Türkçe - Tudem · 2020. 4. 16. · Sorular ve Çözümler Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve ... METİN TÜRLERİ..... 130 Etkinlik: Yanıtlayalım ... Okuma

KAZANIMODAKLI

5Konu Anlatımı • Bol Alıştırma

Çözümlü Sorular

Türkçe

KAZANIM ODAKLI HBA5.SINIF / TüRKÇE

©Tudem Eğitim Hiz. San. ve Tic. AŞ

1476/1 Sokak No: 10/51 Alsancak / Konak / İZMİR

YAZARL AR: Tudem Yazı Kurulu

DİZGİ VE GRAFİK: Tudem Grafik Ekibi

BASKI VE CİLT: Ertem Basım Yayın Dağıtım San. Tic. Ltd. Şti.

Eskişehir Yolu 40. km Başkent OSB 22. Cadde No: 6 Malıköy / ANKARA

0 312 284 18 14

ISBN: 978-605-285-094-7

YAYINEVİ SERTİFİKA NO: 45041

MATBAA SERTİFİKA NO: 16031

Tüm hakları saklıdır.

Bu yayının hiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin önceden yazılı izni olmaksızın

tekrar üretilemez, bir erişim sisteminde tutulamaz, herhangi bir biçimde

elektronik, mekanik, fotokopi, kayıt ya da diğer yollarla iletilemez.

www.tudem.com

Sevgili Öğrenciler,

Kültürel ögelerden biri olan dilimiz, aynı zamanda kültürün kuşaklar arasında aktarılmasını sağlayan en önemli araçtır. İnsanların birbirleriyle anlaşmaları ve bu şekilde bir toplum oluşturmaları, ortak dile sahip olmalarına bağlıdır. Her ulusun bir dili vardır. Bu dil sayesinde birbirimizle iletişim kurup yaşantılarımızı paylaşarak gelenek ve göreneklerimizi gelecek nesillere aktarıyoruz. Toplumumuzun günümüze kadar birlik ve beraberlik içinde gelmesi de kullandığımız dilimiz sayesinde olmuştur.

Bu kadar önemli olan dilimiz, uzunca bir süre başka dillerin etkisi altında kalmıştır. Böyle zamanlarda toplumumuzun çeşitli kesimleri arasında kopukluk olmuştur. Bunu gören Atatürk birçok konuda olduğu gibi dilimizin de gelişmesine öncülük etmiş ve onu bugünkü çağdaş yapısına kavuşturmuştur.

İşte bu önemli bilgiler ışığında hazırlanan bu kitapta Millî Eğitim Bakanlığınca hazırlanan öğretim programını temel aldık. “Çocuk Dünyası, Millî Mücadele ve Atatürk” gibi temalarla sözcükte anlam, cümlede anlam, paragraf, yazım kuralları, noktalama işaretleri... gibi birçok konuyu seveceğiniz ve anlayacağız şekilde bol örneklerle anlattık.

Bu kitap yeni şekillenmekte olan dil birikiminize temel oluşturup derslerinizde en büyük yardımcınız olacaktır.

Başarı dileklerimizle...

YazıKurulu

Kazanım Odaklı

: Hepsi 1 Arada

Bol AlıştırmaBireysel ve pekiştirici alıştırmalar kazanımların yerleşmesine daha fazla katkı sağlıyor.

Örnek Sorular ve Çözümler

Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve çözümler aşama aşama verildi.

Kısa BilgiAlanları

Değişen tasarımı daha kolay akılda kalan özet bilgi alanlarından oluştu.

Çözümlü Sorular

işareti ile belirtilen sorular farklı düzeylerde seçildi ve kitabın son bölümünde çözüldü.

Testler ve Alıştırmalar

Testler ve alıştırmalar konulara göre düzenlendi.

Kazanım Odaklı

Kısa bilgi, alıştırma ve soru alanları

kazanımlara göre düzenlendi.

1- Çocuk Dünyası

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI ......................................................... 8Alıştırma: Anlamları Ne? ..........................................11Alıştırma: Gerçek mi, Mecaz mı? ............................ 12Alıştırma: Anlama Uygun Cümleler ......................... 13Alıştırma: Hangisi Terim? ....................................... 14Alıştırma: Türkçesi Varken ..................................... 15Alıştırma: Somut mu Soyut mu?, Genel mi Özel mi? ................................................... 16Alıştırma: Deyimleri Bulalım ................................... 17Okuduğunu Anlama: Açılın... Geri Geliyor! ..............18Kazanım Pekiştirme Testi-1 ................................... 20Kazanım Pekiştirme Testi-2 .................................. 22

SÖZCÜKLER ARASIANLAM İLİŞKİLERİ ............................................ 24Alıştırma: Eş Anlamlısıyla Cümle ........................... 27Alıştırma: Zıt Anlamlılar Eşleşiyor ......................... 28Etkinlik: Şifreli Bulmaca ........................................ 29Alıştırma : Zıt Anlamlısını Biliyor muyuz? ............... 30Alıştırma: Bul ve Cümlede Kullan ........................... 31Etkinlik: Görsellerle Eş Sesliler .............................. 32Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 33Kavrama Testi ........................................................ 35

3- Erdemler

SÖZ SANATLARI ................................................68Alıştırma: Duygusal mı, Abartılı mı? ........................ 69Alıştırma: Hangisine Benzetilmiş ........................... 70Alıştırma: Hangi Söz Sanatı? ................................... 71Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 72

GEÇİŞ VE BAĞLANTI İFADELERİ .........................74Alıştırma: Cümleleri Tamamlayalım ....................... 75Alıştırma: Bul ve Cümlede Kullan ........................... 76Kazanım Pekiştirme Testi ........................................77

ATASÖZÜ VE ÖZDEYİŞ ........................................78Etkinlik: Atasözü mü, Deyim mi? ............................ 79Okuduğunu Anlama: Mavi Gagalı Pelikan ............... 80Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 82Kavrama Testi ........................................................ 832 - Millî Mücadele ve

Atatürk

ANLAMLI VE KURALLI CÜMLE,CÜMLEDE VURGU.............................................. 40Alıştırma: Cümle Oluşturma .................................... 41Okuduğunu Anlama: Samsun’a Çıktığım Gün Yurdum Durumu ................................................................... 42Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 44

NEDEN-SONUÇ, AMAÇ-SONUÇ VE KOŞUL-SONUÇ CÜMLELERİ ............................... 45Alıştırma: Nedeni ve Sonucu .................................. 47Alıştırma: Cümleler ve Anlamları ............................ 48Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 49

ÖZNEL VE NESNEL CÜMLELER .......................... 50Alıştırma: Öznel mi, Nesnel mi? ............................... 51Alıştırma: İşaretle Bakalım ..................................... 52Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 53

4- Bilim ve Teknoloji

SÖZCÜĞÜN KÖKÜ .............................................. 88Alıştırma: Mastar Eki Alır mı, Almaz mı? ................. 90Alıştırma: Kökü Ne? ................................................. 91Etkinlik:Kökünü Bulalım ......................................... 92Kazanım Pekiştirme Testi ....................................... 93

YAPIM EKLERİ .................................................. 94Alıştırma: Ekleyerek Anlam Katalım ....................... 95Alıştırma: Türet Bakalım ......................................... 96Alıştırma: Hangi Eki Almış?..................................... 97Okuduğunu Anlama: Küçük Buluş .......................... 98Kazanım Pekiştirme Testi ......................................100Kavrama Testi .......................................................102

İÇİNDEKİLER

ÇEŞİTLİ DUYGU VE DÜŞÜNCELERİ BİLDİREN CÜMLELER ...................................................... 54Alıştırma: Gerçek ve Kurgusal UnsurlarıBulalım .................................................................... 57Alıştırma: Karşılaştır Bakalım ................................. 58Alıştırma: Anlam Özelliği Ne?.................................. 59Alıştırma: Cümlelerin Anlamı .................................. 60Kazanım Pekiştirme Testi ........................................ 61Kavrama Testi ........................................................ 63

7- Sağlık ve Spor

YAZIM KURALLARI ........................................... 178Alıştırma: Doğru mu, Yanlış mı? .............................181Alıştırma: “De”li Tablo ............................................ 182Alıştırma: Boşluk Doldurmaca ............................... 183Alıştırma: Doğrusunu Yazalım ............................... 184Alıştırma: Neyin Kısaltması? .................................. 185Okuduğunu Anlama: Padişah - Vezir ..................... 186Alıştırma: Bul Bakalım ...........................................188Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 189Kavrama Testi ........................................................191

5 - Millî Kültürümüz

PARAGRAFTA KONU, ANA FİKİR, BAŞLIK ........................................................... 106Alıştırma: Bul Bakalım ...........................................109Alıştırma: Konusu, Ana Fikri ve Başlığı ..................110Etkinlik: Yaz Bakalım .............................................. 111Alıştırma: Ana Duygusu Ne? ...................................112Alıştırma: Konusu, Ana Fikri ve Başlığı Ne? ............113Kazanım Pekiştirme Testi .......................................114

PARAGRAFTA YAPI ........................................... 116Alıştırma: Uygun mu, Değil mi? .............................. 117Alıştırma: Sırala Bakalım ........................................118Etkinlik: Parçaları Birleştir......................................119Okuduğunu Anlama: Türk Folkloru ........................120Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 122

ANLATIM BİÇİMLERİ, DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI ...................................... 123Alıştırma: Anlatım Biçimi ve Düşünceyi Geliştirme Yolu Ne? ............................................... 125Etkinlik: Yaz Bakalım ............................................. 126Alıştırma: Görselden Öyküye ................................. 127Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 128

METİN TÜRLERİ ............................................... 130Etkinlik: Yanıtlayalım ............................................. 133Etkinlik: Karagöz ile Hacivat .................................. 134Etkinlik: Hikâye Oluşturalım .................................. 136Etkinlik: Şiirden Öyküye ......................................... 137Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 138Kavrama Testi - 1 ..................................................140Kavrama Testi - 2 ................................................. 144

6 - Okuma Kültürü

SES OLAYLARI ................................................ 150Etkinlik: Ünsüzler Yumuşuyor ............................... 153Alıştırma: Hangi Ses Olayı ..................................... 154Etkinlik: Dizelerdeki Ses Olayları ........................... 155Alıştırma: Hangi Sözcük Hangi Kutuya? ................ 156Alıştırma: Okuyalım, Yanıtlayalım .......................... 157Okuduğunu Anlama: Canım Kitap ......................... 158Alıştırma: Bul Bakalım ...........................................160Kazanım Pekiştirme Testi .......................................161

TABLO VE GRAFİK YORUMU .............................. 163Alıştırma: Bizim Okul ............................................. 164Alıştırma: Yorumlayalım ........................................ 165Etkinlik: Yorumla Bakalım...................................... 166Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 167

8- Doğa ve Evren

NOKTALAMA İŞARETLERİ ................................ 196Alıştırma: Görevi mi, Değil mi? .............................. 200Alıştırma: Hangi Noktalama İşareti Hangi Görev? .........................................................201Etkinlik: Neyin Görevi? .......................................... 202Alıştırma: Uygun Yere Uygun Noktalama ............. 203Etkinlik: Noktalayalım ........................................... 204Alıştırma: Noktala Bakalım ................................... 205Alıştırma: Doğru Yazıp Noktalayalım .................... 206Kazanım Pekiştirme Testi – 1 ................................ 207Kazanım Pekiştirme Testi – 2 ............................... 209

OLUŞ SIRASI, DOĞRU VE GÜZEL ANLATIM .............................................. 211Etkinlik: Anlatımdaki Çelişki .................................. 214Etkinlik: Doğrusunu Yazalım .................................. 215Alıştırma: Sırala Bakalım ....................................... 217Okuduğunu Anlama: Yaşlı Söğüt ........................... 218Etkinlik: Merve’nin Bir Günü .................................. 220Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 221Kavrama Testi ...................................................... 223

Yanıt Anahtarı ....................................................... 227Kaynakça .............................................................. 264

Yanıt Anahtarı

KONUŞMA VE DİNLEME KURALLARI ................. 169Etkinlik: Ne Demeli? .............................................. 170Etkinlik: Etkili mi Dinliyor? ......................................171Kazanım Pekiştirme Testi ...................................... 172Kavrama Testi ....................................................... 174

ÇOCUK DÜNYASI

SÖZCÜKTE VE SÖZCÜK GRUPLARINDA ANLAMKazanımlar: 1. Bölüm : Sözcükte ve Sözcük Gruplarında AnlamT.5.1. Dinleme/İzlemeT.5.1.2. Dinlediklerinde/izlediklerindegeçen,bilmediğikelimelerinanlamınıtahmin eder. T.5.2. KonuşmaT.5.2.5. Kelimelerianlamlarınauygunkullanır.T.5.2.7. Konuşmalarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemiş kelimelerinTürkçelerinikullanır.T.5.3. Okuma - Söz VarlığıT.5.3.5. Bağlamdanyararlanarakbilmediğikelimevekelimegruplarınınanlamını tahmineder.T.5.3.6. Deyimveatasözlerininmetnekatkısınıbelirler.T.5.3. Okuma - AnlamaT.5.3.33. Okuduğumetindekigerçek,mecazveterimanlamlısözcükleriayırteder.T.5.4. YazmaT.5.4.12. Yazdıklarındayabancıdillerdenalınmış,dilimizehenüzyerleşmemiş kelimelerinTürkçelerinikullanır.2. Bölüm : Sözcükler Arası Anlam İlişkileriT.5.3. Okuma - Söz VarlığıT.5.3.5. Bağlamdanyararlanarakbilmediğikelimevekelimegruplarınınanlamını tahmineder.T.5.3.7. Kelimelerineşanlamlılarınıbulur.T.5.3.8. Kelimelerinzıtanlamlılarınıbulur.T.5.3.9. Eşseslikelimelerinanlamlarınıayırteder.

TEMA 1

TUDEM / / KAZANIM ODAKLI HBA / SINIF 5 / Türkçe 7

DİKKAT!

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

SÖZCÜKTE ANLAMTekbaşınaanlamıolanyadaanlamtaşımasadacümledeanlamkazanandilbirimlerine

sözcük(kelime)denir.Sözcüklervarlıkların,durumveolaylarındildekikarşılıklarıdır.Asılişleviinsanlararasındaanlaşmayısağlamakolandil,bugöreviniancaksözcükleraracılığıylager-çekleştirir.Dilimizdebazısözcüklerintekbaşlarınaanlamlarıvardır:ev,ağaç,çocuk,sanat...Bazısöz-

cüklerinisetekbaşlarınaanlamlarıyokturvecümleiçindekikullanımlarınagörefarklıgörevlerüstlenirler:için,ile,ve,de...Sözcükler,cümleiçindekikullanımlarınagörefarklıanlamlarkazanabilir.Bunlar,gerçek

anlamvemecazanlamdır.

Gerçek AnlamBirsözcüğünherkesçebilinen,enyaygınkullanılanveaklailkgelenanlamı,gerçekanlam-

dır.Sözcüğünsözlüktekiilkanlamıolduğuiçin“sözlükanlamı”olarakdabilinir.

“O kadar yolu elbette uçakla ge-leceklerdir.” cümlesinde altı çizili sözcük

hangi anlamda kullanılmıştır? Çözüm: Bu cümlede “yol” sözcüğü “ka-

rada, havada, suda bir yerden bir yere gitmek için aşılan uzaklık” anlamında yani temel anlamıyla kullanılmıştır.

Evlerine giden yol, topraktı. (yürümeye uygun yer)

Kadın, ağır adımlarla ilerliyor. (yavaş)

Çözüm: Bu cümlede “ağır” sözcüğü “tartıda çok çeken, hafif karşıtı” anlamında yani temel anlamıyla kullanılmıştır.

“Çocuğun çantası oldukça ağırdı.” Bu cümlede altı çizili sözcük hangi an-lamda kullanılmıştır?

“Yol” ve ‘‘ağır’’ sözcükleri bu cümlelerde yan anlamlarıyla kullanılmıştır.

•Sözcüğün gerçek anlama bağlı olarak kazandığı anlamlara ‘‘yan anlam’’denir. Sözcüğündiğeranlamlarıgerçekanlamındanazçokfarklılaşarakoluşturulmuştur.Buanlamlarıkazanmasındayakıştırmavebenzerlikilgisietkilidir.Bazıkaynaklargerçekanlamı ‘‘temelanlam’’olarakalırken temelanlamlabirlikte

yananlamlarıntümünü‘‘gerçekanlam’’olarakadlandırmaktadır.•Birsözcüğünbirdenfazlayananlamıolabileceğigibihiçbiryananlamıdaolma-

yabilir.

8

TEMA 1 // Çocuk Dünyası

TUDEM // KAZANIM ODAKLI HBA / SINIF 5 / Türkçe

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

ÖRNEK

“Bugünkü derste açılar konusunu işledik.” cümlesinde hangi sözcük terim an-lamda kullanılmıştır?

Çözüm: Bu cümlede “açı” sözcüğü, matematik terimi olarak kullanılmıştır.

Terim AnlamBirbilim,sanatyadameslekdalıylailgilibirkavramıkarşılayansözcükler,terimanlamlıdır.

Birsözcüğünterimanlamlıolabilmesiiçinobilimdalıileilgilibircümledekullanılmasıgerekir.

Mecaz AnlamBirsözcüğüntemelanlamındantamamenuzaklaşarakkazandığıyenianlamı,mecazan-

lamdır.Bukullanımda,anlatımırenklendirmekvekuvvetlendirmekesastır.

“Milli takım, şampiyon olma yolunda çok emek harcadı.” cümlesinde altı çizili

sözcük hangi anlamda kullanılmıştır?Çözüm: Bu cümlede “yol” sözcüğü “gaye,

uğur, maksat” anlamıyla yani mecaz an-lamda kullanılmıştır.

“Duyduğu ağır sözler karşısında gözyaşlarını tutamadı.” cümlesinde hangi

sözcük mecaz anlamda kullanılmıştır? Çözüm: Bu cümlede “ağır” sözcü-

ğü “dokunaklı, insanın gücüne giden, kırıcı” anlamıyla yani mecaz anlamda kullanılmıştır.

Nitelik Yönünden Sözcüğün Anlamı1. Somut Anlamlı Sözcükler Beşduyuorganımızdanherhangibiriylealgılayabildiğimizkavramvevarlıklarıkarşılayansözcüklersomutanlamlıdır.

“Annem çok lezzetli yemekler yapar.” cümlesinde altı çizili sözcüğün soyut anlamlı mı yoksa somut anlamlı mı olduğunu belirleyin. Çözüm: Bu cümlede altı çizili sözcük, tatma duyusuyla algılanabildiği için somut anlamlıdır.

“Ayşe, çiçek topladığı için çok mutluydu.” cümlesinde hangi sözcük soyut anlamlıdır?

Çözüm: Bu cümlede “mutlu” sözcüğü hiçbir duyu organımızla algılana-madığı için soyut anlamlıdır.

2. Soyut Anlamlı Sözcükler Beşduyuorganımızdanherhangibiriylealgılayamadığımızkavramvevarlıklarıkarşılayansözcüklersoyutanlamlıdır.

9



SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ

VE SÖZCÜK GRUPLARI

10



ÖRNEK

SÖZCÜĞÜN ANLAM ÖZELLİKLERİ VE SÖZCÜK GRUPLARI

İkilemelerAnlamıkuvvetlendirmek,gü-

zelleştirmek içinaynı sözcükle-rin tekrarlanmasına, yakın an-lamlı, zıt anlamlı ya da sesleribenzerolansözcüklerinyanya-nakullanılmasınaikilemedenir.

İkilemelerin OluşturuluşuAynı sözcüklerin tekrarı ile oluşanlar:hızlıhızlı,güzelgüzel...Eş anlamlı sözcüklerle oluşanlar:sesseda,güçlükuvvetli...Yakın anlamlı sözcüklerle oluşanlar:eşdost,akılfikir...Zıt anlamlı sözcüklerle oluşanlar:dostdüşman,aşağıyukarı...Yansıma sözcüklerle oluşanlar:çıtırçıtır,lıkırlıkır...Anlamsız sözcüklerle oluşanlar:ıvırzıvır,ecişbücüş...Biri anlamsız biri anlamlı sözcüklerle oluşanlar:eğribüğrü,incikboncuk...

SÖZCÜK GRUPLARIBirdençoksözcüğünbellibiranlamıkarşılayacakşekildeyapısal veanlamsalbirliktelik

kazanmasıylasözcükgruplarıoluşur.Deyimler, tamlamalar,birleşiksözcüklerve ikilemelersözcükgruplarınıoluşturur.

Kapsam Yönünden Sözcüğün AnlamıGenel ve Özel Anlamlı SözcüklerKavram,nesne,varlıkvedurumlarıtoplucabelirtensözcüklergenelanlamlıdır. Ortaközel-

likleriolanvarlıklardanbirinianlatansözcüklerözelanlamlıdır.

1. Ezgi, kedileri çok sever. 2. O kedi, soğukta çok üşümüş.

Numaralanmış cümlelerin hangisinde “kedi” sözcüğü genel anlamlıdır?Çözüm: İkinci cümlede “kedi” sözcüğü, tek bir varlığı ifade edecek biçimde kullanıldığı için

özel anlamlıdır. Birinci cümlede ise türünün tamamını ifade ettiği için genel anlamlıdır.

DeyimlerBir kavramıkarşılamakama-

cıylaenazikisözcüktenoluşanvecümleyeetkili, çekicibir an-latım özelliği katan kalıplaşmışsözgruplarınadeyim denir.

Deyimlerin Özellikleri• Birdençoksözcüktenoluşurlar. “Çorbada tuzu bulunmak” deyimi, birden çok söz-cüktenoluşmuşturvebusözcüklermecazanlamlıdır.

• Kalıplaştıklarıiçinhiçbirsözcüğünyerideğiştirilemezveyayerinebaşkabirsözcükgetirilemez.

“Yangından mal kaçırmak” yerine “malı yangındankaçırmak”denilemez.

• Bazıdeyimlercümlebiçimindedir. Çevirkazıyanmasın. →Cümlebiçimindedir.

Aşağıdaki sözcükleri sözlük sırasına göre numaralandırın. Daha sonra bu sözcükleri anlamlarıyla eşleştirin.

Konuksever

Geleneksel

Tiryaki

Hoşgörü

Kültür

Değer

İkram

Makbul

Nezaket

Manevi

Çay,kahvegibikeyifverenmaddelerealışmışolankimse

Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyutölçü,kıymet

Başkalarına karşı saygılı ve incelikle davran-mak,incelik,naziklik

Görülmeyen,duyularlasezilebilen,ruhani

Herşeyianlayışlakarşılayarakolabildiğikadarhoşgörmedurumu,müsamaha

Konuğuağırlama

Konuklarınaiyidavranan,onlarıiyiağırlayanvekendisinekonukgelmesindenhoşlanan

Beğenilen,hoşkarşılanan

Geleneğedayanan,gelenekle ilgiliolan,ana-nevi

Tarihsel,toplumsalgelişmesüreciiçindeyaratı-lanbütünmaddivemanevideğerlerbütünü

11



Alıştırma: Anlamları Ne?

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin temel anlamda mı, yan anlamda mı yoksa mecaz anlamda mı kullanıldığını işaretleyin.

CümleGerçek Anlam

Mecaz

Anlam

Aslıdüngecekiyağmurda,odasınınpenceresiniaçıkunutmuş.

Zavallıkediağaçtandüşüce,ayağıkırılmıştı.

Girdiğisınavdanistediğipuanıalıncasevinçtenhavalarauçtu.

Akşamyemeğindeyaptığısoğukşakalarakimsegülmedi.

Sahildekibozukvetaşlıkolanyol,geçensenedüzenlendi.

Küçükyaştaağırsorumluluklaryüklenmiştiomuzlarına.

Lokantadansiparişettiğimyemek,sıcakdeğildi.

Elindekiformudoldurmuş,görevliyehemenvermişti.

Özlem’inyenisaçrenginevekesiminebayıldım.

Pazardakiyaşlıteyzeellerinidizinedayamış,oturuyordu.

Kapınınkırılankolunuhemendeğiştirmenizgerekiyor.

Antalya’yagitmekiçinyolaçıktığımızdaGüneşdoğmamıştı.

Eşyalarımadokunma,diyesonkezuyardıküçükkardeşini.

Hakan,yarışmayagöndermekiçinyazdığışiirisınıftaokudu.

Ablasınındüğünündedansederkenbabasınınayağınabastı.

Zavallıadamınbakmasıgerekendokuzboğazvardı.

Okulagitmeküzeresabaherkensaatteevdençıktı.

Dörtarkadaş,evinarkabahçesindeoyunoynuyor.

12



Alıştırma : Gerçek mi, Mecaz mı?

Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerin hangi anlamda kullanıldığını ok ile göste-rilen boşluklara yazın. Daha sonra bu sözcüğü istenilen anlam özelliğine uygun olarak cümlede kullanın.

1. Balon,gürültüylepatladıvehepimizçokkorktuk. ...........................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Mecaz Anlamıyla Cümle: ...............................................................................................................................................................

2. Alev,elindekibütünparaylabilgisayaralmış. ......................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Mecaz Anlamıyla Cümle: ..................................................................................................................................................................

3. Bualandaoyunoynamamızyasakmış. .....................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Terim Anlamıyla Cümle: ....................................................................................................................................................................

4. Yaktığıateşisöndürmekiçinsutaşıyor. .....................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Mecaz Anlamıyla Cümle: .................................................................................................................................................................

5. Şişeyiağzınakadardoldurmuş. ........................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Terim Anlamıyla Cümle: ....................................................................................................................................................................

6. Fırtına nedeniyle kuşun kanadı kırılmış. .............................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................

Gerçek Anlamıyla Cümle: ...............................................................................................................................................................

7. O,inceyapılı,uzunboylubiridir. ......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Mecaz Anlamıyla Cümle: ...............................................................................................................................................................

8. Buodadakiışıkçokyetersiz. ...............................................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................................................................................

Terim Anlamıyla Cümle: .................................................................................................................................................................

13



Alıştırma: Anlama Uygun Cümleler

14



Alıştırma: Hangisi Terim?

Aşağıdaki sözcüklerden terim anlamlı olanların önündeki kutucuğu “” ile işaretle-yin. Daha sonra bu sözcükleri terim anlamlarıyla cümlede kullanın.

Sağlık Sıfat

Penaltı Nokta

Hücre Çevre

Protein Sahne

Ağız Doğa

Üçgen Dünya

Ova Cümle

Giysi Aydınlık

Kulaklık Kalem

Pergel Dolgu

Gökyüzü Fırın

Tamlama Simetri

Güneş Rüzgâr

Kitap Tornavida

Deprem Röportaj

Yazar Ay

Ekvator Kök

Spor Açı

Dize Sesteş

Doktor Yüklem

Bardak Eldiven

Meridyen Kare

CümlelerSözcükler

Sözcük Gruplarında Anlam

1. Aşağıdakilerin hangisinde “bir şeyi abartarak anlatmak” anlamında bir de-yim kullanılmıştır?

A) Gezide yaşadıklarını bire bin katarak anlatmış kitabında.

B) Zaman kazanmak için onun ağzına bir parmak bal çaldılar.

C) Her konuda ince eleyip sık dokur, hata yapmaz.

D) Konuyu kılı kırk yararcasına inceledi.

2. Aşağıdakilerin hangisinde deyim, açık-lamasıyla birlikte kullanılmamıştır?

A) İzin alana kadar bize bin dereden su getirtti.

B) Duruşu o kadar dikti ki baston yutmuş gibi yürüyordu.

C) O zor işi yaparken yorgunluktan canım çıktı.

D) Avuç içi kadar küçücük bir ev almışlar.

3. Aşağıdaki deyimlerden hangisinin açıklaması yanlış verilmiştir?

A) Göz açtırmamak → Başka bir iş yap-masına vakit ve fırsat vermemek

B) Göz ardı etmek → Görmezlikten gel-mek

C) Göz boyamak → Kötü şeyi iyi gibi gös-tererek aldatmak

D) Gözdağı vermek → Bir kimseyi, belli bir yerden ayrılmasına izin vermeyerek denetlemek

4. Aşağıdaki deyimlerden hangisinin açıklaması yanlış verilmiştir?

Deyim Açıklaması

Başınıyakmak

Güç bir duruma sokmak

Ekmeğinden olmak

Geçimini sağlayan işinden zorunlu olarak ayrılmak

Kalbiniaçmak

Duygularını, dü-şüncelerini söyle-mek

Kulağına gir-memek

Rahatını kaçıran bir haber işitmek

A)

B)

C)

D)

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde de-yim, açıklaması ile birlikte kullanılmış-tır?

A) İşimizin çoğu gitti, azı kaldı; biraz daha dayan.

B) Burada hepimiz buz kestik, nerede kaldın?

C) Bu tehlikeli işle uğraşıyor, ateşle oynu-yordu.

D) Elbisesini âdeta ateş pahasına almış.

6. Aralarında her yönden büyük ayrılıklar bulunmak, benzer nitelikler pek az olmak

Bu açıklama, aşağıdaki deyimlerden hangisine aittir?

A) Arada dağlar kadar fark olmakB) Arada kalmakC) Dışı kalaylı, içi alaylıD) Dışı eli yakar, içi beni

22



Kazanım Pekiştirme Testi - 2

18. Dost başa düşman ayağa bakar. Verilen atasözünde altı çizili sözcükler-

deki anlam ilişkisini örnekleyen bir kullanım, aşağıdakilerin hangisinde vardır?

A) Öfkeyle kalkan zararla oturur.B) Kusursuz dost arayan dostsuz kalır.C) Karıncadan ibret al yazdan kışı karşı-

lar.D) İki deliye bir uslu koymuşlar.

19. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “güz” sözcüğünün eş anlamlısı kullanılmış-tır?

A) Geçen kış tatil için Uludağ’a gitmişler.B) Bu yörede yaz yağmurları çok olur.C) Baharda ağaçlar çiçek açar.D) Sonbahar gelince ağaçların yaprakları

döküldü.

20. • Ocağı kapatmayı unutunca süt taştı. • Yüzüğündeki değerli bir taştı. Bu cümlelerde altı çizili sözcükler ara-

sındaki anlam ilişkisi aşağıdaki altı çi-zili sözcüklerin hangisinde yoktur?

A) Bu işten elini çek. Verdiği çek karşılıksızmış.B) Her an onu düşünüyor. Bu şarkıda beni an.C) Saç boyası aldık. Kapıyı yeşile boya.D) Dikkatli in merdivenleri. Ayı, inine doğru yürüdü.

21. I

II

III

IV

V

I. Hikâye

II. Kent

III. Sihir

IV. Ak

V. Siyah

Numaralanmış sözcüklerin eş anlam-lıları bulmacaya yerleştirildiğinde bul-macanın üçüncü sütunu aşağıdakiler-den hangisi olur?

A) Y

E

Ü

E

A

B) Ü

E

Ü

A

A

C) Ö

Ş

B

B

K

D) K

H

Y

Y

R

22. Aşağıdaki atasözlerinin hangisinde altı çizili sözcük eş sesli değildir?

A) Akacak kan damarda durmaz.B) Ay ışığında ceviz silkilmez.C) Gök gürlemeden yağmur yağmaz.D) Bin ölçüp bir biçmeli.

23. Dün vakti olmadığı için bize gelememiş. Bu cümledeki altı çizili sözcüğün eş

anlamlısı aşağıdakilerin hangisinde kullanılmıştır?

A) Bize saatlerce dil döktü ama ikna ol-madık.

B) Sınavda zamanı iyi kullanabildiği için başarılı oldu.

C) Uzun süre ayakta kaldığı için çok yo-rulmuş.

D) Dün öğleden sonra sinemaya gitmişler.

38



Kavrama Testi

Documents

Türkçe - Tudem · 2020. 4. 16. · Sorular ve Çözümler Anahtar soru tiplerinde örnek sayısı artırıldı ve ... METİN TÜRLERİ..... 130 Etkinlik: Yanıtlayalım ... Okuma