Upload
others
View
15
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
MESLEK HASTALIKLARI
Doç. Dr. Esin OCAKTAN
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı AD
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• Tüm çalışanlara ve tüm işyerlerine sağlık ve güvenlik hizmeti • Önleyici yaklaşım öncelikli • İşyerleri tehlike durumlarına göre sınıflandırılıyor• Risk değerlendirmesi• Sağlık Gözetimi• Eğitim• Acil durum planlaması ve yangınla mücadele ve ilk yardım
organizasyonu hazırlıkları• İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
2
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşveren YÜKÜMLÜLÜKLERİ
• Çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamak
• Risklerden koruma
• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sağlamak
• Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım
• İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi
• Sağlık gözetimi
• Çalışanların bilgilendirilmesi
• Çalışanların eğitimi
• Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması
3
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışan YÜKÜMLÜLÜKLERİ
• Eğitim ve talimatlar doğrultusunda, diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemek
• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç vb. kurallara uygun şekilde kullanmak,
• Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak,
• Tehlike ile karşılaştıklarında, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek,
• Noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.
• Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak
4
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İş Sağlığına Sistem Yaklaşımı
ÇALIŞMA
YAŞAMI
Çalışan-Devlet-İşveren (Üçlü yapı)
Siyasal-Toplumsal-Ekonomik Sistem
Hukuk-Ekolojik-Sağlık-Kültür Sistemi
SAĞLIK
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışma Ortamı
Fiziksel
Kimyasal
Biyolojik
Ergonomik
Psikososyal
Çalışma Koşulları
Süre
Ücret
Vardiya
Gece çalışma
Bireysel Özellikler Yaşanan Çevre (Fizik, Biyolojik, Sosyal)
SAĞLIK
Çalışma İlişkileri
Örgütlenme
İş güvencesi
İstihdam biçimi
Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İş ile nedensel bir ilişki varİş ile nedensel bir ilişki yok
Meslek hastalıkları
Yapılan iş hastalığın
birincil nedenidir
İşle güçlü ilişki vardır.
Yasal boyutu vardır
Ör: Silikozis, Asbestozis
İşle ilgili hastalıklar
Yapılan iş hastalığın kısmen nedenidir.
Hastalık üzerine etkili birden fazla etmen vardır.
Ör:KOAH, HT, Astım, KKH
İş ve Hastalık İlişkisi
Hastalık işlevsel
kapasitesini
kısıtlayabiliyor
ya da
Yapılan iş belirtileri
kötüleştirebiliyor
Meslek Hastalıkları
• Tanım
• Liste
• Amaç
• Tanı koyma süreci
• Teknik Altyapı
• Sistem
• Çalışan-İşveren-Hekim
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalığı Tanımı• Meslek hastalıkları: İşin yürütümü sırasında, işyeri ortamından kaynaklı
maruziyetler sonucunda ortaya çıkan nedensel bir ilişkinin söz konusu olduğu hastalıklardır.
• İşle İlgili hastalıklar: Yalnızca bilinen ya da kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortam ve biçiminin diğer sebepler arasında önemli bir etmen olduğu hastalıklardır.
• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda ‘Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık’ olarak tanımlanmaktadır.
• Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde ‘Sigortalının, çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleri’dir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Yükümlülük ve Maruziyet Süresi
• Sağlığa zararlı etken, meslek hastalığı kapsamına giren hastalık nedeni oluyorsa, meslek hastalıkları listesinde sınıflandırılmış olarak yükümlülük ve maruziyet süreleri ile verilmektedir.
• Yükümlülük Süresi: Sigortalının meslek hastalığına neden olan işinden ayrıldığı tarih ile, meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçecek en uzun süredir
• Maruziyet Süresi: Zararlı etkinin başlamasıyla meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkması için geçmesi kabul edilen en kısa süredir.
Listede bulunmayan hastalık, yükümlülük süresi ile ilgili yasaya uymayan süreler konuları SGK Yüksek Sağlık Kurulu tarafından değerlendirilmektedir
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Yetkilendirilmiş Sağlık Hizmet Sunucuları
• Meslek Hastalıkları Hastaneleri,
• Kamu Üniversiteleri Hastaneleri ve
• Sağlık Bakanlığı Eğitim ve Araştırma Hastaneleridir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıkları Tanısının Amacı
• Koruma
• Erken tanı
• Tedavi
• Rehabilitasyon
• Tazmin
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıkları Listeleri
1- ILO Meslek Hastalıkları Listesi (2010)
2-DSÖ ICD-10- Meslek Hastalığı Tanı Kodları
3-Ülkelerin geliştirdiği listeler
Türkiye’de Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’nde yer alan Meslek Hastalıkları Listesi (2008)
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıkları Tanı Sistemi
• Dünyada bir standart yoktur, tanımlamalar ülkeden ülkeye değişmektedir.
• Sağlık kurumu ve sosyal güvenlik kurumlarının tanımlamaları farklıdır.
• Yasal tanı söz konusu olduğunda zorlu, uzun, yorucu bir süreçtir.
• Bazı ülkelerde tıbbi meslek hastalığı ve yasal meslek hastalığı ayırımı yoktur.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çeşitli ülkelerde meslek hastalığı veri toplama sistemi
Ülke Sistem Bildirim ZorunlulukGönüllülük
Özellik
Çin Ulusal online MH bildirim sistemiUlusal Majör MH sentinel surveyans programı
İşyeri hekimi Zorunlu İl hastalık kontrol ve önleme merkezi, bölge, sağlık bakanlığı bakanlık yıllık istatistik yayınlar
AB Europeann Occupational Diseases Statistics project
Proje üyesi ülkeler Gönüllü Altı ülke fatal MH bildiriyor,tanı ve sosyal güvenlik kayıt sistemi üye ülkelerde farklı olup, çekirdek bir veri tabanı 68 ortak hastalık içerir.
Finlandiya Finnish Register of Occupational Diseases
Hekim/İşveren Zorunlu Hekim, işveren, Çiftçilerinsosyal güvenlik kurumu da dahil sigorta şirketleri verileri FIOH’a yönlendirir. Kaza sigorta kurumları federasyonu verileri toplar istatistikleri yayınlar
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çeşitli ülkelerde meslek hastalığı veri toplama sistemi
Ülke Sistem Bildirim ZorunlulukGönüllülük
Özellik
Hollanda MH merkezi, AmsterdamÜniversitesinin bir bölümü akademik bir merkez
Hekim Zorunlu İşyeri hekimi, mesleki solunum ve deri hastalıkları için özel programlar, değişik çalışma alanlarına özel programlardan veriler merkezde toplanır
ABD OSHA occupational ınjury and illness recording and reporting system
BLS annual survey of occupational injuries and illness
Kömür işçilerin sağlığı surveyans programı(NIOSH)
İşveren
İşveren
NIOSH B Okuyucu
Zorunlu
Zorunlu
Gönüllü
İşgünü kaybı, bilinç kaybı, iş değişikliği, ilkyardımdan fazla tıbbitedavi gerektiren durumlar, 80.000 kuruluştan özet rapor
En geniş surveyans sistemi
Danimarka Dannish Register of Accidents Diseases/National board of industrial injuries Natioanl working Environment Authority
Hekimİşveren
Zorunlu Şüpheli vakalar elektronik sistemde bildirilir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Türkiye’de Uygulanan Meslek Hastalıkları Listesi
A Grubu: Kimyasal Maddelerle Oluşan Meslek Hastalıkları:
• Arsenik
• Cıva
• Organik fosfor
• Krom
• Nikel
• Kurşun
• Solventler (benzen, C.S.)
• Amonyak
• Aldehitler
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
B Grubu: Deri Hastalıkları:
• Deri kanserleri
• Kanserleşmeyen deri hastalıklar
Türkiye’de Uygulanan Meslek Hastalıkları Listesi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
C Grubu: Pnömokonyoz ve Diğer Mesleki Solunum SistemiHastalıkları:
• Silikoz
• Bissinoz
• Asbestoz
• Bronşial astım
• Silikotüberküloz
• K.İ.P. (kömür işçisi pnömokonyozu)
• Sideroz
Türkiye’de Uygulanan Meslek Hastalıkları Listesi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
D Grubu: Mesleki Bulaşıcı Hastalıklar:
• Viral hepatit
• Salmonella infeksiyonları
• Şarbon
• Kuduz
• Amibiasis
• Malaria
• Bruselloz
Türkiye’de Uygulanan Meslek Hastalıkları Listesi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
E Grubu: Fizik Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları:
• Gürültü
• İyonlayıcı radyasyon
• Caison (basınç)
• İyonize olmayan radyasyon
• Vibrasyon
• Termal (soğuk-sıcak)
Türkiye’de Uygulanan Meslek Hastalıkları Listesi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşyeri Risk Etmenleri
• Fiziksel risk etmenleri: Gürültü, titreşim, aydınlanma, ısı, nem,
tozlar, radyasyon, basınç,..
• Kimyasal risk etmenleri: Madenler, solventler, zehirli gazlar, asit
ve alkaliler, pestisitler, plastik maddeler, tozlar,…
• Biyolojik risk etmenleri: Brusella, şarbon, veba, tularemi, KKKA,…
• Psikososyal risk etmenleri: İş güvencesizliği, gelecek kaygısı, iş
stresi, şiddet,…
• Ergonomik risk etmenleri : Uzun çalışma süreleri, yorgunluk,
monotoni, duruş bozuklukları, ağır yük taşıma ve kaldırma,…
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Türkiye’de Meslek Hastalığı Tanı Sistemi
MH Şüphesi
İşyeri hekimi, Sağlık Kurumu, çalışan
Tıbbi MH Tanısı
SB MHH , SB EAH, Kamu Üniv. Hastaneleri (SB İstatistikleri)
Yasal MH Tanısı
SGK MH Tanı Kurulu (SGK İstatistikleri)
İtiraz
SGK Yüksek Sağlık Kurulu
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
• Çalışan, meslek hastalığı ile ilgili tanı alabilmek için SGK İl Müdürlüğüne bireysel başvurur, yetkili bir hastaneye sevk istenir.
• Tanı aldıktan sonra bu tanı ile işverene giderek, SGK’ya başvurması istenir.
• İşveren bildirim yapar.• İşyeri teftişleri, analizler vs. ile bir dosya tamamlama
süreci tamamlanır.• Dosya SGK Meslek Hastalıkları Tanı Kurulu’na gider,
dosya onaylanırsa bir işgöremezlik oranı belirlenir.• Oran yüzde 10’u geçerse iş göremezlik ödeneği bağlanır
ve meslek hastalığı kesinleşir.
Meslek Hastalığı Tanısı Konulması
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalığı Tanısı Konulması
Hekimlerin İzlediği Yol
1. Çalışanın semptomları ile işi arasında ilişki şüphesi, işyerinde ve
aynı birimde çalışırken şikayetlerinin artması meslek hastalığı
kuşkusunu artırır.
2. Hastanın ayrıntılı öyküsü ve iş öyküsü alınmalıdır.
3. Çalışanın daha önceki muayene bulguları gözden geçirilmelidir.
4. Tıbbi muayene bulguları bu bilgiler ışığında tekrar değerlendirilmelidir.
5. Meslek hastalığı kuşkusu devam ediyorsa, çalışanın vücudunda ve işyerinde şüphelenilen madde analizi yapılır.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
• Meslek hastalıklarında klinik ve laboratuvar incelemeler
ve iş öyküsü ile ilişkilendirilmesi sonucunda yetkilendirilmiş
sağlık kuruluşu tarafından ‘Tıbbi Tanı’ konur. Hastalığın
nedeni olan etmenin işyerinde olduğu gösterilmelidir.
• Tıbbi tanının Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından
onaylanması durumunda ‘Yasal Tanı’ söz konusudur.
Hastanın dosyasındaki bilgiler Sosyal Güvenlik Kurumu’na
gönderilir ve Sosyal Güvenlik Kurumu MH Tanı Kurulu
tarafından incelenerek karara bağlanır.
Meslek Hastalığı Tanısı Konulması
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıklarına Tanı Koymanın Önemi Giderek Artıyor
• Kimyasalların çeşitliliğinin ve kullanımının artma (100.000 )
• Bazı kimyasallar örn. asbest, nikel, vinil klorid, krom,
kurşun vb. meslek hastalıklarının nedenleri olarak iyi bilinirler.
Yeni kimyasallar ve kullanımları artmaktadır.
• Çoğu olası toksik etkileri bakımından yeterince test
edilememiştir.
• Bilimsel çalışmalar, kanserler, astım ve gelişimsel
bozukluklarda artışın, özellikle genç işçilerde işyeri kimyasalları maruziyetine bağlanabileceğini düşündürmektedir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Küresel Hastalık YüküDemografik geçiş
Epidemiyolojik geçiş
Doğumda beklenen
yaşam süresi
Yaşlı nüfus
MortaliteDoğur-ganlık
Enfeksiyon
hastalıkları
Anne ve çocuk sağlığı
sorunları Kronik hastalıklar
Yeti yitimi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Seçilmiş Ölüm Nedenleri Projeksiyonları (2000-2030)
Mesleksel Etiyolojinin Önemli Olduğu Hastalıklar
• Kanserler,
• Solunum sistemi,
• Kas-iskelet sistemi,
• Dolaşım sistemi,
• Nöropsikiyatrik,
• Genital sistem,
• Deri hastalıkları,
• Bulaşıcı hastalıklar
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
NanopartiküllerNanoteknoloji, nanopartiküller deri, solunum sistemi, dolaşım sistemi, santral sinir sistemi gibi pek çok sisteme etki edebilir, allerjen, karsinojen, birikici etki ile organ hasarları araştırılmalı ve etkili önlemler alınmalıdır.
Meslek Hastalıklarının Boyutu
ILO’ya göre dünyada her yıl
• 2.34 milyon çalışan yaşamını yitirmektedir.
– 2.02 milyonu işle ilgili hastalıklar nedeniyle,
– 320.000’den fazla çalışan iş kazaları nedeniyle
• 317 milyondan fazla iş kazası,
• 160 milyondan fazla hastalık ortaya çıkmaktadır.
Tahmin edilen bir günde 6300 işle ilgili ölümün
5500’i işle ilgili hastalık nedeniyledir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşle İlgili Ölümler
İşle İlgili Ölümlerin Dağılımı
%15
%85
Her gün bir yenisi eklenen, toplu kayıplara da neden olan iş kazaları yanı sıra, meslek hastalıkları çok daha
fazla çalışanı sessizce etkilemektedir.
Mesleksel EtiyolojiAkciğer kanseri % 10
Tüm kanserler %8
İskemik kalp hastalığı %17
Lösemi %2
KOAH %13
Astım %11
Silikozis, asbestozis %100
Yaralanmalar %10
Erişkin başlangıç işitme kaybı %16
HBV, HBC %40
HIV %2
Solunum sistemi %4
Bel ağrısı %37
Sinir sistemi hastalıkları %3
Mental bozukluklar %4
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
DALY nedeni mesleksel riskler 2004 Ölüm nedeni mesleksel riskler 2004
Meslek Hastalıklarının Önemi
Çevre
Aile
Çalışan
Erken tanı ve tedavi alamama,
Hastalığın ilerlemesi,
Yeti yitimi,maluliyet,
Çalışamama,
Prematür ölüm,
Gelir kaybı,
Bakım ve tedavi masrafları
Çalışan
İşgücünün sürdürülebil
irliği
İşveren
Vicdani
İşgünü, işgücü kaybı
Prestij Kaybı
Tazminat
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Tüm dünyada, meslek hastalıkları tanısı, bildirimi, kayıt altına alınması
ve doğru istatistiklerin elde edilmesi başta gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere
SORUN!
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıklarının Yok Sayılma Döngüsü
İSG Önceliği
Tanı ve bildirim
Kayıt
Tablonun ortaya konamaması
İSG gelişimi ve veri toplamaya kaynak yetersiz ayrılması
Toplumun yok sayması
Veri toplama ve kayıtların önemi
Kayıt
Bilme
Ölçütler
SavunuculukÖlçme
Karşılaştırma
Planlama
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
MH tespit ve kayıt
Nedenlerinin araştırılması
Planlama
Kaza ve Hastalıklarınazalması
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Dünyada Meslek Hastalıklarının Türleri
• Kas iskelet sistemi hastalıkları (KİH)çoğu ülkede artış göstermektedir.
• ABD’de (2009) Arjantin’de (2010) deri, işitme ve solunum ile ilgili sorunlar hızla artan ilk üç hastalıktır.
• İş ilişkili stres, şiddet ve psikolojik bozukluklar hızla artmaktadır.
• Avrupa’da yaygın ve hızlı işsizlik artışı, intihar hızlarının artışı ile ilişkili bulunmuştur.
• 13 ülkede, ekonomik kriz dönemlerinde kardiyovaskülermortalite hızında artış %6,4 bulunmuştur.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Dünyada Meslek Hastalıklarının Türleri
• Pnömokonyoz tüm dünyada önemli• Latin Amerika’da silikozis madencilerde yaygındır.• Vietnam’da tüm meslek hastalıklarının %75’i pnömokonyozdur.• Asbest ile ilişkili ölümler 1960 ve sonrası kullanım nedeniyle
endüstrileşmiş ülkelerde artıyor. İngiltere ve Almanya’da asbest ilişkili ölümlerin 2015-2016’da pik yapması bekleniyor.
• Brezilya, Şili, Hindistan, Güney Afrika,Tayland, Türkiye ve Vietnam, pnömokonyozun önlenmesi programını başlatmıştır.
• ILO ve DSÖ’nün 2006’da asbest ilişkili hastalıkların tanınması ve önlenmesi ile ilgili çözüm önerileri çoğu ülkede uygulamaya konmaktadır.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Meslek Hastalıkları
Dünyada • Kas iskelet sistemi
hastalıkları,• Deri hastalıkları, • Sinir sistemi hastalıkları, • Duyu organlarının
hastalıkları, • Solunum sistemi hastalıkları, • Kalp hastalıkları
Türkiye’de • Pnömokonyozlar• Kurşun zehirlenmesi, • Kimyasallara bağlı
zehirlenmeler • Enfeksiyonlar, • İşitme kayıpları, • Lokal baskı sonucu sinir
felçleri…
Türkiye’de kas iskelet sistemi ve deri hastalıkları çok çok az düzeylerde tespit
edilmektedir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Dünyada işe bağlı sağlık sorunlarının toplamının %56’sı meslek hastalıkları, %44’ü iş kazaları,
Türkiye’de %99’dan fazlası iş kazası %1’den azı meslek hastalığıdır.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Beklenen/Saptanan Meslek Hastalıkları
Beklenen Meslek Hastalığı sayısı: 1000’de 4-12
Her yıl Türkiye’de 40.000-120.000 vaka,
100.000’de 400-1200 sıklık beklenmelidir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
WHO – Dünya Sağlık Örgütü Verilerine Göre Beklenen (%0.4-%0.12) ve Tespit Edilen Meslek Hastalığı Sayıları
(2003-2007)
Çalışan sayısına göre beklenen M.H. Sayıları
2003 2004 2005 2006 2007
İsveç (17.604-52.813)
25058 20460 16840 13951 11463
Finlandiya(10.048-30.144)
--- --- 6774 6715 ---
Norveç(9.772-29.316)
3423 2870 2274 3398 2871
Letonya(4.476-13.428)
965 1888 1673 1111 1591
Almanya(152.492-457.476)
17425 17413 16519 14732 ---
Türkiye*(43.000-130.000)
440 384 519 574 1208
Beyaz Rusya(17.780-53.344)
186 226 216 183 178
Moldova Cum.(4.988-14.966)
35 15 26 30 32
http://data.euro.who.int/hfadb/ SGK İstatistik Yıllıkları
Tablo: Türkiye’de 2000-2012 yılları arasında meslek hastalıkları sayıları ve sıklıkları
(100.000’de)
Yıl 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
MH 803 883 601 440 384 519 574 1208 539 429 533 697 395
MH Ölüm 6 6 6 1 2 24 9 1 1 0 10 10 1
MH Sıklık
1/100000
14 18 11 7 6 7 7 14 6 4 5 6 3
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
TÜİK İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Raporu (2013)*
*15 yaş üstü olup, istihdamda olan ya da geçmişte çalışmış olanlar
Sektörler %
Madencilik, taşocakçılığı 5.5
Tarım, ormancılık, balıkçılık 2
İnşaat 3.5
Toptan ve perakende ticaret, lokanta ve oteller 2.1
İmalat 2.7
Toplum hizmetleri, sosyal ve kişisel hizmet faaliyetleri 2.2
Toplam 2.1
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Türkiye’de kümelenmiş olgular görülen meslek hastalıkları
• Kot kumlama işinde çalışanlarda silikozis
• Ayakkabı imalatında çalışanlarda n-Hekzan polinöropatisi
• Diş teknisyenlerinde silikozis
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşyerlerinin sağlık güvenlik hizmetleri
Çalışana yönelik çalışmalar
• İşe Giriş Muayenesi
• Aralıklı (Periyodik) Muayeneler
• Özel Tarama Muayeneleri
• İşe Dönüşte Yapılacak Muayeneler
• Eğitim
İşyerine yönelik çalışmalar
• İşyeri ortam analizleri
Çevreye yönelik çalışmalar
• Çalışma düzeni, çevre düzeni
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışana yönelik çalışmalar
• İşe giriş muayenesi
• Aralıklı muayeneler
• Hastalık ve hastalık sonu muayeneleri
• Bazı grupların özel muayenesi (çocuk işçi, kadın işçi,
yaşlı işçi, vb)
• Her muayenede gerekli laboratuvar bulgularla
destekleme
• Rehabilitasyon
• Eğitim
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşe Giriş Muayenesi
Her çalışanın işe başlamadan önce iyi bir muayeneden
geçirilmesi hem yasal zorunluluktur, hem de daha sonraki
bulguların değerlendirilmesinde yararlı olacaktır.
Bu muayenede çalışanın gireceği işin özelliklerine göre bazı
özel incelemeler de yapılabilir (odyometri, SFT vb.)
Bu arada işyerindeki, sağlığına zararlı olabilecek etkenler için
de uyarıda bulunarak korunma yöntemlerini uygulama eğitimi
yapılmalı, bazı koruyucu aşılar (gerekiyorsa) yapılmalıdır
(tetanoz, BCG, vb.)
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Aralıklı (Periyodik) Muayeneler
Çalışanlar yaptıkları işin ve işyerinin getirdiği zararlılık
derecesine, bedensel durumlarına ve en çok risk
altındaki organ ve sistemlere göre (kadın, çocuk, yaşlı)
değişen aralıklarda muayene edilerek oluşabilecek
meslek hastalığının önlenmesi ya da erken tanısı
yapılarak zararlarının azaltılması sağlanmalıdır
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Özel Tarama Muayeneleri
• Daha önce yapılan muayenelerin dışında bazı gruplar
özel olarak daha sık ve bazı hastalıklar yönünden
incelenir (diyabet, hipertansiyon ve kronik akciğer
hastalığı olanlar, çocuk-genç çalışanlar, gebe ve
emzikliler vb)
• Bu yolla meslek hastalıklarının gelişmesi önlenebilir ve
genel sağlık durumları geliştirilir.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşe Dönüşte Yapılacak Muayeneler
Hastalık Sonu
• Hastalık ister mesleksel, ister meslek olmayan türden
olsun geçirilen hastalığın vücutta yaptığı olumsuz durum
değerlendirilerek işe devamının tartışılması, alınması
gerekli önlemler ve eğitim yapılmalıdır.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
İşyerine yönelik çalışmalar
• İşyeri ve çalışma düzeninin uygunluğu ve tehlikelerin giderilmesi
• İşyeri ortam analizleri
İşyerindeki sağlığa zararlı etkenlerin ölçümü hem meslek hastalıklarının önlenmesi, hem de meslek hastalığının tanısını koymada önemlidir
Her bir madde için belirlenen (ülkelere göre değişik), izin verilecek en yüksek doz (değer) değerlendirmesi de böylece anlam kazanır.
İzin verilebilecek en üst sınır için (M.A.C. ve T.L.V.) iki ayrı tanımlama
yapılmıştır.
• M.A.C. (Maximum allowable concentration): Daha çok kısa sürede etki gösteren maddeler için kullanılmaktadır.
• T.L.V. (Threshold limit value) : Daha çok uzun sürede etki eden maddeler için kullanılmaktadır. İşyerindeki günlük ortalama değer ya da eşik değeri göstermektedir
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
Çevreye yönelik çalışmalar
Çevreden gelebilecek ya da çevreye olabilecek
zararların incelenmesi ve önlenmesi vb.
• İşyeri ortamı için konulan bu sınırlar gibi bu maddelerin
insan vücudunda da hangi değerlerde tehlikeli olacağı
ayrı ayrı gösterilmiştir.
• İşyerinde yapılacak diğer bir inceleme de her bir zararlı
etkene karşı uygulanacak koruyucu araçların durumu ve
çalışanların davranışları olmalıdır.
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
• Meslek hastalıkları, nedeni işyerinde olan, işyerinde alınacak önlemlerle denetlenebilen ve korunulabilen hastalıklardır.
• Hekimler ayrıntılı iş öyküsü almalıdır (RAMAZZİNİ’nin öğüdü*).
• Kaynakta kontrol en öncelikli çözümdür.
• Kişisel koruyucu malzeme kullanımı son çaredir ama önemlidir.
• Etkenler en çok solunum yoluyla vücuda girer.
• Tedavide ilk yapılacak işlem o işten uzaklaştırmaktır.
• Risk değerlendirme ve kontrolü en önemli yaklaşımdır.
• Çalışan, hekim, işveren, sistem önündeki kaygı ve engeller kaldırılmalıdır.
• Çoğu meslek hastalığı tedavi edilemez.
• KORUMA öncelikli hedeftir.
Unutmamalı
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014
KAYNAKLAR
• ILO Encyclopedia of Occupational health and safety 1998• Bilir N, Yıldız AN. İş Sağlığı ve Güvenliği Hacettepe Üniversitesi Yayınları 2013• Winder C, Stacey N. Occupational Toxicology, CRC 2nd edition, 2004• Akkurt İ. Bir gizli epidemi olarak Dünyada ve Türkiye’de Meslek Hastalıkları, Nusret Fişek Etkinlikleri, 3 Kasım 2014• WHO, the Global Burden of diseases 2004 update, 2008,Switzerland• WHO, Global Health risks: Mortality and burden of disease attributable to selected major risks,2009• ILO,Safety and Health at work. A vision of sustainable prevention. Xx. World Conress safety and Health at work 24-27 August 2014 Frankfurt Germany• HASUDER, Türkiye Halk Sağlığı Raporu 2012• Hamalainen P. Global estimates of occupational Accidents and Work-Related Disease Tampere University of Technology, Tampere, 2010• http:osha.europe.eu Nanomaterials in maintenance work:occupational risks and prevention E-FACTS 74• Lewis L, Fishwick D health surveillance for occupational respiratory disease, Occupational Medicine, 2013;63;322-334• Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006/5510)• Çalışma Gücü ve Meslekte kazanma Gücü Kaybı Tespit İşlemleri Yönetmeliği (2008)• Meslek Hastalığı Tanı Kodlarının Aile Hekimliği Bilgi Sistemi ve Hastane yazılım Sistemine Entegrasyonu Hakkında Genelge (2010)• Nurminen M, Karjalainen A Epidemiologic estimate of the proportion of fatalities related to occupational factors in Finland
Scand J Work Environ Health 2001;27(3):161-213• İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (2012/6331)• www.ilo.org• www.who.int• https://osha.europa.eu• www.sgk.gov.tr• Meslek Hastalıkları ve İş ile ilgili Hastalıklar Tanı Rehberi• Meslek Hastalıkları Rehberi
Çalışan Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi ve Çalıştayı 02-05 Aralık 2014