Rowlinsona Cartera (rozdzia∏y poÊwi´cone niepodleg∏oÊci Tunezji, tradycji winiarskiej, pustelnikom i ˚ydom), Roberta Hartforda (AtlasTellski i Kartagina), Juliana Cremon´ (przyroda, oazy i wyprawy), RobertaChote (Susa, Port el-Kantaoui i Kairuan), Michaela Bretta (architektura). Susan Platt opracowa∏a rozdzia∏ Informacje praktyczne.
Autorem wi´kszoÊci zdj´ç jest David Beatty.
WW wweerrssjjii ppoollsskkiieejj zzaaddbbaannoo oo wwpprroowwaaddzzeenniiee ppoolloonniikkóóww ii iinnffoorrmmaaccjjii ppoottrrzzeebb--nnyycchh ppoollsskkiieemmuu ttuurryyÊÊcciiee..
O K S I Ñ ˚ C E u 3
P
M
Granica paƒstwa
Granica parkunarodowego/rezerwatu
Prom
Metro
Lotniskomi´dzynarodowe/krajowe
Autobus
Parking
Informacja turystyczna
Poczta
KoÊció∏/ruiny
Klasztor
Meczet
Synagoga
Zamek/ruiny
Stanowiskaarcheologiczne
Jaskinia
Pomnik
Interesujàce miejsce
Opisy najbardziej interesujàcych
obiektów w cz´Êci ZZwwiieeddzzaanniiee
opatrzono odsy∏aczami
do kolorowych map (np. 1),
a ikonka w prawym górnym rogu
strony informuje, gdzie szukaç mapy.
Legenda
Mapy
Naród pragmatyków ................. 1155
Kalendarium.............................. 1188
Przybycie Fenicjan .................... 2211
Zmagania Kartaginy i Rzymu .. 2255
Podbój arabski .......................... 3333
NadejÊcie Turków ..................... 4411
Od protektoratu do republiki... 4499
Wspó∏czesne paƒstwo.............. 5577
Tunezyjczycy ............................... 6655
Pozycja kobiety ......................... 7733
Architektura ............................... 8811
Muzyczne klimaty ..................... 8877
Kuchnia tunezyjska .................. 9933
Przyroda................................... 110011
Plenery filmowe ...................... 110077
II
II
II
I I II
II
II
II
I
II
II I I I
II I
I
II
I I
I
I
I
I
II I
I
I
I
II
II
a aaaaa aaA1
1
8
7
7
6
15
15
3
3
15
2
1
1
19
2
1
1
3
5
5
12
12
17
17
14
3
13
Marseille Genova, Cagliari Palermo
BarrageMellègue
Canal de la Gal i te
LacFetzara
LacIchkeul
SebkhetAriana
LafielSebkhet
Mecheguig
Sanirher
BarrageBou Heurtma
BarrageSidi Saâd
SebkhetKelbia
ChottKebili
ChottBou Charab
Mahbes
GaretBou Flija
Guelta Jedia
GaretGuériès
Semna
Tonga
Chott Melrhir
Golfe deBougie
SabkhatMujazzam
Meje
rda
Maarou
f
Hateb
Mel
lègu
e
El M
elah
Wadi Yar
Wadi Al Bi’r
Wadi Maymun
Qa’rat Nasiah
Wadi Qabr Salih
Wad
i Sha
rs
hiyut
Wad
i Zab
buz
ah
Chott
Lac Bizerte
Tiaret
Îles Kerkenah
Rass Kaboudia
Cap Serrat
Cap Blanc
Cap Bon
Rass T aguer ness
CapBougaroun Cap T akouch
G r a n dE r g
Or
ie
n
ta
l
R e g i o nD e s
O g h r o u d
O u d j e
Oula
dSa ia
Dj. Onk
1358
Dj. Doukane
1712
Dj. M’Zouzia
1253
Dj. Bou Sessou
1087
Sbeitla
Makthar
Dougga
BullaRegia
ThuburboMajus
Metlaoui
Dréan
Kesra
Tahent
Teskraïa
Bechateur
Nefza
Sejenane
Sidi Mechrig
Aïn MesriaDahmaniSidi Rabah
Tell Ghozlane
Taoura
Aïn SoudaBled Ghaffar
Bouteldja
Guelaa BouSba Héliopolis
Aïn Berda
Gaâfour
Sidi Bou Rouis
Elès
MejenBel Abbès
ThélepteOglat Oulad
Mahboub
Hammamet
KalaatKhasbaMeskiana
Tajerouine
RouhiaSbiba
Sened Gare
Haffouz
El Haouareb
Jelma
Sidi Bouzid(Gammouda)
Faïd
Regueb
MeknassyEr Remla
Limaya
Dokhane
Bir Tebeug
Bou Hajla
Chebba
SoukSaydi
Sbikha
Hergla
Laouza
Skhira
BeniKheddache
MetameurDarghoulia
Zarat
Sanghou
Cedouikech
Oudref
Zaafrane
Korba
Soliman
Tazoghrane
Saouaf
Bir M’ ChergaTestour
AïssaFatnassa
Behair Chergui
Mouladheim
Morsott
Foussana
RemadaThala
SidiBoubaker
OuledAhmed
Oued Akarit
Quali
Touiba
Bechri
Négrine
Bordj Soukiès
Djeurf
Debilia
Hazoua
Djamâa
Ouled Allenda
Ghamra
El Meghaier
El Baadj
M’Guebra
El Haouch
T’Kout
Msara
El Outaya
Aïn Touta
Seggana
Merouana
BadèsSeïdr
Taberda
Babar
Chemmora
Boukhilet
Oued Athménia
Mila
El Maad BeniOuelbane
Bou Srib
Guendoula
Azzaba
M’Chira
Souk NaameneAïn Fakroun
Aïn DjasserKherbetBou-Hadef
Aïn Abid
M’Toussa
Gasses
Guenntis
ArrisBâali
Chorbane
Cherarda
Agareb
GraïbaMahrès
Tyna
Mellouleche
Fort Lallemand
Tiaret
Garaa Tebourt
Bir Pistor
Bir Zar
Ksar Ghilane
Douirat
Remada
Guermessa
Neffatia
Mareth
Kettana
Oued Khalifa
Sidi Makhlouf
Bou GraraJemna
St. Arnaud
Kerrata
Chetaïba
BenAzzouz
Baniane
Sidi Youssef
Hassi Messaoud
Yafran
Ali Bey
Sif Fatima
Bir Tanngueur
Bir Dolmone
Bir Lahrache
BaldatTuqtah
Tijn
Kabaw
Jadu
HaoudEl Hamra
Sinawan
Grombalia
Taguelmit
Jorf
Douz
Bir AliBen Khélifa
Aïn M’Lila
GhardimaouBouchegouf
Téboursouk
Siliana
Makthar
Zaghouan
Ghada-mis
Nalût
Hammamet
Jendouba
Kasserine
Tataouine
Ben Guerdane
Kebili
Mateur
Touggourt
Zauára
Collo
Sétif
Sidi Okba
Khenchela
Nefta Tozeur
Matmata
Medenine
Ghomrassen
Zarzis
Chéria
Raf Raf
MenzelTemime
Kelibia
KalaâKebira
Ksour EssafMahdia
JemmelKsar Hellal
Tabarka
Bizerte
Béja
Nabeul
Monastir
Gafsa
Houmt Souk
Guelma
Batna
Biskra
Jijel
AïnBeïda
LaMarsa
Sedrata
Ouenza
MenzelBourguiba
M’saken
Sousse
Kairouan
Annaba
Tébessa
Sfax
Constantine
Skikda
Souk-Ahras
Gabès
Tunis
TunezjaM O R Z E Â R Ó D Z I E M N E
El Milia
ElK
ebir
Chelghoum el Aïd
Oum ElBouaghi
Ras El Hadid
J. Rorra
1203
El Arrouch
J. Skarna
1322
El Ksour
El Kef
Roum El Souk
El Kala
Mejez El BabAïn El Asker
El Fahs
G o l f e d e
T u n i s
Rass Si Ali El MekkiEl Haouaria
Rass El Melah
SebkhetHalk El Menzel
J. Bargou
1268
M O R Z E
 R Ó D Z I E M N E
El BhiraEl Jem
El Amra
El Aïn
G o l f e d e G a b è s
( M a ∏ a S y r t a )Sebhket
El Hamma
El Haffey
SebkhetEn Noual
J. Bou Hedma
790
El Hamma
Hajeb El Ayoun
J. Selloum
1373
J. Sidi Aïch
1029
Bir ElHafey
J. Bireno
1419
ChottEl Guettar
J. Orbata
1165
J. Bou Jera
812
T U N E Z J A
Sebkhet deSidi El Hani
SebkhetEch Cherita
SebkhetEl Gherra
El Fejaj
GaretEd Douza
Bir-El-Ater
El Khanga
El Aouinet
Ras El Aïon
El Hammadu Jerid
Chott ElGharsa
GaraetEt Tarf
Zeribetel Oued
El Feidh
El Oued
El Ogla
ChottEl Ahzem
C h o t t E l
J e r i d
El Faouar
JebelTebaga
J. Oum El Frass
612
Je
be
lD
ah
ar
Île de Jerba
Golfede BouGrara
SebkhetEl Melah
SebkhetAreg ElMakhzène
SebkhetEl Adibate
Bahiret ElBibane
Sidi Ahmed Chaouch(El Bibane)
MellahatEl Brega
SebkhetEl Marhta
El ‘Assah
El Uótia
SebkhetOum ElKrialate
KraouiEl Adjred
KraouiEn Nessi
GaretEl Jouacha
Ez Záuia
L I B I A
El Mammadia
El Kheneg
El Borma
Ec
hC
ho
ue
ch
Borj El Khadra
A L G I E R I A
Isola di Pantelleria(W∏ochy)
Golfe de
Hammamet
Golfe deBone
Golfe deStora
El Sboub
Dehiba
Borj Messaouda
Borj M’Chiguig
Borj Toumi
El Guetar
Borj Bourguiba
Borj Zoumit
0 30 km
SPIS TREÂCI
Przednia ok∏adka: TunezjaTylna ok∏adka: Tunis
Tunezja 111188
Tunis 112200
Centrum mediny 112299
Kartaginai Sidi Bu Sa’id 114488
Kartagina 115511
Przylàdek Bon 116600
Pó∏noc 117766
Atlas Tellski 119900
Thuburbo Majus 119922
Dugga 119977
Bulla Regia 220022
Sbeïtla 221100
Susa (Sousse) 222244
Na pó∏noc od Susy 222299
Sahel 223388
Kairuan 225544
Oazy 227700
Kraina ksarów 228822
D˝erba 229988
Wprowadzenie
Historia
Wademekum
S P I S T R E Â C I u 5
Podstawowe
informacje 331100
Planowanie podró˝y 331111
Rady praktyczne 331144
Komunikacja 331177
Noclegi 332200
Gdzie zjeÊç 332266
Kultura 333300
˚ycie nocne 333311
Zakupy 333322
Sport 333333
J´zyk 333355
© Szczegó∏owy spis treÊci
Informacji praktycznych
ssttrr.. 330099
Wprowadzenie .......................... 111177
Tunis .......................................... 112255
Staro˝ytne przedmieÊcia ........ 114477
Przylàdek Bon .......................... 115599
Pó∏noc i Atlas Tellski ................ 117733
Pó∏noc ........................................ 117755
Atlas Tellski................................ 118899
Sahel .......................................... 222211
Tunezyjski kalendarz Êwiàt ......7766
Wzory wÊród piasków ................9900
Kamienie, które mówià –
mozaiki z Bardo ..................114422
Sekrety bazarów ..................... 226622
OOaazzaa TTaammeerrzzaa;;ppoo∏∏uuddnniioowwaa TTuunneezzjjaa..
Berberyjscy piraci......................4455
Pustynna wojna ..........................5522
Ramadan ..................................6666
Ceremonia∏ ∏aêni ......................7711
˚ycie codzienne
w Kartaginie ..........................115500
Napój bogów ..........................116699
Oliwki ......................................224499
Wyprawy ....................................227777
Troglodyci ................................ 229933
Tunezyjscy ˚ydzi ..................... 330033
Susa i Port el-Kantaoui............ 222233
Od Monastiru do Safakisu ...... 223355
Kairuan...................................... 225533
Po∏udnie .................................... 226677
Oazy.......................................... 226699
Kraina ksarów......................... 228811
D˝erba...................................... 229977
Indeks.......................................... 333388
Informacjepraktyczne
Okiem znawcy
Zbli˝enia
Zwiedzanie
NARÓD PRAGMATYKÓW¸àczàc tradycje afrykaƒskie, arabskie i Êródziemnomorskie,
Tunezja godzi turystyk´ ze swà muzu∏maƒskà kulturà.
W P R O W A D Z E N I E � 1 5
W po∏owie XVIII w., kiedy wi´kszoÊç Europejczyków odnosi∏a si´z lekcewa˝eniem do muzu∏manów stojàcych u wrót Europy,podró˝ujàcy po Tunezji angielski kapelan Thomas Shaw nie
szcz´dzi∏ s∏ów podziwu dla kraju i ludzi: „Tunezyjczycy to najbardziejcywilizowani ludzie zamieszkujàcy wybrze˝e Morza Âródziemnego, nierabujà swoich sàsiadów, lecz poÊwi´cajà si´ handlowi, co sk∏ania ichdo piel´gnowania przyjaêni z chrzeÊcijanami”.
Prawie dwa i pó∏ wieki póêniej, po doÊwiadczeniach epoki kolonial-nej, Tunezyjczycy nadal kierujà si´ pragmatyzmem. Tunezja goÊci coroku blisko 4 mln turystów, równoczeÊnie jednak utrzymuje silne zwiàz-ki z sàsiednimi krajami arabskimi. Przez wiele lat tu w∏aÊnie mieÊci∏a si´g∏ówna siedziba Organizacji Wyzwolenia Palestyny, a tak˝e Ligi PaƒstwArabskich. To wyraz polityki, która sprzyja stabilnoÊci. Historycy na-zywali jà nawet „bardziej zwyczajem ni˝ dà˝eniem politycznym”. Mia-∏a ona swoje dobre i z∏e strony: u∏atwi∏a Francuzom podporzàdkowaniesobie kraju w 1881 r. – Mohammed Bej stawi∏ niewielki opór – leczw 1956 r. umo˝liwi∏a pokojowe oderwanie si´ od francuskiej metropo-lii. Pewien Francuz, komentujàc polityk´ partii, która doprowadzi∏ado uzyskania przez Tunezj´ niepodleg∏oÊci, powiedzia∏: „Partia Neo--Dustur ma dwa oblicza: zachodnie i demokratyczne dla ludzi Zacho-du, muzu∏maƒskie i ksenofobiczne dla swych cz∏onków”.
Politycznemu umiarkowaniu sprzyja jednorodnoÊç ludnoÊci. Walkiplemienne nie stanowi∏y nigdy takiego problemu jak w innych krajachMaghrebu. W Tunezji Berberowie, autochtoniczna ludnoÊç AfrykiPó∏nocnej, nie mogli si´ schroniç w wysokich górach przed nadciàga-jàcymi Arabami i wkrótce dzi´ki ma∏˝eƒstwom mieszanym zacz´litworzyç z przybyszami jednà spo∏ecznoÊç. Linia podzia∏u przebiega ra-czej mi´dzy obszarami wiejskimi i miastami ni˝ mi´dzy Berberamii Arabami. J´zyk berberyjski, ˝ywy i rozbrzmiewajàcy nawet w mia-stach Maroka i Algierii, zanik∏ tu niemal ca∏kowicie.
Przyk∏adem umiej´tnoÊci adaptacji i kompromisu jest sposób, w jakiTunezja otworzy∏a si´ na turystyk ,́ nie lekcewa˝àc wynikajàcego stàdzagro˝enia tradycyjnych wartoÊci islamskich. Od samego poczàtku bia-∏e mury i cieniste ogrody zones touristiques (strefy turystyczne) chroniàtubylców przed ciekawoÊcià goÊci z Zachodu, a równoczeÊnie zas∏ania-jà przed nimi bied´ mieszkaƒców. Wi´kszoÊç obiektów turystycznychznajduje si´ na bogatym skrawku làdu ciàgnàcym si´ wzd∏u˝ wschod-niego wybrze˝a, gdzie wyros∏y te˝ luksusowe wille zamo˝nych warstwspo∏eczeƒstwa. W odleg∏oÊci zaledwie 32 km w g∏àb làdu le˝y kraj ca∏-kowicie odmienny – tradycyjny, rolniczy i raczej ubogi. �
POPRZEDNIE STRONY: muzykanci, okolice Nefty; marionetki przedstawiajàce
Saracenów – popularne pamiàtki turystyczne; na bazarze w Tunisie;
tradycyjne miejscowe wesele trwa w najlepsze.
PO LEWEJ: m∏odziutka panna m∏oda; Toujane w po∏udniowej Tunezji.
Najwa˝niejsze daty1188 000000––88000000 pp..nn..ee.. Ludy kultury ibero-mauretaƒskiej zamiesz-
kujà pó∏nocne obszary nadmorskie.
77000000 pp..nn..ee.. W okolicach Gafsy w Êrodkowej Tunezji rozkwita
kultura kapska (nazwa kultury i dzisiejszego miasta wywodzi si´
od staro˝ytnej nazwy miejscowoÊci – Capsa).
55000000 pp..nn..ee.. Na obszar Tunezji dociera kultura neolityczna. My-
Êlistwo i zbieractwo ust´pujà rolnictwu i pasterstwu. Rozwija si´
osadnictwo.
11000000 pp..nn..ee.. Kupcy feniccy zak∏adajà porty na wybrze˝u Afryki Pó∏-
nocnej.
881144 pp..nn..ee.. Fenicjanie zak∏adajà Kartagin´ po utracie Libanu
na rzecz Babiloƒczyków.
770000––440099 pp..nn..ee.. Walka Kartaginy i Grecji o strefy wp∏ywu i szla-
ki handlowe. Za panowania rodu Magonidów Kartagiƒczycy
podporzàdkowujà sobie zachodnià cz´Êç basenu Morza Âród-
ziemnego, ale po bitwie pod Himerà w 480 r. p.n.e. Grecy
odzyskujà przewag´. Wzrasta liczba dzieci sk∏adanych w ofierze
bogini Tanit i Baalowi.
331111 pp..nn..ee.. Powtarzajàce si´ na Sycylii starcia pomi´dzy Greka-
mi i Kartagiƒczykami przenoszà si´ na sta∏y làd, do Tunezji –
Grecy dokonujà inwazji na przylàdek Bon (Cap Bon).
226633 pp..nn..ee.. Narastajàcy antagonizm pomi´dzy Rzymem i Karta-
ginà, spowodowany dà˝eniem do panowania nad szlakami han-
dlowymi na Morzu Âródziemnym, doprowadza do wybuchu I woj-
ny punickiej; bezpoÊrednià przyczynà jest spór o Sycyli´. Rzy-
mianie atakujà Kartagin´ i làdujà na przylàdku Bon.
221188––220011 pp..nn..ee.. II wojna punicka. Hannibal przekracza Alpy,
aby zaatakowaç Rzym. Wojna koƒczy si´ zwyci´stwem Rzymian
w bitwie pod Zamà, w trakcie której wódz numidyjski Masynis-
sa (póêniejszy król) wspiera si∏y rzymskie dowodzone przez
Scypiona.
220011––114466 pp..nn..ee.. Du˝y obszar Tunezji znajduje si´ we w∏adaniu
Masynissy.
114466 pp..nn..ee.. III wojna punicka koƒczy si´ upadkiem Kartaginy.
Miasto zostaje spalone, ziemia zaorana i posypana solà, a miesz-
kaƒcy sprzedani w niewol´.
4466 pp..nn..ee.. Do Tunezji przybywa Juliusz Cezar, Êcigajàcy zwolen-
ników Pompejusza i Katona M∏odszego, którzy uzyskujà wspar-
cie numidyjskiego króla Juby I. Po pokonaniu rebeliantów
w bitwie pod Tapsus legiony Cezara zajmujà znaczny obszar
Numidii.
II ii IIII ww.. nn..ee.. Okres ekspansji imperium rzymskiego. Za panowa-
nia Augusta Kartagina zostaje odbudowana, zak∏adane sà nowe
miasta, cz´sto na miejscu dawnych osad punickich. Proces ten
nasila si´ po wstàpieniu na tron Septymiusza Sewera – pierwsze-
go cesarza pochodzàcego z Afryki.
IIIIII ww.. W Afryce Pó∏nocnej, znajdujàcej si´ we w∏adaniu Rzymian,
szerzy si´ chrzeÊcijaƒstwo. Na mozaikach pojawiajà si´ zwiàza-
ne z nim tematy.
1 8 � K A L E N D A R I U M
442299 Inwazja Wandalów przybywajàcych z obszaru Niemiec po-
przez dzisiejszà Francj´ i Hiszpani´.
553344 Bizantyjczycy wypierajà Wandalów i starajà si´ umocniç
swoje rzàdy. Kartagina zostaje odbudowana, powstaje wiele
wspania∏ych koÊcio∏ów i fortów.
663322 Âmierç proroka Mahometa.
664477––669988 W Afryce Pó∏nocnej rozprzestrzenia si´ islam. W 670 r.
Ukba ibn Nafi al-Fihri, w miejscu bizantyjskiej fortecy Kamoninia,
zak∏ada Kairuan, w∏adza jednak nadal pozostaje w r´kach
wschodnich kalifów.
VVIIIIII ww.. WÊród Berberów coraz liczniejszych wyznawców zdobywa-
jà charyd˝yci, pierwszy od∏am islamu negujàcy w∏adz´ kalifa;
powstanie charyd˝ytów przeciw kalifatowi. W Afryce Pó∏nocnej za-
∏amujà si´ rzàdy kalifów.
880000––990099 Liberalna dynastia Aghlabidów k∏adzie kres post´pom
charyd˝ytów i zapoczàtkowuje okres rozkwitu ziem dzisiejszej
Tunezji. W obawie przed ˝ywio∏em religijnym w∏adcy mieszkajà
jednak w pa∏acach poza Kairuanem.
991100––996699 Ismailicka dynastia Fatymidów sprawuje w∏adz´ z Al-Mah-
diji (Mahdia). W 969 r. przenosi stolic´ do Kairu, pozostawiajàc
Tunezj´ w r´kach poczàtkowo wiernych jej emirów z rodu Zirydów.
XXII ww.. Po przejÊciu Zirydów na stron´ Abbasydów Fatymidzi pod-
˝egajà dwa niepokorne plemiona Beduinów, Banu Hilal i Banu
Sulajm, do najazdu na Afryk´ Pó∏nocnà, w trakcie którego pusto-
szà oni te ziemie.
11114488 Roger II, król Sycylii, zajmuje D˝erb´, Al-Mahdij´, Kabis
i Safakis.
11115599––11223300 ChrzeÊcijanie zostajà wyparci przez Almohadów,
którzy skutecznie, choç przez krótki czas, sprawujà z Marrake-
szu w∏adz´ nad Maghrebem.
11223300––11557744 Panowanie dynastii Hafsydów. Stolica zostaje prze-
niesiona do Tunisu, który przyciàga coraz wi´kszà liczb´ kupców
z Europy. Kwitnie tak˝e handel niewolnikami, z∏otem i koÊcià
s∏oniowà, przewo˝onymi przez Sahar´.
11227700 Nieudana krucjata pod wodzà króla Francji Ludwika IX.
11333322 W Tunezji rodzi si´ s∏ynny arabski historyk Ibn Chaldun.
11449922 Exodus muzu∏manów i ˝ydów z Hiszpanii; upadek muzu∏-
maƒskiej Granady. Uchodêcy przynoszà ze sobà cenne umiej´t-
noÊci w dziedzinie rolnictwa i rzemios∏a. Hiszpaƒscy najeêdêcy
zajmujà kilka portów w Afryce Pó∏nocnej.
11553344––11558811 Tunezja staje si´ pionkiem w zmaganiach Hiszpanii
i Turcji; w 1574 r. zostaje wch∏oni´ta przez imperium osmaƒskie.
XXVVIIII ww.. Wybrze˝e Tunezji stanowi baz´ dla coraz liczniejszych
wypraw arabskich piratów, bioràcych odwet za najazdy hisz-
paƒskie.
11770055––11888811 W∏adz´ sprawujà faktycznie niezale˝ni od Turcji
bejowie z dynastii Husajnidów. Wznoszone sà nowe meczety
i madrasy (szko∏y koraniczne z bursami), przede wszystkim w Tu-
nisie. Pod koniec swych rzàdów cz∏onkowie dynastii próbujà po-
prawiç stan paƒstwowej kasy, zaciàgajàc po˝yczki zagraniczne.
11888811 Francja atakuje Tunezj´ pod pretekstem pacyfikacji szcze-
pów berberyjskich zamieszkujàcych granic´ z Algierià.
11888833 Na mocy uk∏adu w Bardo Tunezja staje si´ protektora-
tem francuskim z zachowaniem formalnej w∏adzy bejów.
11993344 G∏ównà si∏à ruchu oporu staje si´ partia Neo-Dustur,
za∏o˝ona przez Habiba Burgib´.
11994422––11994433 W trakcie II wojny Êwiatowej Tunezja jest miejscem
najzacieklejszych walk w Afryce Pó∏nocnej.
11995566––11995577 Odzyskanie niepodleg∏oÊci. Habib Burgiba zostaje
prezydentem. Przyj´te zostajà uregulowania znoszàce poligami´
i przyznajàce kobietom równe prawa obywatelskie.
11998877 W wyniku przewrotu pa∏acowego Burgiba zostaje odsu-
ni´ty od w∏adzy pod pretekstem podesz∏ego wieku. Prezyden-
tem zostaje ben Ali. Na wolnoÊç wychodzà tysiàce wi´êniów
politycznych, w tym wielu fundamentalistów islamskich.
11999922 Rzàd Ben Alego rozprawia si´ z fundamentalistami islam-
skimi.
11999944 Wybory prezydenckie i parlamentarne; ben Ali zostaje
wybrany na drugà kadencj´. Spis powszechny – Tunezj´ za-
mieszkuje 8,6 mln ludnoÊci.
11999999 Ben Ali zostaje wybrany na trzecià kadencj´. Liczba miejsc
zajmowanych przez opozycj´ w Izbie Deputowanych wzrasta
do 20%.
22000044 Ben Ali zostaje wybrany na czwartà kadencj´. �
K A L E N D A R I U M � 1 9
POPRZEDNIE STRONY: wybrze˝e Afryki Pó∏nocnej,
mapa z 1570 r.
PO LEWEJ: Rzymianie szykujà si´ do wojny z Kartaginà.
PO PRAWEJ: Ahmed Bej.
442299 Inwazja Wandalów przybywajàcych z obszaru Niemiec po-
przez dzisiejszà Francj´ i Hiszpani´.
553344 Bizantyjczycy wypierajà Wandalów i starajà si´ umocniç
swoje rzàdy. Kartagina zostaje odbudowana, powstaje wiele
wspania∏ych koÊcio∏ów i fortów.
663322 Âmierç proroka Mahometa.
664477––669988 W Afryce Pó∏nocnej rozprzestrzenia si´ islam. W 670 r.
Ukba ibn Nafi al-Fihri, w miejscu bizantyjskiej fortecy Kamoninia,
zak∏ada Kairuan, w∏adza jednak nadal pozostaje w r´kach
wschodnich kalifów.
VVIIIIII ww.. WÊród Berberów coraz liczniejszych wyznawców zdobywa-
jà charyd˝yci, pierwszy od∏am islamu negujàcy w∏adz´ kalifa;
powstanie charyd˝ytów przeciw kalifatowi. W Afryce Pó∏nocnej za-
∏amujà si´ rzàdy kalifów.
880000––990099 Liberalna dynastia Aghlabidów k∏adzie kres post´pom
charyd˝ytów i zapoczàtkowuje okres rozkwitu ziem dzisiejszej
Tunezji. W obawie przed ˝ywio∏em religijnym w∏adcy mieszkajà
jednak w pa∏acach poza Kairuanem.
991100––996699 Ismailicka dynastia Fatymidów sprawuje w∏adz´ z Al-Mah-
diji (Mahdia). W 969 r. przenosi stolic´ do Kairu, pozostawiajàc
Tunezj´ w r´kach poczàtkowo wiernych jej emirów z rodu Zirydów.
XXII ww.. Po przejÊciu Zirydów na stron´ Abbasydów Fatymidzi pod-
˝egajà dwa niepokorne plemiona Beduinów, Banu Hilal i Banu
Sulajm, do najazdu na Afryk´ Pó∏nocnà, w trakcie którego pusto-
szà oni te ziemie.
11114488 Roger II, król Sycylii, zajmuje D˝erb´, Al-Mahdij´, Kabis
i Safakis.
11115599––11223300 ChrzeÊcijanie zostajà wyparci przez Almohadów,
którzy skutecznie, choç przez krótki czas, sprawujà z Marrake-
szu w∏adz´ nad Maghrebem.
11223300––11557744 Panowanie dynastii Hafsydów. Stolica zostaje prze-
niesiona do Tunisu, który przyciàga coraz wi´kszà liczb´ kupców
z Europy. Kwitnie tak˝e handel niewolnikami, z∏otem i koÊcià
s∏oniowà, przewo˝onymi przez Sahar´.
11227700 Nieudana krucjata pod wodzà króla Francji Ludwika IX.
11333322 W Tunezji rodzi si´ s∏ynny arabski historyk Ibn Chaldun.
11449922 Exodus muzu∏manów i ˝ydów z Hiszpanii; upadek muzu∏-
maƒskiej Granady. Uchodêcy przynoszà ze sobà cenne umiej´t-
noÊci w dziedzinie rolnictwa i rzemios∏a. Hiszpaƒscy najeêdêcy
zajmujà kilka portów w Afryce Pó∏nocnej.
11553344––11558811 Tunezja staje si´ pionkiem w zmaganiach Hiszpanii
i Turcji; w 1574 r. zostaje wch∏oni´ta przez imperium osmaƒskie.
XXVVIIII ww.. Wybrze˝e Tunezji stanowi baz´ dla coraz liczniejszych
wypraw arabskich piratów, bioràcych odwet za najazdy hisz-
paƒskie.
11770055––11888811 W∏adz´ sprawujà faktycznie niezale˝ni od Turcji
bejowie z dynastii Husajnidów. Wznoszone sà nowe meczety
i madrasy (szko∏y koraniczne z bursami), przede wszystkim w Tu-
nisie. Pod koniec swych rzàdów cz∏onkowie dynastii próbujà po-
prawiç stan paƒstwowej kasy, zaciàgajàc po˝yczki zagraniczne.
11888811 Francja atakuje Tunezj´ pod pretekstem pacyfikacji szcze-
pów berberyjskich zamieszkujàcych granic´ z Algierià.
11888833 Na mocy uk∏adu w Bardo Tunezja staje si´ protektora-
tem francuskim z zachowaniem formalnej w∏adzy bejów.
11993344 G∏ównà si∏à ruchu oporu staje si´ partia Neo-Dustur,
za∏o˝ona przez Habiba Burgib´.
11994422––11994433 W trakcie II wojny Êwiatowej Tunezja jest miejscem
najzacieklejszych walk w Afryce Pó∏nocnej.
11995566––11995577 Odzyskanie niepodleg∏oÊci. Habib Burgiba zostaje
prezydentem. Przyj´te zostajà uregulowania znoszàce poligami´
i przyznajàce kobietom równe prawa obywatelskie.
11998877 W wyniku przewrotu pa∏acowego Burgiba zostaje odsu-
ni´ty od w∏adzy pod pretekstem podesz∏ego wieku. Prezyden-
tem zostaje ben Ali. Na wolnoÊç wychodzà tysiàce wi´êniów
politycznych, w tym wielu fundamentalistów islamskich.
11999922 Rzàd Ben Alego rozprawia si´ z fundamentalistami islam-
skimi.
11999944 Wybory prezydenckie i parlamentarne; ben Ali zostaje
wybrany na drugà kadencj´. Spis powszechny – Tunezj´ za-
mieszkuje 8,6 mln ludnoÊci.
11999999 Ben Ali zostaje wybrany na trzecià kadencj´. Liczba miejsc
zajmowanych przez opozycj´ w Izbie Deputowanych wzrasta
do 20%.
22000044 Ben Ali zostaje wybrany na czwartà kadencj´. o
K A L E N D A R I U M u 1 9
POPRZEDNIE STRONY: wybrze˝e Afryki Pó∏nocnej,mapa z 1570 r.PO LEWEJ: Rzymianie szykujà si´ do wojny z Kartaginà.PO PRAWEJ: Ahmed Bej.