W tym roku wydawnictwo Macmillan obchodzi swoje 10. urodziny. Z tej okazji przygotowaliśmy dla Państwa oryginalny prezent – e-book “Najlepsze w praktyce. Sprawdzone pomysły na udane lekcje”.

Życzymy Państwu wielu sukcesów.

Zespół wydawnictwa Macmillan

Szanowni Państwo,

To pierwsza w Polsce tak nowoczesna publikacja dotycząca ELT, zarówno ze względu na innowacyjną zawartość, jak i przyjazny, elektroniczny format PDF.

“Najlepsze w praktyce. Sprawdzone pomysły na udane lekcje” to owoc naszej bliskiej współpracy z Państwem. W ubiegłym roku na stronie internetowej www.macmillan.pl zorganizowaliśmy konkurs Macmillan Teaching Best Practices, prosząc nauczycieli o nades-łanie sposobów na udane lekcje języka angielskiego. W odpowiedzi otrzymaliśmy kilka-set pomysłów. Specjalnie dla Państwa wybraliśmy 86 najcenniejszych, najciekawszych, a przede wszystkim sprawdzonych dobrych praktyk i zebraliśmy je w niniejszej publikacji.

Mamy nadzieję, że e-book stanie się dla Państwa impulsem do nowych zawodowych poszu-kiwań i będą go Państwo polecać swoim koleżankom i kolegom – anglistom.

SPIS TREŚCI

GramatykaSłownictwoSprawności językowe

PowtórzeniePraca domowa

MotywacjaDyscyplina

Nauczanie języka

Elementy lekcji

Zarządzanie klasą

Indeks autorów

str. 4str. 7

str. 21

str. 14

str. 18

str. 24str. 28

str. 34

PrzedszkolakiDzieci

w klasach1-3

Uczniowieszkół

ponadgim.Gimnazjaliści

Uczniowiew klasach

4-6Dorośli

Gramatyka

Słownictwo

Sprawnościjęzykowe

Powtórzenie

Praca domowa

Motywacja

Dyscyplina

ELEMENTYLEKCJI

ZARZĄDZANIEKLASĄ

NAUCZANIEJĘZYKA

str. 4

str. 7-9

str. 14

str. 5

str. 10

str. 15

str. 6

str. 11-12

str. 16

str. 6

str. 13

str. 17

str. 6

str. 13

-

str. 18

str. 21

str. 18

str. 21

str. 19

str. 22

str. 20

str. 23

-

str. 23

str. 25

str. 29-30

str. 25

str. 31

str. 26

str. 32

str. 27

str. 33

-

-

-

-

-

str. 18

-

str. 24

str. 28

GRAMATYKAszkoly podstawowej

DZIECI W KLASACH

Mój pomysł dotyczy czasownika can. Można to zrobić w formie powtórki lub jako ćwicze-nie. Dzieci wycinają różnego rodzaju liście na których piszą, co potrafią robić np. I can run fast. Uczniowie wycinają także kamienie na których piszą, czego nie potrafią robić np. I can’t swim. Wspólnie w parach lub grupach rysują drzewo, na gałęziach naklejają liście, na ziemi naklejają kamienie. Na koniec pracy można zrobić wystawę “drzew umiejętności” w klasie lub na korytarzu szkolnym.

Drzewo umiejętności

Katarzyna Jankowiak, Szkoła Podstawowa nr 37, Gdynia

4

Gdy chcę przećwiczyć z uczniami tryb rozkazujący, bawimy się w robota. Pilot od telewizora lub tele-fon komórkowy służy za urządzenie sterujące. Na-uczyciel lub jeden z uczniów wydaje polecenia innemu wybranemu uczniowi, który porusza się niczym robot. Zawsze przy tym jest dużo świetnej zabawy.

Robot

Barbara Słupczyńska, Zespół Szkół nr 2, Brwinów

gramatyka > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Strzał w dziesiątkę! Moje dziecko było zachwycone przygodami bohaterów - niezwykłych „robaczków”. Każdy rozdział w tym pod-ręczniku to naprawdę ciekawe, pełne humoru i fantazji historyjki. Przedstawiony bajkowy świat dodatkowo podkreślają niezliczone kolorowe obrazki. Uważam, że każde dziecko zapoznając się z przy-godami bohaterów, patrząc na kolorowe obrazki dołączone do każ-dego tekstu i śpiewając piosenki, traktuje naukę języka angielskiego jako niesamowitą przyjemność. Doświadczyłam tego zarówno jako matka, jak i nauczycielka.

Bugs World

Anna Maciejewska, Wrocław

Pomysł ćwiczenia Present Continuous Cat powstał z myślą o dzieciach, ale sprawdza się też re-welacyjnie z młodzieżą i dorosłymi. Ćwiczenie polega na tym, aby upewnić się, że każde zdanie w czasie Present Continuous „ma kota”. W tym celu należy przygotować następujące narzędzie: najprostszy szkic kota (widok z boku) - głowa, tułów i ogon - im bardziej nieporadny, tym lepiej. Rysujemy szkic kota i podpisujemy go wymyślonym przez siebie imieniem. Opowiadamy, że zda-nie w czasie Present Continuous musi mieć kota: głowę (wpisujemy w obszarze głowy to be), tułów (wpisujemy w tułowiu hasło czasownik) i ogon (wpisujemy -ing). Następnie rozpoczynamy opowiadanie historyjki o naszym kocie – w czasie teraźniejszym ciągłym. Jeśli nasi uczniowie za-pomną o którymkolwiek elemencie orzeczenia w Present Continuous, mogą sobie tylko wyobra-zić, co stanie się z biednym kotem. Zazwyczaj zapominają o “głowie” – wówczas historyjkę można wymownie zakończyć. O kocie przypominamy zawsze, gdy słuchacz popełni błąd w konstrukcji zdania. Często na moich zajęciach bywało i tak, że słuchacze skutecznie w tych przypomnie-niach wyręczali nauczyciela np. miaucząc smutno (zwłaszcza dzieci) lub nucąc marsz pogrzebowy (w wersji „pythonowskiej” dla młodzieży i dorosłych). Od razu było wiadomo, co trzeba poprawić.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Kot gramatyczny

Magdalena Roćko-Paśnikowska, SJO EMPIK, Olsztyn

gramatyka > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Ćwiczenie polega na doskonaleniu odmiany czasownika to be lub zasady tworzenia py-tań przez inwersję. Na wyciętych z kartonu prostokącikach piszę odpowiednie wyrazy (I, he, am, is, John, Polish, sitting itd.) Przygoto-wuję komplety dla każdego ucznia w osobnych kopertach i jeden zestaw dodatkowy. Koperty uczniowie oddają mi po lekcji – ale wcześniej je podpisują, bym następnym razem nie wrę-czyła im tego samego zestawu słów. Zabawa polega na układaniu np. zdania twierdzące-go z wyrazem John, dowolnego pytania, jak największej liczby zdań z otrzymanych wyra-zów, lub zdania jak najdłuższego (może być też na czas). Koperty wykorzystuję kilkukrotnie, dokładając kolejne wyrazy - pojawia się wtedy element niespodzianki: co tym razem będzie w kopercie? Wysiłek się opłaca – dla uczniów ciekawsze jest układanie niż pisanie. Możemy oczywiście ułożone i sprawdzone zdania prze-pisać do zeszytu. Metoda sprawdza się szcze-gólnie ze słabszymi uczniami.

Co jest w kopercie?

Dorota Lewandowska, ROGER, Gliwice

Oto sprawdzony pomysł na wprowadze-nie czasu Future Simple Tense w klasie VI. Otóż przynoszę tego dnia na lekcje szklaną kulę, narzucam chustę na głowę i hiobowym głosem przepowiadam losy niektórych moich uczniów, stosując zdania w czasie przyszłym prostym. Wybieram uczniów tych najbardziej „spek-takularnych”. Później proszę ich o pokazanie wewnętrznej części dłoni i konsekwentnie, tak jak czyni to wróżka, wieszczę im przyszłość. Później następuje wyczekiwana przez uczniów zamiana ról. Ćwiczenie na długo zostaje w gło-wie.

Szklana kula

Marzena Słomian-Żelazny, Szkoła Podstawowa nr 32, Częstochowa

GRAMATYKA

5

Uczniowie na ochotnika podchodzą do tablicy i poprzez swoje ruchy pokazu-ją różne czynności. Pozostali uczniowie zgadują, o jaką czynność chodzi. Moż-na podzielić klasę na grupy - wówczas każda grupa losuje karteczki z nazwami czynności. Zadaniem każdej grupy jest zaprezentowanie wylosowanej czynności przy użyciu mimiki i gestów. Grupa prze-ciwna odgaduje.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Kalambury

Irena Szozdowska, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6, Chełm

gramatyka > gimnazjaliści > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych > dorośli

Nauczyciel zapisuje na tablicy zdanie związane z realizowanym tematem, np. If I were ill, I would make an appointment to see the doctor. Ucznio-wie układają kolejne zdanie, które powinno się zaczynać od drugiej części zdania poprzedniego: If I went to the doctor, he would examine me and take my temperature. Zadaniem uczniów jest uło-żyć jak najdłuższy łańcuch. W klasie mniej zaawan-sowanej można na tablicy zapisać wyrazy, które uczniowie mogą wykorzystać: prescribe medicine, give a sick leave, go to chemist’s, stay in bed, not go to school, take pills, get well.

Łańcuszek

Irena Szozdowska, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6, Chełm

Ustawiamy krzesła w taki sposób, by tworzyły okrąg. Nauczyciel staje w środku i mówi np. I have been to Warsaw. Wszystkie osoby, które były w Warszawie, wstają i zamieniają się miejscami. W środku zostaje uczeń, który wypowiada ko-lejne zdanie, np. w czasie Present Perfect. Nauczyciel angażuje się w zabawę z uczniami. Dzięki temu udaje się przećwiczyć zastosowanie czasu, formy czasow-ników i słownictwo. Uczniowie bardzo lubią tę zabawę – mogą wymyślać swoje własne przykłady i dowiedzieć się więcej o sobie nawzajem.

Gorące krzesła

Agnieszka Nowak, Zespół Szkół nr 2, Ostrowiec Świętokrzyski

Wybieramy ciekawą historię – z podręcznika lub innego źródła - a następnie ją powielamy. Wydruki bądź kserokopie tniemy na części. Uczniowie układają fragmenty w odpowiedniej kolejności.

Komiks

Maciej Gronowski, SJO Lingus, Niepołomice

Egzamin gimnazjalny. Repetytorium z testami

Monika Lasege, Zielona Góra

GRAMATYKA

„Egzamin gimnazjalny. Repetytorium z testami” to książka, która otwiera nowe możliwości przed każdym nauczycielem. Dzięki niej udaje się jak najlepiej przygo-tować uczniów do egzaminu gimnazjalnego. Krok po kroku - dzięki ćwiczeniom ze słownictwem, ćwiczeniom z czytania, słuchania i reagowania językowego - uczniowie nabierają pewności, że egzamin gimnazjalny jest wyzwaniem, które-mu sprostają. Uda się im to dzięki ich wiedzy i idealnej formie powtórki.

6

Koncepcję „skrzyni skarbów” stosuję we wszyst-kich grupach wiekowych - z dziećmi czytającymi (szkoła językowa). Na początku roku szkolnego przygotowuję pudło, do którego po każdej lek-cji wrzucamy małe karteczki z zapisanymi na nich nowymi słowami, wyrażeniami i zdaniami, które poznawaliśmy na lekcji. Pod koniec roku szkolne-go w pudle gromadzi się pokaźny stos karteczek. Każdą kolejną lekcję rozpoczynamy od skrzyni skar-bów: uczniowie losują po trzy karteczki i podają tłu-maczenie zawartych tam słów, wyrażeń lub zdań. Za poprawne przetłumaczenie trzech karteczek dzieci otrzymują bonus; najlepsi, którzy zdobędą największą liczbę bonusów, pod koniec roku mogą liczyć na nagrody. Dzieci uwielbiają tę zabawę, zawsze towarzyszą jej emocje: co będzie na wylo-sowanej karteczce – słówko z wczoraj, czy sprzed kilku miesięcy? Uważam, że to rewelacyjny spo-sób na utrwalenie słownictwa. Regularne powtórki sprawiają, że dzieci zapamiętują słówka. Zdaję so-bie sprawę, że skrzynia skarbów może nie zadziałać w dużych grupach - natomiast w małych sprawdza się świetnie.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Skrzynia skarbów

Anna Sekulska, ABCteach, Sulejówek

słownictwo > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Słownictwo utrwalamy w formie zabaw i gier, np. What is missing? Na tabli-cy umieszczam 10 kart obrazkowych. Ochotnik podchodzi do tablicy, zapa-miętuje obrazki, a następnie odwraca się. W tym samym czasie nauczyciel za-biera jeden obrazek. Następnie uczeń odwraca się, zaś nauczyciel zadanie pytanie: What is missing? Zadaniem ucznia jest wypowiedzenie słowa, które opisuje usunięty z tablicy obrazek.

Czego brakuje?

Aldona Mroziakiewicz, Zespół Szkół w Rzerzęczycach

Oto ulubiona metoda moich uczniów na utrwalenie nowego słownictwa przy pomocy kart obraz-kowych. Gdy dzieci kojarzą już obrazek ze słowem i co najmniej kilkakrotnie miały okazję je powtórzyć, proponuję grę, w której klasa gra przeciwko mnie. Karty obrazkowe zostają rozwieszone na tablicy. Wskazuję na obrazki i nazywam je - po angielsku. Jeśli nazwa zgadza się z obrazkiem, dzieci mają za zadanie powtórzyć tę nazwę. Jeśli podana przeze mnie nazwa jest niewłaściwa – dzieci nie odzywają się ani słowem (np. wskazuję na szynkę i mówię a banana). Jeśli choć jedno dziecko odezwie się, zdobywam punkt. Jeśli natomiast uda się im zachować ciszę - klasa zdobywa punkt. Punkt zdobywam również wtedy, gdy nikt się nie odezwie, choć nazwa i obrazek zgadzają się ze sobą. Punkty zapisuję w tabelce na tablicy. Zwycięża ta strona, która pierwsza zdobędzie 5 punktów - zajmuje to ok. 5 minut. Dzieci uwielbiają tę zabawę, gdyż mogą współzawodniczyć z nauczycielem, a przy tym nie czują jego przewagi. Wygrana nauczyciela zależy tylko i wyłącznie od ich reakcji, a nie od wiedzy prowadzącego zajęcia. Często gramy w tę grę na drugiej lekcji z danego tematu – jest to wyśmienita rozgrzewka, pozwalająca na powtórzenie słownictwa.

Jeden na wszystkich, wszyscy na jednego

Anna Wacowska, Szkoła Podstawowa nr 5 im. KEN, Jaworzno

SŁOWNICTWO

7

strona nr 1

Uczniowie zostają podzieleni na cztero- lub pięcioosobowe grupy. W grupach siadają kolej-no jeden za drugim na podłodze. Osoba, która jest pierwsza, trzyma w ręku kartkę i ołówek. Nauczyciel pokazuje na karteczkach wybrane słowa ostatnim osobom w rzędach. Ostatnia osoba rysuje słowo na plecach osoby siedzą-cej przed nim, litera po literze. Jeśli ta osoba nie zrozumiała jednej z liter, klepie się w ramię. Jeśli zaś skinie głową - oznacza, że zrozumiała i następnie rysuje to słowo na plecach kolejnej osoby. Wygrywa grupa, której pierwsza osoba zapisze poprawnie pokazane przez nauczyciela słowo. Nauczyciel porównuje zapisy, pierwsze osoby przechodzą na koniec rzędu i zabawa rozpoczyna się od początku - dopóki wszystkie osoby nie będą tymi „pierwszymi”.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Rysowany głuchy telefon

Marta Hombek, Publiczna Szkoła Podstawowa, Przedmość

słownictwo > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Pod koniec każdej lekcji, na której dzieci nauczyły się nowych słówek, rozdaję dzie-ciom kartki papieru. Proszę, aby zrobiły samolociki (jeżeli ktoś nie potrafi – pomagam). Na tablicy rysuję tarczę - taką jak do lotek (tarcza składa się z 4 kółek, każde kolejne koło jest większe od poprzedniego). Każde koło ma inną liczbę punktów: środek tar-czy - 10 pkt., kolejne koło - 8 pkt., a następnie 5 pkt. i 2 pkt. Dzieci stają w kolejce w pewnej odległości od tarczy, trzymając w ręku swoje samolociki. Wtedy ja wypowia-dam słowo w języku polskim, a uczeń musi podać angielskie tłumaczenie tego słowa. Jeśli uczeń odpowie prawidłowo, może rzucić samolocikiem do tarczy – i zdobywa punkty. Punktację każdego dziecka zapisuję na tablicy. Jeżeli w klasie jest wiele dzie-ci, można podzielić je na 2 lub 3 grupy. Dziecko lub drużyna, która uzbiera najwięcej punktów, otrzymuje np. naklejkę. Dzieci mają mnóstwo zabawy przy tym zadaniu, a jednocześnie przyswajają sobie nowe słówka.

Strzał w dziesiątkę

Monika Czerwonka, Easy English, Gdynia-Witomino

Wybieram z grupy dwoje dzieci i usta-wiam je tak, by stały odwrócone do sie-bie plecami. Jedno z dzieci, które udaje Anglika, opowiada, co ma na sobie, np. I’m wearing a pink T-shirt. Drugie dziecko jest tłumaczem. Nie widząc Anglika, tłu-maczy jego słowa na język polski: Mam na sobie... Klasa dokładnie słucha i obser-wuje. Gdy jedno z dzieci - Anglik lub tłumacz - pomyli się, uczniowie wyciągają dłoń z kciukiem skierowanym w dół. Gdy tłu-maczenie zdania jest poprawne – wycią-gają dłonie z kciukami do góry.

Tłumacz

Emilia Podpora-Polit, Szkoła Podstawowa nr 2, Kielce

SŁOWNICTWO

8

strona nr 1

Zabawę tę wprowadziłam przy powtarzaniu słownictwa do-tyczącego odzieży. Wyobrażamy sobie, że jesteśmy na pokazie mody. Ustalamy, gdzie w klasie znajduje się wybieg (możemy np. utworzyć ścieżkę z kartek pomalowanych na czerwono). Wybieramy chętnych uczniów, którzy będą udawać mode-li i modelki, oraz reportera-komentatora. Modele i modelki wchodzą na scenę pojedyńczo. Wtedy reporter mówi, co wi-dzi np. She’s wearing a blue hat. Może też używać imion np. Tomek is wearing black trousers. Aby uatrakcyjnić za-bawę, nauczyciel bądź uczniowie mogą przynieść z domu śmieszne ubrania.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Jak na wybiegu

Emilia Podpora-Polit, Szkoła Podstawowa nr 2, Kielce

słownictwo > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

W tym ćwiczeniu wykorzystujemy wiedzę dzieci o progra-mach telewizyjnych. Moja klasa uwielbiała tą zabawę i sama ustaliła zasady gry. Ochonik występujący w programie odpowiada na różne pytania, np. Jak nazywa się w języku angielskim długa skarpeta, w którą Święty Mikołaj wkłada prezenty? lub Co znaczy słowo garden? Pytania mogą dotyczyć słownictwa i wiedzy o krajach anglojęzycznych. Gdy zawodnik nie zna odpowiedzi, może zadzwonić do przyjaciela – po prostu wskazuje ucznia, którego tym samym prosi o pomoc. Nauczyciel wprowadza też przerwy na reklamę, podczas których można zająć się innym zadaniem.

Milionerzy

Emilia Podpora-Polit, Szkoła Podstawowa nr 2, Kielce

Technika wymaga wykorzystania kart obrazkowych, które można wykonać samemu. Uczniowie stają w dwóch rzę-dach. Nauczyciel pokazuje kartę (np. z grupy „ubrania”) – wtedy głos mają uczniowie stojący na początku rzędów. Ten, który pierwszy poda nazwę rzeczy przedstawionej na karcie - siada. Drugi uczeń przechodzi na koniec rzę-du. Wygrywa drużyna, której członkowie usiądą pierwsi w ławkach. Maluchy uwielbiają tą grę; starszym się również podoba. Element rywalizacji zawsze godny polecenia!”

Pierwsze rzędy

Joanna Materna, Zespół Szkół nr 1, Stobierna

SŁOWNICTWO

9

Wprowadziłam na moje zajęcia w różnych gru-pach wiekowych grę w zgadywankę. Na każ-dej ostatniej lekcji w miesiącu piszę na tablicy jedno słówko angielskie (staram się znaleźć ta-kie, którego nikt nie będzie znał) i trzy opcje tłumaczenia do wyboru. Uczniowie na kart-kach podają swoje typy. Osoby, które odpowie-działy poprawnie, otrzymują plus. Pod koniec semestru osoba z największą ilością plusów otrzymuje nagrodę rzeczową w postaci ołówka lub długopisu. Ćwiczenie sprawia uczniom niesamowitą frajdę – czasem mam wrażenie, że lepiej bawią się przy nim starsi uczniowie.

Zgadywanka

Ewelina Garbacz, Szkoła Podstawowa nr 17 z Oddziałami Integracyjnymi, Kalisz

słownictwo > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Pod koniec każdej lekcji, podczas której wprowadzam nowe, szczególnie trudne do zapamiętania słownictwo, uczniowie wy-bierają najciekawsze według siebie słówko i zapisują je na kartce. Jeden z uczniów, wybrany na funkcję „wordmaster”, zbie-ra karteczki od poszczególnych uczniów, liczy oddane głosy i zapisuje „zwycięskie” słówko na specjalnej tablicy. Zwycięskie słowa widnieją na tablicy przez ok. 4 tygo-dnie. Pod koniec każdego miesiąca wyła-niamy słówko miesiąca (ang. word of the month), które zostaje zapisane na tablicy pod odpowiednią nazwą miesiąca. Na za-kończenie roku szkolnego w ten sam spo-sób przeprowadzone zostaje głosowanie na słówko roku (ang. word of the year). Przy wprowadzeniu tego rodzaju ćwiczenia nale-ży pamiętać, aby każda klasa dysponowała swoją planszą przeznaczoną na zapisywanie zwycięskich słówek – unikniemy wtedy kon-fliktów między dziećmi. Uda się nam też za-pewne zauważyć różnice w upodobaniach i zainteresowaniach uczniów z poszczegól-nych grup, co bywa niezwykle pomocne w zaplanowaniu tematów lekcji dodatko-wych.

Słówko miesiąca

Maria Stadniczeńko-Wróbel,Szkoła Podstawowa nr 13 im. Tadeusza Kościuszki, Chorzów

Wybrałam ten podręcznik świadomie - po dokonaniu analizy wszystkich dostępnych pozycji dla klas IV-VI. Po roku pracy z „Hot Spot” stwierdzam, że był to wybór najlepszy z możli-wych. Co wyróżnia ten podręcznik? Przede wszystkim naucza-nie umiejętności praktycznych. „Hot Spot” kształtuje intuicję językową i uczy, „ jak się uczyć”. Jest przejrzysty - zarówno dla ucznia, jak i dla nauczyciela; uczniom ułatwia powtórki,a nauczycielom - sprawne prowadzenie lekcji. Praca z tym podręcznikiem to przyjemność.

Hot Spot

Monika Pietrusiewicz, Radoszyce

SŁOWNICTWO

10

W gimnazjum pojawia się wiele trudnych zagadnień gramatycznych. Uczniowie ko-niecznie muszą zatem dobrze opanować odmianę czasowników nieregularnych. Po-nieważ jest to dla nich niezbyt ciekawe za-danie i niechętnie do niego przystępują, stosuję technikę, która pozwala utrwalić te czasowniki, a jednocześnie pełni funkcję rozgrzewki językowej na początku lekcji. Tabela z czasownikami nieregularnymi po-dzielona jest na cztery części – uczniowie sukcesywnie ją zaliczają (metoda studencka). Na zapamiętanie każdej części uczniowie mają dwa tygodnie. Po tym okresie przygotowania przystępują do kartkówki – trzeba przyznać, że tylko nieliczni są przygotowani. Aby po-móc pozostałym uczniom przyswoić formy nieregularne, korzystam z piłeczki eduka-cyjnej. Wymieniam czasownik nieregularny i jednocześnie rzucam piłeczkę do ucznia, który podaje czasownik w języku angielskim wraz z obiema jego formami nieregularnymi. Jeśli nie potrafi go odmienić, podaje piłeczkę do następnej osoby. Oczywiście w trakcie ta-kiej rozgrzewki uczeń, który nie znał odmiany czasownika, może otrzymać kolejną szansę. Zabawa przynosi świetne efekty. Uczniowie uwielbiają rzucać piłeczkę i świetnie się przy tym bawią. Jeśli rozgrzewka jest stosowana systematycznie, formy nieregularne zostają w krótkim czasie opanowane przez grupę.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Piłka antystresowa

Renata Wójcik, Gimnazjum nr 1, Starachowice

słownictwo > gimnazjaliści

Po wprowadzeniu słownictwa z dowolnej ka-tegorii - czasami jest to po prostu słownictwo z aktualnie opracowywanego tekstu w podręcz-niku - przygotowuję dla uczniów wykreślan-kę. Układam ją sama lub korzystam z narzędzia Word Search Maker - bardzo łatwo można od-naleźć je w Internecie. Uczniowie muszą znaleźć słowa, wypisać je, a następnie przetłumaczyć - w ten sposób ćwiczą pisownię i utrwalają zna-czenie słów. Czasami wprowadzam dodatkowe ćwiczenie: układanie zdań z kilkoma znaleziony-mi słowami. Za dobre wykonanie ćwiczenia moż-na otrzymać plus. Jeśli materiał jest obszerny – wystawiam oceny. Z doświadczenia wiem, że na-wet najmniej chętni do pracy uczniowie przy tym ćwiczeniu doskonale się realizują. Często zdarza się, że nauczyciel jest proszony o niespodziewa-ne zastępstwo - wtedy można polecić uczniom ułożenie własnej wykreślanki, a następnie ucznio-wie wymieniają się przygotowanymi przez siebie wykreślankami i rozwiązują je. Dobrą motywacją są nagrody w postaci plusów lub ocen.

Wykreślanka

Małgorzata Mańko-Puderecka, Gimnazjum nr 19, Lublin

Wystarczy tablica, kreda i gąbka, by zachęcic uczniów do powtórzenia słownictwa. Można to proste ćwiczenie wykorzystać na początku lekcji jako rozgrzewkę językową (powtórka słow-nictwa z poprzedniej lekcji) lub jako podsumowanie lekcji bieżącej. Uczniowie-ochotnicy zapisują na tablicy w dowolnych miejscach słowo, które poznali na zajęciach. Gdy tablica się zapełni, da-jemy szansę pozostałym uczniom, by kolejno zmazywali słowa, które znają biernie (tj. rozumieją je – muszą to udowodnić, podając ich znaczenie przed starciem słowa z tablicy). Ćwiczenie moż-na kontynuować - w zależności od czasu i potrzeb - poprzez próbę odtworzenia pierwotnego zapisu na tablicy. Najlepiej, by uczniowie wpisywali usunięte z tablicy wyrazy w to samo miejsce. Tym razem zajmują się tym inni uczniowie, zaś tych, którzy na początku podchodzili do tablicy, prosimy na wstępie o zapamiętanie miejsca wpisania słowa. Ćwiczenie można przeprowadzić w formie konkurencji między grupami - działa nawet w przypadku nastolatków!

Tablica pełna słów

Elżbieta Kubiak, Gimnazjum w Tarnowie Podgórnym

SŁOWNICTWO

11

Do tego ćwiczenia potrzebne są etykiety w języku angielskim, zamieszcza-ne na kosmetykach, żywności i sprzętach codziennego użytku. Podczas lekcji, uczniowie podzieleni na grupy pracują pod kontrolą nauczyciela -z pomocą słownika tłumaczą tekst z etykiety. Przed rozpoczęciem pra-cy najlepiej wspólnie z klasą przetłumaczyć dwa teksty. Lekcja jest o tyle ciekawa, że uczniowie mają kontakt z językiem i słownictwem, którego nie znajdą w podręczniku, a będą mieli z nim kontakt w życiu codziennym, udając się na zakupy. Jedyne ryzyko związane z niepowodzeniem lekcji polega na tym, że uczniowie mogą przynieść gotowe polskie tłumaczenia - takie również zamieszczane są na etykietach. Dlatego należy dokładnie to sprawdzić.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Co wiecie o etykiecie?

Maria Andrzejewska, Publiczne Gimnazjum w Kramsku

słownictwo > gimnazjaliści

Świetną formą powtórzenia słownictwa jest zabawa językowa, którą wspólnie z uczniami nazwaliśmy analogicznie do teleturnieju „Naj-słabsze ogniwo” (ang. The Wakest Link).W grze biorą udział wszyscy uczniowie. Nauczyciel prosi uczniów o powstanie. Wybiera jedną oso-bę (oczywiście kryteria wyboru osoby są dowol-ne - może to być np. osoba urodzona w styczniu, maju). Zadaniem tej osoby jest podanie dowol-nego słówka (w języku polskim), poznanego na ostatniej lekcji, oraz wyznaczenie osoby, która ma podać jego angielski ekwiwalent. Jeśli wyznaczo-na osoba zna angielskie słówko i głośno je wypo-wiada. Następnie wyznacza kolejną osobę, która z kolei podaje inne słówko i wyznacza kolejną oso-bę. Jeżeli wyznaczona osoba nie zna tłumaczenia, siada na swoim miejscu, a osoba, która zadała jej to trudne pytania, wyznacza kolejnego zawodni-ka. Zabawa dobiega końca, gdy w grze zostaje je-den uczeń, który znał wszystkie słówka. Nauczyciel nagradza zwycięzcę oceną lub plusem. Kryterium oceny jest również dowolne - warto jednak przed grą określić stawkę, ponieważ rodzaj nagrody wpływa na zaangażowanie uczniów. Z własnego doświadczenia wiem, że opisana zabawa w bar-dzo dużym stopniu przyczynia się do utrwalenia poznanego słownictwa. Wpływa również bardzo korzystnie na udoskonalenie wymowy słówek.

Najsłabsze ogniwo

Krzysztof Banasiak, Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Kujawskiej, Osięciny

Dyżurni odpowiedzialni są za przy-gotowanie pudełek ze słowami. W klasie znajdują się dwa pudełka - jedno ze słowami po polsku, drugie - ze słowami po angielsku. Po każ-dej lekcji zadaniem dyżurnych jest zapisanie na karteczkach nowych słów, które pojawiły na lekcji (każ-de słowo na osobnej kartce). Kartki następnie wrzucane są do pudełek. Na następnej lekcji wskazani ucznio-wie wybierają po trzy słowa z każde-go pudełka i tłumaczą wylosowane słowa. Jest to szybki i sprawiedliwy sposób na odpytanie. Przekonuje również kolejnych uczniów do wy-konywania karteczek, co poprawia ich znajomość słownictwa.

Magiczne pudełko

Małgorzata Kulesza, Społeczne Gimnazjum Językowe, Toruń

SŁOWNICTWO

12

Myślę, że ten rodzaj ćwiczenia przydaje się w różnych sytuacjach w klasie, ale szczególnie cenię go w piątki na końcowych godzinach lekcyjnych. Do ćwiczenia potrzebny jest projektor i komputer. Wcześniej w domu wyszukuję w Internecie różne obrazy i składam je w prezen-tację. Może je łączyć jeden temat np. szkoła, miasto, rozrywka, wypoczynek; mogą też być to pojedyncze, zupełnie różne przedmioty. Gdy widzę, że wszyscy bardzo wyczekują weeken-du, wyświetlam prezentację, a uczniów proszę o opisanie obrazów. Jedną prezentację moż-na wykorzystać we wszystkich klasach gimnazjum. W klasie pierwszej zadaję proste pytania, np. Co to jest?, Jakiego koloru jest….? W starszych klasach ćwiczenie również zaczynam od prostych pytań, a potem zadaję pytania trudniejsze, bardziej problemowe i wymagające większego zasobu słownictwa. Ćwiczenie pomaga powtórzyć i utrwalić słownictwo, a także pomaga doskonalić umiejętność posługiwania się różnymi strukturami, czasami. Ćwiczenie świetnie przygotowuje do otwartego egzaminu gimnazjalnego.

Kolorowe slajdy

Anna Czerwonka, Zespół Szkół im. Jana Pawła II, Grodzisko Dolne

słownictwo > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych > dorośli

Aby zmotywować studentów do nauki stosuję, zajęcia staram się wzbogacać materiałami autentycznymi (np. wywiadami z politykami, słynnymi osobami, artykułami z portali internetowych). Nie wymaga to wiele czasu, a zajęcia stają się dużo ciekawsze. Kontakt z żywym językiem i świadomość rozumienia przekazu sprawia, że później sami chętnie zaglądają na obcojęzyczne strony w poszukiwaniu różnych informacji. Co jakiś czas proszę studentów o przygotowanie tak zwanych „newsów” (określenie nadane przez moich studentów). Ćwiczenie polega na tym, że studenci relacjonują dowolną wiadomość z ubiegłego tygodnia - dziedzinę wybierają sami. W ten sposób uczą się słówek, które znajdują się w ich obszarze zainteresowań. Tego typu aktywności bardzo skutecznie pomagają studentom w poszerzaniu zasobu słownictwa.

Wiadomości wklasowym wydaniu

Agnieszka Skocka,Papieska Akademia Teologiczna, Kraków

W nowym wydaniu zadbano o szatę graficzną – ćwiczenia opisu ilustracji na pewno zyskały na atrakcyjności. Ćwiczenia słownikowe połączono z pozo-stałymi częściami składowymi egzaminu pisemnego – to prawdziwy „wash-and-go”. Znakomitym uzupełnieniem jest bank zwrotów do części pisemnej, które w pierwszym wydaniu zostały rozmieszczone w całym podręczniku. Również 15 zestawów do matury ustnej pozwala uczniowi sprawdzić stan swojej gotowości. Podręcznik znakomicie pasuje do epoki komputerów - jest wygodny jak plik, który automatycznie się rozpakowuje; zawarte w nim ćwi-czenia po prostu „robią się same”. Tylko boję się, żeby nie zajrzał do niego mój dyrektor - gotów uznać, że ja nic już nie muszę robić i nie zapłaci mi za lekcje ;-)

Matura. Repetytorium z testami

Jacek Marcinkowski, Zespół Szkół w Głuchołazach

SŁOWNICTWO

13

strona nr 1

Metodę tę stosuję jako „przerywnik” lub gdy uczniowie mają problem z zapamiętaniem pisowni nowego słowa. Uczeń podchodzi do nauczyciela, który pisze palcem na jego ple-cach kolejne litery wyrazu, a uczeń ma odgadnąć zapisywa-ne słowo (może je przetłumaczyć). Inny wariant tego ćwi-czenia polega na tym, że nauczyciel podaje uczniowi wyraz po polsku (lub po angielsku), zaś wybrany uczeń pisze palcem po plecach drugiego ucznia, którego zadaniem jest odgad-nięcie zapisywanego słowa.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Palcem po... plecach

Marta Maria Tadla, Szkoła nr 1 im. Bolesława Prusa, Góra

sprawności językowe > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Proponowane przeze mnie ćwiczenie jest świetną zabawą i jednoczes-nym ćwiczeniem różnych pytań i odpowiedzi w młodszych klasach. Jedno dziecko staje przy tablicy tyłem do klasy i zadaje umówione pytanie, np. How old are you? (pytanie może być dla ułatwienia napisa-ne na tablicy). Wskazany przez nauczyciela uczeń odpowiada na pytanie zmienionym głosem - zadaniem ucznia przy tablicy jest odgadnąć, kto udzielił odpowiedzi.

I kto to mówi?

Monika Pietrusiewicz, Szkoła Podstawowa im. gen. bryg. Antoniego Hedy-Szarego, Radoszyce

Dzięki tej książce nauczyłam się organizować czas na lekcji. Za pomocą technik „storytelling” i „drama” uatrakcyjniam moje zajęcia. Uważam, że książka jest napisana w przystępny sposób, a przedstawione w niej ćwiczenia są gotowe do wykorzysta-nia w czasie lekcji. Uważam, że ta pozycja powinna znaleźć się w biblioteczce każdego nauczyciela.

500 Activities for the Primary Classroom

Edyta Maruszewska, Szkoła Podstawowa im. Kornela Makuszyńskiego w Starym Wołowie

SPRAWNOŚCI JĘZYKOWE

14

Zapamiętywanie końcówek przymiotników w stopniu wyższym i najwyższym tłumaczę dzieciom w sposób następujący: z przymiotnikami jest dokładnie tak, jak z najwyższą górą na świecie - Mount Everest - najpierw ER, potem EST. Przy tworzeniu pytań i przeczeń w czasie Present Simple warto pamiętać o rymowance: S znika od czasownika! Zasadę tworzenia zdań w czasie Pre-sent Continuous lepiej moim uczniom zapamiętać, gdy wspomnę im, że za-sadą tworzenia orzeczenia jest hasło BYĆ w BANKU – co odnosi się do dwóch elementów orzeczenia (odmienionego czasownika to be i końcówki -ingw czasowniku – przecież ING to nazwa banku).

Gramatyczne rymowanki

Joanna Krajewska, Zespół Szkół Integracyjnych nr 1, Katowice

sprawności językowe > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Prosimy uczniów, by wymyślili swoją nową tożsamość – imię, wiek, kraj pochodzenia, miejscowość, upodobania itp. Na-stępnie ich zadaniem jest uzyskanie informacji o wszystkich uczniach w grupie, co pozwala doskonalić zadawanie pytań w języku angielskim. Poza tym uczniowie, którzy mają kło-pot z zadaniem pytania lub z odpowiedzią, uzyskują pomoc od tych, którzy nie mają z tym kłopotu. W czasie wykonywa-nia zadania cała grupa ma mnóstwo zabawy i radości.

Bądź, kim chcesz

Tomasz Kornacki, Szkoła Podstawowa nr 3 im. Powstańców Wielkopolskich, Chodzież

Magnetics to nazwa klocków magnetycznych, których uży-wam jako modelu. Tłumaczę uczniom, że kulka to dowol-ny poznany wyraz, np. for, a następnie demonstruję, że for przyciąga inne wyrazy: breakfast, lunch, a look (dołącza-jąc kolejne namagnesowane elementy). Zadaniem uczniów jest napisanie w kółku w zeszycie innego poznanego wyrazu i otoczenie go wyrazami, które przyciąga.

Siła przyciągania

Dorota Lewandowska, ROGER, Gliwice

SPRAWNOŚCI JĘZYKOWE

15

Pod koniec roku szkolnego, po wystawieniu ocen zwykle sta-ram się wymyślić różnego rodzaju gry i zabawy, by nie zaczynać przed wakacjami nowego rozdziału z książki. Moi uczniowie uwielbiają, gdy przynoszę angielskie piosenki w formie kara-oke. Urządzamy wtedy konkursy śpiewania po angielsku, przy okazji ćwicząc wymowę i czytanie. Innym wariantem może być wykorzystanie karaoke jako elementu lekcji. Najpierw wykonu-jemy zadania ze słuchu (z normalną wersją na płycie audio), takie jak np. uzupełnianie luk czy poprawianie błędów. Dopie-ro później włączamy piosenkę w wersji karaoke. W ten sposób osoby, które nie znały melodii, również mają szansę zaśpiewać. Naprawdę zachęcam do używania karaoke na lekcji. To świetna zabawa i przyjemna nauka!

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Koniec semestru na śpiewająco

Marta Nowak, Zespół Szkół w Mosinie

sprawności językowe > gimnazjaliści

Na początku pracy z uczniami w danej grupie staram się wybadać, którzy uczniowie są lepsi, a którzy miewa-ją problemy. Później przeprowadzam z nimi rozmowę na temat dalszej pracy. Każdy lepszy uczeń siada w ławce z uczniem słabszym i pracując na swoją ocenę ma za za-danie pomagać uczniowi słabszemu, staje się w pewnym sensie odpowiedzialny za kolegę lub koleżankę. Pomoc polega na wspólnym przygotowywaniu się do testów, odrabianiu prac domowych i wykonywaniu zadań w kla-sie. Współpraca trwa do końca roku szkolnego. Ucznio-wie słabsi zawsze mogą liczyć na pomoc kolegów. Ja zaś zyskuję pewność, że nawet jeśli słabsi uczniowie mają problem ze zrozumieniem zadania, ich „opiekunowie” pomogą im. Atmosfera w klasie jest bardzo dobra, nikt nie stara się pierwszy ukończyć zadanej pracy, nikt się nie wywyższa, a uczniowie słabsi czują się bezpieczniej i pewniej.

Każdy ma swojego opiekuna

Mariola Radwańska,Miejski Zespoł Szkół nr 5, Krosno

Ciekawym pomysłem na uczenie sprawności językowych jest wy-korzystanie środków audio-wizu-alnych – na przykład ciekawego fragmentu filmu. Najlepiej byłoby wybrać taki film, którego ucznio-wie nie znają. Dzielę uczniów na czteroosobowe grupy, odtwa-rzam fragment z wyciszoną fonią (bez polskich napisów) i proszę o wymyślenie dialogu w języku an-gielskim. Fragment należy włączyć minimum dwukrotnie, a następnie dać uczniom czas na dopracowa-nie napisów. Następnie wspólnie sprawdzamy opracowane dialogi i na koniec, po zaprezentowaniu efektów pracy wszystkich grup (możemy też wybrać najlepsze), włączamy ten sam fragment, ale już z fonią. Jest to wspaniały sposób na przećwiczenie słownic-twa, pisania i słuchania. Polecam.

...i audio i wideo

Katarzyna Chronowska, Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sienkiewicza, Nowy Sącz

SPRAWNOŚCI JĘZYKOWE

16

Dzielę klasę na drużyny czteroosobowe. Zabawa powinna być przeprowadzona w klasie, gdzie jest dużo miejsca, jako że uczniowie będą biegać. Przyklejam na ścianie po jednym zabawnym tekście dla każdej drużyny (maksimum 150 słów). Rozdzielam funkcje w drużynie (biegacze, pisarze i pomocnicy) i podkreślam, że uczniowie muszą się funkcjami zmieniać. Wyznaczam czas (7 minut) i rozpoczynam grę. Jeden uczeń siedzi z czystą kartką papieru (pisarz). Drugi uczeń (biegacz) biega do tekstui zapamiętuje jedno zdanie albo frazę, później dyktuje ją pisarzowi. Pozostali (pomocnicy) pomaga-ją w poprawności. Każdy z grupy musi przynajmniej raz wykonywać każdą z funkcji (biegacz, pisarz, pomocnik). Grupa, która wykona zadanie bezbłędnie jako pierwsza, wygrywa.

Biegacze, pisarze i pomocnicy

Aneta Szczepańska-PiczakZespół Szkół Technicznych, Ciechanów

sprawności językowe > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych

Każdy uczeń klasy pierwszej ma obowią-zek dostarczyć mi 16-kartkowy zeszyt, w którym zapisuje wszelkie prace pisem-ne na lekcji i w domu. Jak je wykorzystu-ję? Otóż gdy na zajęciach uczymy się pisać pozdrowienia jak na pocztówce, używamy w tym celu wspomnianych zeszytów. Ja następnie pocztówki sprawdzam, wska-zując błędy i podkreślając dobre strony. Jeśli praca jest niezrozumiała, wymagam przygotowania kolejnej. Przy krótkich for-mach zadaję do samodzielnego napisania w domu 2-3 prace tego samego typu; jeśli jest to praca dłuższa - jedną. Prace spraw-dzam „na zaliczenie”. Dzięki temu unikam plagiatów, pisania prac na zamówienie przez kogoś innego oraz oszczędzam czas, bo nie muszę się zastanawiać w jakie wi-dełki (punkty bądź oceny) wpasować daną pracę. Brak każdego zadania jednak wią-że się z wpisaniem oceny niedostatecznej, więc nie opłaca się o pracy domowej zapo-minać. Skąd czerpię pomysły na zadania? W każdym podręczniku, w każdym rozdzia-le znajduje się sekcja poświęcona umiejęt-nościom pisania. W dobrze opracowanych książkach nauczyciela można znaleźć cieka-we pomysły na dodatkowe zadania. Może-my jeszcze wykorzystać różne repetytoria i testy maturalne. Niektórym ten pomysł może się wydawać czasochłonny, ale przy odrobinie wprawy praca przebiega całkiem szybko. Nie każdy uczeń staje się mistrzem pióra, jednak efekty tego eksperymentu w cyklu trzyletnim są zauważalne w wynikach egzaminu maturalnego w części KFU i DFU. Ja co roku proszę o zeszyty maturalne i nie żałuję.

Zeszyt maturalny

Agnieszka Otto,I Liceum Ogólnokształcące, Wschowa

Pomysł dotyczy przełamania bariery posługiwa-nia się językiem mówionym w różnych sytuacjach życiowych. Możemy go stosować na każdym po-ziomie językowym, różnicując trudność zadań. Do przeprowadzenia ćwiczenia niezbędny będzie dyktafon. Ćwiczenie przypomina nieco zastosowa-nie metody Community Language Learning. Może-my zastosować wersję łatwiejszą bądź trudniejszą. Dzielimy uczniów na pary lub grupy. Rozdajemy uczniom wcześniej przygotowane dialogi (pocięte paski - na każdym jedna kwestia) np. dialog u leka-rza, w restauracji, na dworcu. Uczniowie układają kwestie w poprawnej kolejności, następnie trenu-ją przez kilkanaście minut swoje wypowiedzi, tym samym wcielając się w role. W wersji trudniejszej uczniowie sami układają dialogi, stosując się do wy-tycznych nauczyciela. Następnie uczniowie prezen-tują dialogi, a nauczyciel nagrywa je na dyktafon. Na końcu dialogi są odsłuchiwane, a błędy zostają poprawione. Aby urozmaicić ćwiczenie, uczniowie mogą zmieniać głos podczas prezentacji dialogów lub parodiować znane osoby. Ćwiczenie świetnie przydaje się jako przygotowanie do matury ustnej, stosowałam je również z uczniami w gimnazjum i również dobrze się sprawdza.

Studio nagraniowe

Marta Nartowicz, Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 (LO IX), Olsztyn

SPRAWNOŚCI JĘZYKOWE

17

Oto bardzo prosta i szybka zabawa: dzielę grupę na dwie drużyny (najszybszy podział do przepro-wadzenia to podział na dziewczynki i chłopców). Na zmianę pokazuję im karty obrazkowe z poznanym słownictwem, pytając What’s this? Jeżeli drużyna odpowie poprawnie, karta wędru-je do niej. Jeśli odpowiedź jest błędna - kartę zatrzymuje nauczyciel. Wygrywa drużyna z najwięk-szą liczbą zebranych kart.

Co to jest?

Monika Pietrusiewicz, Szkoła Podstawowa im. gen. bryg. Antoniego Hedy - Szarego, Radoszyce

powtórzenie > przedszkolaki > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Gdy pod koniec lekcji pozostaje jeszcze kilka wolnych minut, gram z dzieciakami w lotto. Jest to doskonały sposób na powtórzenie liczb. Zabawa przebiega następująco: wybieram 4 lub 5 liczb, które zapisuję na karteczce. Liczby te powoli dyktuję dzieciom, które z kolei zapisują je w swo-ich zeszytach. Ciąg „wylosowanych” liczb powtarzam zazwyczaj dwukrotnie. Następnie zapisuję je na tablicy, by dzieci mogły samodzielnie sprawdzić, czy poprawnie owe liczby zapisały. Procedurę powtarzam z dwoma kolejnymi ciągami liczb. Za każdy prawidłowo zapisany ciąg dzieci przyznają sobie punkt lub plus. W klasie pierwszej wybieram liczby od 1 do 10, w klasie drugiej - od 1 do 20, zaś w klasie trzeciej - zwykle od 1 do 50.

Lotto

Katarzyna ZawiłaSzkoła Podstawowa nr 4, Czechowice-Dziedzice

W klasie w szufladzie biurka trzymam specjal-ne pudełko na słówka, gdzie umieszczamy nowe wyrazy, zapisane na skrawkach papieru. Pod koniec lekcji każdy z uczniów wyciąga trzy karteczki ze słówkami. Praca domowa polega na napisaniu trzech zdań z tymi słówkami. Celem tego ćwiczenia jest regularna powtórka słownictwa. W szufladzie mam również dru-gie pudełko - dla uczniów ambitnych, którzy wrzucają tam karteczki za słówkami pozna-nymi poza naszą klasą. Chętni mogą wybrać dodatkowy wyraz z tego pudełka i napisać jeszcze jedno zdanie.

Pudełko na słówka

Agnieszka Kasperek,Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Franciszka z Asyżu, Cięcina

Moją metodą na powtarzanie słownictwa, gramatyki czy zachęcenie uczniów, aby od-powiadali na moje pytania, jest gra w bu-telkę. Zawsze siadamy w kręgu, w środku umieszczam butelkę. Zadaję pytanie, opisu-ję problem, lub po prostu pytam o angiel-skie słówko i kręcę butelką. Szyjka butelki wskazuje osobę, która musi odpowiedzieć. Następnie butelką kręci osoba, która udzie-liła odpowiedzi. Ta gra naprawdę wywołuje emocje!

Butelka

Alicja Pawłowska, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Miastko

POWTÓRZENIE

Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Miastko

18

W ramach powtórzenia reakcji językowych przed egzaminem gim-nazjalnym, zaproponowałam uczniom grę opartą na zasadach teleturnieju „Jeden z dziesięciu”. Przygotowałam listę różnych sytuacji językowych (ok. 60), której kopię każdy uczeń otrzymał dzień wcześniej - by mógł się przygotować. Na zajęciach ucznio-wie zasiadają dookoła stołu. Każdy dysponuje trzema karteczkami pozwalającymi na trzy błędy. Wybrałam ucznia, któremu zada-łam wybraną z listy sytuację. Jeśli odpowiedział poprawnie, mógł wybrać sytuację dla wybranej przez siebie osoby. Jeśli odpowiedź nie była poprawna, uczeń wykorzystywał szansę na błąd (wrzucał jedną karteczkę do pudełka stojącego na moim stoliku). Dodatko-wym warunkiem była zasada, że nie można dwa razy pod rząd wyznaczać do odpowiedzi tej samej osoby. Zabawa przebiegaław przyjaznej atmosferze, zaś uczniowie byli zmotywowani do pra-cy.

Jeden z dziesięciu

Hanna Kupran, Zespół Szkół Katolickich im. św. Kazimierza, Gdańsk

powtórzenie > gimnazjaliści

Po kilku przeprowadzonych lekcjach ze słownictwem uczniowie w sposób niekonwencjonalny mają przedstawić to, co zapamiętali. W tym celu dzielę ich na grupy trzyosobowe. Wcześniej proszę, aby każda grupa zaopatrzyła się w duży arkusz papieru i kredki (lub farby). Zadaniem grupy jest namalować obrazek - możliwie jak największy - który będzie przedstawiał jak naj-więcej zagadnień związanych z materiałem omawianym na zajęciach. Muszą wymyślić taką sy-tuację, która przedstawi czynności (znajomość czasowników), przedmioty, osoby (znajomość rzeczowników) i ich charakterystyczne cechy (znajomość przymiotników). Do obrazka opraco-wują legendę, w której umieszczają wszystkie te słowa i wyrażenia. Najlepiej wykonane prace - czyli te z największą liczbą przedstawionych zagadnień i przy tym najładniejsze pod względem artystycznym - oceniane są szóstkami i piątkami. Dodatkowo przygotowane przez uczniów w ten sposób plansze służą jako pomoce dydaktyczne, ponieważ umieszczam je na formatkach w klasopracowni. Zadanie to zawsze się sprawdza, ponieważ uczniowie przypominają sobie dużo słówek i zapamiętują te, z którymi mieli problem. Poza tym mają przy tym dużo frajdy.

Obrazek z legendą

Agnieszka Matkowska, Zespół Szkół w Bielicach

Aby przeprowadzić ciekawe ćwiczenie dla uczniów, umożliwia-jące powtórzenie materiału z lekcji, należy rozpocząć od przygo-towania losów. W losach znajdują się pytania utrwalające nowe konstrukcje gramatyczne; pytania mogą też dotyczyć słownic-twa. Każde dziecko wyciąga los i pisemnie odpowiada na zawar-te w nim pytanie. Następnie wybrany przez nauczyciela uczeń głośno odczytuje swoją odpowiedź, a klasa próbuje odgadnąć wylosowane pytanie. Ćwiczenie to motywuje i pobudza do rywa-lizacji. Osoba, która odgadnie najwięcej pytań, może otrzymać ocenę lub plus.

Losy

Dorota Kwolek, Zespół Szkół Samorządowych, Dmosin

POWTÓRZENIE

19

Uczniowie zapisują na kartkach zdania, zawierające określoną przez nauczyciela liczbę nowych słów z danego działu (może być to też krótki, kilkuzdaniowy tekst - należy to oczywiście doprecy-zować). Rzecz w tym, że zamiast tych słów uczniowie pozostawia-ją luki. Kartki zostają podpisane i rozdane losowo innym osobom, które uzupełniają luki i konsultu-ją tekst z autorem. Czasem może zdarzyć się tak, że do danej luki pasują różne słowa - autor musi zadecydować, czy uznaje zapro-ponowaną wersję za poprawną. Zadanie jest dość czasochłonne, lecz - oprócz powtórki słownic-twa - ćwiczy też kreatywność.

Test luk

Anna Szustkiewicz,III Liceum Ogólnokształcąceim. Jana Kochanowskiego, Kraków

powtórzenie > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych > dorośli

Nauczyciel przygotowuje listę pytań zamkniętych. Następnie zadaje pytania uczniom, jednocześnie rzu-cając do nich piłeczką (dla uzyskania efektu zasko-czenia można dwa razy pod rząd zadać pytanie temu samemu słuchaczowi). Odpowiedzi należy udzielić szybko (np. Yes, I do; Yes, she is; Yes, we have; No, they can’t). Słuchacz po takiej krótkiej odpowiedzi musi dodać zdanie własnego komentarza - dzięki temu w ćwiczeniu pojawia się aspekt komunikacyjny. Pytania muszą być sensowne; mogą zawierać nowe słownictwo, wtedy będziemy powtarzać nie tylko gramatykę. Oto przykłady: (1) Do you like pizza? Yes, I do. I have pizza once or twice a week. (2) Is your father a good cook? No, he isn’t. My mother is bet-ter. (3) Have you ever eaten an octopus? Yes, I have. It was on holiday in Greece. But I didn’t like it. Przy własnych komentarzach pojawia się sporo śmiechu, bo słuchacze nie zawsze potrafią szybko wymyślić sensowne rozwinięcie. Zadanie efektywnie integruje grupę.”

Dodaj komentarz

Karolina Kwasik,Progres, Łódź

Podręczniki można wykorzystywać zarówno do nauki indywidualnej, jak i jako materiał uzupełniający poszczególne kursy językowe. Formułę ksią-żek oparto na równoległym poszerzaniu słownictwa pogrupowanego te-matycznie i odpowiednio dobranych zagadnień gramatycznych. Seria po-zwala pokonać odwieczny problem „językowego płaskowyżu”, na którym pozostaje tak liczna grupa słuchaczy. Wydaje się, że autorowi udało się odnaleźć klucz do połączenia pasji językowej z językową samodyscypliną.

Seria Language Practice, Michael Vince

Izabella Dzieńkowska,Studium Języków Obcych Politechniki Lubelskiej

POWTÓRZENIE

Nauczyciel przygotowuje listę pytań zamkniętych.

Dodaj komentarz

III Liceum Ogólnokształcąceim. Jana Kochanowskiego, Kraków

Seria Language Practice, Michael Vince

20

Na tym etapie edukacyjnym często jako pracę domową zadaję przygotowanie plakatu z obraz-kami i podpisami. Plakat powinien obejmować konkretny zakres tematyczny omawiany na lekcji np. Clothes, Food, Farm, Wild animals, Toys. Dzieciaki rysują obrazki lub wyszukują fotografie w starych czasopismach, a następnie wycinają je i przyklejają. Dzieci bardzo to lubią. Nawet słabsi uczniowie z takim zadaniem bardzo dobrze sobie poradzą - jest to dla nich możliwość otrzymania dobrej oceny. A ja zyskuję pomoc dydaktyczną.

szkoly podstawowejDZIECI W KLASACH

Plakat

Katarzyna Piwowar, Szkoła Podstawowa im. Dzieci Zamojszczyzny, Zwierzyniec

praca domowa > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Moim pomysłem jest film wideo, zarejestrowany samodzielnie przez uczniów. Mogą w nim poka-zać i powiedzieć cokolwiek chcą - o swoim życiu, upodobaniach i doświadczeniach. Ewentualne ograniczenia wiążą się jedynie z poziomem języ-kowym uczniów. To naprawdę działa, uczniowie przygotowują film z przyjemnością - uwielbiają oglądać siebie.

Film wideo

Ewelina Muller-Knap, Szkoła Podstawowa nr 3, Polkowice

Proszę uczniów, by udali się do sklepu spożywczego, gdy uczymy się słownic-twa związanego z żywnością; gdy uczy-my się słówek opisujących ubrania – zachęcam ich do wizyty w sklepiez odzieżą. Zadaniem uczniów jest przy-gotowanie prezentacji słówek w ciekawej formie - wraz z odpowiedzią na pytanie, co w danym sklepie można nabyć. Prace mogą mieć różną formę - np. prezentacji PowerPoint, scenki odgrywanej w skle-pie, ciekawej gazetki ściennej.

Wycieczka do sklepu

Dorota Wisełka, Szkoła Podstawowa, Goleszów

Proszę uczniów o przygotowanie kolażu z gazet-ki reklamowej (supermarket, MediaMarkt itp.)i podpisanie – w języku angielskim - przedstawio-nych tam przedmiotów.

Collage z supermarketowejgazetki

Ewa Pabian, Szkoła Podstawowa nr 20, Kielce

W tym roku szkolnym udało mi się zrealizować z uczniami V klasy zadanie dotyczące znajomości podstawowych danych o krajach anglojęzycznych. W tym celu podzieliłam klasę na cztery grupy i zleciłam im wyszukanie w Internecie podstawowych informacji i ciekawostek. Każda z grup zajęła się innym państwem: USA, Wielką Brytanią, Australią bądź Kanadą. Następnie na podsta-wie zebranych informacji dzieci układały kwiz na temat danego kraju, składający się z 15 pytań. Odpowiedzi należało przygotować w ciągu tygodnia. Po wykonaniu kwizów urządziliśmy kon-kurs wiedzy o krajach anglojęzycznych. Grupy nawzajem zadawały sobie pytania - wygrała gru-pa, która uzyskała największą liczbę punktów.

Konkurs klasowy

Marta Kościukiewicz, Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14, Kędzierzyn-Koźle

PRACA DOMOWA

Wycieczka do sklepu

21

Każdy z uczniów ma swój pamiętnik, w którym po każdej lekcji notuje od dwóch do dziesięciu zdań związanych z tematem lekcji. Uczniowie ze słabszych grup zapisują przynajmniej dwa zdania, bardziej zaawan-sowane grupy - więcej. Pamiętniki sprawdzam raz w miesiącu. Każdy wpis pozwala mi dowiedzieć się więcej o moich uczniach – o ich stylu życia, opiniach, postawach. Na koniec semestru czytają swoje pamięt-nikowe opowieści w klasie. Ostatni etap to przygotowanie projektu o sobie - ze zdjęciem i wpisami z pamiętnika.

Mój pamiętnik

Monika Paluch, Zespół Szkół im. Maksymiliana Siły-Nowickiego, Sieraków

praca domowa > gimnazjaliści

Aby zmotywować uczniów do odrabiania pracy domowej, wymyślam tematy, które są dla nich ciekawe i na które mają dużo do powiedzenia. Na przykład po wprowadzeniu struktur too much, too many, not enough poprosiłam ich o napisanie listu do dyrektora szkoły, w którym będą narze-kać na wszystko, co im się w szkole nie podoba. Uczniowie budowali zdania typu: There are too many tests. Byli zachwyceni, a ja przy okazji dowiedziałam się kilku ciekawych rzeczy.

„Życiowe” tematy

Agnieszka Kajszczak, Gimnazjum im. Seweryna Pieniężnego, Jeziorany

Lubię zadawać pracę domową, która wymaga od uczniów samo-dzielnego myślenia, a jednocześnie daje im szansę wykonania pracy o namacalnych efektach dzięki (nawet ograniczonej) znajomości ję-zyka angielskiego. Najczęściej są to różne e-projekty, np. zadawanie pytań bohaterom podręcznikowych artykułów. Szukaliśmy kiedyś blogów, prowadzonych przez ulubionych przez moich uczniów pio-senkarzy - porównywaliśmy, o czym piszą i jak piszą. Czasem proszę uczniów o znalezieniew Internecie zagranicznej szkoły językowej, do której chcieliby się zapisać, lub wymarzonego celu wakacyjnej podróży. Uczniowie przynoszą reklamy i uzasadniają, dlaczego wy-brali akurat tę szkołę lub miejsce. Młodzież chętnie się angażuje w takie zadania - zwłaszcza, że wszystkie prace są wywieszanena specjalnej tablicy w klasie - każdy może je obejrzeć.

E-projekt

Magdalena Jermacz, Britannica Szkoła Języka Angielskiego, Giżycko

PRACA DOMOWA

22

Według uczniów najbardziej stresujące są dla nich egzaminy ustne (w tym matura przed nieznaną komisją). Warto zatem zastanowić się, jak podczas tego krótkiego czasu, jaki spę-dzają w szkole ponadgimnazjalnej, możemy pomóc im przygotować się do tego egzaminu. Według mnie dobrym pomysłem są prezentacje, których przygotowania w ramach prac do-mowych zadaję uczniom w II klasie liceum (w pierwszej mają jeszcze za mały zasób słownictwa oraz za niski poziom wiedzy gramatycznej; poza tym nie interesuje ich jeszcze przygotowanie do matury). We wrześniu przekazuję uczniom listę tematów (tematy wchodzące w zakres egzaminu maturalnego, np. najciekawsze miejsca w Polsce, zdrowa dieta, przestępczość,co robię w wolnym czasie). Każdy wybiera jeden temat - należy tu podkreślić, że tematów jest co najmniej o 10 więcej niż uczniów, by uniknąć konfliktów przy wyborze. Losuje datę wygło-szenia prezentacji. Uczniowie przygotowują prezentację na komputerze (zazwyczaj w progra-mie PowerPoint) oraz ćwiczenia (ksero) i pytania dla klasy, związane z tematem prezentacji. Podkreślam też, że prezentacja powinna być przede wszystkim ciekawa i zrozumiała dla więk-szości uczniów - trudniejsze słowa należy przed prezentacją napisać i przetłumaczyć na tablicy. Trzeba też określić jasne wytyczne dotyczące prezentacji (np. całość ok. 20 minut, można korzystać z notatek, ale nie należy ich po prostu odczytywać). Wśród zalet projektu wymienić można m.in. fakt,że z takim zadaniem upora się zarówno dobry, jak i słabszy uczeń; praca ma charakter długoterminowy – ocena różni się znacząco od ocen z odpowiedzi i klasówek; dochodzi do połączenia języka angielskiego z technologią info macyjną; pojawia się ciekawa lekcja dla uczniów. Poza tym prezenter zyskuje możliwość wygłoszenia dłuższej wypowiedzi w języku obcymna forum całej klasy. Uczniowie zaczynają zdawać sobie sprawę, że kluczem do udanych wypowiedzi ustnych jest odpowiednie przygotowanie. Muszę przyznać, że pre-zentacje zaskoczyły mnie bardzo pozytywnie - jestem pełna podziwu dla umiejętności, inwen-cji i poczucia humoru moich uczniów.

Prezentacje w programie Power Point

Iwona Wieczorek, II LO im. Juliusza Ligonia, Chorzów

praca domowa > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych > dorośli

Najlepszym momentem na ten rodzaj pracy domowej jest zakończenie zajęć poświęconych mass mediom. Na co dzień jesteśmy bombardowani negatywnymi wia-domościami z kraju i ze świata. Proszę więc uczniów, żeby w Internecie poszukali tylko dobrych wiadomości. Za wia-domości dobre uznajemy takie, które mogą nas pocieszyć, podnieść na duchu, dać nadzieję – lub po prostu brzmią optymistycznie. Następnie uczniowie prezentują wyszu-kane wiadomości w klasie i wspólnie szeregują je wedle stopnia ważności. Na koniec decydują, która z wiadomości powinna znaleźć się na pierwszej stronie gazety.

Biuletyn dobrych wiadomości

Anna Kopania, Lingua Nova, Warszawa

PRACA DOMOWA

23

Sposób ten stosuję w trakcie zajęć z grupami przedszkolnymi lub kla-sami I-III. Gdy widzę, że dzieciaki są zmęczone i potrzebują trochę ruchu, zsuwamy ławki (żeby było więcej miejsca), włączamy muzykę i gramy w Don’t move!. Dzieci chodzą dookoła klasy, tańczą, pod-skakują – po prostu wygłupiają się. Gdy wyłączam muzykę i wołam „Don’t move!”, muszą znieruchomieć – niczym posągi. Zabawa jest banalnie prosta, łatwa do przeprowadzenia, a dzieciaki od razu na-bierają energii.

Posągi

Agnieszka Szukuć,Best Study Center, Olsztyn

motywacja > przedszkolaki

Gdy nie możemy zapamiętać imion wszystkich dzieci na początku roku szkolnego, możemy za-stosować następującą metodę na ich utrwalenie: bierzemy maskotkę i witamy się nią z każdym dzieckiem. Udajemy przy tym, że maskotka zapomniała imienia dziecka i wita się np. Hello Ho-racy, Helo Pelagia - im bardziej udziwnione imiona, tym więcej dzieciaki mają zabawy. Dzieci oczywiście od razu ją poprawiają: No, Mateusz! Skruszona maskotka mówi wtedy: I’m so sorry. Hello Mateusz!.

Czym jest imię?

Monika Pietrusiewicz, Szkoła Podstawowa im. gen. bryg. Antoniego Hedy-Szarego, Radoszyce

Zajęcia prowadzone dla maluchów powinny charak-teryzować się jasno wyodrębnionymi częściami lekcji (powtórka, zabawa, nauka nowych rzeczy, piosenka, malowanie lub rysowanie). W małych grupach świet-nie sprawdzają się zabawki (najlepiej takie, które do-datkowo wydają dźwięk), symbolizujące przejście do kolejnego fragmentu zajęć. W moim przypadku początek kolejnego ćwiczenia ogłaszała żabka. Wy-starczyło, że zaczynała rechotać, a już wszyscy zry-wali się z dywanu i biegli po kredki. Nie było żadnych problemów ze zgromadzeniem całej grupy przy stole.

Żabka-rechotka

Justyna Kacprzak, Kalisz

MOTYWACJA

24

Dawno, dawno temu podpowiedziano mi, jak motywować dzieciaki do aktywnej pracy na lekcji. Warto zastosować system małych kroczków – przyznawać maluchom plusi-ki za każdą formę aktywności na lekcjach. Dzieci są bardzo zmotywowane do pracy, skrupulatnie liczą swoje plusiki - gdyż wie-dzą, że za 10 plusików można dostać szóst-kę. A duża liczba szóstek przyklejanych na planszy w klasie podwyższy ich ocenę końcową. System plusików jest pomocny również wtedy, gdy klasa bądź grupa ma tendencje do wypowiadania się chórem. Wtedy nikt nie jest oceniany i nikt nie zos-staje nagrodzony - dzieci uczą się wtedy,że mają podnosić rączkę do góry, gdy chcą coś powiedzieć.

Małe kroki

A. M., Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1i Prywatna Szkoła Językowa, Jędrzejów

motywacja > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Aby utrzymać dyscyplinę w klasach I-III i zmobili-zować dzieci do nauki słówek, używam „punkci-ków”. Z kolorowego papieru wycinam małe pro-stokąty, na których stawiam pieczątkę - każdy kartonik to punkcik. Gdy zaczynam lekcję z kartami obrazkowymi, mam przy sobie „punkciki”. Zaczy-nam pokazywać obrazki - wtedy dzieci, które za-pamiętały angielską nazwę rzeczy przedstawionej na obrazku, podnoszą rączkę do góry. Spośród zgłaszających się wybieram to dziecko, które jest najgrzeczniejsze - by powiedziało po angielsku od-powiednie słówko. Jeśli odpowie dobrze, otrzymu-je jeden punkcik; jeśli odpowie niewłaściwie, szan-sę otrzymuje kolejne dziecko. Mam taką zasadę, że za 5 punkcików dzieci otrzymują nagrodę - może to być np. ocena bardzo dobra, lizak, batonik, jed-na strona z kolorowanki lub zakładka do książek. Moi uczniowie uwielbiają punkciki - zawsze na po-czątku i na końcu lekcji w ten sposób powtarzam słówka. Jest to świetna zabawa, która pomaga dzieciom zapamiętywać słówka w trakcie lekcji.

Punkciki

Anna Kielar, Zespół Szkół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zawidowie

Gdy w klasie robi się zbyt głośno, wołam „Gaduły” – wtedy uczniowie odpowiadają „Sza!”. Następnie drugi raz wołam „Gaduły” i znów słyszę odpowiedź „Sza!”. Gdy za trzecim razem zawołam „Gaduły”, uczniowie odpowiadają „Sza, sza, sza!”

„Gaduły – sza!”

Katarzyna Jankowiak, Szkoła Podstawowa nr 37, Gdynia

Drukujemy tabelkę, w której umieszczamy imiona i nazwiska uczniów (pionowo). W poziomie po-zostawiamy miejsca na daty kolejnych lekcji. Do nauczyciela należy decyzja, co będzie w tabeli za-znaczać. Ja na przykład zaznaczam kolorem zielonym pozytywną aktywność, żółtym - brak przygo-towania do lekcji (np. brak książki czy ćwiczeń), czerwonym - brak zadania domowego, zaś kolorem fioletowym - negatywne zachowanie na lekcji. Tabelę zawsze zawieszam na tablicy, by uczniowie widzieli swoją zarówno pozytywną, jak i negatywną aktywność. Dla części z nich wiąże się to z po-czuciem wstydu, gdy przy ich nazwisku widnieją czerwone, żółte i fioletowe oznaczenia. Dumą zaś napawają odznaczenia w kolorze zielonym. Jest to też jasny i klarowny dowód dla rodziców dzieci, dotyczący ich nauki. Taką tabelę zawsze przedstawiam rodzicom na zebraniach, dzięki czemu sami mogą skontrolować postępy w nauce i zachowanie swojego dziecka.

Klasowy rejestr

Marta Maria Tadla,Szkoła nr 1 im. Bolesława Prusa, Góra

MOTYWACJA

i Prywatna Szkoła Językowa, Jędrzejów

„Gaduły – sza!”

25

Niezawodnym sposobem na każde ćwiczenie jest jego przekształcenie w konkurs z nagrodami. Gdy uczniowie niechętnie zabierają się za jakiekolwiek ćwiczenie, dzielę ich na grupy lub proszę o pracę indywidualną (w zależności od rodzaju ćwiczenia). Cele pracy też mogą być zróżnicowa-ne w zależności od potrzeb określonych w ćwiczeniu: kto pierwszy, kto więcej, kto dokładniej. Pierwsze trzy osoby ze skończonym zadaniem mogą odebrać nagrodę. Wśród nagród wymie-nić można np. jedno ćwiczenie mniej w pracy domowej, plus za aktywność, jedna lekcja bez odpytywania (i bez sprawdzania pracy domowej). Daję uczniom możliwość wyboru nagrody i terminu realizacji.

Konkurs z nagrodami

Bernadetta Stańczyk, Publiczne Gimnazjum przy Zespole Szkół Publicznych, Goszczyn

motywacja > gimnazjaliści

Pracuję z uczniami z dysleksją, w klasach integracyjnych i z młodzie-żą o specyficznych potrzebach edukacyjnych. Nauka języka obcego jest dla nich bardzo często wielkim wyzwaniem – czasami wręcz zda-je się przekraczać ich możliwości. W takich sytuacjach bardzo trudno o motywację do pracy. Od czasu do czasu przeprowadzam zadania „tylko na dobre oceny”. Wybieram zadanie i zanim uczniowie przy-stąpią do pracy mówię jasno i wyraźnie, że dostaną za nie ocenę TYLKO wtedy, jeśli ta ocena ich zadowoli. W takich sytuacjach znika strach przed porażką, uczniowie walczą o wyniki i naprawdę bardzo chętnie pracują. Kiedy sprawdzam prace i wystawiam oceny pytam, czy chcą tę ocenę mieć w dzienniku. Bywa, że ktoś nie chce czwórki, ale inna osoba cieszy się z trójki.

Tylko na dobre oceny

Anna Ciach, Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 33, Gdańsk

Moja propozycja dotyczy gazetek szkolnych. Nauczyciele często otrzymują zadanie – zagospo-darować tablicę na korytarzu szkolnym. Pojawia się problem: jaki temat wybrać, co zaciekawi uczniów, czy gazetka przykuje uwagę młodego człowieka? Moim zdaniem, ciekawym pomy-słem na rozwiązanie tego - czasem kłopotliwego - przedsięwzięcia jest redagowanie gazetek w formie mini-konkursów. Temat gazetek może być dowolny. W bieżącym roku szkolnym moi uczniowie przygotowali gazetkę o najciekawszych – ich zdaniem – idiomach w języku angiel-skim. Pierwszy ich krok polegał na sporządzeniu listy idiomów. Następnie uczniowie umieścili na tablicy same idiomy oraz ich definicje (również w języku angielskim) – przy czym obie części nie były połączone, lecz porozrzucane przypadkowo. W centrum gazetki tuż pod tytułem po-jawiła się informacja (koniecznie w języku angielskim!), że uczniowie, którym uda się połączyć idiom z jego definicją, otrzymają nagrodę (na przykład oceny cząstkowe z języka angielskiego). Wystarczy zgłosić się z rozwiązaniem do swojego nauczyciela języka angielskiego. Po roku sto-sowania takich gazetek zaobserwowaliśmy duże zainteresowanie tą formą aktywizacji uczniów. Obecnie moi uczniowie bardzo pilnie śledzą treści zawarte na nowych gazetkach. Wiedzą, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że pomiędzy różnymi informacjami znajdują się pytania, za które można otrzymać dobrą ocenę.

Gazetka szkolna

Małgorzata Świderek, Zespół Szkół w Kamionce

MOTYWACJA

26

Od czasu do czasu organizuję krótkie powtórki na korytarzu - jeszcze przed wejściem do klasy. Każdy z uczniów musi odpowiedzieć na jedno proste pytanie z zakresu ostatnio omawianego materiału. Jeśli odpowiedź jest poprawna, uczeń dostaje „wejściówkę” do klasy. Jeśli odpo-wiedź jest błędna, lub uczeń jej nie udzieli – odchodzi na koniec kolejki. Wówczas ktokolwiekz kolejki może zgłosić się i odpowiedzieć na zadane przeze mnie pytanie. Ci, którzy już weszli do klasy, starają się pomagać tym, którzy jeszcze stoją przed drzwiami - podszeptują odpo-wiedzi i radośnie witają przybywających. Cała aktywność zajmuje nie więcej niż 10 minut,a ja dzięki niej wiem, ile uczniowie już potrafią, a co jeszcze trzeba poćwiczyć. Przy okazji mamy wszyscy mnóstwo dobrej zabawy.

Wejściówka

Ewa Molicka, XXVIII Liceum Ogólnokształcące, Kraków

motywacja > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych

Podręcznik „Matura Masters” zaskoczył mnie bardzo pozytyw-nie - przede wszystkim wspaniałą książką nauczyciela, w któ-rej znajdują się strony z podręcznika ucznia z odpowiedziami i opisem każdego zadania. Wśród zalet książki wymienić należy także wszechstronność ćwiczeń w podręczniku i w nauczycielskim zeszycie ćwiczeń dodatkowych, które są wyczerpującym uzupełnieniem ma-teriału lekcyjnego. Nie muszę już zabierać na lekcję sterty podręczni-ków - wystarczy mi komplet „Matura Masters”.

Matura Masters

Anna Dubińska-Jankowska, ZSiPO w Lidzbarku Warmińskim

MOTYWACJA

Od czasu do czasu organizuję krótkie powtórki na korytarzu - jeszcze przed wejściem do klasy. Każdy z uczniów musi odpowiedzieć na jedno proste pytanie z zakresu ostatnio omawianego

27

Dobrą metodą jest wyróżnianie jednego dziecka. Najgrzeczniejsza osoba otrzymuje nalepkę. Pochwa-ła słowna i wyróżnienie motywuje pozostałe dzieci do pracy. Po jakimś czasie naradzamy się z „królem ciszy” i przekazujemy nalepkę do kolejnej osoby, która na to wyróżnienie zasługuje.

Król ciszy

Anna Jaksa, Przedszkole Miejskie nr 63, Łódź

dyscyplina > przedszkolaki

Warto na zajęcia przygotować talerzyki z dwiema namalowanymi buziami: wesołą i smutną. Gdy w sali jest hałas, nie warto krzyczeć. To często budzi jeszcze silniejszą reakcję ze strony dzieci. Gdy jest bardzo głośno, pokazuję dzieciom smutną buzię, co wyraża moje niezado-wolenie z ich zachowania. Wtedy dzieci zaczynają się poszturchiwać nawzajem uspokajać

Talerzyki – buzie

Anna Jaksa, Przedszkole Miejskie nr 63, Łódź

„Hello Cheeky Monkey Monkey, hello Cheeky Monkey, Mon-key we love you!” Tę melodię i słowa zna każdy przedszko-lak - Cheeky to ich prawdziwy przyjaciel. Najlepszymi recen-zentami są właśnie dzieci - ich uśmiech i chęć nauki przez zabawę mówią same za siebie. Cheeky Monkey to moje tegoroczne odkrycie. Jeżeli ktoś zapyta o książkę godną polecenia, odpowiem “Oczywiście Cheeky!” Dzieci kocha-ją historyjki – zawsze są ciekawe, co tym razem zaplanują Cheeky i jego przyjaciele.

Cheeky Monkey

Marta Skokowska, Szkoła Językowa Surprise

DYSCYPLINA

28

Gdy w klasie robi się zbyt głośno, zadaję uczniom zagadki - są to zadania typu true/false, dotyczące kogoś z klasy, np. Zuzia has got three pencils in her pencil case. W klasie mo-mentalnie zapada cisza – dzieci zawsze z dużą uwagą słuchają zagadek i entuzjastycznie reagują, jeżeli uda im prawidłowo odpowiedzieć. Ustalamy różne gesty towarzyszące odpowiedziom (machanie rękoma, wstawanie, tupanie). Wtedy dzieci mogą dać upust rozpierającej je energii.

Zagadki

Joanna Gruchała,Zespół Szkół nr 5 w Gdyni

dyscyplina > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

Gdy w klasie robi się za głośno, wybieram się z uczniami na „stadion”, aby się wykrzyczeli. Każdy wkłada do kiesze-ni wyimaginowany bilet. Dzielimy się na kibiców z dwóch sektorów (z lewej i prawej strona klasy). Każdy sektor ma ulubionych zawodników, a ja na tablicy szybko wypisu-ję ich numery (np. prawa strona: 1,2,5,6,9,10, lewa strona: 3,4,7,8,11,12). Zaczynamy wyliczać – sektory krzyczą na-przemiennie. Wygrywa ten sektor, który krzyczy zgodnym chórem. W trakcie wyliczania dzieci mogą podskakiwać i machać rękoma. Gdy klasa już dobrze zna tę zabawę, jej przeprowadzenie nie zajmuje dłużej niż 5 minut. Po jej zakończeniu uczniom jest znów łatwiej się skoncentrować.

Idziemy na stadion

Joanna Gruchała, Zespół Szkół nr 5 w Gdyni

Na zajęciach z uczniami klas I-III używam czerwonych i zielonych karte-czek. Zieloną karteczkę wręczam uczniowi, który zgłosił się i prawidłowo odpowiedział na pytanie. Czerwoną dostaje osoba, która przeszkadza na lekcji lub odpowiada bez podniesienia ręki. Pod koniec zajęć liczymy kartki. Osoby z największą liczbą zielonych karteczek otrzymują ocenę bardzo dobrą za aktywność. Uczniowie z największą liczbą czerwonych kartek sprzątają klasę lub wykonują inne zajęcia w ramach kary.

Sędziowskie kartki

Aleksandra Jaworska, Szkoła Podstawowa nr 3, Trzcianka

DYSCYPLINA

29

Na początku każdego roku szkolnego rysuję na dużym kartonie sylwetki drzew bez liści. Kar-tony rozwieszam w moich klasach. Każdy uczeń ma podpisaną swoim imieniem gałąź. Za dobre zachowanie i systematyczną naukę uczniowie otrzymują po jednym listku. Jeśli ktoś jest nie-grzeczny, najpierw liczę po angielsku do trzech. Jeśli dziecko się nie uspokoi – odbieram jeden listek. W efekcie działa reguła: najlepsi ucznio-wie mają najwięcej listków. Wśród moich uczniów ta metoda sprawdza się bardzo dobrze. Odebranie listka jest równoznaczne z dawnym postawieniem do kąta.

Drzewo dyscypliny

Katarzyna Kwasiborska,Zespół Szkół w Raciążu

dyscyplina > dzieci w klasach 1-3 szkoły podstawowej

W niedużych grupach dziecięcych wpro-wadziłam system nagród i kar, polegający na zbieraniu pieczątek od nauczyciela. Pieczątka ze znakiem pszczółki oznacza nagrodę za dobre zachowanie lub aktywność. Pieczątka ze znakiem czarnego liścia stano-wi karę za złe zachowanie lub brak odrobio-nego zadania. Dzieci, które przeszkadzają w czasie lekcji, dostają jedno upomnienie - wiedzą, że po nim nie dostaną już pszczółki. Po uzbieraniu trzech pszczółek dzieci otrzy-mują plusa - zaś trzy plusy równoważne są piątce. Dzieci bardzo chętnie kolekcjo-nują znaczki. Również rodzice mają możli-wość sprawdzenia, jak dziecko pracowało na zajęciach - pieczątki bowiem wstawiamdo zeszytu.

Pieczątki

Agnieszka Miernik, MTE Fun Factory, Kraków

Na każdą lekcję przynoszę maskotkę Lucy lub Colina. Mówię wtedy dzieciom, że Lucy lub Colin obserwują ich dziś, by na następnej lek-cji usiąść w ławce z najlepszym uczniem. Dzieci naprawdę siedzą cichutko, bo każde chce mieć maskotkę na swojej ławce. To naprawdę działa!

Goście na lekcji

Magdalena Kleinert, Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2im. Kornela Makuszyńskiego, Gogolin

Pomysły zawarte w książce nauczyciela sprawdziły się w stu procentach. Dzieciom podobały się zaproponowane ćwicze-nia, a z nauczycielem współpracowały chętnie. Z pewnością mogę polecić tę książkę dzieciom i nauczycielom jako cenną pomoc w nauce i nauczaniu języka angielskiego.

Footprints

Anna Kieler, Knurów

DYSCYPLINA

30

Od początku roku mam z dziećmi umowę, która dotyczy uży-wania języka angielskiego na zajęciach. Jeżeli uczeń chciałby coś powiedzieć nauczycielowi lub koledze, musi użyć pytania Can I speak Polish? Jeśli tego nie zrobi i zacznie mówić po polsku, dostaje od nauczyciela „karnego miśka”. Od tej pory ten właśnie uczeń pilnuje innych. Jeśli usłyszy, że ktoś posługuje się językiem polskim bez zadania pytania Can I speak Polish?, karny misiek wędruje do niego. Uczeń, u którego na ławce pod koniec lekcji znajduje się karny misiek, otrzymuje dodatkową pracę domową. W ten oto sposób redukujemy użycie języka polskiego do mini-mum. Obecnie moi uczniowie posługują się w klasie wyłącznie językiem angielskim - nie potrzebują do tego „zachęty” w postaci dodatkowej pracy domowej.

Karny misiek

Aneta Czyżewska, Felberg SJA, Gdynia

dyscyplina > uczniowie w klasach 4-6 szkoły podstawowej

Na tablicy piszę liczbę, oznaczającą określony procent. Po-prawiam liczbę na większą, jeśli jest cisza. Poprawiam liczbę na mniejszą, gdy zaczynają się rozmowy. Gdy liczba na tablicy zbliża się do 100%, w nagrodę śpiewamy piosenkę, gramy w grę lub proponuję inną zabawę. Liczba zapisana na tablicy nie może spaść poniżej 50% - wtedy cała klasa pisze kartkówkę ze słówek. Metoda działa – uczniowie kontrolują procenty, które co jakiś czas zapisuję na tablicy – a przy tym kontrolują zachowanie swoje i innych.

Procenty

Ewa Nowicka, Szkoła Podstawowa nr 1, Trzemeszno

Przygotowuję karteczki z imionami wszystkich uczniów. Następnie losuję jedną, nie mówiąc uczniom, czyje imię zostało wylosowane. Następnie informuję wszystkich, że osoba, której imię zostało wylosowane, będzie przeze mnie przez całą lekcję szczególnie obserwowana. Pod koniec zajęć zdecyduję, czy obserwowany uczeń zasługuje na nagrodę. Każde z dzieci stara się zachowywać jak najlepiej - nie ma bowiem pewności, czy przypadkiem nie zostało wyloso-wane. Poza nagrodą dla wylosowanego ucznia nigdy nie zapominam, by pochwalić też inne dzieci, które zasłużyły na wyróżnienie.

Sekretny student

Aneta Ciepluch-Świerniak, Łochowo

DYSCYPLINA

31

Już na początku roku szkolnego przedsta-wiam uczniom wyraz SILENCE – zapisuję go na tablic wyraźnie, drukowanymi literami, by wszyscy zapamiętali jego pisownię i dłu-gość. Kiedy w klasie robi się za głośno, pod-chodzę do tablicy i ścieram jedną literę. Kla-sa to zauważa i od razu robi się ciszej. Gdy to nie pomaga, stoję nadal przy tablicy i zma-zuję kolejną literę. Gdy szmer klasy słabnie, wracam do prowadzenia zajęć. Jeśli jednak po raz kolejny hałas narasta, ścieram kolejne litery jedna po drugiej. Uczniowie w końcu za-czynają reagować – wiedzą, że czeka ich dłu-ga i wyczerpująca praca domowa, gdy cały wyraz zniknie z tablicy.

SILENCE

Agnieszka Walczak, Gimnazjum nr 2im. Mikołaja Kopernika, Turek

dyscyplina > gimnazjaliści

Mam bardzo prostą i skuteczną receptę na gwar w klasie. Po prostu ściszam głos i dalej prowadzę lekcję. Wtedy uczniowie sami za-czynają uciszać siebie nawzajem. Jeśli samo przyciszenie głosu nie przynosi skutku, za-daję pytanie i tylko imię osoby wywołanej do odpowiedzi wypowiadam głośniej na koń-cu pytania. Uczeń - zawstydzony, że nie wie o co chodzi, natychmiast się uspokaja, po-dobnie jak reszta klasy. Wszyscy chcą unik-nąć podobnej sytuacji.

Cicho, ciszej, najciszej

Anna Pacholska, Gimnazjum nr 38, Warszawa

Dyscyplinę wprowadzam na początku roku szkolnego, a potem przestrzegam ustalonych za-sad. Robię to tak: przed wejściem do klasy uczniowie muszą ustawić się parami – to już mobi-lizuje i niweluje rozgardiasz – i dopiero wtedy mogą spokojnie wejść do klasy. Jeśli po wejściu do klasy zachowują się głośno - rozmawiają, śmieją się i nie zwracają uwagi na to, że jestem w klasie, proszę ich o opuszczenie sali i ponowne ustawienie się przed drzwiami. Mówię im, że mają wyjść; gdy się wygadają i będą gotowi do lekcji, dopiero mogą wejść. Jeśli uczniowie nie posłuchają za pierwszym razem, powtarzam cały proces. W końcu robi im się wstyd i do końca lekcji jest idealny spokój. Nie chcą już więcej wychodzić z klasy. Gdy na kolejnych lekcjach doprowadzam ich do porządku ostrzegając, że czeka ich spacer na korytarz, szybko przepra-szają za swoje zachowanie i zajmują się pracą. W ten sposób wychodzą tylko na początku roku szkolnego. Potem mam spokój.

Proste, żołnierskie zasady

Agnieszka Rybczyńska, Gimnazjum im. II Korpusu Polskiego Zdobywców Monte Cassino, Krzyżanów

Gdy podczas zajęć zauważam, że uczniowie zaczynają być znużeni, robię krótką przerwę. Rozdaję uczniom po jednej słomce i proszę o zrobienie z niej zwierzątka (bez użycia innych dodatkowych ma-teriałów). Uczniowie mogą tez wybrać jedną z kolorowych kartek, przedstawiających w danej chwili ich nastrój - co uzasadniają pozosta-łym uczniom. Do tego ćwiczenia wracam kilka minut przed końcem lekcji. Wtedy uczniowie mogą wybrać kartkę w innym kolorze, jeśli ich nastrój uległ zmianie.

Słomki i kolorowe kartki

Anna Gabryelewicz, Gimnazjum nr 6, Gliwice

DYSCYPLINA

32

Wybieram fragment teksu, który wszyscy jednocześnie czytają na głos - każdy we własnym tempie. Pozwala to uczniom pozbyć się oporów w czytaniu po angielsku, innym zaś ukryć braki w wymowie czy też wyładować nadmierną energię. Zawsze pomaga to zaktywizować uczniów. Czytanie można modyfikować, np. zaczyna uczeń A, po 5 sekundach kontynuuje uczeń B itd.

Chóralne czytanie

Andrzej Uścinowicz, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2, Białystok

dyscyplina > uczniowie szkół ponadgimnazjalnych

Ucznia, który mi przeszkadza, zapraszam do biurka. Wręczam mu dziennik i podręczniki, a sama siadam w ławce. Zadaniem ucznia jest wtedy prowadzić dalej lekcję. Niektórzy podejmują wyzwanie i próbują improwizować - co nie zawsze im wychodzi. Często, gdy uczeń przejmuje rolę nauczyciela, sytuacja staje się komiczna. Dzięki temu osoba przeszka-dzająca dostaje małą nauczkę, a klasa już wie, co może się zdarzyć w razie problemów z dyscypliną.

Zamiana ról

Magdalena Stanik, Zespół Szkół nr 1, Limanowa

Miałam wielkie szczęście, gdy książka „700 Classroom Activities” wpadła w moje ręce. To rewelacyjna pomoc dla każdego nauczyciela - również lektora takiego jak ja, wiecznie zabieganego po oddalonych od siebie zajęciach. Książka pomaga zaoszczędzić czas własny, a przy tym owocnie i w interesujący sposób wykorzystać czas na zajęciach. Dzięki tej pozycji skutecznie nakłaniam swoich słuchaczy do twór-czego myślenia i przełamywania strachu przed własną wypowiedziąw obcym języku. Z ręką na sercu - szczerze polecam!

700 Classroom Activities

Monika Bojarska, Warszawa

DYSCYPLINA

33

Andrzejewska, Maria Publiczne Gimnazjum w Kramsku Banasiak, Krzysztof Publiczne Gimnazjum im. Ziemi Kujawskiej, Osięciny Chronowska, Katarzyna Gimnazjum nr 3 im. Henryka Sienkiewicza, Nowy Sącz Ciach, Anna Zespół Kształcenia Podstawowego i Gimnazjalnego nr 33, Gdańsk Ciepluch-Świerniak, Aneta Łochowo Czerwonka, Anna Zespół Szkół im. Jana Pawła II, Grodzisko Dolne Czerwonka, Monika Easy English, Gdynia-Witomino Czyżewska, Aneta Felberg SJA, Gdynia Gabryelewicz, Anna Gimnazjum nr 6, Gliwice Garbacz, Ewelina Szkoła Podstawowa nr 17 z Oddziałami Integracyjnymi, Kalisz Gronowski, Maciej SJO Lingus, Niepołomice Gruchała, Joanna Zespół Szkół nr 5 w Gdyni Hombek, Marta Publiczna Szkoła Podstawowa, Przedmość Jaksa, Anna Przedszkole Miejskie nr 63, Łódź Jankowiak, Katarzyna Szkoła Podstawowa nr 37, Gdynia Jaworska, Aleksandra Szkoła Podstawowa nr 3, Trzcianka Jermacz, Magdalena Britannica Szkoła Języka Angielskiego, Giżycko Kacprzak, Justyna Kalisz Kajszczak, Agnieszka Gimnazjum im. Seweryna Pieniężnego, Jeziorany Kasperek, Agnieszka Szkoła Podstawowa nr 2 im. św. Franciszka z Asyżu, Cięcina Kielar, Anna Zespół Szkół Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Zawidowie Kleinert, Magdalena Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Kornela Makuszyńskiego, Gogolin Kopania, Anna Lingua Nova, Warszawa Kornacki, Tomasz Szkoła Podstawowa nr 3 im. Powstańców Wielkopolskich, Chodzież Kościukiewicz, Marta Publiczna Szkoła Podstawowa nr 14, Kędzierzyn-Koźle Krajewska, Joanna Zespół Szkół Integracyjnych nr 1, Katowice Kubiak, Elżbieta Gimnazjum w Tarnowie Podgórnym Kulesza, Małgorzata Społeczne Gimnazjum Językowe, Toruń Kupran, Hanna Zespół Szkół Katolickich im. św. Kazimierza, Gdańsk Kwasiborska, Katarzyna Zespół Szkół w Raciążu Kwasik, Karolina Progres, Łódź Kwolek, Dorota Zespół Szkół Samorządowych, Dmosin Lewandowska, Dorota ROGER, Gliwice Mańko-Puderecka, Małgorzata Gimnazjum nr 19, Lublin Materna, Joanna Zespół Szkół nr 1, Stobierna Matkowska, Agnieszka Zespół Szkół w Bielicach Miernik, Agnieszka MTE Fun Factory, Kraków Molicka, Ewa XXVIII Liceum Ogólnokształcące, Kraków Mroziakiewicz, Aldona Zespół Szkół w Rzerzęczycach Muller-Knap, Ewelina Szkoła Podstawowa nr 3, Polkowice

INDEKS AUTORÓW

34

Nartowicz, Marta Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 3 (LO IX), Olsztyn Nowak, Agnieszka Zespół Szkół nr 2, Ostrowiec Świętokrzyski Nowak, Marta Zespół Szkół w Mosinie Nowicka, Ewa Szkoła Podstawowa nr 1, Trzemeszno Otto, Agnieszka I Liceum Ogólnokształcące, Wschowa Pabian, Ewa Szkoła Podstawowa nr 20, Kielce Pacholska, Anna Gimnazjum nr 38, Warszawa Paluch, Monika Zespół Szkół im. Maksymiliana Siły-Nowickiego, Sieraków Pawłowska, Alicja Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, Miastko Pietrusiewicz, Monika Szkoła Podstawowa im. gen. bryg. Antoniego Hedy-Szarego, Radoszyce Piwowar, Katarzyna Szkoła Podstawowa im. Dzieci Zamojszczyzny, Zwierzyniec Podpora-Polit, Emilia Szkoła Podstawowa nr 2, Kielce Radwańska, Mariola Miejski Zespół Szkół nr 5, Krosno Roćko-Paśnikowska, Magdalena SJO EMPIK, Olsztyn Rybczyńska, Agnieszka Gimnazjum im. II Korpusu Polskiego Zdobywców Monte Cassino, Krzyżanów Sekulska, Anna ABCteach, Sulejówek Skocka, Agnieszka Papieska Akademia Teologiczna, Kraków Słomian-Żelazny, Marzena Szkoła Podstawowa nr 32, Częstochowa Słupczyńska, Barbara Zespół Szkół nr 2, Brwinów Stadniczeńko-Wróbel, Maria Szkoła Podstawowa nr 13 im. Tadeusza Kościuszki, Chorzów Stanik, Magdalena Zespół Szkół nr 1, Limanowa Stańczyk, Bernadetta Publiczne Gimnazjum przy Zespole Szkół Publicznych, Goszczyn Szczepańska-Piczak, Aneta Zespół Szkół Technicznych, Ciechanów Szozdowska, Irena Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 6, Chełm Szukuć, Agnieszka Best Study Center, Olsztyn Szustkiewicz, Anna III Liceum Ogólnokształcące im. Jana Kochanowskiego, Kraków Świderek, Małgorzata Zespół Szkół w Kamionce Tadla, Marta Maria Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Prusa, Góra Uścinowicz, Andrzej Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2, Białystok Wacowska, Anna Szkoła Podstawowa nr 5 im. KEN, Jaworzno Walczak, Agnieszka Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika, Turek Wieczorek, Iwona II LO im. Juliusza Ligonia, Chorzów Wisełka, Dorota Szkoła Podstawowa w Goleszowie Wójcik, Renata Gimnazjum nr 1, Starachowice Zawiła, Katarzyna Szkoła Podstawowa nr 4, Czechowice-Dziedzice A. M. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 i Prywatna Szkoła Językowa, Jędrzejów

INDEKS AUTORÓW

35

Macmillan Polska Sp. z o.o.al. KEN 93, lok 1, p. XI02-777 Warszawa

A division of Macmillan Publishers Limited Companies and representatives throughout the world.

Texts by: Andrzejewska Maria; Banasiak Krzysztof; Chronowska Katarzyna; Ciach Anna; Ciepluch-Świerniak Aneta; Czerwonka Anna; Czerwonka Monika; Czyżewska Aneta; Gabryele-wicz Anna; Garbacz Ewelina; Gronowski Maciej; Gruchała Joanna; Hombek Marta; Jaksa Anna; Jankowiak Katarzyna; Jaworska Aleksandra; Jermacz Magdalena; Kacprzak Justyna; Kajszczak Agnieszka; Kasperek Agnieszka; Kielar Anna, Kleinert Magdalena, Kopania Anna; Kornacki To-masz; Kościukiewicz Marta, Krajewska Joanna, Kubiak Elżbieta, Kulesza Małgorzata; Kupran Hanna, Kwasiborska Katarzyna; Kwasik Karolina; Kwolek Dorota; Lewandowska Dorota; Mań-ko-Puderecka Małgorzata; Materna Joanna; Matkowska Agnieszka; Miernik Agnieszka; Molicka Ewa; Mroziakiewicz Aldona; Muller-Knap Ewelina; Nartowicz Marta; Nowak Agnieszka; Nowak Marta; Nowicka Ewa, Otto Agnieszka; Pabian Ewa; Pacholska Anna; Paluch Monika; Pawłow-ska Alicja; Pietrusiewicz Monika; Piwowar Katarzyna; Podpora-Polit Emilia; Radwańska Mariola; Roćko-Paśnikowska Magdalena; Rybczyńska Agnieszka; Sekulska Anna; Skocka Agnieszka; Sło-mian-Żelazny Marzena; Słupczyńska Barbara; Stadniczeńko-Wróbel Maria; Stanik Magdalena; Stańczyk Bernadetta; Szczepańska-Piczak Aneta; Szozdowska Irena; Szukuć Agnieszka; Szust-kiewicz Anna; Świderek Małgorzata; Tadla Marta Maria; Uścinowicz Andrzej; Wacowska Anna; Walczak Agnieszka; Wieczorek Iwona; Wisełka Dorota; Wójcik Renata; Zawiła Katarzyna; A. M.

© Macmillan Polska Sp. z o. o. Cover design and layout by 2arts Typeset by Jan Stankiewicz

Edited by Ewelina Zakrzewska

First published online 2010

36