T.C.AMASYA VALÝLÝÐÝ

Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü

TOPLUMDA ENGELLÝLER:

SORUNLAR VE ÇÖZÜM

ÖNERÝLERÝ

ENGELLÝLER BÝZÝZ PROJESÝ FAALÝYETLERÝ

2014

Yayýna HazýrlayanDavut ELMACI

BaskýBilfem Ofset - Amasya

0.358 218 63 97

ISBN:978-605-14953-8-5

ÖNSÖZ

Devletimizin saðladýðý her imkân ve hizmeti toplumumuzu oluþturan

tüm kesimlere sunmak, sosyal devlet olmanýn gereðidir. Bu kapsamda

engellilerimize, kimsesiz çocuklarýmýza, yaþlýlarýmýza ve bakýma muhtaç

bireylere farklý uygulamalar ile çeþitli hizmetler saðlanmaktadýr. Bakýma

muhtaç hastalarýn yakýnlarýna ödenen yardýmlar, eþinden ayrýlmýþ ya da

eþi vefat etmiþ ihtiyaç sahibi olan bayanlara ödenen yardýmlar bu

hizmetlerden sadece bir kaçýdýr. Ülkemiz genelinde saðlanan bu hizmetler

ilimizde de Aile ve Sosyal Politikalar Müdürlüðümüz ve baðlý hizmet

birimlerince yürütülmektedir.

Hepimizin birer engelli adayý olduðu günümüzde, engelli bireylere

daha hoþgörülü davranarak onlara her türlü hizmette pozitif ayrýmcýlýk

yapmalýyýz. Kamu kurumlarý ve belediyeler yaþam alanlarýný, saðlýk,

eðitim, kültür, ulaþým ve diðer hizmet alanlarýndaki binalarý ve sosyal

alanlarý engelli vatandaþlarýmýzý da göz önünde bulundurarak

planlamalýdýr. Çünkü bir toplumun geliþmiþliði engellilerine saðladýðý

sosyal imkânlar ile ölçülmektedir.

Bunun bilincinde olan bizler ilimizde gerekli deðiþiklikleri yapmak

için çalýþmakta ve çeþitli projeleri hayata geçirmekteyiz. Amasya Valiliði

olarak ilimizde çalýþmalarýn takipçisi olmakla birlikte, Valiliðimizin hizmet

binasýnda da gerekli fiziki düzenlemeleri yaparak, diðer kamu

kurumlarýmýza ve özel sektör kuruluþlarýna örnek olmayý amaçlamaktayýz.

Bu çalýþmalarýn bir parçasý olarak Engelliler Destek Programý

kapsamýnda hazýrlanan ''Engelliler Biziz Projesi'' ile toplumda engelliler ve

engelli haklarý konusunda farkýndalýk oluþturulmasý amaçlanmýþtýr. Bu

doðrultuda projenin hedef grubunu oluþturan engellilere, engelli ailelerine,

kamu görevlilerine, basýn mensuplarýna, bankacýlara, toplu taþýma araç

kullanýcýlarýna, emniyet görevlilerine ve muhtarlara eðitimler verilmiþtir.

Proje kapsamýnda yapýlan çalýþmalarýn derlendiði “Toplumda

Engelliler: Sorunlar ve Çözüm Önerileri'' adlý kitabý sizlerin beðenisine

sunarken; Amasya'mýzda umutlu, huzurlu, saðlýklý ve toplumun tümünü

kucaklayan bir anlayýþla çalýþmalarýmýza devam edeceðimizi ifade ediyor,

bu projede emeði geçen herkese teþekkür ediyorum.

Ý. Halil ÇOMAKTEKÝN

Vali

GÝRÝÞ

Ülkemizde kimsesizlerin kimsesi, yediden yetmiþe her kesime hitap

eden devletin þefkatli eli olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlýðý, 2011

yýlýnda kurulmuþtur. Bakanlýðýmýz özellikle çocuk, yaþlý, engelli, kadýn ve

aile üzerine yoðunlaþarak her alanda toplumumuza hizmet vermektedir.

Amasya'mýzda da sevgi evleriyle, çocuk evleriyle, yurtlarla çocuk ve

gençlerimize; huzurevleriyle yaþlýlarýmýza; rehabilitasyon merkezleriyle

engellilerimize hizmet vermekte; aile ve kadýna yönelik hizmet modelleriyle

tüm toplumu kucaklayarak hizmetlerini devam ettirmektedir. Yeni hizmet

modeli olan Sosyal Hizmet Merkezlerinde halkýn tüm katmanlarýna yönelik

oluþturulan birimlerimizle meslek elamanlarýmýz profesyonel anlamda

hizmetlerini baþlatmýþ bulunmaktadýr.

Engelliler, hizmet verdiðimiz gruplar içerisinde özel bir öneme

sahiptir. Engellilere yönelik hizmetlerde temel insan hak ve

özgürlüklerinden yola çýkarak, engellilerin hizmetlerden tam ve eþit þekilde

yararlanmalarýný ve toplumsal hayata tam olarak katýlýmlarýný

amaçlamaktayýz. Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðümüz, her alanda

olduðu gibi engelliler alanýnda da titiz çalýþmalar yürütmektedir. Ýl

Müdürlüðümüz, engelli dernekleri ile ortak çalýþmalar yürütmüþ, engellilere

yönelik eriþebilirlik çalýþmalarý kapsamýnda Amasya'daki tüm devlet

kurumlarý ile cadde, park ve bahçeler dolaþýlarak fotoðraflanmýþ, her

kurum hakkýnda kýsa rapor hazýrlanarak engellilerimizin hayata

baðlanmalarý ve þehrin her tarafýna ulaþabilmeleri için ön çalýþmalar

baþlatýlmýþtýr.

Engellilere yönelik hizmetlerde hibe projelerinden yararlanmaya da

azami gayret göstermekteyiz. Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðümüz,

proje becerisini gün geçtikçe geliþtirmektedir. Ýl Müdürlüðümüz, Avrupa

Birliði Programlarý kapsamýnda hazýrlamýþ olduðu 2012 Grundtvig

Öðrenme Ortaklýklarý Projesi ile uluslararasý bilgi ve deneyim edinme

imkanýna kavuþmuþtur. Bu proje ile yaþlýlara, saðlýklý kalma ve toplumdaki

itibarlarýný yeniden kazanma için gerekli beceriler kazandýrýlarak onlarýn

yaþam kalitesinin arttýrýlmasý amaçlanmaktadýr. Orta Karadeniz Kalkýnma

Ajansý 2013 Yýlý Dezavantajlý Gruplara Yönelik Sosyal Ýçerme Mali Destek

Programý kapsamýnda hazýrlamýþ olduðumuz Eðitimli Adým Kaliteli Bakým

Projesi kabul edilmiþ ve bu proje ile engelli ailelerinden 20 kiþiye Ýl Milli

Eðitim Müdürlüðü ortaklýðýnda engelli bakým kursu eðitimi verilmektedir.

2012 EDES kapsamýnda hazýrlanan Engelliler Biziz Projesi ile

Amasya'mýzda engelliler konusunda önemli bir farkýndalýk saðladýðýmýzý

düþünüyoruz. Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðümüzün 2013 EDES

programý kapsamýnda “Senin Ýçin Bir Hikâyem Var Projesi” de kabul

edilmiþtir. Söz konusu proje ile engelli bireylerin ve ailelerinin yaþadýklarý

güçlükler, mücadeleler ve engelli haklarý konusunda küçük yaþtaki

çocuklarýmýzýn bilinç kazanmalarý amaçlanmaktadýr.

Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðümüzün bu tür çalýþmalarýný

geliþtirerek sürdüreceðini bilmenizi isterim. Bu çalýþmalar kapsamýnda

gerçekleþtirdiðimiz Engelliler Biziz Projemizin faaliyetlerinin ve proje

kapsamýnda gerçekleþtirilen “Toplumda Engelliler: Sorunlar ve Çözüm

Önerileri” baþlýklý çalýþtay bilgilerinin yer aldýðý bu kitabýn Amasya ve

ülkemiz için önemli bir kaynak olacaðýna inanýyorum.

Ahmet DUMAN

Amasya Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürü

TOPLUMDA ENGELLÝLER: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ

1

ENGELLÝLER BÝZÝZ PROJESÝ FAALÝYETLERÝ

ENGELLÝLER DESTEK PROGRAMI (EDES)

Engelliler Biziz Projesi, Engelliler Destek Programý (EDES) kapsamýnda yürütülmüþtür. Bu nedenle Engelliler Destek Programý hakkýnda burada kýsa bir bilgi verilmektedir. Buradaki bilgiler çoðunlukla Engelliler Destek Programýnýn internet sitesinden derlenmiþtir.

Engelliler Destek Programý (EDES), uygulandýðý illerde yerel dinamikleri harekete geçirerek, toplumun engellilik ve engelliler konusunda bilinç düzeylerinin ve duyarlýlýklarýnýn artýrýlmasý, engellilerin psikososyal ve týbbi rehabilitasyonunu saðlamayý amaçlayan projeler ile engellilik nedenlerinin tespit edilmesini, koruyucu ve önleyici hizmetlerin geliþtirilmesini, engellilik oranýnýn azaltýlmasýný ve engelliliðin etkilerinin en aza indirilmesini amaçlayan projeleri destekleyen programýdýr. Bu program Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlýðý tarafýndan yürütülmektedir. EDES, Karadeniz Bölgesi'ndeki Amasya, Artvin, Bartýn, Bayburt, Bolu, Çorum, Düzce, Giresun, Gümüþhane, Karabük, Kastamonu, Ordu, Rize, Samsun, Sinop, Tokat, Trabzon ve Zonguldak illerinde uygulanmaktadýr.

2

3

Engelliler Destek Programý kapsamýnda; (1) Farkýndalýk eðitimlerine yönelik projeler, (2) Engelliliðin nedenleri ve önlenmesine yönelik projeler ve (3) Engellilerin psiko-sosyal ve týbbi rehabilitasyonunu saðlamaya yönelik projeler desteklenmektedir.

Farkýndalýk eðitimlerine yönelik projeler;

a. Toplumun engellilik konusunda bilinç düzeylerinin ve duyarlýlýklarýnýn arttýrýlmasýna,

b. Engelli bireylerin ve/veya ailelerinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine yönelik projelerdir.

Engelliliðin nedenleri ve önlenmesine yönelik projeler;

a. Koruyucu ve önleyici hizmetlerin niteliðinin yükseltilmesine ve yaygýnlýðýnýn artýrýlmasýna,

b. Engelli bireylerde ortaya çýkabilecek ikincil, üçüncül özrün önlenmesine,

c. Engelliliðin nedenleri ve önlenmesi konusunda farkýndalýðýn, bilgi ve bilinç düzeyinin artýrýlmasýna,

d. Hamilelik sýrasýnda yaþanan sorunlar, genetik nedenler, akraba evlilikleri, yetersiz ve kötü beslenme, ilaç kullanýmý, zehirlenme, madde baðýmlýlýðý, hastalýklar, kazalar, çevresel faktörler gibi engellilik nedenlerinin tespit edilmesi, ortadan kaldýrýlmasý veya etkilerinin azaltýlmasýna yönelik (araþtýrma, bilgilendirme, bilinçlendirme, eðitim, toplum taramasý, danýþmanlýk ve rehberlik, program veya model geliþtirme ve uygulamalarý gibi) projelerdir.

4

(4) Engellilerin psiko-sosyal ve týbbi rehabilitasyonunu saðlamaya yönelik projeler ise;

a. Engelli bireyi bulunan ailelere taný konulduktan sonraki süreçlere iliþkin eðitim verilmesine, eðitim programlarý ve/veya rehberleri oluþturulmasýna, engellilerde okuma yazma oranýnýn artýrýlmasýna, engelli yakýnlarýna eðitim desteði verilmesine, kamu hizmetlerinden yararlanmasý için aksaklýklarý tespit eden ve yerele iliþkin çözüm üreten modeller geliþtirilmesine,

b. Uygulama alanlarýnda engel gruplarýna yönelik destek teknolojilerinin kullanýmýný içeren eðitimlerin verilmesine,

c. Engelli bireylere engelli olmayan bireylerle birlikte kültür, sanat ve spor alanlarýnda eðitim verilmesine,

d. Engellilerin baþkalarýnýn yardýmýna ihtiyaç duymaksýzýn sosyal yaþama baðýmsýz biçimde katýlýmýný saðlamaya ve kolaylaþtýrmaya yönelik baðýmsýz yaþam eðitimlerinin verilmesine,

e. Engellilerle ilgili sivil toplum örgütleri aracýlýðýyla farklý engel gruplarýnýn (otizm, serebral palsi, ruhsal ve duygusal engellilik, görme, iþitme ve konuþma, ortopedik, zihinsel, kronik hastalýklara baðlý en-gellilik gibi) hizmet saðlayýcý kurum yetkilileri ve çalýþanlarý ile buluþturul-masý ve empatik iliþki kurulmasýna yönelik programlar uygulanmasýna,

5

f. Toplumun engelli bireylerle buluþturulmasý ve psikososyal

rehabilitasyonu için projenin uygulandýðý ilde ve EDES kapsamýndaki

illerde yapýlacak kaynaþtýrma etkinliklerine yönelik projelerdir.

EDES kapsamýnda kamu kurum ve kuruluþlarý, il özel idareleri,

belediyeler, meslek odalarý ve üniversiteler proje baþvurusu

yapabilmektedir. Okul, rehberlik ve araþtýrma merkezi, halk eðitim

merkezi, çocuk, gençlik, bakým, rehabilitasyon, aile danýþma ve sosyal

hizmet merkezleri, huzurevi gibi kamu kuruluþlarýnýn proje teklifleri baðlý

bulunduklarý il ve ilçe müdürlükleri tarafýndan yapýlýr ve kabul edilmeleri

halinde il ve ilçe müdürlükleri tarafýndan yürütülür.

EDES kapsamýnda desteklenen projelerin süresi, sözleþme imza

tarihinden itibaren en fazla bir yýldýr. Projenin çeþitli nedenlerle öngörülen

sürede tamamlanamamasý durumunda proje yürütücüsü ilgili valiliðe

tamamlanamama nedenlerini yazýlý olarak bildirerek en fazla üç aya kadar

ek süre talep edebilir. Ek süre, valiliðin uygun görmesi durumunda bir

defaya mahsus olmak üzere verilebilir.

EDES Uygulama Usul ve Esaslarý kapsamýnda teklif edilecek

projelerin bütçe büyüklüðünün alt sýnýrý 10.000 TL, üst sýnýrý 100.000

TL'dir. Projeye tahsis edilen ödeneðin tamamýnýn süresi içinde

harcanamamasý halinde harcanamayan kýsým valilik EDES hesabýnda

kalýr. Valilik EDES hesabýnda kalan miktar, valilik tarafýndan baþarý ile

uygulanmakta olan ve ödenek ihtiyacý bulunan diðer EDES projelerine

aktarýlýr. Daha önce uygulanan EDES projelerinden Valilik EDES

hesabýnda kalan miktar, bir sonraki yýlýn EDES Programý kapsamýnda

Bakanlýk tarafýndan valiliðe tahsis edilecek ödenekten düþülebilir.

Desteklenecek projelerin seçiminde EDES tanýmýndaki amaçlara

uygunluk, sürdürülebilirlik, projenin amacý, gerekçesi, faaliyetleri ve

bütçesi arasýndaki tutarlýlýk, projenin gerekçede belirtilen sorunlarýn

çözümüne katký saðlayabilme derecesi, projeyi öneren kurum veya

kuruluþun proje yürütme kapasitesi, projenin hedef gruplar üzerinde

yaratacaðý etkiler ve çarpan etkiler, proje hedef kitlesinin geniþliði, projenin

ve faaliyetlerin süre, iþ, zaman, plan tutarlýlýðý, ildeki engelli bireylerin

ihtiyaçlarý ve öncelikleri göz önünde bulundurulmaktadýr.

6

ENGELLÝLER BÝZÝZ PROJESÝ

Engelliler Biziz Projesi, dezavantajlý gruplardan olan engelliler için yasalarla verilen haklar konusunda toplumda farkýndalýk saðlamayý ve engellilikle ilgili gelecek kuþaklarýn bilinçliliðini arttýrmayý hedeflemektedir. Bu doðrultuda karar mekanizmasýndaki kiþilerde engellilik konusunda farkýndalýk saðlanmasýna ve kamu hizmetine açýk alanlarda görev yapanlara, dezavantajlý kiþilere pozitif ayrýmcýlýk yapmalarý konusunda bilgilendirme yapýlmasýna çalýþýlmýþtýr.

7

Projemizin ortaklarý Altý Nokta Körler Derneði Amasya Þubesi ile Türkiye Engelliler Derneði Amasya Þubesidir. Engelliler, engelli aileleri, kamusal alanda çalýþan görevliler (yazýlý ve görsel basýn mensuplarý, bankacýlar, toplu taþýma araçlarý kullanýcýlarý, emniyet görevlileri, resmi kurum görevlileri ve muhtarlar) projemizin hedef grubunu oluþturmuþtur. Bu kapsamda projemizde engellilerin yaþam kalitesinin geliþtirilmesi için engellilere, engelli ailelerine ve kamusal alanda hizmet veren bu kesimlere yönelik bilgilendirme ve yönlendirme yapýlmýþtýr.

Projemizin temel faaliyetleri þunlardan oluþmuþtur:

1. Proje ekibinin kurulmasý, proje ofisinin oluþturulmasý,

2. Proje ekibi ve ilgili taraflarýn katýlacaðý baþlangýç toplantýsý,

3. Projenin ve katký saðlayan kurumlarýn görünürlülüðünün saðlandýðý basýn toplantýsý,

4. Amasya ilindeki yerel yönetim, kurum ve kuruluþ görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimi,

5. Engellilere/ailelerine yönelik bilgilendirme eðitimi,

6. Banka çalýþanlarýna yönelik bilgilendirme eðitimi,

7. Toplu taþýma araç kullanýcýlarýna yönelik bilgilendirme eðitimi,

8. Emniyet görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimi,

9. Muhtarlara yönelik bilgilendirme eðitimi,

10.Konferans,

11. Görsel basýnda (yerel TV kanalýnda) engelli haklarý konusunda açýk oturum düzenlenmesi,

12.Görünürlük ve tanýtým saðlanmasý,

13.Araç kiralanmasý,

14.Çalýþtay düzenlenmesi,

15.Kapanýþ toplantýsý.

8

Gerekçe

Projemiz, EDES Uygulama Usul ve Esaslarýnda belirtilen farkýndalýk eðitimlerine yönelik projeler kapsamýnda olup toplumun engellilik konusunda bilinç düzeylerinin ve duyarlýlýklarýnýn arttýrýlmasýna, engelli bireylerin ve/veya ailelerinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesine katký saðlamayý amaçlamýþtýr.

Günümüz Türkiye'sinde engellilerin toplumla bütünleþme noktasýnda sorunlar yaþandýðý bilinen bir durumdur. Toplumsal ve kamusal alanýn pek çok alanýna yayýlan bu sorunlar, engelli bireylerin içinde yaþadýklarý toplumla iþlevsel bir bütünlük içinde yaþamalarýný güçleþtirmektedir. Sürekli sorunlarla boðuþan, onlara anlamlý çözümler üretemeyen bireyler, kendilerini mutsuz hissetmektedir. Bu da temel bir insan hakký olan bireyin kendisini gerçekleþtirme hakkýný ortadan kaldýrarak düþük yaþam kalitesine neden olmaktadýr. Engellilerin genel olarak toplumla bütünleþmesinin önündeki baþlýca sorunlar; yoksulluk, eðitim, ulaþým, fiziksel çevre, kabul edilme gibi sorunlardýr (Karataþ, 2002).

Toplum olarak engelliler için yapýlacak en önemli destek onlara normal insanlar olduklarý hissini yaþatmaktýr. Ancak insanlarýmýz bunu nasýl gerçekleþtireceklerini tam olarak bilememekte, çoðu kez onlara yardým edildiði düþünülürken aslýnda kendilerini daha kötü hissetmelerine neden olunmaktadýr. Bunun baþlýca nedeni ise engelli bireyin kim olduðu, nasýl hissettiði, ne düþündüðü, kendisini nasýl daha iyi hissettiði gibi konularda doðru ve yeterli bilgiye sahip olunamamasýdýr. Bu baðlamda engelliyi tanýmak, onu anlamak ve ona karþý yönelen davranýþlarýmýzý doðru biçimlendirmek önemli bir durumdur. Engellilere karþý doðru yaklaþým tarzýný bilmek, hem engelli insanlarýmýzý hem de hatalý davranýþ düzleminde olan bizlerin yaþamýný daha da kolaylaþtýracaktýr (Ýlkadým Kaymakamlýðý, 2010).

Zamanla engellilerin daha iyi koþullarda yaþam sürdürebilmeleri amacýyla, engelli vatandaþlarýmýzýn haklarýný güvence altýna alacak anayasa deðiþiklikleri yapýlmýþtýr. Kamuda iþ imkâný saðlamak, sýnav merkezlerini engellilerin kullanabileceði hale getirmek gibi köklü deðiþikliklere imza atýlmýþtýr. Bu çalýþmalar kapsamýnda 2005 yýlýnda engelli kimlik kartý uygulamasýný baþlamýþtýr. Amasya'da 2013 yýlý itibariyle 1450 engelli vatandaþýmýzýn bu uygulamadan yararlanmasý saðlanmýþtýr.

Engellilerin günlük hayatta birçok zorlukla karþýlaþmalarý ve

toplumda hak ettikleri yeri alamamalarýnýn altýndaki en önemli etken,

toplumda kabul ediliþin istenilen düzeyde gerçekleþtirilememesidir

(Ankara Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü, 2011). 2012 yýlý verilerine göre ilimizde

Zihinsel Engelli 2070, Görme Engelli 469, Ýþitme Engelli 225, Ruhsal

Engelli 264, Bedensel Engelli 3325, birden fazla engeli olan 1676 olmak

üzere toplam 8029 engelli vatandaþýmýz bulunmaktadýr. 26.2.2012 tarihi

itibariyle bu sayýnýn nüfusa oraný %2.53 dür. Ýlimizde, 2915 engelli için

2881 kiþiye engelli evde bakým ücreti ödenmektedir. Bu engellilerin

toplumsal kabullenmelerinin saðlanmasý oldukça önemlidir. Bu noktada

proje, engellilerin toplumda ve kamusal alanda kabullenilmelerinin üst

düzeye çýkarýlmasýna yardýmcý olarak planlanmýþtýr.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

Zihinsel Engelli Görme Engelli Ýþtime Engelli Ruhsal Engelli Bedensel

Engelli

Birden Fazla

Engeli olan

2012 Yýlý Verilerine Göre Amasya'da Engelli Sayýlarý

2007 yýlýnda engellilere evde bakým ve rehabilitasyon hizmetinin

baþlamasýyla engelli vatandaþlarýmýzýn hayat kalitesini yükseltme yolunda

önemli bir adým atýlmýþtýr.

9

10

2013 yýlý sonu itibariyle evde bakým hizmetinden yararlanan engelli

sayýsý üç bine yaklaþmýþtýr.

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

2008 2011 2013

Evde Bakým Hizmetlerinden Yararlanan Kiþi Sayýsý

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

30000000

35000000

2008 2011 2013

Evde Bakým Ýçin Kullanýlan Ödenek

Evde bakým için Amasya'da kullanýlan ödenek miktarý 2013 yýlýnda

30 milyon TL'yi aþmýþtýr.

11

Projemizin hedef grubu engelliler, engelli aileleri ve kamusal alanda

çalýþan görevlilerdir (yazýlý ve görsel basýn mensuplarý, bankacýlar, toplu

taþýma araçlar kullanýcýlarý, emniyet görevlileri, þoförler, resmi kurum

görevlileri, muhtarlar). Projemizde; 30 engelli, 30 engelli ailesi, 30 yerel

yönetim ve kurum-kuruluþ görevlisi, 30 banka çalýþaný, 30 emniyet

görevlisi, 30 toplu taþýma araç kullanýcýsý ve 30 muhtar olmak üzere toplam

210 kiþinin farkýndalýk eðitimlerine, 100 kiþinin de konferansa katýlmasý

hedeflenmiþtir. Düzenlenecek çalýþtaya ise çeþitli kesimlerden 30 kiþinin

katýlmasý planlanmýþtýr.

Projemiz, engellilerin toplumda ve kamusal alanda kabul

edilebilirliðinin arttýrýlmasý, diðer insanlarýn çevrelerine ve olaylara

engellilerin gözüyle bakabilmelerinin saðlanmasý noktasýnda ortaya

çýkmýþ önemli bir projedir. Bu proje engellilerin toplumsal hayatta ve

kamusal alanda karþýlaþtýklarý sorunlarýn çözümüne yönelik projeler

üretilmesi ile amacýna ulaþacaktýr.

Proje Faaliyetleri

Projemizin temel faaliyetleri kapsamýnda öncelikle proje ekibi ve

proje ofisi oluþturulmuþtur. Proje koordinatörlüðünü Ýl Müdürlüðümüzde

görevli Öðretmen Davut ELMACI yürütmüþtür. Yine Ýl Müdürlüðümüzde

görevli Sosyal Çalýþmacý Adnan DEMÝRCÝ ile Psikolog Azize DOYRAN

eðitici olarak görevlendirilmiþtir. Proje ortaklarýmýzdan Altý Nokta Körler

Derneði Amasya Þube Baþkaný Musa DEMÝRYARAR ile Türkiye Engelliler

Derneði Amasya Þube Baþkaný Abdullah AYYILDIZ eðitim koordinatörleri

olarak yer almýþ ve eðitimin içeriðinin gruplara göre belirlenmesi ve

yürütülmesinde büyük katký saðlamýþlardýr.

Proje ofisi için gerekli 1 adet bilgisayar, 1 adet yazýcý, 1 adet

projeksiyon cihazý, 1 adet fotoðraf makinesi, 1 adet netbook alýnmýþtýr.

Proje ofisi Amasya Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü bünyesinde

oluþturulmuþtur.

12

Proje Tanýtým Toplantýsý

Proje ekibinin ve ilgili taraflarýn katýldýðý proje tanýtým toplantýsý 3

Nisan 2013 tarihinde Amasya Üniversitesi Eðitim Fakültesi Kongre ve

Kültür Merkezinde yapýlmýþtýr. Proje tanýtým toplantýsýna çeþitli kurum ve

kuruluþ temsilcileri, engelliler, engelli aileleri ve engelli dernek temsilcileri

katýlmýþtýr.

13

Basýn Bilgilendirme Toplantýsý

Basýn mensuplarýna yönelik projenin ve katký saðlayan kurumlarýn

görünürlüðünün saðlandýðý kahvaltýlý bir basýn toplantýsý yapýlmýþtýr.

Projemizin tüm Amasya genelinde daha iyi duyurulmasý ve engellilerin ve

diðer kiþilerin projeye ilgi duymasý amacýyla projenin ve projeye katký

saðlayan kurumlarýn görünürlüðünün saðlandýðý basýn mensuplarýna

yönelik toplantý ile projemiz Amasya'da ve diðer illerde daha görünür hale

gelmiþtir.

14

Konferans

Engelliler Haftasýnda engellilerin yasal haklarýnýn anlatýldýðý ve bu

haklarýn kullanýlamama nedenlerini anlatan bir konferans

gerçekleþtirilmiþtir. Bu konferansa Altý Nokta Körler Derneði Genel

Baþkaný Avukat Süha SAÐLAM davet edilmiþtir. Süha SAÐLAM, kendi

yaþamýndan da örnekler vererek ayný zamanda yetkililerin de engelli bakýþ

açýsýný görmelerini saðlamýþtýr.

15

Bilgilendirme Eðitimleri

Projemiz kapsamýnda Amasya’da çeþitli gruplara yönelik

bilgilendirme eðitimleri yapýlmýþtýr. Bilgilendirme eðitimleri yapýlan gruplar;

kamu görevlileri, engelliler ve engelli aileleri, banka çalýþanlarý, toplu

taþýma araç kullanýcýlarý (þoförler), emniyet görevlileri ve muhtarlardýr.

Engellilerin kamu hizmeti sunan kurum ve kuruluþlarda karþýlaþtýklarý

güçlüklerin engellenmesi amacýyla bu kurum/kuruluþlardaki görevlilere

birer günlük bilgilendirme eðitimi yapýlarak farkýndalýk oluþturulmaya

çalýþýlmýþtýr. Eðitime katýlacaklarýn belirlenmesi için ASP Ýl Müdürlüðü

tarafýndan tüm kurum ve kuruluþlara yazý gönderilmiþ, istekli olan

görevlilerin bilgilendirme eðitimlerine katýlmasý saðlanmýþtýr. Eðitimler

ortalama 30'ar kiþilik gruplar halinde verilmiþtir.

16

Bankacýlar

Bankacýlara yönelik bilgilendirme eðitimine Amasya'daki kamu ve

özel bankalardan banka görevlileri katýlmýþtýr. Ýlçelerdeki banka

þubelerinde de katýlýmcýlar olmuþtur. Banka çalýþanlarýnýn hafta içi uygun

olmamalarý nedeniyle bankacýlara yönelik bilgilendirme eðitimi hafta sonu

yapýlmýþtýr. Bankacýlara yönelik bilgilendirme eðitimine 27 kiþi katýlmýþtýr.

Bankacýlara Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

17

Emniyet Görevlileri

Amasya Emniyet Müdürlüðü ile iletiþime geçilerek emniyet

görevlilerinin eðitime katýlmalarý saðlanmýþtýr. Emniyet görevlilerine

yönelik bilgilendirme eðitimine 38 kiþi katýlmýþtýr.

Emniyet Görevlilerine Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

18

Kamu Görevlileri

Kamu görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimine çeþitli kamu

kurum ve kuruluþlarýndan 32 kiþi katýlmýþtýr.

Kamu Görevlilerine Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

19

Muhtarlar

Muhtarlara yönelik bilgilendirme eðitimine 24 kiþi katýlmýþtýr. Daha

çok Amasya Merkezden katýlýmýn olduðu eðitime Amasya'nýn en uzak

köylerinden de muhtar ve azalar katýlmýþtýr.

Muhtarlara Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

20

Toplu Taþýma Þoförleri

Þoförlere yönelik bilgilendirme eðitimine 31 kiþi katýlmýþtýr.

Þoförlerin gündüz saatlerinde eðitime katýlým için uygun olmamalarý

nedeniyle ilgili kurumlar ve kooperatifle görüþülerek þoförlere yönelik

bilgilendirme eðitiminin akþam 18:00'dan sonra yapýlmasý saðlanmýþtýr.

Þoförlere Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

21

22

Engelliler ve Engelli Aileleri

Engelliler ve engelli ailelerine yönelik bilgilendirme eðitimine 64 kiþi

katýlmýþtýr. Engelliler ve engelli aileleri engellilere yönelik bilgilendirmenin

dýþýnda birbirleriyle paylaþýmda bulunma imkaný yakalamýþ, bir birlerinin

bilgi ve becerilerinden faydalanma olanaðý elde etmiþlerdir. Ayný zamanda

engelli aileleri eðitim vasýtasýyla bulunduklarý ortamdan uzaklaþarak

rahatlama fýrsatý yakalamýþlardýr.

Engellilere / Engelli Ailelerine Yönelik Bilgilendirme Eðitimi

23

Yerel Televizyon Kanalýnda Program

Amasya'nýn yerel Televizyon Kanalý ART TV'de 3 Aralýk Dünya

Engelliler Gününde engelli haklarý konusunda canlý yayýn olarak açýk

oturum düzenlenmiþtir. Programa Amasya Aile ve Sosyal Politikalar Ýl

Müdürü Ahmet DUMAN, Altý Nokta Körler Derneði Amasya Þube Baþkaný

Musa DEMÝRYARAR ve Türkiye Engelliler Derneði Amasya Þube Baþkaný

Abdullah AYYILDIZ katýlmýþtýr.

24

Tanýtým ve Görünürlük

Projenin tanýtým ve görünürlüðünün saðlanmasý için 10 adet bez

afiþ, 500 adet afiþ, 5000 adet broþür bastýrýlmýþ ve bir web sitesi

hazýrlanmýþtýr.

25

26

Proje internet sitemiz: http://engellilerbiziz.net/

Projemizin önemli bir faaliyeti de çalýþtay düzenlenmesi olmuþtur.

“Toplumda Engelliler: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” baþlýklý iki günlük bir

çalýþtay düzenlenmiþtir. Çalýþtayla ilgili bilgiler ileride ayrýntýlý olarak

verilmektedir.

27

Sonuçlar

Projemiz ile engellilerin yaþam kalitesinin geliþtirilmesi için

engellilere, engelli ailelerine ve kamusal alanda hizmet veren kiþilere

yönelik bilgilendirme ve yönlendirme yapýlmýþtýr. Hizmet saðlayýcý

personelin farklý engel türlerine göre engellilere yaklaþým ve davranýþ

þekillerini geliþtirmek üzere bir eðitim programý hazýrlanmýþ ve bu program

bölgede yer alan kurumlarla paylaþýlmýþtýr. Engelli temsilcisi Sivil Toplum

Örgütlerinin aktif katýlýmý ile proje içindeki iþbirliði saðlanmýþ ve Amasya

Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü ilgili bütün birimleriyle birlikte

faaliyetlere öncülük etmiþtir.

Projemizin, Amasya'da tüm kesimler arasýnda engellilere yönelik bir

farkýndalýk oluþturduðu söylenebilir. Proje faaliyetleri; tanýtým toplantýsý,

bilgilendirme toplantýlarý, tanýtým dokümanlarý gibi etkinliklerle

yaygýnlaþtýrýlmaya çalýþýlmýþtýr. Bu toplantýlar kapsamýnda mümkün

olduðu kadar bölgedeki diðer ilgili sivil toplum örgütlerinin, özel ve kamu

alanýnda çalýþan kuruluþlarýn katýlýmlarý saðlanmýþtýr. Proje kapsamýnda

yürütülecek olan bilinçlendirme ve bilgilendirme çalýþmalarýnda hedef

kitlemizde yer alan katýlýmcýlar, edindikleri bilgileri ailelerine, yakýn

çevrelerine ve diðer arkadaþlarýna aktarmýþlardýr. Projemizde ele alýnan

bilgilendirme ve bilinçlendirme araçlarý geniþ kitlelere hitap edebilecek

özelliklerdedir. Bu açýdan projemizin, projemizde vurgulanan hedef

grubumuzun ötesinde kitlelere ulaþmasý mümkün olabilmiþtir.

28

TOPLUMDA ENGELLÝLER:

SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ ÇALIÞTAYI

Engelliler Biziz Projesinin bir faaliyeti olarak 27-28 Kasým 2013

tarihlerinde Amasya'da “Toplumda Engelliler: Sorunlar ve Çözüm

Önerileri” baþlýklý bir çalýþtay düzenlenmiþtir. Çalýþtaya Amasya'daki kamu

kurum ve kuruluþlarý ile sivil toplum örgütlerinden kýrký aþkýn kiþi katýlmýþtýr.

Söz konusu çalýþtayda engellilerin yaþadýklarý sorunlar; Aile ve Sosyal

Hayatta Engelliler, Eðitim Sürecinde Engelliler ve Ýþ Hayatýnda Engelliler

olmak üzere üç alt baþlýk altýnda ele alýnarak geliþtirilebilecek çözüm

önerileri tartýþýlmýþtýr. Çalýþtayda Amasya Eðitim Fakültesinden Prof. Dr.

Murat GÖKDERE, Doç. Dr. Ercümend ERSANLI ve Yrd. Doç. Dr. Ýlker

KÖSTERELÝOÐLU Moderatör olarak görev yapmýþtýr. Çalýþtayda her üç

grubun hazýrladýðý raporlar aþaðýda verilmektedir.

29

1. Ýþ Hayatýnda Engellilerin Yaþadýklarý Problemler ve Çözüm Önerileri

Katýlýmcýlar:

Moderatör: Prof. Dr. Murat GÖKDERE - Amasya Üniversitesi

Raportör: Merve BALCI – Hacettepe Üniversitesi

Nurettin TUFANOÐLU - Amasya Bedensel Engelliler Spor Kulübü

Gökhan KUDU - Amasya Türk Eðitim Sen

Ayþegül KALEKÖYLÜOÐLU - Amasya Çalýþma ve Ýþ Kurumu

Sebahattin VAPUR - Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ýl Müdürlüðü

Zahide YILMAZ - Amasya Defterdarlýk

Nigar GÜLDAL - Sakatlar Derneði Vakýf Tekstil

Satýlmýþ AYAN - KESK Ýl Temsilcisi

Orhan ÝLHAN - Jandarma Temsilcisi

Asým BALCI - Ýl Saðlýk Müdürlüðü

Fatih Emre AKGÜL - Ýl Gýda, Tarým ve Hayvancýlýk Müdürlüðü

Yavuz DÜMEN - Amasya Görme Engelliler Sorumlu Baþkaný

Ayhan KÖSE - Görme Engelliler Ýl Temsilcisi

1.1.Ýstihdam problemi

·Engelliler, çalýþma yaþamýnda birçok güçlükle karþýlaþmakta, üretim piyasasýnda az yer almaktadýrlar.

·Çalýþan engellilerin iþyerlerindeki çalýþma arkadaþlarýnýn ve iþverenlerin tutumlarý, ön yargýlarý onlarýn iþ verimlerini olumsuz yönde etkilemektedir.

·Engellilerin istihdamýnda genellikle engellilerin zekâ, yetenek ve diðer becerileri hesaba katýlmamaktadýr.

·Mesleki iyileþtirme ve mesleki eðitimin yersizliði,

30

·Ülkemizde engelli istihdamý ile ilgili olarak sadece kota rejimi

uygulamasý kullanýlmaktadýr. Bu da çok sýnýrlý sayýda engelli

istihdamýný saðlayabilmektedir.

·Halen çalýþmakta olan (çalýþma arkadaþlarýnýn) kiþilerin,

engellilerin gerek iþe alýnmalarýnda, gerekse çalýþmaya

baþladýktan sonraki tutumlarý da, önemli olmaktadýr.

·Çünkü kendileri ile ayný hak ve yetkilere sahip olmasý gereken

çalýþan engellilere karþý, diðer çalýþanlarýn tutum ve davranýþlarý

farklýlýk göstermektedir.

·Diðer taraftan iþsizliðin yaygýn olduðu ortamlarda, saðlýklý kiþiler

dururken engellilerin istihdam edilmelerinin doðru olmayacaðý gibi

yanlýþ bir düþüncenin var olmasý.

31

1.2. Engellilerin istihdamý için önemli gerekçeler

·Normal bireylere oranlara, istihdama daha fazla ihtiyaç

duymaktadýrlar.

·Ýþ hayatýnda olmalarý, hem maddi hem sosyal hem de psikolojik

açýdan kendilerini iyi hissetmelerine yardýmcý olacaktýr.

·5378 sayýlý kanuna göre “yeteneklerine göre mesleklerini seçme

hakký” kýsýtlanamayacaðýnýn anayasamýzda belirtilmiþ olmasý,

·Engel sebebiyle oraya çýkan dezavantajýn etkilerinin ortadan

kaldýrýlmasý veya en aza indirilmesi istihdam ile mümkündür.

·Toplumun her bireyi gibi engellilerinde de üretime katký saðlamasý

gerekmektedir.

·Sosyal hayat ve iletiþim becerilerin geliþimi açýsýndan bireylere

destek saðlanmasý,

·Çalýþmaya cesaret edemeyen engellilere, çalýþan engelliler iyi

model olacaktýr.

·Bireylerin ve toplumun engellilere karþý var olan önyargýlarýný

kýrmak için istihdam oldukça önemlidir.

1.3. Engellilerin iþ alanlarý ile ilgili problemler

·Ne iþ yapýlacaðýnýn belli olmasý ve en niteliksiz iþlerin engellilere

verilmesi yolunun tercih edilmesi,

·Ýstenilen nitelikte iþ gücünün bulunamamasý,

·Ýþverenlerin engelliler hakkýndaki:

Kazalara daha çok neden olurlar,

Çabuk kýzar ve alýngan olurlar,

Ceza uygulamasý daha zordur,

Yükselme imkânlarý sýnýrlýdýr,

Diðer çalýþanlarý olumsuz etkiler,

32

Duygusal sorunlarý daha çok olur,

Halkla iliþkiler açýsýndan iyi izlenim býrakmazlar,

Hareket yeteneklerindeki sýnýrlýlýk iþyerlerinde özel düzenlemeleri

gerektirir,

Çokça mazeret izni alýrlar,

Düzgün ve iyi çalýþmazlar,

gibi gerçek dýþý tutum ve inançlarý,

·Ýþverenlerin bu düþünceleri ve olumsuzluklar, onlarýn vasýflarýna

uygun olmayan daha geri ve önemsiz görevlerde çalýþtýrýlarak, ücret

kayýplarýna neden olmaktadýr.

·Ýþ ilanlarýnýn açýk ve net olmamasý ve engel gruplarýnýn

yetersizliklerinin dikkate alýnmamasý.

33

1.4. Çalýþma Sürecinde Karþýlaþýlan Problemler

·Ýþ yerlerine eriþim konusundaki (yol, bina, merdiven vs.)

ulaþýlabilirlik probleminin yüksek olmasý,

·Çalýþma ortamlarýnýn uygun olmamasý, uygun materyallerin yeterli

olmamasý,

·Ýþsizlik oranýnýn yüksekliði, engellilerin alt sýnýra itilmesine neden

olmasý,

·Engellilere mecbur kalýnmadýkça sorumluluk verilmemesi,

·Ýþverenlerin engelli çalýþanlarýna karþý önyargýlý davranýþlarý,

·Önyargýnýn sonucu olarak, az verimli, iþ güvenliðini tehlikeye atan

kiþiler olarak deðerlendirme,

·Ayný iþi yapan meslektaþlarýndan farklý olarak daha düþük ücret

alýnmasý,

·Toplumsal kabulsüzlüðünün iþ yerlerine olumsuz etkileri,

·Engellilere problemli insan gözüyle bakýlarak etiketle yapýlmasý,

·Engelli bireylerin çevrelerindeki insanlar tarafýndan potansiyel

baþarýsýzlýk adayý olarak görülmesi,

·Toplumdaki farkýndalýk ve empati düzeylerinin düþük olmasý,

·Engel raporlarý dikkate alýnmadan, bireylerin yapamayacaklarý

iþlere zorlanmalarý,

·Ýþ planlamalarýnda yeterlilikleri ve kapasite yerine yetersizliklere

odaklanýlmasý,

· Engellilerin iþ yerlerinde kýsmen ötekileþtirilmesi,

·Yetersizlik raporlandýrýlmalarýndaki standardizasyon eksikliði

(tutarsýzlýk), adaletsizliðe yol açmaktadýr.

·Kamu hizmetlerinde yararlanmada, fiziksel altyapý ve uygulamalar

boyutunda engellilerin dikkate alýnmamasý,

·Ailenin engelli çocuðunu iþ hayatýna yönlendirme noktasýnda zayýf

ve isteksiz davranmasý,

34

·Ailenin çocuðuna kazandýrmasý gereken özgüveninin eksikliði,

·Engelli ailelerindeki bilinç ve farkýndalýk düzeyinin düþük olmasý,

·Aileden kaynaklanan bu tür problemler nedeniyle, bir süre sonra

engellilerin kendilerini yetersiz veya gereksiz görerek, toplumdan

soyutlanmaya neden olabilmektedir.

·Hatta bu durum iþsiz kalma ya da arkadaþ edinememe

durumlarýnda intihara kadar gidebilmektedir.

35

1.5. Sonuçlar

·Çalýþma, toplum hayatýmýzýn merkezinde yer almakta ve saðlýklý

bireyler için olduðu kadar engelli bireyler için de gerek gelir elde

etme gerekse sosyalleþme için son derece önemlidir.

·Çalýþma engelli bireyler için sosyalleþmenin temel yoludur.

· Kiþiler, çalýþma hayatýnda yer alarak ekonomik bir katký

saðlayacaklardýr.

·Çalýþma hayatýnda yer alan kiþiler, gelir elde etmenin ötesinde

kendilerini üretken de hissedeceklerdir.

·Kendine güven ve kimlik duygusu yanýnda ev dýþýnda sosyal

iliþkilerde daha aktif olmakta ve kendilerini psikolojik olarak daha iyi

hissetmektedirler.

·Engelli insanlarýn eþit fýrsatlar çerçevesinde çalýþma imkânlarýndan

yararlanabilmeleri, iþ sahibi olabilmeleri ve sosyo-ekonomik

yönden baðýmsýz bir hayat sürdürebilmeleri, bütün insanlarýn

olduðu gibi engelli insanlarýn da doðal hakkýdýr.

·Engellilerin engellerinin giderilmeye çalýþýlmasý veya bunun

mümkün olmadýðý hallerde onlara yaþamlarý için gerekli maddi ve

manevi olanaklarýn saðlanmasý gerekmektedir.

·Zira engellilik ile birlikte maddi ve manevi büyük bir yardýma

muhtaçlýk zorunluluðu ortaya çýkmaktadýr. Engelli birey de yaþadýðý

ekonomik sýkýntýlar yüzünden çalýþmak zorundadýr.

·Ülkemizde engelli istihdamý ile ilgili olarak sadece kota rejimi

uygulamasý kullanýlmaktadýr. Bu da çok sýnýrlý sayýda engelli

istihdamýný saðlayabilmektedir.

·Oysa diðer alternatif istihdam modellerinin de uygulanmasý ile

istihdam oranlarý arttýrýlabilir. Örneðin, belirli iþlerin engellilere

tahsis edilmesi, engellilerin kendi iþlerini kurmalarýnýn teþvik

edilmesi gibi önlemler alýnarak daha fazla engellinin istihdamý

saðlanabilir.

36

·Engellilere gerek mesleki gerek kiºisel geliºimleri ile ilgili eðitimler

verilerek onlarýn bilgi ve becerilerine uygun iºlere yerleºtirilmeleri

saðlanmýº olacaktýr. Bu sayede hem engelli bireyler memnun

olacak hem de iºverenler engellerine uygun iº ararken

zorlanmayacaklardýr.

·Genellikle toplumlarýn, engellilere yetersizlikleri nedeniyle acýma

duygusuyla yaklaþýlmalarý söz konusudur. Bu acýma duygusu

engellinin yetersizliðini ön plana çýkartýrken, sahip olduðu yetenek

ve becerilerinin de ikinci plana atýlmasýna neden olmaktadýr.

·Çoðu iþveren yasal zorunluluklar nedeniyle iþe aldýðý engellinin iþ

yerinde ne yapabileceði konusunda bir bilgisi yoktur ve bu

doðrultuda bir hazýrlýk da yapmamaktadýr. Gerek yasal zorlamalar

nedeniyle gerekse baþka, “bilinen yollarla” iþe giren bir engelli,

öncelikle ön yargýlý bir sorunla karþýlaþmaktadýr.

·Sonuç olarak, engelli bireyler istihdam problemleriyle karþý

karþýyadýrlar. Bu ulusal ekonominin ifadesinde insan kaynaklarýnýn

kaybolmasý anlamýna gelmektedir.

1.6. Öneriler

·Engelliler, engelli olmayan insanlara göre istihdam edilmeye çok

daha fazla ihtiyaç duymaktadýrlar. Bireysel ve toplumsal anlamda

bilinçlendirme çalýþmalarý yapýlmalýdýr.

·Engellilere eðitim, bilgi ve becerilerini en yüksek düzeyde

sergileyebilecekleri iþ ortamý saðlanmalýdýr.

·Engellilerin sorunlarýnýn çözümünde istihdamýn çok önemli bir rolü

bulunmaktadýr. Bu ihtiyacýn karþýlanmasý halinde, her þeyden önce

engellinin bir þekilde toplumdan soyutlanmasý önlenebilecektir. Bir

baþka deyiþle, hem çalýþarak kazandýðý para ile baþkasýna muhtaç

olmayan, hem de yetiþkin bir insan olarak üretime katýlabilen

engelliye istihdamýn, sosyal ve psikolojik olarak tedavi edici bir

etkisi olacaktýr.

37

·Ýstihdamda kota rejiminden farklý olarak alternatif istihdam

modellerinin de uygulanmasý ile istihdam oranlarý arttýrýlabilir.

·Belirli meslek alanlarýndaki iþlerin engellilere tahsis edilmesi

saðlanabilir.

·Engellilerin kendi iþlerini kurmalarýnýn teþvik edilmesi gibi önlemler

alýnarak daha fazla engellinin istihdamý saðlanabilir.

·Yetersizlikler deðil de yeterlilikler üzerinden istihdam planlamasý

yapýlmalýdýr.

·Bir ülkenin kalkýnmýþlýðý ve sosyal açýdan geliþmiþliðini belirlemede

engellilere verilen hizmetler ile engellilerin istihdam oranlarý önemli

ölçütlerden biri olarak deðerlendirilmek-tedir. Bu oran

yükseltilmelidir.

·Engel grubunun tespiti ve iþ analizleri yapýlmalý, hangi engel grup-

larýnýn hangi iþleri yapabilecekleri belirlenerek standartlaþtýrma

yapýlmalýdýr. Böylelikle engelli çalýþanlarýn hangi iþi yapacaklarý

yöneticilerin inisiyatifine býrakýlmamýþ olacaktýr.

·Korumalý iþ yerleri uygulamasý hayata geçirilmelidir.

·Engel raporlarý dikkate alýnarak iþ tanýmlarý yapýlmalýdýr.

·Ýþverenler, kurslar ve eðitimlerle teþvik edilmeli ve farkýndalýk

düzeyleri arttýrýlmalýdýr.

·Nitelikli engelli iþçiler için, eðitim programlarý düzenlenerek bu

bireylerin nitelikli bireyler olarak iþ hayatýna katýlmalarý

saðlanmalýdýr.

·Ýþverenlere engellilerin iþ verimliliðinin nasýl saðlanabileceði, onlara

nasýl yaklaþým sergileyecekleri konularýnda farkýndalýk düzeylerini

geliþtirebilecekleri fýrsatlar sunulmalýdýr.

·Engelli bireyler için, iþ baþvuru formlarý büyük harfli yazýlmalý,

basit ve anlaþýlýr olmalýdýr. (Yetersizlikler dikkate alýnmalýdýr.)

·Gerektiðinde ses ve görüntü kaydý yapýlmýþ CD lerle iþ

baþvurularý kabul edilmelidir.

·Engelliler için esnek ama kontrollü çalýþma koþullarý oluþturulmalý,

38

·Eþit ücret politikasý uygulanmalý,

·Görev öncesi eðitim imkânlarý oluþturulmalý ve saðlýklý bir þekilde

uygulanmasý saðlanmalýdýr.

·Engelli bireye çalýþma hayatýnda karþýlaþmalarý muhtemel

problemler konusunda bilgilendirme yapýlmalýdýr.

·Engelli bireye profesyonel psikolojik destek saðlanmalýdýr. (Acýma

deðil destek gerekmektedir).

·Destek personeli engelliler hakkýnda bilinçlendirilmeli, (Þoför, Aþçý,

Bankacý, Polis.)

·Çalýþýlan ortamýn mimari problemleri ortadan kaldýrýlmalýdýr.

·Engelliye iþe baþlarken vaat edilen tüm haklar verilmeli, süreç

içerisinde hak kaybýna uðramalarý önlenmelidir.

·Her engelli bireyin yapabileceði bir iþ vardýr ve becerilerini

göstermeleri için fýrsat verilmelidir,

·Engelliler kiþisel çalýþma için teþvik edilmeli,

·Ýþverenlere, iþyerlerine engellileri almalarý için teþvik edilmeli ve

özendirici önlemler alýnmalý,

Engelli bireylerin çalýþma sürecinde verimlerini arttýrmak için;

·Ýþ yerindeki görevlerinin açýkça belirlenmesi gerekir.

·Engellilere iþleri konusunda bilgilendirme eðitimi verilmelidir.

·Kiþi kontrol edilmeli zayýf ya da eksik olduðu noktalarda eðitim

verilmelidir.

·Engelli bireyin iþini nasýl yapabileceðini bir usta tarafýndan

gösterilmesi saðlanmalýdýr.

·Ýþyerindeki bir baþka çalýþan engellinin iþini anlayýp anlamadýðýný

kontrol etmeli, eðer gerekliyse iþin nasýl yapýlacaðý tekrar

gösterilmelidir.

39

Amasya özelinde;

·Kamu kurumlarýnda istihdam ülke geneli ile eþittir. Özel sektörün

engelli istihdamýna bakýþý istenilen düzeyde deðildir. Diðer

alanlarda ise küçük gayretler olsa da istenilen düzeyde deðildir.

·Uzun bir süreç ve bazý zorluklar içerse de engellilerin çalýþma

hayatýna atýlmasý ya da gelir getirici çeþitli iþlerin sorumluluðunu

almasý, engellilerin sadece ekonomik açýdan baðýmsýz kalmasýný

deðil, bunun yaný sýra sosyal ve psikolojik olarak da engellilere

büyük yararlarý dokunmaktadýr.

40

2. Eðitim Hayatýnda Engellilerin Yaþadýklarý Problemler ve Çözüm Önerileri

Katýlýmcýlar:

Moderatör: Yrd. Doç.Dr. Ýlker KÖSTERELÝOÐLU – Amasya Eðitim Fakültesi

Raportör: Hale Nur TUNÇAY – Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü

Azize DOYRAN – Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü

Nurhayat BURCU – Amasya Kamu Hastaneleri Kurumu Genel Sekreterliði

Murat GEZÝCÝ – Ýl Emniyet Müdürlüðü

Canan SEZGÝN – Amasya Görme Engelliler

Hayal TÝLGEL – Altý Nokta Körler Derneði

Özge KAYNAK – Amasya Halk Saðlýðý Müdürlüðü

Gülay DEMÝR – Ýl Saðlýk Müdürlüðü

Mustafa DEMÝR – Özel Eðitim Uygulama Merkezi

M. Fatih ÇANKAYA – Amasya Müftülüðü

Nevzat ÇOPUROÐLU – Türkiye Engelliler Derneði Amasya Þubesi

Asiye YANCI – Ýl Kültür ve Turizm Müdürlüðü

41

2.1. Problemler

· Eðitim alanlarýnýn fiziki açýdan engelli bireyler için elveriþli

olmamasý (rampa, asansör, WC, okul giriþ ve ders alanlarýnýn

yürüyüþ yollarý vb.),

· Tüm engel grubundaki öðrencilerin eðitim süreçlerinde ve ortak

uygulanan sýnavlarda ihtiyaç duyduklarý eðitim materyallerinin

eksikliði,

· Akranlar arasýnda engelli bireye yönelik farkýndalýk eksikliði, akran

reddi, etiketleme ve ötekileþtirme sorunlarý,

· Okullarda engelli bireylerin sosyal etkinliklere katýlýmýnýn eksikliði,

· Eðitim servislerinin ihtiyaca yönelik olmamasý,

· Özel eðitim sýnýflarýnýn oluþturulmamasý ve oluþturulan özel eðitim

sýnýflarýnýn fiziksel þartlarýný uygun olmamasý,

· Engelli bireylerin eðitim ihtiyaçlarýnýn il bazýnda karþýlanamamasý

sebebi ile engelli türüne yönelik eðitimlerin yatýlý okullarda

verilmesi, küçük yaþ gruplarýnýn yatýlý eðitim þartlarýna biliþsel,

zihinsel olarak hazýr olmamasý,

· Özel eðitime ihtiyaç duyacak bireylerin tespit ve tanýlama eksikliði,

· Köy, kasaba ve ilçelerde özel eðitime ihtiyaç duyabilecek kiþilerin

bu eðitim hakkýnda ulaþmakta güçlük yaþamasý,

· Engelli bireylere eðitim veren öðretmenlerin branþlarýnýn özel

eðitim olmamasý,

· Görme engelli bireylerin beyaz baston derslerindeki yetersizlikleri,

· Okullarda destek eðitim odalarýnýn ve destek eðitim odalarý bulunan

okullarda materyal eksikliði,

· Okullarda engelli bireylerin meslek seçimine yönelik rehberlik

hizmetinde eksiklikler, yeteneklerinin belirlenmesi ve yönlendiril-

mesinin eksikliði,

· Engelli ve akranlarýnýn etkileþim içinde olabileceði il bünyesinde

uygun kütüphane ortamýnýn eksikliði,

42

· Engelsiz aile ve öðrencilerin engel gruplarý ve konusunda bilgi eksiklikleri,

· Öðretmenin engelli birey için “bir þey öðrenemez” boþuna uðraþýyoruz” anlayýþý, olumsuz bakýþ açýlarýnýn öðrenciye yansýmasý,

· Eðitim sürecinde engellilik ve sorunlarý konulu dersin müfredatta olmamasý,

· Merkezi sýnav sistemlerinde engelli bireylerin engel türüne uygun olmayan gözetmelerin bulunmasý, sýnav sisteminin engel gruplarýna yönelik özel ihtiyaçlarýný karþýlamaya yönelik olmamasý(Ýngilizce sýnavýnda Fransýzca öðretmeninin rehberlik yapmasý,), sýnav uyarlamalarýna dikkat edilmemesi,

· BEP-BÖP hazýrlama ve uygulama eksikliði,

· Engelli bireylerin eðitim alabileceði okul öncesi kurumlarýnýn bulunmamasý veya okul öncesi eðitimi almak isteyen engelli bireylerin okul ve veliler tarafýndan kabul görmemesi, reddedilmesi,

· Evde eðitim çalýþmalarý konunda gereken önemin gösterilememesi,

· Aðýr engelli bireylerin eðitim aldýðý okullarda gerekli bakým personelinin bulunamamasý,

2.2. Çözüm Önerileri

·Tüm engel grubundaki bireylerin eðitim almasýný engelleyen fiziksel koþullarda, mevcut okullarda iyileþtirme yapýlmasý, yapým aþamasýnda proje taslaðýndaki okullar için; fiziksel þartlara öncelikli olarak dikkat edilmesi, engelli bireyler için þartlarý uygun olmayan projelerin hayata geçirilmemesi,

·Braille alfabesi ile yazýlmýþ kitaplar, sesli materyaller (kitaplar, hikâyeler, öyküler, ders kitaplarý), sesli bilgisayar sistemleri, iþaret dili ile ilgili vidyolar, engel türüne yönelik bireylerin girmiþ olduklarý sýnavlarda gerek ön hazýrlýk gerekse sýnav sürecinde kullanýlacak materyallerin engel türüne dikkat edilerek tasarlanmasý, bu materyallere eriþimin saðlanmasý,

43

·Engellilerin akranlarý ile maksimum etkileþime geçebileceði etkinliklerin düzenlenmesi, (Drama, oyun gibi sosyal aktivitelerin düzenlenmesi, proje ve performans ödevlerinin engelli bireylerin yaþam becerilerine yönelik çalýþmalar içermesi, toplumda örnek rol ve modellerin tanýtýlmasý),

·Okullarda yapýlacak etkinliklerin merkezinde örtük olarak engelli bireylerin bulunmasý (engelli bireylerin ihtiyaç ve isteklerini karþýlayacak etkinliklerin dikkate alýnmasý ve bu yönde diðer öðrencilerin de teþvik edilmesi. Örneðin, görme engelli bireyin rahatlýkla oynadýðý golbol etkinliðinin diðer öðrenciler tarafýndan da oyun olarak oynanmasý),

·Þoför ve servis görevlilerinin eðitimli olmasý, araçlarýn uygun þekilde tasarlanmasý, servis görevlisi sayýsýnýn arttýrýlmasý, aracýn giriþ ve çýkýþ kapýlarýna rampa yapýlmasý,

·Okulun en ulaþýlabilir, en uygun, en görünen alanlarda özel ve ayrýcalýklý mekânlarýn oluþturulmasý,

·Ýl bazýnda engelli bireylerin eðitim alabileceði mikro okullarýn veya dersliklerin oluþturulmasý, il bazýnda da var olan okullara ulaþým noktasýnda taþýmalý sistemin getirilmesi, yatýlý okullarda kalan engelli bireylerin ailelerinin desteklenerek aile iletiþim arttýrýlmasý, ziyaretlerin sýk yapýlabilmesi için maddi imkânsýzlýklarda bulunan ailelere maddi destek saðlanmasý, çocukla iletiþim noktasýnda aile rehberliðinin verilmesi ve özel çalýþma yapýlmasý,

·Ýl bazýnda özel eðitime ihtiyacý olan kiþilerin tespiti açýsýndan ekip oluþturulmasý, belli periyotlarda inceleme yapýlmasý, özellikle ilimizde Aydýnca, Ezinepazar ve Tatar'da zihinsel engelli bireylerin sayýca fazla olmasýnýn, buna yönelik sebeplerin araþtýrýlmasý ve süreç çalýþmalarýnýn yapýlmasý,

·Özel eðitim kurumlarýnýn en ücra merkezlerde açýlmasý, mevcut þartlarda da özel eðitim kurumlarýnýn ulaþým imkânlarýnýn saðlanmasý,

·Özel eðitim konusunda eðitim verebilecek öðretmenlerin bu alanlardan mezun olmasý, farklý alanlardan mezun olarak kýsa süreli eðitim ve çalýþmalar neticesinde özel eðitim alanýna dâhil olmalarýn engellenmesi,

44

·Özellikle Ziya Paþa Ortaokulunda açýlan görme engelliler sýnýfýndaki öðrencilerin beyaz baston derslerini almasý, diðer görme engelli bireylerin Halk Eðitim kurslarý ile beyaz baston kullanmaya eriþiminin saðlanmasý,

·Destek eðitim odalarýnýn fiziki kapasite ve eðitim materyallerinin (eðitim setleri, görsel ve iþitsel oyunlar, iki ve üç boyutlu sesli görsel materyaller) güçlendirilmesi, belirli bir kapsamda bu odalarýn iþler hale gelmesi, 4+4+4 kapsamýnda norm fazlasý olan öðretmenlerin destek eðitim odalarýnda görevlendirilmesinden dolayý, bu öðretmenlerin özel eðitim alanýnda güçlendirilmesi,

·Rehberlik servislerinin engel türüne yönelik engelli bireylerin baþarýlý olabileceði alanlar hakkýnda bilgi vermesi, mesleklerin tanýtýlmasý, bu alanda il bazýnda baþarýlý bireyler ile birebir görüþmelerinin saðlanmasý, yetenekleri noktasýnda ekiplerin oluþturularak yönlendirilme saðlanmasý,

·Engelli bireylerin bilgiye kolaylýkla ulaþabilecekleri donanýmlý kütüphanelerin oluþturulmasý. Engelli bireyin ihtiyacýný karþýlayabilecek þekilde donatýlan kütüphanelerin engelsiz bireyler için de cazip hale getirilmesi,

·Uygulamalý çalýþmalar, empatinin kullanýlabileceði eðitimler, engelli bireyler ile birebir vakit geçirme, okullarda engelli bireyler için alýnabilecek önlemler noktasýnda tüm öðrenci ve velilerden görüþ almak ve görüþlerin uygulanmasý aþamasýnda velilerin katýlýmlarý için olumlu geri bildirimlerin saðlanmasý, engelli bireylerin ailelerini evde inceleyerek farklý bir duygusal yaklaþým sürecine girilmesi,

·Kaynaþtýrma sýnýflarý ve müstakil engelli okullarýnda derse girebilecek gönüllü öðrenci ve velilerin, öðretmenin yükünü azaltmaya yönelik giriþimlerinin saðlanmasý, ilkokul 4. sýnýfa kadar kaynaþtýrma öðrencisi bulunan öðretmene % 25 ek ders uygulamasýnýn saðlanmasý, öðretmenin engelli bireye yönelik eðitim sürecinde çalýþmalarýnýn olumlu þekilde desteklenmesi, eðitim sürecinde bu anlamda onore edilmesi, sürekli destek saðlanmasý, takdir ve teþekkür pekiþtireçlerinin kullanýlmasý, özel ve ayrýcalýklý hissettirmeye yönelik çalýþmalarýn güçlendirilmesi,

45

·Ýlkokul 2., 3., 4. sýnýflardan itibaren engelliler ve yaþam dersinin müfredat programýna eklenmesi, bu sürecin gerçekleþmesi için geçen sürede serbest etkinlik zamanlarýnda okul yönetimince konu açýsýndan desteklenmesi ve çalýþmalarýn baþlatýlmasý,

·Uygun sýnav rehberlerinin seçilmesi, sýnavda bulunan görsel objelerin bulunmamasý, sýnav uygulama sürelerine dikkat edilmesi, sýnav uygulama saatlerinin uygun zamanlamalarýnýn saðlanmasý, öðretmenlerin bu konuda bilgilendirilmesi, az gören bireyler için büyük puntolarýn kullanýlmasý,

·Bireysel Eðitim Programý-Bireysel Öðretim Programý hazýrlanmasý ve uygulanmasý konusunda güncel eðitimlerin verilmesi,

·Okul öncesi eðitim hakkýnýn tüm çocuklar tarafýndan kullanýlmasý gereken bir hak olduðu konusunda bilgilendirme, 2012 tarihli resmi gazetede yayýmlanan bu konu hakkýndaki kanunun herkes tarafýndan biliniyor ve uygulanýyor olmasý, özel gereksinimli çocuk-larýn okul öncesi eðitimlerden yaygýn olarak faydalanabilmesi, bu durumda erken tanýlama konusunda destek saðlanmasý,

·Evde eðitim konusunda bilincin arttýrýlmasý, bu alana ihtiyaç duyacak kiþilerin tespiti, eðitim verecek kiþilerin güçlendirilmesi, evde eðitim alýnmasýna engel olan ailelere yaptýrým uygulanmasý,

·Aðýr engelli bireylerin eðitim aldýðý özel eðitim uygulama merkezi, yatýlý okul ve özel eðitimlerde hemþire, bakýcý anne, gönüllü anne gibi kadrolarýn bulunmasý, bu konuda velilerin rahatlamasý, Ýþ-Kur ile yapýlacak ortak çalýþmalar ile destek saðlanmasý,

46

3. Ailede ve Sosyal Hayatta Engellilerin Yaþadýklarý Problemler ve Çözüm Önerileri

Katýlýmcýlar:

Moderatör: Doç. Dr. Ercümed ERSANLI

Raportör: Abdulkadir MAZLUM – Aile ve Sosyal ve Politikalar Ýl Müdürlüðü

Mustafa KARADÜZ – Yeþilýrmak Spor Kulübü

Ayþe KESGÝN – Gençlik Hizmetleri ve Spor Ýl Müdürlüðü

Miray ARSLAN – Ýl Özel Ýdare Genel Sekreterliði

Ayþemin SEYRAN – Çevre ve Þehircilik Ýl Müdürlüðü

Serpil DEMÝR – Amasya Belediyesi

Muammer KORUCU – Altý Nokta Körler Derneði

Oktay ANKARALI – Altý Nokta Körler Derneði

Mitat ÖZLÜ – Altý Nokta Engelliler Derneði

Tamer Kaan ÞENER – Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü

Ersen KARADAÐ – Rehberlik ve Araþtýrma Merkezi Müdürlüðü

Yaþar ÇINAR – Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü

47

3.1. Problemler

·Engellinin, ailesinin ve toplumun engeli kabul etmemesi,

·Engelliye verilen engelli maaþý takibinin yapýlamamasý ve ihtiyaç sahibi engellilere ulaþmamasý,

·Engelli ailenin engelli bireylere uygun ev seçmemesi, evin ve binanýn engellilere göre uygun dizayn edilmemesi,

·Sosyal hayatta ve kurumlarda engellilerin dikkate alýnmamasý nedeniyle, günlük iþlerini rahat bir þekilde yapamamalarý,

·Duraklardaki sorunlar ve toplu taþýma araçlarýndan faydalanmadaki güçlükler,

·Engelli bireylerin elma kartlarýný okuturken çýkan sesin farklý olmasý ve bu sesten engellilerin rahatsýz olmasý,

·Bireylerin engelli olmasýna neden olan “özel eðitime muhtaç olma nedenlerinin” artmasý nedeniyle engelli bireylerin toplumdaki sayýsýnýn artmasý,

·Engelli bireylerin ailelerine yönelik rehberlik hizmetinin eksikliði, karþýlaþmalarý muhtemel problemlerle baþa çýkma konusunda yetersiz kalmalarý,

·Bakýma muhtaç hastalarýn ailelerinin hasta bakýmý ve yardýmcý tedavi konusunda yetersiz kalmalarý,

·Toplumda engellilikle ilgili farkýndalýk düzeyinin düþük olmasý,

·Engellilerin sosyal hayata katýlým düzeyinin düþük olmasý,

·Engelli rampalarýn önüne ve engelli park alanlarýna park yapýlmasý,

·Evde bakým hizmeti veren engelli yakýnlarýnýn sosyal güvencelerinin olmamasý.

3.2. Çözüm Önerileri

·Sivil toplum kuruluþlarýna üye olunmasý, anne baba ve kardeþin eðitim almasý,

·Toplumu bilinçlendirme çalýþmalarýnýn yapýlmasý,

48

·Ailenin engeli kabullenmesinin artýrýlmasýný saðlamak için, ailelere

yönelik saðlýk çalýþanlarý ile ortak eðitim çalýþmalarýnýn yapýlmasý,

·Ailelere ve engellilere yönelik psikolojik destek hizmetinin verilmesi,

·Engelli maaþý veren kurumun, maaþ takibini ve denetlemesi

yapmasý,

·Evin içinin engelli bireyler için uygun dizayn edilmesi için destek

saðlanmalýdýr (wc, lavabo, eþik, v.b),

·Eve veya binaya ulaþým için rampa, engelli asansörü ve bu

asansörlerin de sesli uyarý sistemleri ve tuþ kabartmalarýnýn olmasý,

·Bütün resmi ve özel kurumlarda engelli kiþilerle ilgilenecek yeterli

personelin bulundurulmasý,

·Çaðrý zili uygulamasý, bankalarda sýra numarasýnýn sesli uyarýlarla

yapýlmasý, giriþte görevli personelin bu konuda eðitimli olmasý,

(iþaret dili v.b) bankamatiklere ve bankaya ulaþmak için rampa,

kabartma ve sesli uyarý sistemi konmasý, asansör olmasý wc ve

lavabolarýn engelliye uygun olarak yapýlmasý,

·Umumi tuvaletlerin engelli kullanýmýna uygun dizayn edilmesi ve

eþiklerinin kaldýrýlmasý,

·Akustik sesli uyarý cihazlarý, hissedilebilir yüzeyler ve rampalarla

yeni bir düzenleme yapýlmasý,

·Toplu taþýma araçlarý içerisinde duraklarýn sesli uyarýlarla belli

edilmesi ve ayrýca duraklarda gelecek otobüs numarasýnýn

söylenmesi,

·Toplu taþýma araçlarýnda engelli rampalarýnýn olmasý,

·Kaldýrýmlarda hissedilebilir yüzeylerin arttýrýlmasý,

·Toplu taþýma araçlarýnda öndeki bazý koltuklarýn engellilerin

kullanýmýna uygun hale getirilmesi ayrýca þoförlere konu ile ilgili

eðitim verilmesi, vatandaþýn bu konuda bilinçlendirilmesi,

·Elma kartlarýnda kart okuturken çýkan sinyal sesinin normal

bireylerle ayný sinyal sesinin çýkmasý saðlanmalýdýr.

49

·Saðlýk Bakanlýðý aracýlýðýyla ailelere ve bireylere bilinçlendirme eðitimi (akraba evliliði, tarama testleri, kan uyuþmazlýðý v.b) verilmelidir,

·Aileye karþýlaþýlacaðý problemlerin üstesinden gelebilecek yeterli eðitim verilmesi,

·Uzman görevli personel aracýlýðý ile aileye evde hasta bakýmý ve yardýmcý tedavi konusunda bilgilendirme hizmeti verilmeli,

·Engellilik konusunun toplumun tüm kesimlerinde sýklýkla iþlenmesi (konferans, seminer v.b) anlatýlmasý,

·Spor tesisleri ve sosyal alanlarýn engellilerin ihtiyaçlarýna göre düzenlenmesi ve katýlýmýn teþvik edilmesi,

·Özellikle okul öncesi ve okul çaðý engelli çocuklarýyla ve aileleriyle iletiþime geçilerek bireyin sosyalleþmesi için spora yönlendirilmesi,

·Engelli bireylere sanatsal faaliyetler (müzik, tiyatro, folklor, v.b) sunarak topluma kazandýrýlmasý,

·Spor için gerekli ekipmanýn devlet tarafýndan karþýlanmasý,

·Evde bakým hizmeti verenlerin sigortalarýnýn devlet tarafýndan yapýlmasý saðlanmalýdýr.

50

Sonuç

Engelliler Biziz Projesi, dezavantajlý gruplardan olan engelliler için yasalarla verilen haklar konusunda toplumda farkýndalýk saðlamayý ve engellilikle ilgili gelecek kuþaklarýn bilinçliliðini arttýrmayý hedeflemiþtir. Bu doðrultuda karar mekanizmasýndaki kiþilerde engellilik konusunda farkýndalýk saðlanmasýna ve kamu hizmetine açýk alanlarda görev yapanlara, dezavantajlý kiþilere pozitif ayrýmcýlýk yapmalarý konusunda bilgilendirme yapýlmasýna çalýþýlmýþtýr.

Engelliler Biziz Projesi, Amasya Aile ve Sosyal Politikalar Ýl Müdürlüðü tarafýndan Altý Nokta Körler Derneði Amasya Þubesi ile Türkiye Engelliler Derneði Amasya Þubesi ortaklýðý ile yürütülmüþtür. Engelliler, engelli aileleri, kamusal alanda çalýþan görevliler (yazýlý ve görsel basýn mensuplarý, bankacýlar, toplu taþýma araçlarý kullanýcýlarý, emniyet görevlileri, resmi kurum görevlileri ve muhtarlar) projenin hedef grubunu oluþturmuþtur. Bu kapsamda proje faaliyetleri ile engellilerin yaþam kalitesinin geliþtirilmesi için engellilere, engelli ailelerine ve kamusal alanda hizmet veren bu kesimlere yönelik bilgilendirme ve yönlendirme yapýlmýþtýr. Engelliler ve engelli ailelerine yönelik bilgilendirme eðitimine 64 kiþi, þoförlere yönelik bilgilendirme eðitimine 31 kiþi, muhtarlara yönelik bilgilendirme eðitimine 24 kiþi, kamu görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimine 32 kiþi, emniyet görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimine 38 kiþi ve banka görevlilerine yönelik bilgilendirme eðitimine 27 kiþi katýlmýþtýr.

Bilgilendirme eðitimleri dýþýnda basýn mensuplarýna yönelik bilgilendirme toplantýsý, yerel televizyonda canlý yayýn olarak açýkoturum ve bir çalýþtay düzenlenmiþtir.

“Toplumda Engelliler: Sorunlar ve Çözüm Önerileri” baþlýklý çalýþtay ile engellilerin genelde ve Amasya özelinde yaþadýklarý sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileri tartýþýlmýþtýr. Çalýþtaya Amasya'daki kamu kurum ve kuruluþlarý ile sivil toplum örgütlerinden kýrký aþkýn kiþi katýlmýþtýr. Söz konusu çalýþtayda engellilerin yaþadýklarý sorunlar; Aile ve Sosyal Hayatta Engelliler, Eðitim Sürecinde Engelliler ve Ýþ Hayatýnda Engelliler olmak üzere üç alt baþlýk altýnda ele alýnmýþtýr. Çalýþtayda Amasya Eðitim Fakültesinden Prof. Dr. Murat GÖKDERE, Doç. Dr. Ercümend ERSANLI ve Yrd. Doç. Dr. Ýlker KÖSTERELÝOÐLU Moderatör olarak görev yapmýþtýr.

51

Çalýþtay gruplarýnýn raporlarý incelendiðinde, engellilerin toplumsal

hayatta birçok güçlükle karþý karþýya olduklarý anlaþýlmaktadýr. Ýþ

hayatýnda engelliler yeterince yer almamaktadýr. Çalýþan engellilerin

iþyerlerindeki çalýþma arkadaþlarýnýn ve iþverenlerin tutumlarý, ön yargýlarý

onlarýn iþ verimlerini olumsuz yönde etkilemektedir. Engellilerin

istihdamýnda genellikle engellilerin zekâ, yetenek ve diðer becerileri

hesaba katýlmamaktadýr. Engelliler için mesleki iyileþtirme ve mesleki

eðitim yetersizdir. Ülkemizde engelli istihdamý ile ilgili olarak sadece kota

rejimi uygulamasý sýnýrlý sayýda engelli istihdamýný saðlayabilmektedir.

Diðer yandan, iþsizliðin yaygýn olduðu ortamlarda, saðlýklý kiþiler dururken

engellilerin istihdam edilmelerinin doðru olmayacaðý gibi yanlýþ bir

düþüncenin var olmasý engellilerin iþ hayatýnda yer almasýnýn önünde

önemli bir engel teþkil etmektedir.

Eðitim alanlarýnýn fiziki açýdan engelli bireyler için elveriþli olmamasý

(rampa, asansör, tuvalet, okul giriþ ve ders alanlarýnýn yürüyüþ yollarý vb.),

tüm engel grubundaki öðrencilerin eðitim süreçlerinde ve ortak uygulanan

sýnavlarda ihtiyaç duyduklarý eðitim materyallerinin eksikliði, akranlar

arasýnda engelli bireye yönelik farkýndalýk eksikliði, akran reddi, etiketleme

ve ötekileþtirme sorunlarý, okullarda engelli bireylerin sosyal etkinliklere

katýlýmýnýn eksikliði, özel eðitim sýnýflarýnýn oluþturulamamasý ve

oluþturulan özel eðitim sýnýflarýnýn fiziksel þartlarýnýn uygun olmamasý

engellilerin eðitim sürecinde karþýlaþtýklarý önemli sorunlardýr. Diðer

yandan engelli bireylerin eðitim ihtiyaçlarýnýn il bazýnda karþýlanamamasý

sebebiyle engelli türüne yönelik eðitimlerin yatýlý okullarda verilmesi, küçük

yaþ gruplarýnýn yatýlý eðitim þartlarýna biliþsel, zihinsel olarak hazýr

olmamasý karþýlaþýlan bir baþka önemli sorundur.

Engelli, ailesi ve toplumun engeli kabul etmemesi, engellilerin

sosyal hayatýnda önemli bir sorundur. Sosyal hayatta ve kurumlarda

engellilerin dikkate alýnmamasý nedeniyle, engelliler günlük iþlerini rahat

bir þekilde yapamamaktadýr. Bireylerin engelli olmasýna neden olan “özel

eðitime muhtaç olma nedenlerinin” artmasý nedeniyle engelli bireylerin

toplumdaki sayýsý artmaktadýr. Engelli bireylerin ailelerine yönelik rehberlik

hizmetlerinin eksikliði, karþýlaþmalarý muhtemel sorunlarla baþa çýkma

konusunda onlarýn yetersiz kalmalarýna yol açmaktadýr.

52

Engellilerin sorunlarýnýn çözümünde istihdamýn çok önemli bir rolü bulunmaktadýr. Bu ihtiyacýn karþýlanmasý halinde, her þeyden önce engellinin bir þekilde toplumdan soyutlanmasý önlenebilecektir. Bir baþka deyiþle, hem çalýþarak kazandýðý para ile baþkasýna muhtaç olmayan, hem de yetiþkin bir insan olarak üretime katýlabilen engelliye istihdamýn, sosyal ve psikolojik olarak tedavi edici bir etkisi olacaktýr. Engelliler, saðlam insanlara göre istihdam edilmeye çok daha fazla ihtiyaç duymaktadýrlar. Bu yüzden engelli istihdamýna yönelik bireysel ve toplumsal anlamda bilinçlendirme çalýþmalarý yapýlmalýdýr. Engellilere eðitim, bilgi ve becerilerini en yüksek düzeyde sergileyebilecekleri iþ ortamlarý saðlanmalýdýr. Engellilerin kendi iþlerini kurmalarýnýn teþvik edilmesi gibi önlemler alýnarak daha fazla engellinin istihdamý saðlanabilir. Engellilerin yetersizlikleri deðil de yeterlilikleri üzerinden istihdam planlamasý yapýlmalýdýr. Engel grubunun tespiti ve iþ analizleri yapýlmalý, hangi engel gruplarýnýn hangi iþleri yapabilecekleri belirlenerek standartlaþtýrma saðlanmalýdýr. Böylelikle engelli çalýþanlarýn hangi iþi yapacaklarý yöneticilerin ve iþverenlerin inisiyatifine býrakýlmamýþ olacaktýr.

Tüm engel grubundaki bireylerin eðitim almasýný engelleyen fiziksel koþullarýn, mevcut okullarda yasal çerçevede iyileþtirme yapýlmasý, yapým aþamasýnda proje taslaðýndaki okullar için fiziksel þartlara öncelikli olarak dikkat edilmesi, engelli bireyler için þartlarý uygun olmayan projelerin hayata geçirilmemesi gerekmektedir. Braille alfabesi ile yazýlmýþ kitaplar, sesli materyaller (kitaplar, hikâyeler, öyküler, ders kitaplarý), sesli bilgisayar sistemleri, iþaret dili ile ilgili vidyolar, engel türüne yönelik bireylerin girmiþ olduklarý sýnavlarda gerek ön hazýrlýk gerekse sýnav sürecinde kullanýlacak materyallerin engel türüne dikkat ederek tasarlanmasý, kiþiye eriþiminin saðlanmasý engelliler açýsýndan oldukça önemlidir. Aðýr engelli bireylerin eðitim aldýðý özel eðitim uygulama merkezi, yatýlý okul ve özel eðitim kurumlarýnda hemþire, bakýcý anne, gönüllü anne gibi kadrolarýn bulunmasý gereklidir. Uygun sýnav rehberlerinin seçilmesi, sýnavda bulunan görsel objelerin bulunmamasý, sýnav uygulama sürelerine dikkat edilmesi, sýnav uygulama saatlerinin uygun zamanlamalarýnýn saðlanmasý, öðretmenlerin bu konuda bilgilendirilmesi, az gören bireyler için büyük puntolarýn kullanýlmasý engellilerin eðitimdeki baþarýlarý için çok önemlidir.

53

Topluma ve ailelere yönelik engelliler hakkýnda bilgilendirme

çalýþmalarý yapýlmalýdýr. Engellilere ve ailelere psikolojik destek

verilmesinin saðlanmasý yanýnda engelli ailelerinin evlerinin engellilere

uygun düzenlenmesi için destek olunmalýdýr. Bütün resmi ve özel

kurumlarda engelli kiþilerle ilgilenecek yeterli sayýda personel

bulundurulmalýdýr. Engellilik konusunun toplumun tüm kesimlerinde

konferans, seminer, sýklýkla vb. etkinliklerle iþlenmesi, spor tesisleri ve

sosyal alanlarýn engellilerin ihtiyaçlarýna göre düzenlenmesi ve engellilerin

sosyal hayata katýlýmlarýnýn teþvik edilmesi gerekmektedir. Engelli

bireylerin ayný zamanda sanatsal faaliyetlere (müzik, tiyatro, folklor, v.b)

katýlýmlarý da özendirilmelidir. Evde bakým hizmeti veren bakýcýlara engelli

bakýmý konusunda rehberlik edilmeli, evde bakým hizmeti verenlerin

sigortalarýnýn devlet tarafýndan yapýlmasý saðlanmalýdýr.

KAYNAKLAR

Karataþ, K. (2002). Engellilerin Toplumla Bütünleþme Sorunlarý: Bir Sosyal

Politika Yaklaþýmý. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2 (2).

Ýlkadým Kaymakamlýðý. (2010). Engel Sizsiniz: Engelliyi Tanýmak, Anlamak

Projesi.

Ankara Ýl Milli Eðitim Müdürlüðü. (2011). Ýlköðretim Öðrencilerine Yönelik

Engelsiz Fikirler Baþvuru Klavuzu, 2011- 2012.

54