TẬP TÍNH VẬT NUÔI · 3/15/2013 6 3. Tập tính ăn uống Kiểu tập tính ăn uống: – Ảnh hưởng lượng vật chất khô ăn vào – Được điều chỉnh

3/15/2013

1

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TPHCMKHOA CHĂN NUÔI - THÚ Y

BỘ MÔN KHOA HỌC SINH HỌC THÚ Y

Bài giảng

TẬP TÍNH VẬT NUÔI(Dành cho sinh viên đại học)

Giảng viên: ThS. Nguyễn Kiên CườngEmail: [email protected]

Ghi chú: Bài giảng chưa hoàn thiện và đang được chỉnh sửa

Thủ Đức, 03/2013

1© 2013 - NKC - Tap tinh vat nuoi

Nội dung môn học

1. Khái quát tập tính động vật2. Cơ chế hình thành và tiến hóa của tập tính3. Lợi ích của việc nghiên cứu tập tính4. Phương pháp nghiên cứu tập tính5. Tập tính cuả một số loài: bò, heo, chó, dê và

cừu6. Ứng dụng tập tính để đảm bảo sự thoải mái

cho vật nuôi

© 2013 - NKC - Tap tinh vat nuoi 2

3/15/2013

2

CHƯƠNG 5: TẬP TÍNH MỘT SỐ ĐỘNG VẬT NUÔI


Tập tính của Bò


Mục đích:

1. Các giác quan bò thế nào?

2. Tập tính ăn uống bò thế nào?

3. Tập tính sinh sản bò thế nào?

4. Tập tính nuôi con thế nào?

5. Một số tập tính bất thường?

3/15/2013

3

1. Quan sát và các giác quan đặc biệt

Mắt: nhìn toàn cảnh 330 độ → nhận biết rất tốt kẻ thù. Không nhìn thấy phía sau chúng. Cơ mắt yếu →hạn chế nhìn các vật nhanh.

Nhận biết màu sắc: màu bước sóng dài (vàng, cam,đỏ) tốt hơn màu bước sóng ngắn (xanh dương, xámvà xanh lá cây),

Nhận thức: chiều sâu nhận thức rất kém → né tránh hoặc từ chối đi qua bóng tối.


Vùng gia súc không nhìn thấy


3/15/2013

4

Khứu giác: bỏ qua mùi máu và rác. Khứu giác đặc biệt phát hiện pheromone → quan trọng trong giao tiếp, sinh sản. Ngửi/đánh hơi đồng cỏ, nhưng không biết cỏ ăn được dựa trên mùi, mà dựa vào vị giác

Thính giác rất nhạy cảm: trấn an bằng âm nhạc êm dịu hoặc có thể bị stress do âm thanh ồn ào. Việc nghe rất quan trọng trong giao tiếp.

Vị giác: mặn, ngọt, chua, đắngCảm giác da có thể được dùng để trấn an gia súc


2. Tổ chức xã hội, thứ bậc thống trị và sự lãnh đạo

Schein và Fohrman (1955) thấy rằng tuổi và trọng lượng có liên quan đến thứ hạng; và chiều cao u vai.

Gia súc cái có thứ hạng cao khoảng 9 năm tuổi, sau đó sự thống trị giảm dần khi trọng lượng giảm dần.

Thứ bậc thống trị gia súc tơ được hình thành sau cai sữa và duy trì sự ổn định khi nhóm di chuyển đến bãi chăn thả khác.

Sự xung đột: tiếp cận, đe dọa, tiếp xúc hoặc đánh nhau. Khi mối quan hệ thống trị được thiết lập → loại bỏ sự chiến đấu

8© 2013 - NKC - Tap tinh vat nuoi Xung đột

3/15/2013

5

Sự lãnh đạo: được chia ra 3 nhóm: tuân theo, tự do và lãnh đạo. Gia súc nhận biết từ 50 – 70 thành viên khác trong đàn

Sự chăn thả: chiếm phần lớn thời gian (cho sữa 8h/ngày, cho thịt 9h/ngày). Phụ thuộc điều kiện môi trường và giống cây cỏ. Di chuyển chậm chạp, cắn và xé cỏ, sau đó nuốt nhưng không nhai nhiều. GS nhỏ ở trung tâm. Gia súc già và yếu

thường đi xa đànNhai lại khi nghỉ ngơi và tg nhai lại = ¾

tg chăn thả. Tỷ lệ TGNL = tg nhai lại (h)/tg chăn thả

(h), vi dụ 6/9 = 0,6.


Sự gắn kết nhóm: trên cánh đồng trơ trụi, khoãng cách giữa các cá thể nhỏ hơn so với cánh đồng có cây bụi.

Nghỉ ngơi: Thời gian nghỉ ngơi phụ thuộc vào điều kiện môi trường, thời gian nhai lại, chăn thả và chăm sóc– Tránh nơi ồn ào, chọn nơi yên tĩnh.

Giống Zebu và giống lai thích nơi có ánh sáng. Giống British tìm bóng mát

– Mưa và gió: tg chăn thả 48% và không gió và có mây, tg chăn thả 67%.

– Thời gian ngủ, nhai lại hoặc mơ màng gần nữa ngày


3/15/2013

6

3. Tập tính ăn uống Kiểu tập tính ăn uống:

– Ảnh hưởng lượng vật chất khô ăn vào– Được điều chỉnh bởi môi trường và quản lý, sức khỏe

và tương tác xã hội– Bò sữa nuôi nhốt: 4 – 6 h/ngày để ăn (9 – 14 bửa ăn).

DeVries and Keyserlingk (2005) thấy rằng thời gian cho ăn thức ăn xanh ảnh hưởng rất lớn đến tập tính ăn uống và nằm.

– Cung cấp thức ăn xanh thường xuyên → kích thích bò ăn và bò sẽ tăng thời gian ăn tăng lượng ăn vào

Tập trung chỗ máng ăn: có nhiều khoảng không để ăn thì tăng hoạt động ăn trong ngày.



P < 0,001

P < 0,001P < 0,001

P < 0,05

3/15/2013

7

Tập tính nhai lại và nằm: – Bò thích nhai lại khi nằm nghỉ → tìm nơi yên tĩnh

để nằm nghỉ và nhai lại. Những con bò hay tập trung thì thời gian nhai lại ít hơn bò không tập trung.

– Tăng thời gian nằm nghỉ giảm đau chân và đi khập khiển; tăng dòng máu đến bầu vú, → tăng tuổi thọ, giảm chi phí sức khỏe, tăng sản xuất và cải thiện sự thoải mái.

– Bò cao sản thường cần nhiều thời gian ăn có ít thời gian để nằm nghỉ và các hoạt động khác không đáp ứng được nhu cầu thời gian ăn và nằm



3/15/2013

8

Quỹ thời gian của bò sữa


Hoạt động Tg dành cho hành động/ngày Ăn 3 đến 5 h (9 -14 bửa ăn/ngày) Nằm/nghỉ ngơi 12 -14 h Các tương tác xã hội 2 - 3 h Nhai lại 7 - 10 h Uống 30 min Vắt sữa và đi lại 2.5 - 3.5 h

4. Tập tính sinh sản: thú đực TT sinh sản thú đực bao gồm động cơ và năng suấtTập tính trước giao phối cải thiện libido và khả năng

đậu thaiĐịnh lượng tập tính sinh sản: thường xuyên, kéo dài

và cường độHiệu quả: Số lượng thú cái đậu thai, tỷ lệ thú cái động

dục được gieo tinh 1 lần, số lần nhảy/lần xuất tinhẢnh hưởng của các giác quan: mùi nước tiểu, nước

bọt, các chất tiết → đáp ứng FlehmenẢnh hưởng của sinh lý: 25,6 % bê đực nhảy lúc 3

tháng tuổi và 39,2 % nhảy lúc 6 tháng tuổi (Price and Wallach, 1991) © 2013 - NKC - Tap tinh vat nuoi 16

3/15/2013

9

Sinh sản bò cáiTuổi thành thục: 11 – 12 tháng (tùy giống)Chu kỳ động dục: 21 ngày Thời gian động dục: 15 giờThời gian xuất noãn: 12h sau khi hết động dụcTuổi phối giống lần đầu: khoảng 12 thángTuổi mang thai lần đầu: khoảng 14 thángGieo tinh lần đầu sau sinh: 50 ngàyKhoảng cách 2 lứa đẻ: 365 ngày Biểu hiện chấp nhận giao phối trước và trong khi

rụng trứng → động dục thầm lặng


Tập tính sinh sản

GS cái khi động dục rất kích động và hay đi theo, gần gũi, liếm và ngửi cơ quan sinh dục con khác. GS đực liếm và ngửi nước tiểu con khác.

Biểu hiện trước khi giao phối: cào chân xuống đất và kêu la, chồm lên mông thú cái và giao phối. Thời gian giao phối rất ngắn (3 - 12 giây)

Thứ hạng xã hội của con đực có thể ảnh hưởng đến các hoạt động sinh sản của nó.


3/15/2013

10


Một vài tập tính động dục

1. Ngửi âm hộ và nước tiểu con khác

2. Đặt mõm của nó lên con khác

3. Gạ gẫm con khác4. Liếm (cả 2 con có thể động

dục)5. Cào chân xuống đất, sườn

hông bị dơ và đổ mồ hôi6. Hút đầu7. Kêu rống và bồn chồn8. Nhảy lên đầu con khác9. Đứng yên cho con khác

nhảy

Xem video 1 Xem video 2

© 2013 - NKC - Tap tinh vat nuoi

Monte non acceptée :

Chin resting

Mucus

Monte activeFlehmen

Phát hiện động dục

20

(Nguồn: Prof. Christian Hanzen, 2011)

3/15/2013

11


So So sánhsánh cáccác dấudấu hiệuhiệu giaigiai đoạnđoạn độngđộng dụcdục vàvà nghỉnghỉ ngơingơi

0

30

60

90

120

150

180

210

240

270

Mucus Contacts NervositéMontée sans acceptationReniflementsPose de la tête sur le couMA par l'arrièreMA par l'avant MPDịchnhày(3)

Tiếpxúc

Kíchthích(5)

Nhảycon khác(10)

Ngửiâm hộ(10)

Đặt đầulên cổ(15)

Nhảysau con

khác(35)

Nhảytrước con

khác(45)

Cho nhảy(100)

(Nguồn: Prof. Christian Hanzen, 2011)


Thay đổi hành vi trong lúc động dục

22

3/15/2013

12

Biểu hiện động dục

-24 -12 -6 0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30 h

Kêu rống

Kích thích và hung hăng

Ngửi âm hộ con khác

Âm hộ hồng, sưng và ướt

Nhảy con khác

Đứng yên cho con khác nhảy

Dịch nhày âm hộ MáuKhông Trung bình Tốt Tuyệt vời Tốt

Tỷ lệđậuthai


Tập tính sinh sản

Tập tính sinh sản thú cái phụ thuộc vào sự cân bằng nội tiết

Biểu hiện tập tính sinh sản: phụ thuộc di truyền, môi trường, sinh lý, sức khỏe và kinh nghiệm.

Bò đực phát hiện bò cái trước động dục 12 ngày và ở xung quanh. Khi động dục, bò cái hay đi tiểu và con đực ngửi nước tiểu của con cái. Thời điểm chịu đực kéo dài từ 1 đến 18h, trung bình khoảng 4,4 giờ.

Con đực dùng cho gieo tinh nhân tạo có thể phẩm chất tinh kém hoặc tập tính sinh sản cũng kém


3/15/2013

13

5. Tập tính sinh đẻ và mẹ conThời điểm đẻ: ngày và đêmKéo dài: 30 phút – 3hKhi đẻ nằm xấp, co thắt tử cung và cơ bụngQuá trình đẻ:

– Chuẩn bị: vú căng, âm hộ sưng, chậu sụp, chảy dịch

– Mở cổ tử cung: màng niệu và màng ối lồi ra, tử cung co thắt

– Tống thai– Tống nhau



3/15/2013

14



3/15/2013

15

Tập tính mẹ con Con mẹ thường đứng sau khi sinh 45 phút và sẽ cho bú 2

đến 5 h sau. Bê con sẽ hút đầu mạnh vào bầu vú con mẹ trong khi mút bú. Bò có kinh nghiệm đứng dậy trong vòng 1 phút sau khi sinh. Con mẹ liếm bê con.

Bê con bú sớm và mãnh liệt khi đứng dậy và thường bú lần đầu núm vú trước. Khoảng cách giữa mẹ và con tăng dần sau khi sinh, liên lạc bằng tiếng kêu. Trong tuần đầu tiên bê con bắt đầu theo mẹ


Tập tính mẹ con

Sự tiếp xúc giữa mẹ và con trong thời gian ngắn 5 phút sau khi sinh → thể hiện mối quan hệ mẹ con rất mãnh liệt.

Con mẹ sẽ liếm vùng hậu môn âm hộ để kích thích đi tiêu tiểu. Chính ktt điều khiển tính làm mẹ.

Thị giác, khứu giác và thính giác là những tín hiệu để mẹ và bê nhận biết nhau. Tùy tuổi, bê bú từ 4 – 10 lần/ngày, mỗi lần từ 7 – 10 phút.

Tập tính làm mẹ di truyền rất thấp trên gia súc, → khó chọn lựa con có khả năng nuôi con tốt.


3/15/2013

16

6. Tập tính bất thường Thiếu khả năng làm mẹ: đẻ kéo dài và khó → không đứng

dậy cho bú hoặc bê con yếu nên không bú được Chứng hay động đực: bò có biểu hiện thích con đực, ve

vãn và nhảy lên con đực nhưng từ chối các con khác nhảy Bệnh: ít quan tâm đến môi trường, mắt buồn, di chuyển

chậm chạp, lờ phờ, ít liếm lông và không thèm ăn. Biểu hiện khác: mũi dãn quá mức, uốn cong lưng, đá vào bụng

Tập tính sinh sản không điển hình: chứng hay động đực, đồng tính, động dục mạnh (hypersexuality), mất cân bằng nội tiết, vấn đề quản lý ….

Bê con mút bú lẫn nhau: xảy ra sau hơn trướcbữa ăn → cho bú vú cao su



Documents

TẬP TÍNH VẬT NUÔI · 3/15/2013 6 3. Tập tính ăn uống Kiểu tập tính ăn uống: – Ảnh hưởng lượng vật chất khô ăn vào – Được điều chỉnh