TÜRK TARİHİNİN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM

8/8/2019 TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM

1/24

TRK TARHNN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIB-NAME VE GAZAVATNAMELER HAKKINDA

Yrd. Do. Dr. smail Hakk MERCAN*

ZET

slm ve Trk tarihinde menkb-nmelerin ve gazavt-nmelerinolduka nemli bir yeri vardr. Hz. Peygamberin hayat ve savalarn konuedinen Siyer kitaplar, Mslman askerlerin kahramanlk duygularn artrangaza ve fetih hikyeleri zamanla bu konuda yeni bir tarih yazclnndomasna neden olmutur. Bu eserlerden gazavt-nmeler, bilhassaOsmanl dnemi iin olduka nemli kaynaklardr.

Balangta, Hz. Peygamberin ve gzide sahabesinin stn ahlakn ve yaantlarn konu edinen menkb-nmeler de daha sonraki yllardatasavvuf ve tarikat erbabnn hayatlarn konu edinmektedir.

Gerek gazavt-nmelerin ve gerekse menkb-nmelerin dikkatliceincelenmeleri bize orijinal ve salkl sonucunda, Trk ve slm tarihinin,tarih ve zerinde yaanlan Trk yurtlarnn toponomisi, yaayanlarn dasosyo-kltrel ve dn yaantlar hakknda bilgiler verecektir.

Anahtar Kelimeler: Gazavt Gazavt-nme, Menkb, Menkb-nme,Trk, Trk Tarihi, slm, slm Tarihi, Osmanl, Osmanl Tarihi, Fetih, Gazi.

Balkesir n. Fen-Ed. Fakltesi Tarih Blm r. yesi


2/24

smail Hakk MERCAN 108

HISTORICAL VALUE OF SOME EPIC (MENAKIBNAME) ANDRELIGIOUS WAR STORY BOOKS (GAZAVATNAME) AS THE

SOURCES FOR TURKISH HISTORY

ABSTRACT

Manakibnames and Gazavatnames have a certain place in Turco-Islamic historiography. The biography books of Prophet Muhammed and theepic and conquest story books, which are produced for the stimulation ofmslim soldiers' heroic feelings, paved way to the birth of a new history writing. Especially,Gazavatnames constitute an important source for theOttoman period.

While at the begining menakibnames were created in order to describehigh moral values of both the prophet Muhammed and his companians. Inlater periods, the lives of some important men of sufism and religious orders

were also added to these accounts.

After a careful examination of both menakibnames and gazavatnames,we can get original and true information regarding the Turco-Islamic history,geographical area, sosyo-cultural and religious life.

Key Words: Gazavt-nme, Menkb-nme, Turkish-Islamic and Ottomanhistory, Conquest.

GR

slam Tarihilii, "Siyer" ve "Megz" yazcl ile balamtr.

Mslmanlarn, Hz. Peygamberin yaantsn, savalarn ve dier

davranlarn bilmek ve muhafaza etmek dnceleri, "Siyer" ilminindomasn salamtr1. Mslmanlarn kahramanlk duygularn gelitirmek

ve onlar her an savaa hazr hale getirmek dncesi ile de "Megz"

kitaplarnn yazld bilinmektedir2. phesiz bu eserlerin yazlmasn

salayan en byk etken, Kuran ayetleri ile Hz. Peygamberin rnek yaay

ve hadisleri olmutur. "Siyer", insann gidii, huyu ve ahlak anlamna gelen

1 Sabri Hizmetli, (1991)slam Tarihilii zerine, Ankara: Diyanet . Bask. Yayn, s. 49.2 A. Vehbi Ecer, (1991) slam Tarihi Dersleri (Metod-Kaynak-lk Devir), Kayseri: Erciyesniversitesi Basmevi, s. 28; Hizmetli, a.g.e., s. 50;Ayrca baknz, Ignace Goldziher,, (1993)

Klasik Arap Literatr, ev.:Azmi Yksel-Rahmi Er, Ankara: maj yaynlar, s. 134-136.


3/24


4/24

ismail Hakk MERCAN 110

dolaysyla da Ktahya yeni bir r ve ilim muhiti olma zelliini

kazanmtr7.

Trke Trk tarih yazclnn veya Osmanl tarih yazclnnncln yapm olan ve 1412'de len air Ahmed8, eyholu Mustafa9

hep Germiyanolu'nun saraynda yetimi kimselerdir. nk; 1381

tarihinde Germiyan linin bir dn mnasebetiyle Osmanllara gemesi

zerine, bu bilgin ve airler de Osmanllara intisap etmiler; air Ahmed,

Sleyman ah adna kaleme alm olduu skender-nme adl eserini

Yldrm Bayezid'e takdim etmi, daha sonralar da Yldrm Bayezid'in olu

Sleyman elebiye ayrca "Dsitn- Tevrh-i Al-i Osman" da ilave

etmek suretiyle, ilk Osmanl tarih yazclnn nclerinden olmutur.

Ahmed'nin manzum olarak kaleme alm olduu bu "Dstn", kendinden

sonra tarih yazan btn Osmanl tarihilerine kaynaklk etmitir.

zellikle, I. Muard'tan II. Murad'a kadar geen srede, daha

nceden Farsa ve Arapa olarak kaleme alnm olan bt'n eski eserler

birer birer, Anadolu'da hakim bulunan Beyler adna Trke'ye evrilmeye

balanmtr. Bu meyanda, bn-i Sina'nn "el-Knun fi't-Tbb" bata olmak

zere, tbba dair baz eserler Trke'ye evrilerek bahse konu Trk

Beyleri'ne sunulmulardr10. Bu arada; Osmanl Devleti'nin kuruluu

dnemine ait bilgiler yaklak bir asr boyunca yazlamam ve meydana

gelen olaylar, ancak Osmanllarn saltanatlarnn ikinci asrnda kaleme

alnmaya balanmtr".

Yukarda da ifade edildii gibi, ilk Osmanl tarih yazcs, Germiyan

Beyliinde yetimi ve beyliin Yldrm Bayezid devrinde Osmanlya

katlm ile de Osmanl tebaasna dahil olmu olan ir Ahmed'dir. Aslen

7 Uzunarl, a.g.e. s. 51-52; Tekinda, a.g.makale, s. 656.8 Franz Babinger,( 1992), Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, 2.bs., ev.: Cokun ok,

Ankara: s.12-14; Uzunarl, a.g.e., s.46.9 Uzunarl, a.g.e., s.46.10 Tekinda, a.g.makale, s. 657.11 Necib sim, (1328) "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, Medhal", Tarh-i OsmnEncmeni Mecmuas, Say: I, stanbul : 41-52; Babinger, a.g.e., s. 7.


5/24

Sosyal Bilimler Dergisi 111

Sivasl olan Ahmed, Nizm'nin "Hamse-i Nizam" adl eserinin

"skender-nme" ksmn ayn adla evirmi ve Osmanl ehzadesi

Sleyman elebi'ye caize almak dncesi ile sunmu ve bu arada daeserine Osmanl tarihine dair bir blm eklemitir. Nitekim, Ahmed'den

sonra Osmanl tarihi yazan btn mellifler onun eserini kullanmlardr.

"Behet't-Tevrh" in yazar irvanl krullah ve "Tevrh-i l-i

Osman" yazanlardan birisi olan Edirneli Ruh de bunlar arasnda

saylabilir12.

Yine ilk Osmanl tarihileri arasnda saylan veya Osmanllar

zamannda tarih yazanlardan birisi de Ahmed'nin biraderi Hamzav'dir1 .

Emir Sleyman elebi'ye musahiplik yapm olan Hamzav, Hz.

Peygamber'in amcasnn hikayesini ieren "Hamza-nme"

14

adl manzum ve mensur olan ve ok ciltli bir kitap kaleme alm ve bundan sonra da

kendisi bu lakapla anlmaya balanmtr. Aslnda; onun eserinin de

"skender-nme" olduu, Taber v.b. gibi kitaplardan alntlar yaparak,

halka kahramanlk duygularn alamak dncesi ile kaleme alnd ve bir

"skender-i Z'1-Karneyn" hikayesi olduu kabul edilmektedir15.

Bu arada, Necib Asm Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas'nda

"Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, Medhal" isimli makalesinde ilk

Osmanl tarihileri olarak, "Oru Be" ve "Yahi Fakh" i kabul edip

kaydediyorsa da

16

Babinger, "Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri" adleserinde, Osmanl Tarihilerini yle tavsif eder: "Tarih yazcl acemice

olup, hemen hemen birbirleriyle hi ilgili olmayan olaylar destan tarznda

kaleme alnmtr. XV. Yzyl sonuna kadar "Neden-naslc" bir tarih tarz

grlmez. Tarih yazcl, genel manada tarih yazclklarnda olduu gibi,

Tekinda, a.g. makale, s. 657; Babinger, a.g.e., s. 48.13 Necib sim, a.g. makale, 45; Babinger, a.g.e., s. 14-15.14 Bu konuda geni bilgi iin ayrca baknz, Ltf Sezen, Halk EdebiyatndaHamzanmeler, Ankara, 1991.15

Necib sim, a.g. makale, 46.16 Necib sim, a.g. makale, 42.


6/24


uzun zaman sultann stn meziyetlerinden ve onun ihtiaml hayatndan

bahsetmekle geerdi."'7

Yine Necib Asm, Osmanl tarihilerini tavsif ederken, OsmanlPadiahlarnn Fatih Sultan Mehmed Hn'a gelinceye kadar, meydana gelen

olaylarn yazlmasn kimseye emretmemi olduklarn belirtir. Fatih,

Osmanl Tarihini "ehname" tarznda dzenlemesini "ehd"18 ye emretmi

ise de, ad geenin bu ii yapamadan lm zerine, bu konu Fatih

tarafndan bir bakasna havale edilmemitir19. Sultan Bayezid II,

ehnmecilik iini, drs-i Bitlsi'den nesir olarak yazmasn istemi ise de;

O, 80.000 beyit olarak ve "Het Behit" adyla manzum bir eser kaleme

almtr20. Yine II. Bayezid'in Kemal Paa-zde'ye Osmanl Tarihini Trke

olarak yazmasn emretmesi de Osmanl Tarihilii asndan olduka

nemli bir gelimedir21.

Bu arada, Yavuz Sultan Selim devrinde aldran seferinin tarihini

yazmas air "Tli'" ye emredilmi ve yine padiah tarafndah "Scd" ye

de ayn ynde emir verilmitir22. Aslnda ehnmeciliin bir meslek haline

gelmesi Kanun Sultan Sleyman devrinde olmutur. Seyyid Lokman'a

gelinceye kadar ehname yazanlar eserlerini manzum olarak yazarken23

onun halefi olan "Talik-zde Katib Mehmed" manzum ve mensur olarak

ehname yazmtr ve bunun halefi durumunda olan "Hkm Efendi" de

1010 senesi C. hiri (1610 Ekimi balar) sonlarnda mverrih tayin

edilmitir24.

17 Babinger, a.g.e., s. 7.18 Babinger, a.g.e., s. 29-30, 180.19 Necib Asm, (1329) "Osmanl Tarih-nvislerive Mverrihleri ehnameciler", Tarh-iOsmn Encmeni Mecmuas, Say: VII, stanbul: s. 425-43420 Necib sim, ehnameciler, s. 424; Ahmet Uur, (1987) bni Kemal, zmir: s. 20.21 Uur, a.g.e., s. 21-22.22 Necib Asm, ehnameciler, s. 425.23 Necib Asm, ehnameciler, s. 425; Harun Gngr, "SeyyidLokman ve Ouz-nmesi",Trk Dnyas Aratrmalar, Say: 44'ten ayr basm, s. 91-103.24 Necib Asm, ehnameciler, s. 426.


7/24


Yine Necib sim, ilk ehnameciler arasnda ehd, Arif, Efltn-

irvn, Seyyid Lokman, Talik-zde Katib Mehmed, Hkm Efendi25,

Ndiri ve Mlhemi

26

yi zikreder. Btn bu bilgilerden sonra, biz Menkb-nmelerin ve Gazavt-nmelerin tarihimizde ve bilhassa Osmanl tarihindeki

yerini ele almaya alacaz.

I- MENKIB-NMELER

Arapa "menkabe" kelimesinin oulu olan "menkb" sz, bir

insann fazilet, hner ve meziyet gibi vnlecek vasflarn dile getirir27.

Bu konuda baka tarifler de yaplmaktadr: vnlecek gzel i, hareket ve

davran". lk nce Hadis kitaplarnda, Hz. Peygamberin ashabnn meziyet

ve faziletleri hakknda kullanlan menkbn, bir ok tarihi ahsiyetin hal

tercmeleri, baz zmrelerin vgye deer ileri iin de kullanlm olduu

da anlalyor28. Ayrca; menkb kavramndan asl anlalan ise, tasavvufun

douu ile ortaya karak yaylm olan bir anlam olmaldr29. Bu meyanda

mehur tarikatlarn kurucularnn, halifelerin ve tannm eyhlerin hayat

hikayelerini anlatan eserlerdir demek doru olsa gerekir.

Hem szl ve hem de yazl olarak tarihin kaynaklarndan olan

Menkb-nmeler de destanlar gibi, yaplan incelemeler sonucunda nemli

birer kaynak olabilecek eserlerdendir. Menkbelerin zayf ynleri, yani

evliya ve meyihe dair uydurma olanlarnn hangi merkezlerde dnd

25 Necib sim, ehnameciler, s. 426-435.6 Necib Asm, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihlerei ehnameciler", Tarh-i

Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VIII, stanbul: s. 498-49927 Frz-bd, (1304), Kms'l-lVTuht ve Okyans'l-Bast (Kamus Tercmesi), I,ev.: Ahmed Asm Cenn Ayntb, stanbul: s, 513.28 Ahmet Ate, (1970), "Menkb", slam Ansiklopedisi, VII, stanbul: s. 701-702; ayrca baknz: Ktib elebi, (1943) Kef'z-Znn an Esmi'l-Ktbi ve'1-Fnn, II, stanbul: s.1835-1845 "Menkbu'1-mam A'zzam Eb Hanfeti'n-Nu'mn, Menkbu Emir Sultan bi-Bursa, Menkbu'l-Etbb, Menkbu Bahddin, Menkbu eyh a'ban Efendiyi'l-Kastamon, Menkbu Hnervern v.b. gibi.29 Ahmet Yaar Ocak, (1992), Kltr Tarihi Olarak Menkbnneler (Metodolojik BirYaklam), Ankara: s. 26.


8/24


tespit edilebilir ve bu tespitten sonra uydurma olanlarnn dnda kalan

haberler tenkit esaslarna tabi tutularak, onlardan yararlanlabilir. Bu

menkbeler, eitli memleketlerin dnce yaplar zerindeki etkilerinigstermesi bakmndan nemli belgelerdir. Zira, bu menkbelerde eyhlerin

hayatlarna ait geni ve onlarn kerametlerine dair hikayelerde tarihi olaylara

deinilmektedir30. Menkb-nmelerde; konusu olan ahslarn yaptklar

iler, mezarlarnn yerini ve devirlerinin dnce tarzn belirlemek

mmkndr31

.

Menkb-nmelerle ilgili olarak yle grler de vardr: slam

dininde, eitli vesilelerle kendini gstermi insanlar hakknda yazlan ve

Avrupallarca "hagiographie" denilen kitaplar, menkb-nmelerin rneini

tekil ederler. Bu kitaplar;

1) Dini kahramanlarn, yani din urunda savaanlarn hayat

hikayelerinden ve maceralarndan, olaanst kuvvetlerinden spz ederler ki

-bunlara Danimend-nme ve Battal-nme adlar verilir. Bu eserlere, bu

gnk ifade ile dini mahiyette destn eserler demek daha doru bir ifade

eklidir.

2) Zht ve takvasyla hret bulan veya yle olmasa bile halk

arasnda bu ekilde tannan ve Avrupallarn "saint" dedikleri veliler

hakknda yazlan menkb-nmeler olarak ele alnabilir32. zellikle, ikinci

gurup menkbelerde; 160 H/ 776-77 de len brahim Edhem gibi zht ve

takva sahipleri ile, zht ve takvasnn yannda tarikat kuranlar veya 1014 H/

1605-1606 da lm olup Msr'da kendi adna bir tarikat kurmu olan

brahim Glen gibi, bir tarikatn kurulmasna vesile olanlar, zht ve takva

perdesi altnda siyasi bir akmn kurucular - Bedreddin Simv, Uzun Hasan

ve eyh Cneyd gibi- grlmektedir.

30 Zeki Velid Togan, (1985; Tarihte Usl, stanbul: s. 49.31 Mbahat S. Ktkolu, (1991),Tarih Aratrmalarnda Usl, 2. bs., stanbul: Kubbealt

Neriyat, s. 20.32 Tahsin Yazc, (1986), Ariflerin Menkbeleri I, stanbul: nsz, s. XXVII.


9/24


Yukarda bahsedilmi olan velilerin, tasavvuf erbabnn ve byk

zatlarn hayat hikayelerinden bahseden eserler VI. hicr ve XII. milad

yzyldan itibaren bamsz kitaplar halinde yazlmaya balanmtr.

A) MENKIB-NMELERN MUHTEVASI

Menkb-nmeler, yazlm olduklar devrin bir tr dini, sosyal, ruhi

ve siyasi panoramas mahiyetinde olup, edebiyatta da nemli bir yer igal

etmektedirler. Bir ka mstesna, slam byklerinin hayatlarna dair olan bu

menkb-nmeler, zerinde durularak henz daha gerei gibi

incelenmemitir33. Bununla beraber, en ok zerinde durulan ve Mevln'y

konu edinmesi sebebiyle de daha ok tannan Eflk'nin "Menkbu'l-

Arifn" adl eseridir34.

Menkb-nmelerde, hemen hemen devrinin her trl olay ve

ahslar hakknda bilgiler bulunabilir. Bu ynyle de bahse konu eserler

ayn zamanda bir tarih kitab nitelii kazanrlar. Bu tr eserlerde; konu

edindii ahslarn, olaylarn ve menkbelerin cereyan ettii blgelerin tarihi,

ksmen de olsa sosyal durumu ve mehur kiilerin, bilginlerin ve airlerin

haklarnda ok defa baka kaynaklarda bulunmayan nemli bilgiler verilir.

Bu tr bilgiler, bazen eserin asl konusu ile ilgili olanlar glgede brakabilir.

te, bu tr eserlerden birine Muhy-yi Glen'nin eserlerinde rastlamak

33 zerinde alma yaplm olan baz menkb-nmeler: Necmi Atik, (1997), Yesevlik veCevhiru'l-Ebrr min Emvci'I-Bihr, (Y. Lisans) ASBE, Ankara; smail Hakk Mercan,(1990) Menkb-Nme-i eyh Evhadeddin Kirmn, (Y. Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:;Elvan elebi, (1995), el- Menkbu'l-Kudsiyye f Mensbi'l-nsiyye, Haz.: . Ernsal-A.

Y. Ocak, Ankara:; Esat Coan, (1996); Maklt- Hac Bekta- Vel, sad. Hseyin zbay, Ankara:; Ahmet Eflak, (1995), Ariflerin Menkbeleri, I-II, ev. Tahsin Yazc, Ankara:;smail Hakk Mercan, (1996), eyh Aleddin Ali b. Yahya es-Semerkand veMenkbnmesi'nin Transkribe, Tahlil ve Tenkidi (Dr. Tezi), Erciyes SBE, Kayseri: vb.

gibi'4 Tahsin Yazc, a.g.e, nsz, s. 11.


10/24


mmkndr. Onun eserleri incelendii zaman, bilhassa Osmanl tarihi iin

ilgi ekici bilgilerin elde edilebilecei kuvvetle muhtemeldir35.

1) MENKIB-NMELERN ZELLKLER

Menkb-nmelerin zelliklerinin slup ve dil ynnden olmak

zere iki ynden ele alnmas mmkndr.

a) MENKIB-NMELERN SLUBU

Menkb-nmelerin slubu genelde sade ve halkn anlayabilecei bir

tarzda olmas ynyle nemlidir. Bununla beraber, ait olduklar yzyln

geerli olan geleneklerine uyularak Arapa-Farsa-Trke ifade biimleri ve

yine dilde ksa da olsa iirler ve daha ok an bir Trke ile kurulmu ksa

ve ak nesirler bulunur.

Menkb-nmelerde, menkbe sahibine ait hatralar, yer yer ata

szleri; Trke, Arapa ve Farsa beyitler, ayet ve hadisler ile byk zatlarn

szlerine yer verilir.

b) MENKIB-NMELERN DL

Menkb-nmelerde en nemli husus onlarn, okuyanlar tarafndan

kolaylkla anlalabilir olmasdr. Bu sebeple, hitap ettii topluluun dili ile

yazlm olmas olduka nemlidir. Bununla beraber, menkb-nmeler

dilde (Arapa-Farsa-Trke) yazlm olup, yazlm olduklar dillerin

dilbilgisi kurallarna uygun olarak kaleme alnmlardr. Baz menkb-

nmeleri yazanlar avamdan da olsalar, genellikle menkbeyi yazan kii

eyhin yaknnda bulunan ve onu iyi tanyan birisidir. Ayrca, bu kii alim

birisi de olabilir. Mesela, Menkbu'I-rif'ni kaleme alan Eflk Dede,

Tahsin Yazc, (1982), Menkb- brahim-i Glen, Ankara: nsz, s. XXVII.


11/24


12/24


50 nin zerinde menkb (mezhep imamlar, din ve tarikat bykleri v.b.

gibi) dan bahsedilmektedir.

a) TARKAT BYKLENN MENKIBELER

Bu tr eserler; tarikat kurucularnn, onlarn halfelerinin ve mehur

eyhleri konu edinen menkb-nmelerdir.

Menkb- Sipehslr; Mevln'dan, babasndan, halifelerinden ve

mritlerinden bahseder. Menkbu'l-rifn; Eflk'nin bu eseri de yine

Mevln ve evresi ile ilgilidir. Reaht Ayn'l-Hayt, Menkb-

a'bniyye, Semert'1-Fud fi'1-Mebdei ve'1-Me'd, Menkb-

Melmiyye-i Bayrmiyye, Hediyyet'l-hvn, Silsile-nme-i Tark-iCelvetiyye, Menkb- mm A'zm, Menkb- Mevln, Menkb- Emir

Sultan, Menkb- Hac Bekta- Vel, Menkb- eyh brahim Glen,

Menkb- Akemseddn40, Menkb- Evhadeddn Kirmn41 v.b. gibi.

b) TARH KAYNAI OLAN BAZI MENKIB-NMELER

Yukarda da ifade ettiimiz gibi, menkb-nmler tarih iin nemli

birer kaynak zelliine sahiptirler. imdi bunlardan bazlar hakknda ksa

ksa bilgiler vermeye alalm.

Menkb- l-i Osman T Yldrm Hn'a Gelince; bilinen en eski

Osmanl tarih yazcs olan Yahi Fakh tarafndan kaleme alnm olan eser,

k paa-zde ve Oru Be gibi tarihilerin eserlerine kaynaklk etmitir42.

40 Levend, a.g.e., s. 427-439.41 Bu konuda geni bilgi iin baknz, smail Hakk Mercan, (1990) Menkb-Nne-i eyhEvhadeddin Kirmn, (Y. Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:42 Babinger, a.g.e., s. 11.


13/24


Menkb- Sultn Osman; Hseyin b. Abdullah tarafndan kaleme

alnd tahmin edilen eser, II. Osman'n biyografisini ve Mays 1622 deki

Yenieri isyann anlatr43

.

Menkb- Sultn Sleyman (Risle-i Padih-nme); Eyyb bu

eserinde, Knn Sultn Sleyman dneminin nemli olaylarn ve zellikle

mimar faaliyetlerini anlatr .

Menkb-nme-i Mahmd Paa (Mahmd-nme); Karamam

Mahmd Paa'nn 1474 ylnda idam edilen Sadrazam Mahmd Paa-i

Vel'nin hayatna dir yazm olduu bir eserdir45.

Menkb-nme-i Tc'l-Arifn; Ak paa-zde'nin damad olan

Seyyid Velayet eyh Eb'l-Vef'y metheden bu eser, ad geenin hakknda

geni bilgileri iermektedir46.

Menkb- Melmiyye-i Bayrmiyye; Mstakm-zde SleymanSa'deddn'i nl Bayrm veya Melm dervilerinin biyografileri ile ilgili

eseridir.47

c) SALTUK-NME

Anadolu'nun ve Rumeli'nin Trklemesi ve slamlamasn salayan

baz etkenler vardr ki ; "Gziyn- Rm", "hiyn- Rm", "Bciyn-Rm" ve "Abdaln- Rm"48 gibi adlarla anlan faal, heyecanl, imanl ve

topluluklar sevk eden nc kiilerin her biri halkn muhayyilesinde birer

kahraman, vel, bilgin ve mutasavvftr. te Sar Saltuk da sz edilen byk

4j Babinger, a.g.e., s. 173.44 Bu konuda geni bilgi iin baknz, Mehmet Akku, (1991), Menkb- Sultan Sleyman(Risle-i Padih-nme), Ankara: Kltr Bakanl Yayn; Babinger, a.g.e., s. 72.45 Babinger. a.g.e., s. 27.46 Babinger. a.g.e., s. 39.47 Babinger, a.g.e., s. 345.48 Fuad Kprl, (1988), Osmanl Devlet'nin Kuruluu, 3. bs., Ankara: Trk Tarih

Kurutrmu Yaym, s. 84-102. Ayrca baknz, k Paa-zde, Dervi Ahmed k, (1990),k Paaoh Tarihi, 2. bs., Haz.: Atsz, Ankara: M. Eitim Bak. Yayn.


14/24


ahsiyetlerden birisidir. Halkn dncesinin deer yarglarna gre; gz,

bilgin, mutasavvf ve mcahit bir kiidir49.

Saltk-nme50

, XIII. Yzyl alp erenlerinden olan bu kiininmaceralarn anlatan destn bir eserdir. Anadolu ve Rumeli'nin Trkler

tarafndan fethi srasnda pek ok savaa katlan ve kahramanlklar gsteren

Sar Saltuk, daha salnda destn bir ahsiyet haline gelmi ve menkbeleri

dilden dile yaylmaya balamtr51.

Bu eseri derleyen Eb'1-Hayr- Rm, kendi ifadesine gre Sultan

Cem'in istei zerine bahse konu menkbeleri halkn arasndan toplamtr.

XV. Yzyln sonlarnda kaleme alnm olan Saltk-nme, bir slm-Trk

destandr. slm-Trk destan zincirinin bir halkasn oluturan bu eserde,

destn, tarih, ve din unsurlar mevcuttur. Saltk- nme; Eb Mslim-iHorasan, Danimend-nme ve Battal-nme ile byk lde benzerlikler

gstermektedir52.

Anadolu'nun fethi yllarnda, asker fetihlerin yan sra manev fetih

diyebileceimiz bir baka kltr hadisesi iinde, Horasan Erenleri, Ahler

v.b. nin yannda, en nemli rol oynayan zmre, "Gziyn- Rm" olmutur.

Bunlar arsnda, zellikle Battal Gz, Danimend Gz ve Sar Saltuk Gz -

bir btnlk ierisinde ve alplk taraflar gittike azalarak- nemli

fonksiyonlar ifa etmilerdir. Bu yzden, destanlarn incelenmesinin Trk

Kltr Tarihi asndan birinci dereceden nemleri vardr5j. Esasen, Eb'l-

Gz Bahadr Hn54'n, Rei'd-Dn55'in, Kagarl Mahmd56'un ve Dede

Korkut hikayelerinin, o devirdeki Trkmenlerin yaaylarnn

Kemal Yce, (1987), Saltk-nme'de Tarih, Din ve Efsnev Unsurlar, Ankara: KltrBak. Yayn, s. XII1-XIV.50Babinger, a.g.e., s. 179.51 kr Akaln, (1988,), Saltk-nme I, Ankara: Kltr Bak. Yayn, s. III.52 Yce, a.g.e., s. XIV.53 Yce, a.g.e., s. 3.54 Baknz: Trk eceresi (ecere-i Trk), stanbul 1343 H/ 1925.55 Baknz: Cmi'u't-Tevrh, ner.: A. Ate (Seluklular ksm), Ankara 1960.56 Baknz: Kagarl Mahmud, (1941), Dvnu Lugati't-Trk, ev.: Besim Atalay,

Ankara:Milli Eitim Yaynevi.


15/24


aydnlatlmasnda oynad rol kadar, ayn eyin XV. Yzyl Osmanl Trk

toplumu asndan Saltk-nme iin de sz konusudur3 .

Saltk-nme'deki menkbeler iki gurupta ele alnabilir. Birinciguruptakiler, Anadolu ve Rumeli'de cereyan eden hadiseleri konu

edinenlerdir ki; bunlar Sar Saltuk'un savalaryla beraber Anadolu'da yani

bir devlet olarak Osmanl Devleti'nin kuruluu, Trklerin Rumeli'ye

geileri, Anadolu ve Rumeli'nin Trkletirilmesi ve slamlatrlmas ve

dnemin nde gelen ahslaryla ilgili bilgilere rastlanr.

kinci gurup menkbeler ise; Onun Hindistan, Habeistan, Kuhistn,

Cinnistn, Kaf Da v.b. yerlere yapt seferleri ve buralardaki olaan st

hadiseleri konu edinmektedir. Btn bu bilgilerin altnda, Saltk-nme;

mill tarihimizi, edebiyatmz ve folklorumuzu ilgilendiren en nemli bireser konumundadr .

II- GAZAVT-NMELER

Arapa "gaza" kelimesi ile, Farsa "nme" kelimesinden meydana

gelen "gazavt-nme" kelimesi, Trk Edebiyatnda dmanla savalar veya

aknlar zincirinin tasvir edildii eserlerin genel addr.

Gaza, cenge gitmek ve cenk etmek anlamlarna gelir. Aslnda, din

dmanlar ile yaplan savalara "cihd" ad verilmekte olup, gaza kelimeside bu anlamda kullanlmaya balanmtr. Arap edebiyatnda, gazalar ve

gazilerin kahramanlklarn anlatan eserlere "megz" ad verilmitir. Trk

edebiyatnda ise bu tr eserlere "gaz-nme" veyahut da "gazvt-nme" ad

verilmi ve bu ad altnda toplanmlardr39. Geri, Arapa gazavat60

' Yce. a.g.e., s. 4.5S Akaln, Saltk-nme II. s. III.59 Agh Srr Levend, (1956), Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-nmesi,

Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn, s. !, Trk Edebiyat Tarihi I, Ankara: 1988, Trk Tarih

Kurumu Yayn s. 158; Hseyin (Gazi) Yurtlaydn. (1962), "Gazavl-nmeler'e EK lif,(A..) lahiyat Fakltesi Dergisi, Ankara: A. . Basmevi, X/ 167-174.


16/24


kitaplarna da olduka sk rastlanr. Bu eserler de yine slm'n cihad ve fetih

politikas dorultusunda yazlm eserlerdir.

A) GAZAVT-NMELERN MUHTEVASI

Trk edebiyatnda, genelde bir tek sava konu edinen eserlere

"gazvt-nme" ad verilmitir. Bunlara bazen kronik adnn da verildii

grlmektedir61. Aslnda, gazalarda fetih veya zafer bahis konusu deildir ve

gaza sadece savatr.

Bir ehrin62 veyahut bir kalenin alnmasn anlatan eserler de "fetih

name"63 adn alr. Ayrca; fetihleri ve dmann yenilmesi ile sonulanan

savalar hikaye eden fetih-nmelere "zafer-nme"64 ad da verilir. Bu eserler

sonralar birbiri ile kartrlm, fetih-nme ve zafer-nmelerin hepsine

gazvt-nme ve son devirlere ait savalar hikaye eden eserlere de genel

olarak zafer-nme denilmitir.

Btn bu eserler, Osmanl tarihinin bazen eksik kalm veya

braklm olan noktalarn aydnla kavuturan birer nemli belgelerdir.

Tarihin seyrini deitiren, yahut yerli ve yabanc bir ok slalenin kaderini

izen eserlerden ou, btn ayrntlaryla grlr.

Gazavt-nmelerde;

a) Padiahlardan birinin hayatn odak yaparak, onun zamanndakieserlerle belli bal olaylar tasvir eden manzum ve mensur eserler ki "selm-

nmeler" ve "sleyman-nmeler" bu gurup eserler arasnda n sray alrlar.

Bu konuda baknz: Kayhan Atik, (1990), Gazavt- Mesleme (b. Abdlmelik), (Y.Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:61 Levend, Gazavt-nmeler..., s. 4.62 Babinger, a.g.e., s. 112 (Fethnme-i stanbul).63 Babinger, a.g.e., s. 261 (Fethnme-i Kamanie).64

Babinger, a.g.e., s. 73 (Zafer nme-i Sultan Sleyman Hn).


17/24


b) Vezirlerden veya nl komutanlardan birisinin gazalarn tasvir

eden gazvt-nmeler. Bunlar arasnda Barbaros Hayreddin Paa65, Kprl

Fazl Ahmed Paa66

, Tiryaki Hasan Paa67

, zdemirolu Osman Paa v.b.gibi paalarn ahsiyetleri etrafnda toplanan eserler bu tre rnek tekil

ederler.

c) Belli bir seferi veyahut bir kalenin alnmasn anlatan gaz-

nme, fetih-nme veya zafer-nmeler bu trn rnekliini tekil ederler.

B) GAZAVT-NMELERN ZELLKLER

Gazvt-nmeler, daha ok birer tarih niteliini tarlar. Bununla

beraber, hamas ve destn karakter tayanlara da rastlanr. Yukarda da belirtildii zere; gazvt-nmeler, tarihlerde yer alan savalar hakknda ve

onlarn eksik brakt yerleri tamamlar ve hem de savalar btn

ayrntlaryla anlatt iin daha canl ve daha alml olurlar68.

Gazavt-nmelerde, yabanc kaynaklarn da kabul ettikleri olaylar

hakknda derin ve geni bilgiler ile yer ve ahs adlar zerinde mutabakat

vardr. Mesela, "Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve

Varna Savalar (1443-1444) zerinde Anonim Gazavt-nme)" isimli

eserde, Macar kral ve askeri ile ilgili geni bilgiler, onlarn eli ve esirlere

kar davranlar, dier kral ve despotlar hakknda da ayrntl malumat bulunmaktadr. Ad geen eser, Ak Paa zade Tarihi gibi yerli

kaynaklarla da karlatrld zaman, belirtilen konularda byk bir

mutabakat ve uyum bulunmaktadr69.

Babinger, a.g.e., s. 72.66 Babinger, a.g.e., s. 238 (Cevhir't-Tevrih).67 Babinger, a.g.e., s. 136.68 Levend, Trk Edebiyat Tarihi I, s. 158.69

Baknz; Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve Varna Savalar (1443-1444) zerinde Anonim Gazavt-nme), Haz.: Halil tnalck-Mevlud Ouz, Ankara 1989.


18/24


C) GAZAVT-NMELERN TARH DEER VE NEM

Osmanl tarih yazclnda nemli bir tr olan "Gazavt-nme" ler,

esas itibari ile, bir padiah devrini anlatan ya da geni olarak "Tevrh-i l-iOsman" tipinde eserlerdir. Bunlar, bazen kroniklerle birlikte de

deerlendirilirler. Osmanl tarihlerinin bazlar hilkatten (Hz. Adem'in

yaratl) , bazlar da Osmanl hanedannn ortaya kndan ve bazlar da

belli bir devreye ait eserler olmakla beraber; edeb eserler arasnda, belli

bal gazalar tasvir edenler de bulunmaktadr. Ahmed'nin skender-

nme'si, Talcal Yahya Bey'in Usl-nme'si bu tr eserlerdir.

Bununla beraber, yukarda da deinildii gibi gaz-nme veya zafer-

nme adn tayan eserler de vardr ki bunlar, byk bir tarih kitabnn

deiik blmlerinden olumaktadr. Bunlar, bazen ayr bir cilt tekil ettiiiin bu eserlere byle bir ad verilmi olmasnn doal olduu kadar, daha

sonra mstensihler tarafndan da isimlendirilmi olabilmektedir. Mesela;

"Tc't-Tevrih"in II. Bayezid zaman ile ilgili blm {'RisIetn f

Trh-i Sultn Bayezid Hn" adyla kaydedilmitir. Hasan Bey-zde

tarihinden alnm bir para da "Trh-i Sultn Sleyman Hn" ismiyle

ktphane kaytlarna gemitir. Hoca Selim Efendi adna kaytl "Trh-i

Feth-i stanbul"71 adl eser de "Knh'l-Ahbr" in Ftih devrine ait

blmdr.

D) BAZI GAZAVT-NMELER VE

DEERLENDRLMES

Gazavt-nmeler bir tarih srasna gre ele alnabilir. Bunlarn,

padiahlarn zamanna gre ele alnmas daha iyi olacaktr.

Bu tre rnek olarak; Mneccimba Ahmed b. Lutfullah'n Cmi'u'd-Dvel'i, GeliboluluMustafa l'nin Knh'l-Ahbr adl eseri v.b. gsterilebilir.71 Babinger, a.g.e., s.283.


19/24


a) II. MURAD ZAMANI

1- Gazavt-nme: Gelibolulu Zf Mehmed'in II. Murad'n

gazalarn tasvir eden bir eser olup. nshas bulunamamtr.

2- Gazavt- Sultan Murad b. Mehemmed Hn: zladi ve

Varna (1443-44) zerine Anonim Gazavt-nme. Prof. Halil nalck ve

Mevlud Ouz tarafndan Trk Tarih Kurumu yaynlar arasnda neredilen

bu eser, 70 varak (yaprak) olup sonu eksiktir.

b) FATH ZAMANI

1- Trih-i Eb'1-Feth: Tursun Bey'in Fatih dnemini ieren

eseridir ve Mertol Tulum tarafndan yayna hazrlanan bahse konu eserTercman Gazetesi yaynlar arasnda (tarihsiz) ve Damla yaynlar72

arasnda neredilmitir.

2- Mahrsa-i Fetl-i Kostantniyye: Tc-zde Ca'fer

elebi 'nin eseridir.

3- Trh-i Fcth-i Kostantniyye: Kemal Paa-zde'nin

eseridir . Byk bir ihtimalle Tevrh-i Al-i Osman75 adl Osmanl Tarihine

dair ilk mufassal ve II. Bayezid'in emri ile kaleme alnan Fatih devrine ait

VII. Deftercinden bir ksm olup, eitli ktphanelere bu adla

kaydedilmitir.

Fazla bilgi iin baknz, Tursun Bey (Tr-i Sina Bey), (1977), Trh-i Ebii'1-Feth, Haz.:Mertol Tulum, stanbul:" Babinger, a.g.e., s. 56; Ayrca baknz, Tarih-i Osmn Encmeni Mecmuas lavesi,

stanbul 1331; Feridun Emecan, (2001), "stanbul", Diyanet slam Ansiklopedisi, XXIII,istanbul: Diyanet Vakf Yayn, s. 212-220.

lyas elebi, (2002), "Kemal Paazade, EserlerP, Diyanet slam Ansiklopedisi, XXV, Ankara:, Diyanet Vakf Yayn s. 245-247.75 Babinger, a.g.e., s. 70; Ayrca fazla bilgi iin baknz Ahmet Uur, (1996), Kemalpaa-Zade bn Kemal, Ankara:'*' erafcttin Turan tarafndan 1957 senesinde neredilmitir.


20/24


4- Feth-i Kostantniyye: mam-zde Mehmed Es'ad'n, II.

Mahmud'un emri ile yazm olduu eseridir77. stanbul zerine Fatih devrine

kadar yaplm olan fetih giriimleri anlatlr.

5- Brika-i Zafer: Namk Kemal'in stanbul'un fethine dair

1861 de yazm olduu eseri78 olup, sz konusu eser 1290 ve 1305 yllarnda

iki defa baslmtr.

6- Fatih Devri Tarihi: Bak'nin manzum olarak kaleme ald

eseridir.

c) II. BAYEZD ZAMANI

Menkb- Sultan Bayezid Hn bn M. Hn, Byezid-nme79,

Sef'nin Feth-i nebaht ve Moton80, Mora Fethi, Kutb-nme yahut Kssa-i

Midilli81, Sinoplu Sef' nin Gazavt-nmesi ", Edirneli Hayreddin'in

Gazavt-nmesi, Prizrenli Sz elebi'nin nl aknclardan Mihalolu Ali

Bey83'in gazalarn tasvir eden Gazavt-nme adl mesnevisi.

d) I. SELM ZAMANI

kr-i Bitls'nin Selm-nmesi, skpl shak elebi'nin Selm-

nmesi, Kalkandelen'li Scd'nin Selm-nmesi, Kef'nin Selm-nmesi,

Babinger, a.g.e., s. 385.8 Babinger, a.g.e., s. 403.9 Babinger, a.g.e., s. 61.0 Babinger, a.g.e., s. 55-56.1 Babinger, a.g.e., s. 36.2

Babinger, a.g.e., s. 55-56.3 Babinger, a.g.e., s. 38.


21/24


Sheyl'nin Selm-nmesi, Sa'd b. Mte'l'in Selm-nmesi, Seny'nin

Selm-nmesi, Muhy elebi'nin Selm-nmesi84 v.b. gibi.

Ayrca, Knn ve halefi olan padiahlar zamannda da Gazavt-nme rnei saylacak bir ok tarihi eser, fetih-nmeler ve zafer-nmeler de

grlmektedir.

SONU

Osmanl tarih yazclnn nemli bir blmn tekil eden

Gazavt-nmeler zerine derinlemesine bir alma yaplamamtr. unu

hemen belirtmek gerekmektedir ki, elde mevcut olanlar dnda daha bir ok

gaz-nmeler bulunduu dnlmektedir. Bu gaz-nmelerin phesiz

hepsinin tarihi deeri ayn olmayabilir. Bunlar arsnda, sefere ktan

itibaren, karargahn kuruluuna kadar geilen yollar85, varlan menzilleri,

gnleri ve saatlerine kadar tespit eden, savan balad andan sonra

meydana gelen hcumlar ve savunmalar btn detaylarna kadar aklayan,

nihayet silah ve malzeme miktarlarn bile belirten nemli eserler bulunduu

gibi, olaylar geitiren bir tarzda hikaye eden, verdikleri bilgiler bakmndan

hibir deer tamayan eserlerin de bulunduu bilinmektedir. Temennimiz

bu eserler zerinde ciddi almalarn yaplmas ve gn yzne

karlmasdr86.

84 Babinger, a.g.e s. 57-61; Yavuz devri iin baknz, Ahmet Uur, (1989). Yavuz SultanSelim, Kayseri: Erciyes n. Yayn, 160 s. Eser, MEB tarafndan II. defa baslmtr.85 Geni bilgi iin baknz, Feridun Ahmed Bey, (1275), Mnet's-Seltn I-II, stanbul:86 Bu konuda geni bilgi iin baknz, Agah Srr Levend, (1956), Gazavt-nmeler ve

Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-nmesi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.


22/24


KAYNAKLAR

Ahmet Eflak, (1995), Ariflerin Menkbeleri, I11, ev. Tahsin Yazc, Ankara:

Trk Tarih Kurumu Yayn.

Akaln, krSaltk-nme I, Ankara 1988.

Akku, Mehmet (1991), Menkb- Sultan Sleyman (Risle-i Padih-nme),

Ankara: Kltr Bakanl Yayn.

k Paa-zde, Dervi Ahmed k, (1990), k Paaolu Tarihi, 2. bs., Haz.:

Atsz, Ankara: Milli Eitim Yayn.

Ate, Ahmet (1970)"Menkb", slam Ansiklopedisi, VII, stanbul: Milli Eitim

Yaym, s. 701-702.

Necmi Atik, (1997), Yesevlik ve Cevhiru'l-Ebrr min EmvciT-Bihr, (Y.

Lisans) ASBE, Ankara:

Atik, Kayhan (1990), Gazavt- Mesleme (b. Abdlmelik), (Y. Lisans), Erciyes

SBE, Kayseri:

Babinger, Franz (1992), Osmanl Tarih Yazarlar ve Eserleri, 2.bs., ev.: Cokun

ok, Ankara: Kltr Bakanl Yayn.

Coan, Esat (1996), Maklt- Hac Bekta- Vel, sad. Hseyin zbay, Ankara:

Kltr Bakanl Yayn.

elebi, lyas (2002), "Kemal Paazade, Eserleri, Diyanet slam Ansiklopedisi,

XXV, Ankara: Diyanet Vakf Yayn, s. 245-247.

Ecer, A. Vehbi (1991), slam Tarihi Dersleri (Metod-Kaynak-lk Devir), Kayseri:Erciyes n. Yayn. . .

Elvan elebi, (1995), el- Menkbu'l-Kudsiyye f Mensbi'l-nsiyye, Haz.: .

Ernsal-A. Y. Ocak, Ankara:

Ferdn Ahmed Bey, (1275), Mnet's-Seltn I-II, stanbul: Matbaa-i mire.

Frz-bd, (1304), KmsT-Muht ve OkyanusuT-Bast (Kamus Tercmesi),

I, ev.: Ahmed sim Cenn Ayntb, stanbul: Matbaa-i mire.


23/24


Gazavt- Sultan Murad b. Mehmed Hn (zladi ve Varna Savalar (1443-

1444) zerinde Anonim Gazavt-nme), (1989), Haz.: Halil nalck-

Mevlud Ouz, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.

Goldziher, Ignace (1993.), Klasik Arap Literatr, ev.:Azmi Yksel-Rahmi Er,

Ankara: maj Yaynlar.

Gngr Harun, "Seyyid Lokman ve Ouz-nmesT, Trk Dnyas Aratrmalar,

Say: 44'ten ayr basm, stanbul: Tarihsiz, Trk Dnyas Vakf Yayn, s.

91-103.

Hizmetli, Sabri (1991), slam Tarihilii zerine, Ankara: Diyanet . Bakanl

Yayn.

Ktib elebi, Mustafa b. Abdullah (Hac Halfe), (1941), Kef'z-Znn an

EsmiT-Ktbi ve'1-Fnn II, stanbul: Milli Eitim Yayn.Kprl, Fuad (1988), Osmanl Devlet'nin Kuruluu, 3. bs., Ankara: Trk Tarih

Kurumu Yayn.

Ktkolu, Mbahat S. (1991), Tarih Aratrmalarnda Usl, 2. bs., stanbul:

Kubbealt Neriyat.

Levend, Agah Srr (1956), Gazavt-nmeler ve Mihalolu Ali Bey'in Gazavt-

nmesi, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.

Levend, Agah Srr (1988), Trk Edebiyat Tarihi I, Ankara: Trk Tarih Kurumu

Yayn.

Mercan, smail Hakk (1990), Menkb-Nme-i eyh Evhadeddin Kirmn, (Y.Lisans), Erciyes SBE, Kayseri:

Mercan,smail Hakk (1996.), eyh Aleddin Ali b. Yahya es-Semerkand ve

Menkbnmesi'nin Transkribe, Tahlil ve Tenkidi (Dr. Tezi), Erciyes

SBE, Kayseri:

Necib Asm, (1328), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri, MedhaP, Tarh-i

Osmn Encmeni Mecmuas, Say: I, stanbul: Matbaa-i mire.


24/24


Necib sim, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri ehnameciler",

Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VII, stanbul: Matbaa-i

mire.

Necib sim, (1329), "Osmanl Tarih-nvisleri ve Mverrihleri ehnameciler",

Tarh-i Osmn Encmeni Mecmuas, Say: VHI, stanbul: Matbaa-i

mire.

Ocak, Ahmet Yaar (1992) Kltr Tarihi Olarak Menakbnameler (Metodolojik

Bir Yaklam), Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.

Sezen, Ltfi (1991), Halk Edebiyatnda Hamzanmeler, Ankara: Kltr Bakanl

Yayn.

Tekinda, ehabettin (1971), "Osmanl Tarih Yazcl", Belleten, XXXV/ 140,

Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn, s. 655-663.

Togan, Zeki Velid (1985), Tarihte Usl, stanbul: Enderun Yaynevi.

Tursun Bey (Tr-i Sina Bey), (1977), Trh-i Eb'I-Feth, Haz.: Mertoi Tulum,

stanbul: Damla Yaynevi.

Uur, Ahmet (1996), Kemalpaa-Zade bn Kemal, Ankara: Milli Eitim Yayn.

Uur, Ahmet (1989), Yavuz Sultan Selim, Kayseri: Erciyes n. Yayn.

Uzunarl, smail Hakk (1988), Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu

Devletleri, Ankara: Trk Tarih Kurumu Yayn.

Yazc, Tahsin (1982), Menkb- brahim-i Glen, Ankara: Trk Tarih Kurumu

Yayn. Yurdaydn, Hseyin (Gazi) (1962), "Gazavt-nmeler'e EK ///", (A..) lahiyat

Fakltesi Dergisi, Ankara: Ankara n. l. Fak. Yayn, X/167-174.

Yce,Kemal (1987),Saltk-nme'de Tarih, Din ve Efsnev Unsurlar, Ankara:

Kltr Bakanl Yayn.

Documents

TÜRK TARİHİNİN KAYNAKLARINDAN OLAN BAZI MENAKIBNAM