TướngTướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

JeanPouget

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

MụclụcChương1Chương2Chương3Chương4Chương5Chương6Chương7Chương8Chương9Chương10(Đoạnkết)

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương1NguyênbảntiếngPháp“NousétionsàDienBienPhu”,

NhàxuấtbảnPressesdelaCité

BuổivỡlòngNgày11 tháng5năm1953, tôiđangđóngquânởTâyĐức thìnhậnđượccông điện: “Pouget được làm sĩ quan tùy tùng của Tổng chỉ huy ĐôngDương”Từđótrởđi,tôiđượctheotướngNavarretrongcácchuyếnđicôngtácliêntụctạiĐôngDương.Tôiđượcngồingaybêncạnhtướngquântrênmáybayvàtrongxeôtô.Trongphònghọpbáocáotìnhhìnhchiếnsựcómộtchiếcghếdànhriêngchotôi,đặtsátcửaravào.Cánhcửađượckhépkínngaysaulưngtôibênngoàicótreobiển“Họpbànchiếnsự.Tuyệtmật”.Trongnhữngbuổi chiêuđãi chính thức, tôi đượcbáo trướcmột chỗngồi.NhiềukhivôtìnhtôiđượcnghenhữnglờitướngNavarrebộclộtừđáylòng.Tôiđượccấtgiữnhữnghồsơmậtngoàibìaghirõ“tuyệtđốidànhriêngchoGenechef”(tứctổngtưlệnh,viếttắt).TạiSàiGòn,tôisốngngaytrongcơquanTổngchỉhuycủatướngNavarre.Bàngiấycủatôitrấnngayphíacửaravào.TướngNavarrecùngăncơmvớitôitrênmộtchiếcbàn,giápmặtnhau.Giữađámđôngnhânviêncáccục,cácban,tôilàngườigầngũitướngquânnhất, có thể nhậnxét vị tổng chỉ huykhi ôngngồi lặng lẽmộtmình.Tôicũnglàngườiđượcchứngkiếnmộtcáchbấtlựcvàthầmlặngtấtcảnhữngnỗlựccủatướngquântrongcôngtácmiệtmài.TôiđãtheodõitrênkhuônmặtĐạitướngmộtkhuônmặthoàntoànbộclộkhôngcầncheđậytrướcmắttôitấtcảcuộcđẩutranhriêngtưchốnglạisựhoàinghivàlolắng,màkhiđứngtrướcmặtcôngchúngôngđãphảichegiấudướinụcườilàmravẻtin

tưởngvànhữngcâuchù lạcquan trongnhữngbản thôngbáodoôngsoạnthảo.ChúngtôirờiParisđiTokyotrongcuộchànhtrìnhtớiViễnĐôngtrênchiếcmáybaymangtênConstellationvàohồi22giờ30phútcấtcánhtừsânbayOrly.ChuyếnbaychởrấtíthànhkháchvàchỉcóhaingườiđápxuốngSàiGònlàtướngHenriNavarrevàviênsĩquantùytùnglàtôi.TướngHenriNavarremớichỉđượcbiếttinđượcbổnhiệmlàmTổngchỉhuyquân đội Pháp ởĐôngDương được chín ngày. Trong suốtmột tuần, ôngphảibùđầurốibậnvìnhữngcuộcthămhỏitìmhiểutìnhhình,nghenhữnglờikhuyêndochínhtướngquânyêucầuhoặcbắtbuộcphảinghe.Chỉtớilúctrênmáybay, tướngquânmớiđược rảnh rang thoátkhỏinhữngcuộcđóntiếp bạn bè, những người đến cầu cạnh và nhũng cú điện thoại thăm hỏi.Trongmáybaytướngquânngồitrầmlặng,đầungoẹovềmộtphía,haingóncủabàntayphaichốngvàomá,mộtđộngtácquenthuộcgiúpôngtậptrungtưtưởng.BấtchợtcôchiêuđãiviênbằngmộtgiọngngọtngàobáotinmáybayđangvượtquađỉnhNúiTrắng.Lúcđó, tướngquânmớichợtbừngtỉnhcơnsuynghĩ.Ôngbắtđầunóichuyệnvớitôi,nhưngvẫncứnhưnóimộtmình.- Sốmình thật lắm chuyện bất ngờ. Từ ngày tốt nghiệp trườngCao đẳngquânsựSaintCyr,sựnghiệpcủamìnhtoànhướngvềcácchiếntrườngĐứcvàchâuÂu.ĐúnglàmìnhcũngcóthamgiacácchiếndịchởSyrievàMarốc,nhưngchủyếuvẫnlàởAlsacevàởĐức.Làmđủmọiviệc:quânbáo,thammưurồichánhvănphònglựclượngPhápchiếmđóngTâyĐức.Mìnhđã tưởng sẽ yên vị giữ mãi chức Tổng tham mưu trưởng lục quân khốiNATOkhuvựcTrungÂu.ThếmàđùngmộtcáilạiđượcchọnlàmTổngchỉhuyởViễnĐông.Quảlàkhôngtưởngtượngnổi.MìnhđangđượccácđồngminhởchâuÂuhiểurõvàtínnhiệm.MìnhcũngđangsaymêlànsươngmùsôngRhin,cáigiábăngvùngchâuthổmiềnBắc,vẻnênthơcủakhurừngĐentrênđấtĐức…Thếmànaylạiphảicầmquân

trongcáinóngbỏngởSàiGòn.Rồitướngquânlắcđầunhưmuốnlộvẻkhóthôngvànói:-Cólẽ,đếnchínmươiphầntrămlàmìnhsẽngãgụcởđómất.Nói xong câuđó,Đại tướngxoayngười nhìn thẳngvào tôi.Thì ra khôngphảingàisuytưởngmộtmìnhmàlànóichuyệnvớitôi.Dođó,tôimớidámhỏilại:-Vậythì,thưaĐạitướng,tạisaongàilạichấpnhậnsangĐôngDương?Buộtmiệng xong tôimới biết thật làmột câu hỏi ngớ ngẩn. Thế nàomàchẳngđượctrảlờimộtcâuchungchunglà:“vìnhiệmvụquânnhân”hoặc“vìvinhdựcủatrọngtrách”.NhưngtướngNavarrekhôngtrảlờingay.Ôngchầnchừ,cólẽđangmuốntìmmộtcâutrảlờinàokhôngcóvẻcôngthức.Cuốicùngthaychocâutrảlờitrựctiếpôngđãkểlạichotôinghecụthểcâuchuyệnđã“bịchỉđịnhsangĐôngDương”nhưthếnào.Hồitháng5năm1953,ĐạitướngHenriNavarređangởĐứcthìnhậnđượcđiệnthoạicủaThủtướngRéneMayertừParisgọitới.HaivịbiếtnhautừhồitướngNavarre làm chánhvăn phòng các lực lượngPháp chiếmđóngTâyĐứcvàngàiRéneMayerlàmCaouỷPhápphụtráchcácvấnđềĐứcvàÁokhi tướngNavarre chuyển sang chỉ huymột sư đoànPháp ởConstantine,Algerie,thìngàiMayercũnglànghịsĩđạibiểutỉnhConstantinethuộcPháp.Vìvậyđãthâncàngthêmthân.-Thưatướngquân,theođềnghịcủatôi,ngàymaiChínhphủsẽhọpvàraquyết định cửngài làmTổng chỉ huyQuânđội viễn chinhPháp tạiĐôngDương.Lúcnày,tướngDeLattređãquađời.TướngRaoulSalanđượccửlênthaycũngđãtrởvềPháptừnhiềuthángnay.NgườitađãtiếncửmộtloạtcácvịtướngkhácnhưValluy,Morlierès,Magnan,Cherrieres…vànhiềuvịnữa,nhưngtấtcảđềubịloạibỏ,bởivì,ngườithìbịcoilà“tả”quá,ngườilạibịcoilà“hữư”quá.TướngNavarrelàngườivừamớiđượcgiớithiệu,xếpcuốicùngtrongdanhsáchđềcử.Đúnglàkhiđượcbáotin,tướngNavarređãvinvàonhiềulýdođểkhướctừ,nhưngngàiThủtướngvẫnkhăngkhăngnói:

-Nàyôngbạnạ.Nếutôibáotrướcchoôngbiếttinnàythì…điềuđókhôngphảiđểhỏiýkiếnôngđâu.Tôiđãquyếtđịnhrồi.Tôibiếtôngrõđếnmứcđủđểhiểurằng,ôngkhôngtừchốimộttrọngtráchđầykhókhănnguyhiểmnhưthếnày.Nămđó,tướngNavarre55tuổi.Ôngđãtừnglàsĩquantừnăm1916,giữacuộcChiếntranhthếgiớithứnhất.Nhưng,tướngquânvẫngiữýkiến,ôngchưađượcchuẩnbịchútgìchonhiệmvụnày.Sởtrườngcủaông,sởthíchcủaôngvàcảcuộcđờibinhnghiệpcủaôngđãhướngôngvàocácvấnđềthuộcđịacũkỹ,mộtcănbệnhbịnhiễmđộcdothiếuđượcchămsócđãchuyểnthànhungthư.Bệnhhoạithưđangngàycànglanđếnnhữngtếbàolànhcủacơthể.Cólẽphảicắtbỏ.TướngNavarređãnóinhưvậyvớiThủtướngMayervàtựcoimìnhkhôngđảmđươngđượcchứcvụnày.NhưngThủtướngnói:-Đâykhôngcòn làvấnđề thuộcđịanữa.Nhiệmvụ tôigiaophóchoôngkhôngphảilàđểthiếtlậplạichủquyềncủaPhápởnơinày?ChúngtađãsalầysuốtsáunămtrongvụviệcĐôngDương,nhữngtàinguyênquânsựđangkiệtquệ,chínhtrịđangrốiren.Chúngtaphảitìmramộtgiảipháptháogỡtrongdanhdự.ChínhdoônghiểubiếtsâusắccácvấnđềchínhtrịcủachâuÂuvàchưabiếtgìmấyvềcácvấnđềthuộcđịa lạigiúpôngnhìnnhậnsựviệcbằngcặpmắtmớimẻ.TôiđềnghịôngđingaySàiGònsaukhithuxếpxonghànhtrang,tìmhiểutìnhhình tạichỗ rồi trởvềbáocáo.Tôihạnchoôngmột tháng.Cầnphảihànhđộnggấp.Trướckhilênđường,tướngNavarrehốihảtìmgặpThốngchếJuin,ngườikỳcựunhấttrongquânđội,đượccoilàbậclãothànhcónhiềukinhnghiệm,có thể đưa ra những lời khuyên tốt.Nghe tướngNavarre giãi bày tâm sựxong,ThốngchếJuinthẳngthừngđáplạinhưtácphongvốncó:-Dứtkhoát,đâylàmộtcú…gaygochoôngđấy.Nhưngdùsaocũngphảicómộtngườidámtậntụylaovào.

TướngNavarrehỏilại:-Tìnhhìnhquânsựđãtuyệtvọngrồihaysao,thưaThốngchế!ThốngchếJuinđáp:-Tôikhôngthểnghĩmộtcáchtuyệtđốinhưvậy.Khôngtìnhhìnhchưađếnmứckhôngcònhyvọng.Tấtnhiên,trướchếtphảigiảiquyếtlàvấnđềchínhtrị. Ta phải có một đường lối kiên quyết và kiên trì. Với điều kiện phảikhôngngừngđẩymạnhnỗlựctronghainăm.Hainămđó,cóthểđạtđượcviệcpháttriểnquânđộicácquốcgialiênkếttrongxứĐôngDương,cóđượccáclựclượngvũtrangngườibảnxứđểViệtMinhhiểurằnghọkhôngcócơhộigiảiquyếttìnhhìnhbằngbiệnphápquânsự.ĐólàđiềutôiđãtrìnhbàytrongbảnbáocáotrìnhChínhphủsauchuyếnđithịsátcủatôihồiđầunăm.Ôngsẽđọcbảnbáocáonày.ThốngchếtómtắtbảnbáocáođệtrìnhChínhphủPhápsauchuyếnđithanhtraĐôngDươngtừngày15tháng2đếnngày7tháng8nhưsau:“NếuđểmấtThượngLàosẽdẫnđếnnhữnghậuquảkhôngsaokểhếtvềmặtchínhtrị…Từđó,cộngsảnsẽcóthểthâmnhậpvàoTháiLanmàkhônggặpkhókhăntrởngạinào.ChínhphủBangKoksẽcóthểsụpđổnhưmộttoàlâu đài làm bằng những quân bài, trước sức ép của cộng sản. Chính phủCampuchiacũngbịảnhhưởng,dẫnđếnhậuquả làcôngcuộcbìnhđịnhởViệtnamsẽlạibịđảolộn.ĐặttrườnghợpviệcbảovệThượngLàođượcbảođảmchắcchắn,thìphải…hướngcácnỗlựcvàovùngđồngbằngBắckỳ.Trênthựctế,dùchongườitacónóihayviếtgìđinữathìvùngđồngbằngnàyvẫnchưabaogiờđượcbìnhđịnh hoàn toàn.Năm1951 đã có nhận định rằng đây làmột vùng bịmọtruỗngkhôngchỉ riêngvềmặtchính trị,màcòncảvềmặtquânsự.BởivìViệtMinhđãcóthểhuyđộngđasốtraitrángtrongvùngvàodukích,trangbịvũkhíchohọ.Trongkhuvụcdotaphụtráchdùcànđiquétlạiliêntụckếtquảvẫnlàsốkhông.Trongvòngmộtnămqua,vềmặtchínhtrịthìconsốnhững thôn xóm do ta thật sự kiểm soát thường xuyên, chưa được chọn12%”.

Cuốicùng,Thốngchếkếtluận:-Ôngđừng tự huyễn hoặcmình.Chiến dịch 1953-1954 sẽ khó khăn đấy.Trướchếtôngcầnphải tránhgiao tranhvớiViệtMinhởvùngđồngbằngbằngđủmọicách.MặcdùtrongkhuvựcnàytacóưuthếhơnViệtMinhvềmáybay,pháobinh,xebọcthép,ViệtMinhvẫncóđiềukiệnthuậnlợihơn.Đólàvì,đồngbằngBắckỳhiệnnayđangbịcácđơnvịbộđộiđịaphươngViệtMinhlàmchomọtruỗng.Nhữngđơnvịtạichỗnàycóthểlàmtêliệthậuphươngcủachúngta,nhằmhỗtrợchochủlựcViệtMinhtừbênngoài,đang sung sức, nguyênvẹn, lại đượcTrungQuốcgiúpđỡ trangbị sẽ tiếncôngmạnhmẽvàoquânPháp.Ôngphảitìmcáchgiànhlạithếchủđộng.TừngàytướngDeLattrequađời,takhôngcòngiữđượcthếchủđộngnữa.Ôngcũng sẽ phải giành lại thế tiến công vì tiến công là biện pháp tốt nhất đểphòngngự…TướngNavarrevàtôitiếptụcđidạorồidừnglạitrướcmộtquầyhàngtrongsânbay.MộtngườiItalyđứngtrongquầyđangraobáncáckhănquàngdệtbằng tơ lụa.Anh ta tậndụng tấtcảvốn liếngngoạingữ,cốmờichúng tôimuahàng.Vìtâmtríđangcònđặtvàonhiềuchuyệnkhác,chúngtôibấtgiácbị thuhútvào lờimờicủaanh ta.Tay tôi sờvàocáckhănvoan trongkhitướngNavarre vẫn tiếp tục câu chuyện; ông cho biết vài hôm sau thì ôngnhậnđượclờimờicủaTổngthốngtớiđiệnElyséetheonghilễkháđầyđủđãấn định trong những chương trình tiếp khách của Tổng thống VincentAuriol.TổngthốngnóivớitướngNavarre:-Hội đồng bộ trưởng trong phiên họp cuối cùng đã quyết định cử tướngquânlàmTổngtưlệnhĐôngDương;việcđềcửnàyđãtrìnhlêntôilàTổngthốngkhốiLiênhiệpPháp.TôiđãđồngývớiThủtướngchotướngquânđiĐôngDươngkhảosát tìnhhìnhsoạnbáocáo trìnhChínhphủvềcácbiệnphápthíchứngnhằmphụchồisứcmạnhchoĐôngDương.Tướngquânsẽtrựctiếpbáocáovớitôisaukhihoànthànhnhiệmvụ.LiềnsauđóTổngthốngchuyểngiọng,nóivớitướngNavarremộtcáchthânmậttheongônngữxứLanguedoc:

-À!Tướngquânnày?Tôibiếtrấtrõcụthânsinhratướngquân.CụlàgiáosưNavarre,thầyhọccủatôiđấy!Thậttình,càngtưởngnhớtớicụ,tôicàngsungsướngvàtựhàođượctraonhiệmvụnàychotướngquân.Làm sao từ chối được nhiệm vụ vừa là vinh dự, vừa là trách nhiệm?Tấtnhiênmột vị tổng tư lệnhkhông chấphànhmệnh lệnhmáymócnhưmộtthiếuúy.Nhưng,làmsaotừchốiđượcmộtsứmệnhmàtấtcảmọingườiđềunóilàmạohiểm,nhưngdanhdựcánhânlạithúcgiụcphảichấpnhận?Làmsaotừchốiđượckhicácbộtrưởng,cácnguyênsoái,thủtướng,tổngthốngđềumờichàothúcép,buộcphảichấpnhận.Cũngnhưlàmthếnàotừchốiđượclờimờicủangườibánkhănquàng.cứnàiépmuachiếckhănmàmìnhkhôngthích?-Đâylàmộtchứcnăngtrangđiểmchoquýbà,quýcô,quýtiểuthư,mờicácngàimuatặngvợconhoặcbạntình(kèmtheomộtcáinháymắtvàmộtnụcườitinhquái).Xincácquývịmuangaycho.Giárẻ.Tôinóithậtgiá.ChỉcómộtngànFranc.Tôicamđoanphunhânởnhàsẽhàilòng.Hoặccứđểlạicho tôiđịachỉ.Tôisẽgửiđến tậnnơi.Khănrấthợp thời trang.ĐúngmốtPariscũngnhưRoma…CảtướngNavarrevàtôiđềumuamỗingườimộtchiếckhănquàng.Sauđó,tôiđãquênphắtngườibánhàngthìcũnglàlúctôinhậnđượcthưcủavợ.Côvợtôicảmơnchồngvìđãmuatặngchiếckhănnhưngcũngnóirất thật làchiếckhănnomrấtlốlăngnênkhôngbaogiờcôquàngcả!TrongcuộchànhtrìnhtiếnđếnchiếntrườngĐôngDươngSàiGònđốivớitướngNavarrechỉlàmộtchặngdừngchânnóngnựcvànghẹtthởcónhữngbữatiệcchiêuđãivànhữngbuổilễchàođónnghithức,đượcấnđịnhtrongthờigianbiểu tính toánchi liđến từngphút.Tướngquânkhôngbộc lộ rangoàimộtnétgìtỏvẻsốtruột,nhưngrõràngtronglòngôngbựcbộivìđãlàmôngmấtthờigiờ.Vẻhàonhoángtrongbọlễphụccủanhữngtênlínhgáccácdinhthự,vẻxahoa lộng lẫy trongphòng làmviệcvàphòng tiếpkháchvẻ trịnh trọngquáđángcủacácnhàngoạigiaoPhápvànétnhănnhókhóhiểutrêngươngmặt

ThủhiếnSàiGònNguyễnVănTâm,tấtcảmọivậtmọingườiđềukhôngnóilênđượcmộtđiềugìcó liênquanđếncuộcchiến tranhmà tướngquânsẽphảiđảmđương.ChúngtôinghỉtạitrụsởlàmviệccũcủatướngSalan.Đólàmộtbiệtthựtolớn,kiếntrúctheokiểuthuộcđịacóhànghiênvànhiềucộtchống,màtrướcđótướngLecleređãtrưngthu,đặtđạibảndoanh.VừarảnhviệclàtướngNavarrerútngayvềphòngriêng.CuộchànhtrìnhđiHàNộiđượcấnđịnhvàotámgiờsángngàyhômsau.Còn tôi, tôi rấtyêu thànhphốSàiGòn.Tôiyêucáidángvẻđườngbệcủanhữngcôngsởvànhữngđạilộ.TôiyêucáináonhiệtcủacuộcsốngsôiđộngtạiChợLớn.Tôiyêunhữngmáinhàtranhởngoại thànhvàởthị trấnGiaĐịnhmàtôiđãtừngsốngtrongnhữngthángđầutiênkhitôiđặtchântớiđâylần trước.Tôiđãđixuyênqua thànhphố trongđoàncôngxacóhàng ràolínhcưỡimôtôbảovệ,điquađạilộnàođómàlầnnàytôikhôngnhậnrađượcnữa.Vìvậy,ngaysaukhivừa tớiSàiGòncùngvới tướngNavarre,khiông luivàophòngriêngcủamìnhthìtôivộitrútbỏbộquânphục,mặcchiếcquầndânsự,áosơmitrắng-đólàtrangphụccủa“chủđồnđiền”-rồibướcquacổng sắt có lính gác đêm đang hé mở, đi nhanh ra đường phốmang têntướngDeGaulle.Khuphốhànhchínhchìmtrongnhữngvòmlácâyrậmrạpmọctrongvườn,đượcbốtríbêntrongnhữngconđườngngangdọcđềuđặnnhưbàncờđangtrởnêntĩnhmịchvìtrờiđãtốikhuya.Trênnhữngvỉahèrộngvàdài,nhữngngười đi bộ đã thưa thớt. Tớimột nơi có con đường đất nhỏ chạy ngoằnngoèotrênđámcỏdại,mộtngườiphuxevắngkháchđangngồitrongbóngtối.Nhìnthấytôi,anhchỉvàochiếcđệmtrắngcủachiếcxíchlô,rahiệumờichào.TôiđồngývànóibằngtiếngViệt:-Divé,maolen?(1)Nhữngtiếngnày,tôivẫnthườngxuyênnghethấytrênđườngphốcóxekéo,nhớlạikhôngkhókhăngì.NhưngphátâmtheokiểuPhápvàphátđitừcổ

họngcửanhữngngườiÂu,đãtrởthànhméomó,khôngthậtchínhxác.Phảicóthêmđịađiểmvàthờiđiểmmớithậtrõnghĩa.-Divé,maolên?Ngườiphuxeđápứngtheocửchỉ,điệubộ,tháiđộcủakháchngồitrênchiếcxeđẩybằngxeđạp.HẳnanhtađangđoánnghĩđâylàmộtôngsĩquanTây,diệnbộđồcủachủđồnđiền.Vẻmặttrắngtrẻo,hồnghàothếnàythìhẳnlàtừbênPhápmớiđến.Nhưngvẻnhànnhãlạinhưmáchbảorằngôngtađãsangđâylầnthứhairồi.Ôngtakhôngchođịachỉnơicầnđến.Cónghĩalàmuốnđidạomát.Hẳnlàmộtkháchsộp,hàophónghơncácbàđầmdatrắngngồitrênxevớiđồđạchànhlýnặngnềmàcòkètừngmộthaiđồng.Ôngtanói“đinhanhlên”nhưngcóvẻnhưchẳngvộigìcả.Ngườiphuxeđộinónnởnụcườitiếpnhậncâunóicủatôi.Anhđạptừtừtheoconđườngthẳngtrướcmặt.Trênđườngphốvẫncònvanglêntiếnggõláchcáchcủangườibánphởđêm.Bóngláhàngcâymecóquảrấtchuamọchaibênđườngchelấpcảánhđènđiệnthànhphố.Thỉnhthoảng,ngườiphuxe lại rẽngoặt theogóc thước thợvàomộtđườngphốkhác,nhữngđườngphốđãtừngđượcmangtêncácnhàtruyềngiáonhưPellerinhoặccácvịđôđốctrởthànhthốngđốccủathờichinhphụcthuộcđịanhưRichaud.Tớimộtcôngviên,chúngtôinghethấyởcuốiđườngphốvăngvẳngtiếngđàn,tiếnghát,tiếngkêu,tiếngcườirúcủađànbàbịkíchthích.NgườiphuxenóibằngmộtthứtiếngPhápngôngọng:-Tôibiếtchỗcócongáixinhlắm.Tốtlắm!-Không!Đểtôiyên.Ngườixíchlôdừngchântrênbànđạp.Tôirahiệudừngxetrướcmộtgánhphở rong.Lúcmớichập tối, tôiđượcdựcùngvới tướngNavarrebữa tiệcchiêuđãitoàncácmónănnấutheokiểuPháp.NhưngtôichỉnhấmnhápqualoavìhoàntoànkhônghợpvớikhíhậuSàiGòn.Bâygiờtôicảmthấyđóibụng.TôingồichenlẫnvớiđámbồibếpđãhếtgiờphụcvụtạicácdinhthựngườiÂu,vàđámphuxexíchlôđêmănmộtbátphởnóng,rướithêmnướcmắm

vàđiểmthêmớtmàuđỏ.MùivịkhôngđâucóđượccủaphởSàiGòn,thịtbòđượcninhrấtlâutrongnhữngchiếcnồicổlỗsĩđếnhàngtrămnăm,đượccoilàmónănthíchthúcủadânđịaphương.Tôi lại được ngửi thấymùimồhôi,mùi cá khô và ẩm trên da thịt nhữngngườidânlaođộng,đồngthờilạiđượccảmnhậnvẻduyêndángvàtinhtế,vẻ châmbiếm lộ liễuhoặckínđáovẻ cămgiậnhoặcyêumếnmàhọ chegiấudướivẻbẽnlẽn.Saukhithưởngthứcxongmónphởtôibướclênxíchlôvàlúcđótôilạihồitưởng đếnmột kỷ niệm cũ,mặc kệ người phu xemuốn đưa đi đâu cũngđược.XeđãtớiphốMayer,trênđườngđiĐaKao,mộtkhuphốdàicónhiềucănhộgiốngnhauởhaibênđườngmỗihộcóhaihoặcbaphòng, tiếpnốitheochiềusâucủagiannhàphíatrướcmặtlàkhuvườnnhỏ,phíasaucùnglàbãiđấtbùnlầydùnglàmsân.TôicómộtngườibạncũtênlàDiệu,ởcănhộtrướckiamangbiểnsố114.Nếuanhtacònởđâythìchắcgiờnàyvẫncònthứcvìgầnnhưanhtachẳngngủđêmbaogiờ.Cánhcổnggỗvẫncònmởtonhưthườnglệ.Tôiđiquakhuvườnnhỏ,rộngvàimét,rồiđẩycửaravào.Gianphònghẹpnhưxưa,gầnnhưchỉcómộtchiếcsậpgụđãsẫmmàuvànhẵnbóng.Phíagiữasậpđặtmộtbànđènthuốcphiện,haibênlàhaimảnhchiếucói.Diệuđứngsáttườngnhàhầunhưkhôngnhìnthấyvìanhmặcbộđồđen,nóivọngra:-Vàođi,đạiúytôiđangchờông.Lúc này tôimới nhìn thấy gươngmặt anh dưới ánh sáng ngọn đèn thuốcphiện.Đôimắtanhsaucặpkínhgọngkimloạilóelênniềmvui:anhthíchthúđượcgặp lại tôihayđượcbấtngờ tìm thấy tôi?TôiquenbiếtDiệu từnăm1948.Tôi đượcbiết ít nhiềuvề cuộcđời anh, ghi tronghồ sơ cảnh sát.Dầndà,chúngtôitrởthànhđôibạnràngbuộcvớinhaubằngnhữngsợidâyliênhệkhôngđànghoàngchỉgặpnhauvàolúctốiđêm,haibêncùnggiữbímậtchonhautrongsựtincậylẫnnhau.

Diệuđượcgọilà“nhàhiềntriết”khôngphảivìanhcóvănbằngtriếthọcmàlàdonhữngnhậnxétkhônngoanítkhibộclộrangoài.Tôiđượcbiết,saukhianhđượcgiải thoátkhỏinhà tùNhậtBảnvàonăm1945,hầunhưanhkhôngbaogiờbướcchânrakhỏicănhộcủamìnhởphốMayer.Anhđọcrấtít,hầunhưkhôngbaogiờhỏingườikhác,chỉngủbanngày,thứcbanđêmvậymàkhônghiểusaobiết rất rõ tìnhhìnhSàiGòn từ trongcácdinh thựđếnnhữngnếpnhàtranh.Nhữngtintứcthulượmđược,anhgiữriêngchomình, thỉnh thoảng cũng trao đổi vớimột người bạn thân nhằmphát biểumộtquanniệmvềmộtlĩnhvựcchínhtrịnàođóhoặcmộtdựđoánvềmộtchiếndịchquânsự.NhưngDiệukhônglàmnghềtìnhbáogiánđiệpvìanhcoiđólàmộtnghềnguyhiểm,phùphiếmvàthôbạo.Nhàhiềntriếtnàychỉănmộtbátcơmvớimườigammatúyđủđểgiữthăngbằngnhịpsốngvàbánlạichobèbạnvàiđiếuthuốcphiệnhảohạngtrịgiávàiđồngbạccòmgiárẻ.KháchhàngcủaanhphầnlớnlàcácsĩquanlínhthủytừnhữngtàuchiếnđậutrênsôngSàiGòntìmđến.VàiôngchủđồnđiềnngườiPhápcũngbiếtđịachỉcủaanh.ThỉnhthoảnglạicómộtngườiViệtnamđếnnằmtrênsậpnhàanh,hầunhưbất động, không nói câu gì.Đây làmột nơi tạmnghỉ giao tranh,một nơinươngnáu,trúẩnnhưtrongcácnhàthờthờiTrungCổ.ViệtMinhlênánmatúy rấtnghiêmkhắchơn làđạo lýPhươngTây.Nhưng tạiđây,ngườinàocũngchỉchìmđắmtronggiấcmơcủangườiđó,khônglàmphiềnngườibêncạnh.TronggianphòngnàyngườitathườngbắtgậpmộttrungtáhảiquânPhápngồiđọcmộttậpthơ.Cònngườiviếtnằmtrênsậpcứviệchútthuốc,chẳngsuynghĩgìcả.Sángsớmhômsau,xexích-lôlại tới,chởkháchhútđicácngảkhácnhau.Năm1950, tôiđãquamộtđêmcuốicùng tạiSàiGònvớiDiệu tronggianphòngnày.Lầnnàygặpanh,tôihỏi:-Ôngđangchờtôià?Saoôngbiếtđượcrằngtôiđãtrởlạiđây?Diệunởnụcườirạngrỡcủamộtngườinhưvừatìmđượccủagiấukỹ:

-Anhđếnbằngmáybaybuổitrưanayđúngkhông?TướngNavarrethấySàiGònthếnào?Chắcôngkhổvìnắngnóng.Phòngtiếptânởchỗôngrấtnóngvòi nước tắm hoa sen lại gặp trục trặc. Anh cómuốn dùngmột hai điếuthuốcphiệnkhông?Tôi rấtvuisướngđược tự taychuẩnbịmồi thuốcchoanh.DiệunóitiếngPháprấtthạo,bằngmộtâmđiệuthánhthótnhưhátcủanhữngngườiAnnamcộngvớingữđiệumiềnTâyNamnướcPháplànơiđãtừnglàphiên dịch trong xưởng thuốc súng ở Angoulême, hồi chiến tranh 1914-1918.Trongkhichúngtôinằmdàitrênchiếnchiếu,Diệutiếptụcnói:-MãiđếntámgiờsángmaianhmớibayđiHàNộicơmà.Cònđủthờigiờ.Matúykhôngquyếnrũtôivàtôiđặcbiệtrấtghêsợ,khôngmuốnlàmnôlệchonghiệnngập.Nhưngtôithíchmôitrườngchungquanhbànđèn,hươngvị toả ra từkhói thuốcphiện,vẻ tĩnhmịch trongcănphòng saumộtngàycăngthẳngvìcuộcsống.Trướckia,tôithườngđếnđâycùngvớiJacquelinemộtvàilần.CôlàcongáimộtquanchứcthuộcđịangườiPhápsaymêđấtnướcnàyvàmộtphụnữgiađìnhquyềnquýngườiNamtạiTrungKỳ.Côkhôngbaogiờhútthuốcphiện,dùchỉướmthủtrênmôi.CôhaykểchotôinghethờithơấunghỉhètrongdinhthựquanlạicủaôngbàcôtạiHuế,hoặcnhữngcâuchuyệncổtíchdângiannướcLàomànhữngngườihầuđãkểlạichobốcôlàmộtquancaitrịtạiViêng Chăn. Cô cũng dịch sang tiếng Pháp câu hò mà người “nhà quê”thường hát ví von khi cấy lúa và cả những câu chuyện bậy bạmà nhữngngườidântrênđườngphốthườngbịarađểchếgiễunhữngngườidatrắng.TừkhitrởvềPháptôicógửichocôkhoảnghaibaláthư.Chừngnhưđoánđượcdòngsuytưởngcủatôi,conngườiranhmanàynóiluôn:-AnhcóbiếtcôJacquelineB.đãđilấychồngrồikhông?Ừ,lấycậuM.contrainhàhàngxuất-nhậpkhẩu.Đẹpđôi,nhiềutiền,nhưngkhôngcócon.Côtabuồnlắm.HọvừatrởvềPháp.NghỉbathángởVaidIsèrevàParis.Tôi

sẽchoanhsốđiệnthoại.Tôilảngsangchuyệnkhác:-Tìnhhìnhchínhtrịhiệnnaynhưthếnào?MiềnNamcóvẻnhưchưayênổn,chưabìnhđịnhxong.-Ồđạiúyơi!Đólàchuyệnchínhtrị,anhđừngbaogiờdínhvàođó.Tuynhiên,trongcâuchuyệntraođổigiữahaichúngtôi,thỉnhthoảngDiệucủatôicũngnóivềcuộcchiếntranhĐôngDương,nhấtlàởmiềnNamViệtnam, trước tìnhhình tranhcửđangkhá sôinổi.Cácgiáophái:CaoĐàiởTâyNinh,HoàHảoởMỹTho,nhữngdânquânThiênChúagiáocủatrungtáLeRoytạicáctỉnhcũchungquanhSàiGònđangtranhgiànhnhaungoạmlấynhữngmiếngbánhngonnhấtcủa lúagạoNamBộ.CònViệtMinh thìđang trấngiữvùngđầm lầy rộng lớnởkhuvựcĐồngThápMườivàmộtchiếnkhutrongrừngởphíaBắcBiênHoà.Diệunóithêm:-BảyViễn,tướnggiặcBìnhXuyênđãduytrìđượcquyềnlựcngaytạiSàiGòn-ChợLớn,đãthiếtlậpđượcanninhtrậttựchungquanhviệcmởsòngbạckiếmtiền.Nhưngcũngchẳngcóđiềugìcầnphànnàncả,bởivìhiệnnaytướngViễnđangchămchúvàoviệckinhdoanh.NgàiLêVănViễnđãthayđổicáchthứclàmgiặccướp.Việctốngtiềnhiệnnaythaybằngviệcbiếtnộpthuếmộtcáchcólýcókiểmsoát,chínhthứcvà…biếthợppháp.Dưới ánh đèn dầu lạc,Diệu chậm rãi nhào nặn sái thuốc phiện bằngmộtchiếckimnhọn làmbằngbạc.Anhđưa ranhậnxét,không thayđổigiọngnói:-Nhìnchungthìviệcbìnhđịnhcũngcóđôichútkếtquả.ChỉđếnkhiDiệunóihếtcâu,tôimớinhậnrasựchâmbiếmtrongnínlặng.Nhưngrồilạinóitiếpnhưgiảithích:-Đườngxá được tự do đi lại.Chủnhật, có thể từSàiGònđi tắmbiểnởVũngTàuhoặcđisănbắnởĐàLạt.Chúngtôiđãthiếtlậpđượcmột“tạmước”đểsốngkhôngcầnthươnglượngcũngchẳngcầnhộihọp.Tìnhthếcóvẻnhưvữnghơnnăm1947.Bâygiờlàchuyệnkinhdoanh.Hoàbìnhtrong

tờgiấybạc.Đượchơnóngtrênngọnlửa,viênthuốcphiệnbắtđầucháyphátranhữngtiếngxèoxèo.Diệulạinói:-ĐấtNamKỳngàynayítquantâmđếnchínhtrị.(DiệulàmộttrongsốrấtítdânSàiGòncòndùngtừCochinchine,cónghĩalàNamKỳ,trongkhinhữngngườikhácđềugọilàNamViệtnam).VậnmệnhcủachúngtôilàdomiềnBắcđịnhđoạt.Nhưngtôikhôngbiết tìnhhìnhBắckỳrasao.Chỉbiết làởTrungQuốc, sáu trăm triệu dân đang sống dưới chế độ cộng sản.Ở đây,chúngtôivẫncònvàithángnữa.Tôiquaytrởvềnhànghỉ.BảygiờsánghômsautôiđãthấytướngNavarređứngtrongvườnchờđợigiờkhởihành.Ôngnóivớitôi:-Một đêmkinh khủng!Nóngquá đimất.Tôi không chợpmắt được chútnào.ÀmànàyanhđãnóivớiviênquảnlýdinhthựcủatướngSalanlàvòihoasentrongphòngtắmbịhỏngchưa?-Thưatướngquân,đã!TướngNavarrenhìntôimộtcáchtòmò.Ôngvốnkhôngưatínhđuểnhđoảngtrongcôngviệcphụcvụ.Nhưngôngđổlỗitấtcảchokhíhậunóngnực.ĐếnbuổitrưachúngtôitớiHàNội.TrênsânbayBạchMaichóichangánhnắngmặttrờinhữngbinhsĩmặcbộđồratrậnlậphàngràodanhdựđónchào.HàNộinghênhđónTổngtưlệnhNavarretheođúngnghilễđãtiếnhànhtạiSàiGòn.Chỉkhácmộtđiều,binhsĩkhôngmặclễphục.CũngkhôngphảilàđộiCảnhvệmàtoànlàlínhchiếnđấu,thắtlưngđeođầybăngđạn,súngsẵnsàngnhảđạn.ChỉnhìnthấyvàibộlễphụcmàutrắngtrongsốcácquanchứcdânsựngườiViệt..Đoànxechúng tôixuyênquasânbay, trênconđườngđầybụi,haibêncónhữngbốtgácràokẽmgainhữnglôcốttuatủanòngsúngtựđộng.Chungquanhlôcốtlànhữngbinhlínhcởitrần,mặcquầncộcđangtắmnắng,bìnhthảnchẳngquantâmgìđếnđoàncôngxađiquatrướcmặt.Vào đến trung tâm thành phố, trên những đại lộ trồng cây toả bóng mát

chúng tôi bắt gặp những chiếc xe taxi phủ đầy bụi.HàNội là thủ đô củachiếntranhĐôngDương.Cuộcsốngchợbúa,buônbánlùisâutrongnhữngphốnhỏcóngườiHoasinhsống làmăn,hoặcchỉ thểhiện trongnhững tủkínhphốPaulBert.Đoànxeđuachúngtôi tớikhuhànhchínhcủaPhápgồmmộtloạtbiệt thựxâytheokiểuthuộcđịacónhữngcôngviênrợpbóngcâyxanh.ĐâylàmộtquầnthểdotướngDeLattretrướckiacósángkiếnquyhoạchnhằmlàmchoHàNộicóvị trí tươngxứngvới tầmvóc.Tuynhiên,dinhToànquyềncũtrướckiagọilàlâuđàiPuccinithườngdùnglàmdinhthựcủacácquancaitrịhàngđầucủaPhápởĐôngDương,nayđãtraolạichoThủhiếnNguyễnVănTrị,khâmsaiđại thần,gọi làmónquàcủanướcPháptặngNhànướcViệtnamcủaBảoĐại.Vìvậy,ôngLetourneausángnaymởtiệcchiêuđãichàomừngTổngtưlệnhmớiđếntạitrụsởcơquanđạisứquánPháp.Bữacơmđượcdọntrongphòngănnhỏhẹp.Kháchmờikhôngnhiều,dĩnhiêncómặttướngSalanđanggiữchức quyền Tổng tư lệnh, tướng Allard Tổng tham mưu trưởng, tướngLinarèsTư lệnh chiến trườngBắc bộ, cuối cùng là hai tướngDodelier vàCognytưlệnhcácchiếntrường.Tháng 5 là tháng nóng nhất. Chúng tôi uống nước giải khát có đá, đựngtrongnhữngchiếccốcdàidocácchủkháchsạnngườiHoadọn tiệcmangđến.ĐạiúySaintJulienđãtừnglàsĩquantùytùngcủaThốngchếDeLattre,naychuyểnsanglàmthưkýriêngchoBộtrưởngLetourneau,giữnguyênmộtbộđồăn“theokiểuPháp”trongngôinhànày.LinarèscùngđếnvớiSalan.Mọingườiđãquenthuộcvớidángcaocaokiểuquítộccủaông.Từhơnhainămnayôngđãđápmáybay,hoặcngồitrênxeJeep,hoặcđibộbằngđôichândàicủangười sĩquanpháo thủ, tới thămcácđồnbốt,khenthưởng trấn an, cổ vũ các binh lính chiến đấu suốt từ Lai Châu tới PhátDiệm.Cácbácsĩbuộcôngnghỉngơinhưngôngtừchối.Saunhữngchuyến

đivấtvảnàyngườitathườngnhìnthấyôngxuấthiệnbanđêmtrongbộđồthườngphụccủachủđồnđiền, tạicáchộpđêmcócasĩvàgáiđiếmtrongthànhphố,chămchú lắngnghegiọnghátcủamộtcôgái laiÂu.Vì tướngNavarrelàbạnhọccùngmộtkhoátốtnghiệpvớitướngLinarèsnênLinarèsđãômchặt lấyvaiNavarre,gọiTổng tư lệnhbằng tênnhỏmộtcách thânmật:- Ôi! Anh bạn Henri thân mến! Mình nghe tín cậu đang chỉ huy ởFontainebleaucơmà?Sangcáiđấtchếttiệtnàylàmgì?-Mìnhcũngđãtừngngạcnhiênnhưcậuđấy!TướngNavarrekể lạivắn tắtcâuchuyệnđượcchỉđịnhsangĐôngDươngnhưthếnào.Trong khi đó, tướng Salan, sau khi trao đổi vài câu với Bộ trưởngLetourneau,tỏvehoàntoànhờhữngkhôngmuốnnghetướngNavarrenói.CònLinarèsthìngồivắtvẻongaytrêntayvịncủachiếcghếbànhrộngrãimàtướngNavarređangngồi,chămchúlắngnghengườibạncùngkhoá,rồihỏilại:-Nhưngmàcậusangđâycómộtmìnhthìxoaysởthếquáinàođược.Cậuđãbiết,bọnmìnhchuồnhếtcảrồi.KhôngphảichỉcóSalanvớimình,màcảcácthammưutrưởngAllardvàDulacvớihầuhếtcáctrưởngban.ĐiềuđócũngbìnhthườngvàđãđượcdựkiếntừtrướcvìbọnmìnhđãsangđâycùngvớiDeLattre.Nhiệmkỳđãkéodàitớibamươimốttháng,cóngườitớibamươibatháng.thếlàđủbàomònmộtconngườirồiquániênhạnđượcấnđịnhrồi.Nàyanhbạngià?Cậuđãbiếtrõrồiđấy,mìnhkhôngcónhiềuthờigianđểtổchứcmộtbộmáymới.TướngValluylàngườinghĩrằngsẽđượcchỉđịnh,cókhuyênmìnhchọnBodet làmphóvàGambiez làmthammưutrưởng.VàingàynữahọsẽtớiđâyBodetthìđượcrồi.Hắnlàmộtphicôngđứngđắn,đãbiếtrõđấtnướcnày.CònGambiezlàmthammưutrưởngthìcầnphảisuytínhlại.HắnkhôngthểthayAllardđượcđâu.NghenàyhồiDeLattremớiđếnHàNội,Gambiezđãlàthammưutrưởngrồi.VừanhìnthấyGambiez,ôngvua“Jean”đãnóingay:“Sao?Anhlàmgìởđâu?Thammưu

trưởngcơà?Nàyôngcốđạo,nghetôinóiđây?VớicáimồmchacốcủaanhtôisẽcửanhđiBùiChu.PhátDiệmchỉhuyởđó.Nếutrongvòngbathánganh không làm tròn nhiệm vụ, tôi sẽ tống khứ anh. Mười lăm ngày sauGambiezphảirờikhỏichứcthammưutrưởngđểđiPhátDiệm…TướngNavarrekhôngnóigì.TướngLinarèshỏitiếpbằngmộtgiọngnghiêmchỉnh:-ThếaisẽthaytôilàmTưlệnhBắckỳ?TướngNavarrecũngnghiêmchỉnhđáplại:-Tôihyvọng làanhđãdựkiếnngười thay thếrồi.Cònnếuanhđể tôi tựquyếtđịnh thì tôicũngkhó tìmchọnđượcnhiềungười.ỞParis,hìnhnhưkhông ai còn thích hợp được với chức vụ tổng tham mưu trương chiếntrườngĐôngDương.Cònởđâythìngườinàoyênvịngườiấyrồi.Langlade,Leblanc,Bondiskhôngthểrờikhỏicácchiếntrườnghiệnđangphụtrách.ỞLàocũngđangthiếungườichỉhuy.CònởBắckỳsauanhchỉcòncóCogny,nhưngmớichỉlàthiếutướngvàhãycònquátrẻđểchỉhuymộttrămhailămngànquân.Linarèschămchúnghekhôngnóichenngang.ChờNavarrenóihếtôngmớinhìn thẳngvàoNavarre,nóikhẽnhưngrất rànhrọtbòivìôngvẫncó thóiquenbộclộthẳngthừngquanđiểmcủamình:-Đừng!Henri!ĐừngchọnCogny.Nólàmộtthằngtồi.HãyhỏiSalanxem.Nhưng Salan lộ rõ vẻ không muốn bắt chuyện. Ông ngồi lọt thỏm trongchiếcghếbànhlơđãngnhìnvềphíacôngviênbênngoài.TôicócảmgiáctháiđộđólàmtướngNavarrephậtý.ÔngnóivớitướngLinarès:-Thếđấy?Cácanhrađi,bỏlạitấtcảcácvịtrítrốngrỗng,khôngcóngườiphụ trách. Thế rồi. anh lại khuyên tôi không nên sử dụngmột con ngườiđangcầnđểphụtráchmộtvịtríchỉhuyrấtkhẩnthiết,mộtconngườithíchứngvàcókhảnănghoànthànhnhiệmvụ,cũngkhôngtiếncửchotôingườinào.Linarèsđứnglênđirabànrượu,rótmộtcốcWhiskynhẹvàvẫnkhôngtrảlời.Navarretiếptụcnói:

-VàiphútnữaCognysẽ tớiđây.Tôikhôngbiết anh tanhưngqua lờiBộtrưởng Letourneau thì Cogny làmột chỉ huy năng nổ. Vả lại Cogny tìnhnguyện ở lại thêmmột nhiệm kỳ. Nếu anh không giới thiệu cho tôi mộtngườinàokhác,hoặcởđâyhoặcởPhápthìkhigặpCognytôisẽbáotinsẽgiaochiếntrườngBắckỳchoanhtachỉhuy.Salantiếp tụcmơmàng.Linarès tiếp tụcuốngtùngngụmnhỏ.Letourneauchenvàocâuchuyệnbằngmộtgiọngnóivuivẻvàmộtnụcườilàmdịubầukhôngkhí:-TướngLinarèsbaogiờcũngnóinhữngcâugaygắthợpvớitínhkhíchiếnđấucủaông.Nhưngmàthôi,thưacácngàitheotôithìtướngCognyđúnglàcómột.Vàiđiềuđángchêtráchnhưngdùsaođâycũnglàmộtvịtướngcókhảnăng.CâuchuyệnvềCognykếtthúc.TướngNavarrequaysangphíatôi,nói:-AnhracổngđóntướngCognyrồidẫnvàophònglàmviệccủatôi.TướngCognyđãgặptướngNavarre.Đâylàcuộctiếpxúcđầutiêngiữahaingười.Saukhigặpnhauxong, tôi thấy cảhai ngườiđều tươi cườivuivẻbướcrakhỏiphònglàmviệc.TróngCognymặcbộquânphụcmùahèbằngvaikaki,quầncộc,áosơmingắntay,cầmtrongtaychiếcmũmềmgắnphùhiệupháobinhvàchiếcgậychốngtotướng.Khibướcracửaphònglàmviệctrướckhitớingưỡngcửaphòngkháchtrongđócóđộingũcủaê-kípDeLattrevẫnđangngồinóichuyện,tướngCognydừnglạivànóitovớitướngNavarre,cốtđểmọingườicùngnghethấy:- ThưaĐại tướng, xin đa tạ ngài đã tin cậy tôi. Tôi xin đảm bảo ngài sẽkhônghốitiếcsaukhitraonhiệmvụnàychotôi.Ngày25,tướngCognydọnlênHàNội.SaukhiđượctướngAllardbáotinđã gửi điện về Paris để có quyết định của Bộ Quốc phòng Pháp, tướngCognyđáplạibằngmộtgiọngrắnrỏi:-Tôiđồngýởlạitiếptụccôngtác.Nhưngphảiđượcđềnbùxứngđáng.Cuộcmặccảcôngxáđãxong.Trongphònglàmviệcquétvôimàuđỏmàtrước kia tướng Salan đặt bàn giấy tạimột nhánh của dinh thựmang tên

NorodomởSàigòn, tướngAllard tự tay thảomộtbứcđiệngửiChínhphủPhápđềnghịnângthiếutướngCognylêncấptrungtướng.TướngNavarrevàtôiởlạiHàNộichotớingày24tháng5.Tiếttrờiquảthậtrấtnóngvàẩm.Trong phòng tôi, hơi ẩm thoát ra từ vách tường và cả gạch lát sàn. Thithoảngcónhữngcơndôngậpđếnnhưngcũngkhônggiảiphóngđượchếtsựnóngnực.Saunhữngbuổitiếpkháchđếnchàovàlàmviệcchínhthứcngaytừngàyđầumớitới,lúcnàytướngNavarrebắtđầurảnhrỗi.SaukhiđượctướngSalanchobiếtsẽbàngiaocôngtáctạiSàiGònchứkhôngphảiởđâytướngNavarrequyếtđịnhđithămmộtsốnơitìmhiểumộtsốđịaphươngvàtiếp xúc với các sĩ quan ở đó. Khu tự trị Tây Bắc (gọi tắt là Zano hoặcthượngdu)vàBắcLàođãtừnglànhữngkhuvựccóhoạtđộngchiếnsựchủyếu trong các chiến dịch trước.Tên các địa danhLaiChâu,NàSản, SầmNưa,CánhđồngChumđãchiếmhàngđầutrongcácthôngbáochiếnsựvàphòngtinbáochí.CuộcchiếnđấuphòngngựtuyệtvọngởMườngKhoađãthuhútsựchúýcủamọingười.CứđiểmMườngKhoađượcxâydựngtrênbaquảđồibốtrítheohìnhtamgiácgiữanhánh sôngNậmHuchảyxuốngLuangPrabangvànhánh sôngNậmBạcchảyđiMườngSài,bịtiếncôngđêm13tháng4.ĐạiúyTeuliervớibatrămquânlínhđãchốnggiữđượctớibamươinhămngày.BáochíphươngTâygọiđây làmộtchiếncông lịchsử.CònNgoại trưởngMỹ Foster Dulles thì ca ngợi đây làmột “tinh thần cố thủ” theo phươngchâm:“Khônglùimộtthướcđất,khôngbỏrơimộtconngườichochủnghĩacộngsản”.PháođàinhỏbéxâydựngtrênđấtLàonàyđượcthếgiớitựdocoilàcộtmốccuốicùngkhôngđêchủnghĩacộngsảnvượtqua.Quảthật,nếuMườngKhoagiữđượctámngàynữathìViệtMinhsẽmấtthểdiện.Nhưng trongđêm17 rạngngày18 tháng5, cảbaquađồinàyđãbịquânlínhcủatrungđoàn148ViệtMinhđánhchiếm.TướngNavarremuốntậnmắtnhìnthấytrậnđịanày.ÔngchithịchotướngLinarèsđưamộtsĩquanthammưutớiđể trả lờicáccâuhỏidoôngđềra.

Sáng ngày 21 tháng 5, tướngNavarre cùng chúng tôi ngồi trênmột chiếcmáybayDakota,lượntrênvùngtrờithượngdu.Cầmmộttậpbảnđồđịahìnhtrongtay,tướngNavarrengồingaytrongchiếcghếcủaláiphụ,bêncạnhláichính,trongphòngláiđặtởphíamũimáybay.SĩquanthammưuBoisredonvàtôingồiởphíasau.Tiếngđộngcơnổầmĩrấtkhónóichuyện.Tôitrầmngâmnhìnrangoàitrời.Đôicánhmáybaymàubạcđungđưanhẹnhànggiữanhữngđámmâymàutrắngvàmặtđấtphủcâyrừngmàuxanhthẫmnhưmộttấmthảmlentrảirộng.Đột nhiên, tôi thấymột quầng lửakỳ lạ khoan thủngmột chiếc cánh.Tôihiểu ngay đó là một mảnh đạn phòng không vừa mới bắn lên, chỉ cáchkhoang chứa chất đốt vài centimet. Hai tiếng nổ tiếp theo làm thủng sànkhoangsau.NgaytừphátnổđầutiênBoisredonđãlậptứcnằmsoàitrênsàn,chânduỗithẳngcẳng,hai tayômchặtlấyđầu.Tôinhaybổvàobuồnglái,thấy tướngNavarređangđánhdấu trênbảnđồvị tríổ súng trọng liênđặtdướiđấtcăncứvàovệtlửađạntừphíadướibắnlên.Thợmáylậptứckiểmtra.Vết thủngkhôngcógìnghiêmtrọng,nhưngdùsaocũngphảihạcánhkhẩncấp.Mườiphútsau,chúngtôibaytớiNàSản.Tổng tư lệnhNavarređộtngột“rơi”xuốnggiữacứđiểmnhưmộtviênđánémxuốngmặtđấtđangngủyên.SởchỉhuyNàSảnlậptứcgọiđiệnthoạitớicácđồnbốtchungquanh.Chỉvàigiâysaucácđườngdâyđãtruyềntinnàytớimọingườiởvànhngoàicứđiểm.MộtchiếcJeepphóngthậtnhanhtớichiếcmáybaybịthương.TrungtáBerteilchỉhuycứđiểmNàSản,nhảyvộixuốngxe,chạyđếntrìnhdiện.LúcnàytướngNavarrevẫnchưabiếtviênsĩquantrongbộquầncộcáosơmingắntay,dángngườihơikhô,đãđượcgiữlạiđểđảmđươngmộtchứcvụquantrọngtạiTổnghànhdinhđặttạiSàiGònvàsaunàytrởthànhphóbantácchiếncủaông.TrongsốsĩquantạiNàSảnhômđó.ÔngchỉmớiquencóthiếutáVaudreyvớibộmặtthanhniênrámnắng,bộgiòrắnrỏicủangườileonúi,đượccoilàmộtchuyêngiavùngthượngdu.ThiếutáVaudreyđãbáocáorànhrọtvớitướngNavarrevềtoànbộ diễn biến chiến dịch năm trước, những khó khăn của binh lính, những

cảnhđẹpcủaxứThái,vànóimộtcáchsaysưavềdântộcThái.TrongcuộcgặpmặthômđótạiNàSảncóbasĩquan:Vaudreysaunàychếtvì tình, Berteil thất bại vì quá kiêu căng, cònBoisredon thì được lên cấptướng.Haigiờsauchúngtôitiếptụccuộchànhtrìnhtrênmộtchiếcmáybaykhác,vẫnquansátnhưcũ.TướngNavarremangtheotừNàSảnnhiềusuynghĩ.Từnay,ôngđãhiểu thếnào làmộtcuộcchiến tranhvùngrừngnúi, trongmộtđịahìnhmàôngđãnhìnthấytậnmắtvàđãhiểurõhơn.ĐểtiếnquântừlưuvựcsôngHồngtớilưuvựcsôngMêkông,xứTháihoặcThượngLào,đốiphươngphảichọnmộttronghaiconđườnggiaothôngđãđượclàmtheođịahình.ConđườngphíaNamtừMộcChâuđiSầmNưa,caonguyênTrấnNinh,CánhđồngChumdẫnđếnViêngChăn.ConđườngphíaBắcquaĐiệnBiênPhủđếnLuangPrabang,MườngKhoavàlưuvụcsôngNậmHu.CôngbinhcủatướngGiápcóthểthayđổihìnhthứcchiếnđâu,nhưngkhôngthể thay đổi được địa hình vẫn buộc phải tiến theo hai con đường này.Nhữngchiếndịchtiếncôngnăm1952,1953đãchứngminhrõđiềuđó.Giaiđoạnđầucủachiếndịchđượctiếnhànhtrongmùathu1952.Ngaysaukhivừachấmdứtmùamưa,nhiềutiểuđoànchủlựccủaViệtMinhđãtừnơiđóngquânbímậtởPhúThọ,giữahaiconsôngHồngvàsôngThaotiếnvàoxứThái,đậpđổhệthốngđồnbốtnhobélàmnhiệmvụbìnhđịnhcủaPháp,nhưnhữnglâuđàibằngcátbiểnsụpđổdướilớpsóng.TướngSalanlúcđóđãbị“bấtngờmộtnửa”vìtínhchấtmãnhliệtcủacuộctiếncôngnày.TrướcmặtcácnhàbáotướngNavarređãtuyênbốvề“phòngtuyếnsôngĐà”nhưngthậtlòngchẳngtintưởnggìvềcácphòngtuyếnnày.Vì vậyôngđãphải vội vãxâydựng thêmmột cứđiểmphòngngù chungquanhđườngbăngcóthểchophépcácmáybayvậntảiloạiDakotahạcánh.Tậpđoàncứđiểmnàyđượcgọilàcăncứlục-khôngquânNàSản,lànơitậptrungcácđơnvịnhỏbịthấtlạctrongrừngrậmvàđượctăngcườngthêmbằngnhữngđơnvịtừđồngbằngsôngHồngđưatớibằngmáybay.

Cứ điểmNà Sản nằm liền trục đường giao thông số 41, có thể ngăn cảnkhôngchocácđoànxevận tảichởhàng tiếpviệncủaTrungQuốcqua lạitrênđườngtừTuầnGiáođếnĐiệnBiên.LàthủphủcủaxứThái,thịxãLaiChâucũngđượctăngthêmlựclượngphòngthủ.Cácvịtríphòngngựvànhngoàiđềuđượccủngcốthêm.Suychocùngvịtrínàychưathậtvữngchắclắmnhưngdùsaocũngđủlàmchođốiphươngphảingầnngạitiếncông.Cóthể,tướngGiápcũnghiểuLaiChâunằmquáxatầmvới,cònNàSảnởngayvenđường.Vìvậy,đãthửtiếncôngNàSảnnhưngđãkhôngthànhcông.Vìvậy,trướckhimùamùabắtđầu,lạibùngnổgiaiđoạnthứhaicủachiếndịch,hướngvềphíaThượngLào.CùngtronglúclàmmộtconđườngmớitừTạKhoađiSơnLa,tránhconđường41ra;ViệtMinhđãchuẩnbịcáccăncúxuấtphát từMộcChâuvàĐiệnBiênPhủ.TừbảynămnayViệtnamvẫnđangủnghộgiúpđỡmộtChínhphủdân chủ củaPathetLàođứngđầu làHoàng thânSouphanuvông.Đây là lúcViệtMinh cầnphải bámchân trênmộtmảnhđấtLàođểthúcđẩycáchmạngLàotiếntriển.Vớihướngtiếncôngmớinày,NàSảnkhôngtrởngạilắmđốivớiViệtMinh.Chỉcầnbaovây,vôhiệuhoáNàSảnlàđủ.CònLaichâuthìởmãiđầucùngxứThái.ĐèoVănLongđứngđầulựclượngthânPháphiệnnaykhôngdũngcảmbằngĐèoVănTriđãtừnglàmtướnggiặcvàlàôngnộicủaĐèoVănLong.Từtháng4năm1952,cácđoànquânViệtMinhhầunhưxuấtphátcùngmộtlúc trênhai tuyếnđường lênTâyBắc.TừĐiệnBiênPhủnhững tiểuđoànchủlựcđượcbộđộiđịaphươngđitrướcdẫnđườngtiếntheoconđườngphíaBắc.TrướccủangõthunglũngNậmHu:cứđiểmMườngKhoacốchốngcựđượcvàituần,quámứcchờđợi.NhưngtrênđườngtừMườngKhoađếnsátLuangPrabang,ViệtMinhhầunhưchỉgặpkhókhănvềvậnchuyểntiếptế.Từnăm1952, lúcmớichi là thiếuuý,Salanđãđóngquântrongvùngnàynênônghỏirấtrõnhữngconđườngmònởđâu.TrongcuộctiếnquâncủaViệtMinhnăm1953, tướngSalanlúcđólàquyềnchỉhuyTrưởngtư lệnhĐôngDươngquyếtđịnhluiquânvềtậptrungtạikinhđôVươngquốcLào

đượcbảovệbằnghaitrămkilômétrừngrậmvâyquanh.Mùamưađangtới.TrongbẩymươingôichùaởLuangPrabang,khóihươngbaynghingútđểcầumưa.TổngtưlệnhSalan(2)đithịsátcáccôngtrìnhphỏngngựrồinóichuyệnrấtlâuvớimộtvịsưgiàmắtđãmùnhưngvẫncònsángsuốt,cóthểđoánđượctươnglaihậuvận.Sauđó,tướngquânrađi,cóvẻyêntâm.TrêntuyếnđườngtiếncôngtừhướngNamhoạtđộngcủaViệtMinhcóthểgâynhiềurủironguyhiểmlâudài.NhữngchiếcxetôvậntảiMolotovadoLiênxôsảnxuấtcóthểđiđượcđếntậnMộcChâu.VịtríphòngngựđầutiêncủaPhápđặttạiSầmNưalàmộttỉnhlỵ.TrungtáMaximMaieplatechỉhuymột doanh trại có một nghìn bẩy trăm quân, phần lớn thuộc quân địaphương.NhưngkhôngaihiểurằngSầmNưakhócóthểchốnglạimộtcuộctiếncôngcủaViệtMinh.Tháng2năm1953.ThốngchếJuinlàTổngthanhtraquânđộiđãlênthămcáccôngtrìnhphòngngựSầmNưa.TrướcvẻbiquancủaThốngchếJuin,tướngSalanđưaraphươngánnếuViệtMinhtiếncôngthìsẽrútngaykhỏiSầmNưađểbảotoànlựclượng.CôngviệcbảovệViêngChănđượctổchứctại Cánh đồngChum gầnXiêngKhoảng cáchViêngChănmột trăm nămmươikilômét.BộtộcMèoởđâyđềunằmdướiquyềnmộttộctrưởngtênlàTuBilàmnghềbuônthuốcphiện.Trêncaonguyênnàycómộtđườngbăngcấtcánh,hạcánhcho loạimáybayDakota,nằmgiữacứđiểmphòngngựkiêncố.Cuộc rútbỏSầmNưađốivớiPháp làmộtcuộc rút lui thấtbại,nhưngđãđượcdùliệutừtrước.Ngày12tháng4khinhữngđơnvịxungkíchđầutiêncủaViệtMinhcòncáchSầmNưahaingàyđườngđibộ,SalanđãralệnhditảnSầmNưangaylậptức.Trongđêmđenđượcsoisángbởinhữngđámcháyphátđitừnhữngtiếngnổpháhuycáckhotàng,trungtáMaximMaìeplatevớiđôichânngắncủamìnhdẫnđầucácđạiđộitháochạy.Támngàysauchỉcònlạiđượckhoảnghai trămhaimươingười tả tơihỗn

độnkéovềCánhđồngChum.Sốcònlại:vừamớichạmtránvớicácđơnvịbộđộiđịaphươngcủaViệtMinhhoạtđộngtrongdẫynúiMươngSơnđãvộichạyvàorừngrồi tanbiếnhết.Nhiều tuầnsau,nhữngngườicủaTuBiđãthunhặtđượckhánhiềusĩquanPhápbị rơi rụngchạyvàocácbảnMônghoặclạctrênđỉnhnúi.RiêngMaleplatebịliệtvàodanhsáchmấttích.MộtthángsaukhiphátđộngchiếndịchThượngLào,tướngGiápđãchiếmđượcXiêngKhoảngnhưngkhôngđủsứcđểđánhchiếmhoặcbaovâyCánhđồngChum.TronglưuvụcsôngNậmHu,bộđộiViệtMinhcũngdừnglạitrướctuyếnphòngngựLuangPrabang.NhưvậylàSalanđãcóphươngánđúng.SaukhirútkhỏiSầmNưa,Salanđãlàm cho tuyến đường vận chuyển tiếp tế củaViệtMinh kéo dài trênmấytrămkilômétđườngrừngnúi.BanthammưucủaSalanđã trởnêngiàdặnkhiviết“QuãngđườngxamàViệtMinhphảihànhquântrênđịahìnhrùngnúinàyđòihỏiphảimấttámngàyđibộ.Nêutrungbìnhmỗidâncôngmangtheotừhaimuơiđếnhaimươinhămkilôgạomộtngười,thìsuốtdọcđườnghọđãănhếtmườilămkilô,chỉcònlạimỗingườitừsáuđếnchínkilôgạotiếptếchobộđội.Cóthểtừđósuyrasốdâncôngcầnphảihuyđộng”.TướngSalanhồiđócòndựavàomộtđồngminhnữa là thời tiết.Ôngviết“Trongphươngánphòngngự,banchỉhuyPhápđãtínhđếnmùamưavàchorằngViệtMinhsẽbuộcphảirútquânchậmnhấtvàonhữngngàyđầutháng5”.LúctướngNavarrevàtôibaytrênvùngtrờinàyđãlàngày21tháng5năm1953.TrongchuyếnbayvềHàNội,chiếcDakotachởchúngtôiđãcẩnthậnbay cao để đảm bảo an toàn. Trong khoang lái, tướng Navarre vẫn trầmngâmsuynghĩ.Vùngrùngrậmôngbayquađangẩmướtvìnhữngtrậnmùađầumùa.ViệtMinhđãbắtđầuhướngvềphíatrungduđểlạinhữngcánbộchínhtrịlạivùngthượngduđểlàmcôngtácdânvậngieomầmvàbímậtủmentrongsuốtmùamưa.CùđiểmNàSảnnằmtrênđường41giữahaituyếntiếncôngcủaViệtMinh,trởthànhmộttênlínhgácvôtíchsự.

TướngNavarređãrútrađượcnhiềukếtluậntừniềmsuytưcủamình.Ôngnhậnđịnhviệc rút quânkhỏiSầmNưa làmộtbằngchứngcụ thể, nói lênrằng takhông thể tiếnhànhđượcmột cuộcvận-động-chiến trongđịahìnhrừngnúi.Nhữngđơnvịquânđộicủachúngta,chodùđólànhữngbinhlínhngườiđịaphươngđinữa,cũngquánặngnề,cóthóiquenănuốngtheođồhộpmangsẵntrongngười,đigiầyvừavớibànchân,hànhquânphảidùngxeôtô,tácchiếnphảicóhoảlựcyểmtrợ.Trongkhiđó,cáctiểuđoànchủlựcViệtMinhđãcóbảynămtrongnghề.Họđichânđất,ănhaibátcơmmộtbữa,thứcănlàmăngrừng,tiếncôngvàobanđêm.TướngNavarrebuộcphảithừanhận,biệnphápduynhấtđểbảovệkhônggianchiếmlĩnhlàphảiápdụngchiếnlược“connhím”,tổchứccáccứđiểmphòngngựthậtkiêncốđểtựbảovệ.Chiếnlược“connhím”comìnhlạiđểphòngngựkhôngmanglạichiếnthắngnhưngcũngđảmbảođượcsựtồntạiđểchởthờicơ.Phảichăng,mộtphầnlàphảilobảotoànlựclượngtheokiểu“connhím”?NhữngdiễnbiếnthờicuộcvẫnbámchặtsuytưcủatướngNavarre.Khi về đến sân bay BạchMai, tướngNavarre được báo cáo, đã tìm thấytrungtáMaleplatecònsốngtrongmộtbảnMông.MộtchiếnmáybayđượclệnhđiđónMaleplate,đưavềHàNội.TrongtrụsởlàmviệccủatướngSalanhiệnvẫngiữchứcTổngtưlệnh,chưabàngiaochotướngNavarre,nhữngngườithâncậnrấtít.Salankhôngcóaitâmsự,ngoàivợôngvàvàinhàsưgiàtrôngnomnhữngngôichùanghingútkhóihương.Lúcnày,ôngrấtkhónghĩvìkhôngthểđốixửvớiMaleplate theo lôgic thông thườngvà duy nhất.Ôngphải áp dụngbiệnphápnhưthếnàođốivớiMaleplateđây?MaximMaleplatelàmộtđòngđộicủaôngtừthờithanhniênvàngườitathườngrỉtainhauthầmthìrằngSalanvớiMaleplatelàbạnđườngtheocùngmộtphephái.NgườilínhgiàthuộclựclượngbộbinhthuộcđịaMaleplatequảlàmộtdânquêcó sứckhỏenênđã sống sótđược suốtmột tháng trong rừng rậmmàkhông mất tinh thần. Nhưng Maleplate vẫn phải chịu trách nhiệm về sựhoảngloạntrongcuộcluiquânđãlàmtanrãtoànđơnvịdoôngchỉhuy.

Dưluậnhồiđóđãbàn tánrùmbengvềchuyệnnày.Khidư luậnvừamớitạmlắngxuốngthìngườichịutráchnhiệmlàMaleplatelạivụtxuấthiệntrởlại,cóthểsẽthứctỉnhnhữnglờiphêbìnhchỉtrích,cónguycơtổnhạiđếnSalantrongnhữngngàycuốicùngởĐôngDương.TấtnhiênsựrủirođốivớivớiMaleplatekhônglớnlắm.ChưabaogiờquânđộiPhápxửbắnmộtđạitá.Cácđạitáphạmlỗi,nặngnhất,cũngthườngchỉbịthảihồi,đưavềPhápgiữamộtnhiệmkỳ.Tướng Salan, thường được gọi là “Quan cai trị”(3) ngồi suy nghĩ trongphònglàmviệckhépkín.Sángnay,ngaytrướckhirakhỏinhàriêngbênbờhồTâyđểđilàm,tướngSalantrongbộquânphụcchỉnhtềđãđặtđĩaquảvàthắphươngtrướctượngPhậtbằngđồngtrênbànthờPhậtchiếmcảmộtgócphòngkháchcủaông.TạiPháp,dưluậnbáochíhồiđóphêphánnghiêmkhắcSalan.HainhàbáoLucienBodard vàMaxClos của tờNướcPháp buổi chiều và tờThế giớicùngchorằngSalanphảichịutráchnhiệmvềviệcrútbỏSầmNưa.Bâygiờthờitiếtđangủnghộông.Mùamưađãtới.ViệtMinhđãrútkhỏiLào.Salanđangchuẩnbịcãi lạinhữnglờibuộc tội trướckhirờikhỏisânkhấuĐôngDương.TrênchiếntrườngCánhđồngChumvàLuangPrabang,Salanđãphátđộngnhữngchiếndịchmangtêncácloàihoa,gọilà“cuộchànhquânMyosotis”và“cuộchànhquânMimosa”.Dọcnhữngconđườngmònlầybùn,bộbinhLàovà línhdùPhápđang tiếndần theonhữngdấuvết củađịch.Ngày15tháng 5 Salan đã cho chụp ảnh ông theo đội quân hậu bị tiến vàoXiêngKhoảng.Buổitrưangày22tháng5,tướngSalantừtrụsởlàmviệctạiHàNộitrởvềnhàriêng.VớigươngmặtthanhthảnvàgiọngnóibìnhtĩnhôngchỉthịchovănphòngchuẩnbịmộtloạthuânchươngvàgửigiấymờiquankháchđếndựtiệcCocktail.Đúng19giờtrướcmặtđôngđủchứcsắcHàNộicảdânsựlẫnquânsự,làlễgắn huy chương thưởng công cho trung táMaleplate.Qua làmột lễ khen

thưởnglỳlạ!Maleplateđượcthưởnghuychươngkhôngphảivì thắngtrậnmàchỉcốtđểđánhlừadưluậnlàđámthượnglưutậphợptrongphòngnày.Chiếc“Chiếncôngbội tinh”,gắnchoMaleplateđượcmangđếncùngmộtlúcvớichairượusâm-banh.Buổilễthưởngcôngrựcrỡhàonhoángbởisốđôngquankháchsangtrọngtớidự,nhưngkhábuồn tẻ.MộtcôgáiPhápchưachồng,vừagià,vừaxấuhìnhnhưmuốnsửdụngvócngườicaolớnquítộcnhưmộtsựtháchthức,cứsánlạigầnTổngtưlệnhNavarre,cànglàmchoôngsợhãi,chỉcóLinarèslàngườiduynhấtdámđánhbạtcôta.Saukhicôgáigiàđãlánhđinơikhác,tướngLinarèsbènkéotướngNavarreramộtchỗ,nóinhỏ:-Ôngtìmmộtchánhvănphòngà?Tôisẽchọncho.ĐólàđạitáRevolxuấtthânlàsĩquanbộbinhthuộcđịađãbổtúcchínhtrịtạiParis.Tôinghĩanhtasẽđápứngđượcýmuốncủaông.TướngSalanđượchỏiýkiến,cũngđồngývớinhậnxétcủatướngLinarès.ThếlàđạitáRevolđượccửlàmchánhvănphòngcủatướngNavarrengaylậptức.ChánhvănphòngcủaTổngtưlệnhlàmộtngườiphứctạp,khógợimở.Tôinghĩ,ôngthườngchegiấusựthiếuhiểubiếtcủamìnhvềcuộcchiếntranhnàycũngnhưôngvẫnchegiấu tínhkhínóngnảyhunghãncủaôngdướimộtvẻngoàikhắckhổ.Trong bữa cơm tại Sứ quán Pháp, tướngNavarre và tôi lại ngồi đối diệnnhau, vì Bộ trưởng Letourneau đã quay về Pháp hôm trước, khi được tinchínhphủRéneMayervừasụpđổ.Mườibảythángtrướcđây,ôngLetourneauđãcóquyếtđịnhthaytướngDeLattre làmCaouỷĐôngDương.Bâygiờ làmBộ tướngcácnước liênkết,ôngcóvẻmuốnthúcđẩychínhphủxúctiếncuộcchiếntranh.Ônglàmộtngườichânthật,trungthực,nhânhậu,khôngthiếuđầuócsángsuốtvàgiàutrí tưởng tượng.Ông cũng là người dámhy sinh và vì thế đã được nhiềungườitínnhiệm.Ngày22tháng5năm1953ôngđãrờiHàNộivớimộtsựvuivẻbộclộkhálõ,vàkhôngbaogiờquaytrởlạiđâynữa.

NhưvậylàchỉcònlạitướngNavarrevàtôitronggiannhànày.Đếnbữaăn,tướngNavarrekhôngnóicâunàovìcóđôngngườihầubànbêncạnh.Ôngchỉkêurênvìtrờinóng.Khivừaănxongônglậptứckéotôiravườnhóngmát.Đếnbuổi chiều, tướngNavarre đápmột chiếcmáybayMoranenhỏbéđiHảiDương.TướngCognyđangđợiôngởđó.TướngNavarrevừatớinơiđãđượctướngCognydẫnluônvàoSởchỉhuy,tạiđóđãchuẩnbịsẵnmộtbuổi“báocáotìnhhình”tronggianphòngtreokínbảnđồ.Vớidángvẻvộivã,tônkính,lễphép,tướngCognytriểnkhaitấtcảsựhấpdẫn của mình để chinh phục Tổng tư lệnh mới. Đúng là lúc nào muốn,Cognycũngcóthểtỏracámdỗđượccấptrên.Trướckia,ôngđãđượctướngDeLattreưathích,~éovềlàmchánhvànphòngrồilàmcụctrưởngcáccơquandânsựvàquânsự,nhữngDeLattrebaogiờcũngđểCognyởxamộtkhoảngcách.Đốivới tướngDeLattre,Cogny làmột sĩ quan cấpdưới cónhữnghamthíchtầmthường,khôngthểđểvuộtquámứcchophépđược.Thỉnhthoảng,vàogiờnghỉtrưa,nếucóaiđóvídụnhưRoyerhoặcDannaudmuốntìmgặpChánhvănphòngCognyvìmộtviệccầnkípthìDeLattregiơtayngănlạinóibằngmộtcâuđônhậu:-Đừngquấyrầy.Cứđểôngtađikiếmmộtcáihôn.Việcđósẽlàmchoôngtathêmthôngminh.Đến5giờchiềuCognymớiquayvềnhiệmsở,tươitỉnh,sungsức.Cognylàngườiđãlàmviệclâutrongcácvănphòngchínhtrị,chonênquenbiếtnhiềungười,nhiềuviệc.Trênthựctế,ôngthongthạonhiềulĩnhvực,trừcólĩnhvụctácchiếndokhôngđượcDeLattregiaochophụtrách.Vìthôngminh nênCogny cũng hiểu rõ điều đó.Hồi còn làm tư lệnh chiến trườngđồngbằngđặtsởchỉhuyởHảiDươngngườitathườngnhìnthấyôngtrênsânbãi,trênđườngphó,trongbuồnggiấyvàtrongcáchộpđêm.ÔngkhônkhéokhôngbaogiờtựchỉhuymộtchiếndịchnàomàthườngtincậygiaochocácphócủamìnhlàcácđạitáVannuxen,Castries,Gillesvàvàiđạitácóthamvọngkhác.Từngngườiđượctraonhiệmvụ,tựtìmlấyquyềnlợicủa

mìnhtrongđó.Cáiquyếtđịnhcủamộttrậnđánh,khôngphảichỉnhờởsựthôngminh.Khi tiếpchuyện tướngNavarreởHảiPhòng thìCognykhôngcòn là“ôngtướngvùngđồngbằng”nữamàđã làngười chỉ huychiến trường toànbộBắckỳ.ÔngđãđượctướngNavarrechỉđịnhvàochứcvụnày.ÔngmuốntỏchoquanthầymớicủamìnhbiếtônglàngườixứngđángvớichứcvụđóôngbiếtrõvấnđềcủamìnhvàđãdễdàngtrinhbàytrướcTổngtưlệnhNavarretìnhhìnhkhuvựcmàôngphụtrách.Cognyhoạtbátnói:-VùngchâuthổsôngHồng,thựctếlàmộtkhutamgiácđôngdân,cónhiềuruộngnước,nhiềusôngngòi,tiếpgiápvớibởbiển.ConđườngnốiliềnHàNộivớiSàiGòn làmột trụcbộgiao thôngcó tínhchất sốngcòn.Từnăm1951tađãbịmấtdântrongkhuvụcnày.Trongkhi tadồnquântiếnđánhHoàBìnhthìViệtMinhđưanhiềutiểuđoànchủlựcthâmnhậpvùngchâuthổ:tiếnđánhcácđồnbốt,pháhủyhạtầngcơsởchínhtrịcủata.ChotớinayViệtMinhcótớibảymươingànquânchínhquybiênchếthànhcác đơn vị tiểu đoàn và đại đội đang tung hoành khắp nơi, làm cho vùngđồngbằngcủatamọtruỗng.BatrungđoànchủlựccủaViệtMinh,cụthểlàcác trungđoàn42,46,50gồmtổngcộngchínsưđoàn tựdora,vàovùngđồngbằngkhônggìngăntrởnổi.VànhđaiphòngthủbêtôngmàtướngDeLattrecó sángkiếnxâydựngbằngmột loạtđồnbốtngoạivi chechởchovùngchâuthổ, thụctếđãtrởthànhảotưởng,chẳngkhácgìdùngtấmlướisắtđểngănnước.Bamươitiểuđoànchủlựccủatađãphảichônchântrongcácđồnbốtnàymàcũngchẳnglàmđượcviệcgìratrò.Trongkhiđólạiphảihuyđộng thêmbamươi tiểuđoànnữadùngvàoviệcbảovệ các cứđiểmtrọngyếuvàcảviệcthườngxuyênphảiđicànquétbìnhđịnh.Nhưvậyphầnlớntiềmlựccủatađãphảiisửdụngmộtcáchlãngphívàoviệcchiếmđóng,tiếptế,bảovệ.Đúnglàtacóưuthếvềmáybay,pháobinhcóthểtạoramộtlưới lửa đạn chéo khắp vùng đồng bằng, nhưng không đạt kết quảmongmuốn.CònviệcxâydựngmộtđộiquânngườiViệtchochínhquyềnBảoĐạithìmớichỉđangtrongthờikỳthainghén.Chotớinaymóichỉcóđượcmột

binhđoàncơđộnggồmcáctiểuđoànkhinhquântrangbịnhẹvừamớithànhlập,đangcầnhuấnluyệnthànhthạotrongcáckhuvựcbìnhổnvàtôiluyệndầntrongchiếnđấu.Hiệnnay,nhữngtiểuđoànnàyđangnằmởvùngPhátDiệmvàBùiChu.Trongvùngchâuthổ,tươngquanlựclượngđangtạmthờicânbằng.Nhưngởbênngoài,tìnhhìnhcóthểnghiêmtrọngtạiPhúThọ,ThanhHoáhiệnnayViệtMinhcómột lực lượng tác chiến chủ lựcđược trangbị tốt doTrungQuốcgiúpđỡ.Lựclượngtácchiếnnàycótớinămsưđoànbộbinh:sưđoàn308vàsưđoàn312đượccoinhưhaimũilaoxungkíchcủatướngGiáp,sưđoàn320vàsưđoàn304đangthâmnhậpvàovùngđồngbằng,sưđoàn316đanghướngcáchoạtđộngvềphíaxứTháiởTâyBắcvàLào.Bắtđầu từtháng tư nămnay, phát hiện thêm sư đoàn 351, gồmhai trung đoàn pháobinh,mộttrungđoànpháocaoxạ,mộttrungđoàncôngbinh.LựclượngtácchiếnnàycủaViệtMinhhiệnnayđangnằmimtrongvùngđóngquânngoàitầmđánhphácủata,nhưngsẽcóthểtungrahoạtđộngtừtháng10.Trongkhiđó,hiệnnaytamớichỉcósáubinhđoàncơđộngvàtámtrungđoàndù.ỞkhuvựcTâyBắc,hiệnquântađangchiếmđóngLaiChâuvàNàSản.LaiChâulà lãnhđịacủaĐèoVănLong,có thể tungbiệtkíchđipháhoạihậuphươngcủaViệtMinh.Nhữngvềmặtquânsự,LaiChâurấtyếu.Đólàmộtđịađiểmvâyquanhđềulànúicaobốnphíavàchỉcómộtsânbaynhỏ.Chỉmộttrungđoàn148củaViệtMinhcũngcóthểđánhchiếmLaiChâu.Chonênphảitínhđếnchuyệnrútbỏđịađiểmnày.CònNàSảnlạichẳngcógiátrịgìvềchínhtrịcũngnhưvềquânsự,cũngnêntínhđếnchuyệnthayNàSảnbằngmộtcứđiểmkhác.bởivìtakhôngthểbỏđượcxứThái.ChúngtaphảichọntrongvùngTâyBắcmộtcăncứdễphòngngự,dễtiếncông,cóthểtừđótungbiệtkíchkhắpnơivàtoảkhắpLaiChâu.Chỉcóduynhấtmộtđịađiểmcó thểđápứng tấtcảmọiđiềukiệnnày:đó là thung lũng lòngchảoĐiệnBiênPhủ.Chúthích:(1)Đivềmaulên

(2)SalanđãhọcvànóiđượctiếngLào(3)TrongđợtcôngtácđầutiêntạiĐôngDươngtừ1924đến1937,Salanlàmộtsĩquancấpuýđãđảmnhiệmnhiềuchứcvụcai trịhànhchínhởViệtnamvàLào

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương2KếhoạchNavarre

TướngNavarrechưavộitrảlời.Ngày23tháng5năm1953,tướngquânđápmáybaydânsựtrởlạiSàiGòn.TrongbangàykhảosátnghiêncứutìnhhìnhBắc bộ, ông đã nhận thức được cuộc chiến tranh này không giống bất cứcuộcchiến tranhnàomàôngđã trảiquahoặchìnhdung tới.ÔngđãđượcsốngtrongbầukhôngkhínóngnựcđếnngộtngạttạiHàNội,đãhítthởbầukhông khímọt ruỗng ở vùng châu thổ sôngHồng, đã ước lượng trên đôicánhmáybaykhoảngkhônggianvùngTâyBắc.Ôngđãcảm thấy trongnhữngconngườimàôngđãgặp sự trống rỗngvềtinhphầnmàduynhấtchỉcónhiệmvụbóbuộcmớilàmchohọthôinảntrí.ÔngcũngbắtđầuhiểubiếtsựhiệndiệncủalựclượngtácchiếnchủlựccủaViệtMinh, tựa trên cơ sở góp nhặt từng người lính, từng khẩu súng, xâydụngtổchứctrongsuốtbảynămqua.Ông biết, mấy tháng mưa sắp tới sẽ là thời gian tạm thời ngưng chiến.Nhưngsaumùamưa,ôngsẽphảiđốimặtvớitướngGiáptrênchiếntrườngBắcbộ.Ôngcũngđãcảmthấymộtphầnlongạikhinhìnthấytoànbộđộingũ“rađi”lộrõvẻvuimừngđượctrởvềPháp.TạiSàiGòn,nhữngbuổi tiệcchiêuđãi tiếp tụcđược tổchức tạinhàhàngCàuVồngnổi tiếng cónhiềumónănÂuvàở cảChợLớn,nơi cónhữngmónănTàucủangườiHoa.Tiệctùngkéodàichotớicuốitháng.TrongkhiđóởTổnghànhdinhđặttạidoanhtrạiDemares,cácsĩquantiếptụclậpcáchồsơ tổngkếtcác trậnđánh: thốngkêcác trangbịnội thất,đánhgiá tìnhtrạngnhàởđểbàngiaochoôngchủmới.Hàngngày,trongphònglàmviệc

treođầybảnđồ.TướngNavarređềuđặnnghebáocáo tìnhhìnhchiếnsự.Ôngcũngnghiêncứukỹbảnkiếnnghịđệ trìnhBộ trưởngquốcphòngdongười tiềnnhiệm là tướngSalan soạn thảo từngày19 tháng3năm1953,trongđóghirõ:“Đốivớimộtkẻđịchđãđượctrangbịmạnhđangcótrongtaykhôngchỉlựclượngdukíchthườngtrựcmàcảmộtđộiquânchínhquythậtsự,taphảicómộtlựclượngcơđộngtácchiếnítnhấtcũngngangbằngvềkhảnăngchiếnđấuvà trội hơnvềquân số.Để có thể tiếnhànhmột cuộc chiếnmang lạichiếnthắngcuốicùngcóthểsẽdiễnratrậnchiếntrườngBắcbộ,taphải:-Hoàntoànbìnhđịnhvữngchắctấtcảcácvùngchiếmđóng,ngănchặntriệtđểcáctiềmnăngkinhtế,quânsụ,chínhtrịcủacáckhuvựcnày,khôngđểlọtvàotayViệtMinh.Tuần tự tiến đánh cácmặt trận thứ yếu, nhằmvào các khu vực có nhữngnguồnlợikinhtếđangtạođiềukiệnchoViệtMinhtiếnhànhchiếntranhvàduytrìchếđộchínhtrị.-Tổchứcvàhoàntấtviệchuấnluyệnchiếnđấuchomọilựclượngcơđộng,khôngbịràngbuộc,phụthuộcvàoviệcchiếmđóng”.Phântíchnàyquảlàchínhxác,giảiphápnàyquảlàhợplý.Đâycũnglàkếtquảcủamột thửnghiệmcụ thể.Năm1951-1952Phápcũngđã thửbẻgẫylựclượngcơđộngtácchiếnchủlựccủaViệtMinh,tạođiềukiệnchoviệchoàntấtbìnhđịnh,nhưngđãgặpthấtbại.Bâygiờcầnphảiđổilại.TrướchếtlàbìnhđịnhxongcácvùngchiếmđóngởđồngbằngrồisauđómớitậptrungtoànbộlựclượngtiêudiệtcácsưđoànchủlựcViệtMinhtrênchiếntrườngViệtBắc.Phảichăng lực lượngcơđộngchủ lựccủaViệtMinh lànguyênnhânhay làkếtquảđang làmchovùngchiếmđóngởđồngbằngbị “thốiruỗng”?Ngày28tháng5năm1953,chiếctàubiểnMarseillaise,đượccoilàcontàumớinhấtvàsangtrọngnhấttrêntuyếnđườnghànghảiViễnĐôngnổmáyrờibếncảngSàiGòntrongbầukhôngkhínáonhiệt.TướngSalanvàtấtcảđộingũcác sĩquan thâncậnđềuđứng trênboong tàu.Khicon tàuđã rời

bến, tướngLinarès là người duy nhất giơ tay vẫn chào tướngNavarre.Vịtổng tư lệnhmớinhậmchứccảm thấyhoàn toànđơnđộc.Hômnayđã làngàythứhaimươikểtừkhiôngđượcbổnhiệmvàlàngàythứtámkểtừkhiôngđặtchântớiViệtnam.Nhiệmvụcủaônglàphảinghiêncứu“thậtminhmẫn”đểtìmramộtgiảiphápđệtrìnhchínhphủ.Tấtcảkhoángọntrongmộttháng. Tối nay,mộtmình trên đấtĐôngDương, ông cảm thấy tất cả sứcnặngcủatráchnhiệmđènặngtrĩuđôivai.ỞParisvẫnchưathànhlậpđượcchínhphủmớicuộckhủnghoảngkéodài.Ngàyhômqua, ôngPaulReynaud từ chối, khôngđồngý đượcđề cử.BộtrưởngLetourneauđã rờikhỏiĐôngDương, cũngchẳngđể lạimộtngườinàocóđủthẩmquyềnkýcácgiấytờnhândanhCaouỷ.Nhưng,cảôngRéneMayerlẫnôngLetourneauđềuquantâmtrảlờicácthưvàđiệncủaTổngtưlệnhNavarretừĐôngDươnggửivề,tỏtháiđộthôngcảmvànhiệttình,hoặctỏrabấtlựcvànuốitiếc.ĐôngDươngkhôngphảilàvấnđềđượctheodõithườngxuyên.Chẳngcóaichỉhuycuộcchiếntranhnày.Thếnhưng,chiếntranhtựnóvẫncứtiếptục.Ngaylậptức,tướngNavarrethấycầnphảivậnhànhguồngmáychiếntranhkhổnglồcủaTổngchỉhuy:đólàbanthammưuliênquânvàcáclựclượnglụcquân.ĐượcsựgiúpđỡcủacủathammưutrưởngAllardđangđộtngộtđềnghị ở lại thêmvài ngày và tân thammưu trưởngGambiez vừamới đến,tướngNavarrebắtđầurasứcvậndụng.Suốtmột tuần liên tục,vớigươngmặtcăngthẳng,ýchívươncao,ônghỏichuyệncáctrưởngban,cáctưlệnhbinhchủng, các thammưu trưởng,đi thămcác cơquan, côngbinhxưởngkhotàng;thảihồinhữngngườivôtácdụngvàbổsungcácvịtrícònthiếungười.Chỉtrongvòngmộttháng,đãcósáumươisĩquanlầnlượtbịtrảvềPháp.Việccủngcốtổchứcđượctiếnhànhmộtcáchlạnhlùng,khôngchútnểnangchiếucố,cácphóngviênbáochícũngvấpphảimộtbứctườngkínnhưbưng.KhôngcònainhìnthấyTổngtưlệnhởđâucả.TướngNavarrerấtghêsợcáikiểuđưatincódụngýxấucủabáochíđệtrình

chính phủ. Tất cả khoán gọn trongmột tháng. Tối naymộtmình trên đấtĐôngDương,ôngcảmthấytấtcảsứcnặngcủatráchnhiệmđètrĩuđôivai.ỞParisvẫnchưathànhlậpxongChínhphủ,cuộckhủnghoangchínhtrịvẫnkéodài.Nhưngởđây chiến tranhvẫncòn tiếpdiễn.Từngngày từnggiờ.TổngchỉhuyNavarreliêntụcnhậnđượccácbáocáotìnhhìnhchiếnsự,cácbứcđiệntốikhẩnđềnghịtăngthêmviệnbinhcácthốngkêđaubuồnvềtổnthất.Trongnhữngvùngrừngnúivàđầmlầycácbinhsĩđangchờđợitướngquâncónhữngquyếtđịnhnhanhchóng,hoặc là ra lệnhchiếnđấunhư thếnàohoặclàbáotinsẽchiviệnrasao.NgaykhitớiđâytướngNavarrecũngđãnghiêncứutậphồsơvềviệcthànhlậpmộtđộiquâncủachínhquyềnBảoĐại,độiquânngườiViệt trongxứĐôngDươngliênkếtvớiPháp.Tuynhiên,mặcchoPhápdàycôngsoạnthảokếhoạchvàMỹrasứcviệntrợquânsựcáiđộiquânbảnxứngườiViệtnàyvẫnchỉ làmộtcơ thể toxácmàkhôngcó linhhồn.Trước tướngNavarre,tướngDeLattrecũngđãhiểurõvấnđềnày.DeLattređãthềsẽthựchiệnthànhcôngnhưng rốtcuộccũngchẳngđạtđượcmộtbộquânphụcnào rahồntừphíaBảoĐại.NavarrekhôngcóđượcánhhàoquangnhưDeLattre.ÔnglàmộtvịtướngthuầntúyquânsựvàoloạinhấtcủaphươngTây.NgaykhimớitớiViệtnam,tướngNavarređãnghiêncứutậphồsơvềviệcthành lậpmột đội quân của chính quyềnBảoĐại, tìm hiểu các giai đoạntrong việc phát triển đội quân này. TướngNavarre đã gặp tướngNguyễnVănHinh,Tổngthammưutrưởng,tạitrụsởBộQuốcphòngđặttrênđạilộGallieni,giữađoạnđường từ thànhphốSàiGònđầymầusắcphươngTâyđếnChợLớnđượmnétchâuÁ.NguyễnVănHinhlàmộtngườiViệt laiPháp,contraicủađốcsứNguyễnVănTâmđượcthừahưởnghainềnvănhoá:mộttrămphầntrămhuyếtthốngViệt nammột trămphần trămvăn hoáPháp.Từ thời thơ ấuNguyễnVănHinhđãđượctheohọcởPháp,sauđóvàotrườngkhôngquân.Trongchiếntranh,HinhlàphicôngláimáybaytrinhsátrồithànhlậpgiađìnhvớimộtcôgáiPhápởmiềnNamnướcPháp.LàngườiViệtnhậpquốctịchPhápsĩ

quanlựclượngkhôngquânPháp,năm1949HinhđượcđiềuđộngđiphụcvụtạiĐôngDươngvớinhiệmkỳmộtnăm.TướngDeLatour,Tư lệnhchiếntrườngNamBộđã rútHinh rakhỏihàngngũquânđộiPháp,đưavàođộiquânBảoĐại. TướngDeLattre, Tổng chỉ huyĐôngDương, đã cất nhắcHinhlênchứcvụcaonhất.ĐếtrợgiúpHinh,tướngDeLattređãcửtrungtáBertin làmphó choviên tướngngườiViệt hãy cònnon trẻ này.Bertin códòngmáuPhápvàđượchưởngthụvănhoáViệt.BertinlàmphiêndịchchoHinh,bởivìHinhmanghọtênViệtnamnhưnglạikhôngnóithạotiếngViệtvìsinhsốngởPháptừthủabé.BertinđãchỉdẫnchoHinh,gópývớiHinh,trợlựcchoHinh,vàbímậtdạyHinhhọctiếngViệt,mộtngônngữrấtkhóhọc.NguyễnVănHinhhãycòntrẻnăngđộng,thôngminhvàthựctế.Hơnnữa,Hinhlạidễthuhúttìnhcảmcủamọingườidobềngoàidễgần,dễchịu.Ôngtacómọiđứctínhđểthànhđạt,chỉtrừmộtđiều:ôngkhôngcoinướcViệtnamlàTổquốccủamình,chiếcmặtnạáiquốcmàôngkhoáclênngườirấtkhó thíchnghi cũngnhưchiếcáodàimỏng tangkiểuViệtnamkhoác lênthânhìnhtolớnphươngtâycủacôđầmPhápvợông.MặcdùPhápxâydựngkếhoạchvàMỹgiúpđỡvậtchất,quânđộiViệtnamtrongtayHinhvẫnnhưmộtcáixáctolớnkhôngcóhồn.KhirakhỏitrụsởBộTổngthammưuquânđộicủaHinh,tướngNavarreghitrongsổtay:“Điềukiệnthứnhất,cácnướcliênkếtvớiPhápnhấtđịnhphảithậtsự thamgiacuộcchiến tranhnày.Điềukiệnnàychỉcó thểđượcthựchiệnnếucácnướcliênkếtnhậnthứcrõhọchiếnđấuvìcácmụcđíchquốcgia, và tình cảmnày phải được dân chúng, nhất là những người theo chủnghĩadântộc,thậtsựchiasẻ,kểcảnhữngngườihiệnđangđứngtronghàngngũViệtMinh,cũngnhưnhữngngườiđangchờthời”.TrướctướngNavarre,tướngDeLattrecũngnhậnđịnhnhưvậy.TướngDeLattre đã từng thề chiến thắng chủ nghĩa chờ thời bạc nhược và phải tìmcáchquảnlýnhữngsĩquantrongtừngkhoátốtnghiệp.Trongcuộcđấutranhnàyôngđãdốctoàntâm,toànlực,nhấtđịnhgiànhthắnglợi.Bàidiễnvăn

tướngDeLattređọctạitrườngtrunghọcChasseloupLaubatởSàiGòn,màthưkýriêngcủaônglàDannaudđãmấttámngàysoạnthảotrongmộtgianphòng ở bệnh viện Grand, thật sự là một tác phẩm,một lời kêu gọi tâmhuyết,khơigợi trí thôngminh,niềmtựhàodân tộc, rấtxúcđộng tớimứclàmrơinướcmắtnhữngthínhgiả…làngườiPháp.NhưnghồiđóDeLattrevẫnkhôngđượcBảoĐạicungcấpchomột thanhniênhọcsinh trunghọcnàochịumặcquânphục.NavarrekhôngcóđượcánhhàoquangtoảsángnhưDeLattre.Đầuócmáymóccủaôngchỉthíchcangợitínhchínhxácdựatrênnhữngphântíchtìnhbáo(1) lạnh lùng, chỉmuốn thừanhậnnhữngdữ liệukỹ thuật củavấnđề,nhữngsốliệucủanhucầu,nhữngthờigianbiểuhoạtđộng.Đólàtấtcảsựtinh thôngcủamột tổng tư lệnh.TướngNavarrecũng thườnghayghichúnhữngđiềukiệnchínhtrịvàtâmlýbêncạnhnhữngcộtdàivềsốlượngxecộ,dùnhảy,khẩuphầndãchiến,trongnhữngđềnghịgửilênchínhphủcoiđólànhữngyếutốnhằmthựchiệnthắnglợicáckếhoạchđềra.ÔnglàmộtđiểnhìnhcủaloạitướnglĩnhthuầntúynhấttronggiớiquânsựphươngTây.ỞcáchSàiGònmộtngànhaitrămkilômét,giữatrungtâmbímậtcủaViệtBắc,cólẽtướngGiápcũngbắtđầunghiêncứutínhcáchđốithủ“mới”củamình.Theophântíchbiệnchứng,đốithủmớinàycũngchẳngkhácgìlắmsovớicácđốithủcũ.Đằngsauvẻbềngoài:phụcvụTổquốcDanhdựKỷluậtbêntronghoàntoàntrốngrỗng.DeLattrecũngvậy.SởdĩDeLattređượctraothêmnhiệmvụchínhtrị,kiêmthêmchứcCaouỷ,chỉvìônglàmộtquânnhântốt.Ngượclại,tướngGiápđượcgiữchứcTổngtưlệnhtrướchếtvìônglàmộtnhàhoạtđộngchínhtrị.TướngGiápchỉhuycácchiếndịchquânsựđúngquárồi,nhưngtrướchếtông làmột uỷ viên đày uy tín trongBộChính trị điều khiển chiến tranh.TướngGiápkhôngsợtướngNavarre,bỏivìtướngGiápđứngcaohơn,chứkhôngngangtầmvớitướngNavarre.Trongkhiđó,tướngNavarrechưacóthờigianđểtìmhiểuđốithủcủamìnhvàcũngcóthểôngchỉchưanghĩđếnchuyệntìmhiểuđốithủ.Hơnnữatheo

tướngNavarrethìmộtquânnhânkhôngbaogiờnhâncáchhoákẻđịchcủamình.Kẻđịchlàmộtchủthểvàcầnphảicămghét,tấncôngtiêudiệt,thanhtoán.TướngNavarrerấtcócảmtìnhvớitướngNgaxôZukov.Nếulúcnàođó tướngNavarre có nghĩ đến tướngGiáp hoặc ôngHồ, thì nhất định đókhôngphảilànhữngtìnhcảmthùghét.VìvậyđểgiảithíchthếnàolàViệtMinh,tướngNavarrechỉnhậnđịnhchungchung:đólàđịchthủ,trừutượngvàkhôngnhâncáchhoá.TrongvùngchâuthổsôngHồng,nhậnxéttạichỗtínhnăngcủanhững lôcốtbê-tông,nghiêncứu tại chỗđịabànhoạtđộngchonhữngchiếndịchsắptới,ônghỏirấtnhiềuvàchỉđưaravàimệnhlệnhngắngọn.Trongchuyếnđi trênkhắpcácnẻođườngchiến trườngBắcbộnày,haivịtướngđãnhiềulầntrựctiếpđốithoạivớinhau.TướngCogny,xuấtthânlàmộtsĩquanpháobinhthiênvềphòngngựtĩnhtại.Tựcoi làngườibiếtrõvùngđồngbằngnày,tướngCognychobiếtsẽtổchứclạitrậntuyến,rútbỏcác đồn bốt kém tác dụng, tăng cường các cứ điểm quan trọng, tập trungbinhlựcvàbảovệ“vùngđồngbằngcủamình”bằngmộtlưỡilửapháobinhvàkhôngquânmãnhliệt.TướngNavarrexuấtthânlàkỵbinh,đềxuấtnhữngphươngánphòngngựcơđộnglinhhoạtbằngcáchtháogỡsự“chônchân”củacácđơnvịchiếmđóng,tổchứccácđơnvịcơđộnglàmlựclượngdựtrữ,tán thànhcách tiếncôngđểphòngngựbằngcách tổchứcnhữngcuộc tậpkíchbằnglínhdùvàovùnghậuphươngcủaViệtMinh,nhưcuộcnhảydùxuốngLạngSơnvàongày26tháng6năm1953.KhiTổngtưlệnhrờiHàNộithì“ê-kípmới”cóvẻnhưđãđượcgắnchặtvớinhau.Những“bấtđồngnộibộ”đãhoàhợpdầntronghyvọngchiếnthắng:Bởivìnhữngbấtđồngvàchốngđốichỉcóthểphátsinhtừnhữngthấtbại.Vảlại,tướngCognykhôngphảilàngườithuộcđội“đồngcatrongnhàthờ”.Cụmtừ“đồngcatrongnhàthờ”thườngđượcdùngđểgọinhữngngườidựadẫmvàonhauđểtiếnlên.TướngCognycũngkhôngbaogiờchenvàomộtê-kíptrongđócócácthànhviênchenvaithíchcánhđểphụcvụmộtôngchủhoặcvìmộtmụcđíchnàođó.

TướngNavarrekhôngbaogiờtintưởngởnhữngđộingũgọilà“cánhhẩu”doghê sợnhững“độiđồngca trongnhà thờ”.Ôngchỉ tinvàonhữngkhảnăng của các ban thammưu. Có lẽ tướng Cogny mong chờ sự thân mậtngoài lề côngviệc sẽ dẫnđến sự tin cậy.Vẻ lịch sự, lạnhnhạt của tướngNavarremớichỉtạochoCognycóđượcsựtínnhiệmvềtâmtính,chứkhôngphảivềkhảnăngcủamình.Trên đường từ Hà Nội vào Sài Gòn tướng Navarre ghé qua Viêng Chăntrongchốclát.TướngGillesđanggiữchứcQuyềntưlệnhcáclựclượngvũtrangởLào,tỏrathờơvớicảnhđẹpthanhbìnhởđây.MặcdùchungquanhtướngGilles làmộtđộingũlínhdùvữngchắc,ôngvẫnbuồnchánvìphảisốngxaSàiGònvàkhôngđượcthamdựcáchoạtđộngquânsựởđồngbằngBắcbộ.Trongkhiđó,ThủtướngLàolàHoàngthânXuvannaPhumalạibàytỏmộtcáchrấtnhiệttìnhvớiTổngtưlệnhNavarrelàChínhphủLàomuốnTổngtưlệnhcửtớiViêngChănmộtvịtưlệnhchínhthứcđểchỉhuycáclựclượngtrongkhốiLiênhiệpPhápđóngtạiLào.Tháiđộ thờơchểnhmảngdùkhôngnhiều lắmcủa tướngGillesvàcácsĩquantrongBộTưlệnhcủaôngđặttrụsởtạithànhphốnhỏbénhưmộtthịtrấnnày,đãchọcvỡtínhdèdặtcủacácvịđạithầnLào,lànhữngngườiluôncoiviệcgìcũngquan trọng.Chícòncómộtvị tướngduynhấtcó thểđápứngsựmongmỏicủaônghoàngPhuma.ĐólàtướngGardet,hiệnđanglàmphóchotướngBondisởSàiGòn,thườngđượcsửdụngnhưmộtnhânviênđạidiệnchoBộTưlệnhthamdựcácnghilễchínhthứcthườngdiễnrarấtnhiềutạiđây.TướngNavarrequyếtđịnhcửGardetthayGilleslàmTưlệnhchiếntrườngLàođểtướngGillesđượctrởvềvớicáchoạtđộngchiếnđấu.Bâygiờ,chỉcònchuyếnđithămCampuchialàhoàntấtchươngtrình.Nhưngdựánnàyđãbịhủybỏ.Tại Campuchia, Quốc vương Norodom Sihanuk đang trị vì, Cao uỷRisterrucciđangcaitrị,tướngLangladeđangchỉhuytoànbộlãnhthổ.Bộba

nàythithoảngcógặpnhau,nhưngkhôngbaogiờthíchthú,ngườinàocũngbịràngbuộcchặtchẽvàotầmquantrọngcủanhiệmvụvànghilễ.TướngLanglade,đượccoilà“ngườilínhChâuPhi”và“đạilãnhchúa”,đangtrảirộngkhotàngvềtínhdũngcảmvàlòngkiênnhẫncủamìnhđểduytrìmộtmức độ uy quyền nào đó trên đầu các binh sĩ, cao uỷRisterrucci thìthườnghaythởdài,tưởngnhớtớithờikỳmàcácviêntoànquyềncaitrịcácthuộcđịacóuyquyềnlớnhơnvuacóthểtraovươngmiệnvàvứtbỏvươngmiện của quốc vương những nước phụ thuộc vàoPháp.CònQuốc vươngSihanuk thìđangbực tức.NhàvuađượccựuToànquyềnGauthierđặt lênngai vàng từ thủa còn làmột hoàng tửKhmer nhỏ bé, do tính nết ngoanngoãn,dễbảo.Thế mà nhiều tháng, nhiều năm gần đây lại cứng đầu cứng cổ đòi choCampuchiađượcđộc lậphoàn toàn“trongkhốiLiênhiệpPháp”, theomộtquichếtươngtựnhưẤnĐộtrongkhốiThịnhvượngchungcủaAnh.Nhữngyêusáchnàyđã làmnáođộngnhữngthànhviênchínhphủcứngrắnmuốibảovệtínhvữngchắccủaHiếnphápnướcPháp.Từmột năm nay Sihanuk đã trực tiếp nắm trong tay các công việc hànhchínhcủavươngquốcvàquyềnchỉhuyquânđộihoànggiaCampuchia.NhàvuatiếnhànhcáchoạtđộngquânsựchốnglạiKhơmeIssarakvàlựclượngSơnNgọcThành.Nhữngcuộctuầnducủanhàvuatớicáctỉnhlàmthứctỉnhcảtinhthầnquânchủ lẫn tinh thầndân tộccủanhândân.Nhữngphần tửchốngđốiđãchịukhuấtphụcvàđangthúcđẩyquốcvươngđòiđộclập.ĐứcvuanóivớicácnhàchứctráchPháp:-TrêntoànbộđấtnướcCampuchiacủachúngtôikhôngcóquábangười,kểcảtôi,tánthànhkhốiLiênhiệpPháp.BựctứctrướcsựtrìtrệcủaPháp,nhàvuaquyếtđịnhđưavấnđềCampuchiaratrướccôngluậnquốctế:ôngđãđiMỹ,NhậtBảnvậnđộngcácnướclêntiếngủnghộCampuchiađộclậpnhưngkhôngđạtkếtquả.Ngày14tháng6nhânmộtchuyếnđithămcáctỉnhthuộckhuvựcbiêngiới,ôngđiluônsang

TháiLanrồiđọcmộtbàidiễnvăn,tỏtháiđộquyếttâmtựđiđàyởTháiLanchotớikhigiànhđượcđộclậphoàntoànchoVươngquốcCampuchia.NướcCampuchiađứngtrướcnguycơtrởthànhmộtnướcchốngPháp.TạiParis,ChínhphủPhápnáođộng.CốvấnngoạigiaoPháptạiSàiGònlàông Raymond Offroy tới tấp gửi điện mật mã, thông báo tình hìnhCampuchiavớiTổngtưlệnhNavarre.Trongmộtbảnthôngđiệpdàitớihainghìn từ chọn lọc và bóng bẩy theo ngôn ngữ ngoại giao,BộNgoại giaoPháp tố cáoSihanukgây ra tình hình nghiêm trọng, đòi áp dụng các biệnpháp trừngphạtvàgửi tớiSihanuknhững lờiđedoạbằngcác từngữvănhoa.Cùngtronglúcđó,tùyviênquânsựđạisứquánPhápởTháiLancũngthươnglượngmộtcáchmềmdẻo.KếtquảlàSihanukkhôngđượctriềuđìnhTháiLantiếpđón,mọilờikhuyênđềulàôngnêntrởlạikinhđôCampuchia,nơi tấtcảmọingườiđãquênnhữnglời tuyênbốcủaôngtạiTháiLanrồi.Cuộc trốn chạycủaSihanuk sangBăngCốckết thúc trướckhiChínhphủPhápquyếtđịnhhuyđộngbộmáychiếntranhngoạigiaođòiTháiLantrụcxuấtSihanukvềCampuchia.Thayvìraoaisấmsét,TổngtưlệnhNavarrekínđáogửitớiôngvuanhỏbénhững lời bày tỏ thiện cảm với đất nước và sự dũng cảm của nhà vua.Sihanuktựtayviếtthưtrảlời:“Tôixinphépđượcgửitớitưởngquânláthưnày để nồng nhiệt cảm tạ tướng quân đã can thiệp tại Paris để choCampuchiađượcđộclậphoàntoàn”Trong suốt thời gian tiến hành công tác ngoại giao đứt quãng này, tướngNavarrekhôngngừngnghĩđếnnhiệmvụchínhcủamình.Ôngchỉcònmườilămngàynữađểtổnghợpcácýniệmdoôngsuynghĩhoặcdongườikhácđónggópvàobảnkếhoạchhànhđộng,phântíchcáchậuquả,thốngkêcácnhucầu,ấnđịnhcácthờigianthựchiện.Trướckhikếtluận,ôngmuốngặplạimột lầnnữanhữngcánbộcấpcaodướiquyền,chohọnhữnghuấn thịmới,củngcốcácvịtrítrongcơquanBộTổngtưlệnhvàtiếnhànhmộtvàicảicách.Ngày17-6-1953cómộtcuộchọpquantrọngtạiSàiGònđểngheBáocáo

tìnhhìnhvàgópýkiếnđểxâydựngbảnkếhoạchchiếnlược.Thamdựcóđô đốcAuboyneau, tướngBodet, tướngLauzin (vừamới tới giữ chứcTưlệnh các lực lượng không quânĐôngDương) cùng với các tư lệnh chiếntrường:Bondis,Langlade,Leblanc,Cogny,Gardet.Nếuđếncuốibuổihọpvàolúcxếchiều,hộinghịchuyểnsangphầnthảoluậncácđềántrongtươnglai,nhưngvẫnchưagópđượcýkiếnvàobảnkếhoạchmangtênNavarre,làvìchotớigiờphútđóbảnkếhoạchchiếnlượcnàyvẫnchưasoạnthảoxong.TuynhiênnộidungthiếtyếuvẫnđượcsửdụngđểsoạnthảobảnhuấnthịsốmộtđượcNavarrekývàingàysauđó.TrongbảnbáocáotườngtrìnhtướngNavarrenhậnxétnhữngđiềutainghemắtthấytừngàyđặtchântớiĐôngDương.Cácmệnhlệnhkhôngđượcchấphànhhoặcthihànhsailệch,bímậtcáchoạtđộngquânsựkhôngđượcgiữkín,phầnlớncácđơnvịđềuchônchântrongcácđồnbốtràodâykẽmgaiđểphòngngự,khôngđượctungđitácchiếntiếncông,việchuấnluyệnquânsựcầnphảitiếnhànhlạitheochươngtrìnhthíchhợp,khôngcóđủsĩquanchỉhuytrongcácđơnvịlụcquân.Hảiquânvừakhônghiệnđạivừakhônghiệulực,hệtnhưmộtbàđầmgiàngồisuytưbêncạnhtấmảnhchândungđôđốcRigaul de Genouilly, thời kỳ tung hoành chinh phục các thuộc địa. Lựclượngkhôngquâncũnglạchậu,cácphicôngláinhữngchiếcmáybaycánhquạtđangmơtưởngcótrongtaynhữngloạiphảnlựcởReimshoặcởMongdeMarsan.Lực lượngviễn chinhnằmchếtgí.Cầnphải thayđổi các thóiquen cũ. Đang thiếumột ngọn lửa…Bản báo cáo tường trình của tướngNavarrecóthểsẽkhởiđộnglớptrotànnhưngvẫncứthiếumộtlàngióthổiđểtialửatrongthanbùngcháy.TướngNavarređặttấtcảnhữnghyvọngcủaôngtrongcuộctranhluậnsắptớivớihộiđộngchínhphủtạiParis.Ngày28-6-1953bảnkếhoạchchiếnlượcđãviếtxong.CôthưkýcủatướngNavarre làLéoneMougenot lập tứcđánhmáyngaysaukhi tướngNavarresửa chữa xong bản viết. Toàn bộ dày tới haimươi nhăm trang đánhmáymangtên“GiácthưcủatướngNavarrevềtìnhhìnhĐôngDương”,kèmtheo

mộthồsơdàycộmnhữngvănbảnghichúvàphụlục:Buổitối,tôigửimộtbức điện choThủ tướng JosephLaniel, báo tinTổng tư lệnhNavarre sẵnsàng trởvềParis vàođầu tháng7đểbáo cáo tìnhhìnhhoàn thànhnhiệmvụ”.Ngàyhômsau,tôinhậnđượcđiệntrảlời,ngắngọnvàbấtngờ.Trongđiện,ôngLanielviết:“Tôingạcnhiênkhithấymớisaumộttháng,TổngtưlệnhđãnghĩđếnchuyệntrởvềParis.Tôichorằngtrongtìnhhìnhhiệnnay,vắngmặttạiĐôngDươnglàkhôngđúnglúc”(2).ChỉriêngtướngNavarrekhiđọcbứcđiệnnàyđãkhôngbậtcười.Ôngtựtaythảođiệntrảlời,nóirõlýdotạisaolạivềParis.Trongkhiđó,ôngLanielởPariscũngđãnghengườitiềnnhiệmNavarrelàSalanbáocáo.ÔnglạigửiđiệnbáotinchophépTổngtưlệnhNavarređượctrởvềParistrongvàingàytới.ChúngtôiởlạiParismộttháng.TiếptheoánhnắngmặttrờicủaSàiGòn,từngày4 tháng7năm1953khiđặtchântớisânbayOrly,chúngtôiđãnhìnthấyđámmâybuồntẻcủamùathu,dùđượcgọilàmộtmùađẹp.SovớimúigiờSàiGònthìchúngtôichậmmấtbốngiờnhưngcăncứvàolịchđóntiếptướngNavarrethìvẫncònsớmhơnmộtgiờ.Tôikhôngbiếtrõ,bốngiờquaởĐôngDươngđãxảyranhữngdiễnbiếngìảnhhưởngtớithờicuộc.TrướckhilênđườngđiĐôngDương,tướngNavarređãđượcThủtướnghồiđó làRéneMayerđảmbảo làkhôngbổnhiệmchứcCaouỷĐôngDươngtrướckhiTổngtưlệnhNavarretrìnhbàybảnkếhoạchchiếnlược.Tuyvậy,từtháng4đãbanhànhmộtnghịđịnhtổchứclạicơquanđạidiệncủaPháptạiĐôngDương,bằngcáchtáchcáccôngviệcchínhtrịvàhànhchínhcủaCao uỷ khỏi các nhiệm vụ chỉ huy quân sự do Tổng tư lệnh đảm nhiệm.Nhưngngaykhitớithịsáttìnhhìnhtạichỗ,tướngNavarrechorằngTổngtưlệnhĐôngDươngvẫnphải có thêmmột sốquyềnhànhchính trị.ÔngđãtrìnhbàyđiềunàytrongthưcánhângửicựuThủtướngRéneMayervàôngMayerđãhứasẽchuyểnýkiếnnàytớiThủtướngmới,đồngthờicũngnhấnmạnh,ônghoàntoàntánthànhquanđiểmcủatướngNavarre.ÔngJosephLanielngaykhinhậmchứcThủtướngđãnắmtrongtayBộCác

nướcliênkếtvàgửitớiTổngtưlệnhNavarremộtcơquanđạidiệncóthẩmquyềnkýcácgiấytờthuộcphạmvichứctráchcủaCaouỷ.11giờngày4 tháng7 tướngNavarre tớiOrly,mang theomộtbảnnghiêncứutheoyêucầucủachínhphủ.ĐâylàbảnnghiêncứumàtừTôngthốngCộnghoà,Thủtướngchínhphủ,ThốngchếTổngthanhtraquânđộiđếncácquanchứccấpthấp…,đềutuyênbốsẽdùnglàmcơsởđểthảoramộtđườnglốichínhtrịmộtđườnglốitiếnhànhchiếntranhvàmộtkếhoạchtácchiến.Ngồi trên xe từ sân bay Orly về nhà riêng tại phố Georges Ville, tướngNavarrenghequađài thu thanhđặt trongô tô, lờibình luậnnhậnxét, hếtchínhphủnàyđếnchínhphủkhácnhữngđườnglốichủtrươngvẫncứkhácnhau.Đếnbuổi trưa, tờbáonóicôngbốbản tuyênbốngày3 tháng7củachínhphủcôngnhận trao trảđộc lậpchocácnước liênkếtvàmờinhữngnướcnàykývớiPhápnhữngbảnhiệpđịnhsongphươngđểgianhậpkhốiLiênhiệpPháp.Ngaytrongngàyhômđó,NộicácchínhphủđãchỉđịnhôngDejean,đạisứPháptạiTokyolàmTổngcaouỷtoànĐôngDương.TôiđếnBộCácnướcliênkếtđặttrụsởlàmviệctạitoànhàsố78phốLilleđể thu lượmcác tin tứcvềĐôngDương, thấynhiềucơquan làmviệccòntrốngrỗng.ĐạitáBrebissonđượccửlàmngườiquảnlýtoànhànàychotôithoảimái chọnmột phòng làmviệcdành choTổng tư lệnhNavarre trongthờigianôngởPháp.VớigiờsautôimớithấyôngMarcJacquetvừađượcchỉ định làmQuốc vụ khanhphụ trách các nước liên kết tới.Ôngbáo tinmuốn giữ đại tá Brebisson làm việc tạiĐôngDương nhưngBrebisson từchối.TướngNavarre thảnnhiên trướcviệcôngDejeanđượcchỉđịnh làmTổngCao uỷ Đông Dương, trùm lên trên chức vụ Tổng tư lệnh quân đội toànĐông Dương của Navarre. Tướng Navarre không sợ ông Dejean. Bởi vì,ngàiđạisứvừađượccửlàmCaouỷDejeanxuấtthânchỉlàmộtnhânviênvănthưlưu trữ trongCụcTìnhbáoBộChiến tranh.Đâylàmộtviênchứcđượccấptrênrấttincậygiaochogiữchìakhoátủsắtđựngcáchồsơtuyệtmật.LàmộtcôngchứcdânsựlàmviệctrongBộChiếntranh,ôngDejeanđã

đượctậndụngtưcáchdânsựđểlàmđạisứPhápởBerlinhồi trướcchiếntranh,nhưngthựctếlàlàmcôngtáctìnhbáo.Nhiệmvụhồiđócủaônglàgửinhữngbứcđiệnngoạigiao,vớitưcáchlàcủađạisứPhápởĐứcvềBộNgoạigiaoPháp,đặtđịachỉởQuaidOrsayParis,nhưngthựcchấtlàgửivềchoCụcQuânbáoBộChiến tranhcủaPháp.Saukhi từĐức trởvềPháp,ôngDejeanđượclàmviệctrongVănphòngThủtướngPaulReynaud.Ônglàmộtngườisiêngnănglễphép,soạnthảocácvănbảnrấthoànhảo.Ông Paul Reynaud có nhiều án tướng tốt đẹp về nhân viên tận tụy trungthànhnênđãđềnghịôngDejeangiữchứcvụvàchiếmlĩnhtoàlâuđàicủaTổngCaouỷPhápởĐôngDương.TổngtưlệnhNavarrekhônglongạivềcánhânTổngCaouỷ,nhưnglongạivềchứcvụvàthẩmquyềncủacơquanTổngCaouỷPhápởĐôngDương,lúc này các chính quyền thân Pháp ởCampuchia, Lào,NamViệt nam đãthiếtlậpquanhệcấpđạisứvớiPháp.ĐạidiệnPhápởtừngnướcnàyđượcgọilàCaouỷ.NaylạicóthêmmộtTổngCaouỷtoànĐôngDương,đặttrụsởtạiPhủToànquyềncũ,tứclàdinhNorodomtạiSàiGòn,thựchiệntấtcảmọiuyquyềnvàthừahưởngtấtcảgiatàicủacácviênToànquyềncũ.Cầnphảinêu lênmột tấmgươngcủaAnhquốc.NgàiMalcolmMacDonald làTổngCaouỷ toànbộ cácnước trongkhốiThịnhvượngchungcủaAnhởkhuvựcĐôngNamÁ.Nhưngôngkhôngđặt trụsở làmviệcởSingaporengạilàmphiềncảChínhphủliênbangMalaixialẫnđạisứAnhquốc.ÔnglàmviệctạiBukitSerene,cáchthủphủSingaporekhoảngmườidặm,trongmộttoànhàtiệnnghivàkínđáo.ỞĐôngDươngPhủCaouỷPhápđãđặttrụsởtạiĐàLạt,buộcBảoĐạiphảichuyểnxuốngSàiGònsựviệcnàycóthểlàmchoQuốctrưởngBảoĐạibựctức.Bâygiờ,trụsởTổngCaouỷPháplạiđặttạidinhNorodomtứcPhủToànquyềncũ.CóthểcoiđólàbướcđầuđểlàmchochínhquyềnBảoĐạithamchiếncùngvớiPhápđượcchăng?Ngay trong cuộc họp đầu tiên giữa hai người với nhau tại trụ sởBộCácnướcliênkết,tướngNavarređãbộclộnhữngthắcmắcnàyvớiôngDejean.Saucuộcnóichuyện,tôithấytướngNavarrebướcrangoàiphòngkháchvẻ

mặtbuồnrầu.Tôihỏi lýdo, tướngNavarrechobiếtôngDejeanđãkhôngnghetheonhữngýkiếnđónggópcủatướngNavarre.Tháng7nàycũnglàkhoảngthờigiantôirấtbậnviệcvìphảiđithămnhiềunơi,nghethuyếttrình,thamgiacácbuổihọp,bànbạccôngviệcvàdựcácbữacơmgiaodịch.Tôichỉcóthểngồimộtmìnhtrongphònglàmviệcvàolúc bảy giờ sáng nhưng lúc đó cũng lại phải cập nhật tình hình diễn biếnhằngngày tạiĐôngDươngvàbuổi tối khuya lại phải giải thích tìnhhìnhtrướctấmbảnđồ.CòntướngNavarrethườngcómặtvàolúc8giờ,nghecácbáocáođọccácbứcđiệnĐến9giờôngmớithựcsựbắttayvàocôngviệcchính.Trong thời gian này, có hai sự kiện quan trọng.Đó là cuộc họp các thammưutrưởngngày6tháng7vàcuộchọpcủaHộiđồngQuốcphòngngày24tháng7.Ngoàinhữngcuộcgặp riêng rẽvớicácbộ trưởng,các thammưutrưởngvàTổng thanh traquânđội, chính tạihai cuộchọpquan trọngnàytướngNavarresẽphảithuyếtminhbảnkếhoạchchiếnlượcmangtênông.Nộidungbản“KếhoạchNavarre”nhưthếnào?BảnkếhoạchnàyđãđượcxâydựngtrêncơsởgiácthưmàtướngNavarređã đệ trình chính phủ, gồm bốn vấn đề: nhữngmục đích của cuộc chiếntranh,cáchtiếnhànhchiếntranh,kếhoạchtácchiến,nhữngphươngtiệncầnthiếtđểthựchiệnthắnglợikếhoạchchiếnlược.Ngay trong trangđầu tiên tướngNavarređãviết:“Nhữngđiều tôidựkiếnchỉ có thể thực hiện được trong chừngmức viện trợ củaTrungQuốc choViệtnamgiữởquimônhưhiệnnay.NếuviệntrợnàytăngồạtvànhấtlànếucómộtsựcanthiệptrụctiếpcủaTrungQuốcbằngnhữnglựclượnglụcquânvàkhôngquânthìtoànbộbảnkếhoạchchiếnlượcnàyphảilàmlại”.TrungQuốcbắtđầuviện trợchoViệtnam từnăm1950.Vào thờikỳbấygiờ, sựviện trợnày làmột thực tếđặtdiềukiệnchoviệcgiảiquyếtchiếntranhĐôngDương.SosánhtìnhhìnhbánđảoTriềuTiênvớibánđảoĐôngDươnghồiđó, ta thấy tướngMỹMacArthurđãbịđánhbại trên sôngÁpLụcbởicácđơnvịChínguyệnquânTrungQuốc;cácbinhđoànLepagevà

ChartroncủaPhápbịđánhtanởgiữaCaoBằngvàLạngSơnbởicácđơnvịViệtMinhđượcTrungQuốcgiúpđỡhuấnluyệnvàtrangbịvũkhí.Haisựkiệnnàycònnónghổitrongkýứcmọingười.NếukhôngcósựcanthiệpcủaTrungQuốc,cuộcchiếntranhĐôngDươngsẽlàmộtcuộcthửsứccóthểtìmlốithoátbằngmộtgiảipháptayđôigiữaPhápvớiViệtnam.NhưngnếuTrungQuốccanthiệp,sựviệntrợcủaTrungQuốcchoViệtnamkhôngphảichỉlàvấnđềthayđổitươngquanlựclượnggiữahaibênthamchiếnlàPhápvàViệtnammàcònnângvấnđề lên tầmquốctế.Saugiaiđoạnmởđầuđó,haiphầnđầucủakếhoạchNavarređềcậpnhữngvấn đề chính trị: định nghĩamục đích chiến tranh và đường lối tiến hànhchiếntranh.Đólàhaivấnđềhoàntoànthuộcvềchínhphủ.Vaitròcủagiớiquânsựchỉlàthựchiệnkếhoạchtácchiếntheonhữnghuấnthịcủachínhphủ.Từhồichiếntranhthếgiớithứnhất.TổngthốngPhápClemenceauđãtừng tuyênbốcó tínhchất châmngôn: “Chiến tranh là chuyện rấtnghiêmtrọng tớimứckhông thểgiaophóchogiớiquânsự”.Vậymà,chomãi tớinay,vẫnchưacómộtnhàchínhtrịcótráchnhiệmnàocủaPhápđịnhnghĩanhữngmụcđíchcuộcchiếntranhcủaPhápởĐôngDươnglàgì,khôngmộtthànhviênchínhphủnàođưaranhữngchỉthịđúngđắnđểtiếnhànhchiếntranh,buộc tướngNavarrephảiđưara trướcnhữngkiếnnghịxâydựngkếhoạch tác chiến.Ông đã giải thích những kiến nghị này, và để cho chínhquyềnquyếtđịnh.Đốivớichínhphủ,ápdụng“kếhoạchNavarre”cónghĩalàchọnlọc,banbố,cụthểhoábằngcácđạoluật,cácchỉthịcácmệnhlệnh.Tôikhôngtìmthấycảtrongtrínhớlẫntrongcáctàiliệu,mộtdấutíchnàochứngtỏChínhphủPháp lúc đó đã làm như vậy. Những người cầm quyền không có lỗi, màchínhlàdoquichếlàmviệchồiđóđãtỏrakhôngcókhảnăng.Về “những mục đích của cuộc chiến tranh”, tướng Navarre kiến nghị bađiểm,gắnliềnvớinhữngcáchthứctiếnhànhchiếntranh.MộtlàgiữcácnướcliênkếttrongkhuônkhổkhốiLiênhiệpPháp.Mụcđích

thành lậpkhốiLiênhiệpPhápđãđượcấnđịnh trongcáchiệpđịnhkýkếtgiữaPhápvớitừngnướcliênkếtnăm1949,nhưngtheotướngNavarre“chỉcóthểthựchiệnđượcbằngmộtchiếnthắngquânsự,hoặcítnhấtcũngbằngnhữngthắnglợiđủmứctạođiềukiệnthuậnlợichoPháptrongnhữngcuộcthươnglượngcókhảnăngđượctiếnhànhgiữaPhápvớiViệtMinh.HailàlặplạitưtưởngcủatướngDeLattređãlàmhàilòngMỹ:“XâydụngĐôngDươngthànhmộtconđậpchắnlớpsóngcủachủnghĩacộngsảnquốctế”.TướngNavarreviết:“Trongtrườnghợpnày,phảithụchiệpcàngnhanhcàngtốtviệc thayquânđộiPháptạiĐôngDươngbằngquânđộicácnướcliênkết,traotrảcácnướcnàynềnđộclậphoàntoànkhônghạnchế,vàthúcđẩyhọthamgiavàocuộcđấutranhchung,cùngvớicácnướccóliênquannhưMỹ,Anh,Australia…”Balà,rúttoànbộcáclựclượngviễnchinhPhápởĐôngDươngvềnướcmộtcách đơn giản và thuần túy. TướngNavarre viết: “Đây làmột hành độngquânsựkhókhănnếukhôngđượcđảmbảobằngcácthoảthuậnthoảđángvớiViệtMinh”.KếhoạchhànhđộngnàycủatướngNavarrexuấtpháttừýtưởngđầutiên,vàphùhợpvớinhữnglờicăndặnrấtchungchungmàôngRéneMayerhồiđanggiữchứcThủtướngđãnóivớitướngNavarrekhicửtướngNavarređiĐôngDương:“TướngquânphảiđitớichỗtạorađượctìnhhuốngđểchúngtacóthểthươnglượngvớiViệtMinhtrongnhữngđiềukiệntốt,thuậnlợichochúngta”.TướngNavarređãnêulênnhữngnétlớnvềcáchoạtđộngquânsự,vàkhôngđivàochitiết.Tứclà,tronggiaiđoạnđầutiêntiếnhànhvàoThu-Đông1953-1954,TổngtưlệnhdựđịnhxâydựngmộtlựclượngchủlựctácchiếngồmnhữngđơnvịlớncókhảnăngđốichọivớicácsưđoànViệtMinh,vàphát triểncácđộiquâncủacácnướcliênkếtsẽthaythếquânđộiPháptạiĐôngDương.Ôngchorằngđếnnămsautức1954-1955sẽcóthểtiếncôngViệtMinh,đểchứngminhchoViệtMinhbiết,Phápcó thừakhảnănggiảiquyếtvấnđềbằngquânsự,nhằmbuộcViệtMinhngồivàobànthươnglượng.

Phần bốn, cuối cùng là xin tăng cường các phương tiện để thực hiện kếhoạchchiếnlược.Đólàbảnhoáđơn.Trongbảnkếhoạchchiến lược rấtđạicươngnày,dĩnhiên tướngNavarrechưamộtlầnđềcậptớiĐiệnBiênPhủ.MặcdùđãdựkiếntừlâunhưngkếhoạchđánhchiếmĐiệnBiênPhủnhư thếnàovẫnchưa từngđượcnghiêncứu.Cólẽ,tướngNavarređãtựmìnhquyếtđịnhchiếmlĩnhthunglũngnàynhưngchưanóiramộtlờinàocả.Kinhnghiệmnhiềunămlàmcôngtáctìnhbáo của ông đã dạy ông là, ngay trong các cơ quan cấp chính phủ cũngkhông thểbảovệđượcbímật.Thốngchế Juin trong thưngày29 tháng9năm1953gửitướngNavarrecũngđãviết:“Chúýgiữbímạtcáchoạtđộngquânsự.Đừngtiếtlộquánhiềuvớibấtcửai”.QuanhữngbáochímàtướngNavarrengàynàocũngđọc,ôngcàngthấyphảigiữbímật.Chínhvìhailẽđó,địadanhĐiệnBiênPhủđãkhôngmột lầnđượcnóiđến trongcácbảntrìnhbàymiệngcũngnhưtrongvănbảncủatướngNavarre.Ngày6tháng7,trongcuộchọpcácthammưutrưởngbaquânchủnggồmcótướng Blanc thuộc lục quân, tướng Fay thuộc không quân, đô đốcNomythuộchảiquân,đặtdưới sựchủ toạcủaThốngchế Juin,đãđượcbiếtđếnbảnkếhoạchchiếnlượcmangtênNavarre.MỗingườidựhọpđềucómộtbảnsaogiácthưcủaNavarregửichínhphủ,đượcnghechínhTổngtưlệnhNavarre trình bày và được đặt nhiều câu hỏi. Trong bản báo cáo ngày 8tháng 7 đệ trìnhBộ trưởng các nước liên kết, thư ký cuộc họp viết: “Hộiđồngcácthammưutrưởngchorằng,trongcácgiảiphápdotướngNavarretrìnhbàytạicuộchọpngày6tháng7,thìviệctraođộclậphoàntoànchocácnướcliênkếttrongkhuônkhổkhốiLiênhiệpPháplàgiảiphápduynhấtcầnthụchiện”.Đưaranhậnđịnhnày,cácchuyênviênquânsựđãtínhđếnkhảnăngđangmongđợivàcóthểđượclàsựgiúpđỡnghiêmchỉnhcủacácnướchênkết“trongkhuônkhổcuộcđấutranhchungchốngsựbànhtrướngcủachủnghĩacộngsản”.Các thammưu trưởngcũngnhất trí tán thànhnhữngbiệnphápchínhtrịdotướngNavarređềxuất,coiđólàtạođiềukiệnchoviệcthựchiện

kếhoạchquânsự.Tuynhiên,Hộiđồngcácthammưutrưởngcũngchobiết,họđãkhôngthảoluậnđềnghịtăngviệncủatướngNavarreghiởphần4bảnkếhoạch,vớilýdokhôngcó thờigiannghiêncứu. (Trongđềnghịnày, tướngNavarreyêucầulụcquâncungcấpthêm12tiểuđoànbộbinh,mộtcụmpháobinhcóthểchuyểnvậnbằngmáybayđổbộđườngkhông,mộttiểuđoàncôngbinh,vàbảytrămbốnmươibasĩquan,haingànnămtrămmườibahạsĩquanđểbổsungchocácđơnvịhiệnđangthiếuchỉhuy;yêucầukhôngquâncungcấpthêmhaitrămmáybayvậntảiC47,haimươimáybaynémbomB26;yêucầuhảiquâncungcấpthêmmộttàusânbay,mộtthôngbáohạmhoặcmộttàukhutrụccótrangbịpháo138mm,haitàuđổbộ,mộttàuvậntải).Nhữngyêucầunàynằmtrongphần4,kếtthúcbảnkếhoạchchiếnlược.Ngày 17 tháng 7, ý kiến các tướng lĩnh tham mưu được chuyển lên Bộtrưởng.Trongbáocáogửicấptrên,họthừanhậnviệcyêucầutăngviệnlàđúngđắn,cónghiêncứukỹvàmongmỏinhữngphương tiệnnàysẽđượcđưasangĐôngDươngtrướcngày1tháng10,tứclàtrướcthờihạnmàtướngNavarreyêucầuhaitháng.Riêngvớilụcquân,việcthoảmãnyêucầuvềnhânsựcủatướngNavarrecóthểdẫnđếnnhiềutácđộngvìsốsĩquanvàhạsĩquancầnđưasangĐôngDươngquáđông“cóthểphảiđộngviênmộtphần,hoặcphảihuyđộnglựclượngtrùbị”nếucònmuốnduytrìnhững“nguồnlựcđãđượcấnđịnhvìlợiíchcủaphươngTây”nghĩalàcònphảiđóngquânởĐức.Khôngquâncũngngánngẩm.Vớiđềnghị liênquanđếnmáybayvận tảiDakotaC47,sốphicôngcóthểđưasangViệtnamđược,nhưngcònsốmáybaythìphảichờxinMỹ.VềsốmáybaynémbomloạinhẹB26,cóthểđưasangđủhaimươichiếcnhưngthiếuthợmáy.Hảiquâncóthểđápứngđượcyêucầusaukhiđiềuchỉnh.Nhìnchung,ýkiếnnàycó thểđápứngnhữngyêucầucủa tướngNavarre.Mọiviệcchỉcònchờsựquyếtđịnhcủachínhphủ.Ngày24 tháng7,Tổng thốngCộnghoàPháp triệu tập cuộchọpcủaHộiđồngQuốcphòngtạiđiệnElysée.

TôicắpcặpđitheotướngNavarre.TổngthốngAuriollàngườirấtchútrọngđếnvấnđềbảovệbímật,dặnmọingườikhôngđượcghichépvàlệnhchotôirờikhỏiphònghọptrướckhitướngNavarrebắtđầubáocáo.DùsaotôicũngđượcđọcbảntườngtrìnhcủatướngNavarre,đượcxemcảnhữngdòngchữôngđãghithêmbằngbútchìbênlềbảnbáocáovàchínhtôiđãđượcđánhmáybảnbáocáonàyđểđưachoôngMons, thưký thường trựcHộiđồngQuốcphòngmộtbản.Tuytôikhôngđượcdựhọpnhưngsauđóđãđượcnghethuậtlại.KhiđềcậpvấnđềLào, tướngNavarrechorằngnếuLàobị tiếncông thìđó làvấnđềđauđầunhất.Theotướngquân,BắcLàolànơiđặtkinhđô,chỉcóýnghĩachínhtrị,khôngcólợiíchgìvềquânsự.Ôngđềnghịchínhphủquyếtđịnhmột giải pháp hai điểm:Thứ nhất là gây sức ép ngoại giao đểViệtMinhkhôngtiếncôngBắcLào; thứhai là,nếuViệtMinhtiếnđánhBắcLàothìchophépôngkhôngdấnthânvàoviệcbảovệkhuvựcnàyđểkhỏibịmấtquyềnchủđộng,ảnhhưởngđếncáchoạtđộngquânsựdụđịnhtiếnhànhvàotháng10sắptới.BộtrưởngNgoạigiaoBidaultlàngườiphảnứngrấtmạnh,đòi“khôngđượcbảovệLào”vìnướcnàylà“nướcđầutiênvàduynhất”ngày3tháng7năm1953đãtuyênbốnhậnlờimờigianhậpkhốiLiênhiệpPhápvàmộttrongnhữngđặcđiểmcủakhốinàylà“phòngthủchung”.BộtrưởngQuốcphòngPlevenítgaygắthơnnhưngcũngítrõràng,dứtkhoát,nóichínhphủkhôngthểbanbốnhữngchỉthịnhưvậynếukhôngtựlàmmấtuytíncủamình.Tuynhiên, ông cũng thừa nhận việc bảo vệLào đòi hỏi có nhiều phương tiệnquânsựrấtquantrọngmànhưtướngNavarrenhậnxét,Làochỉlàmộtmụctiêurấtítgiátrịchiếnlược.CònôngPierredeChevigné,Quốcvụkhanhphụtráchquốcphòngthì tuyênbốlà“khôngthểhứahẹnđảmbảođiềugìcả”.Ông “đang nghiên cứu các đề nghị” để rồi “xem xét sẽ đáp ứng như thếnào”.Cuốicùng,TổngthốngCộnghoàPhápkếtthúccuộchọpbằngmấycâunóivớitướngNavarre.

-CácthànhviênHộiđồngQuốcphòngcámơntướngquânvềkếtquảđạtđược.Ngaybâygiờ,tướngquâncóthểquaytrởlạiSàiGòn.Chínhphủsẽbáochotướngquânbiếtquyếtđịnhcủachínhphủsau.TướngNavarređãmang theomộtcảm tưởngkháhài lòngvềnhữngcuộcnóichuyệnởParis.Việcthảoluậnvềtăngviệnđôikhimangdángdấpcủanhữngcuộcmặccảbủnxỉnkhiếntướngquânđãphảixemxétlạinhữngconsốđềnghịvàrútbớtnhữngkhoảnchichoviệcbổsungcánbộkhung.Nhưngmặtkhác,cácbanthammưucủabaquânchủngđềubiểuthịnhiệttìnhủnghộ.NgoạitrưởngBidaultvừatừMỹtrởvềcóvẻnhưđãđạtđượckếtquảnhiềuhơnlànhữnglờituyênbốhữunghị.ThủtướngEdgareFaurecũngkhôngcónhững ý kiến bác bỏ nữa.Mỹ sẽ trả tiền. Kế hoạch chiến lượcmang tênNavarre đã có những cổ phần.Địa danhLạng Sơn từng hai lần để lại kỷniệmcayđắngtronglịchsửthuộcđịacủaPhápthìtrậntậpkíchdùvừaquađượccoinhưmộtthắnglợi,đượcinđậmtrênđầutrangbáo.Mọingườiđãnghĩđếnchuyệnnghỉhè.TướngNavarrenóivớitôi:-Chúngtađivềthôi!Tôihiểutướngquânnóicâuđónhưmọingườiđềunóisaumộtchuyếnđivấtvả: “Chúng tavềnhàđi thôi”.Cónghĩa là,không lúcnào tướngquânkhôngnghĩđếnnhữngconngườiđangchiếnđấuởmộtnơicáchxanhữngphònglàmviệctrảithảmtạiParistới12.000kilômét.NgayhômchúngtôivừaquaylạiSàiGòn,mộtcơndôngậpxuốngvàolúc7giờ tối.Nướcmưa trút xuống thành phố gây úng ngập các khu phố thấp,cốngrãnh…Đến11giờđêm,tôiđộimưachạyđếnnhàDiệu,ngườibạncũcủatôi.Phốxávắngngắt.Nướcmưatừnhữngcâycaotrútxuốngthấmquabộquầnáovải thôquyệnvàomồhôi, làmda thịt tôidínhchặtvàoquânáo.ĐêmSàiGònvangrộntiếngễnhươngkêu.Nhàhiềntriếtvẫncònthức,đangnằmmộtmìnhbênkhayđèn.Anhđưacho

tôimộtmảnhvảimàusắcrựcrỡđểquấnngangngườinhưchiếcxarôngcủangườiCampuchia,thaybộquầnáoướtsũng.Saukhiđãthayxongquầnáo,tôinằmdàitrênphảngỗbêncạnhanh.Giữahaichúngtôilàmộtquyểnsáchmởto,anhđangđọcdởdanglúctôiđến.Đólàtậphaicuốn“LịchsửCáchmạngPháp1789”củanhàxuấtbảnMichelet,bìabọcdamàuxanh lácâychữmạvàng.Cuốitrang390,Diệughihàngchữ:“Khómàthốngkêđượchếtnhữngnhàchínhtrịđãquađờivìquásaysưalýluận,cứtưởngrằnglýthuyếtcóthểdẫndắtđượcthếgiớiđitheo”.MãitớiquákhuyaDiệuvẫncònnóivớitôivềchủnghĩaMácbiệnchứng.Chúthích:

(1)TướngNavarređãmộtthờigianlàmCụctrưởngtìnhbáoquânsự.(2)JosephLaniellàThủtướngchínhphủmớithànhlập,khôngbiếthoặcđãquênlàcựuThủtướngRéneMayercùngvớiTổngthốngđãtraonhiệmvụchoNavane“thờihạnlàmộttháng”đểkhảosáttìnhhìnhĐôngDươngrồivềParisbáocáo.

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương3ViệtMinhchuẩnbịtiếncông

Tháng8vàtháng9,mưarơitrêntoàncõiĐôngDương,chỉtrừcódảiđấtdàivà hẹp vùng bờ biểnmiềnTrung, nằmở phíaĐông dãyTrườngSơn chechắnchoHuếvàĐàNẵngtrướcnhữngđợtgiómùa.Mưarơihànggiờcókhisuốtcảngày.Nướcmưatrànngậpruộngđồngrừngnúi,biếnnhữnglớpbụithànhbùnsâulàmnhữngconđườngmòntrởthànhdốctrượtpatanh.Cảmộtthếgiớicávàếchtrànlênmặtđất.Nhữngconrùatotướngcổdàivàmềmoặtvớicáiđầugiốngnhưmỏvẹtthòrakhỏimai,cốbòlênmặtđườngvàmặtđểnhưnglạibị trượtxuống.Nhữngvếtnấmmốchuyhoại sợivải, thấmvàodangười,thànhnhữngnốtđỏdễngứagiốngnhưrômsảyvànốtđậumùa.Chiến tranh như đang ngủ li bì. Nhưng nó vẫn sống, vẫn đang thở phậpphồngvẫncómặtởkhắpmọinơi.Bởivìhaithángmùamưalàmùachuẩnbịchonhữngchiếndịch lớn,khôngcản trở“cuộcchiến tranhnhỏ”.Trongkhinhững trậnmưa ràogiảmdần thì cơnsốt chiến trậncủaconngười lạitănglên,BộTổngchỉhuyởcảhaiphíađềuchuẩnbịhoạtđộng.Cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc đang bước vào giai đoạn cuối cùng.TướngGiápđãvàsẽcòngiữquyềnchủđộngchiếndịch.Tươngquan lựclượngcơđộnghaibênvàchiến thuậtmà tướngGiápsẽápdụngđảmbaochoôngchiến thắng.Ôngcòncó thuận lợiởchỗcóquyềnchọnđịađiểmtiến công theoýmuốncủamình.Ôngcũngđangnghiên cứukếhoạchvàchuẩnbịlựclượng.TạivùngtrúquânẩnkínởmiềnTrungduBắckỳ,cácsưđoànViệtMinhphấnkhởi trướcnhững thắng lợivừaqua,đangrasức tập

luyệnchonhữngtrậnchiếnđấumới.TướngHenriNavarrequay trở lạiSàiGònvàocuối tháng7.Ông lạiđắmchìm trong thực tế hối hả của cuộc chiến tranh, bù đầu đọc các bức điện,trong khi tại các cơ quan cấp Bộ bên Pháp vẫn đang nghiên cứu bản kếhoạchchiếnlượcdàihạncủatướngNavarretrongkhôngkhíônhoà.Tướngquânchỉcósáumươingàychuẩnbịđểđốiphóvới tám tháng tiếncông củaViệtMinh. Chắc chắn đối phương sẽ tiến đánh bằng sứcmạnhchưatừngthấykểtừngàybùngnổcuộcchiếntranhPháp-Việt.Trướchết,TổngtưlệnhNavarrephảitậptrungquân,tổchứclạilựclượngdự bị để đối phó với tất cả các mặt trận trên một chiến trường rộng tới750.000kilômétvuông.Vớitínhnăngnổvàtácphongtỉmỉđôikhilàmđiênđầunhữngngườigiúpviệc,tướngNavarrequyếtđịnhxâydựngcáctiểuđoànchủlựccơđộngbằngcáchrúttỉatừngtrungđộiđangbịdínhchặtvàohàngngànđồnbốtnhỏlẻđược phản ánh trên tấm bản đồĐôngDương bằng hàng ngàn nhữngmũiđinhđánhdấunhiềumàusắc.Nhữngtiểuđoàncơđộngđượcxâydựngtừnhữngbinhlínhrútkhỏinhữngruộngnướckhiđượctổchức,tăngcườngvàhuấnluyệnsẽtrởthànhnhữngbinhđoàncơđộng,rồitrongvòngmộtnămsẽlànhữngsưđoànhoànchỉnhcókhảnăngđốichọivớicácsưđoànchủlựccủatướngGiáp.Tạinhữngvùngổnđịnhnhất,tứclànhữngnơimàđồnbốtchỉlàmnhiệmvụbìnhđịnhkhicầnthiết,quânđộiBảoĐạisẽthaychânquânPháp.Vớiđộiquânthaythếnàycũngphảitổchứctrangbịhuấnluyện,bốtrícánbộvựcnólên.Đồngthời,tướngNavarrecũngchỉthịtiếnhành,vàkiểmsoátviệctiếnhànhcáchoạtđộngởkhắpmọinơicóthểhoạtđộngkhithấycầnthiết.Tướngquândự tínhđếnmùakhôsẽ tiếnhànhcáchoạtđộng lớnởTrungKỳ,ởThượngLào,LuangPrabang,CánhđồngChummặcdùmưanhưngvẫncó thểcải thiệnđượccácvị trí củaPháp.CònởBắckỳ thìphải luônluônchốnglạisựthâmnhậpcủaViệtMinhđanglàmchovùngđồngbằng

trởnênmộtruỗng.Từnggiờ,từnggiờ,tướngNavarrechămchúđọccácbảntintứctìnhbáocủaBan2(1)vàcácbảndịchnhữngtintứcnghelénđượctừcácđàiđịch.Ôngtheodõicẩnthậnsựchuẩnbịvànhữngýđịnhcủađốiphương,vớihyvọngcóthểcảnpháhoặcngănchặnbằngcáchoạtđộngphòngngừa.Tướngquâncảm thấykhôngđượcđểmấtmộtphútnào.Ngay từngày24tháng7khimới tancuộchọpcủaHộiđồngQuốcphòng,vừarakhỏiđiệnElysée,tướngNavarređãđiệnchođôđốcAbogneauphải“kýngayhuấnthịchuẩnbịchochiếndịchmùamưa”,đểlệnhchocấpdướithihành.BảnhuấnthịnàytướngNavarređãsoạnthảotừtháng6ởSàiGònvàxemlạikhivềParis.Nhìnchung,đólàbảnhuấnthịđềphòngđịchtiếncông.HãycònquásớmđểcóthểbiếtđượckếhoạchtiếncôngcủaBộTổngchỉhuyquânđộiViệtMinhnhữngchúngtôicũngđãcóthểướctínhđượclựclượngvàdựkiếnkhảnănghoạtđộngcủahọ.Cóbanguycơrõrệt:Mộtlà,ngaykhimởmàn chiến dịch, tướngGiáp có thể tập trung tiến đánhvùngđồngbằngBắckỳ.Hai là cùng trong lúc tiếnđánhđồngbằng, có thểmởthêmmộtmũitiếncôngphốihợpđánhvàomiềnTrungĐôngDương,cắtđứtĐôngDươnglàmhaiởchiếntrườngđánhthôngtừVinhsangThàKhẹt.Balà,cuốicùngcóthểmởmộtmũi tiếncôngnữađánhlênThượngLàotheonhữngconđườngmònđãsửdụngđểhànhquânnămtrước.Cùng trong lúcđặt ranhữnggiả thiết chínhvàphụnhư trên,bảnhuấn thịcũngnghiêncứucácbiệnphápđềphòngnhằmcảntrởnhữngmũitiếncôngcủaViệtMinh,hoặcít,hoặcnhiều.ĐâymớilàlúctướngNavarreliênhệtớiĐiệnBiênPhủlầnđầutiên.NhằmcảnphásựuyhiếpcủaViệtMinhđốivớiThượngLàovàLuangPrabang(màtrongbảntườngtrìnhgửichínhphủôngđãnhấnmạnhkinhđôLàolàmụctiêu“chánnhất”nhưngvẫncầnphảiđượcbảovệ) tướngNavarrechỉ thịchocácTưlệnhBắckỳvàLàophảinghiêncứuphốihợptiếnhànhmọihoạtđộngđềphòng,bằngcáchbấtngờchiếmlĩnhĐiệnBiênPhủbiếnthunglũngnàythànhmộtcăncứlục-khôngquân.Trongmộtcuộchọpngày31tháng7năm1953,tướngCognylàTưlệnhBắc

kỳphátbiểuýkiếncủamình trướcđôngđủmọingười.Trêncươngvị tưlệnhBắckỳ, tướngCognykhôngchịu tráchnhiệmbảovệLuangPrabang.TheoquanđiểmcủaôngviệcchiếmđóngĐiệnBiênPhủlàmộtthunglũnglớn nhấtmiền TâyBắcmới thật sự đáng quan tâm, vì cóĐiệnBiên Phủtrongtaysẽnắmđượcnhiềulợithếmàôngđãnhiềulầnđánhgiá.TrướchếtlàvìlợiíchchínhtrịcủaxứThái,việcchiếmđóngĐiệnBiênPhủcóthểtạoláchắnđểbảovệLaiChâuvàcũngcóthểtiếpnhậnLaiChâukhicầnrútbỏđịađiểmtrốngtrảivàbiệtlậpởtậnđầucùngthượngnguồnsôngĐà.ĐiệnBiênPhủcũnglàđiểmcóthểđónnhậnlựclượngtừNàSảnrútvề,vìtừlâumọingườiđãtínhđếnviệcrútbỏcáiđồncanhvôíchnàynhưngchưacódịpvàđiềukiệnthựchiện.TướngCognycũngđãnghiêncứuvànhậnđịnhviệcchiếmđóngĐiệnBiênPhủsẽ làmộthànhđộng tiếp theoviệc rútbỏNàSản.NhữngđơnvịcuốicùngởNàSảnkhông rút đượcbằngmáybay sẽ đi theo đườngbộ rút vềthung lũngĐiệnBiênPhủ.TướngCognycònpháchoạgiaiđoạncuốicủacuộchànhquânrútkhỏiNàSảnbằngmộtchuỗihoạtđộngliêntiếpvàtậptrung.Cánhquânchínhcó thểxuấtphát từLaiChâu theoconđườngmònPavie, trong khi lính dù được thả xuống các điểm vành đai như MườngPhăng,TuầnGiáo,BảnCangđểyểmtrợ.Giaiđoạncuốicùng là“tổchứcphòngngự”cứđiểmĐiệnBiênPhủtrêncơsởxâydựngnhữngcứđiểm,mỗicứđiểmdomột tiểuđoànquân trấngiữ, cóhệ thống lưới lửađankếtvớinhau,khôngchođịchtiếnđếngầnsânbay,liềnsauđóxâydựngthêmcáccứđiểmphòngngựtrêncácmỏmđồiphíaĐôngcótrậnđịapháo,cối.Đâylàýtưởngnảymầmchocácdựántrongtươnglai.CognykếtluậntrongbantườngtrìnhgửiTổngtưlệnhNavarre:“TôiđềnghịngàicholệnhrútbỏngayNàSản.Chỉcóbiệnphápduynhất làrútbỏNàSảnmớichochúngtacóđượcsốquâncầnthiếtđểchiếmđóngĐiệnBiênPhủ”.VấnđềkhẩncấplúcnàylàrútbỏtậpđoàncứđiểmNàSảnđãđượcnghiêncứu từ thời tướngSalan.NgaykhivừanhậmchứcTư lệnhBắckỳ, tướng

Cognycũngđãđềnghị.Nhưnghồiđó,nhiềungườicònlongạixảyrarủirokhi rút quân nên đã phản bác.Đến đầu tháng 7 năm 1953, theo lệnh củatướngNavarredựánnàymớilạiđượcnghiêncứutrởlại.Naychỉcònchờmộtquyếtđịnhdứtkhoát.Ngaytừbuổibìnhminhsángthứhai,ngày3tháng8,tướngNavarređãrờiSàiGòn, thoátkhỏinhữngbữa tiệc tùngchiêuđãihộihèchàomừngngàiTổngCaouỷmớiđến.Cuốibuổisáng,chúng tôiđãbay tớiHàNội,ngaytrướccơndôngvàobuổitrưa.TướngCognycómặtngaytạichâncầuthangmáybay.Cuộcđóntiếprấtnồngnhiệtnhưtấmthảmđỏtrảidướichân.TừsauchiếncôngnhảydùđánhúpcáckhotàngcủaViệtMinhởLạngSơnđếnnayhaingườimớilạigặpnhau.Báochívàdưluậnđangcangợiê-kípmới,cóvẻnhưđangdẫndắtđộiquânviễnchinhPháprakhỏisựđờđẫn trướckia,vànayđãcóthểtiếncôngmỗilầnđốiphươngsơhở.Đólàđiềudễhiểu,kếhoạchNavarređãđượcParis tiếpnhận,và thánglợicủaCognyởLạngSơncũngđangđượcbiếtđến.Haingười cùngcangợi lẫnnhaunhưngchưanhiệt liệt lắm.Phải chờđếnngày kia, khi tướng Cogny được Tổng tư lệnh Navarre gắn Huy chươngChiếncôngtrướclễduyệtbinhcáctiểuđoàndùđãđánhúpLạngSơnlúcđóhaingườimớiômhônnhauđúngnghithức.TướngNavarređếnHàNộiđểtổchứcviệcrútquânkhỏiNàSản.Suốt buổi chiềuhai vị tướng cùngngồi làmviệcvới ban thammưu trongthànhHàNội,mộtdoanhtrạixâydựngtừlâutốitămvàẩmthấp.Chomãiđếnđêmkhuya,mớicóquyếtđịnhdứtkhoátgiữanhữngcơnmưanhưtrútnước.ĐộiquânđóngtạiNàSảnsẽditảnvềHàNộibằngmáybay.Nhưvậy là lúcnàychưachiếmđóngĐiệnBiênPhủnhư tướngCognyđềnghị.Tiếuđoànbộbinhsố3gồmtoànlínhTháilàđơnvịcuốicùngbảovệsânbayNàSảnkhôngthểđưalênmáybayđượcsẽrútvàorừng,gianhậpcácđộibiệtkíchhoặcsẽ…biếnmất?Thờigianditảnđượcquyếtđịnhsaukhibộphậntheodõitìnhhìnhthờitiếtbáocáothờiđiểmthuậnlợinhất,nhưcácthầybóithờixưathườngđoánngàylànhthángtốtchocácvịtướngxuất

quânđiđánhtrận.Buổitối,tướngNavarredựcơmdoThủhiếnTrímờirồirútvềbiệtthựdànhriêngchoông,lúcnàytâmtríôngmớiđượcnghỉngơi.ÔngđãquyếtđịnhrútbỏNàSản,đồngthờicũngđãrútbỏsựhoàinghikhỏiđầuócvàsựlongạikhỏitráitim.Tấtcảýchívàkhảnăngcủaôngtronglúcnàytậptrungvàoviệcđiềuhànhcuộcdi tản.Ôngđãngủđượcmộtgiấcthanhthản.TámgiờsánghômsautướngCognyđếngặp,đểdẫnôngđi thịsátchuỗiđồnbốt trênđườngPhủLý,bảovệvùngđồngbằngởmặtphíaTây.Haivịtướngcùngngồimộtxe.Ngaylậptức,tướngCognylạinghĩđếnNàSản.Ôngđanglongại.Ôngnhớđếnnhữngrủiromàcácsĩquanthammưu,căncứvàonhữngyếutốkhôngthuậnlợiđãtrìnhbàytrongnhữngláphiếuthămdòýkiến.Nhìn thấyvẻđămchiêu, lo lắngcủaCogny,Tổngtư lệnhNavarrengạcnhiênvà rồi cũngbối rối theo.ÔnghỏiCogny, liệucóxuấthiệnnhữngyếu tổmớinàodẫnđếnviệchoãn rútbỏNàSảnvàomộtdịpkháckhông?Không!CognyvẫnluônluônmuốnrútbỏNàSản,nhưngmà…SựquanhcotếnhịcủaCognyvềvấnđềNàSảnôngđãtựviếtratrongthưđềngày2tháng7gửiNavarre.Cóthểnói,đâylàmộttácphẩmtinhvicónhữngđoạnnổibậtđánglưutrữ làmhồsơtài liệuvề tínhcáchconngườiông.Cognyviết:Trongkhi thôngbáo vớiĐại tướngvề những thuận lợi trong việc chuyểnquântừNàSảnvềĐiệnBiênPhủ,tôivẫnlưuýngàilàcuộchànhquânditảnnày,ngượclạicũngcónhữngkhókhănnguyhiểmNếutôinghiêngvềgiảiphápchờđợithờicơ,đólàvìtôinghĩrằng,tựđivàocanhbạc,chuốclấynhữngrủirokhôngtránhkhỏi.Mãibatuầnsauđó,saukhiđãcânnhắcrấtlâunhữngmaymắncóthể,tôimớiđiđếnchỗquyếtđịnhđềnghịngàicholệnhditản.TướngBodetsẽnóivớingàilàchínhôngđãthấytôinghiêncứukỹvấnđềvàtôiđãbiểulộniềmvuirấtcaokhiôngchotôibiết,ngàimuônxemxétlại.Tôicũngđãđoánđượcsựngạcnhiêncủangàikhikhông thấy tôinêu lên

điểmcuốicùngtrongbảnnghiêncứucủatôiđệtrìnhngài.Đólàmộtthiếusót chắc chắn chưa được bổ khuyết, nhưng phù hợp với ýmuốn của tôi,muốnđượcthểhiệntấtcảtráchnhiệmcủatôitruởcngài,phầnnữatôicũngđượcyêntâmvìđãkhônglàmphiềnngài”.Phảichăng,đâychỉlànhữngdodự,ngầnngạichínhđángmàbấtcứngườinàocótinhthầntráchnhiệmcaocũngsuynghĩ trướckhihoạtđộng?ĐiềurấtrõlàtướngCognylàngườicótríthôngminhsâusắc.Ôngcónhữngphântíchmạnhmẽ, rõ ràng, kiên quyết, nhưng lại dao động lắc lư sau khi cóquyết định. Phải chăng đó là sự yếu đuối trong tính cách của ông. Trongphầnlớncuộcđờihoạtđộngcủamình,tướngCognytoànlàmviệctrongvănphòngBộ hoặc các cơ quan khác.Ông đã quá quen thuộc với những thủthuật những quanh co uẩn khúc những do dự dè dặt trong các hoạt độngchínhtrị,sựcogiãntrongtháiđộkỳcụccủaôngriêngvớivấnđềNàSản,ôngđãdựliệutrướcrồi.Thấtbạihaythànhcông:ôngđãđềnghịrútbỏNàSảntrướckhicólệnhcấptrênđósao?Nếuthấtbại,ôngđãtrìnhbàynhữngrủi rokhi có lệnh rút vànhữngđiềuông trìnhbày rõ ràngđã chứng tỏ lànhữngsuynghĩđúng.Tùytheotừngtrườnghợp,ôngsẽđưatừngloạihồsơlậpluậnrađốichứng.Những biến động trong ý nghĩ kiểu như thế này, tướng Cogny đã bày tỏtrước khi thực hiện cuộc nhảy dù đánhúpLạngSơnmang tên cuộc hànhquân“Conchimnhạn”.Đólàtậphồsơ“thắnglợi”màôngđãđưaratrìnhbàytrướccácnhàbáo,hồitháng6,tháng7.Ông tiếp tục đi theo những con đường như thế này trong việc trình bàynhữngquanđiểmkhácnhaucủaôngđốivớinhiềuẩnýtrongluậnđiệuphùhợpvới tínhphức tạpvà tầmquan trọngkhông lường trướcđượccủa trậnđánh.TrướckhiđoánbiếtkếtquảviệcditảnNàSản,cónhiềulýdochínhđángđểlongại.Thờitiếtxấutrongmùanàycóthểcắtđứtviệcvậnchuyểnđườngkhônghoặclàmchậmnhịpđộbốcquânlênmáybaymộtcáchnguyhiểm.TướngGiáp,đượccấpbáokịpthờicóthểcóthờigianđiềuquântớibaovây,

tiếncôngđánhchiếmtậpđoàncứđiểmđãquásuyyếukhôngthểchốngcựnổivàchưarúthếtquânđểkhôngthểtrởthànhmộtmụctiêukhôngthúvịnữa.NhữngdèdặtcủaCognysaukhiđãcóquyếtđịnhrútbỏNàSảnlàđiềurấtdễhiểu.Lầnnày,nhữngdodựđóđãtrởthànhvôích.Dùsaothìđãquyếtđịnhrồinhữngbiệnphápđềphòngcũngđãdủ liệurồi,chicònmongvậnmaysẽđến.Trướcgiờ“G”,mộthoặchai tiểuđoàndùđóng tạiHàNộiđược lệnhsẵnsàngbaylênNàSản.Đâylàmộtbiệnphápnghibinh,nhằmđánhlừamạnglướitìnhbáocủaViệtMinh trong thành phố cho rằng “Pháp chuẩn bị tăng cường Nà Sản” đểtruyền tin tình báo này tới cấp trên. Trên thực tế những chiếc máy bayDakotađầutiênhạcánhsảngngày7tháng8xuốngNàSảncóchởtheomộtsốlínhdù“mũbê-rêđỏ”.Cóđiều,khibaytrởvềHàNội,chiếcmáybaynàocũngchậtlènquân.Nhịpđộrútquânđượctiếnhànhvớimốctừnămmươiđếnmộttrămchuyếnbaymộtngàytrongthờigianđầu.Độtnhiên,ngày10tháng8thờitiếtđộtngộtxấu,khôngchophépmáybaytớigầnhoặchạcánhtrongvùngthượngdu.Cuộcditảnphảidừnglại.MọingườilongạinếutướngGiápđượcbiếttin,nhấtđịnhsẽđiềuđộngcáctiểuđoànchủlựctớitiếncông.NàSảnđangbịsuyyếuvìrútquânsẽlàmồingon.Nhưngđếnngàyhômsau,thờitiếtlạitốtdần.Chiếccầuhàngkhôngtiếptụcđượcduytrìvàđếnngày12thìkếtthúccuộcditản.Chiếcmáybaycuốicùngchỉchởtheovàingườicònlạiđãcấtcánh trênđườngbănghoangvắngmàkhôngcódấuhiệunàochứng toViệtMinhcómặt.Tuynhiên,phíaViệtMinhcũngcónhữngtổchứcquansáttheodõivịtríNàSản.Chiềungày6tháng8,nhómtrinhsátcủaViệtMinhđãnhìnthấynhữnglính“mũnồiđỏ”từmáybayDakotabướcxuốngsânbayNàSản.HọnghĩrằngPháptăngcườngchocứđiểm.Đếnchiềuhômsau,trinhsátViệtMinhpháthiệnthấycócảnhữngviênchứcdânsựgiađìnhvợconvàcócảlính

Thái từNàSản bước lênmáy bay.Đến tối ngày 8 tháng 8 thìViệtMinhkhông còn nghi ngờ gì nũa:một cầu hàng không đã được thiết lập, PhápđangditảnNàSản.Dotrụctrặcvềkỹthuật,đếntốingày9tháng8bứcđiệnđầutiêntừtrạmthôngtincủaViệtMinhởkhuvựcNàSảnmớiđượcgửiđi,báotinquânPháprút.KhinhữngđơnvịbộđộiđầutiêntiếnvàoNàSảnthìvịtrínàyđãtrốngrỗng.Tronglúcđó,tướngCognytổchứcmộtcuộchọpbáotạiHàNội.Ôngđíchthân trìnhbàybản thôngbáo thắng lợi, lúcnghiêmnghị lúc tươicười, lúcthânmật,lúcdốitrá,ôngluônluôntỏrahấpdẫnquyếnrũđượcngườinghe.Ôngcòncườngđiệunhữngrủiroghêgớmmàôngđãchấpnhận,vàphatròkhinóiđếnchuyệnôngđãđánhlừađượcViệtMinh.LucienBodardlàphóngviêntờNướcPhápbuổichiềungồingaytrênhàngghếđầu,trongchiếcghếbànhcủavịtrưởnglão.Nhưng,tronggiớibáochí,ôngkhônghềđượccôngnhậnlàngườiđứngđầu.TạitrụsơcơquanbáochítạiHàNội,cóhaibiệtthựtiệnnghi,gồmcảquánrượusànnhảy,phòngtắmvòihoa sen,giườngnghỉ, tạo ramộtkhungcảnh tựdo thoảimái rấtđángyêu.Trụsởnàyđượccoinhưmộtcáichốtngoàivòngcươngtoả.Báochíthahồđếnđâythuthậpcáctintứcđượcthôngbáochínhthức,vàcóthểmoimóccảnhữngnguồntinmật.DothôngthạotìnhhìnhĐôngDương,cónhiềukinhnghiệm,lâunămtrongnghềvàcũngcótàinũa,Bodardnổilênnhưmột“lãnh tụ” làng báo, có trách nhiệm trước hàng triệu bạn đọc.Ông thườngkhaitâm,dạylớpvỡlòngchocácđặcpháiviên,khuyênbảocácphóngviênthường trú, dạy cáchđánh tin điện.TướngDeLattre thườngdànhưu tiênchoLucienBodard.ĐốivớitướngDeLattrethườngđượcgọilà“vuaJean”nhữngsựkiệnthựctếthườngkémgiátrịhơnnhữngsựmôtảbênngoài.Mộttrậnđánhkhôngrõrệt có thể trở thànhmộtchiến thắngnếubiết cách tuyên truyền rùmbeng.Ngượclại,mộtchiếnthắngsẽkhôngđượccôngnhậnnếuchẳngaibiếtđến.CácchínhphủthaynhaucầmquyềnởPhápđềutheodõidưluậnthôngquagiớibáochí.

Vìvậy,tướngDeLattređãtrựctiếpphụtráchvàgiữđộcquyềnthôngbáotintứcchiếnsựvớibáochí.Ôngcũng to raưuáivớiBodard.Nhàbáonàyđượcquyềnxộc thẳngvàophònglàmviệccủaTổngtưlệnhDeLattrevàobấtcứlúcnàođượcmộtchỗngồitrongchuyêncơcủaDeLattrevàmộtghếngồitrongcáccuộchọphạnchế.LucienBodardlànhàbáođượcbiếttìnhhìnhchiếnsựđầutiên-ngoàiracònđượcbiết cảnhữngdựđịnh, nhữngphươngánbímật, những sựkiệnkhôngthểđượctiếtlộ.DeLattrethườnghayxétngườicăncứvàodángvẻbênngoài.NhàbáoLucienBodardcóvócdángcụcmịch,quầnáoxộcxệchđầutócbùxù,nhưngtheoDeLattreônglạigiấukínbêntrongmộttinhthầnnăngđộngvàmộtlácờTổquốcbamàunhỏbé.CònTổngtưlệnhNavarrethìchỉtintưởngvàogiátrịthựcchấtcủasựkiệnđángghivào ịch sửmộtcách trung thực,không thể thayđổi.Ông thườngnói:-Hoặclàtôisẽthànhcôngvàsẽđượcbáochíbốclêntậnmâyxanh,hoặclàtôisẽthấtbạivàsẽbịdìmxuốngtậnđáybùn.Khitôinàinỉôngtiếpcácnhàbáo,ôngvẫnkhôngđồngývìchorằngđâychỉlànhữngconngườicótâmhồnhờihợt.Dùcóýthứchaydùvôý,họvẫndễđánhlừadưluận.Ôngnóithêm:“Vảlại,tôirấtsợhọviếtvềtôi”.TạiSàiGònnhữngngười cóvai vế tronggiới báo chí cũng chỉ đượcgặptướngNavarre qua những trung gian không chính thức, không chịu tráchnhiệm,chỉđượcbiếttìnhhìnhchiếnsựquanhữngthôngbáochínhthức,khôkhan,vàchỉtìmhiểunhữngýđịnhcủaTổngtưlệnhsaukhicáccơquanbaomậtđãkiểmduyệtchặtchẽ.Trong thòikỳđầu tiêngiớibáochícũngđãcóđiềukiện thuận lợiđể làmviệcvớivịTổngtưlệnhmới.TừngàyThốngchếDeLattrequađời,BodardđãđượcchứngkiếnsựthiếuthốngnhấttrongquânđộiviễnchinhPháp,mớiđầuchỉbiếtmộtphần,doBodardkhôngthíchtướngSalan.KhitớiHànộithaySalan: tướngNavarre cũngđãvài lần tiếp cácnhàbáo.TrongnhữngcuộctiếpxúcnàytướngNavarrethườngtỏragiandị,thẳngthắn,khiêmtốn.

Ôngkhôngcógìđểnóingoàimấynétđạicươngvềsựcầnthiếtphảigiànhlại thếchủđộngchiếndịch.Thếcũngđủđểê-kípmới thoát rakhỏi sựsosánhgiữatinhthầntiếncôngcủaTổngtưlệnhmớivớitinhthầnnhẫnnhụcphòngngựcủangườicầmquâncũ.SalanđãđọcđượcnhữnglờibìnhluậnnàytrênđườngtrởvềPháp.Ôngrấtbựctức,đãviếtmộtbứcthưchuachátgửiNavarre.Từđótrởđi,Navarregầnnhưáccảmvớigiớibáochí.Buổi tối ngày 5 tháng 8 sau lễ duyệt binhmừng chiến thắng “Con nhạn”nhảydùđánhúpkhotàngViệtMinhởLạngSơn,tướngNavarređãchomởmộttiệcrượuchiêuđãicácnhàbáo.Ôngđãchìabàntaylạnhnhạt,hờhữngbắt tay từngngười,nhănmặtđiểmmộtnụcườixãgiao lạnh tanhnhưcốcnướcgiải khát ướpđámàngười hầu bànHoakiều vừamang lại.Ôngđãkhônkhéotrảlờicáccâuhỏimàkhônghềtiếtlộmộtchútgìvềthânthế,vềýđịnh,vềbấtcứmộtchuyệngìvượtrangoàiphạmvimẩugiấythôngbáochínhthức.Tan tiệc kháchmời nghiến răng ra về.Vậymà ngay buổi tối hômđó, cơquankiểmduyệtcủaNavarrecòncắtxéntấtcảnhữngtin,bàicủahọ,kểcảnhữngcâucangợiTổngtưlệnhmới.Sáng sớm ngày 7 tháng 8 năm 1953 trong lúc bắt đầu thiết lập cầu hàngkhôngtớiNàSảnvàsânbayBạchMaihãycònsươngẩm,chúngtôirờiHàNộibayvàoSàiGòn.NgàyhômsauchúngtôilạicùngđivớiTổngCaouỷtớiLàovàCampuchiatrìnhthưuỷnhiệmtớicácQuốcvươngnướcnày.Đâylàmộthànhtrìnhdễchịu.Máybayđưachúngtôithẳngmộtmạchtừthếkỷ20đếnnềnvănminhxaxưacủachâuÁ.TôithamgiatốpsĩquantháptùngvịchúatểlàTổngCaouỷtoànquyềnĐôngDươngtớithămcácvịhoàngđếnhữngnướcchưhầu,vấnđềnàykhôngphảiaicũnghàilòng.Vịđạidiệncaonhất củaPhápởĐôngDươngcũngcảm thấybịđặt trongmộttìnhthếkhókhăn.TrongkhiđặttrụsởtạidinhNorodomởSàiGònvớivẻđồsộcủa thủđô toànLiênbang,cóvẻnhưôngđãđiđôiủngcủacácToànquyềncũ.Nhấtđịnh,ôngkhôngcótưtưởngcàngkhôngcóuythếvàquyềnlựcnhưquanToànquyềncũ,nhưngdướiconmắtcủangườichâuÁ,

óngvẫnphảichịuđựngmộtcáchoanứctìnhcảmkhônghàilòngvàsựđắngcay,chuachátcủacácxứthuộcđịacũ,nayđượcgọilàcácnướcliênkếtvớiPháp.HoàngđếAnnamBảoĐại làngườicóphảnứngđầu tiên theocáchriêngcủamình.TrướcmặtcácquanchúcPháp,BảoĐạivẫn thường tỏ ragiảndị, cởimỏtheonhữngnguyêntắcxãgiaophươngTây.KhiTổngCaouỷDejeanđếnBuônMaThuộc thămBảoĐại, lúcđóCựuvươngđangở trongmộtngôinhànghỉmát làmbằnggỗ, náumình trongmột thái độ thanhbình cao cảđượmmàusắcthiêngliêngcủanghilễtriềuđình.Vớikhungcanhnày,khómà trôngmongvàomộtsựhợp tác tincậy.BảoĐạithườngbộclộvớinhữngngườiPhápthâncậnnhất:-CácôngnghĩthếnàonếunhưđạisứHoakỳởPháplạiởtrongđiệnElyséelàPhủtổngthốngCộnghoàPháp,việncớônglàđạidiệncủamộtnướcgiàunhấtvàmạnhnhấtthếgiớiphươngTây.TừngàytrởvềViệtnam,BảoĐạichỉởSàiGònvàigiờtrongtháng.Ôngcho rằng, Quốc trưởng như ông thì phải ở trong dinh Norodom, tức PhủToànquyềncũ.NaytrụsởnàythuộcvềTổngCaouỷ,vìvậyBảoĐạiđãlênTâyNguyên,còngọilà“Hoàngtriềucươngthổ”tứcđấtđaicủanhàvua,vàcũngphầnnàocủa riêngmình.Ông thườngở lâunhất trongngôinhà làmbằnggỗ, vẫndùng làmnơi tạm trú lúcđi săn.Đó làmột toàbiệt thụbốnphòng xây dùng trênmột quả đồi nhỏ bên cạnh hồ BuônMa Thuật giữakhungcảnhhùngvĩcủanúirừng.Cácghếngồiđềulótdathútrêntườngtreođầynhữngđầuconvậtđãsănbắnđược,trêngiácónhiềuvũkhíhiếmthấy.Hoàngđếchỉ sốngvớivài cận thần, lặng lẽ chờđợinhữngdiễnbiến thờicuộctrongmộtcuộcsốnghoàntoànnhànhạ.Hằngngày,mãitớigầnbuổitrưaNgàimớithứcdậyđọcsáchbáonghenhạc,xemcácbáocáogửitớiđệtrình.Đếnnửađêm,NgàimớilênchiếcxeôtôCadillaccóthểbỏmui,hoặcđibộvàorừngsănbắnthúhiếm,vớichiếcmũđộiđầucógắnđènsoichạypin.ThithoảngNgàibỏnhàđivàorừngsuốtmấyngàycùngvớimộthoặc

haingườibạnđểtìmbắnvoicósừngvàbòtót.BảoĐạikhôngbaogiờmệtmỏitrênnhữngconđườngmòntrongrừngtrongnhữngchuyếnđisăn.Ngàiăncơmnắmvớicákhôuốngnướcsuối,ngủbấtkểchỗnào, trongtúplềuđầychấyrậnvàámkhóiđencủangườiThượng,hồiđócòngọilàmộtcáchmiệtthịlàngườiMọi.BảoĐạikhôngthiếutinhthầncanđảmvàđầuócthôngminh.Ônghiểurấtrõ,ôngkhôngtượngtrưngchomộtsứcmạnhnăngđộngnàotrongnướcViệtnamsôiđọngnày.Nhưngôngnghĩ,ôngđạidiệncho truyền thống.TrongkhilánhxaViệtMinhvàlánhxacảPhápôngtinrằngsaunàysẽgiữđượcmộtvaitròtrunggianhoàgiảigiữađôibên.SauhếtnềnđộclậpcủaViệtnammànướcPhápđãtuyênbốtrongvănbảnngày3 tháng7năm1953màTổngCaouyDejean lãnhsứmệnh traochoBảoĐại,liệucókhácgìbảnTuyênngônđộclậpmàchínhNhàvuađãtuyênđọctạiHuếtừngày11tháng3năm1945.BảnTuyênngônnàynóirõ:ChínhphủViệtnamtuyênbố:“BắtđầutừngàyhômnayHiệpướcBảoĐạikýkếtvớiPhápchính thứchuybỏvànướcViệtnamgiành lạimọiquyềnđộc lập”. Sau khi Nhật Bản đầu hàng, Bảo Đại yêu cầu các cường quốcĐồngminhcôngnhậnnềnđộclậpcủaViệtnam.TrongthưgửiDeGaulle,ôngviết:“Chúngtacóthêmdễdànghoàgiảivàtrởthànhnhữngngườibạncủanhaunếucácngài từbỏmưutoan trở lại làmchủchúng tôi”.Sự thừanhậnvềmặtquốc tếnàycó lẽBảoĐạiđãgầnđạtđược,nhưngcuộccáchmạngđãbùngnổ.VuaBảoĐạiđã“thoáivị”.Bangàysau,HồChíMinhtiếnvàoHàNộiđãtraochoôngvuathấtsủngdanhhiệu“CốvấntốicaocủaChínhphủ”phảichăngđểtrấnanphươngTây.Támnămđã trôiqua.Chiến tranhvẫnkéodài,khônghyvọngcó thểgiảiquyết được bằng một giải pháp quân sự. Trong thời điểm có thể thươnglượngđàmphánnàycókhảnăngngườitasẽtìmđếnCựuhoàngđểhợpnhấthaimiềnNam,BắcViệtnam.TronglịchsửAnnamđãcótiềnlệ.NhưngBảoĐạikhôngphải làGiaLong.Ôngkhôngcó thamvọngđể tạothànhýchí,khôngcóniềmtựhàođểtạothànhsứcmạnhchinhphụctoànbộ

lãnhthổtriềuđình.Vảlạiôngbỏmặctấtcả.Ngày1tháng8,BảoĐạiđápchiếcmáybaycánhânđisangthànhphốNiceởmiềnNamnướcPhápđểnghỉngơi.Sau khiCựu hoàngAn- nambỏ đi rồi. TổngCao uỷDejean chọnLào lànướcthứhaitrongchuyếnthămxãgiao.Đâylàmiếngănmềmnhất,vàngàiTổngCaouỷđãchọnmiếngnàyđểđáplạisựngúngnguẩycủaôngvuabénhỏnướcCampuchialánggiềng.ChặngđầucuộchànhtrìnhlàViêngChăn,đượccoilàthủđôhànhchínhcủaChínhphủLào.ChúngtôiđượcTháitửSavôngtiếpđón,bởivìQuốcvươngVivanôngVôngđãđiPhápnghỉmáttừngày22tháng5mãiđếnnayvẫnchưavề.NhàvualợidụngthờigianởPhápđểđàmphántayđôivớiChínhphủPhápnhằmkýkếtnhữnghiệpđịnhsongphương tiếp theo bảnTuyên bố ngày 3 tháng 7 của Pháp trao trả độc lậphoàntoànchoLào.CuộcđàmphánvềLàođượctiếnhànhởParisvìViêngChănkhôngcótầmvócchínhtrị.ChuyếnthămcủaTổngCaouỷPháptạiViêng Chăn thuần túy theo nghi thúc. Nhưng cuộc đón tiếp tại LuangPrabangvẫndoTháitửSavôngchủtrìđãđemđếnchochúngtôinhữngvinhdựrấtthắmthiết.Thời tiết xấu.ChiếcDakota chuyên cơ phải bay thấp dướimây, dọc theosôngMêkông,viênphicôngcốchọcthủngmâyđendođợtgiómùađưatớiđểbaytớikinhđôLào.ĐimáybaylàcáchduynhấthồiđóđểtớiđượckinhđôLàovì thànhphốnàykhôngcóconđườngbộnàonốivới thếgiớibênngoài.LuangPrabangvàothờiđiểmnàycoinhưbiệtlậptrongkhônggian,khôngthayđôitheothờigian,thủphủVươngquốcLàonhưnằmởđầucùngthếgiớitựdo.NhữngchiếcxeCadillacnặngnềcủaNhàvuachờsẵnchúngtôiởsânbaycũng có dáng vẻ khác thường.Những con quái vật sắt thép này từ các xínghiệpôtôGeneralMotorsởMỹđãđượcđưa tớiđâybằngmáybay.Đànquáivậtôtôuểoảichạyvàothànhphốtrênnhữngconđườngđấtlồilõm,vớitốcđộngangvớinhữngconngựatrongnước.Nhữngkhuphốlầylộiđềunằmgiữanhữngkhuvườntrồngcâyanhtúccó

nhựathuốcphiệnđangnởnhữngbônghoamàuđỏ,trắng,vàngtrongkhungcảnhkhôngvộivã,mặcdùđanglàgiờphútmuabánngoàichợ.Đànôngđibộuểoảilacàgiữanhữngthùngđựngtráicây,nhữnglồngchim,nhữngsúcvậtbịtróiđemđibán.ĐànbàdântộcLô-lômặcáothêusặcsỡnhưnữthần,chằmchằmnhìnđoànxechởchúngtôiđiqua.Đànôngchắptaycúichàochúngtôitùytheokiểucáchcủatừngngười.Cáccôgáimặcváydài,ngựcnịtchậttrongnếpáomàu,thêuchỉvàng,đôivaiđểtrầnnhìnchúngtôimỉmcườivôcớ.Hômnay là sáng chủnhật.Nhưngđối với người dânLuangPrabang tươicười,thanhbìnhcởimở,ngàynàocũnglàchủnhật.KhirờikhỏiđấtnướcLào,tôikhônghềnghĩrằngsáuthángsautôilạiđếnĐôngDươngđểbảovệcácđườngbiêngiớicủavươngquốcnày.Nhưngngàyhômnay,khinghĩvềMườngSàibịViệtMinhbaovâyvàđangđitớichỗsụpđổ,tôichorằngtôiđãkhôngchiếnđấuvìcáchiệpđịnhmàtôikhônghềbiết.Tôichỉchiếnđấuvìmộtcáigìđócaoquýhơn,vìmộtngọnlửa leo lắt,vẫnđượcthắpsángmộtcáchlạlùngtrướcnhữngtrậngiólịchsử,nhữngbiếnđộngtrongthếkỷchúng ta,mà tôiđã từngnhìn thấysự toảsáng trong thànhphốnằmở tậncùngthếgiớinày.TạiCampuchia,bảnTuyênbốngày3tháng7củaPháptraotrảđộclậpchonướcnàychẳnglàmthayđổitìnhhìnhmộtchútnàocả.NorodomSihanukvẫnđòiPhápphảitraochoCampuchiamọiquyềnhànhkhônghạnchế,kểcảquyền chỉ huy trực tiếp các lực lượng vũ trang. Việc ngài Tổng Cao uỷDejeanđếnthămkinhđôPhnômPênhcónguycơbịcoinhưmộtsựkhiêukhích.SihanukkhôngthểlàmgìkháchơnlàphảitiếpDejean,nhưngđãđóntiếpvớitấtcảtriềuđìnhđểphôtrươnguylực.VịđạidiệntốicaocủanướcPhápđượcnhàvuachophéptriềukiếnngaytạicungvua,trongchínhđiệncóđặtngaivàng.ĐisauôngDejeanmặclễphụcmàutrắnglà tướngNavarre trongbộquânphụcvảikaki.ĐoànkháchngườiPhápđigiữahailớphàngràocáccậnthần

vàbộtrưởngKhmerđeocácloạihuânchương,huychươngtiếnvềphíanhàvua người trên ngai vàng, đặt trước bình phong cũng bằng vàng. NhữngngườihầutrongcungđìnhdướisựđiềukhiểncủaquanđạithầnphụtráchlễtânmờicácquanchứcPhápngồixuốnghaihàngghếđặthaibênngaivàng.Vớikiểuxếpđặtnhưthếnàykhótraođổivớinhaunhữngcâuchuyệntâmtìnhthầmkíngiữachủvàkhách.DejeantrìnhbàylýdotớiCampuchia.Đólàđểtrìnhthưuỷnhiệm.Nghenóinhưvậy,nétmặtĐứcvuavẫnlạnhnhưngọcthạch.BộtrưởngDejeancầmgiấytrongtaythểhiệnrõvẻbóirốicủamình.VềphíatriềuđìnhCampuchia,khôngmộtbộtrưởngnào,mộtcậnthầnnàođụngđậymimắt.Dejeancốtỏvẻnằnnì.Điềuquyđịnhcủatriềuđìnhcónguycơbịsụpđổ.Độtnhiênôngvuanhỏbéđứngphắtdậylàmviênquanđạithầnphụtráchlễtânbóirốiramặt.NhàvuakéoDejeanvàNavarrevàosau tấmbìnhphongvớidángvékíchđộng.Línhhầu lập tứckhiêngchiếcbàngậpvẫndùngđểchơibàivàghếngồiđến.Nhàvua,TổngCaouỷ,Tổngtưlệnhngồichungquanhchiếcbànphủthảmxanh.Dejeanđặtlênbànthưuỷnhiệmhãycònđểtrongphongbì,tỏvẻcầuxinnhàvuađónnhận.ĐếnlúcđóĐứcvuamớinói.-ÔngTổngCaouỷ,ônglàmtôingạcnhiênđấy,ônglàngườiđãđượcchínhphủduynhấtcủacácôngchỉđịnhlàmngườiđạidiệnchonướcPháp,đếnđâyyêucầuđượctiếpnhận.NhưngcácôngđãquênlàPhápvàCampuchiađãcùngtraođổiđạisứvớinhaurồi.ÔngđạisứRisterrucciđãtrìnhthưuỷnhiệmcủaChínhphủPháp.Tôiđãchấpnhậnsaukhiđãthamvấnvềtưcáchcánhâncủaôngđó.ÔngRisterruccithíchhợpvớitôi.Tôithấykhôngcólýdogìđểcôngnhậnthêmmộtvịđạisứthứhainữa.Dejeanhoàntoànmấthếtvẻđườngbệcủamình.ÔngnóilínhímấycâurồicốđẩychiếcphongbìcóthưuỷnhiệmvềphíaQuốcvươngCampuchia.VuaCampuchialạiđẩychiếcphongbìvềphíaTổngCaouỷ.Cuốicùng,saunhiềulầnđunđiđẩylại,SihanukđànhcầmlấychiếcphongbìcóinQuốchuyPháprồihờhữngđưachomộttênthịvệ.Dejeanvùaghiđượcmộtbàn

thắng.Khôngcònnghingờgìnữa,chắchẳnôngphảimởhộiănmừng.Vàingàysau,TổngCaouỷvềPhápcướivợ, trong lúccuộcchiến tranhởĐôngDươngtừtừthứcgiấc.Mặcdùvẫnđangcònnhữngtrậnmưatháng8,quânđộiPhápvẫncốtiếnhànhmộtsỏhoạtđộngnhằmcảithiệncácvịtrítrướckhichiếndịchlớnxảyravàomùakhô.TạimiềntrungTrungKỳ,lợidụngnhữngngàyđẹptrời,tướngLeblancmởmộtcuộctậpkíchbấtngờtheokiểudiềuhâuvồmồi,đánhvàocăncứViệtMinhởngaycửangõthànhphốHuế.Nhưngôngđãcấtvóhụt.Tronglướikhôngcócá.Trungđoàn95ViệtMinhvẫnlọtlướisauvàitrậnđụngđộnhỏ.Giữatháng8,nỗlựccủaPháphướngvàoPhanThiếtởcửangõLiênkhu.CuộchànhquânConcarneauđãrơivàokhoảngtrống.CuộctiếncôngnàydođạitáBerteilchỉhuy.Thờitiếtlúcnàyrấtnóng.TiểuđoànbộbinhthuộcđịalínhdađenngườiSenegalphảilùngsụccáccồncátđểtìmViệtMinhnhưngkhôngthể.Đến10giờsángbinhlínhđòinướcuống.TrêntoànbộlãnhthổĐôngDươngkhôngchỗnàocócátmàlạicónước.Vìvậyphảidùngmáybay thả dù xuống cho đám lính những thùng nước giải khát mua của xínghiệprượubiavànướcđátừSàiGòn.TạiLào,línhPháptừMườngSàivàPhôngXaLỳmởnhữngcuộctiếnquânthămdòvềphíaMườngKhoavàcànquétthunglũngNậmHu.Trên trục giao thôngXiêngKhoảng-SầmNưa, línhPháp chiếmđượcBảnBan.NhữngcuộchànhquânnàychophépPhápngănchặnđượcViệtMinhbámchântrênhaitrụcđònggiaothôngtiếnđánhLào.TrongvùngđồngbằngBắckỳ,Từsángsớmngày5tháng8đãmởmàncuộchànhquânTarentaise.NhữngtiểuđoànkhinhquânlínhbảnxứđãthaythếcáctiểuđoànthuộclựclượngviễnchinhPhápởvùngBùiChu,điđầucuộchànhquâncànquét.Đâylàthửnghiệmđầutiênđểrútkinhnghiệm.Vìvậy,chiếntrườngđượcchọntrongkhuvựccónhữngđiềukiệnthuậnlợinhấtđểdành thắng lợi.BùiChu làmột tỉnh có nhiều người theo đạoThiên chúa,quyềnhànhchính thực tếnằm trong taygiámmụcđịaphận.Hầuhếtmỗilàngđềucómộtnhàthờ,đứngđầulàmộtlinhmục.Cáctiểuđoàntrangbị

nhẹ,gọilàtiểuđoànkhinhquân,phầnlớnbinhlínhđềulàthanhniênđiđạo.TrungtáĐồnglàsĩquanđầutiênđượccủlàmchỉhuylực lượngcơđộngduynhấtgồmtoànlínhbảnxứ,đíchthânchỉhuycuộchànhquâncànquét.Đitheosaulàcácnhómbìnhđịnhsẵnsàngquảnlýcáckhuvựcđược“giảiphóng”khỏisựkiểmsoátcủaViệtMinh.Từngày1 tháng9khôngcònmộtđơnvị línhPhápnàođóng tạiBùiChunữa.TráchnhiệmdânsựvàquânsựtrongđịaphậnhoàntoànchuyểngiaochochínhquyềnBảoĐại.TướngNavarretheodõicuộchànhquânvớimộtsựquantâmđặcbiệt.ÔngđãsoạnthảocáckếhoạchxâydùngmộtquânđộitươnglaichochínhquyềnngườiViệtthânPháp:vớisựnăngnổ,nhiệttình.Ôngcũngấnđịnhmộtphầnthờigianbiểuthayquân.VấnđềcònlạilàthửxemđộiquânnàycóđốiđầuđượcvớiViệtMinhkhông.Khôngcóthửnghiệmnày,sẽkhôngcógiảipháprútlui.Câutrảlờichothửnghiệmnàyđếnnhanhchóng.Ngaytừthượngtuầntháng12,mộthoạtđộngsôinổivềchiếntranhdukíchđãbùngnổsớmhơnthườnglệtạivùngtứgiácHungYênởphíaĐôngHàNội.VùngnàyvẫnlànơiẩnnáutừxưacủatrungđoànViệtMinh42.Nhờsựmưu trí của trungđoàn trưởng cánhquân nàyhầu như luôn luôn thoátkhỏinhữngcuộccànquét.Từnăm1951,trungđoànđãphátđộngmộtcuộcthiđuayêunướcbằngcáchoạtđộngđánhmìnpháhoại,phụckích…,trongtoànkhuvực.Ngày5tháng9,trungđoànchiếmgọnmộtđồnbinhcáchthịtrấnKẻSặtcó5kilômetdohai trungđộibộbinhđịaphươngđónggiữ.Đếnngày9,vẫntrungđoànnàylạiđánhtiếpmộtcứđiểmlớnhơncũngngaygầnKẻSặt,domộttiểuđoànlínhMườngtrấngiữtiêudiệtnhanhchóngbatrungđội.Ngày14,cứđiểmLệKhubịđánhchiếm.Mộtcụmpháo105mmcùngvớibaxetăngtạmtrútrongđồnnàyđêmhômđócũngbịViệtMinhpháhủy.Ngày22tháng9BộchỉhuyPhápquyếtđịnhmởmộtchiếndịchlớn,mangtênBrochet,kéodàiđến tậnngày10 tháng10,cốcànquét tiêudiệt trung

đoànViệtMinh“lẩnnhưma”này.CơquanbáochíởHàNộitungramộtbảnthốngkêsốthiệthạicủaViệtMinh.TrongmườitámngàyliêntụcchiếnđấuPhápđãhuyđộng17tiểuđoànbộbinhcónhiềuxebọcthéppháobinh,không quân, hải quân yểm trợ diệt 672 ViệtMinh bắt sống 569 tù binh,nhưngphíaPhápcũngcó121binhsĩthiệtmạng,621ngườibịthương.Căncứ vào tương quan lực lượng về binh lực, hoả lực, nhiều người cho rằng,trongcuộccànquétnàychínhViệtMinhmớilàngườichiếnthắng.MỗilàngdoViệtMinhkiểmsoátbiến thànhmộtpháođài,phíaPhápphảidùngxetăngmởđườngxungphongđánhchiếm,cácngảđườngnhỏdẫnvào làngđềugàimìnvàcạmbẫy.ChiếntranhdukíchlanrộngkhắptỉnhHưngYên.Cùng trong lúcđó, dườngnhưmuốn chứng tỏ rằngmìnhvẫngiữ thế chủđộng,ngaytrongvùngđồngbằnglàkhuvựcPhápchiếmưuthếViệtMinhmởcuộctiếncôngđánhvàoBùiChu.Từngày20tháng9nhiềuđơnvịViệtMinh thuộc hai trung đoàn chủ lực 46 và 50 đã thâmnhập sâu, vượt quanhững mắt lưới phòng ngự của các tiểu đoàn khinh quân do Pháp huấnluyện.ĐêmnàoViệtMinh cũng tiến côngvà chiếmđược trung bìnhmỗiđêmmộtđồnbốt.Trongđêm4rạngngày5tháng10,ViệtMinhtiếncôngvàokhuvựccóbốntiểuđoànkhinhquânđangcocụmđểbảovệlẫnnhaunhừ đàn gà trong đêm tối. Kết quả là: 200 lính khinh quân bị chết và bịthương,200ngườibịmất tích.Nhưngphảichờđếnngày18tháng10mớithậtsựxuấthiệnmộtkỷlụcthuộcloạinày:trongsố3tiểuđoànkhinhquânbịđánhởgầnVạnLýchỉcó8línhbịchếtvà25bịthương,nhưngcótới424binhsĩbịmấttíchvớigần500vũkhívà16điệnđài.Ngày 29 tháng 9, tướngNavarre tới thị sát sở chỉ huy của trung táĐồngđangchỉhuylínhkhinhquâncànquéttrongkhuvựcBùiChu.ViệtMinhđãmởmột loạtcuộc tiếncông liên tiếp trongbađêmtrước,buộcBộchỉhuyPhápphảirútmộtsốbinhđoàncơđộngđangthamgiachiếndịchBrochetvềứngcứuchoBùiChu.NhưngbấtcứđiểmnàoquânPhápkéotớicũngkhôngbắtliênlạcđượcvớilínhkhinhquân.TướngNavarrelạiquaytrởvềHàNội.Ngaybuổitốihômđóôngcùngvới

tướngCognynghiêncứutậphồsơtìnhbáodoBan2đệtrình:nhữngtintứcthulượmđượcđềunghiêmtrọng.Mãitớitrungtuầntháng9,kếhoạchtiếncôngcủaViệtMinhvẫnmớichỉlànhữnggiả thuyếtdựa theophánđoáncủaCụcQuânbáoPháp.CàngphánđoánnhiềukhảnăngtiếncôngcủatướngGiáp,càngbộclộnhiềunguycơvềphíaquânđộiviễnchinhPháp.TướngGiápđãchọnnhữngphươngánnào.Nhằmvàonhữngđiểmnào?Chomãitớinhữngtuầncuốicùngcủamùahè1953,chúngtôimớidầndầnthu lượmđượcmộtsố tinvềnhữngdụđịnhcủađốiphương.TạiSàiGòn,trungtáGuibaudlàtrưởngBan2tậphợptấtcảnhữngthôngtinmàcáccơquantìnhbáođãthulượmđượctrêntoànlãnhthổViệtnam.Guibaudnghiêncứu, phân tích sàng lọc, vạch kế hoạch theo dõi. Nguồn tin chủ yếu củachúng tôi lànghe trộmđiện, đàiViệtMinhvì đó lànhững tin tức thườngxuyên,chắcchắnthờisựnhất.ViệtMinhcóbakhoámãkhácnhauđểđánhcácđiệnmật.MậtmãtácchiếncủaViệtMinhhầunhưrấtkhógiảinếudựavàokỹthuậtphươngTây.Cònmậtmãdùngtrongcácbứcđiệnchínhtrịthìthỉnhthoảngchúngtôivẫngiảiđược,dùđốiphươngcóthayđổimãsố.Mậtmãdùngtrongcácbứcđiệnyêucầu cung cấp hậu cần thìmỗi nămmới thay đổimột lần vào quãng cuốitháng 9 đầu tháng 10.Đây là loạimậtmã chúng tôi dễ giải nhất, thườngđược sử dụng để lập các biểu đồ, các thống kê.Chỉ vài ngày sau khi đốiphươngthayđổimãsố,nhómgiảimãcủachúngtôiđặttạimộtbiệtthựvôdanhởĐàLạtđãcóthểtìmđượccáchgiải.Chúngtôithuđượcvàgiảiđượcnhiềubứcđiệnmậtmãxoayquanhcácmệnhlệnh,cácbáocáovềhậucầncủaViệtMinh.ChínhvìvậychonênchúngtôiđãgiảiđượcnhữngđiệnmậtvềviệcTrungQuốcviệntròồạtnhiềusúngtựđộngchoViệtMinhvànhữngvũkhínàyđượcnhậpvàocáckhohậucầnởLạngSơn.Đạiđộicôngbỉnhcùngnhảydùtheotiểuđoàndùthuộcđịasố6xuốngLạngSơntrongtrậnđánhúpngày17tháng7đãpháhỏngđượchàngngàntấnvũ

khíđangchấtđốngtrongcáchangđộng.Cóbứcđiệnmật,ralệnhchuẩnbị“khẩuphầnđặcbiệt”.CónghĩalàsẽcócốvấnTrungQuốctới.Nhữngbáocáovềviệcbốtríkhotànglươngthựctheotừngcungđường,giúpchúngtôibiếtđượcđốiphươngđangchuyểnquânsẽđitheonhữngtuyếnđườngnàosốquânlàbaonhiêu.Nhữngbứcđiệnmậtmàchúng tôiđãgiảimãđược,đãchochúng tôibiếttrướcvềđiểmvàhướngtiếncôngsắptớicủaViệtMinh.Nhờtổnghợpcácnguồntinkhácnhau,chúngtôiđượcbiếtkháchỉtiếtvềlực lượngchủlựccơđộngtácchiếncủaViệtMinh,vềsốquân,cáchbiênchếtổchức,trangbị,phươngthứctácchiến,hệthốngcungcấptiếptế,thậmchíbiếtđượccảhọtênvàtínhcáchmộtsốcánbộchỉhuyđơnvị.Hơnnữa,chúng tôi còn biết được quan điểm tiến hành chiến tranh từ đó suy ra kếhoạchtácchiếncủahọ.Tronglúcnày,thànhphốSàiGònđangmêsaybởinhữngvụbuôntiềnvàcácthúănchơichỉbịlôicuốnnhẹnhàngtheonhịpthởcủachiếntranh.CòntạiHàNội nơi thường tổ chức những cuộc diễu binhmừng thắng trận vànhữngtiếnghòhétcủalínhchiếncũngvẫnkhôngsaorũbỏđượcsựbuồnchándínhchặtnhưhơiẩmđọngtrêntườngnhà.Vàonhữnggiờ trướcbữacơmtốiphòngtràtiệmnhảymangtênNormandiethườngchậtníchngười,hầuhếtlàquanchứcdânsựvàsĩquankhôngquântụtậptrongcănphòngbénhỏ.Trongvàibahộpđêm,cácnhạccôngPhilippinvàgáiđiếmtừĐàiLoantớibiểudiênnhưmộtcáimáy,khôngchúthàohứng.Thi thoảng, lạinhìnthấyhaihoặcbasĩquansơcấpvộivãđingangquathànhphốtronglúcđêmkhuyađểtrởvềnơiđóngquântạicácđồnbinhnhỏlẻ.Trongtiếngcườicủahọcóvẻnhưbịkíchthíchgiảtạovàthúvuinhưngkhôngvuimàhọvùatìmđếnchỉlàđểtìmsựquênlãng.Trongnhữngkýức,nhữngtàiliệumàtôithulượmđược,vàcảnhữngbứcthưtôiviếthồiđóđềubộclộsựlongạithểhiệnsựlolắngnặngnềtrongcácbuổihộiýtạicơquanthammưurồilanđếncácbinhlính,tăngdầntheonhịpđộpháthiệnđượckếhoạchtiếncôngsắptớicủatướngGiáp.

NhữngdấuhiệuđầutiêncủaýđồtiếncônglànhữnghuấnthịtừBộchỉhuytốicaoViệtMinhgửichocácchỉhuysưđoàn.Nhữngtàiliệunàychỉthịchocácsưđoàn,trongthờigianmùahèphảiluyệnchobộđộitậpchiếnđấutrênđịahìnhbằngphẳng,đánhchiếmcáccứđiểmphòngngựkiêncố trênđịahìnhđóvớilựclượngbộbinhđượcyểmtrợbằngpháobinhvàsúngphòngkhông.Ngoàiracònluyệntậptácchiếntrênđườngphố.Mộtsốđơnvịnhưsư đoàn 312 đã di chuyển địa điểm, tìm đến những nơi có địa hình bằngphẳngđểtậpluyện.Cùng trong khoảng thời gian này,Bộ chỉ huy và cơ quan các sư đoàn đãđượcsắpxếplại,cánbộđượctăngcường,quânsốđượcbổsungbằngcácthànhphầntốtnhấtrúttừcácđơnvịbộđộiđịaphươngđưalên.TheonhậnđịnhcủathiếutáLevain,trưởngBan2tạiHàNộithìtrongmùahènăm1953cácsưđoàncủatướngGiápđềunhậnđượchuấnlệnh“thuầntúyhướngvềđồngbằng”.Mộtdấuhiệuquantrọngnữalàhoạtđộngcủacácđạiđộitrinhsátthuộccácđơnvị lớncủaViệtMinh.Nhữngđạiđộinàycónhiệmvụ trinh sát chiếntrường,vậnđộngnhândânvàcácđơnvịbộđộiđịaphươngchuẩnbịchohoạtđộngsắptớicủacácsưchủlực.Từ tháng9năm1953,đạiđội trinhsátcủasưđoàn312đãbámchân trêntrụcđườngVĩnhYên,PhúcYênhướngvềHàNội.Đạiđộitrinhsátcủasưđoàn308hoạtđộngtrêntrụcLụcNam-BắcNinh.Đạiđộitrinhsátcủasưđoàn320hoạtđộngtạiBắcPhủLý,trongvùngTâyNamkhuvựcđồngbằng.Cuốicùng,vàonửacuốitháng9,cácsưđoànđãtậptrungđầyđủtạicácvịtrítậpkếtởvànhngoàivùngđồngbằng,phíasaucácđạiđộitrinhsát.Cùnglúcnày,tạikhuvựcPhủNhoQuanvàBắcThanhHoáxuấthiệnlựclượngđầutiêngồmhaisưđoànhìnhnhưcónhiệmvụthâmnhậpvùngđồngbằng.Mộtlựclượngthứhaigồmcácsưđoàn308,312vàsưđoànpháo351đóngởkhuvựcphíaBắcđồngbằng:giữahaitỉnhPhúThọvàTháiNguyên.Trongbảnphântíchhồitháng9,trungtáGuibaudviết:

“Lựclượngcơđộngtácchiếncủađịchtậptrungởvànhngoàiđồngbằngđãđượcnghỉngơi, củngcố tổ chức, sẵn sànggiáng chochúng tanhữngđònđánggờm.TấtcảtintứcthulượmđượcđềukhẳngđịnhmụctiêuchínhcủađốiphươngsẽlàvùngđồngbằngBắckỳ…”Guibaudphánđoán,tronggiảiđoạnđầucủachiếndịch,tướngGiápsẽchosưđoàn320thâmnhậpnhữngvùnghậucứcủaPhápởđồngbằng.SưđoànnàyxuấtpháttừPhủLýsẽtiếnvàoHưngYêngặptrungđoàn42.Cóthểsưđoàn304cũngsẽ tiếnvàovùngBùiChu,PhátDiệmlàkhuvựcđãcóhaitrung đoàn độc lập 46 và 50 chiếm đóng, cũng dễ dàng hình dung đượcnhữnggìsẽxảyratrongvònghậuphươngcủachúngta(tứcquânPháp)dosựphốihợpcủachiếntranhdukíchđượctiếnhànhbởimườitámtiểuđoànchủlựcđangphântánthànhtừngđơnvịnhỏ,hoạtđộngpháhoại,cắtđứtcáctuyếnđườnggiaothông,tậpkíchcácđồnbốtnhỏlẻmàkhôngmộtđồnbốtnàocókhảnăngcầmcựđượcvàigiờ.Cáccăncứkhôngquâncủachúngtacũngcóthểbịtiếnđánh.TôiđãquansátgươngmặttướngCognykhitómtắthìnhhình,báocáovớiNavarre.Cảhaivịtươngđềuđứngtrướctấmbảnđồtreotrêntườngphònglàm việc củaTổng tư lệnh tạiHàNội.Hai vị đang đứng với nhau thì tôibướcvàođưatướngNavariekýbứcđiệnbáocáovớiChínhphủPhápmàtốinàotướngNavarrecũnggửivềParis,tómtắttìnhhìnhtrongngoàidựkiếnkếhoạchhômsau.TướngCognyđangnói,thỉnhthoảnglạikhuataytrêntấmbảnđồ:-Saumộtthángđốiphươngphátđộngcuộcchiếntranhdukíchvớicườngđộhiệnnayvẫnchưalườnghếtđược,tôikhôngthểđảmbảochắcchắnchoviệctựdovậnchuyển,ngoạitrừmộthoặchaitrụclộgiaothôngchính.Tuynhiênđếntháng11nàyhoặcchậmhơnmộtchút,lựclượngđịchởmặtBắcgồm 308, 312, 351 có thể sẽ sẵn sàng tiến côngVĩnh Phúc và BắcNinhnhằmtiếnvềHàNộihoặcvềHảiDương,cắtđứtđườngsố5nốiliềnHàNộivớiHảiPhòng.Căncứvàogiả thuyếtnàyvàdùkhôngbiquan tôivẫncónhiệmvụphảinghĩđếnchuyệnchodi tảnkhỏiHàNộinếukhôngcócác

phươngtiệncầnthiếtđểchiếnđấungănchặnViệtMinh.Chotớihômnay, tôivẫnnghĩrằngCognyhồiđóđãnhìnnhậnđúng.Ôngđượccoi làngườicủađồngbằng.Ôngsẵnsàng tiếnhànhmộtcuộcchiếntranh có trận tuyến nếu ViệtMinh cũng mạo hiểm tiến hành chiến tranhchính quy. Thế nhưng, muốn như vậy thì tướng Cogny phải có đủ cácphươngtiệnchiến tranhcủa toàn lực lượngviễnchinhPhápởViễnĐông.TướngCognyđãđềnghị,muốn“giữđượcđồngbằngBắckỳ” thìphảicótrongtay8binhđoàncơđộng,trongkhitrêntoànlãnhthổĐôngDươngmớicó7vànếuHàNộithấtthủthìđóchẳngphảilàmởđầuchosựsụpđổđóhaysao?TướngNavarrekhôngmuốnmạohiểmbằngcáchchỉsửdụngmộtlábàibởivì tướngGiápcòncóthể tiếncôngởnhiềuđịađiểmkhácvàđãbộclộrõcácphươngánnày.ĐểtiếnđánhxứTháivàThượngLào,tướngGiápđãcómộtsưđoànhoànchỉnhchuyên tráchkhuvựcnày.Đó làsưđoàn316 trongđócó tiểuđoàn910đangchiếmlĩnhĐiệnBiênPhủ.Saucuộcdiễntậpthànhcônghồimùaxuânvừaqua,sưđoànnàyđangsẵnsàngtiếnquânlênvùngthượngdu.Mụctiêuđầutiêncủasưđoàn316làLaiChâu,chỉcầnsửdụngmộttrungđoàn910cũngđủđểđánhchiếmthịxãnày.Rồi,khôngvộivãcóthểđếntháng5,các tiểuđoàn trongsưđoànmới tiếnđánhLuangPrabang,XiêngKhoảng.ViêngChăn.Tại khu vực nam ThanhHoá, sư đoàn 325 cũng chuẩn bị hành quânmởchiếndịch.SaukhivượtdãyTrườngSơnmàsưđoànđãmởđượcnhữngcửađộtpháĐông-Tây,sưđoànnàysẽtiếnvềThàKhẹt,mởmộtconđườngtiếnquândễdàngxuốngphíaNam,tớiCampuchia,TâyNguyênrồitừđócóthểtiếnxuốngkhắpNamKỳ.Cuốicùng,cáclựclượngvũtrangLiênkhu5cótớibốntrungđoànchủlực,đã bắt đầu mở những hoạt động trinh sát ở khu vực Bắc và Đông caonguyên,đánhchiếmTâyNguyên,nơiđượccoinhưmộtbaolơnkhốngchếNamKỳvàCampuchia.ĐólàđạicươngsựphánđoáncủacơquantìnhbáoPhápvềkếhoạchtổng

phản công của ViệtMinh hồi đầu tháng 10 năm 1953. Để làm việc này,tướngGiápđãrènđượcmộtvũkhísaucuộcchỉnhquânmùahè,naylàlúcđemthửlựcđểtôiluyện.Chúthích:

(1)TứcCụctìnhbáoquânsự,còngọilàCụcQuânbáo

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương4Chốngcựvàgiángtrả

ChiếccầuchữYbắcngangdòngkênhlạchgiữađoạnđườngtừSàiGònđiChợLớn.TướngLêVănViễn,tứcBảyViễnchỉhuyđámgiặcBìnhXuyên,đặtsởchỉhuytạimộtđịađiểmtrongkhuvựcnàychỉcáchBộTổngThammưuquânđộiBảoĐạiđúngtầmđạncối.Nóichínhxáchơn,BảyViễnởbênbờNamconlạchđicủaBìnhXuyênmộtvùngđầmlầygầnNhàBè,cóhàngngànkênhlạch,thảmthựcvậtvàruộngnước.BảyViễnsinhraởđấtBìnhXuyên.Nghềnghiệpđầu tiên làđiăn trộm trâu,vìvậyđãbiết rõcácconhẻm,cáclốiđi,cácđườngngangngõtắttrongkhuvựckhóthâmnhập.Năm1945,vừađượcNhậtBảnthảkhỏinhàtùCônĐảo,BảyViễnđãvềđâyhùngcứtụtậpmộtbọnlâulamàchínhViễngọilà“giặc”rồitựtuyênbốlàngườitheo“chủnghĩadântộc”đấutranhđòiđộclậpvàđãcólầntuyênbốtrênđầulưỡilàhợptácvớitướngNguyễnBìnhcủaMặttrậnViệtMinh.Năm1948, lũ giặcBìnhXuyên củaBảyViễn bịViệtMinh tiễu trừ.Nhờthôngthạothủythổvàcósứcdẻodai,LêVănViễnthoátkhỏimọicuộcvâybắtcủacộngsảnvàhiểurằngthờikỳđượchưởng“độclập”đãhết.Viễntìmmộtchỗđứngmới,xinhàngtướngPhápDeLaTourrồisauđóxinhàngBảoĐạiđượcgiaonhiệmvụgiữcầuBìnhXuyên.ThếlàViễnđóngquânngaytạikhuvựcnày.Nhìntừxa,cáigọilàSởchỉhuyquânsựcủaBảyViễnchẳngkhácgìmộtthônxómnhỏbévớinhữngnếpnhàtranhváchđấtbênngoài làmộthàngràotrevótnhọn.BảyViễnkhôngphảichỉthíchcótrâumàcònsưutậpđủmọichimmuôngthúvậtnhốttrongchuồng:nhữngconchimquý,nhữngcon

khỉhiếm,nhữngthúrừngcóbộlôngmượtvànhữngloàihươunaihiềnlành.Viễnbỏrahànggiờliềnđểchămsócchimmuông.Tôiđãnhìnthấyôngtađứngbênchuồngsắt,đầuđụngđầuvớiconhổcáinhốtbêntrongđangngáynhưmộtconchólớn.TướngLêVănViễnquảlàngườicótìnhcảm.Năm1948tôiđã từngchỉhuynhiều trậnđánhliên tiếpchốnglũquâncủaViễn.Viêntướnggiặcnàyđãđótcháycủatôimột,haichiếcxebọcthépvàtôicũngđãbắnchếtvàingườicủaôngta.Saukhixinhàng,Viễntới trìnhdiệntạisởchỉhuycủatôiđặt trongrừng,cạnhcộtcâysố113trênđườngSàiGònđiĐàLạt,lànơicólầnViễnđãnghĩđếnchuyệntớiđâykhaithácgỗ,mâytre.LúcnàyBảyViễnđeo lonđại tá.Chúng tôi đãnói chuyệnvới nhau, khókhănhơn làbắnnhau,vìViễnkhôngbiết tiếngPháp,vềmộtvàikỷniệmchiếnđấu.BảyViễnhoàntoànvôhọcnhưngôngtacómộttínhcáchcóthểkhuấtphụcngườikhácvàmộtsứcmạnhkhôngphảichỉsửdụngvàoviệcgiếtngườicướpcủa.Tấtnhiênôngbuộcphảigâydựngmộtngânquỹriêngđểtrảlươngvàtrangbịchoquânlính.Vàingàysaukhiđầuhàng,ôngmuađượcmộtchiếcxetôđầutiênđólàmộtchiếcRenaultdoPhápsảnxuất,giá32.000đồngĐôngDương,hoàntoàntrảbằngtiềnmặt,gồmnhữngtờtrịgiámộthoặchaiđồng,chứngtỏôngđãphảigópnhặttừlâu.Từngàybỏcácdựán làmnghề thủcôngvànếpnhà tranhgầncầuchữY,ôngđếnở tạimộtngôinhà rộngrãi,giàucócủamộtngườiHoagiữaChợLớn,và trở thànhchủtàisảnnhiềucơsởthươngnghiệpvàcôngnghiệp,trongđócóĐạithếgiới.Đâylàmộtcơsởduhí,gồmsòngbạcvàcáctrògiảitrílớnnhất,nổitiếngnhấtkhuvựcĐôngNamÁ.Hơnnữa,Viễncònkiểmsoátchặtchẽđểthuthuếtấtcảcácngànhnghềbuônbánthuốcphiện,cácsòngbạcvàcácổđiểm.TừngàyHoàngđếBảoĐạitiếpnhậnviệcnhượngquyềnkhaithácChợLớnchotớikhiNgôĐìnhDiệmlênnắmquyềnvớichínhsáchđộctài,khuvựcChợLớnvẫnthịnhvượngtronghoàbình,côngbằngmàxétsựthanhbìnhnàycóđượclànhờởcôngcuộcbìnhđịnhNamKỳ.Đâykhôngphảilàcông

việcdễdàng,trướckhixuấthiệnBảyViễn,nhiềutướnglĩnhvàcácnhàcaitrịxuấtsắccủaPhápđãthấtbại.Viễncònlàmộtngườitrọngchữtín,trungthànhvớibạnbèvà“sòngphẳng”trongviệckinhdoanh.ĐốivớiHoàngđếBảoĐại,Viễnvừathểhiệnlòngbiếtơn,vừatorõsựthầnphụcbằngcáchthángnàocũngcốnghiếnmộtvalinặng,lènchặtcáctờgiấybạcmệnhgiá100hoặc200đồng.BảyViễnrấtcămghétnhữngchúangụcngườiPhápởCônĐảo.ÔngcũngđãgiếtvàtrừngtrịvàichủđiềnvànhàbuônthựcdânPhápmàkhônghềmộtchútănnănhốihận.NhưngngaytừkhimớiđượcbiếtnướcPháptrongbầukhôngkhíônhoà,ôngđãyêuđấtnướcnàyrấtsaymê.ChuyếnthămParisđầutiênđãdẫnôngtớiviệcquyếtđịnhliênminhvớisựnghiệpcủaPhápởĐôngDương.Ôngđãngắmnhìnvớicặpmắtngây thơđộtngộtsựsạchsẽtrongcácđườngphốthủđôPháp,tínhkỷluậtcủanhữngngườiđiđườngtuânthủcáctínhiệugiaothông,vẻnhãnhặncủacảnhsátvàtháiđộlịchsựcủacácláixetắcxi.Ôngcũngđãthấyrõtínhchấtphứctạpvềmặtkỹthuậtcủamộtnềnvănminhhiệnđại.BảyViễnthườngnóivớilũđànemmàôngvẫncóthóiquenthuyếtphục:-KhôngcóngườiPhápthìđếnmộtcáikimtacũngkhônglàmđược.Xuấtpháttừlẽđó,BảyViênquyếttâmduytrìsựcómặtcủaPhápởĐôngDương.Ông làngườiduynhất trongsố thủ lĩnhcácgiáophái trung thànhvớiýtưởngnàyđếncùng.TừngàytrởlạiSàiGòntôithườnggặpBảyViễnluôn.Tôicònđượcgặpcốvấn thâncậncủaông làđại táSangnhiềuhơnnữa.Sangđã tốtnghiệpcửnhânluậtvàsauđóđãcóthờikỳđượccửlàmgiámđốcSởCảnhsátSàiGòn-ChợLớn.Thời kỳ bấy giờ, Sang chưa có danh hiệu chính thức nhưng đã có quyềnhànhthựctế.Vìvậy,ôngđượcgiaonhiệmvụtổchứcvậtchấtvàlàtổngthưkýHạ viện SàiGòn.Một buổi trong lúc cùng ngồi ăn sáng tại khách sạnContinental,Sangnóivớitôi:-Chúng tôiđangphảichứng tỏchocácdânbiểubiết rằngchúng tôiđang

làmchủSàiGòn.TổchứcHạviệnlàmộtsángkiếncủaBảoĐại.NhàvuavừađượcmờiđiPhápđểđàmphánvềviệcViệtnamgianhậpkhốiLiênhiệpPhápsaukhicóbản tuyênbốngày3 tháng7.BảoĐạihyvọngHạviện tậphợpđượccácphongtràodântộcchủnghĩađểcùngđoànkếtđấutranh.Cáitổchứcthuầntúynghilễchínhtrị-nghịviệnnàysẽchỉlàhìnhthứcvàhoàntoànkhôngcóđượcmộttầmquantrọngnào,nếukhiquyếtđịnhViệtnamgianhậpkhốiLiênhiệpPháplạikhôngđồngthờiquyếtđịnhthamgiacácmụcđíchchiếntranhcủaPháp.KếhoạchchiếnlượcmangtênNavarređãnhấnmạnh,“chỉcócáchiệpđịnhghinhậnnỗlựcvềngườivàcủadocácnướcliênkếtởĐôngDươngkýkếtvớiPhápmớilàđiềuduynhấtxácminhlợiíchcủaPháp”.HạviệnSàiGònhọpngày12tháng10năm1953,tứctámngàysaubuổitôicùngngồiănsángvớiSang.Trongbữaăn,Sangchotôibiết,LêVănViễnkhôngtinvàonhữnglờiphátbiểubahoamịdâncủađasốtuyệtđóicácdânbiểuHạviện.TướngViễnlongạinhữngngườitheochủnghĩadântộcsẽlạihăngháihơntrongviệcđòiđộclậphoàntoàn,mặcdùchẳngmọtaitrongbọnhọdámhysinhcáctiệnnghiđanghưởngđểmạohiểmgiànhđộclập.ĐólàchưakểnhũngngườidicưtừBắcvàoNam,nhũngngườiđượcgọilàdânBắckỳ,đangbịSàiGònnghingờ,cầnphảiđềphòng.Ngày11tháng10tứctrướckhikhaimạcHạviệnmộthôm,tướngLêVănViễnmờitấtcảcácvịdânbiểutớidựtiệcCocktailsangtrọngtạidinhthựcủaViễnởChợLớn.Giấymờighirõ,bắtbuộcphảitớidự.Đâylàmộtkiểuhọpkín trướckhiHạviệnhọpcôngkhai.KhôngmộtngườiÂunàođượcmờitớidự.LêVănViễnkhôngcótàidiễnthuyếtmộtchútnào.Mộttrongnhữngdángvẻthểhiệncátínhmạnhmẽcủaônglàsựkínđáonguồngốccủahànhđộngbấtngờ.Viễnnóirấtngắngọn:-Khôngcótôivàtổchứcbảovệcủatôitoảkhắpthànhphốnàythìcácvị

khôngthểsốngnổitớihaimươiphúttrongphòngnghỉtạikháchsạn.KhôngcónướcPháp,cácvịcũngkhôngcókhảnăngđóngnổimột tàu thuỷ,mộtmáybayhoặcmộtchiếcxích-lô.Tôinghĩ,haidẫnchứngnàyđủ tácđộngđếnđườnglốicủaNghịviệncũngnhưCươnglĩnhcủaMặttrậnbìnhdândotôilàmchủtịch.Ngày16 tháng10,NghịviệnSàiGòn tiếnhànhbỏphiếu trongkhôngkhíyêntĩnh.ĐạiđasốphiếuchốnglạiviệcgianhậpkhốiLiênhiệpPháp.GiớibáochíPháptỏýphẫnnộvớimứcđộkhácnhau,tùytheovịtrí trongnềnchínhtrị.ChínhphủPhápchấnđộng,TổngCaouỷvàTổngtưlệnhPhápởSàiGònviếtnhữngláthưđầylờilẽbựctứcgửitớiThủtướngHộiđồngSàiGòn.NhữngngườiMỹởSàiGònlặnglẽcườichếgiễu.TómlạicácmụcđíchchiếntranhcủaPhápđềurơixuốngnước.TấtcảcácdânbiểuSàiGònđềusữngsờtrướcphảnứngđó.Nghịviệnlạihọp để thông qua với đa số phiếu tương tự, một điều khoản bổ sung doHoàngthânBửuLộcđệtrìnhđượcsoạnthảotheothưgợiýcủaTổngCaouỷ.BảoĐại cố giải thích trong thư gửiDejean: “Tu tưởng củaNghị việnkhôngphảilàhoàntoànáccảmvớiPháp.Trênthựctế,cũnggiốngnhưtưtưởng của tôi.Mọi người đều biết Hoàng đếAn nam không thể diễn đạtđượcýtưởngnàynếukhôngcóngôinhànghỉmátởCôtedAzurbênPháp.NgườidânchâuÁthườngkhôngthểbộclộtrầntrụinhữngýnghĩcủamình.NgượclạiôngbạncủatôilàLêVănViễnmàaicũngrõlàrấtthânPháplạitỏrarấthàilòngvềtháiđộcủacácdânbiểutrongcuộchọpvừaqua.Lúc này tôi đang điều trị tạimột bệnh viện ởĐàLạt để chữamột chứngbệnhcũdotrùngamipgâyrahồitôicònhoạtđộngtrongrừng.MộttùyviêncủaBìnhXuyêntớithămtôi.ÔngkểchotôinghenhữngdiễnbiếntìnhhìnhmớinhấtởSàiGòn.Khiravề,ôngđểlạitặngtôi,theokiểumọingườivẫntặnghoaquảchongườiốmmột…kilôthuốcphiệnsống.Ôngtacònnóivớitôiđâylàloạinhựathuốcphiệnhảohạng,thuhoạchđượctrongmùasaiquả.Tôigiấugóithuốcphiệndướiđệmnằm,chỉlobácsĩtrưởngpháthiệnravì

ông thường tới thămbệnh tôi luôn.Cuối cùng tôi chuyểngói thuốcphiệnnàychomộtôngbạnlàmchủđồnđiềnvàôngtalạiphânphốinóchomộtcôngtysảnxuấtởĐàLạt.Vấnđềđanglàmxaoxuyếndưluậnvẫnlàquanniệmmơhồlẫnlộntronggiớichínhtrị.ChínhsáchdoChínhphủPhápcôngbốnằmtrongcôngthức:“NềnđộclậpcủacácquốcgialiênkếtnằmtrongkhốiLiênhiệpPhápphùhọpvớicácđạoluật trong hiến pháp phù hợp với những nguyên tắc, những truyền thống,nhữngkhátvọng tiếnbộ, lợi íchvàsựđộ lượngcủanướcPháp,nhưngđãkhôngđượcsựthốngnhấtnoitheotrongcácnướcliênkếtvớiPháp.LàolànướcduynhấtchấpnhậngianhậpkhốiLiênhiệpPhápvìkhôngthểtồntạimàkhôngcóngườibảovệ.Ngược lại,Campuchiamuốncóngaynềnđộclậphoàntoànvàdứtkhoát.CònViệtnamcủaBảoĐạicũngnhưViệtnamcủaViệtMinhđềutrảlời“không”,mộtbêndonhunhược,mộtbêndodũngcảm.Tháng10 là tháng thườngmởmànchocácchiếndịch lớn,giữa lúcchínhsáchcủaPhápởĐôngDươngđangrạnnứt.Nhữngvếtrạnngàycànglộrõ.Mỗingày trôiqua lại làm lộ thêmvếtvôivữa trắngmàngười ta sơnquétngụytrangvớihyvọngsẽcủngcốđượcsựthốngnhất.Nhữngmụcđíchchiến tranhcủaPhápởĐôngDươngngàycàngcạndần,thựcchất,giốngnhưchúngbệnhkiết lỵđang làmkiệtdần lực lượngviễnchinh Pháp ởĐôngDương. Các bạn cùng phòng bệnh với tôi cũng đangchảymáu,trơxươngtrêntấmkhăntrảigiườngvấymáuchờngàyđượchồihươngvềPháp.NhưngcuộcchiếntranhĐôngDương,tựnókhôngcầnquantâmđếncáclýdomàchỉquanhệđếntìnhhìnhthờitiết,trờimưahaytrờiđẹp.Vềcáctrậnmưathìnaychỉcònlạivàicơnldôngrảiráchàngngàyvàđangyếudần.Chiếntranhnhưmộtconthúdữsautrậnmưađangliếmkhôlôngtrướcđợtgiómùađểrồilạilaovàocuộcsănmồi.Ngày15tháng10.BộchỉhuyPhápbắtđầumởchiếndịchMouettevớicáchtiếnhànhkhárầmrộ.

Từnhữngngàyđầu tháng10,CụcQuânbáocủaPhápđãbiết tin sưđoàn320 (với nhiệm vụ thâm nhập vào vùng đồng bằng đểmởmàn cuộc tiếncôngtrêntoànBắcbộcủaViệtMinh)đãhoànthànhmọiviệcchuẩnbị.Vớicungcáchhămhởvàtỷmỉnhưđànkiến,sưđoànnàytíchlũylươngthực,đạndượcđủdùngtrongsuốtmùađôngsắptới.Đểtránhbịđánhúpbấtngờnhưhồitháng7ởLạngSơn,sốlươngthựcđạndượcnayhiệnđượcphântántừngcáckhonhỏ,cấtgiấudướinhữngrạngcâytrehoặctrongcáchangđộngcủa dãy núi đá vôi bao quanhmặtTâyNamkhuvực đồngbằng.Tối nàoviên tướngViệtMinhchỉhuysưđoàncũngkiểm tra tỷmỉ tiến trìnhhoạtđộngcủacơquanhậucần.Đồngthời,tốinàocơquantìnhbáoquânsựcủachúngtôicũngnghiêncứucácbáocáođãđượcgiảimãvàtheodõihànggiờcôngviệcchuẩnbịcủađốiphương.Tháng10năm1953cũnglàthờiđiểmchúngtôiđượcbiếtvềsốlượngcácđơnvịViệtMinh,đánhgiákhảnănghoạtđộngcủanhữngđơnvịnày-kinhnghiệmcuộccànquétlầntrước(mangtênchiếndịchBrochet)chobiết,mộtkhisưđoànđốiphươngđãluồnđượcvàophíasauquântathìkhôngthểnàovâyquéthoặctiêudiệtđượcchúng.Ngượclại,saukhiđãlọtđượcvàovùnghậucứcủaPháp,sưđoànnàyphântánthànhcáctiểuđoàn:sẽcóthểgiángnhữngđòntiếncôngđánggờmvàohệthốngphòngngựvàlàmtêliệtphầnnàoviệctựdochuyểnvậncủaquânta.TướngNavarrequyếtđịnhraquântrướckhisưđoàn320bắtđầuhoạtđộng,bằngcáchđánhvàonơibốtrícáckhohậucầncủasưđoànnày.Ôngcũnghyvọng,cuộctiếncôngnàysẽđủsứcgâyrốiloạn,làmtrìhoãncuộctiếncôngcủatướngGiápvàovùngđồngbằng.Cuộcchạyđuathờigianbắtđầu.BộchỉhuyPhápđiểmlạicácphươngtiệntrongtay.Bằngcáchvéttậnđáyngănkéo, thugom tất cả các lực lượngdự trữ của toàn cõiĐôngDương,phíaPhápchỉcóthểtậptrungtrênchiếntrườngBắckỳ21tiểuđoànbộbinh,línhthủy,línhláimáybay.Consốnàyđủđểchọivới10tiểuđoàncủasư

đoàn 320, bảo vệ các tuyến đường giao thông và các điểm bị nguy hiểm.Nhưngsẽkhôngđủnếu sưđoàn304cũng thamchiến.Sưđoàn304đóngquâncáchsưđoàn320cómộtngàyđường.Tin tìnhbáochobiết, sưđoàn304 lúcnàycũngđangchuẩnbị thâmnhậpvùngđồngbằng.VìvậytướngGiápđãbốtrísưđoànnàytạimộtđịađiểmvừacóthểbảovệThanhHoávàVinhlàkhuvựcdoViệtMinhkiêmsoát,nămđóvừađượcmùalúagạo,vừacóthểtiếnđánhmiềnNamđồngbằngBắcbộ.Đểkìmchânsưđoàn304,tướngNavarređãsángtạoramột“cuộchànhquânlàmđịchthấtvọng”mangtênPelican.TrướckhimởmànchiếndịchMouette,mộthạmđộiPháptiếnsátvùngbờbiểnThanhHoálàmravẻđedoạđổbộđểtiếncônglớn.DochínhnhữngtintứcbịtiếtlộtừphíaPháp,tướngGiápđãbiếttrướckếhoạchnàyvàđãcóchuẩnbịđốiphó,nhưđãtiếpnhậncácnguồntintừnhữngmạnglườitìnhbảocủaViệtMinhbốtríngaytạicácbếncảngHaiPhòngnơixuấtphátcủacáctàuchiếnPháp.Ngày14tháng10,sưđoàn320đãhoàntấtmọiviệcchuẩnbị,sẵnsàngtiếnhànhthâmnhậpvùngđồngbằng.Cáckholươngthựcđạndượcđãđầyắp.NhữngđơnvịtrongsưđoànxuấtphátvềphíabờsôngĐáy.Đêmhômđó,từng tiểuđoànvượt sôngbằngnhững chiếc thuyềnnan, nhẹnhàngkhôngkémgìnhữngchiếcxuồngcaosubơmhơicủaPháp.Ngaytốihômđó,tướngGillesđượcSàiGònđiềurađểchỉhuycuộchànhquân,banhànhlệnhđầutiêntiếnhànhcuộchànhquânMouette.TướngGilles,đượcmọingườigọilà“chacốđạoThiênChúa”nhưnglạilàngườithích“làmchiếntranh”hơnlàmlễnhàthờ.Ôngthíchsốngtrongcácdoanhtrạidãchiếncùngvớibinhlính,giữasựvâybọccủanhữngngườilínhchiếncócáimõmcủabầyácthúănthịt.Ôngcóniềmvuithíchthúcủamộtngườichơibài thích lậpphươngánvà tiếnhànhcáccuộchànhquân,hơnnữacònưathíchđánhlừađịchlôikéođịchrơivàocạmbẫybằngmộthoạtđộngđơngiản, dễdàng.Nhữngbuổi tối sau chiến thắng “đúc cha”Gilleschânđitậptễnh,mộtmắtbịchộtphảilồngmắtgiảbằngthuỷtinh,thườngxuyênđếnvớicácsĩquancấpuý,uốngvớihọmộthaichénrượumừng.Ông

rấttựhàovềlựclượnglínhdùdướiquyềnvàthườngnói:-Línhdùư?Đólàlínhcủatôi!Những buổi tối đó là những buổi nhậu nhẹt suốt đêm.Cả những phục vụngườiViệtđềunằmtrongmạnglướitìnhbáocủaViệtMinh,vàkhánhiềungườitrongbọnhọlạiđượctuyểnvàolàmviệctrongcơquancảnhsátcủaPháp.HọrấtkhóchịukhinghethấytiếngcườicủatướngGillesmàhọcholàtiếngcườicủaconácthúchộtmắt.Đốivớihọ,khitiếngcườinàycấtlêncũnglàlúcthihàicácchiếnsĩbộđộibịGillesgiếthạiđangphânhủy.Sánghômnay,tướngGillesđãlệnhchosưđoànAdoCastrieschỉhuy,xuấtphátđầutiên,mởđườngtiếnchocánhquân.GiữatướngGilleschỉhuylínhdù và đại táCastries là viên sĩ quan quí tộc tốt nghiệp trường đào tạo kỵbinh,haibênkhôngcónhiềuđiểmtươngđồng.NhưngtướngGilleslàngườibiếtrõcácsĩquandướiquyền.Castrieslàmộtchỉhuybiếtđánhthọcsâumộtcáchkhônkhéo.Castriesđãnổitiếngtừcáctrậnđánhtrêntấtcảcácchiếntrườngmàôngthamgia.Đâylàgiátrịthậtsự,chứkhôngphảidobáochíthổiphồng,giảtạo.Chínhvìvậychonênsaunày,tứclàngày29tháng11trênđườngbăngsânbayĐiệnBiênPhủmàtướngGillesvừachỉhuycuộcnhảydùđánhchiếmtrướckhi lênmáybayDakota trởvềHàNội,TổngtưlệnhNavarređãhỏitướngGilles:-Ôngthửnghĩxemaicóthểthayôngchỉhuytậpđoàncứđiểmnày?Gillesđãtrảlờingay,khôngdodự:-Chỉcóhaingười.Xếptheothứtự:CastriesrồiđếnVanuxem.Trở lại cuộc hành quânMouette ngày 15 tháng 10, tướng Gilles đã traonhiệmvụchođạitáCastrieschỉhuymộtsưđoànđánhchiếmLaiCác,cáchphíaTâythịxãNinhBình20kilômét.Khoảngcáchkhôngxa,nhưngmàphảisửalạiđườnggõmìn,cẩnthậnquansáttừngbướctiếnvàtổchứcbảovệmọimặt.Đểtớiđíchnhanhchóngantoànphảicókhảnangtinhkhôntừmũiđếnmạchmáu.Buổi chiều hôm đó, Castries đến Lai Các. Tướng Gilles theo sau, gặp

Castriesgiữangãtưđườngđivàophíarừngnúi.Nhữngdấuvếtđểlạitrênnềnđườngchobiết trongđêmđãcónhữngđoànxecủaViệtMinhchởvũkhíđạndượcdoTrungQuốcviệntrợ,từHoàBìnhđiThanhHoá.Trờirấtnóng.ĐoànxetăngcủaPhápbốctungrấtnhiềubụi.TướngGillesnghỉ lạibênđườnggọirượucognacvànướcgiảikhátsô-đa.Línhhầukhiêng từxeJeepxuốngmột lềubạt,giườnggấpvà thùngđựngkhẩuphầndãchiến.ChacốGilleskhôngvộivã.Ôngquyếtđịnhđể rabangàytrọnvẹnthiếtlậpsởchỉhuychiếndịch:chungquanhlàvànhđaibảovệgồmcáccứđiểmđạiđộihoặctiểuđoàncóthểyểmtrợlẫnnhau,chínhgiữalàvịtrípháo.TướngGilleschorằnglúcnàyViệtMinhbốtríbênbờsôngĐáyđãbiếtquânPháptiếnđếnLaiCáclà trungtâmcăncứtiếpvậncủahọvàhọsẽtới.Quanhiên,trongđêm18rạngngày19tháng10,ViệtMinhtiếnđến.Trongnhiềugiờliêntục,cácđạiđộiViệtMinhlaovàocáchàngràokẽmgaicủahaicứđiểm.PháobinhPháptạothànhnhungbứctườngbằnghoảlựcngănchặn.Lúctờmờsáng,quânViệtrútlui.LúcđótướngGillesmớibắtđầucôngviệcđãđưaôngtớiđây,tứclàđíchthânchỉhuyviệcpháhủycáckhotiếptếcủaViệtMình.Ngàynàoôngcũngtungramột,ítkhihai,đơnvịtiếncôngtrinhsátsụcsạobênphải,bêntrái,phíatrước,phíasau.Xebọc thépđi trướcmởđường, línhbộbinhđi sausụcvàocác rừngcâyhoặccácnúiđáđểtìmcáckhocấtgiấuvũkhíđạndược.SauđólạiquaytrởvềViệtMinhcũngbiếtnhưvậy,chonênthỉnhthoảnglạitổchứctiếncôngđánhcácđơnvịngonănđanguểoảirútvềtrêncácđườngmòntrongkhuvực. Cha Gilles cũng đã tính đến chuyện đó nên đã sử dụng pháo binh,khôngquânđánhnhanhvàkhôngbaogiờđểchođànconđixaquátầmpháo105mm.Ngày24tháng10trungúyChristiandeReboulchỉhuymộttrungđộixebọcthép tiến theo đường lừng.Reboul làmột sĩ quan kỵ binh nhà nòi có cặpcẳngdàiđôimắtsắc,ngườixứGasconthíchtánchuyệnvàthíchđánhnhau.

HồiđượccửlàmsĩquanbáochítạiHàNộiReboul“buồnđếnchết”khiphảisốnggiữađámnhàbáochỉbiếtcómỗimộtchuyệnlàcầmbútviết.TừvàituầnnayReboulđượccửlàmchỉhuytrungđộitrinhsáttuầntiễusố1vàđãnắmgiữvữngđơnvịtrongtay.Hômđó,trờiđẹp,ánhsángbanmaitrànngậpnhữngmàusắctươivui.BinhlínhtrongđoànxecủaReboulđềuthôngthạonghiệpvụ,họchoxetiếntừngđoạnrồidừnglạiquansát.Khôngthểkhôngpháthiệnđượcmộtcáigìđó.RiêngđiềuđócũngđủlàmchotrungđộitrưởngReboulhàilòng.Mộtcánhđồngcỏđingangquaconđường rừng, toàn là loại cỏvoi, thâncao, lá rộngvàsắcnhưnhững lưỡikiếm,vươn thẳng lên tận thápsúngxetăng.Trướckhitiếptụccuộchànhtrình,Reboullệnhchođoànxedừnglạiđểquansát.Mộtmáybayquansátnhỏbélượntrênđầuđoànquân.Trênkênh16điệnđàithườngtrựcđườngdâyliênlạcvẫnđượcgiữvững.-PiperdeCentaure,cópháthiệnthấygìkhông?-Không?Các anh cứ việc tiến.Không thấy có dấu vết gì củaViệtMinhtrongđámcỏnày.Chiếcxetăngđầutiênvừatiếnđược800métthìvấpphảimìn.Ngaylậptức,hàngngànquânViệtnấpkínnhiềugiờ trongđámcỏcao,vụtvùngdậy từhaibênđường,xungphongtiếnđánhđoànxe.Nhữngchiếcxetănglậptứcbắntrảbằngđạiliênchiếcxetăngnàybắnluônvàochiếcxetăngkhácnhằmxuađuổigiúpnhaunhữngnhómbộđộiđangbámvàothànhxe.Mộtxetăngbốccháy.Christian de Reboul đứng trên tháp pháo xe tăng theo dõi tình hình cuộcchiến đấu. Với khẩu tiểu liên trong tay trung úy cố làm nản lòng nhữngngườilínhViệtđangmuốntiếnsátđểpháxetăngbằngthuốcnổ.Anhcũnggọiđiệnchođạiúycấptrên,yêucầuđượccứuviệnbằnghoảlựcpháobinhvàkhôngquân.Độtnhiên,Reboulcócảmgiácnhưbịmộtchiếcgậyđậpmạnhvàođầu.Mặtanhchảyđầymáu.Anhlấytaysờlênhộpsọbêntrái.Cứngỡlàsẽvấpphảimộtcụcbướu,nhưnglạicócẩmgiácđâylàmộtchấtnóngvànhầydínhvào

kẽtay.Reboulvăngtụcmộtcâu,nghĩrằngđãbịthương.Anhtrèoxuốngxetăngdùngđiệnđàmbáocáo.Anhcốnóichậmchạp,chínhxác, ta lại tìnhhìnhtrậnđánh,chỉrõtoạđộchopháobinhvàmáybaybắn.Nhưnglầnnàotừsởchỉhuyvẫncótiếngtrảlời:-Anhnóigì,khônghiểu.Máyvẫntốt.Ăng-tentoảsángđủtầm.Reboulthaymicrovàlạibắtđầubáocáo,phíabênkiavẫntrảlời:-Anhnóigì,tôikhônghiểu.Reboul tức điên người. Cái viên đại úy đốn mặt này chẳng hiểu gì hết.Reboulkhôngthểcầmcựđượcmãi.QuânViệttiếptụctiếnđánh.Reboulralệnhngắngọn:-Quaypháosangphải!Pháo thủRoubignes là người xứGironde đồng hương với Reboul, có thểhiểu rõngaykhiReboulmớinóiđượcmộtphần tư tiếng.Những lúcnày.RoubignessừngsờgiươngcạpmắtkhiếphãinhìnReboulkhôngcửđộng.Đến lúc này thìReboul cũng dần dần hiểu rằngmình đã không phát biểuđượcnữa rồi.Mặc dù đầu óc vẫn còn tỉnh táo, nhưngReboul đãmất khảnăngdiễnđạtbằnglờinói.HệthầnkinhtrungươngđiềukhiểnnhữngđườnggânởlưỡiReboulđãbịpháhỏng.TrungúyReboulsủaăngẳng,kêukhànkhàn,gàolênnhưmộtconvật.Trướckhiđắmchìmtrongtìnhtrạngvôtrivôthức,Reboulvẫncònnhớđếnnhiệmvụ.Anhvẫnnghĩđếnviệcphảidùngmộtphươngtiệnnàođóbáocáocấptrên.NhưngchaGillesđãdựkiếntrước.Ôngđãchotấtcảcáckhẩupháohướngnòngvềphía conđường sát rừng, tiếpđó làgọimáybaybắnphácácbìarừng,sauđólàbộbinhtiếnhànhcànquéttỷmỷ.BuổitốiViệtMinhphảirútlui.TừngđoànxecứuthươngcóghidấuhiệuchữthậpđỏcủaPháp,chởcảlínhPhápvàlínhViệtMinhbịthươngvềthịxãNinhBình.TrungúyReboulnằmdàitrêncáng,miệngcâmngườiliệtđầuócvẫncòntỉnhtáo.NhữngngóntayphảicủaReboulnắmchặtlấymảnhkimloạighidanhtínhsốhiệu,viênytácốgỡranhưngkhôngnổi.Reboulnghĩrằngphảigiữchặt

đểmọingườibiếtrõhọtêncủamình.Ngày7tháng11cuộchànhquânMouettekếtthúc.TheonhậnxétcủaPháp,cuộctiếncôngcủaViệtMinhvàovùngđồngbằngphảichậmlạihaihoặcbatháng.NhưngtronglúcPhápchiếmđượcphủNhoQuan,nhữngđạiđộiđầutiêncủasưđoàn316ViệtMinhcũngbắtđầutiếnlênvùngthượngdu,chiếmlĩnh cácvị trí chuẩnbị cho chiếndịchđãdựkiến.Mục tiêuđầu tiênnhấtđịnhsẽlàLaiChâu,ởđầunguồnsôngĐà,nhưmộtquảlêngonngọtởđầucành.Vấnđềđặtralàtớiđượcđịađiểmnàyvànhưvậyphảimấttừbamươiđếnbốnmươingàyhànhquânbộ.Nhưngđâylàquảlêdễháivàtrungđoàn148đãchuẩnbịlàmnổtungvịtrícuốicùngcủaPháptrongxứTháisauđósẽcànquétcácđộibiệtkíchcủaPhápởvùngthượngduđãmấthếtchỗdựa.SauđóPhápđượctinnhữngđơnvịcủasưđoàn316xuấtpháttừĐiệnBiênPhủ và SầmNưa có lẽ đang tiến về phía Luang Prabang vàViêngChăn.Trong cuộc chiến tranh vận độngxuyên rừngnúi,ViệtMinh có thuận lợihơnPháp.BộbinhViệtMinhcóthểnhanhchóngtớiLuangPrabang.Trênđường đi về hướngViêngChăn có lê phải chặnViệtMinh từCánh đồngChum.Ban2củaPhápkhôngcònhoàinghigìvềnhữngýđồcủaViệtMinh.Trongbanphântíchtìnhbáodotrungtátrưởngban2Guibaultkýđầutuầntháng11cóđoạnviết:“PhầnlớncáchoạtđộngtiếncôngcủaPháp(nhưchiếndịchMouette) tạimiềnBắcViệtnamđãbuộcđịchphải trìhoãnvà tổchức lạicuộctiếncôngtừnhiềuthángnay.TạikhuvựcBắcđồngbằnglựclượngtácchiếngồmhaisưđoàn308và312hiệnđangtiếptụcluyệntậpchuẩnbịđánhđồngbằng.NllữnghoạtđộngtìnhbáocủataởkhoảnggiữaViệtTrìvàLụcNamkhẳngđịnhViệtMinhrấtchúýtớikhuvựcnày,cáckhoamụcluyệntậpcủaViệtMinhđềunhằmvàoviệctiến công các cứđiểmphòngngựkiên cốvà cácđô thị, đã giúp ta khẳngđịnhhìnhthứchoạtđộngsắptớicủaViệtMinh.Sưđoànpháo351đượctăngcườngthêmmộttrungđoànsúngcốiloạinặng,cũngđangtiếnhànhluyệntậptươngtự.

Sưđoàn316đãbắtđầuxuấtphátvềhướngthượngdu…”BảnđồcácvịtríđínhkèmbáocáocủaGuibaultchobiết,tiểuđoànđầutiêncủa trungđoàn176 thuộcsưđoàn316đang trênđườngmònsôngMãđếnngangSơnLa.Từđó,đơnvịnàycó thểchỉ trongvàingày sẽ tớihoặc làTuầnGiáođểtrợlựcchotrungđoàn318đánhLaiChâuhoặclàĐiệnBiênPhủđểtừđótiếnđánhLuangPrabang.Cáctiểuđoànđầyđủcủatrungđoàn98thuộcsưđoàn316cũngđãcómặttạiMộcChâuvàSầmNưa.TrongphònglàmviệcnhỏbécómáyđiềuhoàkhôngkhítạiSàiGòn,tướngNavarrengồihànggiờnghiêncứuđểcóquyếtđịnhchínchắn.Hiệnnay,ôngđãcótấtcảdữliệutrongtay.NhờsựthànhcôngcủachiếndịchMouette,TưlệnhBắckỳlàtướngCognyđãcóđượcmộtsựtrìhoãntạmthờiởđồngbằng.HiệnnayquantâmtrướcmắtcủaônglàsựđedoạcủađịchđangđènặngLaiChâu.BêncạnhCognylàđạitáReinerlúcđólàquancaitrịđứngđầuxứThái.Haingườicùngcaolớnnhưnhau, cùngcónhữngquanhệ ràngbuộc lẫnnhau, lập trườngcủaReinerrấtrõràng,khôngthểchophépđểmấtxứTháicủaĐèoVănLongđược.ÔnggiảithíchchotướngCognyrõtầmquantrọngchínhtrịcủakhuvựcnày.Vềphầnmình,tướngCognycũnglongạinếuchoditảnvịtrícuốicùngcủaPhápởTâyBắclàLaiChâusẽbỏrơiluôncácđộibiệtkíchđanghoạtđộngtrongvùngthượngdu.LúcđóViệtMinhsẽđượctựdotậptrunglực lượng tiến đánh đồng bằng, chỉ cònmột giải pháp duy nhất là chiếmđóngĐiệnBiênPhủ.ĐâykhôngphảilàgiảiphápmàCognyquyếtđịnhmộtcáchthoảimáivuivẻtronglòng.BởivìđạitáBastianilàthammưutrưởngcủaCognyvẫnnhắcôngnhữngđiềuđãbiếttừlâu.ĐólàthunglũngĐiệnBiênPhủcáchxacáccăncứhậucần.NếutướngGiápquyếtđịnhtiếnđánhthìsẽphảirútnhiềutiểuđoànmạnhtừđồngbằnglêncứuứngchoĐiệnBiênPhủ.NhưngôngcũngnghĩnhữngtiểuđoànnàychỉmấtmộtgiờmườilămphútđểbaytừHàNộilênđây,trongkhicác tiểuđoànViệtMinhxuất phát từ các căn cứhậuphươngphảimất ba

mươinhămngàymớitớiđượcĐiệnBiênPhủ.QuanđiểmcủacáctướnglĩnhởLàocókhácvớiBộchỉhuyBắckỳ,nhưngcũngđềuđitớicùngmộtkếtluận,chỉkhácnhauởsựchọnlọckếtluậnđó.Từnhiều tuầnnay,đại táCrèvecourđãđượccử làmTưlệnhchiến trườngLào thay tướng Gardet mới đảm nhiệm chức vụ này trongmột thời gianngắn.TướngGardetđãkhông thểngủyênởViêngChăn.Lào làmộtnước theođạoPhậtmộtcáchsùngkínhvàchínhthống,dạycáctínđồkhôngđượcgiếthạibấtcứmộtsinhvậtnào.SốsưsãitạikinhđôLàocótớibốnvạnngười.Banngàycácvịsưcầmrổđiđếntừngnhàkhấtthực,đượcnhândâncungcấp thứcăn.Banđêm,đến lượt lũchócũngđi từcánhcổngnàyđếncánhcổngkháckiếmthứcănthừatrongđốngrác.Suốtđêmnàysangđêmkhácđànchó lang thang trêncácđườngphốbẩn thỉu, sủacắn,đánhnhau,giaocấuvớinhauvànhaingấunghiếnnhữnggìcóthểănđược.NhữngtiếngđộngnàyphávỡgiấcngủcủatướngGardet,TưlệnhquânsựởLào.Ôngquyếtđịnhmởmộtchiếndịchchốnglạitiếngđộngbằngcáchgửicông văn tới các chủ chó, dặn phải xích chó cẩn thận trước khi trời tối.NhưngchóởViêngChănkhôngcóchủvànếucóthìnhữngngườinuôichócũngkhôngquantâmtớiđànchócủamình.Lũchóvẫntiếptụctròhuyênnáo. Thế là tướngGardet nổi cáu. Saumột đêm thức trắngmất ngủ, ôngquyếtđịnhtiêudiệtlũchó.Nhằmmụcđíchnàyôngthànhlậpnhữngnhómbiệtkích,mỗinhómbangười.Nhóm trưởngđược trangbịmộtdây thòngđộngbuộcvàođầumộtcâysàodàiđểthítchặtcổchómàkhôngsợbịchócắn.MộtytáđitheosẽtiêmthuốcStrychnineđểgiảmbớtnỗiđauđớnchoconvậtbịthắtcổ.Mộtxecứuthươnghoặcxetảiloạinhỏđượcdùngđểchởxácchó.Ngayđêmđầu tiênphátđộngchiếndịch, tướngGardetđích thânkiểm trakếtquả.Ônghỏingườichỉhuynhómđầutiên:-Đượcbaonhiêu?-Báocáothiếutướng,được3.

-Chưađủ.Phảidiệtnhiềuhơnnữa.Nhómthứhaibáocáo:-Thưatướngquân,bốnchếtmộtbịthương.-Thếlàtốt.Nhưngsaokhôngdiệtnốtconbịthương?-Báocáoytábịnócắn!Câu chuyện này, Thủ tướng Lào Xuvanna Phuma đã kể lại với tướngNavarremột cách nghiêm chỉnh, không cười. TướngGardet bị gọi về SàiGònngaygiữanhiệmkỳđầutiên.ĐạitáCrèvecourđượccửthaythế.Vịđạitáchỉhuylựclượngbộbinhvớigươngmặtthôngminh,nhânhậucủamộtnhàtruyềnđạo.Từnăm1949ôngđãchỉhuymộtcánhquângiảiphóngnướclào.ÔngbiếtrõđấtnướcnàyvàkhôngcầnphảisuynghĩlâucũnghiểurằngchỉcóduynhấtvịtríĐiệnBiênPhủmớicóthểbảovệđượckinhđôvươngquốc.Chiềungày9tháng11,tướngNavarrevàđạitáCrèvecourthảoluậnrấtlâuvớinhau.VềmặtđịalýthunglũnglòngchảoĐiệnBiênPhủthuộclãnhthổBắckỳvàquânViệtMinhcũngởBắckỳ.ViệcđánhchiếmvàbảovệĐiệnBiênPhủchỉcóthểđượctiếnhànhtừHàNội.Nhưng,ĐiệnBiênPhủlạichechởchotoànbộBắcLào.NếuchiếmđượcĐiệnBiênPhủnhưCrèvecourhyvọng,thìôngsẽthoátkhỏithếphòngngùbịđộngđểgiữThượngLào.CrèvecourcũngđềnghịthànhlậpmộtcăncứkhôngquânởMườngSài.VịtrínàykhôngđượctốtvàcònrấtxấusovớiĐiệnBiênPhủ,nhưngvẫncóthể dùng cho loạimáybayđưa vài tiểu đoàn trangbị nhẹ nhaydù xuốngMườngKhoavàcóthểtớicảSốpNạocáchĐiệnBiênPhủhaingàyđibộ.Crèvecourgiao toànbộkếhoạchnàycho thiếu táVaudrey.Đây làmột sĩquantầmvócnhỏbémàtướngNavarređãcólầngặptạiNàSản.Ôngđibộkhôngbiếtmệt,hiểurõđịahìnhrừngrúvàdânđịaphương.Tiếptheonhữngbuổihọpbàncôngviệclànhữngcuộchộiýchớpnhoáng.MọiýkiếnđềucóvẻhướngvềviệcchiếmđóngĐiệnBiênPhủ.Cũngcónhữngýkiếnnghingờ,dèdặtnếukhôngthìquyếtđịnhnàyđãchẳngvấp

phải một khó khăn nào. Các sĩ quan thammưu là những người được trảlươngđểphântíchcácthuậnlợivàhậuquả.Dù cónhững thuận lợi vềmặt chính trị để bảovệxứThái nhưngđối vớitướngCogny,việcchiếmđóngĐiệnBiênPhủchỉcốtđểbảovệLàovềmặtquânsự.Nếukhôngcómệnhlệnhphảnbác,việcđánhchiếmĐiệnBiênPhủđểbảovệcácđườngbiêngiớicủaLàosẽđượcghitrongnhiệmvụcủaTổngtưlệnh.Lệnhphánbácnày,dùđãcóngườinóira,nhữngvẫnkhôngbaogiờbanhành,bấtkêdướihìnhthứcgì.Ngượclại,hiệpđịnhngày12tháng10kývớivươngquốcLuangPrabangđãkhẳngđịnhnhiệmvụchínhtrịcủatướngNavarrelàmộtnhàquânsự,đốivớiLào.Ngày14tháng11,saukhikýcácthoảthuậnPháp-Lào,QuốcvươngLàođápmáybaytừParisđếnSàiGòn.LàolànướcđộclậpđầutiênranhậpkhốiliênhiệpPháp.Chotớilúcnày,cũngmớichỉcómộtmìnhLàolàmviệcnày.HiệpướcPháp-LàomàThủtướngPaulRenaudcoinhưmộtvănbảnkiểumẫu,ghirõtrongđiều2,địnhnghĩakhốiLiênhiệpPháp“làmộtcộngđồngtrongđótấtcảcácnướcliênkếtcùngchungnhiệmvụhuyđộngcácphươngtiệncủamìnhđếđảmbảosựphòngthủcủatoànthểkhốiLiênhiệp”.Điều4trongphầnhai,chophépPháp“đượcquyềntựdovậnchuyểnvàđóngtrênlãnhthổLàomọilựclượngcầnthiếtdùngvàoviệcbảovệcácđườngbiêngiớibênngoàinướcLàocũngnhưđểphòngthủchungtoànkhốiLiênhiệpPháp”.ĐốivớitướngNavarre,kếtquảđãrõràng.HiệpướcnàylàsựtrảlờicủaChínhphủtrongbảntuyênbốhồitháng7.Vànếucòncómộtđiềunghingờgìthìđâylàlúcbàytỏtrựctiếpvớigiớicầmquyềnchínhtrị.QuốcvụkhanhphụtráchcácquanhệvớicácnướcliênkếtlênđườngđisangĐôngDươngđếnTânSơnNhấthồi9giờ30phútngày15tháng 11. Hôm đó là ngày chủ nhật. Tất cả mọi người ăn trưa ở dinhNorodom,tạibànăncủaTôngcaouỷ.Dâylàbữaănđóntiếpchínhthức,bầukhôngkhíkhôngđếnnỗibuồntẻquá.NgàiBộtrưởngMarcJacquethãycòntrẻ.Dướilớpmỡbéocủanhàtưsản,

vẫnẩnnáumộtthânhìnhcóbắpthịtvữngchắc,lộrõvẻmộtngườicóbầumáunóng.KhôngailàngườikhôngbiếtôngđãtừngnổitiếngtrongthờikỳkhángchiếnchốngphátxítĐứcchiếmđóng.Nếutôikhôngnhầmthìônglàngườiđượcgiớiquânsựcoitrọng.Dướidángvẻtròntrĩnhhơitẻnhạtcủamộtnhàchínhtrịbịràngbuộcvàonhữngcamkết.Ôngvẫntiềmtàngmộtlươngtrivữngchắcvàmộttinhthầncanđảmthậtsự.Tấnbikịchbắtđầubùngnổlúc17giờ.Đólàgiờmọingườithườngtắmmátdướivớihoasentrướckhiănbữatối.TạiSàiGònđócũnglàgiờtớitấpnhậnđượcnhữngđiệnbáotìnhhìnhchiếnsự.Tôiđangngồi trongphòng làmviệc thìchợtnhìn thấyngàiBộ trưởngbước vàomà không báo trước.Ông có vẻ bị kích động. Trán ông đó rựckhôngphảivìtiếttrờinónghoặcvìdạdàyđanglàmviệctiêuhoáthứcăn.Vừabướcquangưỡngcửa,ôngđãđòigặpngaythẳngNavarre.Tôikhôngđược chứngkiến lúcmởđầu cuộcnói chuyệngiữa tướngNavarre vớiBộtrưởngJacquet,vàtôiđãtựsuynghĩvềnhữnglýdodẫnđếncuộchộingộbấtngờnày.TấtcảnhữnggiớichínhthứcvàkhôngchínhthứcớSàiGòncũngmuốntìmhiểuvềsựkiệnnày.Chuông điện thoại đổ hồi liên tục như không chấm dứt. Các thư ký vănphòngcủaBộtrưởngcũngnhưcácsĩquantùytùngcủatướngNavarremàtôiquenthânđềugọiđiệnchotôi,hỏichuyệnvớitưcáchbạnbè:-Này!Bộtrưởngdanggặpthủtrưởngcủaanhđấyà?YvesRocollephóngthậtnhanhtớigặptôivớitốcđộgầnnhưlúcanhnhảydùkhichiếcmáybayJunkercủaanhbịbốccháytrênvùngtrờiCaoBằnghồitrước.Anhđượcđiềuđộngvề làmviệc tạivănphòngTổngtư lệnhngaysaukhitướngNavarretớiĐôngDươngvàgiữalúcanhđanglàmộtđạiuýchỉhuytiểuđoàndùxungkíchsố1.Đâylàmộtconngườigânguốctầmvóctrungbình,cógươngmặttinhtếkhôkhancủamộtgiáosưcậnthị.Giữachúngtôikhôngcầnphảicheđậygìcả.Anhđếnđâyđểmoitintức.Vớivẻmệtmỏi

Rocollengườiphịchxuốngchiếcghếbànhcũkỹ,rótluônmộtcốcCognac-sodaướplạnhđểuốngnhưmộtngườicóquyềnthếởđây,rồinóitonhưđểgiảnggiải:-Giảthuyếtthứnhất:Chínhphủlạivừađổ.Nhưngnếunhưvậythìchúngtaphải biết tin trướcBộ trưởng chứ?Giả thuyết thứ hai: TrungQuốc tuyênchiếnvớiPháp.Điềunàykhôngthếnàoxảyrađược,bởivìMaorấtthôngminh,biếttiếnhànhchiếntranhbằngcáchtuyênbốhoàbình.Giảthuyếtthứba:HồChíMinhđềnghịhoàbình.Nhưngôngtađãnóiđếnhoàbìnhtừhainămnay rồi.Giả thuyết thứ tư:Mỹcan thiệp.Vấnđề làMỹphải hiểu rõquyếtđịnhcủahọ.Tiếng chuông điện thoại nội bộ cắt đứt lời độc thoại củaRocolle. TướngNavarregọitôi.Tôilậptứcchạyvàophònglàmviệccủaông.Ngayphútđầu tiên, tôiđã thấtvọng.Khôngkhí trongphòngkhôngcóvẻcăngthẳng.NụcườilạnhlẽocủatướngNavarrecóvẻnhưđãlàmtắtngómsựkíchđộngcủaBộtrưởng.Nghelỏmtừngmẩuđốithoại,tôidầnhiểulýdodẫnđếnsựbựctứccủangàiJacquetvàcủacáihộiđồngchiếntranhnày.Sốlàvàocuốibuổichiều,ngàiBộtrưởngJacquetđangngồitạiphòngkháchtrongdinhNorodomngỏýmuốnvềphòngnghỉđểthưgiãnđôichúttrướcbữaăntối.MộtsĩquantuỳtùngđãdẫnBộtrưởngđitheonhữnglốiđihẹptới“nhàkhách”ởcuốikhuvườn.Đólàmộtbiệtthựbìnhthườngvẫndànhđểcácvịkháchmờicấpcaitrịđầungànhhoặcsĩquancấpcaodùnglàmnhànghỉ.CungcáchđốixửnhưvậyvớivịđạidiệnChínhphủđãlàmchongàiBộtrưởngnổimáuhiếuchiến.Ngaylậptức,ngàiđòiđượcởdinhTổngtưlệnh.TrongbiệtthựcủatướngNavarrechỉcómộtphòngngủvẫndànhriêngchoTổng tư lệnhkhiông tớiHàNội.Nhưngcănphòngnày,nóng tồi tàn,cácthiếtbịhậucần,vệsinhhoạtđộngkém.Dùsao,cơnnónggiậncủangàiBộtrươngcũnggiambớt,ôngđãchấpnhậngian phòng khiêm tốn này. Tối hômđó ông nói chuyện rất lâu với tướngNavarretìnhhìnhParis,ởngaytrongphònglàmviệccủaTổngtưlệnh.Ông

chobiếtnhữnglậptrườngkhácnhaucủacácthànhviênChínhphủvềvấnđềĐôngDươngvàtháiđộhoàntoànkhóhiểucủaThủtướng.ÔngđoántrướcsẽlạithayđổiChínhphủ.Ôngnói:- Thủ tướng ngu xuẩn này không đứng lâu được đâu. Nay mai MendesFrancesẽlàmThủtướng.TôiđãbiếttinsẽthamgiaChínhphủmớicủaê-kípnàyTấtnhiên,tướngquânsẽđượcsựủnghộhoàntoàncủatôi.NhưngmãiđếnhômsautướngNavarremớiđặtvấnđềbảovệLàomộtcáchrõràng.Chiềuhômđó,cảBộtrưởngvàTổngCaouỷđềuthamdựbuồitrìnhbàyvềtìnhhìnhđầyđủởLào,dotướngNavarrethuyếttrình.Trước khi bước vào cuộc họp, Tổng tư lệnh tới gặp hai vị nói trên trongphònglàmviệccủaTổngCaouỷđặttạidinhNorodom.TướngNavarrenói:-BâygiờxingiớithiệuvớicácngàitìnhhìnhkhuvựcTâyBắc.Đểcảnphákếhoạch tiến công củaViệtMinh, tôi nghĩ ta cầnphải chiếmđóng thunglũnglòngchảoĐiệnBiênPhủ.Cuộchànhquânchiếmđóngnàyđòihỏivềphíachúng tamộtnỗ lựcvà tấtnhiêncũngcónhiều rủi ro,chỉnhằmmộtmụcđíchlàđểbảovệLào.Xincácngàichobiếtýkiến.Saumộthồiimlặng,TổngCaouỷDejeanlàngườiđầutiênphátbiểuýkiến:-Ồ!Thưatướngquân!Khôngthểnghĩkhácđược!BộtrưởngJacquetngậmcántẩu.Ônguốnlướibảylầntrongmiệngrồimớitrảlời.ThậttìnhdùcónóibónggióthìBộtrưởngJacquetvẫnthuộcphechủtrươngđàmphánvớiViệtMinh.ÔngkhôngtinrằngnướcPhápcóthểđược“thay thế” bằng nướcViệt nam củaBảoĐại.Nhưng chắc chắn ông cũngkhông phải là người muốn “thả mồi” bằng bất cứ giá nào. Ông đã ngheNavarrevàDejeannóivàbâygiờlàlúcôngphátbiểutrongkhivẫnnghĩđếnchuyệnthươnglượngvớiViệtMinh.-NếutađểchoViệtMinhchiếmLuangPrabang,đóngquânởlưuvựcsôngMêkôngvàdànquântrêntuyếnbiêngiớitiếpgiápTháiLanthìchiếntranhsẽthấtbại,khốiliênhiệpPhápcũngmấtnốt.BuổitốihômđótrênđấtĐôngDương,rõràngmọingườiđềukhẳngđịnhcócơsởlàphảibảovệLào.

Khoảng16giờngàyhômsau tạiHàNộicócuộchọptoànban thammưu.Tớidự,ngồiquâyquầnchungquanhTổngtưlệnhNavarrevàTưlệnhchiếntrườngBắcbộCogny,cótướngMasson,phócủaCogny,tướngGilles,tướngDeschaux,Tư lệnhkhôngquânchiến trườngBắcbộ, cácđại táBerteil vàRevol.KhiNavarrevàCognybướcvàophònghọpthìmọingườiđãnhấttrítrênnguyêntắclàphảichiếmđóngĐiệnBiênPhủ.ĐạitáBastianilàthammưutrưởngcóđưatrìnhCognymộtsốphiếuthămdò,bàytỏsựphảnđối,nhưngCognykhôngchúýtới,coilàchuyệnthườngtình,khôngcógìmới.Kếhoạch tácchiếnđượcmang tênmật làCastor.Theo tin tìnhbáo, trongthunglũngchỉcómộttiểuđoànbộđộiđịaphươngcủaViệtMinh.HaitiểuđoàndùcủaPháptiếncôngđồngloạtbấtngờ,cóthểgiànhđượcthắnglợi.Nhưngcũngphảitínhđếntrungđoànchủlực148đóngcáchđókhoảnghaingày đường.Ngoài ra, còn có sư đoàn 316 củaViệtMinh đang tiến từngchặnglênvùngTâyBắc,đơnvịđiđầuđãtớiSơnLa.NhưvậychỉcònvàingàynữasưđoànnàysẽtớiTuầnGiáohoặcĐiệnBiênPhủ.Nếulúcđómớinhảydùthìquáchậm.Dođó,phảitiếncôngngaytrongngàymai,hoặclàkhôngbaogiờcóthểtiếnđánhđượcnữa.Nhữngngườidựhọplầnlượtphátbiểuýkiến.TướngkhôngquânDeschauxbày tỏ longạivềnhữngđiềukiệnđặt ra.Đợtnhảydù thứnhấtcó thể thảđồngloạthaitiểuđoànxuốnghaikhuvựcchiếnđấu.Nhưngphảivàigiờsaumớithảdùđượctiểuđoànthứba.TướngGillesđềcậpvấnđềbấtlợinhất.ĐólànếuViệtMinhcóbatiểuđoàntrongthunglũngthìđợtnhảydùthứnhấtsẽgặpkhókhăn.Berteilnói:-Nhưnghiệnnaythìtabiếtchắcchắnlàmớichỉcómộttiểuđoàn910bộbinhcủabộđộiđịaphươngViệtMinhcómặttrongthunglũng.Còncáctiểuđoàncủasưđoàn316thìkhôngthểnàocómặttạiĐiệnBiênPhủtrướcngày23tháng11được.CuốicùnglàphátbiểucủatướngMasson,phócủaCogny:-ThưaĐạitướng,nếungàiquyếtđịnhmởcuộctiếncôngbấtchấpmọirủi

ro, thì tôixintrântrọngbáocáotrướcvớingài làquândùcủachúngtasẽphảigánhchịutổnthấtkhoảngtừ50đến100%sốquânthamchiến.Một sự im lặng nặng nề đè trĩu mọi người trước nhận định độc đáo củatướngMassonmàsauđómớiđượcbiếtlàquácườngđiệu.Suốtcuộchọp,tướngNavarreimlặngnghemọingườiphátbiểu.CuốicùngôngmớingoảnhvềphíatướngCogny,rahiệukhôngcógìcầnbànthêmnữavàkếtluận:-Tôiđãnghetừngngườiphátbiểuýkiến.Tôiquyếtđịnh,nếuthờitiếtthuậnlợi thì kế hoạchCastor sẽ tiến hành vào ngày 20 tháng 11. Nếu ngày đókhông thực hiện được thì sẽ tiến hành vàomột hômkhác, trước ngày 24.TướngGilleschỉhuycuộchànhquân.Ngày20tháng11năm1953,đợtnhảydùthứnhấtđượctiếnhànhtừ10giờ30đến10giờ35phút.Tiểuđoàndù thuộcđịa số6 (6eBPC)do thiếu táBigeardchỉhuynhảyxuốngbãiNatachaphíaTâyBắclàngĐiệnBiên,rơiđúngvàomộtđạiđộiViệtMinh.Cùngtronglúcđótiểuđoàn2thuộctrungđoàndùsố1dothiếutáBréchignacchỉhuynhảyxuốngbãiSimoneởphíaNamlàngĐiệnBiênvàphíaBắcsôngNậmRốm.Vừađặtchânxuốngđất,Bréchignacđã rút trongxàcột ramột tấmbảnđồ,sosánhvới thực tế, rồichửitục:-Mẹkiếp!TụiphicônglàmmìnhrơicáchđịađiểmấnđịnhhaikilômétvềphíaNam!CùngtronglúcđóvanglêntiếngsúngnổtừbãiNatachavọnglại,ngherõtiếngtrungliênTiệpKhắccủaViệtMinh.Bréchignacgọivàomáybộđàm,bắtliênlạcvớitiểuđoàndùthuộcđịasố6.CótiếngBigeardtrảlời:-Ôkê!Mọiviệcđềutốt.Tựtôicóthểgiảiquyếtđượchết.ĐốivớiBigeardmột cuộc tiếncôngkhông thểchiaphần,nhất là lạiđangtiếntriểntốt.Tiểuđoàn2 thuộc trungđoàndù thuộcđịasố1mangdángdấpcủangườichỉhuy.Đólàmộtsĩquanbéolùnhơinặngnềhơichậmchạp,ítnóinhưng

cặpmắtvàcửchỉthểhiệnmộtsựlinhhoạtcónhữngphảnứngđánggờm.Không thayđổinhịpđiệu, tiểuđoànnàychuyển từ thế tiếpcận thận trọngsangtiếncôngdữdội.Quamáy bộ đàm, thường phải nghe lệnh bằng tai và thực hiện bằng óc,Bréchignackhôngnói những câuvônghĩa vàkhông chỉ nóimà cònnghenữa.CácchỉhuyđạiđộicũnggiốngnhưchỉhuytiểuđoànBréchignac.ĐólàcácđạiđộitrưởngClédic,Charles,Periou,Minaud.Nhìnchung,họđềucónhữngcáimiệngrắnnhưtạcvàođávàkhôngbaogiờtintưởngvàonhữngsựmaymắnkỳdiệu.Vừa nhảy dù xuống đất họ đã tập hợp cẩn thận, không vội vã trong khinhữngtiếngđộngcủacuộcchiếnđấudođơnvịbạnlàtiểuđoàndùthuộcđịasố6từxađangvọnglại.Họtừtừlựachọnmộtvịtríthíchhợpđểtrúquânquađêm.Mộtquảđồiphíatrướcbảnlàng,cóconđườngđingoằnnghèonhưmộtsợidâytừsườnđồilêntớiđỉnhsátmộtngôinhànhỏđổnát.Họđãleolênđó,đàocôngsự,màkhônghiểurằngđâylànhữngnhátcuốcđầutiênđểsaunàyxâydựngcứđiểmphòngngựmangtênEliane2(tứcđồiA1).Trongngàyhômđó,Phápbịchết14línhdù,trongđócóđạiúy,bácsĩquânyRaymondlàngườithựchiệncứnhảydùđầutiên.Buổi chiều20 tháng11, đến lượt tiểuđoàndù thuộcđịa số1nhảyxuốngĐiệnBiênPhủ.Ngàyhômsaulạicóthêmbatiểuđoànnũalàtiểuđoàndùthuộcđịasố8,tiểuđoàndùlêdươngsố1,tiểuđoàndùsố5củaquânđộiBảoĐại, còn gọi là línhBảo an. Tất cả tập trung thành binh đoàn đổ bộđườngkhôngsố2doLanglaischỉhuy.Trongbangày5.100línhdùvà240tấnthiếtbịđãđượcthảxuốngĐiệnBiênPhủ.Ngày23-11-1953,tướngGillesnắmtrongtay6tiểuđoàndù,1đạiđộicôngbinh,2cỗpháo75khônggiậtthuộctrungđoànpháobinhdùloạinhẹvàmộtđạiđộisúngcốiloạinặng.Tiểuđoàndùlêdươngsố1đàocôngsựphòngngựtrênquảđồimangtênAnneMariegầnBảnKéo.Tiểuđoàndùthuộcđịasố1vàtiểuđoàndùBảoansố5đóngởcáccaođiểmphíaĐôngmangtên

ElianevàDominique.Trongnhữngngàytiếptheocácmáybayvậntảiquânsựvàdândụngliêntiếpthảcácthiếtbị.Nhữngthùngđạnđượcbuộcvàodùmàuđỏ.Haichiếcxeủiđấtđượcbuộcvàomộtchùmnhiềudùmàusắcrựcrỡ.Ngày25hoànthànhđườngbăngchomáybayDakotahạcánh.CuộchànhquânCastorđãkết thúc thắng lợi, tạođược tiếngvang lớn lankhắpĐôngDươngnướcPhápvàthếgiới.Ngaytừchiều21tháng11tứclàlúctướngGillesmớiđặtchântớiĐiệnBiênPhủđểnắmtrongtaysáutiểuđoànquânvàvàingàylươngthực,tạiHàNộitướngCognyđãtổchứccuộchọpbáo,vuimừnghớnhởtuyênbốrốirít:-Ngaytừkhimớinhậmchức,nếucóthểchuyểnngayNàSảnvềĐiệnBiênPhỉthìtôicũnglàm.BodardlậptứcđiệnngayvềtoàsoạnbáoNướcPhápbuổichiềulờituyênbốvừangheđược.NavarrecóvẻsùngsốtkhithấytintứcvềĐiệnBiênPhủđượcchạynhữngdòngrấttongaytrêntrangnhấtcácbáoxuấtbảnởPháp.Từsáng20,giữalúcđangtiếnhànhcuộcnhảydùđánhchiếmĐiệnBiênPhủtướngNavarređãvàoSàiGòntiếpchuẩnđôđốcCabanierrồingàyhômsaulạiđiPhnômPênhdựlễhộiténước.Ôngđãkhônggặpmộtnhàbáonàovàcóvẻhơibựcbộitrướcnhữnglờicangợi.Tuynhiên,ôngkhônggiảmnhẹtầmquantrọngcủaviệcđánhchiếmĐiệnBiênPhủ.Trongbảnbáocáochiềungày25tháng11đệtrìnhchínhphủvàBanthammưu,Navarreviết:“Tầmquantrọngvềcácmặtchínhtrị,kinhtế,quânsựlớn đếnmức do cuộc hành quân đánh chiếmĐiện Biên Phải hoàn thànhthắnglợi,tađãcắtđứtđượctấtcảnhữngthuậnlợicủađịchtrongchiếndịch1952-1953. Vì vậy, cần dự kiến địch sẽ giành lại bằng vũ lực”. TướngNavarremuốnsựkiệnđánhchiếmĐiệnBiênPhủkhôngrakhỏikhuônkhổmụcđích:đâylàmộthoạtđộngquânsựnằmtrongkếhoạchchung,vớimụcđíchnhằmtrảiquanhữngthángmùakhôkhônggặpđiềugìxấulắm.

Đó là tâm trạng tướngNavarre lúc 17 giờ 35, khi chuẩn đô đốcCabanierbướcvàophònglàmviệccủaTổngtưlệnh.Thờikỳnày,chuẩnđôđốcđanggiữchứcPhóTổngthưkýHộiđồngQuốcphòng.ÔngtớiĐôngDươngtrêncươngvịnày.ĐôđốcrúttrongcặpramộtbảnsaoquyếtđịnhcủaHộiđồngQuốcphòngtrongphiênhọpngày13tháng11tạiđiệnElysée,trảlờicácđềnghị tăngviệnchoĐôngDươngdo tướngNavarreghi trongbảnkếhoạchchiếnlược.Nộidungquyếtđịnhlà:-KhôngchấpnhậncácđềnghịdotướngNavarređệtrìnhchínhphủngày11tháng9năm1953.Ngày3 tháng11, tướngNavarređãgửi tướngElymộtbức thưdàivới tưcáchcánhân,trongđócóđoạnviết:“Trong tìnhhuốngnày,chính là lúcChínhphủphảiquyếtđịnhcónênhysinhlợiíchcủaNATOđểphụcvụcholợiíchĐôngDươnghaykhông.Vềphầntôi,tôikhẳngđịnhlànên.TôicũngnghĩtrongkhoảngthờihạnhainămởĐôngDương,khôngphảitasẽcóthểgiànhchiếnthắnghoàntoàn,nhưngmà là cải thiện tình thếquân sựnhằm thúcđẩyđàmphánvớinhữngđiềukiệnrấtcólợichota.Nhungchỉcóthểlàmđượcđiềuđóvớiđiềukiệncócácphươngtiệncầnthiết”.ĐôđốcCabaniercónhiệmvụgiảithíchchoTổngtưlệnhNavarrerõnhữnglýdo từchốicủachínhphủ.Nhữngvìcũng làmộtquânnhânnênđôđốccũngtỏratánthànhnhữnglậpluậncủaNavarre.Vìvậy,ônghyvọngcómộtsựthayđổinàođótrongquyếtđịnhcủachínhphủ.Vả lại,đểgiảmbớtsựchuachát trongcâu trả lời“không”,HộiđồngQuốcphòngcũngđãthêmvàothưtrảlờimộtítđườngtrongcâu“CangợiTổngtư lệnhĐôngDươngvừamớigiànhđượcnhữngthắng lợiquânsự”,nhưngđồngthờicũngcăndặnTổngtưlệnhphải“chỉnhlý,phốihợpcáckếhoạchvớinhữngphươngtiệnđangcóđểlàmchođốiphươnghiểurằnghọkhôngthểgiànhđượcthắnglợiquânsự”.Tấtcảđiềuđókhôngmới.MụctiêuđạtđượcvẫngiốngnhưkếhoạchNavarremàchínhphủđãthông

quahồi tháng7“chỉnh lýcáckếhoạchchoănkhớpvớinhau”nếukhôngđơngiảnlàsựthậntrọngthườngnóiramiệngthìcũngchỉ tiếnhànhđượcnhữngsửađổivềchi tiết.TướngNavarrekhôngnghĩ rằngcâunàycó thểđượccoinhưlờimờiditảnkhỏiLào,vìlúcđóôngchẳngliênhệgìtớitìnhhìnhLàocả.CâuchuyệngiữatướngNavarrevàđôđốcCabaniersađàvàonhữngvấnđềchungchung.Cũng nhưQuốc vụ khanh Jacquetmấy hôm trước, lần này chuẩn đô đốcCabaniercũngnóilại,cácthànhphầntrongChínhphủchiarẽýkiếnnhưthếnàoxoayquanhvấnđềthươnglượng.Một số người cho rằng thời cơ đàm phán đã tới sau khi ta vừa thu đượcnhữngthắnglợiquânsự:cuộctiếncôngcủaViệtMinhvàovùngđồngbằngđãbịhoãnlại,quânnhảydùcủaPhápđãchiếmđượcĐiệnBiênPhủ.VậyýkiếnTổngtưlệnhĐôngDươngthếnào?TướngNavarreítlạcquanhơnmọingườirấtnhiều.Ôngchorằngsởdĩcuộcnhảy dù đánh chiếmĐiệnBiênPhủ đạt kết quả, phần lớn là do tình hìnhtươngđốiyêntĩnhvềcuốimùamưa.Ngàymaichiếntranhmớithậtsựbắtđầu.Ôngnói:-Đâymới làmónkhaivị.Ngàymaimới làbữaănchính thức.ViệtMinhđangchuẩnbịmởcuộctiếncôngtheonhiềuhướng:trướchếtlàvùngđồngbằngrồiđếnBắcLào,đólàchưakểđếnhaihướngphốihợplàLiênkhu4vàLiênkhu5, tạimiềnTrung lưuvựcMêkôngvàTâyNguyên.Chúng tamớichỉlàmchậmcuộctiếncôngcủaViệtMinhnhưngchưacắtđượcnhữngmẩuđầucủatiềmlựcViệtMinh.ĐểbuộcViệtMinhphảiđàmphánkhôngđiềukiện,taphảicóthếmạnh.Cólẽphảiđếnmùaxuânsangnămmớitạođược thếmạnhnàyvớiđiềukiện làphảicóởđâynhữngphương tiệncầnthiết.Câuchuyệnlạiquaytrởvềvớivấnđềtăngviện.ĐôđốcCabanierchẳngcógìđểcho,ngoàisựthôngcảmvớitướngNavarre.Sánghômsau,đôđốcCabanierlênmáybay.

NhưngnếuôngnánlạiĐôngDươngthêmvàigiờnữa,cóthểôngsẽtinchắclàHồChíMinhđãquyếtđịnhchơiconbàiquânsựtrướckhichấpnhậnđàmphán.TướngGiápđãlậptứccóphảnứngngaysaukhiPhápnhảydùchiếmđóngĐiệnBiênPhủ.Trong những giờ đầu tiên khi quân Pháp vừamới nhảy xuốngĐiệnBiênPhủ,nhữngtiểuđoànthuộcsưđoàn316đãcómặttạivùngthượngdu,nhậnđượclệnhbaovâyquânPhápthậtgần.Tiểuđoàn888thuộctrungđoàn176làđơnvịđầutiênđếnkhuvựcĐiệnBiênPhủđangtiếnhànhcànquétnhữngđộibiệtkíchcủaPhápởgiữaNàSảnvàSơnLa.Sausáungàyhànhquâncấptốc,tiểuđoànnàyđãtớinhữngmỏmnúicaophíaĐôngĐiệnBiênPhủ.Đólàngàychủnhật29tháng11,đúnggiữalúcTổngtưlệnhNavarređanggắnhuânchươngkhenthưởngtướngGillestrướccáctiểuđoàndựlễduyệtbinhbêncạnhmộtbảnởĐiệnBiênPhủ.Cáctrungđoàn174và98tớiTuầnGiáovàothượngtuầntháng12,toànbộsưđoàn316đềucómặtởkhuvựcĐiệnBiênPhủ.Ngày24tháng12,cácsưđoànmạnhthuộclựclượngcơđộngtácchiếnnhư:308,312,351đượclệnhlênđườngđiĐiệnBiênPhủ.Từnhiềuthángtrước,nhữngsưđoànnàyđóngquântrongkhuvựcgiữaPhúThọvàTháiNguyênvàđãchuẩnbịtừlâuđểđánhđồngbằngnaylạiđượcđưalênvùngthượngdu.Ngaytrongbuổitối24tháng12,sưđoàn308lậptứclênđường.TrướckhitớiĐiệnBiênPhủ,sưđoànphảivượtkhoảng600kilômétđibộxuyênrừngtrongđêmgiárét.BamươiđêmhànhquântrongsươngmùtrăngđụcbaophủnhữngthunglũngcaocủaxứThái,đượmvớikhóitoảratừnhữngcâycủiẩmuớtvàmồhôitrêndathịt.Đằngsausưđoànbộbinh308,làsưđoànpháobinh351hànhquântrênxetảiMolotovacókéonhữngkhẩupháo105Mỹ.ĐếnYênBái,sưđoànvượtsôngHồngtrênphàmáybanngàyđượcngụytrangkỹ.Nhữngchiếcxetảinày chạy ban đêmbằng đèn gầm, với tốc độ chẳng vượt quá người đi bộnhiều lắm, bánhxe luônvấpphải ổ gà trênđườngvượt sông suối trênđá

ngầm, sa lầy trên đường trơn có những hố bom vừamới san lấp vội vã.Nhữngkhúcngoặttrênđèođãđượcmởrộngchoxekéocólốivòng,nhưngkhilênđèovẫncứphảiđẩybằngtayđểtrợlựcchomáyôtôđãkiệtsức.Cuốicùng,sưđoàn312rờikhỏinơiđóngquânsaukhihaitrungđoàncủasưđoàn304từThanhHoáđếnthaythế.Ngàythúbảy,28tháng11,SởTìnhbáoquânsựtạiHàNộiđãcóthểtrìnhlêntướngNavarrebảnsỏđồlịchtrìnhhànhquâncủalựclượngcơđộngchủlựcViệtMinhđangtiếnlênvùngTâyBắc.Giữatrụcđườnghànhquânđượcđánhdấutừngngàyvớitrụcghitêncáclàngbảnđốixứng,nhữngchấmđỏchỉcácđơnvịViệtMinhnhíchdần theođườngkẻmàuđenhướngvềđịadanhĐiệnBiênPhủ.TìnhbáoPhápướctínhđếnngày15tháng1năm1954,tướngGiápđãcóthểtiếncôngtậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủvới30tiểuđoànquânchínhquy,24khẩupháo105,24khẩusơnpháo75mm,nhiềusúngcốiloạinặngpháophòngkhông…TướngNavarrengồiởbàngiấy,lắngnghethiếutátrưởngban2Levaintrìnhbày.Tướngquânngồiimlặng,haingóntaychốnglênmáphải.Gươngmặtôngvớimớtócbạchấtngượcvềphíasaucóvẻnhưrắnlại.Trongnhữnggiờphútnày,nhữngngườigầngũitướngNavarrethườngnói,ông“cụptailại”nhưconngựachiếnđangchuẩnbịvượtquamộtchướngngạivậtkhókhăn.TướngNavarrerấtsợphảisuydiễntrongtrìutượng.Ôngchorằng,chưachiđãđặtranhữnggiảthuyếtlàcungcáchsuydiễncủađànbà.Vớiông,làmộtvịtướng,ôngthườngphântíchrấtkỹtừngkhảnăngcủađốiphươngrồimớiđitớiquyếtđịnh.Đếnhômnaythìônggầnnhưtinchắc-nói“gần”làvìcònphải chờcác tin tìnhbáoxácminh -ViệtMinhkhôngđánhđồngbằng, ítnhấtcũngtronglúcnày,màcóthểđãthayđổikếhoạch.Theoông,đó làđiềumaymắn,nhưđãviết trong thưgửiThốngchế Juinngày14tháng12năm1953:“ĐâylàđiềunhẹnhõmđốivớitôivìnếuxảyrachiếntrậntạivùngchâuthổsôngHòngthìtôikhôngbiếtsẽphảilàmgìđể

cóthểchốnglại5sưđoànchủlựcViệtMinh,đượcyểmtrợbởisúngcốiloạinặng 120mm, Bazooka 90, pháo 75 và 105 mm, phối hợp tác chiến vớikhoảngtừ75đến80.000bộđộiđịaphươngvàdânquândukíchcácloạiđãthâmnhậpvàobêntrongcáctuyếnphòngngựcủaPháp”.MọingườitrongcơquanTổnghànhdinhtiềnphươngđặttạiHàNộicũngđềuthởphàonhẹnhõmvìViệtMinhkhôngđánhđồngbằng.Tuynhiên,mộtcâuhỏilạiđượcđặtra:đểtránhgiaochiếnvớiViệtMinhởvùngđồngbằngvậythìcónêntiếpnhậnchiếnđấuvớiViệtMinhởĐiệnBiênPhủhaylàcốgàngtránhnétrướcnỗlựccủađịch.Vàothờiđiểmnày,vẫncóthểrútquânkhỏiĐiệnBiênPhủ:nhữngnếulàmnhưvậythìlạirơivàovấnđềđãđặtratừtrướcđây,tứclàbỏngỏchoViệtMinhkinhđôcủaLàođể rồi sauđónămhoặcsáu thángnữa lạiphải tiếpnhậnchiếnđấuởvùngchâuthổ.Giảiphápnàycầnphảiloạitrừ.Nhưvậy là:Có thểđếncuối tháng1năm1954ViệtMinhsẽcókhảnăngtiến đánhĐiệnBiên Phủ.Cũng có nghĩa làĐiệnBiên Phủ sẽ là vật đemđánhđổi, để tránh choLuangPrabangvà cả vùngđồngbằngkhỏi bị tiếncông.Đólàđiềutệhạinhất.CònđiềumaymắnlàĐiệnBiênPhủsẽchốnglại được cuộc tiến công củaViệtMinh.NếuĐiệnBiênPhủ cầmcựđượctrongvòngmộttháng,haithángthìngượclạiViệtMinhcóthểkéodàicuộctiếncôngđượcbaolâu?Họcó7.000binhlínhchiếnđấucáchxacáccăncứhậuphương400kilômétvàcáchcáccửakhẩuTrungQuốclànơitiếptếhậucầnkhoảngtừ600đến700kilômét.Hàngvạntấnđạndượclươngthựcphảichuyểnvậnbằng500xe tải trên con đường duy nhất là quốc lộ 41 đang bị hư hại vìmáy baythườngxuyênbắnphá.TướngLauzinđãnghiêncứukỹvấnđềnày.Ôngđãtậptrungđánhphácáctrọngđiểmvàkiểmtralạikếtquảbằngảnhchụptừmáybay.Tấtcảcáccơquanthammưucáccấpcũngđềuđặtcâuhỏi: liệuViệtMinhcóthểduytrìđượcsứcchiếnđấuởĐiệnBiênPhủđượcbaolâu?TạiTổnghànhdinhđặttrongtrạiDesmarresởSàiGòn,đạitáBerteil,CụcphóCụcTácchiến,làmviệcsuốtmườitámgiờmỗingày.Nóngnựcvàmệt

mỏikhôngcótácđộnggìvớiviênsĩquantốtnghiệpthammưucólýluận,khôkhanvàlạnhlùng.Ônglàngườiđãcóthâmniênchẵnnămmươinăm.ÔngcũnglàngườiduynhấtđãdựbáophảnứngcủatướngGiápkhiquândùđánhchiếmĐiệnBiênPhủmặcdùtrongthâmtâm,cũngkhôngmongtướngGiápmởcuộctiếncông.TrongđêmkhuyađạitáBerteilvẫnngồimộtmìnhcặmcụitínhtoán.Đóivớimộttiểuđoànbộbinh,mỗingàycầnphảicó1.000kilôgạotức30tấnmỗitháng,tức15xechuyênchởtrongsuốt20ngày…Vậythìphảihuyđộngtới300xetảichuyênđểloănchobộđộitứclàtoànbộsốxemàViệtMinhcóthểcóđược.Ngoàilươngthực,ViệtMinhcònphảichuyểnvậnđạndược,chấtnổ,xăngdầu,thuốcmenvàtấtcảmọithứcầndùngchomộtđộiquânchiếnđấu.Cũngphải tínhđếnnhững chuyện chậm trễ vì conđườngđộcđạo thườngxuyênbịnémbom,phảichởcácvạtliệutớiđểsửachữanốiliềnnhữngđoạnđườngbịcắtphá.VìvậyViệtMinhphảicóítnhất2.000xetảiđểchởnhiềutấnlươngthựccácdụngcụsửađường,hàngngànmétkhốixăngdầu,hàngngàntấnđạndược…Berteilđã tínhtoánmộtcáchrấthợplý.Vìvậy,ôngđãtựkhenvàrấtvuimừngkhithấyTổngtưlệnhkývàobảnchỉthịngày3tháng12,trongđócócâu:“TôiquyếtđịnhchấpnhậnchiếnđấuvớiViệtMinhtrênchiếntrườngTâyBắc”.Hainămsau,khitậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủđổsụp,trongbàitrảlờiphỏngvấncủanhàbáoPhápJeanFerranđăngtrên tờParisMatchsố370,ngày12tháng5năm1956,tướngGiápcũngnói:-ViệcngườiPhápchọnthunglũngĐiệnBiênPhủlàcósuynghĩ.Họcócânnhắckỹmặttốt,mặtxấu.Họđãtínhtoánhợplý:ĐiệnBiênPhủnằmrấtxacáchậucứcủaquânđộiViệtMinh,vàcũngxacáchậucứcủaPháp.NhungPhápsẽgiảiquyếtvấnđềbằngkhôngquân.QuânViệtkhôngcómáybay.Họkhôngthểtựtiếptúclươngthựcđược.Tínhtoánnhưvậylàrấthợplý.Nhưng…”

TrongbuổitướngNavarređangngồitạiHàNộingheCụcQuânbáothuyếttrìnhthìtướngGiápđãtớiTuầnGiáotừlúcchưarạngđông,cáchsởchỉhuytácchiếncủatướngGilles70kilômét.NgồitrênchiếcxeJeepchiếnlợiphẩm,ôngđãvượtnhữngđoạnđườnglầylội, lồi lõm của quốc lộ 41 trong suốt ba đêm.Các đoàn dài lính bộ binhthuộccácsưđoàn thiệnchiếndạtsanghaibênđường,nhườngchỗchoxecủaTổng tư lệnhvượtqua.Trongxe, ôngGiápmặcbộđồ chẳngkhácgìngườilái.TướngGiápchodừngxeđểkiểmtracôngviệccủacáctrungđoàncôngbinhđangmởlộngđườngvòng.ĐếnThuậnChâuôngnghỉsuốtngàytrongnếpnhàtranhcủangườiThái,chờđếnđêmsẽđimộtmạchvượtđoànđèodài50kilômétlượngiữađámcỏtranhđungđưatheochiềugió.Đây là đoạn đửờng nguy hiểm nhất vì hoàn toàn không có cây che phủ,khôngcóchỗnàođểgiấuxehoặcngụytrang,vàcácmáybayPhápthườngtớinémbomngaytừsángsớm.TướngGiápxuốngxe,dùngbànchânnắnnhữnghốbomđãđượclấpđất.Trêntừngcâysốôngđãđánhgiánhữngkhókhăntrênconđườngvànhữngkếtquảcôngtácđểgiữchoconđườngđượclànhlặn..ĐếnSởchỉhuytácchiếnđặttrongmộtkhurừngrậm,tướngGiápnghecánbộquânbáonóivềtìnhhìnhđịchtạiĐiệnBiênPhủ.TrongthunglũnglòngchảoquânPhápđãlàmmộtđườngbăngcấtcánh,hạcánhchomáybay,tăngthêmquân,pháo,chiếmđóngcácđiểmcaophíađôngbờsôngđàocácchiếnhào,quâycáclớpràokẽmgaiquanhcáccứđiểm…Phải tính kỹ cái giá phải trả cho việc tiến đánhĐiệnBiên Phủ.Đến cuốitháng1,cầnphảiđưatớiđâyhơn5.000tấngạochobộđội,25.000đạnpháo105,1.000tấnxăng,hàngtriệuđạnsúngtrườngvàsúngmáy.Ngoàira,còncần phải huy động hàng ngàn người để sửa chữa khoảng từ 250 đến 300kilômétđườngbịpháhoại.Ngày6tháng12,tướngGiápralờikêugọivượtquamọikhókhăntrởngại,tíchcựcsủađường,ngoancườngchiếnđấu,chiếnthắngđóirét,xốctớiĐiệnBiênPhủ,tiêudiệtđịch,giảiphóngđồngbàoTâyBắc…”.

LệnhđộngviêncủaTổngchỉhuyđượccácchínhtrịviêntruyềnđạttớichiếnsĩ,cáccánbộchínhtrịtruyềntớinhândân,đàiTiếngnóiViệtnamđọclạitừngcâutrongnhiềungày.Từcácbảnlàng,từngđoàndâncônglặnglẽbímậtlênđườngdọctheoquốclộ41dài600kilôméttừnơixuấtphát.Họlậplántrạingaygầnnhữngtrọngđiểmthườngbịnémbom.Khilặnmặttrờihọđượccánbộdẫnđếnnhữngnơiđãbịmáybaypháhoạitrongngày.Mangtheonhữngchiếcrổnhỏbé,nhữngcuốcxẻng,họlấpcáchốbomdướiánhsángcủanhữngngọnđuốc.Khônggìcóthểcảntrởđượcsứclaođộngcủahọ:mệtmỏi,đóirét,bệnhtậtvàcảnhữngquảbomnổchậmhoặcnhữngquảbomcạmbẫygọi là“bombướm”vừachạmnhẹvàođãphátnổngaylậptức.CũngkhônggìcóthểngănnổiluồnggạovàđạnsuốtđêmtừtừchảyngượclênphíatậpđoàncứđiểmcủađếquốcPháp.Đêmnàocũngcótớihàngchụcngàn người đen kịt, đông như kiến, gồng gánh tiếp vận trên tuyến đườngthiêng liêng. Đến khi trời sáng, máy bay Pháp bay lên chụp ảnh thì conđườngđãvắngngắt,phicôngchỉnhìnthấyrấtrõcácđoạnbịbompháhoạiđãđượcsửachữaxong.“ĐiệnBiênPhủ.Đólàmộtsựtínhtoánhợplý”.TướngGiápđãnóivớinhàbáoPhápJeanFerrannhưvậy.Nhưngôngcònnóithêm:“Sựtínhtoánhợplývẫnchưaphảiđãcógiátrị.Chínhnhândânmớilàngườitìmragiảiphápchovấnđềhậucần”.Đúngvậy.

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương5Điểm“không-trở-về”

Ngày7tháng12năm1953,đạitáDeCastriesđượctướngCognycửlàmTưlệnhBinhđoàntácchiếnTâyBắc,gọilàGONO.TướngGilles rađi, cốgiấugiọtnướcmắt trongconmắtchột.Ôngkhôngkhócvìbuồnthươngsốphậntậpđoàncứđiểmmàôngphảirờibỏ.Không?Đúngvậy.Ôngtinchắcvàđãnóivớitấtcảmọingườilà,nếuViệtMinhtiếnđánhĐiệnBiênPhủ,họ sẽ thấtbạiđauhơnNàSản.ChaGillesđivìđaubệnh.Ông đã nhảy dù xuốngĐiệnBiên Phủ trái với lời khuyên của thầythuốc,vàchỉnhữngngườithâncậnnhấtmớibiếtrằng,ôngđãtừngtrảiquahai hoặc ba cơn đau tim rất đáng lo ngại. Các bác sĩ đã đề nghị tướngNavarrechuyểnôngvềPháp.ÔngsẽtớiSàiGònđểbàngiaocôngtác.Ôngcốkéodàicôngviệcđểtrìhoãn,nhưngcũngbiếtthờigiancònlạicủaôngtạiĐôngDươngđangtínhtừngngày.Đôilúc,ôngcũngmủilòngmộtchútvìđãđể lạiđây tấtcảnhữngngườimàôngyêumến.Ôngđể lạichoCastriesnhữngđơnvịxuấtsắc,mộttậpđoàncứđiểmđượcphòngngựkiêncốmộttậphồsơcáchuấnthịgiúpCastrieslàmtrònnhiệmvụ.Tínhđếnngày10tháng12,doanhtrạiĐiệnBiênPhủđãcómườitiểuđoànbộbinhvànămcỗpháo105.SáutiểuđoàndùđãnhảyxuốngchiếmđóngĐiệnBiênPhủvẫnđangởlạiđây.Riêngbinhđoànđổbộđườngkhôngsố1doFourcadechỉhuytừngày11sẽrútvềchỉcònbinhđoàn2củaLanglais.Binhđoàncơđộngsố9đãđượcđưabằngmáybaytớimiềnNamViệtnam,gồmhaitiểuđoànthuộcbánlữđoànlêdươngsố13,gọitắtlàDBLE.Đâylàbánlữđoànđượccangợi,vốnlàtrungđoànsố13củacáclựclượngnước

Pháp tự do, đã liên tiếp chiến thắng trên các chiến trường Bir Hakeim,Koenig,trongchiếntranhthếgiớithứhai,sauđóđượcđưasangViệtnam.TrungtáSerignychỉhuyđơnvịđãtửtrậntrênđườngđiĐàLạtlúcmới35tuổi.Bâygiờbánlữđoànlêdươngsố13đượcđặtdướisựchỉhuycủatrungtáGaucher đã phục vụ trong đội quân lê dương suốt haimươi nhămnămnay, được ca ngợi là rất vững vàng. Ngay khi mới tới Điện Biên Phủ,GaucherđãđượcCastriesgiaochonhiệmvụtổchứccáctrậnđịaphòngngự.Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ trong những giờ chiếm đóng đầu tiêntướngGillesmới phác hoạ vài nét sơ lược nay đượcđại táCastries vẽ rõthànhbảnđồ.Thànhtrìnàyđượchìnhthànhtrướctiênbởisáutrungtâmđềkháng,mỗitrungtâmđượcmangtênmộtcôgái.TạiđịađiểmMườngThanhtrảidàiquanhlàngbảnchođếntậnbờsôngNậmRốmnaylàvịtrícủacácsởchỉhuy,cáccơquanthôngtinliênlạc,cáccụmpháo:cơsởhậucần,khotàng,sởchỉhuykhôngquânnhàchứagáiđiếmvànơiđóngquâncủabatiểuđoàn línhdùcơđộngứngchiến.Toànbộ tậpđoàncứđiểmgồmtấtcảhệthốngrấthỗnđộnnàyđượcgọibằngcáitênrấtchungchunglà“trungtâm”hoặcGONO(1)hoặcĐiệnBiênPhủ.Trungtâmđềkhángthựcsự tập trung trongnămcứđiểmnàybố trí thànhmộtvànhđaibảovệtheođườngcánhcungvàokhoảngmộtphầntưđườngtròn,hướngvềphíaTâyNamnơicócánhđồngrộnglớn,rảiráctrêncánhđồnglànhữnglàngbản.CụmcứđiểmmangtênHuguettebảovệsânbayhướngvềmặtTâyvàBắc.ỞphíaĐôngdòngsôngNậmRốmlàmộtcụmcứđiểmphòngngự,bố trítrênnămquảđồimangtênDominiquevàEliane,chechởtrungtâmtậpđoàncứđiểm.ỞmặtTâyBắc,cứđiểmAnneMarieđượcxâydựngtrênmộtgòcaothoaithoải như cồn cát.ỞmặtĐôngNam,ngay sát đường41 là vị trí của tiểuđoàn3 thuộcbánlữđoànlêdương13,xâydựngtrênbamỏmđồiđãphátquang cây cối được coi là vị trí tiền tiêu chặn đường tiến công của địch.Trung tâm đề kháng này nằm trong tầm tay của Việt Minh, mang tên

Béatrice.DướichânBéatrice làmộtbảnnhỏbêndòngsuối,gọi tên làbảnHimLamĐịadanhnàysauđósẽtrởthànhtêngọichiếnthắngđầutiêncủaViệtMinh.Trướckhirađi,chaGillesđãtraolạichoCastriestậphồsơcáchuấnthịcủaHàNội.Ngày6tháng12,CognyđãcholệnhrútLaiChâuđưatoànbộbinhlínhvàcưdântrongthịxãvềĐiệnBiênPhủ.CuộchànhquânditảnmangtênPolluxnàyđangtiếnhànhThủphủxứTháisụpđổnhưmộttráicâyto,vừamới bị lay chuyểnbởi nhữngbiến động của các tiểu đoànViệtMinhđangđếngầnđãvộirụngrơixuốngđất.TướngGillesphátbiểu:-TrongvòngmườilămngàytìnhhìnhTâyBắcđãbiếnchuyển.NhữngcuộcrútquânlớnmàtướngCognyhằngmơướcđãkết thúc.Nhưngvị tríĐiệnBiênPhủchỉthậtsựtỏratuyệtvớitrongđiềukiệnViệtMinhchấpnhậncọxáttạiđây.ĐiệnBiênPhủlớnmạnhhơnNàSảnrấtnhiều.CứđứngimchờViệtMinhtớinhưthếtốthơn.ChaGillesbiết rằng,đốivớimột sĩquankỵbinhnhưCastriesđangđứngtiềnđồn,lờikhuyên“đứngimchờđợi”cóvẻkhóđượcthựchiện.Castries vừa mới thay tướng Gilles thì ngày 17 tháng 12, Tổng tư lệnhNavarretớithămĐiệnBiênPhủ.MáybaycủaTổngtưlệnhcấtcánhtừHàNội lúc9giờ30phút,chởtheomột loạt nhân vạt quan trọng: Tướng Lauzin, Tư lệnh không quân ĐôngDương,tướngCognyTưlệnhchiếntrườngBắckỳ;tướngNguyễnVănHinhcũngđòiđiquansátcứđiểmpháođài,việncớtiểuđoàndùBảoansố301làđơnvịdướiquyềnôngvàcácđạitáBerteil,Revol.Tôicầnnói thêm,vào thờiđiểmlạcquansảngkhoáinày,nhữngchỗngồitrongcácchuyếnbaylênĐiệnBiênPhủ,nhấtlànhữngghếhạngnhất,phảicầucạnhmớicóđược.TấtcảmọingườiởHàNộivàSàiGònnhấtlàcácsĩquanthammưuvàcáccơquanquânsựđềucốviệnramộtlýdođểđượcđithămthunglũnglòngchảo.Ngồitrongmáybaybầukhôngkhíthậtlàtốtđẹpvàdùchocácvịtaitomặt

lớnmuốnchegiấu,nhưngđốivớimộtsĩquantùytùngnhưtôivẫncảmthấyrấtrõnhưthờitiếtbênngoài.Ngồi trênmáy bay, đại táBerteil có vẻ đắc thắngmột cách thầm lặng vềnhữngtínhtoánkhẳngđịnhViệtMinhkhôngthểduytrìlâucuộcchiếnđấuởĐiệnBiênPhủ.ThỉnhthoảngônglạiđưamắtnhìnmộtcáchmiệtthịtướngCognyđangcườihahảlớntiếnggiảithíchchotướngHìnhrõsẽđậpnátViệtMinhtại“conđêchắnsóng”nàynhưthếnào.TướngCognyvàđạitáBerteilvốn khôngưa nhau, nhưng trong ngày hômđó, cả hai đều cùng chung longại,chỉsợViệtMinhbỏcuộckhôngtiếnđánhĐiệnBiênPhủthìthậtđángtiếc.Đúng10giờ40phút,chiếcchuyêncơcủatướngNavarretắtmáyởphíađầusânbaydãchiến,đườngbăngđượclótbằngnhữngtấmkimloạiđụcthủng,bướcchânlênngherõtiếnglạoxạodướigót.MộttrungđộithuộctiểuđoànbộbinhMa-rốcsố5đứngnghiêm,bồngsúngchào.Luồngánhsángtronglànhvàdịudàngcủabuổisớmvùngthượngducóvẻnhư được dệt bằng vàng. Ở phía cuối đường băng, một chiếc máy bayDakotachởcácvậtliệuđangchuẩnbịhạcánh.Đại táDeCastries đứng nghiêm nghênh đón Tổng tư lệnh trong bộ quânphụcdãchiến,quầnốngchẽndàiđếntậnmắtcáchân,giàyvảimềm,áosơmilenmàucỏúa,mũca-lôvàkhănquàngmàuđỏtiêubiểuchotrungđoànkỵbinhMa-rốcsố3nổitiếng..TướngNavarrechìabàntaymềmmại,nói:-ChàoCastries!HenriNavarrelàngườivốncóthóiquenbắttayhờhữngítnồngnhiệt.Tôikhôngrõcửchỉ tenhạtđólàvôtìnhhaycốývàcũngkhôngphảichỉ thểhiệntrongngàyhômnay.GiữaôngvớiDeCastriesđãquenbiết,thântìnhtừlâu.Hai người cùng phục vụ trongmột trung đoàn xe bọc thép hồi trướcchiến tranh, rồi trong chiến tranh lại cùng chiếnđấubênnhau trong trungđoànkybinh số3Ma-rốc.Castries từngnổi tiếng làmột “mũinhọn”củatrungđoàntrêncácchiếntrườngTuynidi,Italy,PháptrongkhiNavarrelàm

trung đoàn trưởng. Sau chiến tranh hai người lại cùng công tác trong tậpđoàn quân số 1 đóng ở Áo. Đại tá Castries đã chiến đấu khắp các chiếntrườngvànaylànhiệmvụthứbaphụcvụtạiĐôngDương.Nhữngchiếncôngcủađại tá,phongcáchvàsựdũngcảmcủađại tákhiếnôngluônluônđượccangợivàđượccấptrêntínnhiệmvìsựtínhtoánkhônngoanthậntrọngvàcảnhữngmaymắntrongchiếnđấu.Tácphongquýtộc,tínhcứngrắnvànhữngđòihỏinghiêmkhắccủaôngtrongcôngviệc,ngaycảkhiônggâyphiền lòngchocấp trêncũngvẫncứ thểhiện trongông làmộtviênchỉhuykhôngcógìphảibàncãi.TôinhảyvộilênghếsaucủachiếcxeJeepchởtướngNavarredođạitáDeCastriestựcầmlái.NhữngngườicònlạitranhnhauchỗngồitạinhữngchiếcxehồiđóhãycònrấtíttạiĐiệnBiênPhủ.ĐoànxeđivềphíaSởchỉhuytácchiếnTâyBắcđặttạiMườngThanh,haibênđườnglànhữngkhochứadâykẽmgainhữnghòmđạn,baogạođểchấtđốnghoặcchôndướimặtđất.Từngày29tháng11năm1953,bộmặtthunglũngđãthayđổi.Nhữngcâyxoàivàcâyổitothườngphủbóngmáttrênđườnglàngđãbịchặtpháhết,chỉcònlạimộtthâncâytrơtrụiđensìvươnnhữngcànhkhônomnhưnhữngcánhtayhướnglêntrời.ThâncâyđơnđộcnàylàdấuhiệubáochobiếtđãtớichỗđặtSởchỉhuybốtrísâudướimặtđất.Nhữngmáinhàtrongbảnđãbiếnmấtchỉcònlạivàichiếccọcnhàsànbêncạnhnhữnglềubạtvàchiếnhào.Bên trái đường, vàokhoảnghai kilômét vềphíaĐông,ởbờbênkia sôngNậmRốmcódòngnướcđụcngầuchảyuốnkhúcgiữađámruộng,tôinhậnranhữngcứđiểmmangtênDominiquevàElianechạytheohàngdọctừBắcxuốngNam,nomnhưmột dãyđầu lâu trụi tócquấnmột vòngkhănbằngnhữnglớpràokẽmgailộnxộn.TrênđầudốcEliane2,mộtconđườngđộcđạodẫnđếnmộtdinhthựđổnáttrướckialàniềmhãnhdiệncủacácquancaitrị.ChiếcxeJeepdừnglạitrướcmộtđườnghàohẹpchạyvàosởchỉhuy.Đâylàmộtnhàhầmdài15mét, rộng3métđượcngănbằngnhiềuvách trenứa.

Nắphầmđượcđắpđấtdàytớimộtmét.PhònglàmviệccủađạitáCastriesđặttạingăngiữa.TấtcảcácsĩquantrongbộtưlệnhBinhđoàntácchiếnTâyBắcđềucómặtđôngđủ.Trênváchcótreomộttấmbảnđồtoànbộtậpđoàncứđiểm,đánhdấurõvịtrícáccứđiểmvàcảnơibốtrílướilửaphòngngự.TướngNavarređượcmờingồitrướctấmbảnđồcóphủgiấybóng,trênmộtchiếcbàngậpcủaMỹ,đúngkiểubànlàmviệctrongsởchỉhuydãngoại…Đại táCastries trìnhbàykếhoạchphòngngựdựa theohuấn thịcủa tướngCognyđãđượcghirõthànhhaiđiểmngắngọntrênvănbản:1.Bảovệsự tựdohoạtđộngcủasânbayđến từngchi tiếtnhỏbằngcáchkhôngchođịchcóthểbắnphábằngpháonặngvàđảmbảochomáybaytahoạtđộngdễdàngtrongphạmvimộtđườngbánkínhrộng8kilômétquanhsânbay.2.LàmchậmkhảnăngtiếnđánhcủaViệtMinhbằngcáchtiếncôngmạnhcácvịtríbaovâycủađịch.Tiếp đó, đại táCastries trình bày các biện pháp xây dựngĐiệnBiên Phủthànhmộttậpđoàncứđiểmphòngngự.NgoàisáutrungtâmđềkhángnaycóthêmmộttrungtâmnữamangtênIsabelleđặtởHồngCúmgồmhaitiểuđoànbộbinhvàhaikhẩuđộipháo,đặtcáchcứđiểmClaudine5kilômétvềphíaNam.Đâylàkhoảngcáchrấttốtđểcáccỗpháocủatabắnyểmtrợchosởchỉhuyđặtởvịtrítrungtâm,IsabellecòncómộtsânbayphụđặttrênbãithảdùSimone,đườngbăngcủasânbaynàycũngđượcbảovệchuđáo.CuốicùngcứđiểmIsabelleởphíaNamcòncóthểsửdụngđểtổchứcnhữngcuộcphảncônggiải toả chokhuTrung tâmkhi cần.RiêngởphíaBắc sânbaychính chưa được bảo vệ tốt.Quân địch có thể tiến đánh từ điểm cao 530xuống.Vìvậy,đãcókếhoạchxâydựngthêmmộtcứđiểmnữatrênđồiĐộclập-domộttiểuđoànbộbinhtrấngiữ.CứđiểmtrênđồiĐộcLậpnàymangtênGabrielle.XâydựngxongcứđiểmnàycũngcónghĩalàhoàntấtviệcbốtríphòngngựtạiĐiệnBiênPhủ.Dựkiến,nếubathángsauViệtMinhmớicóthểtiếncôngthìđếnlúcđó, tậpđoàncứđiểmphòngngựđãcó12tiểu

đoàn bộ binh, 24 khẩu pháo 105mm, 4 khẩu pháo 155mm, 10 xe tăngSchaffeeM24đượctháorờitừHàNộiđưalênmáybaytớiđâysẽđượclắpráplại.Mộtánhchớplóelêntừmáyanhcủaphóngviên,làmloámắtcáctướngtáđanglàmviệc.TướngNavarrekhịtmũitỏvẻkhóchịu.TướngCognyvốncóthóiquenhayđứngkhom lưng,vụtvươn thẳngngười, cố tạodáng thuận lợiđểcóđượcmộttấmảnhđẹp.ĐạitáCastriesnghiêmkhắcnhìnngườiphóngviênnhiếpảnhvừalàmcảntrởcuộchọp.Péraudkhôngphảilàngườiduynhấtbịbắtquatangphạmlỗi.CùngđivớianhcòncóPierreSchoendoerffer,phóngviênquayphim.Haingườibạnnàykhôngbaogiờxanhau.Họcùnglọtđượcvàophònghộibáotìnhhìnhchiếnsự.Cảhaingườiđềucùngđượcgọichungbằngmộttênmậtdùngđểngụytrangmộttênhiệuđểthôngtinvôtuyến.Họnổitiếngvìthườngđếnđúngchỗ,đúnglúc.CảhaingườiđềuthuộcSởThôngtinbáochícủaquânđộiPháp.Cảhaiđềugầygò,rắnchắc.Péraudlùn,Schoendoerffercao.Ngườithứnhấtkhoácmáyảnhnhưmộtchiếctúikhoácvai.Ngườithứhaicầmmáyquayphimnhưmộtkhẩusúngmáy.HọđãcùnggiànhđượcmộtchỗtronglựclượngviễnchinhPháp.Họđitheocácđộitrinhsáttiềntiêuhoặcđứngởphíasauhậucứđểsănlùnghìnhảnh.Họđãbịmấthếtmọithứchỉcòngiữlạiđượcnhữngcuốnphimvànhữngdụngcụchụpảnh,quayphim.Đểcócáiăn,họchờđượcmờivàobếpăntậpthểcủacácbanthammưu,hoặccùngchiasẻmóncákhôvớingườilínhThái.Khihọmặcmộtchiếcáosơmisạchsẽ,thìđólàchiếcáomượncủabanhậucầnđểgiảmbớthànhtrangtrongbalô.Nhưngítkhihọmặcnhữngchiếcáosơmisạchsẽ.Cómộtlần,vàomùaxuân1952,cùngđitheocuộchànhquânchiếnđấu,mộtbuổi tốiSchoendoerffernảyraýđịnhxuốngsuốitắmgiạt.Đúnglàhômđótrờirấtnóng.QuânViệtđãchờđợiđếngiờphútđóđểnổsúngtiếncông.Pierrechỉkịpvơnhanhcácdụngcụquay

phimrồichạybiếnrấtnhanhthoátkhỏicuộctấncôngsátgầnmộtcáchkỳlạ.Anh đã trần truồng đi xuyên rừng tìmđường về căn cứ nhớmãi kỷ niệmphiêu lưumạo hiểmvì đãmuốn tắm rửa sạch sẽ trong khi đang có chiếndịch.NgoàirasởkiểmduyệtSàiGòncònhủytoànbộsốphimanhđãquayđược,vớilýdonhữngcuốnphimnàyđãghihìnhmộttrongnhữngđơnvịthiệnchiếnđangtháochạy.Castriestiếptụcthuyếttrìnhphầnhaicủanhiệmvụđượccấptrêngiaophó:“DùngcáchoạtđộngquânsựmạnhtiếncôngtrướcnhằmlàmchậmviệcbốtríquâncủaViệtMinh,cảntrởđịchtiếnđánhĐiệnBiênPhủ”.Bằnglờinóivà cả chữViệt,Castries phầnnàođãphản ánhýđịnh củaCogny là: biếnĐiệnBiênPhủthànhmộtcăncứtiếncôngtoảkhắpxứThái.Từngày20tháng11, tứcngaysaukhivừamớinhảydùchiếmđóngĐiệnBiênPhủ,sởchỉhuycủaCognytạiHàNộiquálạcquantrướcchiếnthắngđãchỉthịchotướngGillestiếptụctiếncôngđịch.TrênbảnđồTâyBắchồiđó,Ban3 (tứcCụcTácchiến)đãpháchoạmộtcuộc tiếnquângọngkìm,gọngthứhaitừLaiChâuxuốngTuầnGiáolànơihìnhnhưquânViệtđangbố trí các kho tàng chuẩn bị cho chiến dịch.ChaGilles đã sửa lại đườngbăngsânbaycùngtronglúcđàohàovàxâydựngcáccôngtrìnhphòngngự.Hằngngày,tướngGillescũngđãcửnhữngđộitrinhsátvũtrangđisụcsạo,nhưngkhôngbaogiờđiquáxatầmbắncủacáckhẩupháo75bắntớichânsườnđồibaoquanhthunglũnglòngchảo.Sángngày4tháng12,lầnđầutiêntướngGilleschomộtđộitrinhsátmạnhtiếnxađếntậnđườngđiTuầnGiáo.HaitiểuđoàndùlĩnhnhiệmvụtìmhiểuconđườngdẫnvàotậpđoàncứđiểmởgầnbảnHimLam.Tiểuđoàn1bướctrênconđườngcáisuốtmộtnămquakhôngcómộtchiếcxetônàoqualại.Rừngrúvànhữngtrậnmưađãtrànngậplàmhỏngđường,conđườngmòncủangườiđibộngoằnngoèo lượngiữanhữngbụi câygai.Cáchnơixuấtphát6kilômét,đạiđộiđiđầubịchặnđánhrấtácliệt.Toànbộtiểuđoàndùthuộcđịasố1bịkìmchặttrênmặtđường.Phảirấtkhônngoanvàkhéoléo,

tiểuđoàn trưởngBréchignacmớigỡđượcvòngvâychođơnvịbằngcáchluồnquarừngrậm.Tốihômđó,sởchỉhuyHàNộigửiđiệnbáocáo:NhữngđộithámbáocủachúngtasụcsạochungquanhĐiệnBiênPhủđãcốtìmcáchpháthiệnđịchđang thận trọnggiấuquân.Tuynhiên,mộtcuộcđụngđộnghiêm trọngđãxảyracáchcăncứcủata6kilômétvềphíaĐôngBắcvàongày4tháng12,làmthiệtmạng11binhsĩ,29ngườibịthươngtrongcócó2sĩquan.Từđó,chaGilleskhôngchoquântiếnxanữa.Nhưng đến khi thayGilles chỉ huyĐiệnBiên Phủ,Castries lại nghe theoCognyvìbị cámdỗbởi luậnđiểm“cầnphải tiếnhànhcáchoạtđộng tiếncôngmạnhmẽ”.Đâyvẫn lànghiệpvụchuyênmôncủađại tákỵbinhDeCastriesđã từngphóngmũi lao trênmìnhngựachiến trongcácchiếndịchtiếnđánhRoma,Florence,Colmar,Karlsruhevàmọingườithườngcangợikhinhắcđến tênông.Ôngđãnghĩmộtcáchhợp lý,ôngđượccử làmTưlệnhĐiệnBiênPhủlàdosựnổitiếngvinhquangnày.ThờicơđểCastriesthửnghiệmlạicôngthứckỵbinhlàcuộchànhquânditảnLaiChâu.Hằngngàynhữngtoánnhỏbinhlínhchạytrốntrongrừngđãvềđược tớiĐiệnBiênPhủ.Cònphải rút thêmđồnMườngPồncáchĐiệnBiênPhủcỡ18kilômét.TìnhbáoPhápchobiếttrongvùngnàycóbatiểuđoànViệtMinh.Castries giao nhiệmvụ cho các tiểu đoàn lính dù đi đónbinh lính từMườngPồn rút về. Thiếu táLeclerc trong lúc này đang thayLanglaisvềHàNộichữabonggân.ChỉcònlạitiểuđoàndùlêdươngvàtiểuđoàndùlínhBảoanlàcóthểsửdụngđược.Tiểuđoàndùxungkíchsố8đãđượcpháiđi làmnhiệmvụ,đangphân tán thànhcácđộibiệtkíchnhỏsụcsạocácđỉnhnúicónhữngbảncủangườiMông.Cuộchànhquânngày13tháng12nhằmhaimụcđích,đónđoànquântừMườngPồnrútvề,đồngthờiyểm trợcho tiểuđoàndùxungkích số8quayvềdoanh trại saukhihoànthànhnhiệmvụtrêncácngọnnúi.PéraudvàSchoendoerfferngheđạitáCastriesthuyếttrìnhvàcảmthấyôngnói quá dài.Hai phóngviên đã biết rõ về cuộc hànhquânnày.Sáng sớm

ngày13tháng12,nhữngxetảiđãchởlínhdùtớichânnúibaophủbởilớpsươngmù đặc quánh như sữa. Lính dù leo lên những sườn núi dốc, giữanhữngcánhrừngrậm.HọđãtrèolênđượctớiđỉnhrặngnúicaocócỏmềmlượnvòngvèolênhướngBắc.LínhdùViệtnamdoBottellachỉhuyleotừđỉnhnúinàysangđỉnhnúikhác.Họđisuốtmộtngày,từtừvượtquanhữngtrảngcỏmàvoirừngthườngqualạithỉnhthoảnglạiđụngđộvớinhữngtốplínhtrinhsátViệtMinhnổvàiphátsúngrồibiếnmấthúttrongđámcỏ.Cuốibuổichiềucácđạiđộibốtrítheokiểuconnhímchungquanhbanchỉhuy.Hai chiếcmáy bayDakota thả xuống cho họ khẩu phần ăn và nướcuống.Mặttrờisắplặnchiếusángđỏrựclênđiểmcao1145,làđỉnhnúitiếptheo mà họ phải tới, cách đó chừng 2 kilômét về phía Bắc; Péraud vàSchoendoerfferănchungđồhộpkhẩuphầncủachatuyênúyTrinquantrồicùng đắp chung chăn năm ngủ. Sáng hôm sau, họ thức giấc, ngắm nghíabằng cặp mắt chuyên môn của người ghi hình canh mặt trời chiếu sángnhữngthunglũngmùsương,độtkhởi lên trên lànhữngđỉnhnúiuốnlượnnhưtrongbứctranhthủymặccủaTrungQuốc.Cuộchànhquân tiếp tục.Ngườiđiđầupháthiện thấymộtđoàn línhTháicáchđógần8kilômétcóvẻnhưđangrúttheohướngNam.Để tới được đỉnh 1145 phải tiến thẳng phía trước mặt và leo khoảng 2kilômétđườngdốc.Mộttrungđộicủatiểuđoàn5dượclệnhtiếnlên,bóngngườikhuấtdầnsaunhữngđámcỏcao.Từsởchỉhuy, línhquansát theodõibướctiếncủahọquakínhốngnhòm.Từtrêncao,chiếcmáybayquansátnhỏbélượnvòng,tiếngmáynổrònvangvọngtronggióNamnhưtiếngvovecủaconruồi.Tốplínhdùxungkíchtiếnđếncáchmỏmnúikhoảngmộttràmmétthìcótiếngsúngnổ.Mộtloạtđạncốilântinhrơingayphíasau,đốtcháyđámcỏkhô.Ngọnlửatạothànhvậtcảndínhliềnnhau,côlậptrungđộivớitoànđơnvị.Toàntiểuđoànlậptứctiếnnhanhlênphíatrướcđểứngcứuchotrungđộiđiđầu,kểcảlínhquansátbằngốngnhòm.Phíabênkiahàngràolửađangbịgiólanrộng,họnghetiếngđồngđộinằmdánchặttrênmặtđấtđangkêucứu

vìbịkẹtgiữalửavàđạn.Vàingườicốvượtkhỏiđámlửacháy,mặtđensạmvàloanglổmáu,gầnnhưngạtthở,lănlộntrênđámtrocònnóng,kêurênkhủngkhiếp.Đámcháydiễnbiếnnhanhtheotốcđộcủagióthổi.Chỉvàiphút,ngọnlửađãcháytrụicảmộtvạtsườnnúirồibiếnmấtsauđỉnhcao.KhiquânPhápchiếmđượcđiểmcao1145 thìcácvị trícủađốiphươngbố trí trênđỉnhnúiđều trốngrỗng.ViệtMinhđãrútlui.Rạngsángngày15tháng12,mườimột línhdùbịchếtcháythànhthanđãđượcchônngaytạimảnhđấtđenthuihãycònấm.Tronglúcmộttrungđộiđangdànhàngngang,làmlễbồngsúngchàotrướcnhữngngôimộmớiđắp, thìViệtMinhquaytrởlại.Trướchếtlàđạnsúngcốicủahọnãxuốngđỉnhđồiđãrụicỏ.Từphíachânvàcácsườnnúi,quânViệtMinhkéođếnbaovâyquânPháp.ĐếntrưaphíaPhápra lệnhrút lui,lính lê dương thuộc tốp sau cùng cố sức cản quân Việt. Phóng viênSchoendoerfferquayđượccảnhViệtMinhhòhétxông lên.Đếnchiều thìlínhPháp tập hợp được trênmộtmỏmnúi phíaNam, vừa tầmpháoĐiệnBiênPhủbắntớiyểmtrợ.NhữngđợtxungphongcủaViệtMinhbịpháovàmáybaybắnchặn.CuốicùngđơnvịdùcủaPhápcũngđãrútvềđượcvịtrítrướchômTổngtưlệnhNavarretớithịsáttậpđoàncứđiểm.Hiệnnay,trongngăntủlưutrữcủaquânđộivẫncòngiữđượcvàitấmảnhvềtrậnchiếnnày.NhưngtoànbộcáccuốnphimcủaSchoendoerfferđềubịkiểm duyệt, hủy bỏ.Những người línhMường Pồn đã không bao giờ rútđược vềĐiệnBiên Phủ nữa.Họ đi lang thang trên cácmỏm núi, bịViệtMinhsănlùngrồicuốicùngbịhaichiếcmáybaynémbomnapalmtiêudiệtvì tưởng nhầm họ là địch. Đại úy Bordier chỉ huy đơn vị xấu số này đãkhángnghịgaygắtlênbanchỉhuy.TướngNavarređứngnhìntấmbảnđồtreotrêntường,ngheđại táCastriestrìnhbàysựviệc.Các tiểuđoànđịchhiệnđangbaovâymặtBắcvàĐôngBắc,đãđượcxácminhlà thuộcsưđoàn316màngày9và10tháng12Phápđãpháthiệnở

TuầnGiáo.ConđườngtừSốpNạovàNậmHutiếnsangLàohiệnđangbỏngỏ.NhữngtiểuđoàncủaVaudreyxuấtphát từMườngSàiđangtiếnthậntrọngvềphíaMườngKhoa.TướngNavarrechỉthịchođạitáCastriesthiếtlậpngayđườngdâyliênlạcđếntậnSốpNạođểtiếpxúcvớicáclựclượngởLào.Cuốibuổihọp,trungtáPirothtrìnhbàykếhoạchphảnpháobằnglờilẽchắcnịch.Đâylàmộtsĩquanvócdángtocao,khuônmặtlớnđỏauvàbìnhdị,mộtcánhtaycụtkhiếnchotayáosơ-milủnglẳngphảigàivàothắtlưngnhưvỏmộtvũkhíđãvôdụng.Pirothchỉhuytoànbộlực lượngpháotạiĐiệnBiênPhủ,nomkhôngcóvẻgìlàmộtngườitàntật.Ôngphátbiểurõràng,trìnhbàymộtvấnđềđãnghiêncứukỹ.ÔngđãtừngquenbiếttướngNavarretừhồicùngphụcvụtrongsởchỉhuyNATOđặttạiFontainebleau.Mộtbuổichiềutháng7năm1953,PirothtừParisđếntìmgặptướngNavarrenhưngNavarređivắng.Pirothnhắnlại:- Cũng không có việc gì quan trọng đâu. Chỉ xin báo cáo lại với tướngNavarrelàtôi tìnhnguyệntheotướngquânsangphụcvụtạiĐôngDương,tùytướngquângiaochonhiệmvụgìcũngđượcTôiđãsẵnsàngđingaykhicólệnh.NếuđượccửlênĐiệnBiênPhủ,đólàvìPirothđãtừnglàmộtsĩquanpháobinhnổitiếngtrongtấtcảcácchiếndịchhồichiếntranhthếgiớithứhai,vàôngđãđểlạitrênchiếntrườngItalycánhtayphảicủamình.Ônghiểurõ,vàđãtừngtrảiquakinhnghiệmchiếnđấulàchỉcầnngắmbắnchínhxác,mộtkhẩu155mmcó thể tiêudiệt cảmộtcụmpháo105mm.Phảnpháo làmộtnghệthuậtđãhìnhthànhtừchiếntranhthếgiớithứnhất1914-1918vàđượchiệnđạihoátrongcuộcchiếntranh1940-1945.KhiTổngtưlệnhhỏi:-Vớicỗpháo155mmmàôngvừamớinhậnđược,ôngnghĩcó thểphảnkíchhiệuquảpháoViệtMinhkhông?Pirothbìnhthảntrảlời:-Thưađại tướng, tôisẽkhôngđểchomộtkhẩupháoViệtnàobắnquábaphútmàkhôngngắmbắnvàtiêudiệtnó.

Mọingườichungquanh,khôngaichorằngđâylàlờiđảmbảocườngđiệu.Buổichiềungày17tháng12,tướngNavarrevànhữngvịcùngđilầnlượttớithămtấtcảcáccứđiểm.Phầnlớnlúcnàyđangđượcxâydựngnênchưathểnhậnxétđượcsựvữngchắccủacácmáicôngsựđangđắpdởdang.Mặcdùvậy, cũngđãbộc lộmột sốđiểmyếu.Đó làcácxàgỗnóchầmchưa thậtvữngchắc,mạnglướiràothépgaicòncóchỗquáthưa,cácgiaothônghàochưa thậtđầyđủ…Nhưngvẫncó thểbổkhuyết trướckhiViệtMinh tiếncông.Quảthật,khônggìlmivàkeodàibằngviệcxâydựngkếhoạchphòngngự chomột trung tâmđềkháng.Cónghĩa là phải phối hợp chặt chẽ cáccôngsựphòngngựchínhvớicácphươngtiệnphòngngựphụvàkếhoạchhoảlực.TạiĐiệnBiênPhủhồiđó,nếuchỉcómộtkếhoạchphòngngựtổngthể thì tôivẫnchưađượcbiếtnhữngkếhoạchphòngngựcụ thểcho từngtrungtâm.BanchỉhuyđầutiêncủatướngGillesngaykhitớiđâyđãpháchoạmộtkếhoạchphòngngựchotừngcứđiểmtheoýtưởngcủamình.CònbanchỉhuytiếptheodoCastriesđứngđầulạithiếtkếtheonhữngýtưởngvànhữngphươngtiệnmàôngnắmđượctrongtay,khônghoàntoàngiốngnhưtrước.Vìvậy,cụmcứđiểmAnneMarie1và2mớiđầuđượcbốtríphòngngựbởitiểuđoàndùlêdươngsố1vớibốnđạiđộigắnbóvũngchắcvớinhaubằngcácvũkhítựđộng.Nhưngkhitiểuđoàn3bộbinhgồmhaiđạiđộilínhTháitới thay thế, tiểu đoàn trưởng đã buộc phải rút bỏmột vài vị trí,mặc dùnhữngvịtrínàycóthuậnlợivềphòngngự.Cóthểthốngkêcảnhữngsựlơlàtrễnảitronghệthốngphòngngự,chốnglạihoảlựccủađịch.Mộttrongnhữnglýdocủasựthiếuđầyđủnàycóthểnhìnthấytronglý lịchcủaDeCastries,vốnlàmộtsĩquankỵbinh.Chínhtôiđãđượcnhìnthấy,đứngtrênnóchầmphòngngủcủaĐiệnBiênPhủ,hàngchụcsĩquanbộbinhnổi tiếngnhưtrung táGaucher,đượcgiaonhiệm vụ chuyên trách lo việc tổ chức phòng ngự cho tập đoàn cứ điểmLalande,Langlais,Trinquantđều lànhững sĩ quanbộbinh saunày là cấptướng.Chắcchắnnhữngsĩquannàyđềubiết rõnhữngđiểmyếu tronghệ

thốngphòngngự,vàhọđãcó thểsửachữađượcnếucóphươngtiện.Thếnhưngtrongsuốtnhữngtuầnloviệcchuẩnbịphòngngự,khôngmộtaihìnhdungđượclàcáchầmchiếnđấucủachúngtakhôngthểnàochốngđỡđượctrướcnhữngđạnpháođịch.Tôinhấnmạnhlà“khôngmộtai”,bởivìtrongnhữnglầntướngNavarrelênđâythịsát,họcũngcóđưaramộtsốnhậnxétnhưngtoànlànhữngđiểmthứyếu.Theohọthìsuốtquãngthờigiantừ17tháng12năm1953đến13tháng3năm1954làngàyViệtMinhbắtđầumởcuộctiếncông,tậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủđãđượcxâydựngphòngngựkhôngtồi.Nhưngtrênthựctế,CụcQuânbáocủaPhápdựtínhtướngGiápsẽbắn25.000quảđạnpháođểpháhủycáccôngtrìnhphòngngựởĐiệnBiênPhủtrongvòng10ngày,thậtsựlàViệtMinhđãbắntới20.000quảđạnpháo,cốitừ60mmtrởlên.Dĩnhiên,khôngmộtvị tríphòngngựnàocóthểcóđượcgiá trị tuyệtđối.Khôngmột vị trí phòngngựnào có thểđứngvữngnếuđối phươngquyếtđịnhđánhchiếmbằngmọigiá.CácchiếnlũyMaginotcủaPhápvàSiegfriedcủaĐứcđềuđãbịchọcthủngtrongchiếntranhthếgiớithứhai;bứctườngchâuÂucủaNATOvàVạnlýtrườngthànhcủaTrungQuốccũngcóthểsụpđổnếuchiếntranhxảyra.Trongkhichờđợiuốngchungvớinhau“mộtbìnhrượu”trướclúcchiataytheo tậpquánnhàbinh, cácvị tướngđến từHàNội và cácvị tá đóng tạiĐiệnBiênPhủtiếptụccuộchọpngoàitrời.Cácvịđilạidướinắngấmcủamặt trời thángchạp,giữakhuđất cóđặt trạmquânydãchiến lộ thiênvànhữngvòmhầmchứapháo,trongtiếngđộngcủaxecộnổmáy,tiếngngườinóito,tiếngđiệnđàilínhívàtiếngđộngcơmáybaynổgiòn.Cácvịcốtránhxanhómphóngviênnhưhọctròtránhxathầygiáotronggiờrachơi,nhất là tránhxacácphóngviênđang tìmcáchchụpảnhghihình.PierreSchoendoerffervẫncònnhớtrongócnhữnglờitraođổigiữacácvịsĩquancấpcao,cùngvớiđoạnphimanhghiđược.TướngNavarrecốthuyếtphụcmọingười:-TìnhhuốngchiếnđấunếuxảyrasẽkháchẳnvớiNàSản.Lầnnàyquân

Việt đã được tăng cường, được trang bị tốt, huấn luyện kỹ. Số quân địchcũngsẽđônghơn,lạicópháo,cốivàsúngphòngkhôngyểmtrợ.TướngCognytrảlờinhưcóvẻthaymặttấtcảmọingườiởĐiệnBiênPhủ:-Vềphía ta,vị tríphòngngựcủachúng tacũngmạnhhơnNàSảnnhiều.Pháobinhcủatakhôngchỉmạnhhơnmàcònđượcđặtởvịtríhoạtđộngcóhiệuquahơn.QuânViệtphảivượt500kilômétđườngbịnémbomđểcóthểtớiđây.KhôngnênlàmđiềugìđểViệtMinhkhôngtiếnđánh.Ngày20tháng12,tướngNavarredừnglạiSêno,trênđườngtừHàNộivàoSàiGòn.Căncứlục-khôngquânnàyđượcxâydựngtheokếhoạchchiếnlượcmangtênNavarre.Mặcdùngânsáchxâydựnghạtầngcơsởbịthiếuhụt,căncứSênovẫnđượcưu tiên.Mộtđườngbăngdài theohướngĐôngNam-TâyBắcđãđượcthiếtlậpgiữakhurùngthưacáchXavannakhẹtbamươikilôméttrênđườngbayvàoSàiGòn.Chínhphươnghướngcủađồngbằngnàođãđượccácnhàthiếtkếchọnlàmtên,đặtchosânbay(2).Cáitênnày lạicóvẻnhưmộtđịadanhđịaphương.Nằmgiữakhoảngcách từHàNội đi Sài Gòn (khoảng hai giờ bay bằng loại Dakota) ở phía Tây dãyTrườngSơn,sânbaynàycòncóthểdùnglàmcáncânvậnchuyểncáclựclượngdựtrữhaibênsườnnúi.Tướng Bourgund chỉ huy vùng lãnh thổ chiến thuật miền Trung ĐôngDươngđãđặtsởchỉhuytạiSênônhằmkịpthờiđốiphóvớicuộctiếncôngcủaViệtMinhởLiênkhu4.Ngaykhi tớiđây, tướngNavarrekhôngngạcnhiênkhiđượcbiếtnhữngđơnvị tiền tiêucủa sưđoàn325ViệtMinhđãđánhthămdòcáctiềnđồncủaPhápđặttạiNàPhêvàbảnNàPhao.Theokếhoạchđãđịnh,nhữngđơnvịnhẹcủachúngtađãtuầntựrútlui,chỉmongsaolàmchậmbướctiếncủađịch.ÝđịnhcủatướngBourgundlàđểchoViệtMinhtiếnsâutrongđấtLào,xacáccăncứhậucầnmệtmỏigiamnhuệkhísaukhitrảiquanhữngcuộchànhquândàixuyênrừngmàkhôngđạtđượcnhữngthắnglợi to lớnđángkể, lọtvàonhữngvùngsâu,vùngxa trongđódânchúngchưacócảmtìnhlắmđốivớiViệtMinh.Sauđó,quânPhápmớibắtđầuchặnđánh,tiêudiệt,hoặcítnhấtcũngđẩylùi

quânđịchvềphíaBắcThàKhẹt.TấtcảcáchoạtđộngtácchiếnnàyđềudựavàocăncứSênônơitíchlũyđạndược,lươngthựcvàlựclượngdùtrữ.BourgundlàbạncùngtốtnghiệpmộtkhoávớiNavarretạitrườngSaintCyrvàlàmộtsĩquanthuộcđịa.Ôngcómộtdángvẻcoithườngsựchảichuốt,trangphụcchểnhmảngđi lạinhanhnhẹnlờinóingắngọn.Tấtcảđiềuđótạochoôngấntượngvềmộtvịchỉhuycókhảnăngđốivớimảnhđấtnày.TướngNavarrekhôngcó lýdođểphải lo lắngđặcbiệtvềviệcViệtMinhsắptiếncôngtrongkhuvựcnày.TướngGiápsẽtiếncôngTrungLào.TướngNavarređangđợisẵnvàtừnaySênôđangtrongtìnhthếgiữvũngcáncânthăngbằngvớisúcépcủađịch.TạiĐiệnBiênPhủ,phảisaumộtthángnữatìnhhìnhmớithậtrõràng,ViệtMinhnếucóquyếttâmtiếncôngtậpđoàncứđiểmnàyhaykhông.VùngđồngbằnglànơiPhápđangđiềuquân,bắtlínhđể phục vụ cho vùng thượng du vẫn đang phải đối phó với những chứngbệnhung thưcũ chiến tranhdukích, pháhoại, nạnđàongũ, sựbộiphản,hoạtđộngtậpkíchcácđồnbốtnhỏlẻ…ThờitiếtSàiGònvàothángchạpđặcbiệtdễchịu.Trờinắngnhẹ,nhưngđêmlạilạnh.NgàylễThiênChúagiángsinhsắptới.Khôngkhínáonứcđónchờcộngthêmniềmvuivìthờitiếtdịumát.LễNoelởSàiGònkhôngchỉlàtiachớpcủamềmhyvọnglóesánggiữamùađông,màcònlàmộtlễhộikéodàisuốtđêmchotớikhibừnglênánhsángvinhquangcủabanngày.MộttậpgiấymờichấtđốngđangchờđợiTổngtưlệnh.TướngNavarrerấtghétnhữngbuổitụhộicủagiớithượnglưu.Phảichăngđâylàdotínhrụtrèengạihaylàdosựkhátkhaouylực?Liệuôngcóbiếthoặccảmthấyrằng,giữađámđôngnàyôngthườngíttoảsáng?Việcghéttụhộinày,phảichăngbắtnguồntừnhữnglýdoôngthườnglạnhlùnghờhững,haytừchốihộihọp,hoặcdoôngkhôngcókhảnăngtiếpxúcvớiquầnchúng?Trongnhữngbuổihọpbàncôngtác,tínhcáchcủaông,nhữngthamluậncủaông,nhữnglờitrìnhbàycủaôngđềurấtđượcchúý.Ôngpháthiệnvàthểhiệnnhữnglậpluậnchứngcứcủamìnhbằnglờilẽrõràngtớimứcngạcnhiên.Hệthốngthầnkinhtrungươngcủaôngchínhxác

mộtcáchrấtđángcangợi.Nhưng,trongmộtcuộchọpthuộcloạivuichơi,trongbữatiệcchiêuđãi, trongbữatiệcđứng, tronglễduyệtbinhlànhữngnơikhôngcógìđểphântíchhoặcđểtìmhiểumàlạiphảicónhữngcửchỉnhẹnhàng,phùphiếm,phải tạodáng,phải thốt ramột câuđúng lúc, phảiđiểmmộtnụcười,phảiuốnmộtgiọngnói,thìônghoàntoànlàmộtngườibịtướchết vũ khí.Cái trò chơi sân khấunày rất vô tích sự đối với ông.Đãnhiều lần, tôi phải chuyển lời xin lỗi đến những người gửi giấymời ôngthamdựnhữngbuổihọpkhôngphảiđểthảoluậncôngtác.Thếnhưng,đúnglàrấtnhiềugiấymờiôngtớidựlễNoellạimangtínhchấtcủanhữngcuộchọpchínhthức.Ôngtraolạichotôimộttậpgiấymờivànói:-Cậutìmchomìnhmộtlờixinlỗi…-Thưatướngquân,lýdovắngmặtchỉcóthểlà…À,màsaotướngquânlạikhôngđidựlễNoeltạiĐiệnBiênPhủ!TướngNavarrevuivẻchấpnhận.Thếlàngày24tháng12năm1953,vàohồi16giờrưỡi,chiếcmáybaychởtướngNavarre hạ cánh xuốngĐiệnBiênPhủ.Nhưng lần này, chỉ cómộtmìnhđạitáDeCastriesđứngđóntạisânbay.Khôngcóhàngràodanhdự,khôngcókèntrốngvàcảchươngtrìnhlàmviệccũngkhôngcó.Bởivì,tướngNavarrebáotrướcôngchỉmuốnlênđâyđónNoelvớicácchiếnsĩ.Ôngđãgửiđiệnchỉthịsaukhiôngtớinơi,phảitriệutậpcàngnhiềusĩquancàngtốtcùngthứcđónđêmhyvọngcùngvớiông.Tậpđoàncứđiểmvẫnđangtrongquátrìnhkhẩntrươngxâydựng,cácmáybayliêntiếphạcánh,mangđếncácthiếtbịđểrồixetôcam-nhôngGMClạichuyểnđếncáckhođặtdướihầm.Cácbinhlínhcởitrầndướiánhnắng,đắpđấttrêncácmáihầmhoặctrảidâykẽmgaichungquanhcáccứđiểm..Bêncạnhhầmchỉhuy,mộtlềuvảiđãcăngsẵn.Tronglềubạtcóđặttủrượubêncạnhchiếcbàndàitrảivảidùmàutrắng,trênbànbàyhaihàngcốcthẳngtắp như binh lính trong lễ duyệt binh.Những chai sâm-banh được đưa từPhápsangđứngnghiêmtrênbàn.Chungquanhbàn,cácsĩquanchỉhuycácđơnvịđangngồichờTổngchỉhuyNavarre.TướngNavarrenângcaocốc

rượu,nóichuyệnvớimọingười.Đếnnay,tôikhôngcònnhớrõtướngquânđã nói nhữnggì, nhưng chỉ có thể làmột bài phát biểu theo nghi thức cổđiển.Liệunhữngngườiđangquâyquầnchungquanhông,đónnghenhữnggì?Nhữnglờichúcmừng,nhữnglờithiệncảm?Mộtvịtướngchỉcóthểnóilờichiếnthắngvớibaquân.Thậttình,lúcđótôikhôngnghemàchỉnghĩđếnnhữngđiềumàtướngNavarrekhôngthểnóiralời.BởivìtrênbàngiấyđặttạiSàiGònlúcnàyhãycònđểlạimộtbứcthưmàtướngNavarretựtayviếtdởdangđểgửivềChínhphúPháp,saukhihoànchỉnhđãchuyểnthànhcôngvănsố1GENE/CC/TSđềngày1tháng1năm1954,trongđótướngNavarrebộclộ:“Trướckhicótrongtaynhữngphươngtiệnmới,tôikhôngthểđảmbảothắnglợi…”Trướcđóvàongày31tháng12năm1953,đạitáCastriescũngnhậnđượcđiệnmậtIPSchỉthịnghiêncứukhảnăngrútbỏĐiệnBiênPhủmangmậtdanhXenophon.Nhưnglúcđóđãquámuộn.ĐiệnBiênPhủđangbịvâychặtviệc rút luikhông thểnào thựchiệnđượcvàchỉ thuhẹptrong phạm vi nghiên cứu mật. Còn trong lúc này, vào buổi tối ngày 24tháng12năm1953đạiĐiệnBiênPhủ,nếuđặtvấnđềnày ra trướccácsĩquanquânphụcchỉnhtềđeocáchuyhiệulêdương,dù,bộbinh,pháobinh,thiếtgiáp.., thì tất cảmọingười sẽđảmbảochiến thắng.Vìvậychỉ riêngtướngNavarrelàưutiêngiữnguyênvẹntronglòngsựnghingờvàsựhoangmang,lolắng.Sau“mộtchầurượu”chocácsĩquan,mọingườibàntánchỉcònlạitướngNavarrevàđạitáCastriesngồilạivớinhautronghầmchỉhuy.Mộtngàyđãtrôiqua,mộtngàylaođộngvàchờđợinhưmọingàykhác.Vàvụtmộtcáiđã làđêmNoel.Buổihoànghônngắnngủi ầm ĩ tiếngnổ củađộngcơvàtiếnghòhétcủacáchạsĩquancũngđãchấmdứt.Trongđámhỗnloạncủatiếng động và của gió bụi, chiếcDakota cuối cùng đã bay trở vềHàNội.Thung lũngĐiện Biên Phủ chìm đắm trong bóng tối không trăng, chỉ cónhữngbóngđènđiệnnhấpnháy.Mỗikhicómộtbàntaymơlềubạt,lúcđónhữngluồngánhsángmàuvàngmớilọtrangoài.CùngvớibóngđêmsựimlặngcủanúirừngmiềnTâyBắcxứĐôngDươngcũngchếngựtrậnđịaĐiện

BiênPhủ,ngăncáchcứđiểmnàyvớicứđiểmkhác,bópnghẹtnhữngtiếngđộngphátra từcáccôngbinhxưởngvà tiếngkêuầmĩcủanhữngcỗmáyphátđiện,gầnnhưbiến thànhmộtđạo luậtbuộcmọingườicũngphảinóikhẽhoặcgiữimlặng.TướngNavarrevàđạitáCastriesbướcrakhỏihầm.Tổngchỉhuykhẽrùngmình.Ngoài trờiđanglạnh.Saucáinóngbanngày,bâygiờđếnluồngkhílạnhcủanúirừngthấmquanhữngbộquầnáomỏng.Tôivộiđưachoôngmộtáokhoácratrậnbằngvảidàycóđínhbốnngôisaocấpbậcđạitướng.MọingườicùngđibộđếnvịtrítrungtâmnơilàmlễthánhđónđêmThiênChúagiángsinh.Phíasaubànthờlànhữngngườilínhlêdươngngồichungquanhmộtcây thôngđược thắpsáng.Cácđại tángồicùng tướngNavarretrênhàngghếđầu.Trướckhi làmlễ,cha tuyênúygiơcaocánh tay,vươnbàn tay lênrấtcaonhưmuốn vươn tới những phía bên ngoài, tới tận những dãy đồi bên kiasôngNậmRốm,nơinhữnglínhcanhđangđứnggác.Chungquanhlinhmục,mọingườiđềuquỳgốitrongtưthếcủaconchiếnxưngtộihoặccủahiệpsĩtrong lễ thụ phong. Sau đó,mọi người tụ họp trong nhà ăn chung quanhchiếc bàn dài chìm sâu trong chiến hào. Để tới được chỗ ngồi củamình,tướngNavarrevàđạitáCastriesphảiláchquanhữngtấmghếdàiphíangoài.CácsĩquancấptáRevol,Piroth,Guthvànhữngngườikhácngồitheothứtựthâmniêncấpbậc.Tôingồiphíangoàicùng,lưngquayraphíacửalềuđượcchekínbằng tấmvảika-kipha len.Khôngkhícũngnhưnhiệtđộđềudịumát.Tôicũngkhôngcònnhớnhữngcâuchuyệntraođổiqualạitrongbữaăn.Vềthựcđơn,cũngchỉcònnhớcómónthịtnhồiđãnguộilạnh,dínhchặtvớilớpmỡtrắngđóngbăngtrênđĩasắtdomộtngườilínhMa-rốcmặcbộđồdântộcmanglại.CótiếngxeJeepđỗxịchngaybênngoàigianhầm.Mọingườicùngngừngcâuchuyện.Từbênngoàivang lên tiếngnói tocủa trung táGaucher:“VìThánhBarthelemy,thẳngtaybắngiết”,nghenhưmộtkhẩulệnhchiếnđấuvang vọng từ thời Jeanne d Are. Gươngmặt nhẵn lỳ của trung tá Revol,

chánhvănphòngBộTổngchỉhuychợtrắnlạinhưlớpmỡđọngtrênmónthịtnhồiđặt trênđĩa.Tấmlềubạtđượcvénlên.TrungtáGaucherchỉhuybánlữđoànlêdươngđóngtrênđồiHimLamchợtxuấthiện,đượcsoirõbởiánh đèn điện trong lều. Làmột người tầm vóc cao lớn,Gaucher phải cúimìnhbướcvàotronghầmrồilạilậptứcđứngnghiêmsửalạivànhmũ,chàoTổngchỉhuy:-Xin lỗiĐại tướng.Tôi vừa từ cứ điểmBéatrice về đây.Tôi đã hẹn đếnuốngrượucùngvớibinh lính,đóng trênđó.Đốivớicánh lêdươngchúngtôi,đêmnayquảlànhiềukỷniệmđángbuồn.TướngNavarremỉmcườinóivớiGaucher:-Mờivào!Ngồixuốngđây!Gauchernặngnềđặtngười trên chiếcghế sát cạnh tôi, đồng thời cũngépluôntôiphảingồinhíchvàomộtgócbàn,bêncạnhtrungtáGuth.Tôicảmthấyấmngườithêmmộtchút.TướngNavarrevàđạitáCastriestiếptụccâuchuyệnđangnóidở;mộtkỷniệmchiếnđấutrongđêmNoeltạivùngnúi Vosges ở Pháp. Sau khi ăn xong miếng thịt nhồi, Gaucher hỏi toCastries:-“Thẳngtaybắngiết”-Ôngcóhiểukhẩulệnhđónghĩalàgìkhông?Hả?Hả?Gauchercốtìnhdằnmạnhnhữngâmthanh“hả?hả?”trongcâuhỏi.Castriestrảlời:-Trongkỵbinh,đó làmộtkiểu tácchiếngiáp lácà.Nhưngcòn trongđộingũlínhlêdương,cólẽRevolhiểurõhơntôi.Revolnói:-Tôikhôngphảilàkỵbinh,tôikhôngthạolắmvềkỹthuậtchiếnđấutrênmìnhngựa.Nhưng “ThánhBarthelemy”quả là gợi cho tôimột đêm thảmsát.Gauchercắtngang:-Thôi,khôngdàilờinữa!“VìThánhBarthelemy,thẳngtaythảmsát!”lànộidungbứcđiệnmậtmãbáotincứđảochínhtốingày9tháng3năm1945của

Nhật.Tôiđãquênvàmuốnquênnhưngkhôngđược.Ngày9 tháng3năm1945tôichỉhuytiểuđoàn1thuộctrungđoànbộbinhlêdươngsố5đóngởViệtTrìsátcạnhquânđộiNhậtBản.TrungđoànchúngtôinằmtrongbiênchếcủabinhđoàndotướngAlessandrichỉhuy, lúcđóđanghànhquândãngoạiởkhuvựcnamngạnsôngHồng.Khoảng9giờ tối,chợt tôinhậnđượcđiệnmật truyềnquamáybộđàmvôtuyến từHàNội, khẩu lệnh: “VìThánhBarthelemy, thang, taybắngiết!”,khẩulệnhnàyđượcnhắcđinhắclạisuốtđêm,báotinNhậtBảnđãtiếnhànhđảochính.Gaucherdừnglại,uốngchậmrãimộtcốcrượuvangrồitiếptụckể:-Chúngtôiđingượclênvùngtrungdurồitheođường41,lêntậnĐiệnBiênPhủ.Aichiếmđược thung lũngnày tức lànắmđược toànbộvùng thượngdu.SânbayởĐiệnBiênPhủhồiđóvẫn còn tốt, và chính tại đây, nhữngchiếcDakotathuộclựclượng136củaAnhtạiCalcuttaẤnĐộđãbaytớitiếptếchochúngtôi.Cũngchínhtạiđâyvàongày29hoặc30tháng3gìđótôiđượctiếpđónđạitáDewarin,trưởngcụcphảngiánvàđạitáLangladeđặcpháiviêncủaChínhphủlâmthời,từmáybayDakotabướcxuống,nóivớichúngtôi:-TướngGaullechỉthịcácbạnphảigiữlấymảnhđấtĐôngDươngbằngbấtcứgiánào.TuyệtđốiphảigiữbằngđượcthunglũngĐiệnBiênPhủ.NếugiữđượcĐiệnBiênPhủ,cónghĩalàcứuđượcxứĐôngDươngthuộcPháp…RồiGaucherlạicườito,nóivớiCastries:-Ôngnghe rõkhông?NếuônggiữđượcĐiệnBiênPhủ, cónghĩa là cứuđượcxứĐôngDươngthuộcPháp…Câuchuyệnnămxưalạiđượctiếptục.HaingàysaukhitiếpđặcpháiviênChínhphủPháp, tướngAlessandrivà toànbộcơquanchỉhuy rútvềphíaPhôngSalỳ,LàorồichạysangTrungQuốc.Gaucher, lúcđó làđạiúy,ở lại trấngiữĐiệnBiênPhủcùngvớimột tiểuđoànbộbinhlêdương.VịtríchỉhuycủaGaucherlúcđóđặttrênđồiHim

Lamsátđườngcái,bâygiờgọilàcứđiểmBéatrice.QuânđộiNhậttiếnđến.Cuộcchiếnđấudiễn raác liệt.VàđámtànquâncủaPháp lạingượcdòngsôngNậmHu,rútchạysangTrungQuốc…Câuchuyệnchấmdứtvàođúngnửađêm.Cũngđúngvàođêmhômđó,nhữngđơnvịđiđầucủasưđoànchủlựcViệtMinhmangsốhiệu308saukhihànhquânliêntụcsuốtbamươiđêmkhôngnghỉ đã chiếm lĩnh các điểm cao sát thung lũngĐiệnBiên Phủ.Ngày 25tháng1năm1954bộđộicủatướngGiápđãtớinhữngmỏmđồiphíađôngthunglũnglòngchảogầncaođiểm781.Sưđoànnàyđãhànhquânsuốtbamươi đêm không nghi, trên những đường cái lớn hoặc đường hẻm xuyênrừng.Họđãvượtbaconsôngvàhàngtrămconsuối,ănmỗingàyhaibữa,mỗibữamộtnắmcơm, thườngthườnglàgạođỏvìcóchứanhiềuvitaminhoặcgạonếpvìcósẵntrênđường.Mỗingườilínhmangtheonămngàygạođựngtrongnhữngbaovaikhoácngangngười.Sưđoànhànhquânrấtnhanh,cósứcchừngnàođinhanhchừngấy,họđisuốtđêmtrênnhữngđườngnhỏ,gặpnhữngđoạnkhókhànlắmmớithắpđuốcbằngnhựacâyđểsoiđường.MọingườiđềuđigiầyvảilàmtừTrungQuốc,nhẹnhưnhữngđôigiàythểthaoquầnvợt.Nhiềukhi,đểtiếtkiệmđôigiày,họđichânkhôngnhiềugiờtrongđêm.Váchđácaođiểm781nhìnxuốngthunglũnglòngchảonhưmộtbaolơn.Từtrênváchnúinàynhữngngườilínhsưđoàn308cóthểnhìnthấynhữngánhđèntừcácdoanhtrạicủaPháp,kểcảcâythôngđónlễNoelđượcthắpsángngaydướichânhọ.Nhữngtiếnghátcũngvọngđếntaihọ.Đây lànhữngbàihát thánhcahay lànhữngbàihátđểmờiuống rượu?Ởkhoảng cách này bầu khôngkhí nhưquyệnvào nhau, hoà nhập với nhau.Nhữngngườilínhsưđoànkhôngphảilànhữngtínđồtôngiáo.Họkhôngtinvàonhữngđạogiáovôtíchsự.Tấtcảnhữngngườilínhnàyđềuđangcómặtởđây,trênđỉnhnúiđá.Đâylàsưđoànthiệnchiếnnhấttronglựclượngxungkích củaViệtMinh.Nhiệmvụ của sư đoàn là đánh thọc sâu, tiêu diệt kẻđịch.Phíasausưđoànlàcảmộtđạoquângồmnhữngđơnvịbộbinh,pháo

binh, và phía sau nữa còn có một đội quân dân công đang vượt các nẻođườngrừng,tiếnvềhướngmặttrậnHimLam.Chỉtrongvàigiờnữacáctiểuđoàncủasưđoàn308sẽchiếmlĩnhtấtcảcáclốiravàocủathunglũnglòngchảo.Đếnrạngsáng,khicácđộilínhdùcủaLanglaistrởvềcăncứsaunhữngcuộchànhquânlùngsụcnhanhchóng,sưđoàn308sẽkhoáchặttấtcảcửaravàocủatậpđoàncứđiểm.Ngày25tháng12năm1953,ngàylễNoel,vậnmệnhcuộcchiếntranhĐôngDươngcóthểđãtớiđiểmkhông-trở-lạicủalịchsử.Trongđêmhômđó,cóthểtậpđoàncứđiểmđãbịtrànngậpquânViệtMinhvàkhắpnơitrênbánđảoĐôngDươngcác lực lượngcủa tướngGiápcó thểđãphátđộngcuộctổngtiếncông.Từđótrởđi,cóthểhaiđốithủPhápvàViệtMinhsẽdốchếtlựclượng,laovàocuộcchiếnđấuvớitấtcảnănglựcvàcólẽcảdanhdựcủamình. TướngNavarre đã tới Điện Biên Phủ vào ngày 24 tháng 12. NgaytrongngàyhômsaulàngàylễchínhthứcmừngChúaGiêsurađời,cóthểtướngNavarresẽđượcchứngkiếnmộtcáigìđólàmthayđổicụcdiện:mộtsựmaymắn,mộtđiểmnútlịchsử,mộtvậnmệnhhoặcmộtsựtìnhcờ?Trongkhiđó,bầukhôngkhíhoảnghốtđãậptớiSênô.TướngNavarrecùngchúngtôiđãrờikhỏiĐiệnBiênPhủvàtớiSênôlúcbuổitrưangày25tháng12.ChúngtôiđếnchậmvìsươngmùbuổisángtạiĐiệnBiênPhủquádầyđặckhôngchophépmáybaycấtcánh.Đượcthôngbáotrước,tướngBourgundđãrasânbayđóntiếp.Ôngmặcbộquânphụcnhầunát, dángđiệu cuốngquít cặpmắt linhhoạtkhác thường.Ôngquayđầunhìnkhắpmọinơicóvẻnhưcóaiđóđangnúptrongbụirậm.ĐólànhữngbộđộiViệtMinh.TướngBourgundbáocáo,đêmhômquaViệtMinhđãchiếmThàKhẹtvàhiệnnayđangtiếnđếnSênô.Cómộthoạtđộngkhácthườngtạicăncứnày.Không còn là bầu không khí vui nhộn của những ngày lễ hội mà chỉ bangườiPhápcómặttại tiềnđồnhẻolánhnàycũngcóthểtạoratrongngàynghỉ đã được ghi trên lịch. Cũng không phải là bầu không khí náo độngtrướclúchànhquânchiếnđấu.Đâylàsựchuẩnbịrútchạy.Binhlínhchất

lênxetảinhữngthứthậtlàkỳcục,mộtchiếcbànlàmtheokiểuTrungQuốc,mộtmáy lạnh chạy bằng dầu hoả, những tủ đựng hồ sơ tài liệumở tungkhôngkhoáv.v…Cócảmộtvịđạitáđộingượcmũbê-rêđỏ.Đâychínhlàvịchỉhuycuộchànhquânrútchạy.ChiếcxeJeepcủaôngđãchuẩnbịsẵnchochuyếnđixacứbámtheoôngtừngbướctrongkhiôngchạyđichạylạiđểthunhặttấtcảmọihànhlýđồđạccủamình.TướngNavarređã“cụptailại”đểchúýlắngnghetừnhữngcâubáocáođầutiên.Ôngnóikhẽmột câukhôkhan, triệu tậpmọingườivàogiannhàgỗmiềnnhiệtđớilànơiđạtsởchỉhuy.ĐạitáBerteilvừatừSàiGònlênđâylúcsángsớmngồiởphíasaubàn.Vừathấychúngtôibướcvào,ôngđãnhìntướngBourgundbằngcặpmắtkhinhbỉđặcsệttớimứcmọingườinhưcóthểsờthấy.Berteilhoàntoànkhôngcóđầuóchàihước.Ôngkhônghềbiếtđếnsựkhoandungvàsựâncầnmàôngcholàkhôngghitrongluậtlệxãgiao.CứnhìncáchsốngcủaBerteil,cóvẻnhưôngkhôngthểhiểunổithếnàolàniềmvuigiọngcườitiếngkhóc.Nhưngvềmặtquânsựthìônglạihiểuđượccái không thể hiểu nổi; ông có thể phân tích chỉ trong vài phút,một tìnhhuốngrối rắmnhất.Ôngbiếtcắtnóra thành từngmảnhrõrệt.TrướcmặtTổngtưlệnhNavarre,ôngtrìnhbàynhữnglờiphátbiểu,màkhôngaicóthểtranh cãi được, và khi ông giải thích thì ai cũng nghe. Tức là tướngBourgundđãhànhđộngtráichỉthịđãnhậnđược.ĐánglẽphảiđểchoViệtMinhtiếnsâuvàokhurừngthưathìônglạimuốnchặnđốiphươngngaytừđầunúi.Vớiýđồđó,ôngđãđưacácđạiđộivàpháolênphíatrướcđểtiếnhànhchiếnđấu.Nếuthắng,dĩnhiênôngđượcthưởnghuânchương.Nhưng,trongđêmtốiViệtMinhđãtiếnđánhluôncáckhẩupháovừaxuấttrận.Thếlà,nhữngđạiđội sung sứccủaBourgundcùngvới cáckhẩupháođềunátvụndướisứctiếncôngcủaViệtMinh.ThàKhẹtvộivàngditảnynhưParisnăm1940.Bâygiờ,từngphútnàysangphútkhác,mọingườichờđợiViệtMinhtiếnvàoSênônhưnhữngxetăngcủatướngĐứcRommelđãtiếnđếnParisrấtnhanh.NhữnglờilẽcủaBerteilnhưnhữngcáigaichọcvàotướngBourgund.

Chúthích:

(1)TêntắtGroupementoperationelduNordOuest,nghĩalàCụmtácchiếnTâyBắc

(2)TheotiếngPhápSud(ĐôngNam)Nord-Ouest(TâyBắc)

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương6

Dĩnhiên,ViệtMinhchưacónhữngxebọcthép,nhưngrõrànglànếucóthìcuộchoảngloạncàngtănglêngấpbội.Trongkhithảoluậncácbiệnphápđềphòng,cóngườinàođóđãralệnhpháhủychiếccầuchủyếutrênconđườngtừThàKhẹtđiSênô,nằmtrênsôngSêbangPhai.ỞmặtBắcđoạncắtnàycómộtđơnvịnhỏcôngbinhchốtgiữachúngtôikhôngbiếtđiềugìsẽxảyra.TiếptheolờiphátbiểucủaBerteil,đạiúyGraillatcũngthamgiaýkiến.Ôngvốnlàmộtđạiúykỵbinhchắcnịch,nặngtới95kilô,hiệnnayđangchỉhuymộtđạiđộixebọcthépởLào.Đạiđộinàydoôngtựthànhlập,bằngcáchthuthậphaimươixebọcthépcóvũtrangcũkỹcủaMỹ,mộttrămnămmươilínhLàohaycười, thôngminh,nhẫnnại.Ôngđãtổchứcđượcmộtđơnvịnghiêmchỉnh,vượtsựmongđợi.MộttrungđộicủaôngđãđượcbiệtpháitớiThàKhẹt,nhưngvẫncònởđâuđótrênđườngđivàđanggọiđiệnvềxinchithị.Theobáocáocủatrungđộitrưởng,thịxãnhỏbénàyvẫnrấtyêntĩnhkểtừkhicáccơquanquânsựhấptấpdi tản.Dọcđườngđi, trungđộipháthiệnthấycónhiềukhođạnhìnhnhưbịbỏlại.NhữngtintứcdođạiúyGraillatthôngbáolàmmọingườixônxaobàntán.TướngNavarrehỏi:-TrongtrườnghợptrungđộixethiếtgiápcủaanhcũngphảirútvềSênôthìliệucóthểvượtquasôngSêbangPhaiđượckhông?-BáocáoĐạitướng,khôngthểđược.TôibiếtrấtrõđâylàmộtnhánhcủasôngMêkông. Đoàn xe của chúng tôi không thể nào vượt qua được nếukhôngcócầu.TướngBourgundngồitrênchiếcghếgỗmànhưsụtxuốngđất.Đâylàmộttrườnghợpthườngthấytrongvănhọcnhưnghiếmthấytrongcuộcsổngđời

thường.Tuynhiên,khigặpphảithìngườitavẫncứphảichấpnhậnvàhiểurangay.TướngBourgundnhưmộtvịanhhùngtrongtruyệncổtíchbịcácthếlựcdướiâmtyđánhquỵ.Đámmaquỷbénhỏtrongrừngđã“ănhếtóc”củaông.TướngNavarre kéo riêng tôi ramột nơi, nói với tôi bằngmột giọng trầmtĩnh,chínhxácnhưthóiquenvốncó:-Mìnhhơi longạivề tìnhhìnhsứckhỏecủa tướngBourgund.Cậucó thểdùngmáybaycủatôiđưaôngấyvềHuếđượckhông?ThếlàtướngBourgundbịcáchchứctưlệnhmiềnTrungĐôngDươngmộtcáchbímật.TướngFranquiđượccửtớithaythế.Thậtlàbấthạnh.ĐâylàmộtngườibạnnữacùngkhoávớitướngNavarre.Sưđoàn325ViệtMinhhoàn toànkhôngbiếtcâuchuyệnnàyvìkhôngcómộtnhàbáonàođượcchứngkiếnđểsauđótiếtlộ.MãibốnmươitámgiờsaucácnhàbáomớitớiThàKhẹt.ĐólàthờigianvừađủđểchúngtôibắclạicâycầuquasôngSêbangPhaigọicácđoànxebọcthépquaytrởlạiđưamáybayđiđónnhưngtiểuđoàndùđãditảnvềđồngbằngquaytrởlạiSênô.TrongkhiđóBréchignacvàBigeardhoạtđộngrấtkhônkhéotrongrừngđểnhửquânViệttiếnvàotầmpháocủaPháp.Mũinhọnđãbịđánhtòe,cuộctiếncôngcủaViệtMinhvàoTrungLàocùnggiảmbớtsứcthâmnhập.Ngày20tháng1ThàKhẹtđượcchiếmlại.Nhưngtừngày11,mộtvàidòngtítnổibật trênbáochí “ĐôngDươngđãbị cắtđôi”đãgâyxúcđộng trongcôngchúngPháp.TướngNavarremởcuộchọpbáo.Ôngvẫncòncóvẻhơilạnhnhạtvớigiớibáochí,nhưngbảnthuyếttrìnhcủaôngrấtrõràngvàcótínhthuyếtphục.Buổihọpbáokết thúcvớiquangcảnhmọingườiđềucầmcốc rượu trongtay.Nhưngkhiviếtsách,BodardđãghilạicâunóicủahainhàbáomàôngngheđượckhirakhỏiTổnghànhdinh:“Bâygiờthìcóvẻnhưôngấythắng.Nhưngtahãychờxem…”và“tìnhhìnhĐôngDươngvẫncònnhữngnhằngnhưthếđó”..TướngNavarređãtỏrathắngthắn,cởimở.

Ôngkhônghềnóivớicácnhàbáotrongcuộchọpngày2tháng1làôngchờđợiViệtMinhtiếnđánhĐiệnBiênPhủ.VàôngđãquyếtđịnhmởcuộctiếncônggiànhlạiLiênkhu5trongvòngchínngày.ĐinhVănSungChiến dịchAtlante, nhằm đánh chiếmLiên khu 5 là vùng tự do củaViệtMinhtừngàybắtđầucuộcchiếntranhViệt-PhápđãđượcghitrongkếhoạchNavarrecũngnhưtrongtấtcảcácphươngántiếncôngtừbaynămnay.Trongkhoảngthờigianđó,khuvựcđượccoilàcáichốtcủaViệtMinhkéodàitừnamĐàNẵngđếntậnsátNhaTrangđãđượctổchứclại:vùngđồngbằngvenbiêntươngđốitrùphú;nhữngruộnglúanướcsảnxuấthaivụmộtnăm, khá đủ để cùng với nguồn hải sản nuôi sống hai triệu dân. Nhữngthuyền buồm viễn dương từ đảo Hải Nam của Trung Quốc thường chọcthủngvòngvâyphongtoảcủahảiquânvàkhôngquânPháp,mangđếnchoViệtMinhnhữngvũ khí đạn dượcviện trợ.Trên lãnh thổLiên khu5màkhôngmộtđịađiểmnàocóthểthoátkhỏitầmpháotừtàuchiếnbắnlên,ViệtMinhvẫnthànhlập,trangbị,huấnluyệnđượcbốntrungđoànchủlực,mỗitrungđoàncómộtđạiđộipháođikèm.Liênkhu5,bịlãngquênhoặcđượcthoátkhỏimộtcáchkỳlạkhiPhápquaytrởlạiĐôngDươngnăm1945,naytrởthànhmộtđầucầuchiếnlượcrấtcógiátrịcủatướngGiáp.TừcăncứnàytướngGiápđãcổvũcuộckhángchiếnNamBộvàtuầntựđưacánbộvàvũkhítớimiềnNam.ĐoạnđườngxelửatừNhaTrangđi SàiGòn, nằmmột phần tronghệ thốngđường sắt xuyênĐôngDương,đượccoinhưốngkimtiêmbơmthuốctrợlực.Từngđoànxelửagồmbahoặcbốn toa, tùngđợt ravào,đượcPhápkiểmsoát rấtkỹvàViệtMinhbảovệrấtđều.CáclựclượngvũtrangLiênkhu5dĩnhiên,giữmộtvịtrítrongcáckếhoạchtổngphảncôngcủatướngGiáp.Từcuốitháng1năm1954, lực lượngnàyđã tiến theohướngBắcđánh lênTâyNguyên,tiêudiệthệthốngphòngthủyếuớtbằngcácđồnbốtnhỏcủachúngta.CùngphốihợpvớicuộctiếncôngởTrungLào,nhữnglựclượngnàycóthểđánhchiếmvùngBabiêngiớichỉtrongvòngvàituần.Từđó,sẽuyhiếpHạLào,

ĐôngCampuchia,cũngnhưNamKỳvàSàiGòn.BộTổngthammưucủatướngNavarrehiểurõcácýđồcủaViệtMinhvàđãchuẩnbịcácphươngtiệncầnthiếtđểđốiphó.Nếutôikhôngnhầmthìcáclực lượngđượcbố tríđểphòng thủTâyNguyêncònngangbằnghoặc lớnhơnlực lượngsửdụngtrongchiếndịchAtlante.Nhữngkếtquảdựtínhsẽđạtđượctrongphòngngựcũngnhưtrongtiếncôngđềugiốngnhau.Nhữnglực lượng dự tính huy động trong chiến dịch Atlante sẽ có thể tiến côngtrướcnhằmdậptắthoặcvôhiệuhoácuộctiếncôngcủaViệtMinh,hoặccóthểchờViệtMinhđánhlênTâyNguyênsẽchốnglạibằngchiếnthuậtphòngngự.TướngNavarrechọnchiếnthuậtphòngngựvìcónhiềulợithếhơn.Trongvănbảnngày25tháng1năm1954liênquanđếnvấnđềnàycóghirõ:“NhữnghoạtđộngquânsựnàyđượctiếnhànhdướihìnhthứctiếnquântheohướngNam-BắcbằngcáclựclượngphốihợpgiữacánhquântừnamĐàNẵngtiếnxuốngvàcánhquânthamgiachiếndịchAtlantetừBìnhĐịnhtiếnlên.Cuộchànhquânphốihợptácchiếnsẽphảikếtthúctrongtháng7năm1954.Giai đoạn đầu, cuộc hành quân Arethuse gồm hai mươi nhăm tiểu đoàn,trongđócóhaitiểuđoàndù,bacụmpháo,haiđạiđộixebọcthép,bốnđạiđội công binh.Mục đích là đánh chiếm Phú Yên, giao tỉnh lỵ cho chínhquyềnBảoĐạicaitrị…”CăncứvàosốlượngbinhlựcthamgiachiếndịchAtlantethìđâykhôngphảilàmộtcuộchànhquânquimôlớn.NhữngcuộchànhquâncànquétởBắckỳ,nhưchiếndịchBrochetcòncónhiềuphươngtiệnhơn,cóchấtlượnghơnvàthườngcũngchỉthuđượcnhữngkếtquảrấtmỏngmanh.TầmquantrọngcủaAtlantenằmtronggiátrịcủamụctiêu.NếuhủybỏđượccáilòlửanuôidưỡngcuộckhángchiếntoànmiềnNamvàgiaochochínhquyềnBảoĐạiquản lý, thì có thể coi như đẩy lùi được cuộc chiến tranh ra tận cửa ngõQuảngBình.SựthấtbạicủachiếndịchAtlantebắtnguồntừmộtcôngthứccổđiểnđốilậpvớichiếndịchĐiệnBiênPhủ.NhưtờNướcPhápbuổichiềubìnhluận:

“TướngNavarrelaovàophíaNam,tướngGiáptiếncôngởmặtBắc”.PhảichăngAtlantelàmộtsailầmvềchiếnlược?TướngGiápđã tập trungchungquanhĐiệnBiênPhủbộphận thiệnchiếnnhất,đôngđảonhấtcủa lực lượngchủ lực tácchiếnvàđịnhmởcuộc tiếncôngvàongày25tháng1năm1954.TướngNavarrebiếtrõđiềuđónhưnglạilơđễnhtớimức,nămngàytrướckhichiếndịchĐiệnBiênPhủcóthểxảyra, lạiđiềuđộngmộtbộphậnlựclượngcủamìnhtớimộtnơicáchxamặttrậnchínhhàngngànkilômét.ChỉcầnnêulênconsốcáctiểuđoànđãthamgiachiếndịchAtlante,bấtcứmộthọcviênnămthứnhấtnàocủatrườngCaođẳngquânsựcũngcóthểđễdàngchứngminhTổngtưlệnhcủamìnhđãviphạmnguyên tắc tiết kiệm lực lượng.Sự chứngminh này không cầnmộtchứngcứnàobởivìsựthậtlàcácnguyêntắcđãbịviphạmrấtrõràng.Chỉcầnkhôngkểđếncácnguyêntắcđó,nhưngười tavẫn thườnglýgiảimộtcáchtrừutượngkhibànđếnvấnđềchiếnlược,rồivinvàocácđiềukiệnđặcbiệtcủacuộcchiếntranhĐôngDương.Mục tiêuđánhchiếmcủachiếndịchAtlante làquan trọng.Nhưngrõ ràngkhôngphảiđâylàchuyệnhysinhđểgiữHàNộihoặcĐiệnBiênPhủ.CàngkhôngphảilàchuyệnhysinhtoànbộlãnhthổĐôngDươngđểcứuHàNội.BộchỉhuyPhápđãquyếtđịnhmởchiếndịchAtlantengày20tháng1trongkhiđangchờViệtMinhđánhĐiệnBiênPhủngày25tháng1.Chínhvì lẽđó,các tiểuđoàn thamgiachiếndịchởmiềnNamđãkhông thểcómặtởBắckỳvàcàngkhôngthểtớiđượcĐiệnBiênPhủnếuViệtMinhtiếnđánh.NhữngđơnvịđặtdướiquyềnchỉhuycủaTổngtưlệnhNavarretrêntoàncõiĐôngDươngkhôngthểthayđổidễdàngđượcnhưcácquâncờtrênbảnđồdiễntậpcủaHọcviệnchiếntranh.CáclựclượngvũtrangcủatướngNavarrenhưnhữngmảnhvảikhôngđềunhau,chắpváchovừakhítvớinhautrongbộ quần áo của vai hề. Còn quân đội của các quốc gia liên kết ở ĐôngDương thì như nhữngmảnh sànhmảnh sứ gắn chặt vào nhau như bộ đồtrangtríghépmảnhcổtruyền.CáctiểuđoàncủaCampuchiađãkhôngthểđiềuđộngứngcứuchoTrungKỳhoặcBắcLào.Nhưng,việccácđơnvịcủa

NamViệtnamkhôngthểứngcứuchovùngđồngbằngBắcbộngườiNamKỳkhôngmuốnđichiếnđấuở tậnBắckỳ,đókhôngphải làđiềuđáng lonhất.Ngay trongcuộc tiếpxúcđầu tiênvới tướngNavarre, tướngNguyễnVănHinhđãtrìnhbày:-KhitôiđiềuđộngmộtsốtiểuđoàncủatôiởmiềnNamViệtnamlênTâyNguyêncáchSàiGòn200kilômét,binhlínhcủatôiđãnghĩrằngtôilưuđàyhọ biệt xứ, mặc dù hồi đó chưa có địch để đánh trên cao nguyên ngườiThượng.Đối với họ, cao nguyênTrung phần là vùng lãnh thổ bên ngoài,chẳng khác gì điều độngmột trung đoàn lính Pháp ở thành phốLille củaPhápđisangtậnTombouctouởChâuPhi.NhữngđơnvịtruyềnthốngcủalựclượngviễnchinhPháp,tứclànhữngđơnvịduynhấtđượcthànhlậpởPháp,mangcácphùhiệucổtruyềncủaquânđộiPhápnhưtiểuđoànxungkíchkỵbinhsố1,trungđoànbộbinhthuộcđịasố22, tiểuđoànxungkíchbộbinhsố10..,khôngphải lànhữngđơnvịcơđộnglắm.Trênthựctếnhữngđơnvịđịaphươngnàythiếucánbộvàphươngtiệnthíchứngvớinhiệmvụ.Đólànhữngđơnvịtuyểnquântạichỗ,trangbịnhữngphương tiện phù hợpnhất với hoàn cảnh địa phương, không giốngnhauthayđổirấtrõràngvềmặtnày,mặtkhác.Tuyvậycũngkhôngcótrởngạigìlớn.Trongkhithíchứngvớihoàncảnhđịaphương,cáctiểuđoànđạtđượcsựmềmdẻovì chiến thuật lạibỏmất tínhcơđộngchiến lược.Binhđoàncơđộngsố100đượcthànhlậptrêncơsởmộttiểuđoànởTriềuTiêntrongcuộcchiếntranhTriềuTiên(1950-1953)nhưngrồiđượcbổsungthêmbằngcácbinhlínhngườiNamKỳvàngườiThượng,đãphìnhtolêngấpđôi,rồigấpmười tiểuđoàn.Giá trịcủamỗi tiểuđoàncơsở,bắtnguồn từmộttiểuđoàngốc,cũngđượctănglêngấpmười,nhưngcácbinhđoàn100gồmmườitiểuđoànđóvẫnkhôngthểsửdụnghữuíchbênngoàilãnhthổNamĐôngDương.Cácđơnvị thuộc lực lượngdự trữcủaPhápcũngđã“vànghoá”,tứclàbổsungthêmnhiềubinhlínhdavàng.NhữngtiểuđoàndùcủaPháp,cóthểnhảytừtrênmáybayđangbayxuốngmộtđiểmđãđịnhởbấtcứnơinào trênchiến trườngdướiđất,naycó tới50phần trămquânsố là

línhViệtnam.Mặcdùviệcchọnlọckhắtkheđượccoilànguyêntắctrongcácđơnvịxungkíchnàykhiếnchobinhchủngdùđượchưởngmộtquyềntựtrịnàođóvềmặtđịalý,nhữngtiểuđoàndùvẫnchỉhoạtđộngcóhiệuquảởkhuvựccólínhViệtnamđượctuyểnchọn,tứclàởđồngbằngBắcbộ.Tínhchấtkhácnhauvềhìnhthứcvàgiátrịsửdụngđãkhiếnchoviệclắprápđểtiếnhànhmộthoạtđộngquânsựquimôlớntrởthànhkhókhăn,phứctạp.Việc tiêu chuẩn hoá từng người lính là điều cần thiết cho việc tiến hànhchiến dịch. Trongmột đội quân cổ điển, các đơn vị trong cùngmột binhchủngcókhảnăngthaythếlẫnnhau,hỗtrợ,bổsungchonhau.NhưngtrongcácđộiquândotướngNavarrechỉhuyởĐôngDương,khảnăngnàykhôngcó.Ngoàilựclượngtổngdựbịgồmkhoảngbamươitiểuđoàn,cácđơnvịkhácđềuchỉhoạtđộngcóhiệuquảởnơiđóngquântrongcáctỉnh.NhữnglựclượngthamgiachiếndịchAtlanteđượchuyđộngtừbavùnglãnhthổ khác nhau thuộc Liên khu 5, tức là vùng Trung Kỳ, Nam Kỳ, TâyNguyên,trừmộttiểuđoàndù.Tấtcảgồmkhoảnghaimươinhămtiểuđoànbộ binh, ba cụm pháo binh, hai tiểu đoàn công binh. Thuộc cao nguyênTrungphầncóhaibinhđoàncơđộngmộttiểuđoàncơđộng,mộtđạiđộixethiếtgiáp,mộttiểuđoàncôngbinh(nhưngchỉcóhaiđạiđội).ThuộccáclựclượnglụcquânNamViệtnamcóbinhđoàncơđộngsố100(gồmbốn tiểuđoàn),một tiểuđoàndù línhViệt,một tiểuđoàncôngbinh(hai đại đội), sáu tiểu đoàn hành quân línhBảoAn. Thuộc các lực lượngmiềnTrungViệtnamcóbinhđoàncơđộng21(gồmbatiểuđoàn)haitiểuđoàncơđộng,mộtđạiđộixethiếtgiáp.Thuộclựclượngtổngdựbịcómộttiểuđoàndù.NhưvậylàkhôngcómộtđơnvịnàocủaBắckỳvàcáctiểuđoàndùđangchờđợithamgiavàotrậnđánhởĐiệnBiênPhủ.TrongtâmtríBộchỉhuyquânđộiPhápcuộchànhquânAtlantenhằmmộtmụctiêuchínhtrịkhôngthểtuyênbốcôngkhaiđược.ĐãcóthoảthuậnlànhữngvùngđấtdoquânđộiPhápđánhchiếmđượcsẽgiaolạichoquânđộibảnxứvàchínhquyềnBảoĐạiquảnlý.Tháng9vừa

qua,việctraovùngBùiChuvàPhátDiệmchoBảoĐạilàthửnghiệmđầutiên. Tuy nhiên trong số những người bi quan, nhiều người cho rằngmộtmìnhchínhquyềnBảoĐạikhôngthểchốnglạinổiViệtMinh.Mặcdùvậy,tướngNavarrevẫnkiênquyếtgiữvữngquyếtđịnhcũ,thậmchíôngcònmờiBảoĐạithamgiaBanchỉhuytốicaocuộchànhquânAtlante.Quốctrưởngnhậnlời,nhưnglạicửdượcsĩGiaolàmđạidiệnchomình.TướngHinhlàngườiđangômấp thamvọng lạikhôngđượcuỷnhiệm.Việtđầu tiêncủangàiđạidiệnQuốctrưởng,dượcsĩGiao,ngaysaukhiđượccửvàobanđiềuhànhchiếndịchlànắmluôntrongtayviệckiểmsoátngânquỹdànhchoviệcchitiêuvềhànhchínhdânsự,gồmmộtkhoảntiềnlớn.TổngcaouỷDejeanvàTổngtưlệnhNavarrecốgiữý,khôngcanthiệpvàochuyệnnày.ChínhquyềnBảoĐạiđãđượcPhápcôngnhậnlàđạidiệnchomộtquốcgiađộclập.NếuPháplạinắmgiữnhữnglãnhthổ,dùlàdoquânđộiPhápđánhchiếmđược,vẫnsẽbịcoilàbướcđầutiênphảnlại lờicamkết.Atlantecógiátrịlớnvềsựthửnghiệm:nếuchínhquyềnBảoĐạihoànthànhnhiệmvụtiếpquảnlãnhthổPhápsẽtiếptụcđẩymạnhnỗlựcnếuBảoĐạithấtbạithìPhápsẽchẳngcầngiữlờicamkếtmộtcáchvôích.TrongtìnhthếtanrãnóichungtrêntoàncõiĐôngDươngvàocuốimùahè1953,Atlantecũngsẽgặpnhữngmayrủikhácnhau.HộinghịGenevesắphọp.KếtquảmàPhápđạtđượctạihộinghịnàycóthểbiếttrướclàsẽnghèonànvàphụthuộcvàoconbàichiếntranhduynhấtcủachúngta,“mộtconsố2rôhoặc3nhép”nhưNgoạitrưởngBidaulthồiđóđãnhậnxét.Nhưngcũngcó thể, nếuAtlante thắng lợi, điềuđó sẽgiải thích, có lẽHồChíMinh sẽchấpnhậnrútquânkhỏicáclãnhthổphíaNamvĩtuyến17.NhưngsựthắnglợiởĐiệnBiênPhủchiđượcgiảithíchtrênnguyêntắctiếtkiệmlựclượng.AtlantekhôngcómộtchútảnhhưởngnàotớiĐiệnBiênPhủcũngnhưtớisựmộtruỗngtrongvùngđồngbằngBắcbộ.NếuthấtbạiởĐiệnBiênPhủđánhdấumộtthờiđiểmtronglịchsửcủaPháp-vàcó thểcả lịchsử thếgiớivànhữnghậuquảcủanóhầunhưvẫnchưahoàntoànchấmdứt-thấtbạinàycũngghinhậnmộtthờiđiểmtrongnhững

quan điểm và lý thuyết quân sự của chúng ta.Nếumuốn giải thích chiếntranhchỉdướiánhsángduynhấtcủanhữngnguyêntắccổđiểnđãphủđầybụi,cónghĩalàchẳnghiểugìvềcuộcchiếntranhnàycả,chẳngkhácgìđemnhữngnguyên tắcđánhbàiBridgeđểchơibàiBelotte,cũng làchơibài lánhưngkiểucáchrấtkhácnhau.“ĐốivớimộtngườitheochủnghĩaMác-xít,chiến lược quân sự trước hết là chính trị”. Lịch sử cuộc chiến tranhĐiệnBiênPhủgắnliềnmộtcáchrõrệtvớihaisựkiệnchínhtrị trọngđại,đánhdấubằnghaithờiđiểmcủacáchộinghịquốctếhọpởBerlinvàởGeneve,trảidàitrênbagiảiđoạnkhácnhau.Trongbagiảiđoạnnày,tháiđộcủatướngGiáptrướctậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủ,nhữngtưtưởng,quyếtđịnhvàhànhđộngcủaôngcóthayđổiđộtngột,nhằmthíchứngchặtchẽvớinhữnghoàncảnhchínhtrịquốctế.TronghaithángđầusaukhiPhápchiếmđóngĐiệnBiênPhủ,Giápchỉcoihành động này như một sự “cản phá” của Navarre, một phản ứng trướcnhữngkếhoạch tiếncôngcủaViệtMinh,mộtsự“luậtnútchai” trướckhitiếnhành tổngphảncông(1).Vị trícủaPháp tạiĐiệnBiênPhủcản trởkếhoạchcủatướngGiáptiếnquânsangThượngLàovàkhuấyđộngxứTháiởmộtchừngmựcnàođó.ChỉvớinhữnglýdođócũngđủđểtướngGiáptiếnhànhmột cuộc tiến công chớp nhoáng nhằm giành được những thắng lợinhanhchóng.Ôngchưanghĩđólàmộtthắnglợiquyếtđịnhvàhồiđó,cũngkhôngcómộttàiliệunàocủaViệtMinhcoiđólàthắnglợiquyếtđịnh.Đầutháng12năm1953,tứclàvàothờiđiểmmàcảhaiphía,tướngNavarrecũng như tuồngGiáp, đều chấp nhận cùng giao chiến tại thung lũng lòngchảo,cùngchấpnhậnnhữngrủirođãtínhkỹ.Ngày25tháng1năm1954,bộđộicủatướngGiápđãsẵnsàngtiếncông.Nhưng,cũngtrongngàyhômđó,HộinghịTứcườngsaunhiềulầntuyênbốhọprồilạihoãndoLiênxômuốnbànchungnhiềuvấnđềvàdoPhápmuốnmởrộngthànhnămcườngquốc có cảPháp thamgia, cuối cùngđãkhaimạc tạiBerlin.Tối ngày25tháng1, tướngGiáp ra lệnhhoãncuộc tiến côngđể chờđợi trònvẹnmộttháng những kết quả của hội nghị quốc tế tại Berlin(2), phần lớn các lực

lượngbộđộiViệtMinhvẫnđóngquânngay trước tậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủ.Riêngsưđoàn308đượctraonhiệmvụtiếnhànhmộthoạtđộngthứyếu,tứclà tiến sang Lào đẩy lùi các đơn vị Pháp-Lào trên đường tiến về kinh đôLuangPrabang.Ngày18 tháng2, sưđoàn308,đượcmệnhdanh là sưđoàn thép,baovâynăm tiểu đoàn Pháp tạiMường Sài. Việc chuẩn bị tiến công đã hoàn tất.Nhữngkhẩusơnpháo75,đạndược,lươngthựcđềuđượcchuyểntớiĐiệnBiênPhủbằngsứcngười.Chicầnvài tiếngđồnghồbộđộiViệtMinhđãchiếmgọnMườngSài.ThắnglợiđãrõràngvềphíatướngGiáp.SựsụpđổcũngrõràngvềphíaPháp,BộchỉhuyquânsựởSàiGònđãtuyênbốnhưvậy.Cũngngaytrongngàyhômđó,thôngcáocuốicùngcủaHộinghịBerlintuyênbốsẽhọptiếpHộinghịquốctếtạiGeneve.Bốnmươitámgiờsau,sưđoàn308rờiMườngSài,cấptốchànhquântrởlạiĐiệnBiênPhủ,lạichiếmlĩnhvịtrícũđểsauđóthamgiatrậntiếncôngvàonhữngngàyđầutháng3.Từnhữngngàynày,tướngGiápquyếtđịnhtậptrunglựclượng,giànhchiếnthắngbằngmọigiá.Công trạng của tướngGiáp là đã biết điều hànhmềm dẻo hoạt động củamình. Như nhà báo Pháp Jean Ferran đã nhận xét: “Chiến lược của mộtngườiMác-xítlàkhôngtáchrờichínhtrịvớiquânsựnhungườiPhápchúngta.Nếuchúngtabiếtmởrộngnhưvậythìsẽcónhiềukhảnănglớnhơn”.NavarrevàCognykhôngcónhữngkhảnăngđó.Bị thua trậnởĐiệnBiênPhủvàotháng5,NavarrevàCognyđãtranhthủđượcthờigianmùakhôởđồngbằngvàcuốicùngđãthấtbạitoànbộcuộcchiếntranhmàkhôngbiếtgìđếnHộinghịGeneve.NếubịthuangaytạiĐiệnBiênPhủtừhồitháng1,cólẽhọchỉbịthuamộttrậnđánhvàvẫncòntranhthủđượcthờigian.Đếntháng1năm1954,tậpđoàncứđiểmđầyắpcáctiểuđoànđãhoànthànhmọiviệcchuẩnbịmộtcáchtintưởng.Bảnbáocáotìnhhìnhtừ26tháng12năm1953đến25 tháng1năm1954gửivềTổnghànhdinhchobiết:“Tạivùngthượngdu,trungtâmđềkhángĐiệnBiênPhủhiệnchỉcònlạimộtsố

côngviệcchitiếtđểcủngcốviệctổchứcphòngngựđangsắphoànthành”.Trongkhìchờđợicuộctiếncông,cảCognylẫnDeCastriesđềutránhđưaquânđixatớinhữngmỏmđồibaoquanhthunglũngĐiệnBiênPhủ.Valại,Việt Minh cũng đã tiến xuống lòng chảo, chỉ cần đi khỏi trung tâm vàikilômétđãcóthểbắtgặp.Ngày28tháng12năm1953trungtáGuthlàthammưutrưởngcủaCastriesđãbịbắnchếtkhiôngđangdẫnquânsụcsạomặtphíaBắcchuẩnbịđặtsởchỉhuycủacứđiểmmangtênGabrielle.Ngày30tháng12línhTaborđụngđộvớiViệtMinhởphíaNamcứđiểmIsabelle.Ngày8thángnăm1954,tạiphíaĐôngBắccứđiểmBéatrice8kilômét,tiểuđoàndùlêdươngpháthiệnthấymộtvịtrícủaViệtMinhngụytrangrấtkỹ.Ngày12tháng1,mộtcuộcđụngđộnữa lại xảy ra cách trung tâm8klômétvềphíaTâyNamvàđếnngày13thìpháthiệnđịchchỉcáchtrungtâmcó3kilômét.Tuynhiên,cuộcbaovâyvẫnchưathậtsựtiếnhành.Nhờcócầuhàngkhông,ĐiệnBiênPhủchỉcáchHàNộimộtgiờbay.BuổisángcóthểtừĐiệnBiênPhủđápmáybayvềHàNộichữarăng,ăncơmtrưatạikháchsạnMétropolerồiquaytrởlạivịtríbằngchuyếnDakotacuốicùng.Kháchthamquanthìngượclại.HọtớiĐiệnBiênPhủsaukhi thunglũngtansươngmùrồi trởvềHàNộivàobuổichiều.RấtnhiềungườiđãtớithămĐiệnBiênPhủtừcấpbộtrưởngđếncấptrưởngbanthấpnhất.CứđiểmphòngngựcuốicùngđượcđặttênlàGabrielle(nằmtrênđỉnhđồiĐộclập,vìchỉcómộtmìnhđiểmcaonàyđộtkhởitrêncánhđồngtrongkhuvực)đượchoàntấtvàođúngngày1tháng1năm1954.Chotớilúcnàyđãrảixonghàngngànkilômétdâykẽmgaichônhàngvạncạmbẫycác loại:mìnphátsáng,mìnsátthương,mìncócnhảy,mìnchứaxăngkhônapalmđểthiêucháy.Cácbinhsĩ trấngiữĐiệnBiênPhủđãnhậnđượcđầyđủkínhhồngngoạiđểcóthểnhìntrongđêmtối,súngphunlửađểphátquangbụirậm,nướcuốngtươimátđóngchai,thuốcviêngiúplínhgácđêmtỉnhtáo,áo nịt chống đạn, súng phóng lựu đạn loại hiện đại nhất do tướng Blancmangđếnlàmquàtrongchuyếnthăm,vànhữnghuychươngđạoCơĐốcdo

ĐứcchaBadre,Tổngtuyênúy,traotặng.Mỗivịkháchtới thămĐiệnBiênPhủđềuđắpthêmmộtviênđáchopháođàivàtặngcácchiếnsĩphòngngựmỗingườimộtcốcrượu.Trongkhiđó,vềphía tướngGiáp,bầukhôngkhíchungquanhTổnghànhdinhítrầmrộhơn.Côngcuộcchuẩnbịtiếncôngchưahoàntất,nhưngTổngtưlệnhQuânđộinhândânvẫnquyếtđịnhnổsúngvàongày25tháng1năm1954.NhữngtiểuđoàncuốicùngthamchiếnđãtiếnvềĐiệnBiênPhủ.Nhưng trướcngàyđómột hôm, cómột người línhViệtMinh tên làĐinhVànSungđãchạysanghàngngũquânđộiPháp,đóngtạiĐiệnBiênPhủ.ChínhSungsauđóđãnóivớitôi,hắnthuộcđạiđội18,tiểuđoàn16,trungđoàn141sưđoàn312.Sunglàtênkhaisinh,cònkhichạysangphíaPháp,hắngọitênlàĐồng.SungsinhratạimộtlàngnhỏtheođạoCơĐốcởvùngđồngbằng.Từthủanhỏ,SungđãđượcmộtlinhmụcchođihọctạitrườngdòngPhátDiệmvàđãbiếtđọckinhlễbằngtiếngLa-tinh.Lớnlên,SungyêumộtcôgáitênlàTuyết,cũnglàmộtnữthanhniêntheođạoThiênChúa.Giámmục PhátDiệmLêHữuTừ với cặpmắt soimới,mặt dài thuỗn, làngườikhôngbaogiờkhoandungchotưcáchkémcỏicủanhữngthầydòngđi chệchkhỏiquy tắc,dùđã tin cậy traochohọkhẩu súng.Sungbịbuộcphảirờikhỏitrườngdòngvìtộiyêuđươngtraigái.Sungrấtlấylàmtiếcvìhắnlàngườihiếuhọc.LúcđóSungmới19tuổi,ngườimảnhdẻnhưngcósứcchịuđựngdẻodai,cósứcsốnghấpthụđượctừtruyềnthốnglâuđờicủanhữngngười“nhàquê”thiếuđói.Hắnlàsảnphẩmcủamộtsựditruyềnkhắckhổtheomộtquyluậttự nhiên. Trong khu vực đồng bằng này,mật độ dân số lên tới tám trămngườitrênmộtkilômétvuông,nhữngngườihènngườikémđềubịloạitrừkhôngthươngtiếc.Saukhibịđuổikhỏitrườngdòng,Sungkhôngmuốnquayvềquêlàmruộng,cũngkhôngcóđủ tiềnđể tiếp tục theohọc tạiHàNội.Làmộtngười theo

chủ nghĩa dân tộc, Sung sôi sục trong lòng ngọn lửa khát khao trở thànhnhữngbậcanhhùng.TrongconngườiSungcómộtlýtưởngyêunước,mộttínngưỡngtôngiáo,mộttìnhyêusaymêquyệnchặtvàonhau.Hắncóýđồtheođuổimộtcuộcsốngnguyhiểm,liềuthânvàcốnghiếncuộcđờimìnhchoTuyết,choĐứcChúaGiêsu,chonướcViệtnam.HắnđãxingianhậpmộtđạiđộithuộclựclượngbộđộiđịaphươngViệtMinh.Trongkhikểlạichuyệnvềcuộcđờimình,Sungđãrất ít tiết lộvềkhoảngthờigiannày.Sungđãđượcnhanhchóngchúýđặcbiệt,đượcthăngcấphoặcítnhấtcũngđượcgiaođảmnhiệmmộtsốchứcvụnàođó.NhiệmvụmàSungđượcgiaophótạochohắnđượctựdohoạtđộngvàSungđãlợidụngluônđểbímậtvềthămTuyết.Dướicặpmắtcủangườiyêu,Sungvừađượcthươngmến,vừađượckínhphục.Sungrấtsungsướng.Hắnđượcchiếnđấu,đượcyêuthươngvàvẫnthườngthútộinhưmộtconchiếnngoanđạo.Trongmộtbuổihọc tậpkiểmđiểmmùa thu1953mộtđồngđộiđã tốgiácSung.Đơnvịkếttộihắn“cóquanhệtộilỗivớimộtngườicongáimờám”.Sựviệc trởnênnghiêmtrọng.Tháiđộ thànhkhẩnvàkhônkhéocủaSungtrongbuổitốitựkiểmđiểmgiúphắnthoátkhỏiđilaođộngcảitạo,nhưngchuyểnsangsưđoàn312làmlínhchiếnđấu.Tháng11năm1953Sung tớiđơnvịmới tạinơiđóngquângầnPhủThọ.Ngày25,trungđoàncủaSungđượclệnhlênđườngđiMườngThanh.Ngayhômđó,đơnvịlênđườngsaukhiđãnáonứcchờđợimộttháng.ĐạitáNamLong(3)vàchínhuỷMạcNinhcưỡingựadẫnđầuhàngquân.Cuộchànhtrìnhkéodàivàrấtvấtvả.Trungđoànphảihànhquânsuốtnhiềuđêmliền,ngày7tháng1tớiSơnLangày14tớiTuầnGiáo.Ngày17 tháng1, trungđoàndừngchân tạicâysố55đường41cáchĐiệnBiênPhủkhoảnghaimườikilômét.Chínhđâylànơicấtgiấuhaimươibốnkhẩupháo105vàmười sáukhẩu75đượcngụy trang rấtkỹbằngcành lángaysátđườngcái.Tấtcảbinhlínhthuộcsưđoàn312đềuđượcgiaonhiệmvụkéopháosuốt

támngàyliền.Họđã lôinhữngkhẩupháonàytrênnhữngđườnghẻmbênsườn núi, trên những độ dốcmà ôtô không thể nào đi được.Khoảngmộttrămbộđộixúmvàokéomộtkhẩupháobằngnhữngchiếcdâychão.Thỉnhthoảng,bánhpháolạisalầytrongđámđấtmớitạothànhđường.Nhiềuđêm,pháo chỉ nhích được vài trămmét.Những khúc đường nguy hiểm đều cónhiềungườikéođằngtrước,đẩyđằngsau.Trongđêm23 tháng1,nhữngngười línhkéopháođãvượtquađượcđỉnhnúi caonhất trong cuộchành trình.Đây là lầnđầu tiênSungvàđồngđộinhìnthấynhữngánhđènhắtratừnhữngđồnbốtcủabọnđếquốcởxaxadưới chân,vềphíaNam.Trướckhi trời sáng,họđãđặt đượcnhữngkhẩupháovàotronghầmsâukhoétlõmbênsườnnúi.Nòngpháochĩathẳngquamộtcửasổhẹp,nhằmvàophíacứđiểmcủaPhápdướithunglũng.Đêmhômsau,toàntiểuđoàntậptrungtrongmộtthunglũngsâunhưmộtcáimồ.Chungquanh lànhữngcâycao,gỗ lim,gỗ tếchcó tán lá rộng tới tậnđỉnhngọn,đanxenvớinhau,tạothànhmộtvòmlácâymàmáybaytrinhsátquansátkhôngthểnàonhìnthấyởbêndưới.Haibênbờdòngsuốichảyvàođầmlầy,nhữngkhómtrevàcâyrừngtừmặtđấtvọtlênnhưbùngnổ.Cácváchthungđềuđượckhoéthầmtrúẩn.Đâylànhữnghầmsâucóthểchốnglạiđượcbom.Nhưngthậtrathìcácphicôngcũngchăngđểýđếnkhuvựcnày.Chỉriêngtrongmộtthunglũngnhỏnàytrungđoànkéotớiđóngquânvàcòncótớihàngchụcthunglũngkhácđầyắpbộđộicácbinhchủngđangsẵnsàngchảyvàolòngchảo,mànơihộitụcủacáclựclượngvũtrangnhândânlàcánhđồngMườngThanh.MạcLinh(4)vàNamLongtớigặpcácbinhlínhtrongđơnvị.Đại táNamLongnói:“Đêmmaisẽbắtđầu”(5).Nhữngngườilínhđượccổvũđãsửdụngthờigiancònlạitrongđêmđểlauchùivũkhí.Vàolúcrạngđông,cơmnóngđựngtronggiỏmâyđượcmangđến,cónướcmắm,rauđậu, thịtmỡcát thànhtừngmiếngnhỏ.Sauđó,họnằmngủmộtlát.Đếngiữatrưa,trungđoànlạihànhquântheohàngmột,từđáy sâu trong thung lũng họ đã tới những ruộng nước trong lòng chảo.

Nhữngchiếcmáybayđen,sơncờhiệuhảiquân,từtàusânbaycủaPhápđậutrongvịnhHạLongbaytới,tiếncônghọnhiềulần.Mỗikhicóbáođộng,họlạinằmimdướinhữnglácâyngụytrangđeotrênngười.Hơnnữasuốtdọcđườngtiếnquânđềucóđàosẵnhốcánhânhoặchầmtrúẩnđểkịplánhmìnhkhicầnthiết.Chotới lúcchiềutàhọvẫncòntiếptụchànhquântrongnhữnggiaothônghàongoằnngoèo,phủgỗvàđất.Họcúikhom lưng tiến bước dưới ánh sáng lọt qua từ những lỗ châu mai thỉnhthoảnglạiđượckhoétởváchhào.ĐêmđãtớinhưngbộđộiViệtMinhhãycòncáchxacácvịtrícủaPháp.ĐạiđộicủaSungbướcrakhỏichiếnhào.Vầngtrăngchiếusángthunglũnglòngchảo.Mọingườiđượclệnhtuyệtđốigiữimlặng.Mệnhlệnhđượctruyềnđitừngườinàyđếnngườikhácbằngcáchrahiệubằngtay.TrungđộicủaSungđiđầu,đượclệnhtriểnkhai.Phíatrướclàmụctiêuđanghiệnlờmờsaulànsươngbạc.Đâylàmộtquảđồihìnhlưỡiliềmcóhaiđạiđộidùngcùitaytừtừtrườnlênphíatrướcđểtớivịtríxungphongsátgầnđồnđịchtớimứccóthểngherõtiếnglínhcanhđổigác.Vớicácđộngtáclặnglẽ,trungđộicủaSungđãtháobộcphávàlựuđạnkhỏihànhtrang.Trongđêmđen,úpmặtlênmanhđấtnóngcủađámruộngkhô,Sungcảmthấyrấtlosợ.HắnchợtnghĩtớiTuyết.Hắnsờvàongực,nơicógiữchiếctúinhỏbằngni-lôngtrongđựngtấmảnhTuyết,cùngvớinhữngláthưgiađìnhvànhữnghuyhiệuĐứcMẹđồngtrinhvàChúacứuthế.Theoquiđịnh,saumộtloạtpháobắnsẽlàtínhiệuxungphong.Nhưngcáckhẩupháovẫnimbặt.ChỉthỉnhthoảngnghethấyvàitiếngsúngtrườngbắnvuvơtừcáccứđiểmcủaPháp.Vàokhoảngnửađêm,ngườilínhbêncạnhdùngcửchỉrahiệuchoSungbiếtcólệnhrútlui.Từngngườimộtlặnglẽquaytrởlạirồiđirấtnhanh,thẳngngười,trêncánhđồng.Trướckhi trời sáng, toànđơnvị đã tới nơi trú ẩn trong thung lũng.SungvàđồngđộichưakịphiểuchuyệngìxảyrathìchínhuỷMạcNinhđãnói:-Bộtổngtưlệnhchỉralệnhtiếncôngkhichắcthắng.

Buổichiềuhômđóhọlạiđượclệnhđikéopháotrởlạiđườngcái.Kéopháoxuốngcũngkhókhănnhưlôipháolênnúi.PhảimấtnhiềungàyhọmớiđưađượcpháorađườngcáiđểôtôkéovềTuầnGiáo.Sáng 26 tháng 1, đại úyDésiré chỉ huy tiểu đoànThái số 3 đóng trên cứđiểmAnneMarie4,dẫnmộtđơnvịđilùngsụcvềphíaTây.Cáchhàngràokẽmgaichưađầy80métôngđãpháthiệnthấydấuvếtcónhiềungườiđilạivànằmphụcchungquanhvịtrí.Ôngthulượmvàiquảlựuđạnbịbỏrơivàbáocáocấp trên.Trongbảnbáocáo tìnhhình từ23đến25 tháng1,1953Castriesviết: “Đã thấy rõViệtMinhđang thắt chặtvòngvây.NhiềucuộcđụngđộgiữađơnvịtuầntravớiViệtMinhđãxảyratrongnhữngđêm21và23,nhữngcuộcchạmtrángầnhơntrongcácngày24,25…Trongđêm25và26nhiềutiềnđồnbáođộngđãbịViệtMinhtiếncông”.Sáng26tháng1,mọingườiởHàNộivẫnchưabiếtgìhơn.CácvịJacquet,Blanc,DejeanđãtừViêngChăntớiđâytừhômtrước.TướngNavarređếnHàNộitrướchọhaimươibốngiờ.TấtcảngồichungquanhngàiBộtrưởngcùngăncơmtạiĐạisứquánPháp,còngọi là“NgôinhàcủanướcPháp”.Ngài Jacquet cóvẻ rất háohứcđược thamdự cuộc chiến thật sự tạiĐiệnBiênPhủ,nângcốchỏiCogny:-Thếnào,đêmnaychứ?Người“chịutráchnhiệmvềcuộcchiến”trảlờirănrỏi:-ThưangàiBộtrưởng,tôihyvọngnhưvậy.Tuynhiên,tướngNavarrevẫnbảotôilênlịchcôngtácchongàymai.RiêngchuyếnđiĐiệnBiênPhủsẽ lùi lạivào lúc11giờ45phútchứkhôngbaysớmnhưcũ.Tôivẫnđượcđicùng.ĐâylàlầncuốicùngtôiđitheoTổngtưlệnh.Cuộchọphômtrướcđãquyếtđịnhtôiđượccửvềcôngtáctạicăncứhậucầncủatiểuđoàndùthuộcđịasố1sẽhoạtđộngởTrungLào.TôisẽđingaySênôkhicódịp.Tôiđãtừngbãohoàvềnhữngchuyếnđivànhữngcuộcthịsáttậpđoàncứđiểmnàyrồi.ĐâylàlầnthứnămtôitheoTổngchỉhuylênĐiệnBiênPhủ.Nghi thứcvẫnkhông thayđổi: lễđónchào,báocáo tìnhhình,hỏivàđáp,

thămcáccứđiểmcó thể tới thăm thuận lợinhất, nhìnbaoquátphía chântrời,gióbụi,rượusâm-banhhâmnóng,nhữnglờichúctụng,chàotạmbiệt,cấtcánhtrởvềmáybaynghiêngcánhtráilượnmộtvòngnhưgửilờichàotrântrọngthunglũngĐiệnBiênPhủ.TướngNavarre ngồi bên cạnh tướngBlanc, Tổng thammưu trưởng quânđội.TướngBlancchămchúnhìnquakínhcửasổmáybaykhungcảnhhùngvĩcủatậpđoànViệtMinh.TrướchếtlàcaođiểmGabrielletrênđồiĐộclậpnhôlênởphíatrướctoànbộtậpđoàncứđiểm.RồiđếnđườngbănghạcánhđượcbảovệbởinhữngcứđiểmphòngngựởphíaTây,rồiđếnngôisaobacánhcủacứđiểmAnneMarie,tiếpđólàdãyđồicócứđiểmClaudine,phíatrướclànhữngvòngtrònđặtpháomàuđỏquạch,từtrêncaonhìnxuốngnhưnhữngnốtmụnđậumùa.PhíatảngạnsôngNậmRốmlàmộtchuỗidàicáccứđiểmBéatrice,Dominique,ElianeđặttrêndãyđồitừHimLamđếnC1,A1.Toànbộcâycỏđãbịphátquang,hoàntoànlộhìnhlànhữngđồitrọc.CuốicùnglàđịahìnhbằngphẳngcủacứđiểmIsabelleđặttạiHồngCúmởphíaNam,trênđầuđườngbăngxuôivềphíaNam.MáybaybắtđầulấyđộcaotrướckhiquaymũihướngvềphíaHàNội:-Ngàinghĩthếnào?TướngNavarrecất tiếnghỏiTổng thammưutrưởngBlanc.Máybayđangkêuầmỹkhibốccao.TướngBlanckhôngngherõ,chỉhấthàmtỏvẻmuốnhỏilại.TướngNavarregàoto,nhấnmạnhtừngcâu:-Ngàinghĩthếnàovềcáivịtríphòngngựnày?TướngBlancmởtomắt,trềmôidưới,suynghĩtronggiâylátđểchọnmộtcâutrảlờithậtđíchđángđúngnhửđangsuynghĩ-Ồ!QuảlàmộttrậnđịaVerdun(trậnđịađãđậpnátquânĐứctrongchiếntranhthếgiớithứnhất).Đúnghệtnhưvậy?TôiđảomắtnhìnlạiĐiệnBiênPhủmộtlầncuốicùng.ĐúnglàmộttrậnđịaĐiệnBiênPhủthựcsựgâyấntượngvềsứcmạnh.Ngayđếncảvànhđainúicaovâybọcchungquanhcũngnhưkhôngthểnàođèbẹpđượcthunglũng.

DãyđồicóđặtcáccứđiểmmangtênDominiquecáchvịtrítrungtâm3000métvềphíaĐông.MuốnđánhchiếmdãyđồiAcóđặtcáccứđiểmmangtênEliane,ViệtMinhphảivượtquamộtcánhđồngđịahìnhbằngphăngvàtiếnngượctừphíadướilêntrênđỉnhcao.TướngBlancxuấtthântừmộtsĩquanpháobinhđãquansátkỹnhữngvịtrícóthểđặtpháoViệtMinh,vàthấyđólànhữngđịađiểmcóưuthế.ÔngđãgọiPirothvàCogny ramộtchỗvắng,cùngbànbạcvớinhau trêntinhthầncủanhữngchuyênviênkỹthuật.TrungtáPirothvớitưcáchlàchỉhuytrưởngcáccụmpháobinhởĐiệnBiênPhủđãtrìnhbàykếhoạchphảnpháođịch kèm theo cả bản đồ, thước đo và com-pa.Đây là lần thứmườiPirothtrìnhbàybảnkếhoạchcủamình.TấtcảcácvịtrímàViệtMinhcóthểđặtpháo105đềuđãđượctínhtoánkỹ.Nóimộtcáchcụthể,đểcóthểbắnpháđượccáccứđiểmphòngngựtronglòngthunglũngViệtMinhchỉcóthểbốtrípháoởnhữngsườnnúiphíatronghoặcởdướicánhđồng.Nhưvậylà,chỉcầnbốnkhẩu155mmđãbốtrísẵntạicácvịtríngụytrangkỹvềphíaPhápcóthểdễdàngphảnpháo.Lờitrìnhbàyquảlàcótínhthuyếtphục.HơnnữalạicòncóđộixetăngcủađạiúyHervouetđangnằmkíndướihầmnhưnhữngconngựathuầnchủngsẵnsàngphinướcđạidẫnđầucáctiểuđoàndùcủaLanglaisphảnkíchViệtMinh.Đãhơnhaithángnay,cácbinhsĩtrấngiữĐiệnBiênPhủvớichiếcxẻngcầmtayđãđàohàngtấnđấtđểxâydựngchiếnhào,cănghàngtrămkilômétdâykẽmgai,làmtoànnhữngcôngviệclamlũ,bẩnthỉuđángbuồnchánthếmàbâygiờnếuViệtMinhkhôngtiếnđánhthìthậtlànhữngcôngtrìnhlaođộngvôích, làmphícảnhữngưu thế làpháobinh,xe tăng,máybaycủaPháp.MọingườichỉmongđợiViệtMinhkéođếnvàđếnthậtnhanhđểmắcvàohàngràokẽmgai,rơivàomìncạmbẫyvàtanxácdướihoảlựcpháobinh?“Đếnđây?”Đólàtiếnggọicủahơnmộtvạnbinhsĩphòngngự,thốtraliêntiếpbằngmườingônngữkhácnhaucủacácdântộcthuộcđịaPháp.Nhưng,cũngcómộtngườinàođóđãnóiriêngvớitôi:

-Này!Tại saokhôngcó ai phát hiện làvị trí phòngngựmà lại đặt trongthunglúnglòngchảo,cónghĩalàđãcầmchắcthấtbạirồihaysao?Đâylàmộtviệcmàngườinàocũngbiết,thờinàocũngcó.CómộtviêntướngTàutừbốnngànnămtrướccôngnguyênđãviết:“Ngườikhônchiếmnúikẻdạigiữthung”…-Vậythìphảilàmgìtrongcáithunglũnglòngchảonày?-Aiphảilàmgì?Chúngtôià?-Tấtnhiênkhôngphảicácanh.Cácanhchỉlànhữngngườiphảiphụctùngmệnhlệnh.ĐâylàtôimuốnnóiđếntướngNavarrevàCogny.Cácvịđósẽlàmgì?Mãimườinămsau, tứcngày10 tháng1năm1964,giữa thủđôParis lạnhlẽo,trongkhilụctìmnhữngtậphồsơtàiliệuvềĐiệnBiênPhủ,tôiđãthốngkêđượctớihàngchụcnhânvậttai tomặtlớntớithămtrậnđịaphòngngựnàytrongkhoảngthờigiantừngày20tháng11năm1953ngaysaukhiquântabắtđầuchiếmđóngđếnngày13tháng3năm1954làkhiViệtMinhbắtđầumởchiếndịchtiếncông,trongđócócácvị:-Dejean,CaouỷPhápởĐôngDương.-Jacquet,Quốcvụkhanhphụtráchcácnướcliênkết.-Pleven,BộtrưởngQuốcphòng.-Chevigné,Quốcvụkhanhphụtráchvấnđềchiếntranh.-Griotteray,Chánhvănphòng,trợlýBộtrưởngcácnướcliênkết.-TướngEly,Tổngthanhtraquânđội.-TướngBlanc,Tổngthammưutrưởng.-ĐôđốcAuboyneau,TưlệnhhảiquânViễnĐông.-TướngFay,Thammưutrưởngkhôngquân.TướngNguyễnVănHình,ThammưutrưởngquânđộiBảoĐại.-TướngTrapnellTrưởngpháiđoànviệntrợquânsựMỹ.-TướngSpear,TùyviênquânsựAnhtạiSàiGòn.-TướngODaniel,TưlệnhcáclựclượnglụcquânMỹởkhuvựcTháiBìnhDương.

-NgàiStewart,cốvấnBộngoạigiaoAnh..-NgàiMalcolmMacDonald,CaouỷAnhởĐôngNamÁ.-NgàiCharlesLoewen,TưlệnhlựclượngAnhởViễnĐông.Nếu kể cả những tư lệnh các cấp cục trong guồngmáy quân sự ở ĐôngDươngvàcáctướnglĩnhtừPhápđếnĐiệnBiênPhủcôngtácthìcótớinămmươi vị tất cả, gồmđủ các cấp dân sự, quân sự, ngoại giao, chuyên viênPháp,Việt,Mỹ,Anh.Tôiđãtậnmắtnhìnthấycácvịlenlỏigiữacáclớpràokẽmgai,dùnggậychọcxuốngnắphầmđểđođộdày.Tôicũngđượcnghecácvịtraođổiýkiếnriêng với nhau, khi vắng mặt những quan chức thừa hành, bộc lộ tất cảnhữngsuynghĩtừđáylòngmình.Tôikhôngthấymộtlờichỉtríchnào.Lúcđó, tôinghĩ rằng,chỉcómộtngườibiquanduynhất làTổngchỉhuyNavarre.Nếu tôi nghĩ nhầm, thì tại sao hồi đó khôngmột ai trong số cácnhânvậtcóthẩmquyềnlêntiếngmộtcáchcôngkhai,rõrệt?Riêngtôi,tôivẫncóthểkhẳngđịnhlà,khôngmộtaitrongsốcácbộtrưởngcácnhàngoạigiao,cáctướnglĩnhđãtớithămĐiệnBiênPhủ,pháthiệnđượccáithếthuađãphơibàysẵnvìchúngtađóngquântrongmộtthunglũnglòngchảo.Ngày26tháng1,khitrởlạiHàNộichỉcònmộtcâuhỏilấnbấntrongđầucáctướngchỉhuyvàcácsĩquanthammưu:TạisaotướngGiáptừchốitiếncông?Ngayhômsau,cơquantìnhbáoquânsựPhápxemlạicáctintứctàiliệuthulượmđượctrongnhữngngàygầnđây,liệungườitacóbỏquênmộtdấuhiệu, để lọtmộtphần lệnh tronghồ sơnghe trộmđiện thoại củaViệtMinh?Đểgiảithíchrõsựviệcchỉcòncáchđặtracácgiảthuyết.ĐạiúyFerranditrưởngcơquantìnhbáoquânsựđặttạiSàiGònđãtìmthấytrongtậphồsơnghetrộmmộtbứcđiệncủahậucầnViệtMinhchỉthịchocăncứTuầnGiáochuẩnbịnhững“khẩuphầnđặcbiệt”trongngày20tháng1.Thôngthường,nhữngtintứcloạinàybáohiệucócốvấnquânsựTrungQuốctới.NgườitađặtgiảthuyếtlàcóthểchuyêngiaTrungQuốcLiênxôđãkiếnnghịhoãn tiếncông.Nhưngvìnhững lýdogì?Thiếu lương thực,haydocáckếhoạchtiếncôngquámạohiểm?

TướngNavarređãđọchồsơnàyvớimộtvẻkháhoàinghivàkhôngbuồnchúýđếncâuchuyệnđoánmòmàkhôngaicóthểkhẳngđịnh.Ông,quayranóichuyệnvớicácôngDejeanvàJacquetvềHộinghịBerlinmàsángnayhãngAFPvừađưatinđãkhaimạcbuổiđầutiên.NgàiBộtrưởngbìnhluận:-Sẽchẳngđitớiđâucả.NgoạitrưởngLiênxôMolotovsẽkhôngnhượngbộmộtchútnàotrongvấnđềBerlin.TướngGiápcóthểbiếtnhiềuhơnBộtrưởngJacquetvềnhữngýđồcủaphecộngsảnvàcảcủaPháptrongHộinghịBerlin.TheonhàbáoJeanLacouturevànhàsửhọcPhilippeDevillersthì:“KhibướcvàokinhđôcũcủaĐếchếĐức,BộtrưởngNgoạigiaoXôviếtbiếtrằngcuộchọpTứcườngnàysẽbàncảvềvẩnđềĐôngDươngtheođềnghịcủaPháp.ÔngMolotovbiếtchắcchắnkhichìacáisàochoPhápbámlấysẽcónhiềumaymắnmởrộngthànhcuộchọpgiữanămcườngquốcnhưPhápmongmuốnđượcthamdự”.VánbàiBerlinảnhhưởngtrựctiếpđếnnướcViệtnamDânchủCộnghoà.NhưngNgoại trưởngMỹFosterDulleskhôngmuốnhộinghịnàybànđếncácvấnđềViễnĐông.ÔngđếnBerlinvớitưthếsovainhưmộtvõsĩđấuquyền,quánquânvềhọcthuyết“ngănchặn”:khôngnhườngmộttấcđấtnào,mộtngườidânnàochothếgiới cộng sản.Khi cần thiết ông sẽkhông từ chốiđưa “các chàng trainướcMỹ” thamchiếnnhưđã làmởTriềuTiên.Nhưnghiệnnay, đúng làtướngMỹEisenhowervừađượcbầulàmtổngthốngHoaKỳvìđãhứahẹnsẽrútlínhMỹtừTriềuTiênvềnước.Liênxôkhôngtánthành“TriềuTiênhoá”cuộcchiếntranhởĐôngDương.CuộctiếncôngSéoulnăm1950đượccoinhưmộtsailầmképvềchiếnlược.ĐểchốnglạilácờLiênhợpquốc,phecộngsảngiữmộtvaitròkhôngđángkểvàMaoTrạchĐôngđãđưaquânChínguyệncanthiệpvàotìnhhìnhbánđảoTriềuTiên.Hẳn là HồChíMinh vàVõNguyênGiáp cũng nghĩ như ngườiNga. HọkhôngmuốnquốctếhoácuộcchiếntranhĐôngDương.Mỹđưalínhthủy

đánhbộvàoHảiPhòng thìquânTrungQuốccó thểcũngsẽkéovàoViệtBắcvànềnđộclậpcủaViệtnamsẽbịđedoạtrênhaimặttrận.Phảixửsựmột cách khéo léo và tướngGiáp là người không thiếu sự tinh khôn. TạiBerlin,bacườngquốcphươngTâyđang thamdựcuộchọpquốc tế.ĐánhĐiệnBiênPhủlúcnày,liệucókhiêukhíchhọkhông?Phảichăngnênchờmộtcơhộimởrộngthànhhộinghịnămnước,trongđóViệtnamDânchủCộnghoàsẽcùngngồivớiPhápchungquanhchiếcbàntròn.Chờđếncuộchọpnàyvẫnhơn.Giữa lệnhhoãnđược truyền tới cácđơnvịđãđứngởvị trí xuấtphát tiếncôngvớibuổikhaimạcHộinghịBerlin,khôngphảichỉcósựtrùnghợpvềthờiđiểm.TừBerlinđếnGeneveTrongthờigianĐiệnBiênPhủbịlựclượngcơđộngtácchiếnViệtMinhvâychặt, đại táCrèvecour,Tư lệnh chiến trườngLào lặng lẽ khôi phục lại hệthốngláchắnbảovệLuangPrabangcủabịđốiphươngpháhủytừmùaxuânnămtrước.TrongthunglũnglòngchảobénhỏởMườngSài,côngbinhđãxâydựngxongmộtđườngbăngcấtcánhvàhạcánhchomáybayDakota.Nhờđó,nămtiểuđoàntừđồngbằngđãđượcđưatớiMườngSàivàotháng11.Vaudreyđượccử làmTư lệnhbinhđoàncơđộngMườngKhoa.HànhđộngđầutiêncủaônglàbắtliênlạcvớiLanglaistạiSốpNạovàodịptrướclễNoel.Sauđó,ôngđặtsởchỉhuytạiMườngKhoavàliêntụcchocáctiểuđoàn hoạt động lùng sục trong vùng. Những kết quả nhỏ bé thu được đãđượccánbộViệtMinhliêntỉnhPhôngSalỳtheodõi.TrongbứcđiệnnghetrộmđượccủaViệtMinhcóđoạnviết:“HàngngàygiặcPhápđềupháthiệnvàpháhủyđượcmộtsốkholươngthựcdọctheosôngNậmRốmtớiLuangPrabang”.Việchoãn tiến côngĐiệnBiênPhủ tạođiềukiện choViệtMinh rảnh tayhoạtđộnghỗ trợPathetLào.Sưđoàn308đãquen thuộcđường lốicó thểquétsạchThượngLào.NhữngkhókhănvềvậnchuyểnlươngthựcbuộcsưđoànnàyphảidừnglạitrướccửangõLuangPrabang.Tuynhiên,mụctiêu

củađơnvịnàyhìnhnhưchỉđơngiảnlàgiànhlạinhữngtấmthảmrừngrúlànơigieohạtmầmchínhtrịcủaPathetLào.Ngày26tháng1, tướngGiáphạlệnhtiếnquân.Ngaytrongbuổitối27sưđoàn thép lập tức rờivị tríđóngquânởsátĐiệnBiênPhủ, thọcsangLàotrênnhữngđườnghẻmmàchínhcácđơnvịdùcủaLanglaisđãhànhquântrongdịplễNoel.Chỉbốnmươitámgiờsau,đơnvịđiđầucủasưđoàn308đã tới đông-namMườngKhoanđẩy lùi các tiềnđồn củaPháp.Bản thôngbáotìnhhìnhtừ26tháng1đến10tháng2củaPhápgửivềTổnghànhdinhghinhận:“Trongvòngsáungàysưđoàn308đãhủydiệthệthôngbảovệanninhchoThượngLàomàquântaphảimấtnămthángmớixâydựngđược”.Vaudreykhôngcònvịtrínàođểgiữnữa.Khôngchậmmộtgiâykhôngngừng,khôngnghỉ,TưlệnhbinhđoànvộivãrútvềMườngSàitheonhữngconđườnghemvượtquanhữngđinhnúicaovàphảimấtbamươitámgiờchạybộmớitớinơi.Trongkhirútchạy,VaudreyđãbốtríởphíasaumộtlựclượnghậubịgồmmộttiểuđoànxungkíchLàosố2nhằmngănchặnViệtMinhđuổitheo.Cảhaiđơnvịnàyđềubịmộtsốthiệthại.Tuynhiênngày5tháng2khisưđoàn308tớigầnMườngSàivàcóthểnhìnthấycứđiểmbằngmắtthường,cáctiểuđoàncủaVaudreycũngđãđượcbốtrísẵnsàngtrongcácchiếnhàotrên các điểm cao vây quanh sân bay.Không thể đánh chiếmMường Sàitheokiểu tiếncôngồạt,ViệtMinhchuyểnsangbaovây.Sơnpháo75vàsúngcốiđượcđặttrêncácmỏmnúi,lươngthựcđượcchuyểnvậntrênlưngdâncôngtớicácvịtríđóngquân.TrongkhiđóMườngSàicũngđãtrởthànhmộtĐiệnBiênPhủnhỏbé,mộtcứđiểmphòngngủkhôngnổitiếng,khôngcóphóngviênbáochí tới thăm,khôngcó trọngpháovàhệ thốnghoả lựcchống trả,chungquanh làcác tiểuđoàn thuộcsưđoàn308dang tập trungvâyhãmtrướckhixungphongđánhchiếm.Chúthích:

(1)TácgiảJeanPougethoàntoànsuydiễn.Nhữngtàiliệucủatakhôngxác

nhậnviệcnày-ND(2)Nhưmọingườiđềubiết:tachuyểnphươngchâmtốcchiếncôngphảivìHộinghịBerlin-ND(3)JeanPugetviếtsai,Hồiđóchưacóchếđộquânhàm.Quânđộitachưacócấphiệu-ND(4) Nguyên văn tiếng Pháp làMạc Linh. Có lẽ do Nguyễn Văn Sung nóingọng,nêntrongtoànbộcuốnsáchJeanPougetđềuviếttênchínhuỷMạcNinhlàMạcLinh.Ngườidịchsửalạiđãbạnđọctiệntheodõichínhxác-ND.(5)JeanPougetviết sai.Thờigian tấncôngkhôngbaogiờbáo trướcchocấpchiếnsĩbiếttrướchaimươibốngiờ,màthườngchỉphổbiếntớicấptiểuđoàn-ND

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương7

Ngày11tháng2cuộctiếncôngđượccoinhưhiểnnhiên.VaudreybáocáovềTổnghànhdinh,pháo75vàcối120đãbắnvàosânbay.Vớinhữngmảnhchắpvácủa5tiểuđoànphầnlớnlàlínhLào,Vaudreydựtínhkhôngchốngcựđượcquámộtđêm.Sáng hôm sau, tại SàiGòn, tướngNavarre cho gọi tướngGilles tới Tổnghànhdinh.Vị tưlệnhhômtrướcvừatrảiquamộtcơnđautimnhưnghômnayvẫnđứngvững.TướngNavarrenói:-TôiquyếtđịnhtăngviệnchoMườngSài.NhữngtintìnhbáomớinhấtchobiếtViệtMinhsắptiếncôngđếnnơi.MườngSàichỉcóthểchốngchọiđượcvàigiờ,thậmchímộtđêmlàcùng.NhưngVaudreycàngcầmchânđượcsưđoàn308ởMườngSàiđược lâu thìLuangPrabangcàngchưanguyhiểmtrướcmắt.ĐưathêmmộttiểuđoànđếnMườngSài,cóthểkéodàithêmsựchốngcự.Ngaycảkhitacóthuatrậnthìvẫntranhthủđượcthờigian.Hãychỉđịnhngaymộttiểuđoàndùnémxuốngđó.-Tiểuđoàndùthuộcđịasố1cóthểtậptrungtrongngàyhômnaytạiSênô.SángmaicóthểnhảydùsaukhitậptrungđủmáybayDakota.-Này.ĐólàtiểuđoàndùcủaPougetcóphảikhông?SángmaitôisẽđiSênôcùngvớiông.Navarre,vị tướngcócáiđầuvànắmtay lạnhnhưng lạicó trái timdễxúcđộngmàông coi là nhữngđiểmyếuvà thườnghay chegiấunhưmột vếtthươngxấuhổ.SánghômsautướngNavarretớiSênô.Ôngđứngnhìntiểuđoàndùsố1bướctớinhữngchiếcmáybayvàkhôngnóimộtcâunào,tronglúcđótôiđangsửalạichiếcdùnhảytrướckhibướclênmáybay.Saunày,chínhtướngGillesđãkểlạichotôinghetoànbộcâuchuyệntrênmộtcách

cụ thể.Ôngnóibằngmộtgiọngnghẹnngào,conmắtbénhấtcủaông tứcconmắtkhôngbịchột,vẫncònlànhlặn,longlanhgiọtnướcmắt.Thường thường,cuộcnhảydùchiếnđấuởĐôngDươngchỉ tiếnhànhvàongàythứbảyhoặcchủnhậtkhigặpphảithứsáungày13.Đâykhôngphảilàmộtquiđịnh,mà làmột tậpquán.Hômnay làngày thứbảy,nhưng lại làngày13tháng2.Tôiđượcchỉđịnhlàmsĩquanđiềuhànhviệcchởquân.Phầnlớnđêmquatôi đã tính toán, lập kế hoạch xếp đủ chỗ chomột tiểu đoàn trong nhữngchiếcmáybayhiệncó.Trênlýthuyết,việcnàyrấtđơngian.Chỉviệcđánhsốthứtự,saochocácđơnvịkhinhảydùxuốngđấtkhôngbịtảnmátquáxanhau.Nhungtrênthựctế,vẫncóchuyệnphứctạpxảyrasaukhikếhoạchđãlậpxong,sốthứtựđãcôngbố,nhưngsốquânlạikhôngtươngứng.Chotớikhimọingườiđãngồiyênchỗtrongkhoảngmáybayrồi,kếhoạchvẫncứbịđảolộn.-Báocáođạiúy,máybaysố2chobiếtbangườiốmvìbệnhkiếtlỵkhônghànhquânđược.Sốquânlà137naychỉcòn134.Phảiđiềuchỉnhlại.-Báocáođạiúy, thiếu táchỉhuycuộchànhquânđãghi trongdanhsáchmáybaysố5,nay lạimuốnchuyểnsangmáybaysố3đểđicùngvớihaiđiệnbáoviên.8giờsáng,đạiúyTreillouchỉhuyđạiđộidùsố4đếnlượtrasânbay.Đólàmộtngườicótuổi,mộttayquensănbàntrộm,uốngrượurấtkhỏevàcómộttrái timvàng.Anhnói với tôi bằngmột giọng rất tùy tiện cứnhưnói vớimình:-Chotớbaycùngvới127línhvà4thằngkhiêngđồ.-Saohômquaanhbáocáoquânsốlà124?-Đúngrồi?Nhưnglúcđómìnhquênmấtmấythằngphukhuânvác.Vảlạimãiđếntậnbâygiờ,chúngmớidámliềunhảydù.Những“ngườiphu”này,gọitắtlàPIM,tứclà“nhữngngườitùbịgiamgiữnhưnhữngtùbinh”.CóhailoạiPIM.LoạiPIM“trênthựctế”lànhữngđànôngtraitrángbắtđượctrongcáccuộchànhquân,đượccoilàtàisảnriêng

củađạiđội.Bịbắtvàobuổisángđếnbuổichiềuhọđượcăncơmcùngvớibinhlính.Ngàyhômsau,họtựthổicơmăn,vàđôibêncùngcólợi.Mườilămngày saunếuđượchuấn luyện tốt họ trở thành línhvácđạn, nạpđạnsúngcốihoặcsúngmáy.Đâylànhững“tùbinhbímật”đốilậpvớinhữngtùbinh“đúngluật”tứclànhữngquânnhânbịbắttrongchiếnđấu,đượchưởngsựchămsóccủaHộichữthậpđỏvàcóthểchỉchocácđơnvị“mượntạm”trongmộtthờihạnnhấtđịnh.Trongthờigian“mượntạm”này,họcũngcóthểnhậpvàođơnvị.Điềukhókhănnhấtlàphảilàmsaođểhọthoátkhỏidanhsáchkiểmsoátcủachínhquyềntrướckhichuyểnthànhquânsốđơnvị.Rấtrõràng,cáimàđạiúyTreillougọilàphukhuânvácđềulànhữngtubinhđúngtheoluậtđịnhvàphảiđưahọtrởvềnơiquyđịnh.NhưngTreillounói:-Khôngsaocả?Tớđãbáocáolàbathằngtùbinhđãtrốnrồi.Cònnhữngthằngnày,sẽđặtchochúnghọtênkhác,khôngaibiếtđược.Tôikhôngcóthờigiờđểsuynghĩlâuvềnhữnglýdovànhữngmụcđíchcủacuộcchiếntranhnày.Đã11giờtrưa.Nhữngchiếcôtôtảilầnlượtchạytớiđểđưachúngtôilênmáybay.Bầukhôngkhíbịkíchđộngđãậpxuống.Bộđồnhảydùmàuxanhloanglổbắtđầuvòxéganruộtnhữngngườilínhtrongtiểuđoàndù.Nhưngcũngbắtđầutừđótrởđi,trậttựđãđượcxiếtchặthoànhảo.Xetảisố1chởquântớisânbaysổ1.Đoànmáybayxếpthànhhàngdọctheođườngbăng.Línhdùcũngxếp thànhhàngdướicánhmáybay.Sĩquanphụ tráchthảdùkiểmtraquânsốvàtrangbị.Nhữngkhẩulệnhvàtínhiệuđềuđúngnguyêntắc,đúngýnghĩa.Chotớikhi,sauhaigiờrưỡibayliêntụcchiếcđèntínhiệumàuxanhđặtởbênphảicánhcửaravàotrongkhoảngmáybaylậplòechiếusáng.Đólàlúcngườilínhdùmangtheotừ30đến40kilôvậtdụngkểcảthuốcnổ,ướtđẫmmồhôi,timnhưvọtlêntậnmiệng,nhắmmắtlaoquacửamáybayrơivàomộtthếgiớimới,khônggìtốtđẹphơn.Đólàlúcrơitựdo,nhẹnhàngtronggiómátvàánh sáng, làgiờphútđơnđộcvinhquang trongkhoảngkhông

trướckhitiếpxúcvớimặtđấtvànhữngrủirocủaconngười.BanthammưuMườngSàiđãchọnkýbãinhảydù.Đâylàmộtkhoảngtrốngtrong thung lũng, vừa quá giới hạn tầm súng cối của địch. Lúc này vàokhoảngbagiờchiều.Khôngkhínóng.Tốcđộrơitỷlệvớinhiệtđộ.Khóướclượngđượcsứcgióởsátmặtđất.Nhữngtínhtoánsailầmcủaphicông(làngườibìnhthảnngồitrênmáybayhướngmũitrởvềHàNộiuốngnướcgiảikhát) luôn luôn làmchonhiềukiệnhàng rơi lạc rangoàibãi thảdù.Nămtrămlínhdùrơitảnmáttrênphạmvinămmươihéc-tavừamớitiếpđấtđãphảichạynháonhácđitìmđơnvịcủamình.Nhiềungườinằmthẳngcẳng.Đólànhữnglínhdùđãbịgẫymộtchân.ChínhmắttôicũngnhìnthấymộtPIMđitheophụcvụhậucầnkéolêtrênmặtđấttrênlưngvẫncònchiếcdùrộng70m2đangcảngióvàkhẩusúngcùngvớicácthứmangtheonặngtới50kilô.Trênnhiềucànhcâycaochungquanhbãinhảydù,lủnglẳngnhữngthânngườigiẫygiụachơivơivìdùmắcphảicànhcây.Tôilàngườinhảysaucùng.Vừatiếpđất, tôiđãphảichứngkiếnmộtcáchbuồnbựcviệccácphicôngcẩuthảtrongvàiphútđãlàmrốiloạntanhoangkếhoạchnhảydùdotôinghiêncứunhiềugiờ.Chợtcótiếngngườinói:-Thếnào,đạiúy,cóbịgãychângãytaykhông?Tôinhìnngườivừahỏicónétmặtquenthuộcnhưngkhôngbiết làai.Chỉthấyanhcócáiđầuto,nhấtđịnhphảilàmộtnhàtríthức.Mộtchàngtraicóhìnhdángcânđối,lựclưỡng,mộtgươngmặtdễchịunếucạonhẵnrâu,mộtcặpmắtxanhnhìnthẳng,dịuhiềnkhônggiốngnhưcáinhìncủanhữnganhlínhtrẻđangnhắmbắnmụctiêuquakínhngắm.Anhtamặcmộtbộđồrấttài tửchiếc súngngắngàibên sườn theokiểucaobồimiềnTâynướcMỹcầmtrongtaymộtchiếcmáyảnhvớidángvẻthôngthạo.Tôinói:-Màycònchờgìnữamàkhôngchạyđi tìmđơnvịđể tậphợp?Ừ!Đúngmàyđấy!Anh ta thản nhiên giơmáy ảnh chụp luôn tấm ảnh chân dungmột đại úyđangcáukỉnh,rồimớinói:-Tôiấyà?-Giọnganhtachắcnịch,lễphépnhưngkhôngcứngnhắc-Tôi

làmgìcóđạiđộinào.TôilàPéraudphóngviênảnh,làmviệctạisởthôngtinbáochíquânsự.Tôiđãphảiđợiđếnphútcuốicùngmớicóđượcmộtchỗtrênmáybay.Đâylàlầnđầutiêntôinhảydù.Quảlàquáxúcđộng.Tôiđãnhậnraanhnhàbáoquenthuộc.Trướckhirờikhỏibãinhảychúngtôiđãphảikhiêngváctớibốnmươibảylínhnhảydùbịthương.Lúctoàntiểuđoàndùtậptrungđượctạitrungtâmcứđiểm,trongmộtkhurừngrậm,giữahaitiềnđồncólínhLàocanhgácthìtrờiđãtốiđen.LínhLàobắnvuvơtrongđêmtối.Chúngtôicóthểnhìnthấynhữngluồngđạnlửavọtquatrênđầu.Vậylàđạnbắnquácao,chúngtôiyêntrínằmngủ,đắpchunghaihoặcbangườimộtchiếcchăn.Trongnhữngngàytiếptheochúngtôiđàohầmtrúẩnvàxâydựngcácvịtríchiếnđấu.Nhữngmáybayvậntảidândụngchởnhiềucuộndâykẽmgaivàbaogạotới,cứviệcnémtựdoxuốngđất,khôngcầnbuộcdù.Mộtmáybaylên thẳng từ Luang Prabang đưa thư tới và chở lính bị thương đi. Trongkhoảngthờigiannàychúngtôitổchứcđượchaihoặcbacuộcvũtrangtrinhsátởbênngoàicứđiểm.Rừngrậmđếnmứccáctrinhsátvừarakhỏidoanhtrạiđãmấthút.Bộđộisưđoàn308cómặtkhắpmọinơi,tạinhữnghầmkiêncốngụy trangkỹ.Chúng tôi từbỏýđịnhđánhngayvàonhữngnơiđãcóchuẩnbị,màchờViệtMinhtiếncông,lúcđómờichốngtrả.ThỉnhthoảngViệtMinhlạibắnvàiquađạnmộtcáchdèsẻn,keokiệt,nhưngkhéoléovàrấtchínhxác.Buổitối,trongkhiđikiểmtra,tôinghethấynhữngtiếngthởdàivànhữngtiếngnóitừhẩmtrúẩnvọngra:-Mẹkiếp!ThàcứnhảyxuốngĐiệnBiênPhủlạihay!Ngày19tháng2,Vaudreytriệutậpcácchỉhuyđơnvịđếnhọptrongsởchỉhuyđặttạimộtquảnúinhọnhoắt.Chỉhuycứđiểmvẫncòngiữđượcgươngmặt thanhniênnhưnghơimệtmỏi, cặpmắt thâmquầng,nhữngnếpnhănchịuxuống.Ôngnói:-ViệtMinhsẽtiếncôngvàotốimaihoặctốingàykia.Chúngphảisủađổilại kế hoạch và tiến công chậmvì tiểu đoàn dù bất ngờ tới tăng viện cho

chúngta.Đạiđộidùcủa tôicónhiệmvụbảovệmặtđôngbắccứđiểm,đượcbố trítrênmộtsườnđồirộng,đãchặthếtcây,rấtdốc.Đócũnglànơihứngtấtcảđạnpháocủađịch.Máybayđãtớinémbombắnpháloạnxạkhurừngrậmcónhiềucâyto,lànơinghingờcóbốtrípháoViệtMinhnhưngxemchừngvẫnkhôngđạtkếtquả.Suốtngàyđêm, tôi tung ranhữngđội tuần tiễu,đicàngxacàngtốtđểpháthiệnđịch.Línhcủachúngtôiluồntrongrừngrậmtớisátchânsườnnúiđốidiệnrồinằmphụcởđó.NếuViệtMinhxuấthiệnsẽlậptứcbáođộng.Đườngchântrờicóvẻnhưchỉcáchhọvàibamét.HọcóthểnghethấytiếngnóinhưngkhôngnhìnthấybộđộiViệtMinh.Nhữngtiếnggõlốccốctrênkhúctrerỗng,nhữngkhẩulệnhphátđibằnggiọngmũivànhiềutiếngđộngkhácvangvọngtới.Khôngthểtiếnxahơnvìnhấtđịnhsẽvấpphảimộtluồngđạnđãnhằmsẵn,từmộtchỗvàođóbắnra.Cóthểnóiđây làbiêngiớigiữaViệtMinhvàchúng tôi.ViệtMinhcũngkhôngmạohiểmvượtquachiếntuyếnnày,nhưngbốtrícanhgácrấtchuđáo.Rạngsáng21tôiđếnchỗcácvọnggácbáođộng.Suốtđêmyêntĩnh.Chođếnsángvẫnkhôngcómộttiếngđộngnàophátancảnhyênlặngtrongrừng.Cũngkhôngnghe thấynhững tiếngquen thuộcchứngminhsựcómặtcủađốiphươngtạinơibốtrí.Phảiđếntậnnơixemsao.Chúng tôi từ từ tiến theo hàngmột, người sau cách người trướcmộtmét.Mộtconđườngmòndốcngượcdẫnthẳnglênđỉnhnúi.ChúngtôileolênvàrơivàomộtvịtríđãxâydựngcáccôngsựchiếnđấumàViệtMinhvừamớibỏđi,dấuvếtđểlạihãycòntươirói.Mặt trờiđãchiếungang lưng.Khurừng trởnênngộtngạt,bốchơisương.Nhiệtđộđã làmkhôkhíẩmbanđêm.Đến lừngchừngnúichúng tôipháthiệnthấyvịtríđầutiêncủapháođịch.TrongsườnnúiViệtMinhđãkhoétmột hầm sâu. Phíamặt hầm được ngụy trang bằng cành cây, phải ra vàobằngcửangách.Từvịtrínàynòngpháocóthểhướngthẳngxuốngđườngbăngsânbayvàcáccứđiểmphòngngự,vàpháocó thểnhằmbắn thẳng.Chúngtôikhámpháđượctớihaichụchầmđặtpháocùngmộtkiểu,cùngbố

tríở sườnnúi.Dùcó tiến sátđếnvàimétvẫnkhông thểnàopháthiện ranhữnghầmpháonàyvìđấtđàolênđãđượctrồnglạicâynhưcũ.Dĩnhiên,khôngmộtchiếchầmnàobịtrúngbom.Tôinóiquađiệnđài,báotinquânViệtđãrúthết.Sởchỉhuytiểuđoàncóbốtrítrựcbansuốtngàyđêmvàtôibắtliênlạcđượcngay.Tôichưakịpnói,đãnghecótiếngreoto:-Thếlàđạiúyđâyrồi!Tôigọiđạiúysuốtmấytiếngđồnghồ,khôngthấytrảlời.Ngheđâynhé?Lệnhcủatiểuđoàngửitấtcảcácđạiđội:vềngaysởchỉhuytiểuđoàn.ChúngtasẽđápmáybayvềHàNội.Hết!Mộttiếngreovuivanglêntrongmáy.Tôichưakịphỏilýdothìtrựcbanđãtắtmáy.-Tạisaosưđoàn308lạiđộtnhiênrútkhỏiMườngSài.Tôiphảichờđếnhếtngày4tháng3mớitạmhiểulýdo.Ngàyhômđó,tướngNavarrevừatừĐiệnBiênPhủtrởvề.TôiđếntoàbiệtthựdànhriêngchoTổngtưlệnhtạiHàNộiđểchờđónông.TronglúcchờđợitôichơivàiváncờvớichủkháchsạnlàmộtngườiHoa,nhưnglấytênPháplàJean.Mãi tớibảygiờ tối, tướngNavarremớivề tớiHàNội.Quầnáo,mặtmũiôngphủđầybụicủathunglũnglòngchảo.TôikểlạichoôngnghechuyệnMườngSàitừlúctoàncứđiểmnhưbịbópcổđếnlúcbùngnổtiếngreovuikhibiếttinquânViệtđãrút.Tôinói:-CólẽquânViệtsợchúngta!Trongkhôngkhínồngấm,antoàntạiHàNộitronglúcngồitrênghếbànhuống nước giải khát, người ta dễ quên phắt những nỗi lo sợ vừa trải qua.Nghetôinói,tướngNavarrenởmộtnụcườiđộlượngrồitrảlời:-Tôikhôngnghĩrằngsưđoàn308đãrútchạykhinhìnthấyquândù.NhưngtôichorằngsựcómặtcủacácanhđãlàmchậmlạicuộctiếncôngMườngSàiđượcvàingày.Thờigianđó,đủđểnhữngdiễnbiếnởngoàinướclàmchoViệtMinh phải thay đổi kế hoạch.ViệtMinh từ bỏ việc đánh chiếmMườngSàikhinghetinHộinghịGenevesắphọp.HọquyếtđịnhtậptrungmọilựclượngđểtiếncôngĐiệnBiênPhủ.Chúngtachờxem.Chỉvàingày

nữathôi.ĐiệnBiênPhủsẽbịđánh.TốihômđótướngNavarreăncơmtạinhàriêngcửatướngCogny.TrướckhivàoSàiGòn,tướngNavarrekểchotôinghenhữngdiễnbiếntrongtháng2,tứclàkhoảngthờigiantôisốngởsânkhấuthứyếucủachiếntrường,trongkhiHộinghịBerlinchỉghimấydòngvắntắttrongthôngcáobáochí.Có lẽnhờNgoại trưởngAnhEdenmàchúng tôiđượcyên lành thoátkhỏiMườngSài.Suốthaimươingày,HộinghịTứcườngởBerlinbịsalầybởinhữngcuộccãivãbấtđồng.KhôngmộtvấnđềnàocủachâuÂughitrongchươngtrìnhnghịsựđượcgiảiquyết.Vìvậy,chẳngaimuốnnóiđếnvấnđềĐôngDương.NgoạitrưởngMỹFosterDullesvẫntrungthànhvớichínhsách“ngănchặn”,khôngmuốnnhắcđếnĐôngDương.Ngoại trưởngLiênxôMolotovđượccoinhưngườiđạidiệnkhôngchính thức củaViệtMinh,vàNgoại trưởngPhápđangmongchờmởrộngHộinghịTứcườngthànhHộinghịnămbên,khôngaimuốnlàngườiđầu tiênđòihọpbànvềĐôngDươngvìengại làngườicầuxinngừngbắn.ChỉriêngNgoại trưởngAnhEdenlà tựdothoảimáiđặtvấnđề.Quảnhiên,ngày17tháng2ôngEdenđãnêuvấnđềĐôngDươngtrướcHộinghịBerlin.Haimươibốngiờsau,đạtđượcthoảthuận.Ngàyhômsaunữa,thôngcáocuốicùngđượccôngbốrằngngày26tháng4sẽhọpbànvềĐôngDương,cóthêmTrungQuốcvàcácnướccóliênquancùngdự.Trênthựctế,thôngbáonàychẳnglàmchoaingạcnhiên,cólẽchỉtrừcácbộđội sư đoàn 308 và các lính dùMường Sài là hai lực lượng đối địch độtnhiênđượcrútkhỏichiếntrườngnày,thôngbáovềhộinghicólẽcũngthayđổicơbảncáctìnhhuốngchiếnđấuởĐiệnBiênPhủdolệnhhoãntiếncôngtừngày25tháng1.Tuynhiên,Ngoại trưởngPhápBidault làmộtnhânvậtbướngbỉnh,ngoancố.Ông tìm thấyởNgoại trưởngMỹFosterDullesmột sự cổvũ tiếp tụccuộcchiếntranh.Vảlại,nhưôngPlevenvừamớituyênbốsaukhiđithịsátĐôngDương cùng với tướng Ely trong haimươi ngày tình hình quân sự

không đến nỗi nguy kịch lắm.Hai tháng nữa sẽ cómưa và dùmuốn haykhôngcáchoạtđộngquânsựvẫncứphảingừngtrongthếcânbằng.VùngchâuthổsôngHồngsẽkhôngbịtannáttrướckhimởchiếndịch.Cuộctiếncông củaViệtMinh vàomiềnTrungĐôngDương đã bị bẻ gẫy, khu vựcTrungLào có thể sẽ được càn quét trongmùamưa nhằmđẩy lùi sự xâmchiếmcủasưđoàn325.ChiếndịchAtlantedù tiến triểnchậmvàvụngvềnhưmộtconlăngiànuacũkỹ,nhưngviệccáctiểuđoànkhinhquâncủaBảoĐạichiếmlínhLiênkhu5chỉcònlàvấnđềsẽxảyratrongvòngvàithángnữa,đếnlúcđócáccăncứquânsựcủaViệtMinhsẽbịđánhbậtratậnphíaBắcthànhHuế.ĐiệnBiênPhủchậtníchbinhlínhphảilộibùnvẫncứlàmộtsứcmạnhnặngtrĩuuyhiếptoànvùngthượngducủaViệtMinh.TrongkhiđónhữngtrậnmưatầmtãhằngngàysẽbuộcphầnlớncácsưđoànViệtMinhphảirútvềvùngtrungduchogầnvớicáckholươngthựcdùtrữ.Tuyvậynhữngtrậnmưamùahècũngcóthểlàmsalầycáccuộchộinghịđàmphán.TạiBànMônĐiếm(PanMunJon)TriềuTiênnhữngcuộcthươnglượngngừngbắnđãphảikéodàihơnmộtnăm.Muốngiànhgiậtđượcmộtquyếtđịnh tạiGeneve,cầnphảigiángmộtđònquyếtliệt.NhữnglựclượngtậptrungcủacảhaibêntạiĐiệnBiênPhủ,tínhchấtcủachiếntrườngtựquản,tươngđốiđộclậpvớicácmặttrậnkhác,nhấtlàtiếngtămcửathànhtrìpháođàiĐiệnBiênPhủvangdộitoànthếgiới,đòihỏicũngsẽphảicómộtchiếnthắngtầmcỡnhưvậy.Tất cảđiềuđóđã tạochohoạtđộngquân sự trênchiến trườngnàymộtýnghĩachínhtrị-quânsự.ChiếmlĩnhđượcĐiệnBiênPhủ, tướngGiápkhôngchicó trongtaycảxứTháivàvùngThượngLàomàcònđạtđượcmộttrìnhđộcaohơn.Vậnmệnhcuộcchiếnđấuởđâysẽquyếtđịnh,hoặclàchiếnthắngvàhoàbình,hoặclàmộthìnhthức“TriềuTiênhoá”cuộcchiếntranhĐôngDương.Vánbàinày,ViệtMinhcủaHồChíMinhđãsẵnsànggiànhđượcthắnglợibằngbấtcứgiá nào.Hội nghịGeneve sẽ làm choĐiệnBiên Phủ trở thànhmột chiếntrườngđẫmmáu,trướckhiđấmquâncờtướngGiápđãđặtlênbàncờtấtcả

lựclượngdựtrữcủamình.TôihỏiTổngtưlệnhNavarre:-Nhưng thưa tướngquân, trongsuốtcuộchọpquốc tế tạiBerlin,cácngàiJacquet,Chevigné,PlevenđềucómặttạiĐôngDương.Cácvịđóđềuđượcbiếtnhữngdiễnbiếntronghộinghịvàcónhữngyếutốđểđápứngnhữnghậuquả.VậythìtạisaocácvịđókhôngtrìhoãnHộinghịGenevekhoảngmộthoặchai thángnữa.Đólà thờigianđểchúngtacóđượcmùamưatạiĐiệnBiênPhủ.-Trongmọitrườnghợp,cảTôngcaouỷvàcảtôinữađềukhôngđượchỏiýkiếngìvềhộinghịnày.Ngày21tháng2,khigặpôngPleventạiĐàLạttôiđãnóivớiôngvềchuyệnnàynhưngôngtỏrakhôngquantâmlắm.Ôngnói:“Chúng tôi buộc phải chấp nhận Hội nghị Geneve. Công luận ở Pháp sẽkhông hiểu nếu chúng ta lẩn tránh cuộc họp.Hơn nữamột số thành viênchínhphủđềumuốnhọp.Trênthựctế,chínhThủtướngcũngchorằnghộinghịnàychẳnggiảiquyếtđượcgìcả.Taphảiđihọpthôi,dùchỉđểchứngtỏrằngViệtMinhvẫnchưasẵnsàngthươnglượngtrongnhữngđiềukiệnhiệnnay.Dùsao,ngàiBộtrưởngcũngkhôngnhầm.BácHồrấtmuốnhoàbìnhnhưngphảiđúnglúc.Nhữngtìnhhuốngtháng2,tháng3chưatạođiềukiệnthuậnlợivàtướngGiápđangtìmcáchxoaychuyểntìnhthếcólợichoViệtMinh.Trong suốt tháng diễn raHội nghịBerlin và sau khi sư đoàn 308 chuyểnquânsangLào,ĐiệnBiênPhủsốngtrongbầukhôngkhítươngđốiyêntĩnhnhưngbồnchồnchờđợi.Cáctiểuđoànđãcảithiệnvịtríphòngngự,củngcốcáckhođạnvàlươngthực.Đêmhãycònmátnhưngbanngàytrờiđangbắtđầukhánóng.Đó làmùaXuânvùng thượngdubinh lính trong thunglũngmànướcsôngNậmRốmkhôngthểgộtrửasạchlớpbùnđấtbámtrênngườiđangmơướcđượctắmvớinướchoasen,đượcômấpđànbà,đượcănnóng.Suốttháng2nhữngchuyếnđithămchínhthứcănnhịpvớinhữnghoạtđộngvũtrangtrinhsáttiếncôngthămdòvềphíacácđỉnhnúicao.

Nhưngtấtcảnhữngchuyếnđithámsátnàyđềukhôngđạtkếtquảđángkể.Phíađến thăm lànhững lờiđánhgiácaovànhữngcáibắt taynồngnhiệt.Phíahànhquânsụcsạolànhữngcáichếtvôíchvànhữnghuânchươngvôduyên.MộttuầnsauchuyếnthămcủangàiJacquetvàtướngBlanc,đếnlượttướngMỹODanielcũnglênthămĐiệnBiênPhủngày2tháng2năm1954.Lúcnày,tướngODanielvẫncònđanggiữchứcTưlệnhcáclựclượngmặtđất củaMỹ trong khu vực Thái BìnhDương.Ông tới đây với tư cách làchuyênviên,đặcpháiviêncủaChínhphủMỹtrêncơsởmộtđạoluậtviệntrợtàichínhchoPháp.TướngNavarrekhôngđượcthôngbáotrướcvềthoảthuậnnàyđãtiếpđónlịchsựtướngODanielnhưtiếpđónmộtbạnđồngminh,mộtđồngnghiệphùngmạnh, nhưngkhông tiết lộ gì nhiềuvề cáckếhoạch tác chiến.Ngài“Mikesắtthép”(đólàbiệthiệucủatướngODaniel)khôngtỏraphảnứng.Tháiđộthẳngthắn,thântìnhcởimởcủaông,chứngtỏônglàmộtngườinhãnhặn.Ngay trongcuộcgặpđầu tiênvàongày20 tháng6năm1953 tướngNavarređãnhậnđượccủaMikenhữngcáivỗmạnhmẽ,thânmậtvàolưng.TừđótướngNavarrephảicẩnthậnđứngđốidiệnhoặcđứngchếchtầmtaycủa“Mikesắtthép”.Tính cách vĩ đại của “Mike sắt thép” khiến cho ông khó thích nghi vớinhữngtinhtếcủacuộcchiếntranhởchâuÁnày.ÔngtựchomìnhgiữmộtvịtríquantrọngvàđãgiànhmộtphầncuộcđờibinhnghiệpđểsoạnthảocáckếhoạchnghiềnnátViệtMinh.Ýđồđầutiêntronghoạtđộngcủaông,ôngđãpháchoạngaysaukhivừađặtchântớiTânSơnNhấthaigiờvàđãbộclộvớitướngNavarrengaytốihômđó.Dĩnhiên,ýđồnàygiốngnhưkếhoạchmàMacArthur,TổngtưlệnhcáclựclượngởTháiBìnhDươngđãtiếnhànhtrong cuộc chiến tranh Triều Tiên và đòi hỏi Pháp cũng phải có nhữngphươngtiệntầmcỡnhưMỹ.Tómlại,phươngáncủatướngMỹODaniellàquânPháprúthếtvềtậptrungtạimỏmCàMau(nhưtướngMacArthurtrướckiađãtừngrútquânvềtập

trung tạiđầucầuPusancủaNamTriềuTiên) rồisauđósẽdựavàokhôngquânvàpháobinh,đánhngược trở lên chođến tậnbiêngiớiTrungQuốc(nhưMacArthurđãtừnglàmtrênbánđảoTriềuTiên,tiếnquântrởlạiđếntậnsôngÁpLụcgiápTrungQuốc).Sau ba giờ thảo luận với tướngNavarre, tướngODaniel đề nghị đi thămtổngthểcácchiếntrườngtrướckhiquyếtđịnhmộtkếhoạchchínhthức.8giờsánghômsau,ODaniellênmáybayđiHàNội.Đếngiữatrưa,máybayluợnvòngtrênvùngchâuthổsôngHồng,lúcnàyđangvàomùamưa.Trênnhữngcánhđồngngậpnước,làngxómtrồilênnhưnhữngđảotròn.Đến13giờtướngNavarrenhậnđượcđiệncủaODaniel:“Đãhỏirõtìnhhìnhđểápdụngnhữngkếhoạchtươngúng.ĐềnghịthamkhảosáchgiáokhoacủabộbinhMỹ1,(kèmtheosốhiệusách)”.NhờquenbiếttùyviênquânsựđạisứquánMỹởSàiGòntôiđãcóđượctàiliệunày.Đólàcuốnsáchviếtvề“cuộcchiếntranhđánhchiếmquầnđảo”.TuynhiênmộtngàysauđókhihànhquânđườngbộtớivùngchâuthổBắckỳ,ngài“Mikesắtthép”đãhủybỏbứcđiệnđầutiên,mặcdùđãđượcgửitớitướngNavarre.Ngày2tháng2năm1954khilênthămĐiệnBiênPhủtướngODanieltỏraítbốcđồnghơntrước.Ôngđithămtấtcảcáccứđiểm,chuivàotronghầmpháođểkiểmtravũkhí,trèolêncácđiểmcao,đivàocáchầmtrúẩn.Trướckhirađi,ôngđãvỗvàovaiCastrieshaicáithậtmạnhđểtỏsựtínnhiệm.Năm ngày sau, Thứ trưởng chiến tranhDeChevigné lên thămĐiệnBiênPhủ.ĐãtốtnghiệptrườngCaođăngquânsựSaintCyr,ngàicókinhnghiệmvềnhữngchuyếnđithanhtrachínhthứcvàkhôngtinvàonhữngấntượngbềngoài.NgàichỉđicómộtmìnhvàđếnĐiệnBiênPhủvàobuổisángthứbacốtđểcùngtrảiquamộtngàynghỉcuốituầnvớiCastries.Ngàyhômđó,haitiểuđoàndùdoLanglaischỉhuymởmộtcuộctiếnquânthămdòđếntậncáccaođiểm781và754ởphíaĐông.Mụcđíchcuộchànhquânnàylànhằmpháhủykhẩupháo75củaNhậtBản,từngày31tháng1cứvàolúc17giờnhữngngàylẻlàbắnvàiquảđạnvàotrungtâmcứđiểm

củaPháp.TrungtáPirothchỉhuycụmpháobinhĐiệnBiênPhủđãchờchokhẩu pháoViệtMinh bắn hết ba quả đạn để tính toán kỹ lưỡng vị trí đặtpháo,rồimớichocáckhẩu105củaPháptướiđạnàoạtlênchỗnghicópháoViệtMinh.Hômsaulàngàychẵn,khôngnghethấymộttiếngpháonào.CácpháothủcủaPirothsướngphổngmũi,hyvọngđãtiêudiệtđượcpháođịch.Nhưngđến17giờngày3tháng2,tứcngàylẻ,khẩupháodoNhậtBảnchếtạolạibắn,vàngày5tháng2lạitiếptụcbắn.Ngaytớihômđó,trungtáLanglaisđếntậnvịtrícụmpháobinhđểquátmắngcácpháothủ.TrungúyConstantin phụ trách cụm pháo 15 là người hứng chịu sự nóng giận củatrungtáLanglaischỉhuylựclượngphảnkích.Trướckhiquayvềsởchỉhuy,Langlaiscònđemộtcâu:-TựtôisẽđíchthânđitiêudiệtkhẩupháoNhật.Tờmờsánghômsaulínhdùđã tớichânđiểmcao781.Sườnnúigầnnhưdựngđứng.QuânViệtđóngởtrênđỉnh,nấptrongnhữnghầmhốngụytrangrấtkỹ,cóthểtránhđượcbomvàpháo105.Lính tiểuđoàndù lêdươngvà tiểuđoàndù số8bámvàováchđácố tìmcáchleolênđãbịbộđộiViệtMinhnémlựuđạnxuống.VốnlàngườidânxứBretagnenênLanglaisrấtkiêncườngnhưngsaubamươisáugiờtiếncôngđẫmmáumàkhôngđạtkếtquảđànhphảiralệnhrútvề.NgàiChevignéđãngồi trên thápxe tăngHervouet theodõimộtphần trậnchiếnđấu.Ngàiđãnhìnthấykhárõcómộtýniệmvềnhữngkhókhăntrongcuộcchiếntranhvùngrừngnúi.Đêmhômđó,QuốcvụkhanhChevignénghỉ lại tronghầmđại táCastries.Haingườicóquanhệhọhàngvớinhauvàđãnóichuyệnvớinhaurấtthoảimái.Sáng chủ nhật, ngài Chevigné rời Điện Biên Phủ trước 5 giờ chiều nênkhôngđượcngheViệtMinhlạibắntừkhẩupháo75tịchthuđượccủaNhậtBản,baphátđạnvàocứđiểmEliane.Hômđólàngày7tháng2,mộtngàylễ.Ngày 19 tháng 2, Bộ trưởng Quốc phòng Pleven cùng đi với tướng Ely,

Tổng thanh tra quân đội kiêm cố vấn quốc phòng, lên kiểm tra tình hìnhĐiệnBiênPhủ.Cảhaivịnhậnxét,tậpđoàncứđiểmtổchứcphòngngựrấttốt.MọingườiởĐiệnBiênPhủvàởcảHàNộiđềumongViệtMinh tiếnđánh.KhivàoSàiGòn,tướngElyhỏitướngNavarre:-ÔngcócùngđồngýthửsứcởĐiệnBiênPhủkhông?Tổngtưlệnhđáp:-Thànhthậtmànói,tôikhôngthíchđiđếnchỗđó.TôichỉmongViệtMinhnghĩ việc đánh chiếmĐiệnBiên Phủ sẽ phải trả giá đắt và sẽ không tiếnđánhnhưđãtừnglàmhồitháng1.Bâygiờ,mọi người đều biết, niềmhy vọng của tướngNavarre chỉ là hãohuyền.Từvàingàytrướckhitiếncông,tướngGiápnghĩcáigiáphảitrảchoĐiệnBiênPhủbấtluậnthếnàocũnglàgiárẻ.Từ những ngày đầu tháng 3, Castries báo cáo về Tổng hành dinh làViệtMinhđangxiếtchặtvòngvâychungquanhĐiệnBiênPhủ.Ngày1tháng3,ngaykhivừamớirakhỏi lòngchảođội tuầntrađãchạmđịchởphíaTây.Trongkhiđótámngàytrước,línhdùđixatớimườikilômétcũngkhônggặpđịch.Ngày3 tháng3 trungúyFox thuộc tiểuđoàn5, trungđoànbộbinhAngiêrisố7vừađicáchcứđiểmGabrille400métvềphíaĐôngBắcđãrơivàomộtổphụckích.Ngayhômsau,đạiúyGendrevớihaiđạiđộitrongcùngmộttiểuđoànvớiFoxđãđụngđộvớiđịchtạichâncaođiểm633,cáchcứđiểmGabriellemộtkilômétvềphíaBắc.Ngày10,nhữngđộituầntrabanngàygặpđịchcáchvịtríđóngquân200mét.Ngày12thiếutáMecquenemgửiđiệnbáocáopháthiệnthấymộthệthốngchiếnhàođịchởphíaĐông,phíaBắc,phíaTâyNamsởchỉhuycủaông.Trongđêm10rạngngày11tháng3,nhữngkhẩupháo105củaViệtMinhđãđượcbố trí tronghầmđắpđất.Sánghômsau,ViệtMinhbànvàiquảđạnpháovàođườngsânbayđểchỉnhsúng,pháhuymộtmáybayvậntảiđangbốcdỡhàng.Sáng12tháng3,tướngCognytừHàNộigọiđiệnchoCastries

theohệ thốngZ.13màkẻđịchkhông thểnghe lénđược, chobiết: “17giờngàymai,ngày13tháng3”.ĐêmBéatriceTrungúyDeVeyes,sĩquantácchiếnphânkhuTrungtâmĐiệnBiênPhủbắtđầulàmviệctừsáugiờsáng.Trênbànđặttronghầmchỉhuyđãsắpxếpcácbáocáonhậnđượcquamáyvôtuyếnđiệnbanđêm.Trungúynhìnthờiđiểmbáocáo:Thứbayngày13tháng3.Anhthầmnghĩ:“Tốimaisẽlàmlễcầuchúa trêncứđiểmBéatrice”.Thật làmộtýnghĩvớvẩn.Từhômqua,chínhanhlàngườiđãbiếtrằngcứđiểmcủatiểuđoàn1thuộcbánlũđoànlêdươngsố13sẽbịtiếncôngvàobuổitối13tháng3quabứcđiệnmậttướngCognygửitới.ĐạitáCasriesđãbáochoanhbiếttrongbuổihộiý.DeVeves tìmđọccácbáocáocủacứđiểmBéatrice:“Trongđêm12rạngngày13tháng3, tấtcảcảnhgiớibáođộngđềubị tiếncông,buộcphảirútlui.Tốbáođộngcủađạiđội2bịmấttích.Sốquântrongtổlàbangười.Địchtiếptụcđàolấn,nhấtlàởmặtbắclàphíachiếnhàođịchchỉcáchchưađầymămmươimét.ViệtMinhcó thểđãhoàn thành trậnđịabaovây toànbộtrungtâmđểkhángcủachúngtôi.KýPégot”Quagiọngđiệutrongbảnbáocáo,trungúyDeVeyescóthểđoánđượctâmtrạngkỳlạcủathiếutáPégotphụtráchcứđiểmBéatrice.KhôngphảichỉriêngDeVeyescósựphánđoánnày.TấtcảmọingườitronglữđoànđềubiếtPégotđangchờcơhộiđểtựgiếtmình.Độilêdươngcóvẻngượngngùngtrướctháiđộnàyvìnóvừabithảmvừakỳcục.Khôngainóira,nhưngtấtcảnhữngngườilínhlêdươngđềubiếttạisaoPégotmuốnchết.MọingườithườnggọithiếutáPégotlà“ĐứcCha”mộtcáchtrìumến.TrướckhilênĐiệnBiênPhủ,Pégotlàthiếutá,phólữđoàntrưởng,phụtráchcôngtác hành chính của bán lữ đoàn lê dương số 13 đóng quân ở trạiArnaultVillelàcăncứhậucầncủalữđoàn,cáchSàiGònbamươikilômét.ỞđâyPégotthừahưởngmộtcuộcsốngthanhbình,quanliêu,saukhiđãtrảiquanhiều cuộc hành trình phiêu lưumạo hiểm.Vì đây là năm cuối cùng củanhiệmkỳphụcvụtạiĐôngDươngnêndĩnhiênPégotnghĩđếnchuyệnđưa

vợsangchơi.BàvợPégotkhôngđimáybaymàchọntàuthủyđểhưởngcuộchànhtrình.TạiSàiGòn,Pégotnhậnđược thưcủavợđóngdấubưuđiệnSuezcủaAiCập.BàvợchobiếtđãlênbờthămcácKimtựthápvàđãbịmấtchiếcvíxáchtay.Vàingàysau,thiếutáPégotlạinhậnđượcmộtcôngđiệnmật,ngoàibìghichữ“Tindânsự”.Ôngnghĩthầm:“Chắcchắnđâylạilàgiấybáotửcủaaiđóthôi”.LàsĩquanphụtráchcôngviệchànhchínhcủalữđoànthiếutáPégotvẫnthườngnhậnđượcnhữnggiấybáonhưthếnày.Ôngnhănmặt,bócphongbì.Bứcđiệnghi:“ĐềnghịbáothiếutáPégot,vợôngđãbịmấttíchngoàibiển”.Suốtmộtthờigianđầu,khôngaibiếtchuyệnnày.“ĐứcCha”Pégotkhônghềthayđổichútnàotrongcungcáchlàmviệchằngngày.Chotớilúcđó,ôngvẫnchưahiểurõ“mấttíchngoàibiển”làthếnào.ÔngchờđếnngàytàucậpbếncảngSàiGònđểhỏirõchuyện.Chínhuỷtàudẫnôngđếnkhoangtàumàvợôngđãởđó.Nhữngngườiphụcvụđãdọndẹp kỹ các đồ vật cá nhân của bà, lập biên bản cất giữ trong hòm. Pégotkhôngpháthiệnđượcđiềugì.Chínhuỷcũngkhôngnóigìhơnđược:vợôngđã bị mất tích trongmột đêm khi con tàu đang đi ngangẤnĐộDương,khôngđểlạimộtdấuvếtnào,dùrấtnhỏ.ThiếutáPégotchochuyểncáchànhlýcủavợxuốngtàurồiđưavềdoanhtrạiArnault-VilletạiSàiGònlànơiônglàmviệc.Từngàyhômđó,Pégottrởnênthờơvớicôngviệckhôngphảilàchiếnđấu.Khiđượcbiếtđangthiếungườichỉhuytiểuđoàn1trênđồiBéatriceởĐiệnBiênPhủ,Pégotđềnghịđượccửlàmtiểuđoàntrưởngvàđượcchấpnhận.ĐốivớitrunguýDeVeyes,ngày3tháng3quađirấtnhanh.Buổisángtiểuđoàndùlêdươngcópháovàchiếnxayểmtrợđánhnốngraphíangoài.Suốtngàyhômđó,họcốlấpnhữngđoạnchiếnhàomàViệtMinhđãđàolấnsátvịtríđóngquân.

Đầu buổi chiều thiếu tá Pégot cùng với trung tá Gaucher lên cứ điểmBéatrice.HầunhưngàynàoGauchercũngphảidùngxeJeepđikiểmtravịtríđóngquân.Línhlêdươngrấtthíchđượcnhìnthấyvócdángnặngnềcủaôngbướcnhườngbướcchânchậmchắcnịchlêncácđiểmcaovànghegiọngnóikhànkhàncủaôngtròchuyệnvớibinhlính.PégotnóivớiGaucher:-Anhemcóvẻmệtmỏi,khôngchỉmệtmỏimàcòncăngthẳngthầnkinhvìchờđợi.Gauchercàunhàu:-Đâychưaphảilúclêngân.Hãychờđếntối.Nhấtđịnhnhưvậyđó.-Tôibiết?Cảhaingườicùngtiếnhànhnhữngbiệnphápcuốicùngđểchốngchọivớitrậnđánhđãbiếttrước.Mộtgiờtrướckhitrờitối,máybayàoạtkéolênnémbom.Nếuđúnglà5giờchiềuViệtMinhsẽtiếncôngthìvàogiờphútnày,bộđộiViệtMinhđãchiếmlĩnhxongcácvịtríxuấtpháttiếncông.Suốtnửagiờ,máybayB.26củakhôngquântrútbomxuốngcácmỏmđồibaoquanhtậpđoàncứđiểmmáybayHellcattcủahảiquânbổnhàogiữanhữngcụmkhóitừlướilửacaoxạphòngkhôngcủađịch,nãđạnxuốngcáckhesuốivànhữnglùmcâytrênđườngmòndẫntớicứđiểmHimLamdolínhlêdươngđónggiữ.Chotớikhithảhếtbom,bắnhếtđạncácmáybaymới lần lượtbiếndầntrênvòmtrờibay về hướng châu thổ.Thung lũng lòng chảo ngay lập tức lại chìmđắmtrongsựimlặng.Đúng17giờ, pháobinhđịchbất đầubắnnhững loạt đạn chế ápđầu tiên.Từngloạtđạnpháo105mmrơitớitấpxuốngkhuTrungtâm,khuđặtsởchỉhuy,bãiđểpháo.Tạisânbay,haichiếcmáybayđỗtrênđườngbăngbịbốccháylửalanrộngtớicảkhodựtrữxăngvàhầmchúabomnapalm.TrênđồiHimLam,nơiđặtcứđiểmBéatricekhôngcònlànhữngtiếngpháolẻtẻnhưmấyhômtrướcnữa,màlàcảmộttrậnbắntiêudiệtbằngđạnpháotậptrungtạimặttrướccứđiểm.Línhlêdươngngồirụtcổtrongchiếnhàonghetiếng

gầmthétcủapháovàcối.Theothóiquen,mọingườikhônghềbộclộcảmxúc củamìnhmà cứ thản nhiênmặc cho số phận. Thỉnh thoảng, thiếu táPégotchỉhuycứđiểmlạigọiđiệnliênlạcvớicácđạiđội.Đườngdâyđiệnthoạiđãbịđạnpháocắtđứtchỉcònmáybộđàmvôtuyến.HaiđạiđộitrấngiữmặtBắclànhữngđơnvịbịbắnpháthiệthạinhất.Nhiềulôcốtbịsập,giaothônghàobịxớitung.Độtnhiên, tiếngpháongừngbặt.Línhlêdươnglạingẩngđầunhìnlên,lúcđómớithấy,qualớpràokẽmgaibịpháobắntơitảhìnhảnhnhữngngườilínhViệtMinhđangxungphong,ánhlưỡilêlấploángtrênđầusúng.Lúcđólà18giờ15phút.Tạivị trí trungtâm,cácsĩquanthammưuđangquâyquầnchungquanhtrungtáGaucherchợtthấytrungúyVeyeslàsĩquantrựcbantạiphòngtổngđàichạyvàonóito:-Báocáotrungtá.ViệtMinhđãxungphongvàođồnBéatrice,đềnghịpháobắnchặn.GaucherquayđiệnthoạinốichỉhuytrưởngCastries:-Báocáođạitá.Béatricesẽgiữvữngnhưngphảicópháobắnchặnhếtcỡ.-Béatricesẽđượcưutiênvềpháo!Cácpháothủnãpháorấtmãnhliệt.Cứbắnliêntụcbốnhoặcnămviênđạnlạinhảyxuốnghốbảovệ trướckhiViệtMinhbắn trả rồi lạinhảy lênbắntiếp.Nhưngđãcóhaikhẩu105bịpháhủy,cácpháothủđềubịthương,mộtsốbịchết.Từgianhầmtổngđài,ngườilínhngheđiệnbáovớiVeyes:-Thưatrungúy?KhôngthấyBéatricetrảlời.-Kiểmtralạimáyxem!-Báocáo,máyvẫnchạytốt.-Liềnsauđóanhlínhbáovụlại tiếptụcgọitrongmáy:-Alô!Béatrice!Ngherõtrảlời!Độtnhiên,qualoaphóngthanhmộtgiọngnóihổnhểntừxavọnglại:-Béatriceđây!Toànthểbanchỉhuycứđiểmđềubịtửtrận…Mộtquảđạnnổchậmđãlọtvàotrúnghầmchỉhuy…Tấtcả..,chếthết..,chết,hết…- Sở chỉ huy trung tâm đây?Hãy đưamáy chomột sĩ quan!Gọi lại cho

chúngtôi!-Chếthếtrồi…Chúngtôivẫnđangtiếptụcbịbắnnhưgiãgiò…PháobinhcủaPirothpháthuyhoả lựcbắnngănchặnnhưngkhôngcókếtquả.PháoViệtMinhbắncảvàosởchỉhuyởvịtrítrungtâm.TrungúyVeyesliếcnhìnđồnghồ:lúcnàylà8giờkém15phút.Anhghilạirấtchínhxáctrongsổtrựcban:19giờ45phút.ChỉvàigiâysauVeyesđãbịmộtluồnggiómạnhquậtngãxuốngđất.Gianhầmrunglên.Điệntắtngấm.Dưâmcủatiếngnổcònkínđặctrongđầu.Trongbóngtốivàtrongđámbụiđất,Veyeslầnmòtìmchiếcđènpin.Mộtluồngánhsánglóelênsoirõgianhầm.Nhiềuxàgỗtrênnóchầmđãbịrơixuống.Mộtlớpđấtkhôphủlêncáccỗmáythupháthãycònlậplòetínhiệulelóiqua lớpbụiđất.TrungúyVeyeshiểurõngay:mộtquảđạnpháocủaViệtMinhđãrơi trúnggianhầmbêncạnh,nơiđặtvị tríchỉhuycủathammưutrưởng.Anhvộisoiđènnhảysang.Thiếutá thammưutrưởngVadotđangđứng,cóvẻnhưkhôngviệcgì,nóivớitrungúyVeyes:-Trungtábị…Anhhãynhìnxem?Veyeslạibấmđènpin,soisángtoànbộgianhầm.Cáccâygỗtrênnócđềubịsập,rơichấtđống,lộnxộn.Đấtphủđầylênnhữngxácngười.Dướigầmchiếcbànlàmviệcđãbịpháhủy,trungtáGauchernằmthẳngcẳng,haimắtmởto,miệngphủđầyđất,ngựcvẫncònphậpphồngđangcốhítkhôngkhí.Nhưngcảhaicánhtaycủatrungtáđãbịlìakhỏicơthể,bộngựcđẫmmáu.Bêncạnhtrungtálàmộtxácngườiđãbịcụtđầu,nhưngVeyesvẫnnhậnrađược,đólàBailly,bạncùnghọctrườngkỵbinhCoetquidam.GầnbêncạnhlàtrungúyBredevilleđangthởhổnhểntrướckhitắtthở.ThiếutáMartinellicũngbịthương.Bênngoài,pháođịchvẫntiếptục.Đến20giờ30phút,VeyesmớibắtliênlạcđượcvớiBéatrice.TừmộtvịtrícònlạiởphíaTâyBắccứđiểm,điệnđàibáovềchobiết“ViệtMinhởkhắpmọinơi,chúng tôiđangchiếnđấuchungquanhsởchỉhuy.”Đến9giờtốithìcảđạiđộicuốicùngnàycũngkhôngthấytrảlờinữa,cho

tớinửađêm thì toànbộcuộcchiếnđấuđãđượcsắpxếpmường tượng lạinhưsau:cảhaisĩquanPégotvàGaucherđềubịtửtrậntừđầu,cuộcphòngngựthiếungườichỉhuyrơivàohỗnloạn,vôtổchức.Dùsao,cũngkhôngthểtinđượcrằngtoànbộtiểuđoàn1thuộcbánlữđoànlêdươngsố13thiệnchiếnlạibịđèbẹpnhanhchóngchitrongvàigiờmàkhôngcómộtlựclượngcứuviệnnào.Nhữngtintìnhbáochobiết,cóhaitrungđoànthuộcsưđoàn312ViệtMinhđãtiếncôngBéatricevàtiểuđoànlêdươngđãphảichiếnđấuvớitỷsốmộtchọimười.Buổisớmhômsaurấtyêntĩnh,mộtsựyêntĩnhhoàntoànkhácxavớithựctế.Cuộcđấupháođãngừng,khôngainghethấymộttiếngsúngnào.Nhữngchiếcmáybaylượntíttrêncaocũngkhôngbắnphá.PhíaViệtMinhchomộttrungúyPhápbịthươngmàhọbắtđượcquaytrởvềmangtheomột thưđềnghịngừngbắntừ támgiờđếnmườihaigiờđểhaibêncùngthunhặtthươngbinh.Mọingườirakhỏihầmtrúẩn,nhìnvềphíabaquảđồiBéatrice,chỉthấyvàicộtkhóixámbốccao,quyệnvàosươngmùđangbịmặttrờixuatan.Binhlínhlợidụngthờigianngừngbắnđểrasôngtắm.ĐếnbuổitrưatiếngsúnglạitiếptụckhinhữngchiếcDakotathảđơnvịđầutiêncủatiểuđoàndùlínhViệtsố5xuốngbãinhảyởphíaNam.HàNộităngviệnchomộttiểuđoàndù.Sángmai,cóthểsẽphảnkíchchiếmlạiBéatrice.Nhưngđến17giờngàyltháng3,ViệtMinhđãlạinãpháochuẩnbịvàocứđiểmGabrielleđật trênđồiĐộcLậpnhưđãbắnpháBéatriceởHimLamngàyhômtrước.Từvịtríchỉhuyđặttronghầmcómáiđắpđấtdàytớimộtmét trên những thân cây lớn, thiếu táMecquenem to vẻ tin tưởng sẽ chịuđựngđượctrậnbắnphá.ÔnglàmộtsĩquanđãtừngphụcvụtạicơquanliênlạcthườngtrựccủaPháptạithủđôMỹWashington,dướisựchỉhuycủaĐạitướngEly.Ông cũngđã hết nhiệmkỳ phục vụ tạiĐôngDương sắp đượcthăngcấpvànângchứcxứngđángvớikhảnăngvàtrítuệ.Ôngđangchánngáncuộcchiếntranhvàxứsởnày,đangcămghétcáikhíhậunóngẩm,cái

gióbụiởđâu.Chỉcònhaihoặcbangàynữathôiôngsẽđượcrờikhỏiđây,đượctrởvềPhápbằngphươngtiệnnhanhnhất.NgườithaythếônglàthiếutáKahcũngđãbaythẳngtừPháptớiĐiệnBiênPhủ,đãcómặttạiđâyvàđangngồicùngvớiôngtrongcứđiểmnày.Từtámngàyhômnay,thiếutáchỉhuyđãtheodõisáttừnggiờnhữngđộngtácđàohàocủaViệtMinhngàycàngsátgầnnhữngvịtríphòngngựcủaông.Đêmhômtrước,ôngcũngđãtheodõitrậnđánhtạiBéatriceởHimLam.Ôngđãdựđoán,đêmhômsausẽđếnlượtGabriellecủaôngbịtiếncông.GabriellelàmộtcứđiểmcáchtrungtâmbốnkilômétvềphíaBắcnhưnglàmộtvị trí đượcchọn lọcvàmạnh.Cứđiểmđượcxâydựng trênđỉnhmộtđiểmcao trơ trọi, (vìvậygọi làđồiĐộcLập), sườn rấtdốcnhất làởmặtBắc.Câycốitrêncaođiểmđãbịchặthếtđểdùnglàmvậtliệuxâyhầmvàlôcốt,tấtcảđềuvữngchắc.Tiểuđoànphòngngựđượcbốtrítrênđỉnhcao,tấtcảcácsườndốcđềucólướilửaquétsátđất.ThiếutáMecquenemkhôngcólýdogìđểlongại.Từtốihômđó,pháoViệtMinhđãbắnpháliêntụcGabrielletrongsuốtchíngiờ bamươi phút.Đại đội 4 bố trí ởmặtĐôngBắc cứđiểmbị pháobắnnhiều nhất.Đếnmười giờ tối,một quả đạn đã rơi trúng hầm chỉ huy củatrungúyđạiđộitrưởngMoreaulàmtrungúychếtngaytạichỗ.NhữngđơnvịđiđầucủaViệtMinhđãbámchânởmặtBắccứđiểmgiữavịtrícủađạiđội1vàđạiđội4.Đến3giờsángViệtMinhngừngbắnpháo.Mecquenemtranhthủthờigiancủngcốcôngsựvàtiếptếđạnchocácđạiđội.Đến4 giờ các trungđoàn của sư đoàn308bắt đầu xungphongđánhchiếmcứđiểmtừcácmặtphíabắcvàphíađông.Khoảng4giờ30,GabriellegọiđiệnbáocáovớisởchỉhuycủaCastries:-Cuộc tiến côngcủađịch cóvẻnhưđangyếudần.Cácvị trí của tanhìnchungvẫncònnguyênvẹntrừkhoảnggiữađạiđội1vàđạiđội4cómộtđơnvịnhỏcủađịchđangchiếmgiữ.ĐạiúyCarréđãđem theomột trungđộithuộclựclượngdựbịtiếnratăngcườngphòngngựchophíanày.Chỉvàiphútsau,hầmchỉhuycủaGabrielleđượccoilàmộtvịtrívữngchắc

nhấtđánglàmkhuônmẫuchotoàncứđiểmbịpháoViệtMinhbắnsập.Mộtquảđạnpháođãxuyênquanóchầmrơiđúnggiữabanchỉhuyrồiphátnổ.ThiếutáKahbịđứtlìamộtchân.Mecquenemvàcácsĩquankhácmaymắnthoátchết.SaukhiđượcđạiúyGendrechỉhuyđạiđội3báocáo,CastriesralệnhchoLanglaisvàPazzistổchứcphảnkích.LúcnàyLanglaisđangthayGaucherchỉhuykhuTrungtâm.Vốnlàngườiđượcgiaonhiệmvụnắmtoànbộ lực lượng cơ động của tập đoàn cứ điểm, ông đã nghiên cứu trước kếhoạchphảnkích.Tiểuđoàndùlêdươngsố1,tiểuđoàndùthuộcđịasố8vàtrungđộixetăngđãtổchứcdiễntậptừhồiđầutháng3.Côngbinhđãchuẩnbịsẵncácthiếtbịđểxetăngcóthểvượtquagiaothônghàokhixuấtkích.Trung táLanglais nghĩ rằng tiếnhànhphảnkích trongđêmkhôngđạt kếtquả vì vậy đợi đến sángmới bắt đầu. Pazzis là phó củaLanglais cũng làngười tổ chứccácđơnvịxuấtkích.Nhưng thiếu táPazzisđãkhôngchọntiểuđoàndùsố5ngườiViệtlàmlựclượngchủchốt,cóthêmmộtđạiđộidùlêdươnghỗtrợ.ThiếutáGuiraudchỉhuytiểuđoàndùlêdươngđãcóphảnứngkhinhậnlệnhvìkhôngđúngvớikếhoạch,trongđótoànbộtiểuđoàndùlêdươngđãđượcdiễntậpthànhthạo.ÔngđượcPazzisgiảithích:-TôiđãbáocáovàđượcđạitáCastriesđồngýrồi.Cầnphảitiếtkiệmlựclượngdùcủalínhlêdương,nênthaybằngtiểuđoàndùngườiViệt.KhibachiếcxetăngdẫnđầutiếnngangquacứđiểmAnneMariethìđã6giờ sáng. Những đại đội thuộc tiểu đoàn dù số 5 người Việt do thiếu táBottelachỉhuytiếntheovếtxíchcủaxetăng.Gabriellechỉcòncáchhọcómộtngànhaitrămmét.Chợtnhữngquảđạntừhaimươibốnkhẩupháo105củaViệtMinhrơixuốngđầuđoànquânđangkéo đi phản kích. Tiểu đoàn dù số 5 nằm như bị đóng đinh trênmặt đất.ThiếutáBottelabịthươngnhẹởchân,nhảytậptễnhtừchỗnàyđếnchỗnọ,quátmắngầmĩ,lấygậyvụtcảvàongườiđámlínhđangnằmruncầmcập.Martinthúcđạiđộidùlêdươngtừphíasauvọtlên,bámsátnhữngchiếcxe

tăngmởđường.Lúc này,một tiểu đoànViệtMinh đã đóng giữBảnKhePhaivàcaođiểm477nhưđóngnútcổchai.Cácxetăngbắnpháomởđườngtiến.ĐoànquânnhíchdầnlêntớicáchGabriellekhoảngbốntrămmétthìlạibị chặn. Lúc này là đúng 7 giờ 15 phút. Cuộc chiến đấu trên cứ điểmGabriellevẫnđangtiếpdiễn.ViệtMinhđangtiếptụcđánhchiếmcáclôcốtcốthủ.ThêmmộttiểuđoànViệtMinhvừachiếmlĩnhđượcsườnphíađôngcứđiểm.Vài giờ sau,Gabrielle hoàn toàn bịViệtMinh chiếmđóngđoànquânphảnkíchcũngchấmdứtnhiệmvụ,khônggiànhlạiđượccứđiểmvàcũngkhôngyểmtrợđượccholựclượngcònlại.Đến11giờchiếcxetăngcuốicùngtrongđoànquâncứuviệnkhôngthànhmớiquay trởvềđượckhuTrung tâmcùngvớiMartinbốnsĩquanvàmộttrămbốnmươilínhcònsốngsótthuộctiểuđoànbộbinhthuộcđịaAngiêri,đúngvào lúcmộtbầukhôngkhí tang tócnặng trĩu trongsởchỉhuy trungtâm.Trung táPiroth, chỉhuycụmpháobinhvừamới tự sátbằng lựuđạntronghầm.Xác của ôngđượcmangvề đây, đặt bên cạnhnhững chiếc áoquanvừamớinhậpthihài,đólàGauchervàcácphóchỉhuycủaông.Mộtđội lính lêdương lậphàng ràodanhdựvớinétmặtbuồn thảmcủanhữngngườiđứngcanhlễtang.Thiếutá,bácsĩGrauwin,cởitrầntrùngtrục,ngườiướt đẫm mồ hôi tới gặp đại tá chỉ huy trưởng Castries báo cáo: lính bịthươngnằmrảiráctrongcáchầmnhưngkhôngcònmáuđểtruyềnnữa.

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương8

Cầnphảichởgấpnhữngngườibị thươngnặngvềHàNội.NhưngsaukhiViệtMinhchiếmđượcGabrielleđặttrênđồiĐộcLập,sânbayđãnằmngaydướitầmđạnsúngcối.Hơnnữa,thờitiếtxấucũngkhôngchophépmáybayliềulĩnhhạcánh.ThiếutáThimonier,chỉhuytiểuđoànlínhTháisố3tạicụmcứđiểmAnneMarieđặtởBảnKéopháthiệnthấynhữnghoangmangdaođộngtrongđámlínhngườidân tộc.Cómộtngườinàođóđã rảinhững tờ rơikêugọibinhlínhđàongũ.TrongtiểuđoànnàyhầuhếtbinhsĩđềulàngườidântộcTháiởSơnLavàNghĩaLộ.Nhữnglàngbảnquêhươngcủahọ,nơiấpủnhữngtìnhthươngnhữnggươngmặt thânquennhững truyền thốngquýgiá, từhơnmộtnămnaynằmdướisựkiểmsoátcủaViệtMinh.NhữngngườilínhTháinàymuốntrởvề làngbảncủamình.Hơnnữa, có lẽhọcũngđãcảm thấynhững lànsóngtuyệtvọngđangtrànngậpĐiệnBiênPhủtrướcsựtiếncôngcủaViệtMinh.Những đám mây đen nặng nề, hình thành từ những đám cháy do bomnapalm tạo ra hoà nhập với những đámmây tự nhiên, toả khắp vùng trờithunglũng.Buổichiều,mộtcơndôngậpxuống,sấmchớphoàtrongnhữngtiếngnổcủađạnpháoViệtMinhvẫnđangbắnphákhôngngừngĐiệnBiênPhủ.CuộchoảngloạntạicụmcứđiểmAnneMarieởBảnKéođãbùngnổnhưthếnào?Vàolúcnào?Trạngtháitinhthầnbinhlínhrasaotớimứctoànđơnvịđềubỏchạy?Ngồitrongsởchỉhuycủamình,đạitáDeCastriessuynghĩmiênmannhưvậy.

Đâykhôngphải lầnđầu tiênông chứngkiến tình trạngnhưvậy.Tháng5năm1940,khicònlàtrungúy,ôngđãnhìnthấytậnmắtcácsưđoàntrongtrungđoàncủaônghoảngloạnnhưthếnàotrướcsựtiếncôngcủaquânĐức.Lúcnàyôngđangchỉhuymộtđạiđộikỵbinhđượcphâncôngbốtríphíasausưđoàn.ĐạiđộicủaôngđãbịcácxetăngvàxebọcthépcủaĐứcbaovây.Trongnhiềungày,cùngvớicácchiếnbinhtrênmìnhngựaôngđãchiếnđấuchốnglạinhữngcuộctiếncôngvàchốngcảsựtuyệtvọng.Nhưngrồicuốicùngôngđãphảicầumay,vượtqualướibaovâycủađịchtrởvềcácphòngtuyếncủaPháptrướckhikýkếthiệpđịnhngừngbắnítngày.Trướcmắtmọingười,giờđâyôngvẫnphảicốgiữvẻbìnhtĩnh.Nhưngkhingồimộtmình tronghầmchỉhuy,ông lạisuy tưởng tới thamhoạởAnneMarie.NếuViệtMinh tiếp tụcđà thắng lợi, từ phía bắcđánhxuốngAnneMarietrongđêmnaythìcụmcứđiểmnàysẽtanbiến.DeCastriesvốnkhôngtincậytiểuđoànlínhTháinày(ôngđãtừngnóinhưvậyvớiCogny).ChínhvìlẽđóôngđãbốtrítiểuđoànnàyởcứđiểmAnneMarietạiBảnKéonằmởphíasauBéatrice(HimLam)vàGabrielle(đồiĐộcLập)nhưngbâygiờcảhaicụmcứđiểmBéatricevàGabrielleđềuđãbịmất,AnneMarieđangởtuyếnsauvụttrởthànhtiềntuyến.Ở mặt phía Đông, lính Angiêri và Ma-rốc đang trên các cụm cứ điểmDominiquevàEliane, liệu cóđẩy lùi được cuộc tiến công củaViệtMinh,trongkhibộđộiViệtMinhchỉtrongvàitiếngđồnghồđãhoàntoàntiêudiệtđượcBéatricecólínhlêdươngđónggiữ?Hiệnnay,chỉcònlạihaitiểuđoànbộbinhlêdươngvàhaitiểuđoàndùlêdươngđangđóngởphầnsautrungtâm.Liệulựclượngnàycóthểcốthủliềuchếttrongvinhdự,haylàcốchọcthủngvòngvâyrútchạy,bỏ lạinhữngbinhsĩbị thươngvàhàngngàn tấnđạndược?TậpđoàncứđiểmĐiệnBiênPhủcóvẻđangsốngtrongnhữnggiờphútcuốicùng.DeCastriesgửiđiệnbáocáovớitướngCogny:“Cóthể,chúngtôisẽbịđánhtantrongcuộctiếncôngsắptới”.

Cognycũngnghĩnhưvậy.Sánghômquaôngđãrấtngạcnhiên,cũngnhưtấtcảmọingườichungquanh,khiđượctinBéatricechỉchốngcựđượccóvàigiờ.ÔngcònngạcnhiênhơnnữakhithấypháobinhcủaPirothkhôngbắntrả cóhiệuquảdùcónhữngkhẩupháocỡ155mm.Tìnhhìnhđangnguykịch và tướng Cogny dự tính sẽ phải nói những lời dè dặt, không huênhhoangnhưtrước,đểdựphòngchonhữngngàysau.Trướcmặtnhómsĩquantụtậptrongtiềnsảnh,tướngCognytuyênbố:-Từnhiều tháng trước, tôi đãnhắc lại với tướngNavarre rằngĐiệnBiênPhủlàcáibẫychuột.Sauđó,ôngtiếphainhàbáoLucienBodardvàMaxClostrongphònglàmviệcrấtlâu.Chiềungày15tháng3,khiđigặpTổngtưlệnhNavarre,tướngCognymangtheotrongtúibứcđiệncủaDeCastriesvànói:-Castrieskhôngphảilànguờibiquan.VìvậyphảitínhtrướcsựquỵđổcủaĐiệnBiênPhủnếuViệtMinhvẫngiữcườngđộtiếncôngvàtiếptụcđánhtrongđêmnay.Navarrehỏilại:-Thếlựclượngtăngviệnđểđâu?Cognytrảlời:-Hômnay,chúngtôikhôngthểtăngviệnchoĐiệnBiênPhủmộtngườinàovìtấtcảmáybayđềuphảihuyđộngđểthảdùđạndượcđãtiêuphírấtnhiềutrongnhữngtrậnvừaqua.Nhưng,tiểuđoàndùthuộcđịasố6đãsẵnsàng,cóthểnhảyngayxuốngĐiệnBiênPhủsángmai,nếu…Cognykhôngnóihếtcâu.TrướckhivàoSàiGòn, tướngNavarre tự tayviếtbứcđiệngửichínhphủ:“TạiĐiệnBiênPhủ,tìnhhìnhđãtrởnênrấtnguykịch.VòngvâycủaViệtMinh đang xiết chặt chung quanh khu vực có các trung tâm đề khángClaudine, Eliane, Dominique, Huguette và Anne Marie. Tôi có cảm giácViệtMinhsẽmởcuộctổngtiếncôngngaytrongđêmnay”.Cũng tronggiờphútnàycác tiểuđoànViệtMinh, chưaxuất trậnvàđang

hănghái,bắtđầutừnhữngđỉnhnúitiếnxuốngthunglũnglòngchảo.MộttrungđoànđưacácđạiđộiđiđầutiếnsátdãyđồihìnhtrănglưỡiliềmlànơiđặtcụmcứđiểmAnneMariecólínhTháiđónggiữ.LínhtrinhsátcủacứđiểmDominique2pháthiệnsựvậnchuyểnvàtậptrungcủaViệtMinhtrongnhữngthunglũngcónhiềubụirậmởmặtĐôngNam.5giờchiều,pháobắnthẳng,pháokhônggiậtvàsúngcốicủaViệtMinhbắtđầuchuẩnbịtrướckhibộbinhxungphongvàocứđiểmDominique2,línhAngiêriđónggiữquảđồinàynghĩrằngcuộcchốngcựcủahọcũngsẽvôíchnhưnhữngngườianhemcủahọđãbịtiêudiệttạiGabrielle.Tất cả binh lính Điện Biên Phủ đều chuẩn bị chiến đấu, lính dù, lính lêdương,línhAngiêri,línhMa-rốcđãsẵnsàngtạicácvịtríphòngngự.Nhữngtổtuầntiễuvàbáođộngđượclệnhđirangoàicứđiểmđểpháthiệnđịch.Chotớikhitrờitốihẳn,mọingườivẫnkhôngbiếttướngGiápđãchongừng việc tiến công liên tục. Có thể lúc này, ông Giáp đang thực hiệnphươngchâm“đánhchắc,tiếnchắc”.SựtinhkhôncủangườichỉhuyQuânđộinhândânViệtnamquarấtđángkhâmphụcvàcangợi.Sáng16 tháng3, thihàicácvị trungtáchết trậnđãđượcchôncất tạimộtgócnàođómàsaunàykhôngaicònnhớnữa.Cácđộituầntiễuvàbáođộngkhônggặpđịchđãquaytrởlạicăncứ.Trêntrờicao,nhữngchiếcmáybayđầutiênđangthảdùtăngviện.Khoảng11giờđơnvịdùđầutiênđặtchântớibãiSimoneởphíaNamtrung tâmvàphíaBắccứđiểmIsabelle (HồngCúm).MọingườibiếtrằngBigeardđãtới.Nhữngđạiđộithuộctiểuđoàndùthuộcđịasố6doBigeardchỉhuyđãtiếpđất,đangđibộtiếnvềphíasaunúicóđặtcứđiểmEliane1vàbắtđầuđàocôngsự,xâydựngmộtcứđiểmmới,đặttênlàEliane4.Cácpháothủcũngđượcbổsungquânsố.ĐólànhữnglínhpháobinhthuộctrungđoànpháobinhnhẹđổbộđườngkhôngđưatừTâyNguyêntới.Mớicáchđâybốnmươitámgiờ,trungđoànpháobinhnhảydùsố35nàyđangcònthamdựchiếndịchAtlante.BácsĩGrauwincũngkhôngbiquanlắmnhưsốbinhsĩbịthương.Ôngvừa

nhậnđượcmộttrạmphẫuthuậtdãchiếnvớiđầyđủcácthiếtbịdĩnhiênchỉthiếucácnữytá.Ngoàira,mộtsốmáybaylênthẳngtừMườngSàitớiđãhạxuốngmộtmẩu đất vuông ngay bên cạnh bệnh viện,mang đi sáu thươngbinh trong tổng sốmột trăm nămmươi người bị thương. Chả bõ bèn gì,nhưngdùsaocũngđểlạichúthyvọngchongườicònlại.Bầu trờicũngđãquangđãng.Sứcnóngcủamặt trờicộngvớigióđãquétsạchnhữngđámmâyđentừnhữngđámcháyvìnémbomnapalm.Ngày 16 tháng 3, không thấyViệtMinh tiếp tục tiến công, tinh thầnmọingườitạiĐiệnBiênPhủmớiđầuphứctạp,dễtanvỡnhưphalênayđãcôđộng và cứng rắn không còn nghe thấy những tiếng kêu “ViệtMinh đếnđấy”nhưthờikỳtrướcởBéatrice.Tốinay,mặcdùpháođịchvẫncònbắntiêuhao,nhữngngườilínhgặpnhautrongcácchiếnhào,tuydángđichậmchạp,cặpmắtchúýquansát,nhưngnhữngthớthịtdướicằmđãrắnchắc.Đêmnayvàcảngàymai,cóthểnhữnglínhTháithuộctiểuđoàn3đóngởAnne Marie sẽ bỏ chạy hết… “Mặc xác chúng! Cứ để cho chúng đi!”.NhữngngườilínhPhápởĐiệnBiênPhủđãnghĩnhưvậy.Dùsao,ĐiệnBiênPhủcũngkhôngcòn làmột trung tâmđểđánh rộng rakhắpvùngnhưtướngCognytưởng tượng;cũngkhôngcòn làcăncứ lục-khôngquânbảovệchokinhđôLàoLuangPrabangnhưtướngNavarrenghĩ.CáithànhtrìpháođàibịvâyhãmcũngkhôngcònlàmàucờcủathếgiớitựdonhưNgoạitrưởngMỹFosterDullescốlàmmọingườitintưởng.CuộcchiếntạiĐiệnBiênPhủđãtrởthànhmộtlờigiảithíchkínđáogiữahaiphíaViệtvàPháp.VớingườilínhViệtMinhđólànhữngngườikhôngchịukhuấtphục.ĐốivớiphíaPháp,đólànhữngngườilínhthuộcmọichủngtộc,những lính lê dương đủmọi quốc tịch những lính dù củamọi tỉnh thànhnướcPháp,sátcánhchungquanhmộtđịađiểmmàđôilúchọđãquênvàchỉcònlàsựtiêubiểuchokỷniệmcủabổnphậnđènặnglênhọ…ĐiệnBiênPhủđãtrởthànhmộttháchthức.NhữngconchuộtởNậmRốmJeanPéraud,phóngviêncủaSởthôngtinbáochíquânđộivẫncókhuynh

hướngcoicuộcchiếntranhvừamớixảyranhưlàmộtcuộcphiêulưumới,đầyhìnhanhngạcnhiên,kỳlạ,lôicuốn,đẹpđẽhoặcbẩnthỉu.TừngàynhảydùxuốngMườngSàiđếnnay,anhvẫntựcoinhưcóquyềnmặcbộđồnhảydùloanglổmàungụytrangvàchiếcmũbê-rêđỏcủalínhdù.Nhưnghiệnnay,anhlạicấtchiếcmũnồiđỏtrongtúiđểđộichiếcmũsắtnặngnềnhưtấtcảmọingười.Trênvaianhcóđínhmộtmẩudạmàuxanhlácâychứngnhậnanhgiữvai tròmộtquansátviên.Nhưnganhvẫnsẵnsàngthamdựtấtcảnhữngphachiếnđấucủatấnbikịchđangdiễnra.Ngày13 tháng3khiViệtMinh tiếnđánhĐiệnBiênPhủ thìPéraudđã từMường Sài về Hà Nội và đang buồn chán. Nhà quay phim PierreSchoendoerffer,đượccoilàđầubênkiacủadâyăng-tenra-đalạiởSàiGòn,chờngàyxuốngtàuvềPháp.Họđãchàotừbiệtnhautrongmộtbuổiuốngrượusay.Péraudđangtựhỏicónêncùngtrởvềhaykhông.Chỉhai thángnữasẽlàmùamưavàcũngsẽchẳngcógìđặcbiệtchotớithángmườimớibắtđầumùakhôvàcũnglàmùacủacácchiếndịchlớn.Cuộc tiến công củaViệtMinhđếnvớiPéraudmột cáchbất ngờ.Điềuđócũng chứngminh ban thammưu quân đội Pháp có khả năng giữ bímật.Péraudđãhụtchuyếntàuthứnhất,khôngkịpđitheotiểuđoàndùsố5línhViệtnhảydùxuốngĐiệnBiênPhủ.Nhưngsauđó,anhđãkhéoléoghitênđượcdanhsáchđitheotiểuđoàndùthuộcđịasố6doBigeardchỉhuy,cũnglàmộttiểuđoàndùrấtthíchđượcchụpảnh.Ngày16tháng3Péraudtiếpđấtlòngchảocùngvớiđơnvịđầu tiêncủaBigeard,vàđã lập tứcđứng thẳngdậy,bấmmáyLeicachụpmộtloạtảnhcácbinhlínhđangnhảydù,tiếpđócùnghànhquânvớihọtớivịtrí.Cácnhàbếpđềutrốngrỗnghoặcbiếnthànhbuồngchothươngbinh.Péraudkhông tìm được nước uống. Suốt buổi chiều anh lê đôi ủng nhảy dù langthangtừkhắpcácsởchỉhuynàyđếncáccứđiểmkhác.Tạiban thammưucủaDeCastries có rấtđôngngười.Đó lànhữngngườikhôngcóviệcgìđể làm,hoặckhôngbiết làmgìởĐiệnBiênPhủ,nhữngkháchđếnthămvànhữngnhàdulịchbấthạnhbịkẹtlạingày13tháng3vì

sânbaybịbắnhỏng,nhữngngườimuốnnghỉlạimộtđêmởĐiệnBiênPhủrồikhôngcòncáchnàođểbaytrởvề,nhữngngườibạnthân,nhữngngườiđinghỉcuốituần,tấtcảcùngchenchúcnhautronghầmtrúẩnvàtrongnhữngchiếnhàophụ,đếntìmgặpđạitáchỉhuyđểxinmộtchỗtrongmáybaylênthẳngditảnthươngbinh.Vànếuhômđókhôngcómáybaylênthẳng,hẳnlànhiềungườiđãkhôngngầnngạichêtráchCastrieslàkhônglịchsự,khôngchuđáo,khônglàmđủmọiviệccầnthiếtđểđưakháchthamquanĐiệnBiênPhủtrởvềnhà.Trong số người này Péraud nhận ra đặc phái viên tờ Caravele, tuần báothôngtincủalựclượngviễnchinhPhápởViễnĐông,mộttrungúyngạchdựbịđeophùhiệulínhlêdương.Trongđêm13rạngngày14hầmtrúẩncủaanhtabịpháoViệtMinhbắnsậpmộtnửa,anhtabịmộtxàgỗtrênnóchầmrơivàochân,mặtmũicũngbịxâysát.Mộtytáđãbôithuốcđỏmercurochromelênrồiquấnbăng.Bâygiờmáuđỏchảy ròng ròng thấmqua lớpvảibăngmàu trắng.Péraud lập tức chụpluônmộttấmảnhmàu,chúthíchlà“mộttrungúylêdươngbịthương”.SauđótấmảnhđượcvinhdựđăngtrêntrangbìatờMatch.TạisởchỉhuycủaLanglais,ôngđãchođuổihếtmọingườirangoài.VịchỉhuylựclượngdùtạiĐiệnBiênPhủquátmắngtất,cảmọingườikhôngtrừai.Ôngnghĩ“Làmnhưvậyđểhọnângcaotinhthần”.Đâykhôngphảilàlúcnóichuyệntàolaovớicánhquânlínhdùtrêncáccứđiểm.Bởivì,cómộtlần,chưakịpbắtchuyện,Péraudđãbịlínhdùsaiphái:“Này,Radar,gỡtấmvánnàyrahộmình”hoặc“Này,giúpmìnhmộttay”.Nhữnglínhdùnàyđãbỏvũkhíđểcầmcuốcxèngđàohàogiaothông,củngcốcácnóchầmquáyếu,xâydựngvộivã lô-cốtcổ thủ.Péraudrấtsợ làmcôngviệcxúcđấtđàođấtnày.Anhchỉ“gỡhộtấmván”nhưcóngườivừanhờgiúp.Péraudbuồnchántrướcbầukhôngkhísôisụclàmộtngườithíchhoạtđộngđộclậpnhưngkhôngthíchđơnđộc,vậymàhiệnnayPéraudlạithiếungườibạnđồngnghiệplàSchoendoerffer.

Anh buồn chán như con ngựa già vắng bạn kéo xe đôi. Liệu PierreSchoendoerfferbiếtlàmgìởSàiGòntronglúcnày?AnhchỉcóthểnghĩđếnchuyệnđinghỉhèởbờbiểnCôtedAzurnướcPhápvìkhôngcóviệcnhưPéraudởđây.Đằngsautrạmquâny,chỉcáchvàibướcchânlàtrạmbưuđiệnquânđội.Từnơinàycóthểgửiđiệnđi toànthếgiới.Nhữngtinđiệngửivềchínhquốcđượcmiễnphí.Chỉcầnchobiếthọtênvàđịachỉngườinhận.CôngthứcAlà:“Vẫnmạnhkhoẻgửi lời thămâuyếm”.Nhữngcôngthứckhácđại loạicũngtươngtự.Péraudchenngangdòngngườiđangchờđếnlượtnhắntintrấnangiađình.Anhnóivớinhânviênquânbưu:Báochí!Rồinóithêm:-Báochíđượcưutiên.TiếpđóPéraudđưaramộtmảnhgiấyviếtvộitrênbàngỗ.Nhânviênquânbưucógươngmặtxanhxámđóngkhungtrongbộrâutámngàychưacạo,đọcnộidung:“GửiPierreSchoendoerffer.SởbáochíHàNội-BảnsaogửiSởbáochíquânsựSàiGòn.“Đếnnhanhđâygặptao.Kỳcụclắm.Péraud”Ngườibưu táđưamắtnhìnPéraud,khônghiểugìcả.Péraudnói:“Đây làmậtmã.Anhđừngbậntâm”.-À!Thếthìđược.Anhphảitrảcướcphísáuđổngbốnhào.Khi rakhỏi trạmquâny,Péraudđã lấy lạiđược tinh thầnphấnkhởi.AnhnghĩthếnàoSchoendoerffercũngtìmdượccáchcómặttạiđây.Một loạtđạn105nổgần trạmquânycắtđứtnhững suynghĩ củaPéraud.GầntốiđạnpháocàngbắndữdộihơnvàophânkhuTrungtâm.Khôngcóánhsángđểlàmviệc.Đâylàkhoảnhkhắcrấtngắncủahoànghônnhiệtđới.Ánh sáng giữa ngày và đêm chuyển nhanh sang màu tối, mượt mà nhưnhữnggầnnhưcóthểsờthấyđược.Trênnềnđenđó,mộtngọnđènđiệnnhỏlóelênánhsángyếuớtcủamộtngôisao.

NhàphóngviênảnhPéraudthườngrấttiếcchưaghiđượctấmhìnhnàocủacảnhđẹpnàytrongphimảnh.Anhđãnghĩđếnchuyệnquayvềhầmtrúẩnnhưngkhôngthấybuồnngủvàcũngkhôngmuốnngồimộtmìnhtrongcáihầmnhỏnhưngôimộnày.Anhbèn đi về khu dân cư của người Thái trắng dọc theo bờ sôngNậmRốm.NhữngbinhlínhthủhạcủaĐèoVănLongtừLaiChâurútvềđâycùngvớigiađình,đãxâydựngđượcmộtkhusinhsốngtạmgọilàlàngbản,nửachìmnửanổi,cóhầmtrúẩn.TrongnhữngngàychờđợiViệtMinhtiếncôngcáibảnngườiTháinàythườnglànơinhữngkháchquenthuộcluitớibanđêm.Khiđiquamộthộpđêm,Péraudnghethấygiọngnói lanhlảnhcủanhữnggáiđiếmngườiViệt.Nhàchứanàyđượcxâydựngtrongmộtkhuhầmrộngđểcóthểhoạtđộngtrongmọitrườnghợp.Nhưngvàihômnay,khunhànàyđãkhépkíncáccửachớp.Cáccôgáiđiếmkhôngcònlòngdạnàotiếpkháchnữa,quaysangchămsóclínhbịthươnghoặclàmnhữngviệclặtvặtởbệnhxá.Nhữngcôngviệcnàykhôngsạchsẽ,khôngđượctrảtiềncao,nhưngrấtlàcóích.Mọingườiđềuphảinghiêmchỉnhtuântheoluậtlệquâny:cholínhbịthươnguốngnước,laumồhôitrênmặthọ,tắmrửachonhữngthânhìnhbẩnthỉu,đổbô,ngồicạnhnhữngngườisắpchết…NhữngcôgáinàyđãthựchiệncácnhiệmvụmộtcáchnhẫnnhụcvàvớimộttìnhthươngxứngđángvớisựquảnlýcủabàchủlàMarieMadeleine.Péraudthởdài,bướcnhanhrakhỏinơinày.Anhnghĩ,đâykhôngphảilàlúcvàochơi.Trờiđêmvẫnnóng.Nhữngloạtđạnpháonổdừdộilúcxẩmtối,nayđãdịudần.NhưngthỉnhthoảngvẫncònhaihoặcbaquảđạnbắnvềphíasởchỉhuyhoặckhupháothủnằmởkháxaphíasauPéraud.AnhđãtớisôngNậmRốmvàđangđitrênconđườnghẻmtrênbờ,dẫnxuốngphíaNam.Trongmộtkhuđấtvenbờsông,BordierlàconrểtướnggiặcĐèoVănLongvàlàđạidiệnchínhtrị-quânsựcủaLongtạiĐiệnBiênPhủđãcholàmmộthầmsâu rộngcó thểcoinhưphòngở tiệnnghi.KhiBordierkhôngvềHà

Nộivớigiađình thì ông ta thường sốngởđâynhưmộtquan cai trị trongcảnhđiềnviêncónhiềuthúvuibímật.Péraudnhìnthấygiannhàhầmnàycóvẻnhưtrốngrỗng.Chiều12tháng3,“ngàiBordier”đãcuốngquítchạyra máy bay chuồn về Hà Nội lấy cớ “đi chữa răng”. Nhất định, Bordierkhôngquayvềđâynữa.NgaytrongđêmđầutiênViệtMinhtiếnđánhĐiệnBiênPhủ,nhữnglínhhầuvàbồibếpcủaBordierđã lợidụngcơhội,chạykhỏi tập đoàn cứ điểm về phíaNam.Khu vực dành choBordier hiện trởthànhhoangvắng.Péraudquyếtđịnhvàothămnơinày.Anhđidọcđườnghàogiaothôngbảovệchocửahầmtránhkhỏinhữngđạnpháobắnthẳngrồimởcửa.Mộtngọnđènđiệnnốivàođầudâytừnóchầmrủxuống toảsánggianhầmdướichiếcchụpđèngiốngnhưchiếcnóncủa“ngườinhàquê”.Cácváchhầmđềucăngvảidù.Sànnhàhầmtrảichiếucói.Một chiếc giường rộng kiểu TrungQuốc, thường gọi là “cái sập” có bốnchânuốncongđỡ lấymặtphản làmbằnggỗgụnhẵnbóng,mầusẫm,banngàydùnglàmbàn,banđêmdùnglàmgiường,kêởsátváchtường.Mộtcôgáimặcyếmtrắng,váyđen,đứngởmộtgócphòngsauchiếcsậphầunhưkhôngđộngđậy.JeanPéraudsữngngườimộtlát.AnhđãtừngbiếtđếnkhuphốngườiTháivớinhữngvẻđángyêuvàcảnhữngbímật,cónhữngcôgáitrướckhixảyracuộctiếncôngvẫnđilạithoảimáigiữanhữnglớpràodâythépgaivànhữngnếpnhà tranh.Nhưngđây lại làmộtngườiđànbàđứng tronghầmtrúẩn,giữa những tấmvải dù căng trên vách tường tạo dángvẻmột gian phòngdànhchonhữngchuyệnyêuđương,thậtlàkhótinnhưkhôngcóthật.Péraud định thần lại ngay và nhận ra đây làmột cô gái đẹp.Cô đứng imlặng,nhìnchằmchằmbằngcặpmắtđen.Péraudhiểungaylàhìnhdánganhrất đáng sợ. Tóc anhmàu hung, nhưng anh cómột bộ râu cứng lâu ngàykhôngcạo.Chiếcmũsắtnặngnềtrênđầu,dâyquaithõngxuốnghaibênmá,khẩusúngngắnColt44đeobênsườn,bộđồnhầunátbámđầyđấtbụi,mồhôinồngnặckhiếnanhgiốnghệtmộttênlínhácônđangđitìmmồi.Dĩnhiên,anhđãtìmthấy.Nhưngkhôngnênlàmchocôtahoảngsợ.Anh

nóibằngtiếngPhápngắngọndễhiểu:-Đừngsợ.Tôirấtlịchsựvớiphụnữ.Cô ta trả lờibằng tiếngPhápvớigiọngnóicủanhữngcôgáiTháicó thóiquenvừaphátâmvừacười:-Chàoông.Ônglàmtôirấtkhiếpsợ.Ngoài cáccôngchúa trongxứnày,Péraud rấthiếmgặpmột côgáingườidântộcnóitiếngPháp.Côgáinàydứtkhoátkhôngphảilàmộtcôngchúa,nhưngcôtacómộtvẻđặcbiệt trongtháiđộvàvẻdịudàngtrongtiếngnói,gâyấntượngđốivớiPéraud.Anhthayđổicáchnóivàcáchtiếpxúc:-Xinlỗicô.Tôicứtưởngđâylàmộtgianhầmkhôngcóngười.Anhbấtgiácbỏmũra.Đâykhôngphảilàmộtcửchỉlễphépmàchỉlàtựđộng.ánhsángchiếuvàogươngmặtPéraudvớicặpmắtxanhlơđầyvẻtòmòvànhânhậu.Côgáikhôngnóigì.Péraudtiếptục:-Nhưngmàcôlàmgìởđâythếnày?-Cólẽôngnênbắtđầucâuchuyệnbằngcáchnóivớitôi,ôngđịnhlàmgìởnhàtôi.VẻdễdãitrongcâutrảlờicủacôgáilàmchoPéraudlúngtúng:-Xinlỗi…Nhưngmàchúngtađangđứngtrongmộtgianhầmtrúẩnchốnglạiđạnpháo,chứkhôngphảimộtphòngtrà.-Đốivớicácông,phòngtràngườiHoalàmộtổgáiđiếm.Cònởđây,ôngcứcoinhưởtronghầmtrúẩn.TôilàvợthứhaicủaôngBordier.Ôngtamuatôitừnămtôimớimườituổi,chotôiđihọctrườngcủacácbà“Xơ”tạiHàNộiđếnkhi tôimười tám tuổi,ôngBordiermớiđưa tôi từHàNộivềđâymười lămngày để cùng hưởng tuần trăngmật.Bà vợ cả của ôngBordierkhôngmuốnnhìnthấytôitạiHàNội.TôitênlàTrinh.Tôilàvợlẽ,khôngphảilàmộtcôgáiđiếm.Lầnnày,nhànhiếpảnhbỗngđỏmặttrong,lúccôgáirũracười.NgaysaukhitrởlạiSởbáochíHàNội,PierreSchoendoerfferđãnhậnđược

điệncủaPéraud.Suốtbangày liền, anh chạyđi cácban, các sởđểxinđượcphépnhảydùxuốngĐiệnBiênPhủ,nhưngkhôngaithấycầnphảităngviệnchotậpđoàncứđiểmmộtphóngviênquayphim.TrongbanthammưucủatướngCogny,ngườitađãdẫnSchoendoerfferđitừbàn giấy này đến bàn giấy khác. Ở đâu anh cũng phát hiện thấy một sựhoảngloạntinhthầnchẳngkémgìởĐiệnBiênPhủ.Trưởngbantácchiếnlàmộtđạiđộitrưởngkỵbinh,ngày14tháng3trongkhigặpSchoendoerffertạiphòngănđãtrềmôinóivớinhàquayphim:-Đitongrồi?Anh ta không nói thêm câu: “May mắn quá, tôi đã đến hạn hồi hương”,nhưngđãxuốngtàuvềPhápngaylậptức,khicóthể.Đếngặpbộtưlệnhcácbinhđoànđổbộđườngkhông,Schoendoerffervẫnkhông được tiếp đón niềm nở hơn.Đại tá Sauvagnac đã thay thiếu tướngGillesđượchai tuần.Ông làmột chuyêngia thực thụvềmônnhảydùđãđượccấpgiấychứngnhậnloạiMột.Chínhtrêndanhnghĩađó,ôngđãkhôngchophépnhữngngườikhông tốtnghiệpđượcnhảydù.Việc tiếnhành tùytiện các qui định đã ghi thành văn bản thường dẫn đến những hậu quả bithảm.ĐạiúyBizardchưacóbằngtốtnghiệpnhảydù.AnhđếntừnướcPháp,tựnguyệnphụcvụthêmnhiệmkỳthứba.Vốnlàmộtsĩquankỵbinh,anhđãdựtrậnchiếnđấuđầutiênởSàiGònrồixinsangphụcvụtạimộttiểuđoàndù.Sáng13tháng3đentối,đểbổsungsốquânbịthươngvong,BottellađãđiệnvềHàNộiđềnghịhuyđộng tấtcảcácsĩquanvàbinh línhởhậuphươngtăngviệnchoĐiệnBiênPhủ.Sauvagnac cấmBizard nhảy, đòi anh phải quamột lớp huấn luyện sơ bộ.Cáchuấn luyệnviênngàynàocũngphảicấp tốcdạynhảydùchoBizard.Đến ngày thứ chín (chỉ cần nhảy bảy lần cũng đủ cấp giấy chứng nhận)Bizardđượcnhảyxuốngtậpđoàncứđiểmvớigiấychứngnhậncấtkỹtrong

túi,chỉkhinàochạmđấtmớiđeotrướcngực.PierreSchoendoerfferđãcógiấychứngnhậnnhưngkhôngaigọiđến tên.SaukhinhậnđượcđiệncủaPéraud,anhbènthayđổikếhoạch.Anhngồilỳtrong sân bay Bạch Mai, chờ đợi một kẽ hở nào đó trong những chiếcDakotathảdùbayđiĐiệnBiênPhủ.Cuốicùng,đếnngày19,anhlọtđượcvàomộtđộinhảydù,giảdanhlàtrợlýcủalinhmụcTissotthườngxuyêncótêntrongdanhsáchbay.Balần,máybaybayđượcnửađườnglạiphảiquayvềvì trục trặc kỹ thuật.Đến lần thứ tư,máybaymới trút tất cả sốngườitrongkhoảng,trongcùngmộtđợt,xuốngđámruộngphíaNamEliane2(đồiA1).PierreSchoendoerfferphảimấthaigiờmớilầnvàođượctớisởchỉhuycủaDeCastriesđểtrìnhdiện.Đạitáchỉhuythânmậttiếpanhvànói:-NếuViệtMinhtiếptụctiếncôngngày16tháng3thìđiđứt.Nhưngbâygiờnếuđịchtiếncôngthìsẽgặpkhókhănhơn.CùngvớiPéraud,Schoendoerfferchui rakhỏihầmtrúẩnvào lúcđịchbắtđầubắnphábuổichiều.Khichỉcòncóhaingườiđứngbênnhau,phóngviênảnhnói:-Saomãilâumớithấycậulên?Nhàquayphimkhôngtrảlời,hỏilại:-Ănởđâyà?-Đitheomình!Haingườiđitheohàogiaothôngđangđàodởdang,gặpnhữngkhoảngtrốnglại co cẳng chạy để tránh đạn pháo địch. Péraud đưa bạn đến nhà “ông”Bordier.CôTrinh,ngườivợlẽbímậtcủaconrểĐèoVănLongđangđợihọ.Côđãnấucủmài,cùngănvớixôinếpthơmvàthịtlợntháinhỏ.Mâmcơmđượcđặttrênsậpgỗvớibachiếcbátsứmàuxanhvànhữngđôiđũangà.Schoendoerfferkhôngcóthờigiờđểngạcnhiênnữa.Anhđanggầnnhưsắpchếtđói.Từhômquaanhchưaăngìcả.Sánghômnay,tạiHàNộianhcũngkhôngthểnhaiđượcmộtchútgìdochứngđauthắtdạdàykỳlạthườnggặpởnhữngngườilínhdùtrướckhinhảy…Péraudnói:

-CôTrinh.Cômuaởđâuđượcnhữngcủmàinày.Ngonlắm!-TôimuaởbảnCòMỵcùngvớithịtlợnvàraumuống.-Côtanóigìthế?-Schoendoerfferhỏi,miệnglúngbúngđầyxôinếp.-Côấyvừamớiđichợ,tạimộtlàngcáchđâyhaihoặclàbakilômétvềphíaNam.-Cậukhôngđiênđấychứ?Tớở trên trời rơixuốngnhưngcũngbiết rằngĐiệnBiênPhủđangbịvâychặt.CậunóinhưngườitađangởHàNội.-Cậuchẳnghiểugìcả.QuânViệt từphíaBắctiếnxuống,đangởgầncácmặtBắc vàĐông cứ điểm.Nhưng trong cánh đồng rộng lớnmênhmôngnày,ViệtMinhchưacómặtthườngxuyênởphíaTâyvàphíaNam.Chỉbanđêm họmới xục xạo vào các làng bản, hoạt động dân vận, tuyên truyềnchínhsáchtrongdânchúng,nhưngvẫnởcáchchúngtamộtquãngxa.TớđãhailầncùngđivớicácđộituẫntiễubanngàyđếntậnbảnPaPe,bảnCòMỵ,bảnOngPetnhưngkhônggặpquânViệt.-Vậylàcóthểthoáttheohướngđó?-Đúng?Nhưngchỉcóthểđiđượctừhaiđếnbangười,cảitrangthànhngườiThái.Cònrúttoànđơnvịthìkhôngđược.ConđườngmònđisangLào,cậucũngbiếtnhưtớđấyphảitrảiquanhiềuđoạnthắtcổchàyvàchỉđikhoảngmườikilôméttrongrừngnúilàchúngtasẽgặpnhữngtiểuđoànquânViệtngaytrênlưng.NhưngngườiTháithìgầnnhưhoàntoànđilạitựdo.CôTrinhnóichenngang:-AnhJeannày!Sángnayđichợemcógặpbộđội.Họđưachoemtờgiấynày.-Đưaxemnào!-Chờtýđã.Emđãdùngtờgiấyđógóithuốclào.À!Đâyrồi.Pérauddùngbàntayvuốtthẳngtờtruyềnđơn.TrongtruyềnđơnvẽhìnhnétbútđơngiảnmộtngườilínhbộđộiViệtMinhkhôngmangvũkhí,chìatayđónmộtngườidânThái.Trêntờgiấythô,chỉcómộtmàuđỏinhìnhcờvàbachữ“độclập”,“hoàbình”,“hạnhphúc”bằngtiếngViệtvàtiếngThái.Mọingườiđãănxong.CôTrinhdọnbànvàđirửabátđĩa.Hainhàbáonằm

trêngiường,gốiđầuvàonhữngchiếcgốilàmbằngdatrâutheokiểuTrungQuốccứngvàmát.PierrerúttrongtúiramộtgóithuốcláMỹ:-Đâylàtấtcảnhữnggìmìnhcóthểmangtheođược.Hànhtrangbịhạnchếtriệtđểtớimứcítnhất.-Cậuđừnglo.Ởđâycóthểkiếmthứgìcũngđược,kểcảthuốclá.-Muaởcăng-tin?-Cậuđiênà?Căng-tinchẳngcòngìđểbánnữa.Muaởchợđen..Đểtrảlờitiếpcâuhỏithầmlặngcủabạn,Péraudgiảithích:-Đúngđấy!Ởchợđen,cáchđâyvài trămmét, trênbờsông.Cậusẽnhìnthấynóvàobanngàytốthơnlàbanđêm,vìtiếnthẳngvàolàngnguyhiểmlắm.TấtcảbọnlínhđàongũngườiAngiêri,Ma-rốc,cócảvàilínhlêdương,línhTháikhôngmuốnchiếnđấuvìsợViệtMinh,đangchuirúctrongnhữnghầmhốdochúngđàohaibênbờsôngNậmRốm.ĐólàkhunhàổchuộtởĐiệnBiênPhủ.-Nhưngchúngsốngnhưthếnào?-Chúngnhặttấtcảnhữngchiếcdùrơilạcxuốnggầnchỗchúng.Đếnđêmchúngcòndámmòvàotậnbãithảdùđểnhặtnhữngkiệnhàngmàquântachưakịpthulượm.Chúnglấytấtcảnhữnggìcóthể,nhưngtrướchếtvẫnlànhữnggóithuốcláMỹmàhằngngàyhộichữthậpđỏvẫngửitớichothươngbinh.Giábánchúngđặtrahiệnnaylàhaimươinhămđồngmộtgói.Kểracũngkhôngđắt.Nếucậukhôngcótiền,cậucóthểbánđồnghồchochúng,chúngmuatuốt!Pierrelẩmbẩmkhẽ,cặpmắtmơmàng:-LạyChúatôi?-Cậucóthểtìmmuamọithứ.Tốihômkia,trênđoạnđườngđếnđâynghỉđêm,mìnhbắtgặptụilínhtừbãithảdùbướcra,mangtheocácthùngđựngmáukhô.Cậubiếtđấy,máulàthứđangcầnrấtnhiềuđểtruyềnchonhữngbinhsĩbị thương.Tôiđãbáochomộtsĩquan tiểuđoàndù thuộcđịasố6biết.ĐólàtrungúyAllairechỉhuycụmsúngcốicủaBigeard,anhcũngbiếtđấy.Anhđãđến tậnnơixemxét cùngvớinăm, sáu tên lính trongđơnvị

cùngđi.Đếnmộtkhunhàổchuột,AllairenhìnthấycótớihơnmườitênlínhAngiêriđàongũ.VừathấyAllairebọnchúngđãnémluônmộtquảlựuđạnvềphía trungúy.Allairenổicáuđãcho línhbắt lại.Trongkhi lục lọicáchầmhố,anhđãpháthiệnthấynhiềuthùngđựngmáukhôđangđượcbọnđàongũdùnglàm…giườngngủ.-Cólẽvìnhữngthứnàykhôngbánđượcvàcũngkhôngănđược.-Phảilàmthếnàođểmuađượcmộtbaothuốclámàkhôngphảinổsúng?- Vềmặt cá nhân người mua người bán với nhau thì bọn khốn kiếp nàykhôngnguyhiểmlắmnếucậuđếngặpchúngvớitưcáchlàmộtkháchhàng.Chúng cũng biết tôn trọngmột trật tự trong tổ chức buôn lậu do nhu cầubuônbánvàmạngsống.Chỉkhinàogặpchúngđilẻhoặcđithànhtừngtốpvàobanđêm,lúcđómớinguyhiểm.-Thật làmột lũchuột.Có thểviếtđượcmộtphóngsựvề lũchuộtởNậmRốmnày.Nhữngngày tronghai tuầncuối tháng3 trôiđi tương tựnhưnhau.Nhữngbản báo cáo gửi vềHàNội đều ghi: “Đêm yên tĩnh. Pháo bắn tiêu hao”.Nhữngbuổisángnhiềusươngmùcóthểcoinhưnhữnggiờngừngbắn.Đócũnglàgiờthayphiênnhữngcảgácđêm.Nhữngpháothửbọcvảivàonòngsúngvànhữnglínhbộbinhrờicứđiểmđirasôngtàm.Mộtđoàntuầntiễucóxetăngdẫnđầutungđầybụi,tiếnvềcụmcứđiểmIsabelle(HồngCúm)ởphíaNamphânkhuTrungtâm.Khimặt trời lên tớiđỉnhđầuđãhúthếtnhữnggiọt sương trắng trêncánhđồngvàtrongthunglũng,cũnglàlúchaibêngiápmặt,sẵnsàngbắngiếtlẫnnhau.Nhữngquảđạn105đầutiên,bắnđểthôngnòngpháobaogiờcũngrơichungquanhăng-tencácsởchỉhuy.Từtronghốngụytrangkỹkhôngsaonhìnthấyđược,mộtkhẩusúngmáyđịchđặt trênmộtđỉnhđồinhảhai,baloạtđạnvàomộtlínhgácđãngtrítrêncụmEliane.Nhữngđộinhặtdùtrênbãithảcũnglàmụctiêunhằmbắncủakhẩupháo75doViệtMinhthuđược,tiếngnổđầunòngbiếtrõngaylàpháoNhậtBản.Mọingườiđãcóthóiquenăncơmtrưatừsớm.Cácbếpăncủađơnvịtiểu

đoànđãngừnghoạtđộng.Từngngườitựnấuănlấy.Thôngthườngvẫnlàgạonấuthànhcơm,trộnlẫnvớithứcăntrongđồhộpkhẩuphầncánhân.Bóng đêm ập xuống sau khi trận bắn phá cuối cùng chấm dứt vài phút.Những trậnbắnpháonày thườngbắt đầu lúcnămgiờ chiều, kéodài suốtmộtgiờ,nhằmvàocácvịtrípháocủaPháp.Trongbảnbáocáohồi17giờ30phútgửivềHàNội,đạiúyDrouin, sĩquanBan3 (tácchiến) thườngviết:“PháobắntậptrungvàophânkhuTrungtâm1”.Cáccứđiểmvànhngoàilậptứcnáumìnhsaunhữnglớpràodâykẽmgaisaukhiđãcửcáctổ“báođộngbanđêm”rangoàisụcsạopháthiệnđịch.Những tổbáođộngnàyđượcgọi lànhữngcái“chuông”.Mỗichuôngbáođộng gồm ít nhất ba người vàmột cái chăn.Khi bóng tối đã vừa đủ chekhuất,họluồnrangoàihàngràorồimòmẫmđitrongđêmtối,cốtranhthủmộtquảđạnpháovừanổhoặcmộttiachớpđểđịnhhướng.Tiếpđó,họchọnmộtbãiđấttrống,mộtbụicây,mộthốđạnpháo,mộtcáirãnh,mộtgócbờlàmvịtríquansátHọngồinépsátvàonhau,cùngkhoácchungmộtchiếcchăn,chỉđểmộtngườiluânphiênnghengóng,pháthiệnnhữngtiếngđộngnguyhiểm,mở tomắt nhìn nhữngbóngđen khả nghi lay động trong ánhsángcủađànđomđóm.Khiđôitaiđãnhứcnhốivìnghenhữngbướcchâncủacáctiểuđoànđịchhànhquân,cặpmắtmỏinhưvìquansátnhữnghìnhbóngvậnchuyển,sắpnhíulại,ngườigácthứnhấtliềnđánhthứcngườithứhaidậyrồingủgụcbênkhẩusúngtrườngvẫncầmchắctrongtay.Cónhiềucáchbáođộng.Thôngthườngnhấtlàdùngdâyđiệnthoạivừađivừarảinốiliềntừvịtríđặt“chuông”đếncăncứởphíasau.Đólàphươngtiệnbảođảmbímậtnhất.Khinàonóithìchùmchănkínđầu,báocáovềsởchỉhuy:-ChuôngđặtởnúiHóipháthiệncótiếngđộngkhảnghitừphíaTâyNamthunglũng.Đềnghịcửtrinhsátđithămdòcáchvịtríbốntrămmét.Đôikhi, từtiếngchuôngbáovềnghethấycảtiếngnổcủacácloạivũkhí.Thôngthườngsựcốnàyxảyrarấtnhanh,chỉcóvàiloạtđạnvàmộthoặchaitiếngnổcủa lựuđạn.Sĩquan trựcchiến liềnbáocáongayvớichỉhuycứ

điểm.Ngườitakhôngbaogiờchoquânđicứumộttổbáođộng.Nếusớmhômsau,tổnàytrởvềcăncứthìcàngtốt.Nếukhôngthìghitrongbáocáo:“chuôngbáođộngtrênnúiHóibịmấttích”.Chuôngđãlàmtrònnhiệmvụ,đãkêukhitiếpxúcvớiđịch.Trongnhữngngàynày,khôngđiềugìcóthểlàmchothếgiớibênngoàiđoánđượcsựvâyépchậmchạptừnggiờđènặnglêntậpđoàncứđiểm.BópnghẹtĐiệnBiênPhủxuấtpháttừnguyêntắc“tiếnchắc,đánhchắc”củatướngGiáp.Mụcđíchcủaônglàdầndầntạoranhữngđiềukiệnthuậnlợichocuộctổngtiếncông.Đểnhằmmụcđíchnàyôngđãápdụnghaihình thức tác chiếnkhácnhauhoặchaichiếnthuật.Thứnhấtlà,làmchokẻđịchsuynhượcbằngcáchcảntrởtiếptếvàcắtđứtmọiđườngra,vào.Thứhailà,xiếtchặtbaovâycáccứđiểmbằngviệccấutrúctrậnđịachiếnhàocổđiểnnhưngpháttriểnsángtạođểcóthểtiếnsátcácvịtríđịchnhất.Chỗyếunhất củaĐiệnBiênPhủ rõ ràng là đườngbăng sânbay, nơi tiếpnhậnlươngthực,đạndược,thuốcmenvàcũnglàconđườngduynhấtcóthểđưalínhbịthươngvềcácbệnhviệnHàNộicứuchữa.Từngày13tháng3tứclàngàyViệtMinhđặtđượcnhữngkhẩupháo105trongcáchầmpháokhoétvàosườnnúi,khôngmộtchiếcmáybaynàodámliềuchếthạcánhvìrấtdễtanxác.TướngGiápđãđánhvàocáidạdầymềmcủaĐiệnBiênPhủ.Trongnhữnggiờđầutiêncủatrậnđánh,cácmáybayvậntảiđãtừchốihạcánh.NhữngchiếcDakotavàC119mớiđầuthảdùxuốngđámruộngphíaĐông con đường dẫn đi Isabelle (HồngCúm) rồi sau đómới dám thả dùxuốngthẳngtrungtâmcứđiểm.ĐểbópchếtĐiệnBiênPhủ,dĩnhiênViệtMinhphảitínhđếnchuyệnngănchặnthảdùtiếp tế.TrungđoànphòngkhôngcủaViệtMinhtạiĐiệnBiênPhủcóhàngtrămsúngtrọngliên12,7mmvàpháo37mmdoLiênxôviệntrợcótầmbắncaotới3000mét.Nhữngcỗpháonàyđượcbốtrítạicácvịtrí

xa tầmbắn củapháobinh chúng tôi, tại cáchầmđượcngụy trangkỹvâyquanhthunglũnglòngchảo.Ngaytrongnhữngngàyđầutiênđãcómộtsốmáybaybịbắnhạ,buộccácphicôngphảibaycaohơnmộtcáchthậntrọngvàdođóviệc thảdù tiếp tếkhông thật chínhxác,không rơiđúngcácđịađiểmấnđịnh.Tronggiảiđoạncuốicủachiếndịch,lựclượngphòngkhôngcủaViệtMinhđượctăngcườnggấpbốnlầnkhimớibắtđầunổsúng.NếusựtăngviệnđượctiếnhànhbằngcáchnhảydùvàthảcáckiệnhàngtiếptếthìcácbinhlínhbịthươnglạikhôngthểđitheoconđườngđóđượcMáybay có cánh cốđịnhhoặcmáybay lên thẳng chỉ có thểhạ cánhđượcvàiphút rồi lại phải bốc lên để kịp tránh đạn pháo của Việt Minh. Ngay từnhữngngàyđầutiênvấnđềthươngbinhđãtrởthànhcựckỳquantrọng.Từngày19tháng3,BộtưlệnhkhôngquânĐôngDươngđãchophépthửhạcánhbanđêmxuốngsânbayĐiệnBiênPhủ.Đêmhômđó,thờitiếttốt,trờiquang,trăngtrònsoirõđườngbăng.Những chiếcDakota tắt hết đènđể cácpháo thủ caoxạViệtMinhkhôngnhìn thấyđãhạcánhxuốngsânbayđượcnămchuyến.Từhômđó,Bộ tưlệnhkhôngquânquyếtđịnh,máybayDakotasẽhạcánhbanđêm,máybaylên thẳng sẽ đáp xuống ban ngày tại sân bay Điện Biên Phủ. Tuy nhiên,nhữngđêmsau,nhiềuchiếcDakotavẫnbịbắn.CaoxạViệtMinhđãdòtheotiếngđộngcơcủamáybayđểnổsúng.Nhưngđếnngày5tháng4thìđườngbăngvàsânbayđềubịpháhoại,khôngmộthoạimáybaynàocóthểđápxuốngđượcnữa.Trongkhiđó,nhữngcôngviệcđàohàocủaViệtMinhvẫntiếptục.Việcbaovâycứđiểmkhôngcònlàchuyệngaygolắmnữa,bởivìrừngvànúicũngđãlànhữngchướngngạivậtthiênnhiênmàquânPhápkhóvượtquađượcnếutháochạy.Cònviệcđàohàolàmộtphươngthứcchiếnthuậttiếncôngphùhợpvớinhữngđiềukiệncủatrậnđánh.HệthốngchiếnhàocủaViệtMinhtạiĐiệnBiênPhủcótầmvócrấtđángkểvàảnhhưởngcủanónhấtđịnhcònlớnhơnpháobinh.ĐểvôhiệuhoáhaichủbàicủaPháplàxethiếtgiápvàmáybay,đểtựbảovệchốnglạixunglực

vàhoảlực,bộbinhViệtMinhtừlâuđãcóthóiquennáumìnhtrongnhữngchiếnhào.TạiĐiệnBiênPhủcónhữnghệthốnghàogiaothôngvàhàotiếpcậncùngvớinhữngchiếnhàoxuấtphátxungphong.Nhữngchiếnhàonày,cùngvớinhiềucôngsựkhácđãtrởthànhmộtloạivũkhítiếncông,mộtloạicôngcụtiếnđánhcácthànhlũytừthờiTrungCổ.Ngay trong quân đội Pháp những nguyên tắc đào hào bao vây được biênsoạntừtrướcnăm1911,tứctrướckhibùngnổchiếntranhthếgiớithứnhất,đãghirõ:1-Lấndầntrậnđịa,làmchobênphòngngựmấtdầnkhảnăngtăngviệnvềngườivàvậtchất.2-Thiếtlập,trướckhitiếncôngchínhdiện,mộtcụmpháođủmạnhđểpháhủy hoặc tiêu diệt các phương tiện chiến đấu và các hầm trú ẩn của bênphòngngự.3-Tuầntựnhịptheosựpháhoạivàhủydiệtbằngpháobinhđặttrongtrậnđịachiếnhào, chobộbinh tiến lên từngbước,mỗibước tiến làmộtbướcthiếtlậpcácchiếnhàongàycàngsátgầnvịtríđịch,đểphòngthủvàbảovệlựclượngcủamình.4-Saukhiđãhìnhthànhthếtrậnvữngchắctrêntoàntrậnđịatiếncông,sẽchuyểnsanggiảiđoạnxungphong,tiếncôngquyếtđịnh.HàngchụcngàndâncôngđangđượcViệtMinhhuyđộngđểthiếtlậpmạnglướichiếnhàorộnglớntạiĐiệnBiênPhủ.HaichiếnhàolớnmàtướngGiápgọilà“đườnghàotrục”từphíaBắctiếnxuống,đãômlấyphânkhuTrungtâmởmặtĐôngvàTây,đồngthờicôlậpphânkhunàyvớicụmcứđiểmIsabelleởphíaNam.TrụcthứnhấttiếntừbảnHimLamdướichâncứđiểmBéatrice.MộtnhánhcủatrụchàogiaothôngnàyvượtquasôngNậmRốmđivềphíaDominique4vàđườngbăngsânbay.Nhữngnhánhnhỏhơn,gọilàhào“chânrết”nhưrấtnhiềuchiếcvớibạch tuộc từchânđồi leo lên tậncáccứđiểmđặt trênnhữngđiểmcao,ngượcsườnnúilênđếntậnđỉnh.Trongkhiđótrụcchính

củagiaothônghàotiếptụclấndầnxuốngphíaNam.TrụcthứhaitạothànhmộtđườngcánhcungrộngtrênnhữngcánhđồngphíaTâyrồingoặtxuốngphíaNamtớikhuTrungtâmvàcụmcứđiểmIsabelle,và cũng toả nhiều với bạch tuộc ôm lấy các cụm cứ điểm Huguette vàClaudine.Khoảngnửađêm21rạngngày22tháng3,haiđườnghàotrụcnàycủaViệtMinhđãnốiliềnvớinhau.Hồi7giờ30phútsáng22tháng3,mộtđộituầntiễu của Isabelle đãphát hiện thấymột nhánhđườnghàongăn cảnđườngtiếnquâncủaPháptừcụmcứđiểmIsabelletớibảnKhoLai.Tiểuđoàn3thuộctrungđoànbộbinhlêdươngđượclệnhcửmộtlựclượngcóbaxe tăngyểmtrợ tiến ra lấphào.ĐườnghàocủaViệtMinh rấtvữngchắc.Thêmmộttiểuđoànnữacũngcóxetăngyểmtrợ,đượchuyđộngtiếnrachặnđịchởphíaBắc.MộttrậngiaochiếngiữalínhlêdươngvớibộđộiViệtMinhđãdiễnrasuốtgầnmộtngày,mãitới16giờchiềumớichấmdứt.Nhưngđếnsánghômsauvàcảnhiềubuổisángtiếptheomỗilầnthứcdậylính trên đồn lại phát hiện thấy chiến hàoViệtMinh đào trong đêmđangnhíchlêncácvịtrícủamình.Pháolạibắn,máybaylạinémbom,xetănglạiyểmtrợchobộbinhtiếnralấphào.Mặcdùvậy,chiếnhàocửaViệtMinhvẫnlấndần,uyhiếpcácvị tríPhápnhất là ởmặt phía Tây. Có những đoạn hào chỉ cách trung tâm cứ điểm1.500mét,tạiđóViệtMinhđãđàohầmhốđểđặtsúngphòngkhôngđượcngụytrangrấtkỹ.Đâylànhữngcôngsựkiêncốvàbímật,pháobinhvàmáybaykhôngthểnàotiêudiệtđược.Đêmtối, từnhữngđịađiểmnày,caoxạViệtMinhvẫnbắnlênnhữngmáybayPháptớithảdùtăngviệnchoĐiệnBiênPhủ.Ngày27tháng3,CastrieschogọiBigeardtới,ralệnh:-Anhdẫnmột tiểuđoàn lêdươngvàxe tăngyểmtrợ.Tôisẽcho toànbộpháobinhchiviệnvàđềnghịHàNộichomáybaynémbomồạt.TôimuốnanhsẽtiêudiệtđượccácvịtrípháocaoxạViệtMinhđanglàmchochúngtakhôngsốngnổi.

Hồiđó,BrunoBigeardchưanổitiếngtớimứcchỉgọitắtlàB.Bcũngđượcmọingườibiết.Ôngchưađượcmờicùngăntiệcvớicácbộtrưởng,chưacóảnhđăngtrêntrangbìatờMatch,chưaquaHọcviệnchiếntranh,chưanghĩtớichuyệntrởthànhmộtvịtướng.Ôngmớichỉlàmộtsĩquancóuytínđượcbinhsĩtuyệtđốiphụctùng.Ôngquyếtđịnhchỉtrongmộtnháymắt,chỉhuychỉbằngmộtkhẩulệnh,lôicuốnđơnvịchỉdomộtcửchỉ.NhậnđượclệnhcủađạitáCastries,đạiúyBrunoBigeardlậptứcchạyngayvềđơnvị.Đêmhômđó,Bigeardtriệutậpcácsĩquanchỉhuy,cáctiểuđoàntrưởng,đạiđộitrưởngđạiđộixetăng,chỉhuypháobinhvàviênphicôngđiềuhànhmặtđất.Cuộchọprấtngắn.Bigeardvẫncóthóiquenchỉnóinhữngđiểmthiếtyếu.Ông truyềnđạt lạinhữngmệnh lệnhcủacấp trên, lấy tay rahiệuhoặcchỉtrênbảnđồ.-Nhiệmvụlà:tiêudiệtcáckhẩupháocaoxạViệtMinhđặtởbảnOngPetvàbảnNậmBố.Địchcóhầmhàovữngchắc.Địahìnhbằngphẳng.Tómlạiđểdiệtđượcđịch,phảithọcsâu,tiếnnhanhđằngsaulướilửapháobắnyểmtrợnhưgiãgiờ.Vừanóicâuđó,Bigeardvừanhìnviênchỉhuypháobinhđanghíhoáyghichép.Bigeardnắmchặt tayđậpxuốngnhưkiểu thợ rènđậpbúa,nhịpvớicâu“giãgiò”rồinóitiếp:-Vậylà,phảinãpháocảgói.Khôngcầnbắnlâu.Nhưngphảibắndầyđặc.Anhhiểukhông?Tốt.Lúcluiquâncũngbắnnhưthế.Tấtcảsẽtheolệnhtôi.Tiếnthậtnhanhtheosauđạnpháovàbomyểmtrợcủamáybay.Mọingườiđãrõcảchứ?Bâygiờ,nghephâncông:đạiđội6đánhbảnNậmBố,đạiđội8đánhbảnOngPet,tiểuđoàndùlêdươnglàmdựbịchờlệnhcủatôi.Bigearddùngngóntaychỉvàobảnđồ:vịtríxuấtphát,cácđườngtiếnquân,mụctiêutiếnđánh,rồikếtluận:-Đúng5giờrưỡichuẩnbịxong.6giờxuấtphát.Cònaihỏigìkhông?Sángsớmhômsaugiữalúc tấtcảcácnòngpháođềunhảđạnvàmáybaycùngđếnvớimặttrờimọctrútbomxuốngcáctrậnđịatiếncông,cáctrung

úylãngmạndướiquyềnchỉhuycủaBigearddẫncácđạiđộicủamìnhbámsáthàngràolửabằngđạnpháovàbom.Sươngmù,khóivàbụichelấpmụctiêu.Binh lính chỉ còn cáchước lượng theo tầmbắnphá.Để lấyđàxungphong,họtínhtoántrướckhoảngcách,máyđiệnđàm,sẵnsàngxônglênkhicólệnh.Bigeardlầnlượtgọitêntừngđạiđộitrưởng,nhưmuốnnắmchặttaytừngsĩquanchỉhuydướiquyền:-HervécủaBruno.Cònhaiphútnữa.-BrunocủaHervé?Sẵnsàng!Chiếcđồnghồđeotaychỉđúng6giờ.Cuộcbắnphángừngbặt.Bigeardhôto:-Tiếnlên.Tiếnghôxungphongđượctấtcảngầnấycáimiệnghôtheo.CácđơnvịdướiquyềnchỉhuycủaBrunoBigeardđãphảimấtbẩyhoặctámgiờchiếnđấuvớiđịch.Khoảngsaubuổitrưa,Bigeardralệnhrútlui.Cácmáybaylạigầmrúbổnhàoxuốngnémbombắnphácácbảnlàngđãbịthiêucháy,línhPhápphảichạyvềcăncứ,mangtheocácđồngđộibịchếtvànhữngbinhlínhbịthươngđangđauđớn.Buổitốihômđó,HàNộinhậnđượcmộtđiệnbáokhácthường.Castriesbáocáocó tới“hàngngàn”bộđộiViệtMinhbịchết,mườikhẩupháocaoxạ,mườilămkhẩusúngphòngkhôngbịpháhủy.CognytiếpcácnhàbáoJoelleTacvàMichelDescampslàđặcpháiviêncủabáoMatchvàobuổichiều,cũngnhắc lạibáocáocủaCastries làcó“hàngngàn”ViệtMinhbịchết,nhưngcũngthừanhậnphíaPhápcóhaimươibinhsĩbịchếttrậntrongđócóhaitrungúyVigourouxvàJacob,támmươinhămbinhsĩbịthươngđangnằmchậtcáchầmcứuthươngcủatrạmxá.Cóđiều,đúngtronglúccácđơnvịđượccửđitiếncôngđangphảirútchạytrởvềthìchiếcmáybaycuốicùngcóchởcôhộlýGenevièredeGalardđậutrênđườngbăngsânbayĐiệnBiênPhủđãbịpháoViệtMinhbắntrúng,bốccháytrênđườngbăng.Nhữngngàysau,pháocaoxạViệtMinhvẫntiếptụchoạtđộngbắnlêncác

máybayPháp.

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương9

CuộcchiếnđấugiànhgiậtnămquảđồiNgày1tháng4,cơquantìnhbáoPhápthuđượcbảntincủaĐàiTiếngnóiViệtnam:“Nămgiờchiềunayngày30tháng3cácđơnvịQuânđộinhândâncópháobinhvàpháophòngkhôngyểmtrợđãmởđợttiếncôngthứhaivàohệthốngphòngngựcủaPháptạiĐiệnBiênPhủ.Hệthốngnàygồmnămvịtríkiêncốđượcxâydựngtrênnămquảđồicónhiệmvụbảovệchosânbayvàsởchỉhuycủađịch”.TinvềđợttiếncôngnàyđượctruyềnđitừĐiệnBiênPhủvềBộchỉhuytạiHàNộivàosaugiờnghỉtrưabằngmộtdòngkhôkhan:“Cuộctiếncôngđãbắtđầu”.BảntinđượcphổbiếntớicácbanvàmộtgiờsauđượclantruyềntrongquánbarNormandie.MộtđiệnmậtđượcgửitớiTổngtưlệnhSàiGòn.TướngNavarretrảlời,đêmnaysẽraHàNội.ThờitiếtxấukhiếnchokhôngmộtchiếcmáybaynàocóthểtớiĐiệnBiênPhủ.Vảlại,cũngchẳngcònlàmđượcgìđểcứuĐiệnBiênPhủ.Chỉcònmộtcáchlàchờđợi.Mườiphútsau,lạicóbáocáo,địchđãchiếmđượcquảđồitrọcvàmộtđồinữanhỏhơncóđặtcứđiểmDominique6.Từngày13tháng3,sởchỉhuyĐiệnBiênPhủsửdụngnhữngvịtrínàynhưđồntiềntiêubanngàyvàđồnbáođộngbanđêm,vìvậychỉcónhữngđơnvịnhỏ,nhẹđónggiữ.Nhữngđơnvịnàyđãđượclệnhrútnếuđịchđánhlớn.Trênbảnđồtheodõichiếnsựhằngngày,sĩquanthườngtrựcgạchxoábằngmộtnétđenhaivịtríđượctôbằnghìnhtrònmàuxanh.TuyếnphòngngựmặtphíaĐôngđiquanămquảđồi theohìnhcánhcungtrảidàitừBắcxuốngNamtrêncócáccứđiểmDominique1và2,Eliane1,

2,4.TiểuđoànbộbinhAngiêrigiữcụmDominique,tiểuđoànbộbinhMa-rốcgiữEliane1và2.CònEliane4làmộtvịtrímớithiếtlậphơilùivềphíasau,nằmgiữaEliane1và2.BottellavàBigeardđặtbanchỉhuytạiEliane4cùngvớicácđạiđộidựbị.Trung táLanglais, chỉhuykhuTrung tâmngay trongngàyhômđóđã tớikiểmtratấtcảcácvịtríphòngngự,chiếcmũsắtchụpđếntậntaichekhuấtbộmặtkhôkhancủaông.Trungtáđãleolêntậnđỉnhnhữngcaođiểm,đidọccácchiếnhàophòngngựbênngoài lớpràokẽmgai,kiểmtra tậnmặtgócbắntừnhữnglỗchâumai,nhìntừnggươngmặtnhữngngườilínhnhưmuốnthấyrõtừngtráitimvàtâmhồncủahọ.LínhAngiêribảovệcứđiểmDominiquekhôngtạochoôngmộtcảmgiáctincậynhiềulắm.Dùsaotiểuđoànnàycũngchưacótaitiếnggì.BộtưlệnhtừHàNộiđãđưatiểuđoànnày lênĐiệnBiênPhủnhư là “một trong sốnhữngđơnvị tốtnhất”.Hơnnữa,tướngCognykhôngthểchỉgửichoCastriestoànlínhlêdươngvàlínhdù.LanglaisđãtừngcôngtácởMôritani.ÔngkhônghiểurõngườiAngiêrilắmnhưngcũngbiếtnóiđôichúttiếngArậpBắcPhi.ÔngtraođổivàicâuvớinhữngngườilínhAngiêri.HọcũngđáplạibằngtiếngArậpBắcPhivớimộtvẻrấtbìnhthảnđôimắtlạnhlùngchẳngnóilênđiềugìcả.LeodốclêncứđiểmEliane4,trungtátiếptụcnghiềnngẫmsựlongại.CácchiếnhàoViệtMinhđãvươntớisátcácvịtríởmộtcựlycóthểxungphongnhảyvàođồn,cuộctiếncôngcóthểxảyratrongđêmnayhoặcđêmsau.Hơithởdồndậpvìthấmmệt,trungtárẽvàohầmcủaBottellavàBigeardnghỉchânđôichút.Nóichuyệnvớihaisĩquannàyôngcảmthấythoảimái.Đểchàomừng trung tá chỉ huy trưởng khu vực trung tâm tới thăm, Bottelladùngdaogămchọcthủnglonbiamờithượngcấp.Bangườilầnlượttruyềntaynhau,uốngchungmỗingườimộtngụm.Uốngchungnhưthếnàycóvẻngon hơn, men rượu làm ấm lòng người hơn, cũng như tình bạn vậy.Langlaisnói:-TôinghĩrằngDominique2cóthểgiữvững.Vịtrínàyrấtmạnh.Chỉhuy

sátcánhvớibinhlính.NhưngvớihaiđạiđộiđangtrấngiữDominique1,tôikhôngđượcyêntâmlắm.VịtrínàyởkháxakhuTrungtâm,hơibịcôlập,cầnphảităngcườngkịpthời…Saukhiđãcạnlonbia,BottellalậptứcđưathêmmộtđạiđộitớiDominique1.Trung táLanglais tiếp tục tớiEliane1.Haiđạiđội thuộc tiểuđoàn línhMa-rốcđangtrấngiữvịtrínàyđềulànhữngbinhsĩthuộcloạichắcchắn.Sởchỉ huy tiểu đoàn đặt ở Eliane 2 (tức đồi A1). Đây là vị trí cuối cùngLanglaistớikiểmtratrongngày.ĐạiúyNicolaschỉhuytiểuđoàntrấngiữElianeđặtcơquanchỉhuytrongtầnghầmmáivòmcủamộtcơquancaitrịcũ.Dinhthựphíatrênđãbịđổnát,cácnguyênvậtliệucònlạiđượcsửdụngđểxâylôcốt.Vịtríchỉhuyđặtởđâyrấttốt,cóthểquansáttoànbộthunglũng.Langlaishỏi:-Tinhthầnlínhthếnào?Anhnghĩrằnghọsẽgiữvữngchứ?Nicolaslàmộtđạiúytrẻnhưnglại làmộtsĩquanchỉhuylínhMa-rốclâunăm,biếtnói tiếngMa-rốc,hiểu rõ từngngười lính thuộcđịadướiquyền.Nicolasđáp:-Báocáotrungtá!Tinhthầnngườilínhởđơnvịtôicũnghệtnhưtinhthầnngườichỉhuy.Ởbấtcứnơinàonếungườichỉhuykhôngbịchếthoặcbịloạikhỏivòngchiếnđấuthìngườilínhvẫnchiếnđấutốt.Nhưngnếukhôngcómặtngườichỉhuythìkhôngthểđảmbảo.CâutrảlờikhôngđủlàmyênlòngtrungtáLanglais.Bàihọcthờigianquađãchứngminhchỉvàiphútchiếnđấuđầutiêncácsĩquanchỉhuyđãbịchết.TìnhhìnhnàyđãxảyraởBéatrice,Gabrrielle,khuTrungtâm.Vìvậy,ôngđãquyếtđịnh thaybinh línhMa-rốcđangtrấngiữởđâybằngmộtđạiđộilínhdù lêdươngsố1.Việc thayquânphải tiếnhành từ từ, theo từngđợt,mỗingàythaydầnmộttrungđộivàtiếnhànhngaytrongngàyhômđó.Trungđội línhdùlêdươngđầutiêndoLucianichỉhuytớivị trí tiếpquảnvàođúnggiữabuổitrưanóngnực,đánglẽđólàgiờngủtrưa.HọđượcdẫntớimỏmchiếnhàophíaĐôngNamcứđiểmEliane2nơicôngtrìnhphòng

ngựchưađượcxâydựngtốt, lạilànơingoàicùngchạmtránsớmnhấtvớicuộctiếncông.Línhdùlêdươngvộicầmlấycuốcxẻngđàosâuthêmchiếnhào,vừađàovừachửibới línhMa-rốcđãlaođộng“theokiểuảrập”.Vàokhoảng5giờchiều,giữalúclínhlêdươngcònđanglaođộng,chưabậtnổitảngđáchắnngangđểđàohàothìpháoViệtMinhbắtđầuậpxuốngtấtcảbốnquảđồiởvànhngoàivàcảkhuTrungtâmởphíatrong.TấtcảcácvũkhínặngcủaViệtMinhdườngnhưđềuđượchuyđộngvàocuộcbắnpháchuẩnbịnày.Pháovàcốinện“giãgiò”trênnóchầmvàpháhủycáclỗchâumailôcốtđểhoànthànhviệcbắnpháhoạichuẩnbịchođợtxungphong.Pháobắndồndậplàmcholínhbộbinhnépmìnhtronghầmtrúẩnvìsòhãirồilannhanhthànhmộtcơnhoảngloạn.TrờihãycònsángkhinhữngbinhlínhAngiêritạicáccứđiểmDominique1,Dominique2vàlínhMa-rốctạicáccứđiểmEliane1bỏvịtrítháochạymộtsốgiơcaohaicánhtaylêntrờikhigiápmặtvớiViệtMinhdướilànđạnpháo.NhiềungườikháccốchạyvềkhuTrungtâm.SốcònlạichạytrốnvàotrongnhữnghầmngầmdọctheobờsôngNậmRốmvàcảnhữnghốchuộtvensông.TừcứđiểmDominique1,trungúyMartinetthétto:-Bắnvàonhữngtênbỏchạy?Nhưng đã quá chậmđể ngăn cản sự hoảng loạn.Hơn nữa bóng tối đã ậpxuốngnhanhtrướckhiViệtMinhkịpnhậnralínhtrongđồnđangtháochạynênlậptứcralệnhxungphong.DướisựchỉhuycủatrungúyMartinetlúcđó chỉ còn những lính dù và số cán bộ chỉ huy hai đại đội lính thuộc địaAngiêriphảiđươngđầuvớikẻđịchcósốquânđônghơngấpmườilần.Họcốchốngcựvàigiờnữarồicuốicùnghoàntoàntanbiến.Lúcnày,cứđiểmEliane2(đặttrênđồiA1)đãphảichịuđựngpháobắnsuốtbốngiờ.Cáccôngtrìnhphòngngựchungquanhcứđiểmđãbịhủydiệthoặcđổvỡ.ỞmỏmphíaNam,trungđộithuộctiểuđoàndùlêdươngsố1khôngkịpchuixuốnghầmtrúẩnđãbịthươngvonggầnhết,chỉcònlạimộthạsĩvàsáulínhlêdươnglànhlặn.Đến9giờtối,Nicodtớigặphọ.Anhnhìndảithunglũng

dướichânđồitrọc.Nhữngánhđạnpháosángchiếutrênmặtđấtmộtluồngánhsángnhợtnhạt.CótớihàngngànbộđộiViệtMinhđanglặnglẽleolênsườnđồi.Nicodnóito:-ViệtMinhđâynày!Línhlêdươnglậptứcrũnhữnglớpđấtbámvàongười,núpsaulỗchâumai.Việcbắnpháođộtnhiênngừngbặt.ĐơnvịlínhMa-rốclàmụctiêubịthiệthạinhiềunhấttrongnhữngđợtpháobắnchuẩnbị.Hầmcủabanchỉhuyđạiđộibịsậpngaytrongnhữngphútđầutiêndomộtquảđạnpháobắntrúng.Sựcốnàyđãtrởthànhquenthuộc.Nicodbịthươngnhẹ,nhưngphócủaanhlàmộttrungúyđãchếttronghầm.Trong những tình huống này, binh lính thường có thói quen túm tụm lạichungquanhvàihạ sĩquancònsốngsót tạo ranhữngkhoảng trống trongtuyếnphòngngựbịđứtkhúc,khôngcònliên tụcnhưtrước.ViệtMinhlợidụngluônnhữngkẽhởđóđểtiếnsâuvàobêntrongcứđiểm.Cầnphảixiếtchặtlạiđộingũtrướckhibịtiếncôngtrànngập.Nicodralệnhchocác trungđội co cụm lại để tổ chứcmột tuyếnphòngngựmới chungquanhbanchỉhuytiểuđoàn.Khoảnggần22giờthìBộtưlệnhởHàNộinhậnđượcđiệnbáotìnhhìnhtừĐiệnBiênPhủgửivề.Lúcnày,tướngCognyhãycònbận“dựtiệcchiêuđãitrongthànhphố”,chưatrởvềsởchỉhuy.Khôngaibiếtsauđótướngquânsẽquađêmởđâu,chonênmãisánghômsaubanthammưumớiđưatrìnhbảnbáocáotómtắt:“CáccứđiểmDominique1,2và6đềuđãbịmất.Eiane1cũngbịđánhchiếm.ChỉcònlạimộtphầnEliane2(tứcđồiA1).ĐanggiaotranhtạitrungtâmHuguette7.Isabellecũngbịbắnpháonhưngkhôngđượctăngviệntừbênngoài,khókhôiphụcđuốctìnhhình.Kýtên:Castries”.TrongthànhHàNộilànơiđặtcơquanthôngtin,tướngBodetcùngvớicácsĩquanthammưungồibànluậngiữacácthiếtbịvôtuyến.VắngmặttướngCognylàtưlệnhtrưởng,họkhôngthểquyếtđịnhđiềugì.Họbiếtnhưvậy

nhưng không ai muốn quay về phòng ngựmà cũng khôngmuốn ngồi bịđộng,khônglàmviệcgìtrongcơquan.Họđànhxúmxítchungquanhmáythu, nghe tin tức báo cáo từ Điện Biên Phủ như những người ngồi canhchừngbên cạnhmột kẻ đanghấphối, nghe từng tiếng đập trong tim, đóntừnglờinóicuốicùngmàkhôngcònhyvọnggiúpđượcgìđểcứusống.Khi đài thu tín hiệu bặt tiếng nói, chiếcmôi dưới của tướngBodet lại trễxuống,runglênvìlongại.Ônghútthuốcláliêntục.Vốnlàmộtviêntướngkhông quân đã từng chỉ huy những độimáy bay chiến đấu trên vòm trờinướcĐứcphátxíthồichiếntranhthếgiới2,ônglàmộtngườinổitiếngvìcó“tráitimsắtđá”.Línhdùchàoông,khôngphảichỉtheođiềulệmàcòndokínhtrọng.Thỉnhthoảng,tướngBodetlạinhấcmáynói,liênlạcvớitrưởngphicơchiếcmáybaydothámđanglượntrênvùngtrờiđêmthunglũnglòngchảo:-ThờitiếtĐiệnBiênPhủthếnào?-Tầmnhìnsốkhông!-Viênphicôngtrảlờibằngmộtgiọngquenthuộc.Trong thung lũng lòngchảo,bóngđêmdàyđặcchỉbị chọc thủngbởi cácđốmlửadođạnnổhoặccácvệtsángtheosauđườngđạnbay.TrênnóchầmsởchỉhuycủaLanglais,chiếcbóngđènđiệnđểtrầnđangđưatheodâytreo,ánhsángcũngrungđộngtheonhữngnhịpsóngchấnđộng.Khôngkhítronghầmnặngtrĩuvànóngnực,mùimồhôi,càphêrượuvangchenlẫnkhóithuốclávàbụiđất.Muốnngherõđiệnthoạibáocáotìnhhình,trungtáLanglaisphảigàototrongmáy,bảongườinóichuyệnphảinóithậtto.Từđầumáybênngoài,cótiếngthiếutáClémenonchỉhuycáccụmcứđiểmmangtênHuguette,đềnghịđượcnóichuyệntrựctiếpvớiPierre.(PierrelàtênthânmậtcủatrungtáLanglais).PierreLanglaisgàoto:-Tôingheđây!-Huguette7đangbịtiếnđánh.ViệtMinhđãbámchânđượcởmặtBắc.Tôicầnmộtđạiđộiđểphảnkích.

-MặckệcáiHuguettecủacácanh!Cácanhtựlovớimọithứanhcótrongtay.Anh không biết là ởmặt phíaĐông này,ViệtMinh cũng đang đánhmạnhà?VẻlongạimàLanglaismuốngiấuđãbậtra,làmgiọngnóicủaôngrunglên,ánhmắtsángquắctháiđộvụttrởnêngiậndữvàthôbạo.ĐiệnBiênPhủnhưđangchếtđếnnơi.Đãhaimươiphútrồi,cứđiểmEliane2đặttrênđồiA1khôngtrảlờitínhiệu.Bảnbáocáocuốicùngnhậnđượctừlúc23giờ,trongđóNicolaschobiếtđangtậphợpsốbinhlínhcònlạicủatiểuđoànđểcốbảovệsởchỉhuyđặttrênđỉnhđồi.ViệtMinhđãchiếmđượcsườnđồiđặttênlàChampsElyséesvàđangtiếptụctiếncông.Trong tình huống này không thể suy nghĩ đắn đoLanglais biết phải hànhđộnggấp.Nhưnghànhđộngnhư thếnào?Tăngcườngphòngngựchocứđiểmthìđãquámuộn,màphảnkíchthìlạiquásớm,ítnhấtphảichờđếnlúcrạng đôngmới có thể tiến hành.Các đường dây điện thoại đã bị đứt hết.Langlaisdùngmáyvôtuyếnđiệngọivềbanchỉhuycụmpháobinh:-Pierređíchthânnóiđây.Tậptrungtấtcảcácloạipháo,bắnmạnhlênđỉnhđồinơiđặtsởchỉhuycủaEliane2nhằmngănchặnViệtMinh,khôngchochiếmđỉnhđồiđểđếnsángchúngtôitổchứcphảnkích.TừcứđiểmEliane4,Bigeardđangngồixổmtronghầmđặtmáythu-phát,cằmtựavàođầugốiphủđầyđất.Mộttai,BigeardtheodõitìnhhìnhchiếnsựđangdiễnratrênđồiA1nơiđặtvị tríEliane2.Mộttaikhác,ôngnghemệnhlệnhtruyềnđitừsởchỉhuycủaLanglais.SaukhinghethấyLanglaishạlệnhchopháobinh,Bigeardvộinóichen:- Đừng cho lệnh bắn! Bruno nói đây!Nicolas vẫn đang cố giữ. Nếu ôngkhôngnghe thấyNicolasnói thìcónghĩa làmáycủaôngbị trục trặcđấy.NhưngNicolaskhôngtựlựccầmcựđượctớisángđâu.TôisẽđưangaymộtđạiđộicủatôisangtăngviệnchoEliane2.Lúcnày lànửađêm,giữangày30và31.Sốphậnnămquảđồiphíađôngđangđượcxoaychuyển.CáchđâyvàiphútLanglaisđãbáocáovớiCastries:“MộtnửaEliane2đãbịchiếm!”.NhưngLucianiđãkịpđưamộtđạiđộitới.

LucianivộigọiđiệnchoBigeard:“MộtnửaEliane2vẫncòn”.Đúng nửa đêm, các đội línhMa-rốc, lính dù, lính lê dương tổ chức phảncông.KhoảngmộtgiờsángthìgiànhlạiđượcđỉnhđồiA1.Khimặt trờimọc cũng là lúc tại sở chỉ huy,Castries, Pazzis,Langlais vàBigeardnhanhchóngđiểmlạitìnhhình.Tấtcảbốnngườiđềugầyyếu,mệtnhọc,bẩnthỉu.Họhiểurằngchỉcòncóthểdựavàolựclượngtạichỗ.Chotớihếtngàyhômquatứclà từlúccósựtháochạycủađámlínhthuộcđịatình hình chưa trầm trọng thêm.Nhưngvẫn phải hành độnggấp, phải tậndụngbanngàylàthờigiancómáybayyểmtrợđểchiếmlạiEliane2,củngcốEliane1vàDomimque2.CastrieslệnhchoLalandecốthựchiệnmộtcuộcxuấtkíchđểgiảitoảEliane2.Tiểuđoànlêdươngsố3đượcbaxetăngyểmtrợlậptứchànhquântừlúcrạng đông, đi dọc theo đường cái tiến về phía đồiA1 cách đó chừng sáukilômét.Đến9giờsángthìđơnvịnàyvấpphảicácchiếnhàoViệtMinh.Lalandenghĩ rằngviệcpháhủysan lấpcácchiếnhàocó thểmang lại tổnthất cho binh lính của mình nên đã không tiến quân nữa. Trong khi đó,Bigeard cũng chỉ huy ba đại đội của mình, cùng với một tiểu đoàn củaTourretvàcácxetăngcònsửdụngđược,tiếnlêngiảivâychoEliane1vàDominique2.CastriesđộngviênBigeard:-Cốđitớiđích!HàNộiđãhứasẽtăngviệnchochúngta.Cóthểngaytrongngàyhômnay,đơnvịcủaBréchignacsẽnhảyxuốngtrướckhitrờitối.Ngàymaitacóthểcóthêmmộttiểuđoàndù.Cuộcphảnkíchngày31 tháng3đượcbắtđầu lúcgầnbuổi trưa,dưới trờinắnggắt.BigeardchỉhuycánhquânxuấtpháttừEliane4cónhiệmvụgiànhlạiEliane 1 là cao điểmđang che khuất chân trời và khống chếEliane 4.Suốtđêmqua,cácsúngcốicủaBigeardđãdộilênđỉnhđồi,ngănViệtMinhchiếmlĩnh.Tourretđượctraonhiệmvụlớnhơn.Vớibốnđạiđộitrongtay,TourretphảichiếmlạiDominique2đặttrênmỏmcao505mét,vàdựđịnhsẽbắtđầuxungphongkhitớimỏmYênNgựavớiđộcao150mét.Đếnbagiờchiều,BigeardgọiđiệnbáocáovớiCastries:

- Chúng tôi đã chiếm được gần hết Eliane 1. Tourret đang đặt chân lênDominique2.Nhưngcầnphảicóthêmlựclượngdựtrữđểcóthểchiếmgiữđược tất cả các vị trí này trước khi trời tối. Ông có tin gì về Bréchignackhông?- Hà Nội chưa báo tin gì cả. Chẳng biết hiện nay cái đơn vị dù củaBréchignacđanglàmgì.Tuynhiên,hômnayđẹptrời…CótiếngTourretgọivề:- Chúng tôi đã chiếm lại đượcmột nửa cứ điểm.ViệtMinh liên tục tiếncông.Địchcótớimột trungđoàn.Cuộcgiaotranhtrênđỉnhđồirấtkhủngkhiếp.Pichelinđãtửtrận.Tôikhôngthểgiữđượcnếukhôngcólựclượngtăngviện.Bigeardngướcmắtnhìntrời.Từtíttrêncao,trêncảtầmbắncủapháophòngkhông,nhữngchiếcmáybayC119đanglượnvòng.NhưngkhôngphảiđểthảdùtiểuđoàntăngviệncủaBréchignacmàlàthảcácnhuyếuphẩm.Đâylàlầnđầutiênthửnghiệmmộtphươngphápmới:đểchorơitựdocáchmặtđấtkhoảng300métmớitựđộngmởdù.Nhưngcómộtnửasốkiệnhàngrơixuốngđấtvỡtanvìdùchậmmở,hoặclàdùtựđộngmởquásớmbịgióđánhdạtsangtrậnđịacủaViệtMinh.BigeardđànhtrảlờiTourret:-Tôichẳngcònlực lượngdựtrữnàođểgửisangchoanhhết.Nếukhônggiữđượcthìrút.Tại Eliane 1 là chính nơi Bigeard đang chống giữ, các đại đội cũng phảichiếnđấutronghoàncảnhkhônghơngìDominique2củaTourret.Sauhaimươigiờbịnémbomvànãpháoliêntục,trậnđịađãhoàntoànbịpháhủy.Đạnpháocủacảhaibênlẫnlộnvớinhaunhưnhữngxácchếtchồngchấtlênnhau trên đất đỉnh đồi bị cháy đen.Tuy vậyBigeard vẫn cố ráng cầm cựthêmvàigiờđểmongchờviệnbinhcủaBréchignac.TrướckhinổracuộcchiếntạiĐiệnBiênPhủ,Bigeardvẫnthườngítnhiềutỏvẻ trịch thượng,hơi coi thườngBréchignac.Làngườimuốngiữvai tròđứngđầu,Bigeard coiBréchignac là đối thủ cạnh tranh sát nút củamình.

Trướckhi lênđườngđiĐiệnBiênPhủ,BigeardđãviếtvộimấydònggửiBréchignac,đúngmộtgiờtrướckhinhảydù:“Mìnhsẽđilàmnhiệmvụhysinh,chẳngbiếtcótrởvềđượckhông.Mìnhtraolạichocậungọnđuốccủabinhđoàndù”.Bréchignac,vốnlàngườikhiêmtốn,cólẽđãmỉmcườitrướctháiđộbikịchcủaBigeard.Nhưngdù sao anhcũngxúcđộngvà anhđãnhặtngọnđuốckhôngbaogiờcómàBigeardđãtưởngtượngđểlàmvuilòngbạn.Đãmườisáugiờ.Vàothờiđiểmnàykhólònghyvọngmáybaysẽtới thảdù.TốinayBréchignacsẽkhông tới.Cũngchẳngcầnchiếnđấuvô íchđểgiữ Eliane trong đêm nay trong khi không thể giữ nổi với những đại độithiếu hụt quân số vì bị thương vong quá nhiều. Tourret đã rút khỏiDominique.Bigeard cũng ra lệnh rút khỏiEliane, sauđóbáo cáovới phânkhuTrungtâm.Lúc này,Langlais cũngđangkiệt sức.Ôngđang chờquân tăng việnnhưng hiểu rằng các phi công không bao giờ dám cho nhảy dù giữa banngày.Ôngkhôngthểnghĩcácphicôngđãlàmsaimặcdùhọbịnhiềungườitogiọngchửirủa.HàNộichobiết,nếuđêmnaythờitiếttốtsẽchotiểuđoàn2thuộctrungđoàndùthuộcđịasố1nhảyxuốngĐiệnBiênPhủ.TinhthầnLanglaischưagiảmsút,vẫnrắnnhưcaonguyênsỏiđánơisinhraông.Nhưngđôikhisựchánnảncũngbộclộquavẻmệtmỏicăngthẳngthầnkinhcủaông.Ôngquát tháo rồi lại ômhônchẳng theomộtquy luậtnào.Suốtbamươisáugiờkhôngnghỉ,ôngđãmắngnhiếcnhữngkẻtrùtrừ,tạođà cho những người dè dặt, quát tháo những bọn hèn nhát. Khi được tinEliane1bịmất,ôngđãcólúcnảnlòng,nhấtlàBan2(Cụctìnhbáoquânsự)ởHàNộilạichobiết,cóthểđêmnayViệtMinhsẽtổngtiếncông.LanglaisgọiđiệntrảlờiBigeard:-Tôiđểchoanhtựsuynghĩvàquyếtđịnh.Nếuanhthấykhôngcókhảnăngcốthủthìcứviệcrútvềbênkiasông.AnhcóthẩmquyềnchorúttấtcảcácvịtríởphíaĐông.Bịchạmnọc,Bigeardvùnglên:

-Báocáođạitá.Chừngnàocònmộtngười,tôisẽkhôngrờibỏEliane.NhưvậylàdựđịnhrútkhỏiElianeđãbịchínhBigeardtựxoábỏ.Đêm31tháng3rạngngày1tháng4làđêmthứhaitrôiđirấtchậm.Vàolúcsẩmtối,mộttrungđoàncủasưđoàn316ralệnhxungphonglênđồiA1nơiđặtcứđiểmEliane2.Cũngnhưđêm trước,đợt tiếncôngđầu tiênnhằmvàomỏmYênNgựamàPhápgọilàChampsElysées.Nhưngcũngnhưđêmtrước,lựclượngtiếncôngnàymặcdùrấtmạnhvẫnkhôngchiếmđượcđỉnhđồidolínhlêdươngchốnggiữdướisựchỉhuycủaLuciani.Cùngtronglúcđó,sưđoàn312lạitiếncôngHuguette7,mộtcứđiểmđượcxây dựng trênmộtmô đất tròn như bộ ngực thiếu nữ đột khởi giữa đámruộng.Cáccôngtrìnhphòngngựđượcbốtrírấtcânđốitheomộthìnhngôisaocóbagóccạnh,chínhgiữalàvịtríchỉhuy.Trấngiữcứđiểmnàylàđạiđội1thuộctiểuđoànlínhdùsố5,từngày28tháng3đượcđạtdướisựchỉhuycủađạiúyBizardđượccửtớithaytrungúyRoudeaubịthươngnặng.Bizard làmộtsĩquan tựnguyệnxungphong lênĐiệnBiênPhủvàđã trảiquabảynămchiếntranh.Ôngxuấtthânlàmộtkỵbinh,thườngngồitrênyênngựa,nhưnglạicócặpgiòcủabộbinhkhôngthíchhợplắmvớiđôiủngcógắnkhoáthúcngựa.Ôngcóthểchiếnđấuthànhthạotrongbùnlầy,đibộ,cũngnhưngồitrênxebọcthépvànếucócơhội,ôngkhôngngầnngạinhảyngaylênmìnhngựađểtácchiến.Ôngđãđượckhenthưởngmườibalần,cóvócdánglựcsĩnhưmộtthiênthầnHyLạpnhưnglạibẽnlẽnnhưmộttrinhnữ.ÔngrunrẩytrướcmộtngườiđànbànhưngdámchọinhauvớimộtsưđoànViệtMinhmàtrongtaychỉcótámmươibinhlính.Buổitối31tháng3,Bizardngồimộtmìnhtronghầmchỉhuyđãđổsụpmộtnửa.Hômtrước,phócủaBizard là thiếuúyThelotđã tử trậnvào lúcnămgiờrưỡichiềubởimộtviênđạnpháo57bắnthẳngvàovịtríchiếnđấucủamình,cũng trongđêmtrước,quânViệtđãđánhsâuđượcvàovị tríphòngngựcủamộttrungđộidotrungsĩTournayrechỉhuyởmặtBắc.Viêntrungsĩcứngđầucứngcổnàykhôngchịurútluiđãchiếnđấuvớiđịchsuốtmột

đêm.DùsaocáccôngtrìnhphòngngựcủaTournayređãbị tannát.Trongkhiđó,Huguette7chờsuốtngàycũngkhôngcótăngviện,còncáccứđiểmElianethìcũngđãngốnhếttấtcảcáclựclượngdựbị.Nhưngngượclại,sưđoàn312vẫnkhôngchọcđượccửamởquanhữnglớpràodâythépgaiđểchiếmlấycáclôcốtbêntrongdùđãliêntụckhôngngừngbắnsúngcốivàođó.Vàolúcgầntớiđêm,đạiúyBizardquyếtđịnhchorútcácvịtríởmặtBắccứđiểmvàcảvịtrítrungtâm.Cùngvớisốbinhlínhcònlại,ôngtiếptụcchiếnđấutạihaivịtrícốthủkhác.Việt Minh cũng không muốn mạo hiểm. Bộ đội Việt bắn pháo chuẩn bịnhiềugiờliền,tậptrungvàotừngthướcđất,hủydiệtcácvịtríđãrútbỏ.Đếnmãi11giờđêmViệtMinhmớitiếnhànhxungphong,mộtviệcđãchấpnhậnrấtlâu,rấtkỹ,nhưngđãrơivàokhoảngđấttrốngrỗng.Cácđạiđội,rồiđếntoàntiểuđoàntậptrungtrênmộtphạmvihẹpcủavịtrí.ĐâylàmộtkhuđấtlồikhôngcònlạimộthầmtrúẩnnàovàđãbịpháobinhPhápcóchuẩnbịtínhtoántrước,bắnrấttrúng.Bizardvẫnkhôngđộngđậy.Mãitớirạngđông,ôngmớiralệnhphảnkích,giànhlạicácvịtríđãmất.Ngày1tháng4cómộtmùivịchuachátđốivớicácbinhsĩởĐiệnBiênPhủ.Vòmtrờivẩnđục.Nhữngđámmâychứađầyhơinướclữnglờtrôitrướcmặttrời.Khôngmột lực lượng tăngviệnnàođượcnhảyxuốngĐiệnBiênPhủtrongđêmđó.TrênđồiA1,bađạiđộidùtrongcứđiểmEliane2chiếnđấusuốtbamươisáugiờkhôngnghỉ.TấtcảđềukiệtsứcnhưngLucianinghĩrằngViệtMinhcũngđãthấmmệt.Vìvậy,anhđãtổchứcphảnkíchvàbáocáovớiBigeardvàobuổitrưa:-Chúngtôivẫncó thểgiành lạiđược toànbộquảđồinàynhưngvớiđiềukiệnlàphảiđượctăngcườngthêmmộtđạiđộimớitoanh.-Tôichẳngcòngìcả.Hãydèsẻnlựclượng.Bigeardhiểu,cáclựclượngtăngviệnchỉcóthểnhảydùvàogiữatrưa.Vậy

thìphảicốgiữ,dùchỉcònlạimộtngườivẫncốgiữnhưđãnóivớiLanglais.Trongtậpđoàncứđiểm,khôngcònmộtlựclượngdựtrữnàođúngvớicáitên“dựtrữ”.Mọiđơnvịphải tựxoaysởđểcóđượcnhữnglựclượngcứuứngchonhaukhicầnthiết.TạicứđiểmHuguette7trungúySpoziotớithayđạiúyBizardchỉhuymộtđạiđộixungkíchgồmlínhlêdương,línhAngiêritừBéatricesốngsóttrởvềvàlínhTháiđàongũđãthugomđược.Đêmthứba,ViệtMinhgiànhđượcmộtthắnglợi:Huguette7bịđánhchiếmlúc4giờsáng.Cụmcứđiểmđượcxâydựngcânđốitheohìnhhọcnàybiếnthànhmảnhđấttanhoanglộnxộn.NhưngEliane2vẫngiữvững.Trongđêm,haitrungđộithuộctrungđoànnhảydùthuộcđịađãnhảyxuốngđượckhuvựcsânbay.Hai trungđộicónghĩalàmộtnửađạiđội.Mộtlựclượng tăng viện không đáng kể chống lại bamươi nghìn quânViệtMinhđangtiếnđánh.NhưngcácbinhlínhcủaBréchignaclànhữngquânnhâncótưcách.Họđếnđâykhôngphảiđểbịđánhbại.ĐêmthứtưViệtMinhtiếptụctiếncôngEliane2nhưngvẫnkhôngtiếnthêmđượcmộtmét.TạimặtphíaTây,ViệtMinhtăngcườnglựclượngtiếnđánhHuguette6làmộtcứđiểmngayđầuđườngbăng,nhưmộtdấuchấmtrênchữ“i”.TrungúyRastouillecùngmộttrămlínhlêdươngtrấngiữcứđiểmnày.HọđãtớiđâytừmườilămngàynayvàngàynàocũngphảiralấpnhữngchiếnhàoViệtMinhđào lấnchỉ cáchvị trí củahọcóbamươimét,vào lúchếtđêm,mườihailínhlêdươngtrongcứđiểmđãchọcthủngmộtđoạnhàngràodâykẽmgaiđểđàongũ.Bắtđầubướcsangngàythứnămcủacuộctiếncônggiảiđoạn2,tứclàđêmmùng3rạngngày4tháng4.PháoViệtMinhtớitấpnãxuốngHuguette6.Đến8giờtối,bộphậnđiđầucủamộttiểuđoànđịchđãvàođượctrungtâmcứđiểmbằngđoạnràodâythépgaiđãbịlínhlêdươngđàongũcắtđứt.CastriesgọidâynóichoLanglais.Vịđại tádòngdõiquýtộcChristianDe

Castrieskhôngquát tobaogiờ.Baogiờôngcũngnóibằngmộtgiọngđềuđều,cốgiữmộttháiđộtừtốnnàođótronglờilẽ.Langlais,Bottella,Tourret,nhómsĩquanchỉhuycácđơnvị línhthuộcđịacảmthấyđâylàvẻgiảtạokhông thích hợp. Bigeard tán thành các chiến hữu củamình nhưng trongthâmtâmvẫnngưỡngmộCastriesmộtcáchkínđáo.Langlaiscốnénthầnkinhcăngthẳng,ngheđạitáchỉhuyCastriesnói.-Langlais, anhnghe tôinóiđấychứ?Rõ,hả?Chúng takhông thểđểmấtHuguetteđược.Anhcũnghiểu rõ rồichứgì.ĐểmấtHuguettecónghĩa làmấtluônmộtphầnbađườngbăngsânbay,cókhicảmộtnửasânbay,làbãithảdùduynhấthiệnnayđểchúngtanhậnđượctăngviện…Anhnghetôinóiđấychứ?Vậythìanhbạnơi,anhphảilàmmộtcáigìđóđểcứuHuguettetrướckhitrờisáng.Langlaisđặtmáyxuốngkhôngtrảlời.Đãbốnngàynay,ôngchờđợitiểuđoàntăngviện.Đócũnglàbốnngàyliêntụcchiếnđấu.Ngàythứnhất,đánglẽviệnbinhđãphảinhảydùxuốngbãithảdù,trêncánhđồngphíaNamdãyđồicócụmcứđiểmEliane,nhưngViệtMinhđãtớisát,pháomặtđấtvàpháophòngkhôngViệtMinhlàmchokếhoạchnhảydùkhôngthựchiệnđược.Phảitìmcácbiệnphápkhác.BộchỉhuytạiHàNộiđãchấpnhậnphươngánnhảydùđêmxuốngsânbay.Đólàmộtbãinhảydùkhátốt.Mặcdùhẹp,nhưngchiềudàicủađườngbăngcóthểvừađủđểnhảyxuống,miễnlàvẫngiữđượcHuguette6làđiểmtựaởđầuphíaBắcđườngbăng.Đêmhôm trước, cácphi côngđã thảdù lầnđầu tiêncáckiệnhàngxuốngđườngbăngchotớikhicácpháosánglàmloámắtkhôngthểthảdùtiếptụcđược.NếuđêmnaymấtHuguette6,cónghĩalàmấtthêmmộtphầnsânbay.Đếnlúcđóthìngayviệcthảcáckiệnhàngcũngrấtkhóthựchiện,chưanóigìđếnnhảydù.Huguette6vẫncòntrảlờiđượcvàchobiếtchỉcònlạikhoảngtừsáumươiđếntámmươibinhlínhlêdươngđangchiếnđấuchungquanhbanchỉhuyđứngđầuvẫn làRastouille.Họcòncó thểcầmcựđược từhaiđếnbagiờ

nữa.Langlaisphảiquyếtđịnhgấp.Ông thử tiếnhànhmộtcuộcphảnkíchngaytrongđêm.Lúcnàychỉcòncótiểuđoàn8línhdùthuộcđịavới394binhlínhdoTourretchỉhuylàmộtvịtríphòngngựmớiđượcxâydựngsaungày13tháng3năm1954,còncóthểsửdụngđượcđơnvịnàyvìcácđơnvịkhácđềuđangphảichiếnđấu.Hơnnữa,Epervierlạigầnmụctiêuphảnkích.Khoảng9giờtối,đạiúyDesmontnhậnđượclệnhđigiảivâychoHuguette6.Mặcdùđâylàmộtmệnhlệnh“nguxuẩn”,nhưngDesmontcũngđãcólầnthoáng nghĩ tới. Cách đây chưa được nửa tháng, chính Langlais cho rằngviệcphảnkíchtiếnhànhvàobanđêmlàkhôngthểnàothựchiệnđược.Thếmàbâygiờlạiđịnhtổchứccuộcphảnkíchgiữađêmtốivớimộtđạiđộivàhaixetăng.Nhưngkhôngphảilàlúcbàncãimàphảithựchiệnngay.Desmontcầnphảidẫnđơnvịvượtmộtquãngđườngkhoảnghaikilômét.Dướiánhpháosáng,hai chiếcxe tăngbắnvàonhữngbóngđenđượccho làbộđộiViệtMinh.Trongkhiđó,LanglaisliênlạcbằngmáyvôtuyếnvớinhữngchiếcDakotađanglượnvòngtrònchuẩnbịđểlínhdùcủaBréchignacnhảyxuống.ĐêmhômtrướcchínhnhữngchiếcmáybaychởđầyquânnàyđãphảiquaytrởvềcăncứbởivìbãinhảybịchiếusángkhiđồnHuguette7đangbịtiếncông.Trưởngphicơnói:-Khôngthểnhảyxuốngđườngbăngsânbayđượcchừngnàosânbaycònbịchiếusáng.-Nhưng tôi cũng không thể nào ngừng cuộc phản kích được.Nếu khôngnhảyxuốngsânbayđượcthìcholínhnhảyxuốngkhuTrungtâm.-Nhưngởđókhôngcóbãinhảyđúngtiêuchuẩn.-Mẹkiếp!Cứnhảyxuống.Tôisẽchịutráchnhiệm.-Langlaistrảlời.TạicuộchộiýtạiHàNội,đạitáSauvagnacgiảithíchchođạiúyClédicrõ,ông phải nhảy thẳng xuống đường băng sân bay. Nguyên tắc theo hướngNam-Nam-ĐôngđểvàophânkhuTrungtâmtìmgặpsởchỉhuy.Đúngnửađêm,đạiúyrơivàomộtkhuvựclổnnhổncôngsựvàchiếnhào.

Chỉcáchôngvàimét,mộtcỗtrọngliênbốnnòngđangchĩalêntrời.Chungquanh,nhữngđạnpháonổtungranhữngcụmlửađỏxenlẫnvớimàunhợtnhạtcủapháosáng.ClédicđãtớiđượcĐiệnBiênPhủ.Nhưngđangởđâu?Đạiúyđảomắtnghingờnhìnchungquanh,lụclọitronghànhtranglấyramộtkhẩusúngngắn,rồinằmimtrênmặtđấtlắngtainghenhữngtiếngđộngcủangườivàtiếngnổcủađạnpháo.Cómộttiếnggọinhưtừlòngđấtvọtra:-Này!Lạiđây.Clédicchỉ rơicáchhầmchỉhuycủaCastrieskhoảngmột trămmétvàcoinhưvừamớikhánhthànhmộtbãinhảydùmớitoanh.Chotớingàyhômđó,bãinhảydùvẫnđượcquyđịnhlàmộtmảnhđấtcósẵnkíchthước,trênmặtphủítnhiềuloạicỏmềm.NhữngbãitậpnhảydùởvùngnúiPyrénéesbênPhápthườngtrồngtoàncỏdàyhoặcnhữngloạicỏmềm.CònbãiđấtClédicvừanhảyxuốnglạilàmộtmảnhđấtmơhồkhôngbiếtrõlổnnhổnchiếnhào,hầmhố,lởmchởmnhiềucọcnhọngiữanhữnglớphàngràodâythépgai.GặpClédic,Langlaishỏingay:-Cónhiềuquânkhông?-Toànbộmộtđạiđộicủatôi.ThếlàLanglais,mộtngườilínhbộbinhgiàvàlàngườilínhdùtrẻ,pháracười.LanglaiscườiviênchỉhuycủamìnhlàđạitáSauvagnac,mộtsĩquandùvĩđạinhưnglạilàmộtlínhbộnhỏbé.Đêmnay,Langlaislàmộtngườisungsướng.Batrămmườihailínhdùđãtớimàkhôngcầnphảichọnkỹbãinhảy,cũngkhôngcầnphảithạonhảydù.Chỉcầnđưangườilênmáybayrồinhảyxuống.Ông đề nghịHàNội kêu gọi thêm những người tình nguyện, dù biết haychưa biết nhảy dù cũng không quan trọng. Có thêm lính chiến đấu, ĐiệnBiênPhủsẽgiữvững.Đúnglúcđó,Bréchignaccũnglầnmòtìmđượclốivàosởchỉhuy.Langlaislạiphá racườikhinhìn thấyBréchignac…cởi truồng.Đạiúyđã rơiđúng

vàolớphàngràodâythépgai.Trongđêmtối,ôngkhôngtàinàogỡrađượcđànhphảitụtquầnbỏlạiđó.Mặttrờiđãmọc.Vòmtrờiđãhửngsáng,khôngkhínhẹnhàngnhưthờitiếttháng8ởbênPháp.Línhdùthuộctiểuđoàn2,trungđoàndùthuộcđịasố1đitheohàngmộttiếnlêndãyđồiEliane.Bộđồngụytrangratrậnchỉnhtề,vũkhílauchùisạchsẽ.Toànđộicùngchungmộtkiểuđigiốngnhưngườichỉhuy,tứclàbướcchândài,hơinặng,tiếtkiệm,toảramộtniềmtinbìnhthản.Khoảng5giờsángViệtMinhtựrútkhỏibãiChampsElyséesởphíatrướcEliane2saumộtđợttiếncôngkéodàimộttrămgiờ.Đêm4rạngngày5tháng4làđêmthứsáucủacuộctiếncônggiảiđoạnhai.TrongkhirútkhỏiEliane2,địchtậptrungtiếncôngHuguette6.ViệtMinhquyếttâmđánhbậtcáinútchaitrênđầuđườngbăng.Sưđoàn312đượcyểmtrợbằngtấtcảcáckhẩupháo105vàmộtđạiđộicối120mm,huyđộngtớibốntiểuđoànbộbinhcùngvớimộttiểuđoànpháohạngnặng.Trướcmặtsưđoàn312làmộttrămlínhlêdươngsố2vừatớithayđơnvịcủatrungúyFrancois,nhưngtrungúyRastouillechưađimàvẫncònởlạicứđiểmđểbàngiao.PháochuẩnbịcủaViệtMinhkéodàinămtiếngđồnghồ.Trướcnửađêm,cáctiểuđoànViệtMinhđãlọtđượcvàocứđiểmquađoạnhàngràokẽmgaiđãbịbọnlínhđàongũcắtđứt.Línhlêdươnglùivàophíatrong.Tìnhthếtrởlạigầngiốngnhưđêmtrước.Huguettesắpbịmấtđếnnơi.Langlaislạilậptứcquyếtđịnhphảnkích.TrungúyBaillythuộctiểuđoàndùthuộcđịasố6đượcbáođộngđầutiên.CũngnhưDesmontđêmtrước,Baillyđêmnaylạidẫntoànđạiđộichạydọctheođườngbăngtiếnvềphíađịch.Nhưnglầnnay,ViệtMinhđãsửdụngtoànbộmộttiểuđoànởcánhtrái.Mộttrăm nămmươi lính củaBailly phải chống vớimột số quân đông hơn rấtnhiều.ChotớikhitrờisánghẳnthìchỉcòncóhaimươilínhdùtrụlạichungquanhtrungúyBailly.Họđượcphéprútkhỏivịtríchiếnđấu.

TạiEliane2,Clédicngủtừsángsớmtronghầmtrúẩn.Đếnquánửađêmthìngườilínhgácđiệnthoạilayôngdậy.BréchignacgọiClédic.-Huguetteđãbịđánh.Anhdẫnquânchiviện.Biếtđườngchứ?ĐạiúyClédickhôngbiếtrõđườnglắm.NhưngôngthườngđứngtrênđỉnhđồiA1nơiđặtcứđiểmEliane2nhìnbaoquátchungquanhnênbiếtrõcáckhuvực lân cận.Ôngdẫnđầuđơnvị đi xuốngnúi.Đoànquânxếp thànhhàngdọcđitheoôngtừngbướctiếnvềhướngBắcvượtkhúcsôngnằmgiữaDominique3vàEpervier rồiđiđến tậnđườngống thoátnước.Phía trướcmặt,đànđomđómđang lờmờsoi sángđườngbằng sânbaynhưmộtdảibăngtrángbạccủatửthầnđãtừngbịbắnphánhiềulầnbằngmọihoảlực.Baillyởphíatayphảipháttínhiệuđườngđãbịchặn.Clédicquyếtđịnhchođơnvị tiếnvọtquađườngbăngxông thẳngvềphíatrước.Ôngkhôngbiếtrõmìnhđangởchỗnào,chỉbiếtđangtiếntrướchọngsúng.PhíatrướclàcảmộtđạiđộiViệtđanghướngvềphíaNamđốimặtvớiđơnvịcủaClédicvừaxộctới.Dùsaocũngkhôngchậmtrễ.Đãbagiờsáng,ClédicđãđếnconđườngngoằnngoèoởmặtNamHuguette.ChỉcònkhoảnghaimươilínhlêdươngtrụlạichungquanhtrungúyLegros,náumìnhtrongnhữnghốhàoởphíaNamcứđiểm.QuânViệtMinhkiểmsoáthầuhếttrậnđịa.Clédichỏi:-QuânViệtbốtríởnhữngđâu?-Mộttrungđộiởbênphải.Mộttrungđộiởbêntrái.Anhquétgiúpchúngtôiđườnghàochungquanh.Lúcnày,cóvẻnhưphíaViệtMinhcũngcảm thấykhông thể tiếp tục tiếnthêm.Tiểuđoànthứtư,tiểuđoàndựbịđượctungvàochiếnđấu.Clédicđãchọinhauvớitiểuđoànnày.Tìnhthếrấtgay,nhưngdùsaotrờicũngđãsángrõ.PháobinhcóthểbắntrảmộtcáchchínhxácMáybaycũngcóthểyểmtrợ.VànhấtlàBigeardđangtăngviệnchoClédicmộtđạiđộinhỏnhưngchỉhuybởimộttrungúylớnlàLepage.Thấytrờiđãsángrõ.QuânViệttuầntựrútđểtránhmáybayvàpháobinh

bắnphá.Đếnmườigiờsáng,cuộcchiếnđấuchấmdứt.BréchignacgọiđiệnchoClédic:-Tốtlắm.ĐếnmườibốngiờtôisẽchođạiđộicủaMinaudđếnthaythếchođơnvịanh.ĐạiđộicủaanhsẽchuyểnthànhlựclượngdựbịđểphảnkíchtrênđồiA1.CuộctiếncônggiảiđoạnhaicủaViệtMinhkếtthúc.HuguettethángtưTrongnhàhầmcủa“ngài”Bordiertiếngvọngcủađạnpháođãquenthuộcnhưnhữngtiếngđộngtrongnhà,vôhạinhưchiếcđàithuthanh.Suốtngày,JeanPéraudvàPierreSchoendoerfferngồiởđâytheodõi“trậnđánh” trêncứđiểmEliane1.Họđãquayphim,chụpảnhđợtxungphongcủalínhdù,trongcơnthịnhnộđãtínhtoánsẵnđểdàncảnh,vừacóvẻgiốngnhưsựphẫnnộcủamộttrậnẩuđảvàcũngcóvẻgiảtạođểđánhlừangườixem.HọđãquayphimchụpảnhrấtgầnnhữngcảnhgọilànhữngđợtphảnkíchcủaViệtMinh,cócảmàntrìnhdiễncáctùbinhnữa.CuốnphimcònbốtrínhữngcảnhkhôngcóthậtnhưkhithấyđồngđộirahànglínhPhápnhữngbộđộiViệtMinhcònvữngvànghoặcđượcẩnnấptốt,đãvừachửirủa,vừanãsúngmáyvàohọ.HainhàbáoPhápxuốngnúivàolúcbắtđầutối,khicóđợtthayquân.Pierređãdẫmphảimộtmảnhsắt.Anhkhôngbiếtchuyệnxảyravàolúcnào,đâylàmảnhđạnpháohay lựuđạn, chỉ biết bàn chânđã sưng lên tronggiầyvảikhiếnanhphảikéolêtừngbước.Thôngthườngđâylàmộtvếtthươngrấtmaymắn,vìcóthểđượcnghỉmườingày,nằmtrongchănđệmsạchsẽtạimộtbệnhviệnquânyởHàNộihoặcởSàiGòn.NhưngởĐiệnBiênPhủkhôngcóvếtthươngnàogọilàmaymắncả.Cácthầythuốckhoangoạichỉmổxẻnhữngvếtthươngđángphẫuthuậtchonhữngbinhlínhbịthươngnặngmàkhôngđượcchuyểnvềhậuphương.Cònnhữngngườibịthươngnhẹthìcứviệctựgiảiquyếtbằngcuộnbăngcánhânvàkhôngđượcrờikhỏivịtríchiếnđấu.Chỉkhinàosắpchếtđếnnơimớiđượcgáiđiếmchămsóc.

VìvậyPierrekhôngkhinàonghĩtớichuyệnđitrạmxáđểđiềutrịvếtxước.Cũngnhưmọingười,anhđượcphátmộtcuộnbăngcánhângàichặtvàomũsắtbằngmộtchấtkeorấtdính.Anhchỉcầncómộtnơi“khôráo”nhưlínhthủythườngnói.PierredẫnbạnđiđếngiannhàhầmbímậtbênbờsôngNậmRốm.Vừathấyhọ,côTrinhđãnhậntựtaychămsócPierrevớitấtcảuythếvàtìnhthương.HồicôcòntheohọctạitrườngdòngởHàNội,cácbà“Xơ”nuôitrẻmồcôiđãdạycôcáchsơcứubanđầu.CôđặtPierrenằmdàitrênsập,tháobỏchiếcủng nhảy dù dính đầy bùn và cát, bỏ chiếc tất đi chân đang ôm chặt vếtthương. Cô bắt chước giọng nói của các cô gái hầu bàn người Việt, bảoPierre:-Chânanhbốcmùi“thúi”lắm?Péraudpháracười,mộtgiọngcườivuirấtto,rấtvang.Anhcũngđãbỏáongoài,cởitấtcảhaiđôigiầyvàtấtcủamình.Trêntrầnnhà,chiếcbóngđènđiệnvẫnđủđưachuyểnđộngtheonhữnglànsóngvôhình.Luồngánhsángvàngvọtrunrẩyđemlạichogiannhàmộtvẻấmcúng.Pierre đứng dưới bóng đèn như tàm ánh sáng bằng với hoa sen, gãi nhẹnhữngđámlôngtrênbụng.CôTrinhlạinói:- Còn anh, Jean, anh đang bốcmùi xác chết đấy Trong khi tôi chăm sócPierre,anhhãytắmrửavàcạorâuđi.Pierređãkhôngtrởlạinơiđâytừngày31tháng3.TrongsuốtcuộctiếncônggiảiđoạnhaicủaViệtMinh,Péraudvàanhđãchạyđichạylạitừđiểmtựanàyđếnđiểmtựakhácđểghilạinhữnghìnhảnhchiếnđấu.Saunhữngngàylàmviệcmệtmỏinày,haingườiphảiđiểm lạinhữngđoạnphimđãchụp,đánhsố,ghinhãnrồibuộckíntrongnhữnggóinhỏ,chờdịpgửivềHàNộitrángphimrồitrìnhchiếutạiParí.Nhữngkiệnhàngnàyvẫnđangđaukhổnằmchờtạicáckhohàngcủacácphicông,nhưnghainhàbáovẫncứtiếptụcghithêmnhữnghìnhảnhtưliệumới.Pierrethườngtìmmộtgóckhuấtcóchechắnđểngủđêm,cònPéraudthìhầunhưđêmnàocũngnằmvớicôTrinh.

Người đàn bà trẻ tuổi này không còn những thức ăn dự trữ của “ông”Bordierđểdọnnhữngbữacơmngonnữa.CôcũngkhôngđichợởcáclàngbảnphíaNamkhuTrungtâm.TheolệnhcủaViệtMinh,dâncưởkhuvựcnàyđãsơtánhết.Vảlại,nhữngcuộctuầntiễucủacảhaibênđốiđịchđềudẫnđếnnhữngvụbắngiếtnhautrongnhữngnhàtranhđãbỏtrống,nhữngkhuvườnđãbỏhoang.Còncác sânnuôigàvịt lầy lội thìđầychôngmìncạmbẫy.CôTrinhcónhữngbàntaythondàixinhđẹpcủaphụnữViễnĐông,nhữngngóntaymềmmại,khéoléocủanhữngcôgáitừthủathơấuđãbắtchướcrồiđượctậpnhữngđiệumúalễhội.Côđãlấybôngtẩmrượucồn,rửavếtthươngnôngnhẹcủaPierrerồikhéoléoquấnbăngrangoài.Sauđó,chỉtrongvònghaimươiphútcôđãlàmxongbữacơmxoàngxĩnhnhưngthơmngon:mộtkilôgạo,haiquảớtđỏ,mộtcủgừngvàmộthộpthịtbòtrongkhẩuphầncủalínhPháp.Trongnhữngbátsứmầuxanh,mónăntừhươngthơmcủagạotoảramộtmùivịrấtngon.Bangườilặnglẽngồiăn.ỞchâuÁ, đây làmột tập quán, ăn cơm không gây ra những tiếng động đểchứngtỏlàngườilễphép.Saubữa cơm,hai người đànônghútmỗi ngườimột điếu thuốc lào.Khóithuốclàochođếnkhihếtnóngvẫncòncayxèvàdầyđặc,cháybỏnghọng,bỏngphổi,tạoramộtcơnsay.Pierrenói,anhthíchhútthuốcláthơmCamelhơn.Péraudtrảlời:-Sángmai,tớsẽđilùngmuachocậuởchợbuônlậucủabọnlínhđàongũ.Tớcũngcầnmuacàphêvàsữahộp.-Đừngđimộtmình.HìnhnhưtừkhibọnlínhAngiêrivàMa-rốctừcụmcứđiểmDominiquebỏchạytụtậpởđây,tìnhhìnhcóvẻkhôngantoàn.NhữngconchuộtNậmRốmngàycàngđônghơn.Chúngcũngđangkiếmthứcăn.Cảbangườicùngnằmtrênsập.JeanPéraudđộtnhiênnói:-Ngàymộtngàyhai,rồisẽcóngàychúngđếncướpphágianhầmnày.PhảikiếmmộtchỗnàogầntrungtâmđểđưacôTrinhrútxuốngđó.

-Cậutưởngdễkiếmđấyà?TấtcảcáchầmhốởClaudineđềuđặtsởchỉhuy tácchiếnhoặcchậtníchlínhbịthương.Bangườiimlặng.Mộtlátsau,PierrenóiquavaiPéraud,hỏicôTrinh:-CôTrinh,saoemkhôngrútkhỏiĐiệnBiênPhủngaytronglúcnày?Emđiđêm, có thể lọt quavòngvây củaViệtMinh,đếnmộtbảnnàođóởvànhngoàitrướckhitrờisáng.Phầnlớnđồngbàocủaemđãđihếtrồi.Ngườiđànbà trẻvẫnkhôngđộngđậy.Điư?Nhấtđịnh,côcó thểđikhỏichỗnày.Bordierđãđểlạicôchonhữngđồngbạctrắng,côcóthểthuêngườidẫnđườngđiđếntậnLàoCai,nơigiađìnhcôđangsinhsống.Nhưngrồisauđósẽrasao?Côkhôngmuốntựtrảlờicâuhỏirấtkhógiảiđápnày.Côđãrờibảnlàngquêhươngnămmớimườimộttuổi.Mẹcôlúcđóđãlàmộtbàgiàmêtíndịđoan,cònglưngvìnhữngcôngviệcđồngángvàcúnglễthầnlinh.Trongthếgiớicủamẹcônhannhanrấtnhiềuthầnthánh,ma,quỷ.Nhữngnhânvậtcõiâmphủnàycómặtkhắpnơi,baogồmđủloại.Cónhững“cáima”làvonglinhcủatổ tiên, lànhữngngười trongnhà,hoặctốthoặcxấu,tùytheocátínhtrướckiacủahọ.CóthầnThổcônggiữđấtvàthầnCổthụgiữcây.Cómađậumùavàmacàrồnglàloạiđộcácnhất.Những loạinàycókhihàng trămnămmới trởvềbản,đem theocácmầmbệnhdịchtả,dịchhạch,mộtnạnđóilớn.Đểdẹpbớtcơnthịnhnộvàhoàgiảivớicácmanày,mẹcôđãphảicốnghiếnmộtphầnquantrọngthờigianvàcủacảiđểcúnglễ.Dosợ“cáima”báohại,mẹcôTrinhđãkhôngdámâuyếmchămsóccongáimình.KhicôTrinhbịsốtréthoặctiêuchảy,bàgiấucôtrongmộtgóctốidướimáinhà tranh,xếpnhữngbaodiêmmuađượcbằnggiá rấtđắtởnhàthầyphùthủygọilàPhùtạo,chungquanhcongái.Đâylànhữngbaodiêmtrừtà,nắpbaođượcviếtchữtrênnềngiấyvànghoặcbạctùytheogiábán.Đôikhibêncạnhnhữngbaodiêm,còntreothêmnhữngchiếcđũatrebuộcvàosợichỉlụadàitừnócnhàrủxuống.Trongbóngtối,tiếngđũachạmnhau

kêuláchcáchkhôngngừng.Bàmẹkhôngdámgọicongáibằngtênthật.Đểđánhlừatàma,bàgọiconmìnhlà“conlợnđen”hoặc“conchónhỏ”,nhữngconvậtrấtthânthuộc.Côkhôngnhớcólầnnàochacôcúixuốngnhìnmặtcongáikhông.Ônglàmộtngườicaolớnhơntấtcảnhữngngườiđànôngtrongbản.Họcóvẻnểsợôngvìôngthuộchộinhữngngườiđisănchimcốc,làmộthộingàynayđãbiếnmấtnhưngbắtnguồntừbênTrungQuốc,đượccoinhưmộtgiáopháithườngđikhắpchântrời,gócbể.Ôngkhôngbaogiờmótayvàocôngviệcđồngáng, rấtngạiđụngchạmđếnmaquỷ, thườngchỉhaynóichuyệnvớiconchimmồibaogiờcũngquấnquítbêncạnhông.Ông thườngmangconchimmồi lên thuyềnđộcmộc,đingượcdòngsôngNậmThinhiềungàymớitrởvềnhà.Hoặcđitrênbờsông,vừađivừacâucá.Conchimmồicóbuộcmộtvòngnhỏbằngđồngchungquanhcổ,vừakhítđểnókhôngthểnuốtđượccá.Vìvậy,mỗikhibắtđượccá,nólạiđặtcádướichânông.Lúcquayvềnhàvàobuổichiềutối,conchimtolớnvớiđôimắtmỏimệtlờđờnhưchếtvẫnđậutrêncànhtređungđưatrênđầuông.Ôngăncơmrồinằmdàitrênchiếuhútthuốc.Khiôngnhảđámkhóithuốcphiệnđặcsệtra,conchimmồiliềnthòcổvươndàitớisátmôiôngchỉđểhítđầyphổithứkhóigâynghiện.Côcũngkhôngnhớtạisaocôlạibịbán,vàbánnhưthếnàochocái“ông”TâyBordier,mộtngười rất tròn,đầu tròn,mặt tròn,bụng tròn,đùivàbắpchântròn.Pierrebậtcười,nóichenngang:-Trònnhưmặttrăng…CôTrinhcũngchẳngthấycómộttìnhcảmgìđặcbiệtđốivớiôngchủcủamình.Hồi cô cònđi học tại trườngbà “Xơ”ởHàNội,mỗinămôngTâyBordierlạivềgặpcôvàibalần,chủyếuđểtrảtiềnhọcchocô.MỗilầngặpngườicongáiThái,ông lạiđưachocôvài látgừnghoặcmộtbánhsôcôlaMenier.Hồiđó,côkiêuhãnhvìđượcôngchủchămsóc,đượccácbàphước

ưuái,đượcmặcnhữngbộđồtrắngủicẩnthận.CôTrinhkhôngđiđạo.“Ông”BordiercũngkhôngmuốncôtheođạoThiênChúa“đểtỏtấmlòngtônkínhđạothờcúngtổtiên”củadântộccô.Cácbàxơcũngkhônggiảngđạochocô.Nhữnggìcô thấmnhuầnvề tinhthầnhysinhvàlòngnhânđức,đólàcôđãhọcquasựchịuảnhhưởngcủacácbạncùnglớp.Cácbàxơtậntâmvìđạođãhoạtđộngvìtìnhthươngyêu,mộtthứ“nhậpđồng”củanhữngngườitheođạo.ĐểchónghoànthànhviệcdạydỗgiáodụccôTrinh,BordierđãgửicôtheohọcmộtnămtạinhàmộtbàgiáongườiHoa.ĐólàbàLôBình,mộtngườiđượcnểtrọngvìcómộttrườnghọcdànhriêngchocáccôgáiđếntuổiđilấychồng,đặttạiphốHàngĐào,HàNội.Trườngnữhọcnàylàmộtthứgiảngđườngvềđạolàmvợ,làmdâu.Chươngtrìnhgiáodụcvừacótínhtriếthọclạivừacótínhthiếtthực,đơngiảnvàtinhtế.BàmẹnhỏLôBìnhdạyrằng,địavịxãhộiduynhấtdànhchongươicongáilàkếthôn,làmvợ,tứclàphụctùngvôđiềukiệnngườichồng.Giátrịcủamộtngườicongáiđượcđánhgiábằngsựkhéoléobằngnghệthuậtbiếtthoảmãndụcvọngxácthịtcũngnhưkhátvọngtinhthầncủachồng.CôTrinhcònđượchọccách làmbếp, tổchứcnhữngmónănngon.Côđãtìmthấyởnhữngqui tắcđượcdạydỗmộtcuộcsốngkhônngoanvàđượctrọngnể.Côthườngthầmkínmơướccóđượcmộtngườichồnggiầusang.“Ông”BordierđãcóđượccôTrinh, lúccôhãycòn trinh tiếtmàđã thôngthạonghệthuật làmvợ,vàđãđềnbùsựchờđợikiênnhẫncủacô.Nhưngbâygiờ,côTrinhhiểurằngcôchẳngchoBordiermộtcáigìcả,ngoàiviệcphụctùngchồngmộtcáchthờơ,lãnhđạm.Mộtbuổi tối tháng3,JeanPéraudbướcvàocănnhàhầm.Gọihầmnày lànhà,vìchínhđâylàgiannhàđầutiênmàJeanđãtựtaysửasangvừaýmình.Nhàbáoảnhnàymặcquânphụcnhưngkhôngcưxửnhưbọnlínhtráng.CònnhữngngườilínhkhácthìhuýtsáogọikhithấycôđingangquahoặcvăngvàomặtcômộtcâubằngtiếngPháphoặctiếngViệt thôbạo:“cởiquầnramaulên!”.TạiphòngtràdànhcholínhPhápởđâychỉcónghĩa là“nhanh

chóngcởingaybộđồlót”.Jeanlàngườiđầu tiênđốixửvớicônhưmộtphụnữ.Anhgọicô là“em”hoặclà“côgái”nhưngkhôngtìmcáchgạgẫmđểngủvớicô.Cặpmắtmầuxanhlơcủaanhthậtdịuhiền.Khianhnhìncô,côcảmthấymìnhtăngthêmsức lực. Cô không còn là vợ lẽ của ôngBordier nữamà là cô Trinhmộtngườiđànbàtựdođangkhátkhaoxácthịt,muốncómộtcáigìđóđểtraođổi.Mộtđêm,cáiđêmyêntĩnhtrướccuộctiếncôngcủaViệtMinhcôđãtựhiếnthânchoPéraud.Từmườingàytrướchọvẫnnằmbênnhautrênchiếcgiườnggỗrộngnhưngchưa lầnnàođụngvàongườinhau.Chínhcô, trongđêm tối, làngườiđầutiênvuốtvebộngựccủaPéraud.Cô tựcởiquầnáorồichậpchờnđếnsátanhtrongbóngđen.MẹtrẻLôBìnhchưachuẩnbịchocôTrinhđiềugìphảiđếntrongcáiđêmnày.Nhưng, từđó trởđingàynàocôgái cũngcómột sự thích thúcuồngnhiệtmuốnchinhphụcanhchàngngườiPháp.CôrìnhbắtgặptrongcáinhìncủaPéraudmộtánhmắtđenlàmnảysinhsựhammuốnvàthíchthúvớicốgắngcủaPéraudmuốnchốnglạisựcámdỗ.Khicôtraothânchoanh,đólàcômuốncảmơn.Côchorằngđólàtrảtiềntrướcđểđượclãivềsau.Trongđêmhầmhậpnóngcủacănnhàhầm,trêncáisậpgỗcứng,côđãtraochoanhtấtcảlàndanâu,bộngựcrắn,cáimiệngướt,vàcôđãgiảiphóngchoanhđượctựdo.Đólàtìnhcảmquýbáu,quantrọng,tựnguyệnthoảimáivàxứngđáng.Anhđãkhámphácô.Côđãhysinhchoanh.Buổisáng,khiPéraudrờikhỏigiannhàhầm,côTrinhđộtnhiênlosợnhưbuổiđầutiên.Côsợmấtanh.Lúcnày,anhđãngoảnhlưngvềphíacônênkhôngnhìnthấysựhốthoảngtrêngươngmặtcôgái.Cômuốncóđượcsựđảmbảosốngbênanhsuốtđời,cóquyềnđượcphụcvụanhmãimãi.Đếnbâygiờcôđãkhámphárasựbímậtcủacácbà“Xơ”tạiHàNộivàcũngđếnbâygiờmớihiểucâu“TinyêuphụcvụĐứcChúaTrời”.

Phảichănglànhưvậyđó?Nằmbêncạnhcô,haingườiđànôngvẫntiếptụccâuchuyện.Cônhẹnhàngruỗicánhtay.BàntaycôđặtnhẹlênvaiJean.Khôngphảilàvuốtve,màchỉlàmộtsựtiếpxúc,chứngminhcôcómặt.Pierrenói:-Tấtcảsẽhỏnghếtnếuchậmtrễ.Takhônglàmđượcgìvớimộtngườiđànbàbêncạnh.Phảichocôtađikhỏinơinày.-Không,anhPierre,tôikhôngđikhỏiĐiệnBiênPhủđâu.Tôicứởđây.CôcảmthấybàntaygânguốccủaJeannắmchặttaycô.Đólàngày10tháng4năm1954,vàiphúttrướclúcnửađêm.CâuchuyệngiữaJeanPéraudkhôngcóhồikết.Nhưngcuốnsáchnàykhôngphảilàmộtbộtiểuthuyết.Nêntôichỉxintómtắtlà,mãiđếntậntớingày7tháng5năm1954,khiđãkết thúc trậnđánh,ngườiđànbànàymớirờikhỏiĐiệnBiênPhủ.JeanPéraudđãlênxeMolotovađêm25rạng26tháng5vềtrạitùbinhnhưng đã nhảy xuống chạy trốn. Pierre Schoendoerffer cũng nhảy xuốngtheonhưngđãbịViệtMinhbắtlại.Lầncuốicùng,Pierrenhìnthấybóngbạnchạymiết phía sau đoi hướngvề phíaBắc phía thung lũngNậmThi.Vàinămsau, cómộtnhàbáonướcngoàikể lại, đãnhìn thấy trên toaxeđiệngiữa phốHàNộimột người Pháp gầy gò, tóc hung,mắt xanhmặc bộ đồKaki theokiểuViệtMinh,cùngđivớimộtphụnữ trẻ tuổingườidân tộc.NgườiPhápnàytừchốitrảlờicáccâuhỏicủanhàbáochâuÂutrongcuộcgặptìnhcờnày.Thựctế,khôngcógìchứngminhđólàPéraud.Nhưngcácbạnanhcứmuốntinlànhưvậy.Trởlạingày5tháng4năm1954tạiĐiệnBiênPhủ.Nhờcóthêmlựclượngtăngviện,tìnhhìnhđãđượccảithiệnđôichút.HaiquảđồiphíaĐông,nơiđặtEliane2vàEliane4đãchốngchọiđượcsuốtsáuđêmliền trongcuộctiếncônggiảiđoạnhaicủaViệtMinh.Nhìn chung,nếunhưbinh lính trong tậpđoàn cứđiểmđã rấtmệtmỏi thìtoànbộtiểuđoàn2thuộctrungđoànnhảydùlêdươngsố1lầnđầutiênđã

tớiĐiệnBiênPhủvớiđầyđủquânsố.Castries đang chờ có thêm tiểu đoàn thứ hai.ỞHàNội, vẫn còn hai tiểuđoàndùđangchuẩnbị.Tiểuđoàndùlêdươngthứhaisẽbắtđầunhảyliêntụchếtđêmnàyđếnđêmkháctheonhịpđộđềuđặncủasốmáybay,chotớikhitoànbộtiểuđoàncómặttạiĐiệnBiênPhủ.Tuynhiên,nếuViệtMinhtạmngừngcuộctiếncôngtrựcdiệnthìchưaphảihọđãhoàntoànnghỉcáchoạtđộngquânsự.Họvẫntiếptụcbắnpháovớinhịpđộtiếtkiệm,vẫnchoquânđituầntiễusátcáchàngràodâykẽmgaicủacác cứđiểm,vẫnđể lại trênhàng ràonhững lá cờđỏ saovàngnhỏbévànhữngtruyềnđơnđịchvận,vẫntiếptụchămhởđàochiếnhàolấndầncáctrậnđịa.LiệuCastriesvàcácphóchỉhuycủaôngcòncóthểlàmgìđượcnữa?Tiếnhànhthắnglợimộtcuộcrútquânchăng?Họkhôngbaogiờtinvàođiềuđó.Chờđợimộtsựcanthiệpkỳdiệutừbênngoàichăng?NgayđếnCastrieslàchỉhuytrưởngcũngkhôngbiếtgìđếnviệctướngElygặpChủtịchhộiđồngthammưuMỹRadfordbànkếhoạchVautour,địnhsửdụngnhiềumáybaynémbomhạngnặngcủaMỹtừPhilippinbaytớinémbomcáctuyếnđườngvậntảivàvịtríđóngquâncủaViệtMinhởĐiệnBiênPhủ.KhôngmộtnhânvậtcóthẩmquyềnnàoởĐôngDương,trừmấynhàbáo,khôngbiếtgìvềđịahìnhđịaphương lạinghĩ rằngcó thể rútquân từĐiệnBiênPhủ sangLàođược.Tình thếcàng trởnên tuyệtvọngkhimọingườiđềunghĩkhông thểtrôngchờvàomộtđiềukỳdiệugìsẽxảyra.Nhưnghọvẫntrôngchờthờitiết.Nhữngtrậnmưatháng5sẽngăncảncuộcvậnchuyểnbằngxeôtôvậntảitrênđườngcái,cũngnhưxeđạpthồvàngườivácgồnggánh trênnhữngđườngmòn.Đến lượt lực lượng tiếncôngsẽbịthời tiếtvâyhãmgiảmdầnsứclực.Dùcholúcđótậpđoàncứđiểmcóbịchìmtronglớpbùncủalòngchảothìvẫncứsốngđượcvìvẫncólươngănthảdùxuống.

JeanPouget

TướngNAVARREVớiTrậnĐiệnBiênPhủ

Chương10(Đoạnkết)

HộinghịGenevesẽhọpvàocuốitháng4làmchonhữngngườiđượcbiếttinnàycóthêmlýdohyvọng.Chưathểđoánđượckếtquảhộinghịsẽnhưthếnào,nhưngđiềudễhiểulànhữngcuộcthảoluậncóthểsẽkéodài.Mộtthoảthuậnnhanhchóngvềngừngbắnkhôngphải là ảo tưởng,nhất lànếu cáchoạtđộngquânsựcủaPháptiếntriển.Tómlại,điềucốtyếulàphảicốgiữhơnmộtthángnữa.Mụctiêunàykhôngvượtquátầmtay.Castries làLanglais,Pazzis,Bigeard cùngngồixemxét lại tổ chứcphòngngự.PazzisđãđượccửgiữchứcthammưutrưởngBinhđoàntácchiếnTâyBắc.Banthammưulàmộtcơquanômđồmmọicôngviệcnặngnhọc:tácchiến,quânlực, tìnhbáo, tiếptế,điềuhànhmọihoạtđộngphốihợpvớicácbinhchủngvàcáccơquanbạn:pháobinh,thôngtin,quânnhu,ytế.Vaitròcủathammưutrưởngkhôngsángchóinhưngcótínhquyếtđịnh.LalandevẫnlàchỉhuytrưởngtoànbộcụmcứđiểmIsabellephânkhuNam.Hiệnnayphânkhunàyđangbịcôlập.ChuyếnliênlạcđườngbộcuốicùngvớiphânkhuTrungtâmlàvàongày30tháng3.Vadotđãchỉhuybánlữđoànlêdươngsố13saukhiGaucherchếttrận.HiệnnayVadot phụ trách toàn bộ cụm cứ điểmClaudine.Vẻ bình tĩnh “rất lêdương”vàmộtsốđức tínhkháckhiếnchoôngcóđượcsựnổi tiếngvữngchắc.Lính lêdương thườnghỏiýkiếnVadotnhiềuhơn làxinchỉ thịbanthammưucủaLanglais.CònLanglais thì lạidànhphầnlớnthờigianquantâmđếnlựclượngdù.Tuynhiênkhôngcósựtrụctrặcgiữabanchỉhuylêdươngvàbanchỉhuylínhdù.Hơnnữahọcònbổsungchonhau.

PhânkhuTrungtâmdoLanglaischỉhuylàphânkhubịtiếncôngchủyếu.Phânkhunàygồmbatrungtâmđềkháng:mặtĐôngcócụmcứđiểmElianedoBréchignacchỉhuy;mặtTâyBắccónhữngcứđiểmHuguetteđứngđầulàClémenon;cuốicùnglàcụmcứđiểmClaudineởTâyNam,vâyquanhvàbảovệchotrungtâmtậpđoàncứđiểmgồmcó:Sởchỉhuy,cụmpháobinh,nhàvòmđểxetăng,cáccơquanthôngtinliênlạc,cácxưởngsửachữavũkhíthiếtbị,cáctổmáyphátđiện,khođạn,kholươngthựcdựtrữ,khoxăngv.v…Cụmpháođặtở Isabelle thuộcphânkhuNam,mặcdùbịpháoViệtMinhbắnphákhôngngừng,vẫnlàmộttrongnhữngthànhphầnthiếtyếubảovệkhuTrungtâm.Cụmpháonàycónhiệmvụbắncản,bảovệchotấtcảcácđiểmtựachungquanhsởchỉhuyBinhđoàntácchiếnTâyBắc.Trongcuộc cải tổ lại tổ chứcphòngngự lầnnày,Castriesquyếtđịnh trựctiếp nắmBigeard bằng cách giao choBigeard chỉ huy các lực lượng “canthiệp”theolệnhcủaCastries.“Canthiệp”làmộttừcổlỗsĩtrongtừvựngquânsựlâuđời,nayđượctrángthêmlớpmenmới.Trêndanhnghĩanguyêntắc,lựclượng“canthiệp”tứclànhững lực lượng dự bị, gồm có: các đơn vị cơ động, các đơn vị lính lêdương, lính dù, là nhữngđơnvị thường “tiến hành chiến tranh” trong khinhữngđơnvịkháclàmcôngviệc“bìnhđịnh”,đóngquântạichỗ.Bigeardđượccửgiữchứcchỉhuy“cáclựclượngcanthiệp”nhưngtrongtaykhông có lực lượng nào để “can thiệp” cứu ứng cho các cứ điểm bị tiếnđánh.Binhđoànđổbộđườngkhôngsố2củaLanglaisvàmườixetăngcủaHervouet trướckianằm trong“lực lượngcan thiệp”đềuđãbịđánh tan từlâu.Tấtcảnhữngđơnvịcònlạiquaysangđónggiữcáccứđiểmđangbịtiếnđánh,khôngcònsứcnào,lựcnàođểcơđộngđi“canthiệp”nữa.Đểthànhlậpnhữnglựclượngdựbịmớilàmnhiệmvụ“canthiệp”,Bigeardphảitiếnhànhđithugom.Ôngđếntừngcụmcứđiểmlệnhchobanchỉhuyởđótùytheokhảnăngcóthểphảirútramộthoặchaiđạiđộiđểđónggópvàolựclượngcanthiệp.Ôngcũnggiữnhữngtoánquânđượclệnhrútluiđể

làm lực lượng dự bị sẵn sàngứng cứu cho bất cứ điểm tựa nào trong tậpđoàncứđiểmbịtiếnđánh.Thôngthường,lựclượngcanthiệplànhữngđơnvịxungkíchlínhlêdươngvàlínhdù,nhưngđãthổiphồnglênnhưconngựagiàđượcnhétrơmtrongbụngcốchạythichođếnhếtcuộcđua.ChỉhuytrưởnglựclượngcanthiệpBigeardđànhphảihàilòngvớibahoặcbốnchiếcxe tăngcònnguyênvẹn, tuyquá ít không thể sửdụng làmmũinhọnđiđầu(lànhiệmvụđươngnhiên),nhưngvẫncóthểtậndụngđượchoảlựcđểyểmtrợchobộbinh.Sở dĩ Castries chọn giải pháp này thực tế là để trao thêm nhiệm vụ choLanglaismàkhôngngạiLanglaistựái.CastriesvốncómộtđiểmyếuđốivớiLanglaismộttìnhcảmbầubạnkhákỳlạgiữamộtkỵbinhvớimộtbộbinh.CastriescómộttìnhbạnchânthànhvớiLanglais.Chínhtôiđãtainghemắtthấy Castries bảo vệ Langlais trướcmặt tướngGilles (là người không ưaLanglais chút nào),Castries hiểu, Langlais chỉ cáu kỉnh khi quámệtmỏi,thầnkinhbịkíchđộng.Ngượclại,Bigeardnhờthểchấtmạnhkhoẻvẫngiữđượctrấntĩnh.Haingườibổsungchonhauvàcùnglàmviệctrongmộtbanchỉhuychung.Saukhicảitổlạitổchứcphòngngự,CastriestínhđếnchuyệngiànhlạimộtphầnsựchủđộngtácchiếnvàcảithiệntìnhthếởmặtĐông.ÔngđiệnchotướngCogny:“Nếucóthêmmộttiểuđoàn,tôisẽgiànhlạiEliane”.Bigeardthúcđẩythêmhànhđộng.ÔngkhôngbaogiờchịuđểmấtEliane.ĐiểmcaonhỏbénàykhốngchếEliane4vàlàmộttrongbađỉnhcủahìnhtamgiácgồmbaquảđồiphòngngự,chiếmlĩnhmộtvịtrícótínhsốngcòn.Nhữngđợt tiếncôngxungphongcủaViệtMinhvàođiểmcaonày thườnggiáng những đònmạnh vì quânViệt đã đào được chiến hào ở sát gần cứđiểm.Chiếnhàotiếpcậnđểxuấtpháttiếncônglàmộtkiểuđánhcổđiểnđãbiếtrõtừlâu.Nhưngvàothờiđạiđãcóxetăngthìcáchthứcđàohàotiếncônglạiquáchậm,khônghợpthời.NhưngBigeardkhônghiểuđiềuđó,ôngvẫntintưởngvàohiệuquảcủachiếnhàovàđãápdụng.Ôngcũngchođào“theokiểuViệtMinh”mộthàogiaothôngtiếpcậntừEliane4,quabãi“yên

ngựa”nằmgiữahaiquảđồi,tớicáchvịtríđịchkhoảngbamươimét.Ngày9 tháng4,Castriesvừamớinhậnđượcmộtđạiđộimới toanh thuộctiểuđoàndùlêdươngsố2vàđangđợicácđạiđộitiếptheotừHàNộigửitới,đãbậtđènxanhchoBigeardtiếnhành“canthiệp”.Trước khi xuất phát, Bigeard chọn hai phó chỉ huy tiểu đoàn là trung úyTrapp và trung úy Lepage,mỗi người nắm khoảngmột trăm lính dù vừaPhápvừaViệt trộn lẫnvớinhau.Bigeardđượcưu tiên sửdụng tất cả lựclượngpháo,liênlạctrựctiếpvớihaiđạiđội,cối120vàtấtcảcáckhẩucối81báođiểmnémbomvớicácmáybaytrợchiếnngaytừlúcmặttrờimọcđãlượntrênvòmtrờiĐiệnBiênPhủ.TấtcảcácvũkhícóthểbắntớiEliane1đềunhằmsẵnvàsẵnsàngnhảđạnkhicólệnh.Ngày10tháng4,đíchthânBigeardtừlúctrờichưasángđãcómặttrênđỉnhEliane4,đốimặtvớimụctiêu.Bigeardnói:“Đâylàchiếcghếbànhcủanhạctrưởng”.Ôngchođặttớibaymáyđiệnđàmởchungquanhghế.Chỉcầngiơtaylànắmđượcmộtchiếcmicrovàcóthểgọihếtmáynàyđếnmáykhácđểtruyềnlệnh.Kếhoạchtiếncôngđượctínhtoánchilyđếntừngphút.Từngngườiđềuđãđượcphâncôngrõtráchnhiệm,nhưng“nhạctrưởng”Bigeardmuốncómặttạiđâyđểphốihợpmọihànhđộng,để“bắtnhịp”,tănggiảmnhịpđiệutùytheocảmhứngcủamình.Cuộcphảnkích bắt đầu đúng5 giờ 30 phút sángbằngmột loạt pháo bắnchuẩnbị.Nhữngkhẩuđộipháo10ởphânkhuTrungtâmvàtámnòngpháoởIsabellethuộcphânkhuNamđềunhịpnhàngdộixuốngEliane1màViệtMinhđangchiếmgiữ.Nhữngkhẩupháo155khôngbắnthẳngđượcvìhầmpháonông,khôngcóchỗchopháogiật lùikhiđạnnổ.Constantinchỉhuypháo liềnchonhữngkhẩuđội155bắn tớinhữngcăncứhoả lựccủaViệtMinhcáchđó1.500mét.Cối120giãgiòvàonúiGiảvànúiHóiđầu.6giờđúng.“Nhạctrưởng”chongừngpháo,cối.Trêntrờixuấthiệnnhữngmáybaytrợchiến.Từchiếcgậynhạctrưởng,BigeardhạlệnhchotrungúyTrapp:

-HervécủaBruno,chơiđi!-BrunocủaHervé,báocáongherõ?PháongừngbặtmộtlátđủđểchobinhlínhViệtMinhvừamớinhôđầukhỏichiếnhàothìlínhcủatrungúyậptới.ViệtMinhvẫncònởtrongchiếnhàonhưngdobịtiếncôngbấtngờnênviệctổchứcchốngtrảcóphầnlộnxộn.ĐólàlúcBigeardtungthêmđơnvịcủaLepagevàocuộcchiến.Cùngđivớiđạiđộinàycòncómộtđộicôngbinhvàmộtđộilínhtrangbịsúngphunlửaquétcháymặtđồi.PhảnứngcủaViệtMinhrấtmãnhliệt,biểulộsựtứcgiậnvàcảsựbựcmìnhvì thếnên thiếubình tĩnh.NhữngloạtpháovàcảmáybayHellcatcủahảiquânbaytớinémbompháđượccửamởvàođộingũdầyđặccủabộđộiViệtMinh.Dùsao,phíaPhápcũngđãbịnhiềuthươngvong.Trướckhitrờitối,BigeardđãphảichocácđạiđộitiếncôngcủaTrappvàLepagerút,thaybằngnhữngđạiđộimới,vừamớinhảydùxuốngcủaBréchignac,dohaiđạiúyCharlesvàMinaudchỉhuy.Đếnđêm,cuộcphảnkíchcủaViệtMinhlạicàngquyếtliệt.BatiểuđoànliêntiếptừngđợtxônglênEliane1.Đếnnửađêm,cảCharlesvàMinaudđềubịthươngnặng.Línhdùthuộctiểuđoàn2trungđoàndùthuộcđịasố1phảitựđộng chiến đấu trong hố cá nhân hoặc tụ tập thành từng nhóm nhỏ. ViệtMinhlạităngthêmquânchiếnđấu.TạiEliane 4,Bigeard đã thu gom các đại đội dự trữ tại các trung tâmđểthànhlậplựclượngphảnkíchmới.Tiểuđoàndùlêdươngsố1gópMartinvàBrandon,mỗi ngườimang theo nămmươi lính, tổng cộng làmột trămngười.Đâylànhữngđơnvịxuấtphátđầutiên,họvừađivừahát.Tiến theo hai đại đội này là lính dù ngườiViệt của tiểu đoàn dù số 5 doBottellachỉhuy, cuốicùng làđạiđội7 thuộc tiểuđoàndù lêdươngsố2.Đây làđơnvịvừamớinhảydùxuốngĐiệnBiênPhủđượchaimươibốngiờ.Đại úy chỉ huyDelafond bị chết ngay khimới tới. Trung úy LecourGrandmaisonđượccửlênthay.CảDelafondlẫnGrandmaisonđềuchưabiết

gìvềĐiệnBiênPhủ.HọchỉmớiđượcnhìnthấytrậnđánhgiànhlạiEliane1vàobuổisángvànghethấynhữngtiếnghátcủanhữngđơnvịvừamớixuấttrậnđanglaovàocuộcchiếnđấu.KhitrèolênđỉnhđồiEliane1,họmớichỉlànhữngquansátviên.Hai đại đội củaBréchignac saumột đêm chiến đấu chỉ còn lại támmươingườisốngsót.Đấttrênđồiđãhàngtrămlầnbịhàngngànđạnpháocàyxớitanhoang.Binhlínhđãphảiđàohốcánhânđểtrúẩntrongđámđấtnátvụnnhưtro.Nhữngđạncối120cắmsâuvàolớpđấtmềmnhuyễnnàyrồimớinổlàm sập cả vách chiến hào. Phải dùng xẻng xúc nhanh đất để cứu nhữngngườibịlấpvùiphíadưới.Suốthaimươingày,haiđạiđộicủatiểuđoàndùlêdươngvàtiểuđoàndùthuộcđịacốgiữmỏmđồiđángnguyền rủanày.Cứbốnmươi támgiờ lạiphảimộtlầnthayquân.NhữngcuộcthayquânnàyđềuphảitiếnhànhvàobanđêmdướiđạncốicủaViệtMinhbắnliêntụcvàrấtchínhxác.ClédicnóivớiPériou:-ViệtMinh nghe được những cuộc nói chuyện của chúng ta quamáy vôtuyếnđiệnthoạinênbiếtrõthờiđiểmvàhànhtrìnhthayquân.-Dĩnhiên,ngàymaitasẽnóichuyệnvớinhaubằngtiếngBretagnecủaxứsởquêhương.CảhaingườiđềusinhraởBretagne,miềnBắcnướcPháp.Từđótrởđi,nhữngcuộcthayquâncủatiểuđoàn2trungđoàndùthuộcđịasố1khôngxảyrachuyệngìđángtiếc.RiêngBréchignackhinghequađiệnđài thứngônngữkháclạcứtưởnglàViệtMinhvừamớithànhlậpmộttổđiện báomới báo tin bằngmột thứ ngôn ngữ nào đó của châuÁ chưa aitrongphíaPháphiểuđược.Trongkhi tạmngừng tiếnđánh cácmỏmđồi phíaĐôngbảovệphânkhuTrungtâm,ViệtMinhvẫnđẩymạnhnỗlựcnhằmtiêudiệtcáccụmcứđiểmmangtênHuguettebảovệđườngbăngsânbay.Huguette6làmộtconmồiđầutiênbịtiêudiệtbởichiếnthuậtmớicủaViệtMinh.Cứđiểmnàyđượcxâydựngngay trêncánhđồngởphíađầuđườngbăng,

theohìnhngôisaocóbacánhkhôngđềunhau.Từngày8tháng4,cứđiểmHuguette6đượcgiaochomộtđạiđộithuộctiểuđoàn5 línhbảnxứngườiViệt trấngiữ.Hằngngày, đám línhBảo annàyphảichốngchọitừnggiờvớiviệcbộđộiViệtMinhđàohàolấndầnnhằmthắtchặtviệcbaovâybópnghẹtcứđiểm.Đãthế,línhBảoancònphảiliêntụcchiếnđấuđểgiữmộtconđườngnốiliềnvớikhuTrungtâmởphíaNamlàconđườngtiếptếduynhất.ĐámlínhtiếptếchoHuguette6thườnghànhquânbanđêmđểtránhđụngđộvớiđịch.Mởđầulàmộttoánlínhlêdươngđimởđường.Nốitheosaulàđámdânphuráchrưới,khốnkhổváctrênvainhữnghòmđạn,hòmđồhộpthựcphẩmvàgánhtheocảnhữngthùngđựngnướcbởivì trênđámđấtđặtcứđiểmHuguette6khôngcósuối,khôngcógiếng,chỉcònbùnbẩnsautrậnmưalàmngậpchiếnhào.Nhưngđếnđêm14rạng15tháng4thìchiếnhàoViệtMinhđàolấnđãgặpnhauởphíaNamnhưnhữngngóntaycủahaibàntaybópchặtlấygáyconmồi,línhlêdươngphảihuyđộngtớibađạiđộichiếnđấu.Chotớilúcrạngsáng mới mở được đường cho đám dân phu mang đồ tiếp tế đến choHuguette6.Lúcxuấtpháttrongđámphucó35ngườigánhnước,khitớiđồnchỉcònbẩyngườivànămthùngnước.Línhtrongđồnđànhphảichianhaudèsẻn,mỗingàymỗingườichỉđượcphânphátmộtcảnướctronglúctrờirấtnóngnực.Đêm16rạng17tháng4lạiphảihuyđộngtớihaitiểuđoàn,chiếnđấusuốtmườitiếngđồnghồmớimởđượcconđườngtiếptếđểđưatớiHuguette6sáuhòmđạnvàvàithùngnước.LanglaistớigặpchỉhuytrưởngCastriesbáocáo:-TrongtuầnlễThánhvừaqua,chỉriêngviệctiếptếchoHuguette6đãlàmchúngta thươngvongmộtsốquânngangvớisố tổn thất trongnhững trậnchiếnđấugiànhgiậtEliane1.LúcnàyCastriesvừamớiđượcthăngcấpthiếutướng.Ôngngồiimtrênghế,lộrõvẻmệtmỏivìcuộcchiếnđấutriềnmiên.Tướngquâncảmthấyrấtrõbinhlínhđangbịtiêuhao,nănglựcngàycàngkiệtcạn.Ôngnhậnthứcđược

rằngmìnhkhông cóquyền tiếp tục cốgắngmãi việcgiữHuguette 6 suốtđêmnàyquađêmkhácnếumuốncầmcựtớimứcgiớihạnchophép.ÔngquyếtđịnhrútbỏHuguette6vàođêmmai.Bigeardđượclệnhhuyđộngtoànbộlựclượngdựtrừcủatậpđoàncứđiểm,cácđơnvịlínhdùlêdương,línhxungkíchcủaTourretđồngthờirútbớtcảmộtsốtrungđộibộbinhlêdươngởcáccứđiểmkhácđểmởmộthànhlangantoàncholínhtrênđồnHuguette6rútvềkhuTrungtâm.Cầnphảihànhđộnggấp.BinhlínhHuguette6chỉcònmườiphútđểpháhủycác thiếtbịcồngkềnh,nặngnềnhưđiệnđàivàsúnglớn.Lợidụngđámsươngmùtrắngbạcchẳngbiếtcóphảihơisươngthiênnhiên,haylàkhóibốclêntừcácchấtnổ,đámlínhcònsốngsóttrongcứđiểmHuguette6népmìnhbòdướigiaothônghàochỉcáchViệtMinhkhoảngbamươimét,rútdầnracửađồnphíaNam.Theolệnhcủachỉhuy,đámlínhrútluibắntừngloạtđạnngắn,némtừngchùmlựuđạnvềphíaViệtMinhrồitháochạy.Trongtổngsố120binhsĩchỉcòn lạikhoảngsáumươivậnđộngviên,máumebùnđấtđầyngườivượtđượccựly1500métđểchạyvàotrúẩntạicứđiểmHuguette2,miệngthởhổnhển.Lúcđólà8giờsángngàylễPhụcsinh.Cũng trongngàyhômđó,đạiúyChevalierchỉhuyđạiđội4 thuộcbán lữđoànlêdươngsố13đượclệnhdẫnquânthayphiênchođạiđộithuộctrungđoànbộbinhlêdươngsố2đangtrấngiữtạicứđiểmHuguette1.Vàolúcchậptối,toànđạiđộitừngngườimộtđitheohàngdọcbắtđầuxuấtphát.TừHuguette2,họđikhoảng100métdướihàogiaothôngdựđịnhnốiliềnvớisân bay nhưng đang đào dở chừng thì vấp phải chiến hào ViệtMinh cắtngang.Khoảng9giờtốithìtrungđộilêdươngđiđầuvấpphảicôngsựcủaViệtMinh.LínhViệtMinhđãcấutrúcmộtđiểmtựathậtsựởngangđường,cócảlôcốtsúngtựđộngnốiliềnvớinhaubằngcáchàogiaothông.Chevalierphảichoquândừnglại,chờtrờisángrõmớigọiđiệnchotấtcảlựclượngpháocốiởtậpđoàncứđiểmvàcảmáybaynémbombắnphádọnđường.Đến10giờsángđơnvịcủaChevaliermớinhíchđượctừngthướcđấtđểtớiHuguette1

đangbịvâylấn.NhưngđếnkhiđơnvịcũvừarờikhỏiHuguette1saukhibàngiaolạichoChevalierthìViệtMinhlạikhépchặtvòngvâysaukhitạmthờibịphávỡtrongchốclát.ĐộilínhlêdươngcủaChevaliertớiđóngtạiHuguette1đượcbốnngàythì imbặt,khôngthấyChevaliergọiđiện liên lạcvớisởchỉhuytrungtâmnhưthườnglệ.Chỉtớisángsớmngày23tháng4,mọingườimớibiếtHuguette đã bị đánh chiếmmà không nghe thấymột tiếng súng nào.MộtlínhlêdươngchạythoáttừHuguette1,mặtmũihốchác,ngườiđầybụiđấtkểlạitìnhhình.NhưngdoanhtanóinhữngđiềurấtlạtainênphảidẫnlêntậnsởchỉhuytrungtâmcủatướngDeCastries.Đếnđây,cólẽkịphoànhồn,ngườilínhnàymớikểlạimạchlạccâuchuyệnchochínhtướngCastriesnghe.CứđiểmHuguette1đãbịđánhchiếmmộtcáchhoàntoànkháclạ,khônggiốngnhưcácđiểmtựakhácđãtừngbịtiếncông.Lầnnày,ViệtMinhđãđàomộtđườnghầmdướimặtđất,xuyênquacáclớpràokẽmgaivàcácụsúng.TừmấyhômtrướcbinhlínhcủaChevaliercóngherõnhữngtiếngđộngdođàohầmngầmtừdướiđấtvọnglênnhưngkhônghiểuchuyệngìsẽxảyra.Nếubiếttrướcthìvẫncóthểngănchặnđượcdễdàngnhưlấymộtngóntayđểbịtmộtvớinướcđangchảy.Nhưnghọđãkhônglàmnhưvậy.Dầndàsứcépngàycàngtăngtronglúcbinhlínhtrongcứđiểmcũngngàycàngmệtmỏikiệtsứcvìđãhaimươibốngiờqua,cácthứtiếptế,tăngviệnchođồnđềubịViệtMinhchặn lại, chỉcáchcứđiểmkhoảngmột trămmétmàkhông thểnàovượtquađượcĐúngnửađêmhômđó,đấtdướisànnhưsụtxuống.BộđộiViệtMinhtừdướiđấtchui lêntoảđikhắpnơi trongkhi línhlêdươngtrongcứđiểmbịtêliệthoàntoànngaytạichỗvìquábấtngờvàhoảngsợ,lúndầntronglớpbùnđất.Trongnhữnggiâyphútcuốicùng,anhlínhsốngsótnàycònnhìnthấyđạiúyChevalierđứngtrênnắphầmđốcthúckhoảngmườilínhlêdươngchốngcự,vàchínhngườilínhlêdươngnàyđãtậnmắtnhìn thấyđạiúychỉhuycủamình từ từsụtxuốngđấtnhưchìm trongcátchuyểnđộng,dướilớpsóngngườicủabộđộiViệtMinhđangchạyvàođồn

vàtoảđikhắpmọinơi.Anhlínhsốngsótđượcđưađếntrạmxáquânyđiềutrị.TướngCastriestriệutậpLanglaisvàBigeardtớihộiý.Cuộchọp sáng25 tháng4 tại sở chỉ huy cũngkhác thường so với nhữngcuộchọp trước.TướngCastries và các sĩ quan cấp tá củaôngđã trải quanhữnggiờphútrấtgaygo,nhữngtìnhthếrấtkhókhăn,nhữngcơnmệtmỏirấtlớn,nhưnggiờđâyviệcHuguette1bịđánhchiếmlạiđanglàmộtsựkiệnmớiđánglongạivàđồngnguycơtiêuvong.ViệtMinhđangápdụngnhữngchiến thuậtmới, lần đầu tiên thử nghiệm và thành công, nhưng rồi sẽ trởthànhmộtchiến thuậtcổđiểnvìsẽđượcápdụng từ từnhưmộtmầmcâynhoilêngiữahaikẽđá,khônggìcóthểcưỡnglạiđược.Huguette5hiệncũngđangbịvây lấnvàcó thểcũngsẽbịbópnghẹtnhưHuguette1.MộtlýdonữacũnglàmchotướngCastrieslongại,đólàvấnđềtiếptế.Tậpđoàn cứ điểm đang chờ đạn dược từng ngày và chỉ có lương thực dự trữkhoảnghaingàymộtđợt.ViệcđểmấtHuguette1đãthuhẹpđángkểdiệntíchthảdùvàítnhấtmộtnửakiệnhàngthảxuốngtừnaysẽrơivàotayViệtMinh.Bigeardlêntiếng:-Phảicốtranhthủmộtcú“đován”.Castriesnói:-ThếthìphảicốgiànhlạiHuguette1.Cácvịsĩquantrungtá,đạitáđềunhănmặt.Trướckhiđiểmlạisốlươngthựcdựtrữ,họđãđiểmđạisốquân.Mộtcuộcphảnkíchbaogiờcũngphảitrảgiárấtđắt.Muốncầmcựlâudàithìphảidèsẻnbinhlực.Vảlại,phảnkíchvớinhữngphươngtiệnnàobâygiờ?Chỉcònlạihaixetăngcóthểhoạtđộngđược.Tấtcảcácđơnvịlínhdùvàlínhbộbinhlêdươngđềuđãbịsứtmẻ,tiêuhaomònmỏivìmộtcuộcchốngcựquálâudài.Họvẫncòncóthểbámgiữtrậnđịa,phòngngựtạichỗ,nhưngthiếulựclượngdựbịđểlàmđàthúcđẩyxungphongphảnkích,vàitiểuđoàndùlêdươngsố2làđơnvịcuốicùngvừamớinhảyxuống.KhitướngCastries

quyếtđịnh thử tổchứcmột lầnnữa,khôngainóigì thêm.Mọingườiđềuchorằng,Bigeardvừađượcthăngcấptrungtávàlàchỉhuycáclựclượngứngcứusẽđứngratổchứccuộcphảnkíchnày.NhưngBigeardtựnguyệnnhườngquyềncho thiếu táLiesenfeld,chỉhuy tiểuđoàndù lêdươngsố2vừamớitới.LúctrungtáBigeardkếtthúccuộchộiývàtruyềnđạtchỉthịphảnkíchchocác trung úy chỉ huy bốn đại đội lính dù lê dương thì đã 11 giờ 25 phút.Đúng11giờrưỡi,cáccỡpháobắtđầubắnchuẩnbị.Cuộctiếncôngbắtđầuđúnggiữatrưa,dướisựyểmtrợcủamáybay.Tiểuđoàndùlêdươngsố2từlâuđãđược truyền tụng là“khôngbaogiờbịxếp thứnhì trướcbấtcứai”đúng làmột trongnhữngđơnvịxuất sắcnhất.Ngày23 tháng4 tiểuđoànnàyhãycònlàmộtđơnvịmớitoanh.CáctrungúyvàđạiúychỉhuycácđơnvịtrongtiểuđoànđềutốtnghiệpcùngmộttrườngđàotạonhưcácsĩquancủaBigeardvàTourret.CácbinhlínhđềuđượctôiluyệnnhưnhữnglínhchiếncủaGuiraud.Bốnđạiđộidobốntrungúychỉhuyđãlaovàotrậnđánhđúngthờiđiểmnóngnựcnhấttrongngày,tronglúctậpđoàncứđiểmvẫnimlìmnhưđangngủtrưa.Đến15giờ,tronglúcBigeardcũngđangngủtrưatrongsởchỉhuythìtướngCastries cho người đánh thức dậy và báo tin: “Tôi có cảm giác như cuộcphản kích thiếu sức bật”. Bigeard vội chạy tới Huguette 2 gặp tiểu đoàntrưởng Liesenfeld hỏi tình hình chiến đấu. Liesenfeld bình thản trả lời:“Cuộctiếnquânđangbịchữnglại.Tôikhôngnhậnđượctintứcgìcủacácđơnvịdướiquyền”.Thìra,tiểuđoànkhôngphốihợpchiếnđấutốt.HaiđạiđộibíchặnđứngkhichỉcòncáchHuguette1khoảngnămmươimét.VàobuổitrưakhiđạiđộidoPetrechỉhuyvừavượtquađườngbănghạcánhthìđại đội trưởngPetrebị thươngnặng.Vàiphút sauđáiđội phó cũngbịchết.TrungđộitrưởngYsquierdolênthaytronglúctoànđạiđộibịchặnlại.PhíabênkiađườngbăngởkhoảngcáchchưađầynămmươimétlànhữngchiếnhàoViệtMinh,đượccấutrúcvớiđầyđủcáccôngtrìnhphòngngựdo

mộttiểuđoànchiếmlĩnh.Haiđạiđộilêdươngcốtiếncôngnhưngkhôngđủsứcđànhphảibámchặtlấytrậnđịa,náumìnhtrongnhữnghốbom.TừphíachiếnhàoViệtMinh,mũichiếcmáybayvậntảicỡlớnbịbắnrơingày13tháng4đangđượcViệtMinhsửdụngnhưmộtổsúngtrọngliênbốtrírấttốtđểbànquétvàocáchốbomcólínhlêdươngẩnnáu.ỞmặtphíaNam,haiđạiđộikháccủatiểuđoàndùlêdươngcũngkhônglàmđượcgìhơnđểmởđườngtiến.Bigeardđànhchấpnhậnthấtbại:Huguetteđãbịmấthẳnrồi.VậythìđànhtiếptụcchốnggiữkhôngcóHuguette1.Ngày25tháng4,BigeardbáocáotìnhhìnhvớiCastries.Tạivị trí trung tâmchỉcòncó3.620línhchiếnđấutrongđócó1.300 línhdùhỗnhợpPháp-Việt,500 línhdù lêdương,700línhbộbinhlêdương,500línhThái,300línhMa-rốc,200línhAngiêri.Bảnthốngkênàychỉbaogồmlínhtrựctiếpchiếnđấu,khôngtínhđếnlínhpháoyểmtrợđangphụcvụ18khẩucònhoạtđộngđượctrongtổngsố24khẩu,cũngkhôngkểđếnlínhxetăngđangsửdụngbahoặcbốnchiếcxecònsửdụngđược.Nếugộptấtcảcũngchỉcònthoảngtừ4.000đến5.000binhlínhtrongtổngsố16.000binhlínhđãlầnlượtđóngtạitậpđoàncứđiểmnhưngkhôngcóđườngra.Ngoàinhữngbinhlínhđãchếttrận,còncótừhaiđếnbangànlínhbịthương.Cũngchưatínhđếnchếttrậntạicácđiểmtựachưacóthốngkê chínhxác có thể tớimấyngàn.Rồi cuối cùng lànhững línhđàongũ,nhữnglínhđangsốngchuirúctạicác“hốchuột”dọcsôngNậmRốm.Nếugộptấtcảlạithìtổngcộngvẫnlà16.000binhsĩ.TướngCastrieskhôngchỉnhìnvàocácconsốôngkhôngmuốnnghĩtớinỗimệtnhọccủanhữngconngườiđangkiệtsứcvìđãchiếnđấuliêntụctớinayđãbốnmươinhămngàycăngthẳng,khôngđượcnghỉngơithưgiãn.Trongkhi đó những tin tức bên ngoài khôngmang lại nguồnđộngviên nào.KếhoạchVautourtcủaMỹnhằmcứunguychoĐiệnBiênPhủ,CastrieshoàntoànkhôngđượcbiếtvàNavarrecũngkhôngmuốnbáochoCastriesbiết.VàogiờphútnàykhôngcòntrôngmonggìđượcvềsựcanthiệpcủaMỹvàoĐôngDương.HyvọngvềmộtnềnhoàbìnhđangnẩynởtạiGeneveđãcắt

đứtmọisựcanthiệptừbênngoài.TừphíaLào,cuộchànhquânCondormàbáochíbìnhluậnlàsẽgiảivâychoĐiệnBiênPhủđangtiếntriểnbìnhthường.Dẫnđầucuộchànhquânlàtiểuđoàndù số1 línhLàođãđến thung lũngnhỏcáchMườngKhoabamươikilômétvàcáchĐiệnBiênPhủbangàyđường.Nhưng, tướngDeCastrieschorằngkếhoạchCondorchỉnhưmộtbàn taycứungườichếtđuốingoàitầm với, không thể tiếp nhận được những binh lính từĐiệnBiên Phủ rútchạy khỏi thảm hoạ. Nhưng ông vẫn giữ kín không nói với ai, trừ đại táPazzislàthammưutrưởng,vềýđịnhchọcthủngvòngvâyBộchỉhuytạiHàNội đã chỉ thị cho tướng De Castries nghiên cứu kỹ kế hoạch mang tênAlbatros này.Đây làmột hànhđộngvô nghĩa,một hànhđộng tuyệt vọngmộtcáchtựsátđểtránhchếtngaytạichỗ.Chỉ còn lại có Hội nghị Geneve. Điều kỳ diệu có thể sẽ đến từ Geneve.Nhữngnhàngoạigiaođầutiêntớidựhộinghịđãbắtđầuđếnởnhữngtoàbiệtthựthanhbìnhchungquanhhồ,vàcòncócảmùamưanữa.Phảicốgiữđếnmùamưa.Nhữngcơndôngđãbắtđầuxuấthiệnmỗingàymộtnhiều,càngngàycàngmạnh.Bùnlầyđangngậpngụakhắpcácchiếnhào.VàigiờtrướcđợttổngtiếncôngcủaViệtMinh,tướngDeCastriesvàcácđạitávẫnchưanghĩlàsẽbạitrậnvàcònnổinóngđốivớinhữngkẻhoàinghi,daođộng.CastriesviếtđiệngửiCogny:“SốphậnBinhđoàntácchiếnTâyBắcsẽđịnhđoạttrướcngày10tháng5tùytheoviệchuấnluyệnnhảydùtăngviện”.ChươngcuốicùngĐãđếnngày1tháng5,ngàyđầutiêncủathángTrinhnữvàcủanhữngbônghồng, ngàyQuốc tế lao động, ngày hội của cuộc đời.Ở châuÂu, ngày 1tháng5đemlại lờihứacủaniềmhyvọng,mangđếntianắngấmđầutiêncủamặttrờituổitrẻ,làmnẩynởnhữngmầmnoncủacuộcsông.CònđốivớinhữngngườilínhđangtrấngiữĐiệnBiênPhủ,ngày1tháng5năm1954mặttrờivẫngiàcỗitừhàngtỉnămánhsáng,đanglàmngộtngạtnhữngngười línhđộimũsắt.Tạinghĩa trangcủa tậpđoàncứđiểmđãbỏ

hoangtừngàybịvâychặtphảichônxácchếtngaytạichỗởbấtcứnơinàovìkhôngthểđưarachỗtậptrung,cỏdạivẫncứmọcđãnởhoamàutrắngvàxanh.TrênđồiA1,nơiđặtcứđiểmEliane2,ngaycạnhlốiđiđộcđạocómộthàngcâyphượngvĩtocaovẫncònđứngvững,mặcdùnhữngcànhtrướckiacóchimsáolàmtổnaygămđầymảnhđạn,nhữngchùmhoamàuđỏthắmcũngđãbắtđầunở.Chỉcónhữngdãyđồilàhoàntoàntrụicâycỏnomnhưnhữngchiếcđầutrọcbịbomđạncháyđen.Trongđồi,nhữngbinhlínhchuirúcnhưsâubộvẫnđangchấtđốngđểđượcsốngsót.Trêncánhđồng,nhữngvết loang lổnhưbệnhphongghi lại nhữngchứng tích cácđiểm tựađãbịmất.CuộcsốngtạiEliane2cũngchẳnghơngìchịemsinhđôivớinólàEliane1.BinhlínhvẫnphảiđốimặtvớibộđộiViệtMinhrấtlinhhoạtđangtíchcựccải tạotrậnđịa,rìnhbắntỉanhữngngười línhgácmơmànghoặcđãngtrí.Trongnhữngngàygầnđây,ngàynàoởĐiệnBiênPhủcũngcómưa.Nướcmưalàmchonhữnggiaothônghàodàitổngcộng450kilômétphủđầybùnđặcquánh.Vàingàynữa,có thểmột tuầnhoặcvài tuầnnữa,mưasẽchặnđứngcáchoạtđộngtiếncông.Cótin,ôngPhạmVănĐồng,PhóthủtướngcủaViệtnamDânchủCộnghoàđãlênđườngđidựHộinghịGeneve,córẽquaBắcKinhvàMatxcơva.Vấnđềhoàbìnhsẽđượcđưarathảoluậncùngtrong lúcdiễn ranhững trậnmưa lớn.Tuynhiên,nếuđếngiờphútngừngbắn vẫn giữ được lòng chảoĐiện Biên Phủ thì xứ Thái đã bịmọt ruỗngnhưngthencửavàoLàovẫnđượckhoáchặt.Nămgiờchiềungày1tháng5,pháoViệtMinhlạibắtđầubắnchuẩnbịchonhữngcuộctiếncông…Sángngày2tháng5,quakênhvôtuyếnmậtZ.13,trungtáSeguinPazzistừsởchỉhuyĐiệnBiênPhủbáocáotrựctiếpbằngmiệng về Tổng hành dinhHàNội vì không còn thời gian viết và chuyếnthànhmậtmãnữa:“KhuvựcTrung tâmđãbịmấtEliane1,Dominique3,Huguette5.ỞphânkhuNam,Isabelle5cũngđãbịmấtnhưngđangtổchứcphảncôngđểgiànhlại.TấtcảcácđiểmtựađềubịViệtMinhtiếnđánhvớiquânsốápđảo.Tấtcảpháobinhđịchđềutậptrungbắnvàocáccụmpháo

vàcốicủaquân ta.Khôngcònmộtđơn,vịdụbịnàonữa.ChúngtôiđangngănchặnViệtMinhbằngcáchđàocácđườnghàogiữacácđiểm tựavớitrậnđịaViệtMinhởmặtphíaTây.TướngCastriesđềnghị thêmmột tiểuđoàntăngviệnnữanhảydùxuốngngaytrongđêmmai”.NhưngởHàNội,tiểuđoàndùthuộcđịasố1đangphảichờsuốtmộtthángnaymàchưacấtcánhđược.Chúngtôi(tứcJeanPouget,sĩquantùytùngcủatướngNavarrevàsốsĩquanvănphòngđếnphútcuốicùngđãphảidốchếtcho chiến trường Điện Biên Phủ), đang chờ đợi nhưng không sốt ruột.NhữngngườichuẩnbịlênđườngđiĐiệnBiênPhủnhưchúngtôiđangtậptrungtạicácsânbayvùngchâuthổsôngHồng.Banngày,bộtưlệnhchiếntrườngđồngbằngsửdụngchúngtôivàoviệccànquétngănnhữngxómlàngđang bịViệtMinh thâmnhập.Đến đêm, chúng tôi lại tập trung canh gácchungquanhnhữngchiếcmáybay trongbãiđậu, chờđếnphiêncất cánh,ngướcmắtnhìnnhữngchiếcDakotađangchởcácđơnvịkháclênđườngđiĐiệnBiênPhủtrướcchúngtôi.Nhữnglínhdùtựnguyện(tứcchưacóbằngtốtnghiệpnhảydù)đếnsânbaybằngxetải.Trênsânbay,cáchuấnluyệnviênnhảydùđeodùvàongườigiúphọ.Từngngườimột,nhữngthânhìnhméomó,biếndạngvìđeodùnhảy,balôởcảtrướcngựcvàsaulưng, lầnlượtleolênmáybay,ngồivàonhữnghàngghếdàibằngsắt, trongkhoảngtốiomvànóngruộtchờđợi.Phảimaymắnlắmmớicóthểnhảyđượcngaytrongchuyếnbayđầutiên.Đãnhiềulần,máybaychưatớiđượcvùngtrờiĐiệnBiênPhủđãphảiquaytrởvề,hoặcđãbaytớiĐiệnBiênPhủ,lượnvàivòngtrêntrờirồilạiquayvềvớitoànbộsốquânvìkhôngnhảyxuốngđược.Và thế là lại phải chờ đợi thêm một ngày nữa. Hai trung úy Walter vàPoinsignonđãmấtbangàybaytừParisđếnHàNội,nhưngphảichờmườingàyđêmmớicóthểtớiĐiệnBiênPhủ.Ngàychủnhật,mùng2tháng5năm1954,chúngtôiđượctựdo.Từlúcmớirạngđông,mọingườiđãcởibộquânphụcrằnringụytrangbằngvảicứngquyệnchặtlớpmồhôi,thaybằngchiếcquầnủithẳngnếpvàchiếcáosơmivảimỏng.Cáchạsĩquankiểmtralạigiấyphéprangoàidoanhtrại.

TôicùngdựvớilínhdùngườiViệtbuổicầukinhtạimộtnhàthờởGiaLâm.Trongkhichờđếngiờăntrưa,tôiđếnvănphònghậucứcủatiểuđoànđặttrongmộttoànhàxâytheokiểucũcủathuộcđịaPháp, tronggiờphútnàyvẫncòngiữđượcluồnghơimátmẻcủabanđêm.Tôivốnyêuthíchsựtĩnhmịch,vắngvẻ.Vòmtrờixanhngắt,rấtcao,nhữngcơndôngthườngchỉxuấthiệnvàobuổichiều.ánhsángtừkhecửachớplọtvàophònglàmviệcthậttronglành,mangmầusắccủakhôngkhíProvence,miềnNamnướcPháp.Khitrungúysĩquanbướcvàophòngcũnglàlúctôivừamớingẩngđầulênkhỏitrangthưđangviếtgửichomộtngườibạnthânởrấtxa.TrungúykhôngđểchotôikịptrởvềtừHàNộimàbáotinluôn:-Báocáođạiúy.Tôivừanhậnđượcđiện từban thammưu.Tốinay, tiểuđoànsẽnhảyxuốngĐiệnBiênPhủ.Mọiviệcchuẩnbịđượchoàntấttrướcgiờăntrưa.Đạiđội2xuấtphátđầutiên.Đạiđộicủatôicóthểlênđườngngaytrongđêmnayhoặcđêmmai.Đểkịpbáotinchocácsĩquanđangđượcphéprakhỏidoanhtrại,liênlạcphảichạytớicáctiệmcàphê,cửahàngăn,nhàởcủacáclinhmụctuyênúy;quánrượuởngoạiôvànhữngổgáiđiếmcôngkhaihoặcbímật.Việc tậphợpđiểmdanhtrongquânphụcnhảydùđượcbáotrướcvàolúc17giờ.Nhưvậytôivẫncòn5tiếngđồnghồnữađể“giếtthờigiờ”.TôiđếnăntrưatạinhàăncủaBan thammưu tiềnphương,gồmmộtnhómcác sĩquan thammưu từTổnghànhdinhtạiSàiGònđượcbiệtpháiraHàNộiđểliênlạcchặtchẽhơnvớichiếntrườngĐiệnBiênPhủ.Ởnhàănnày,thứcănngon,khăntrảibànsạchsẽvàđượctựdonóichuyệnthoảimái.Từngày13tháng3,tướngBodetlàphócủaTổngchỉhuyNavarreởluôntạiHà Nội làm việc cùng với các sĩ quan biệt phái tới Tổng hành dinh tiềnphương.Ôngcũngănvớicácsĩquancấpdướitạinhàănchungđặttạimộtbiệtthựtiệnnghitrongkhuhànhchính.Tôilàngườibướcvàophòngănđầutiên.Tronglúcchờđợi,tôichơimộtvánbài,khôngphảiđểcầumayvìtôikhôngmêtíndịđoanmàchỉđểgiảitrí.ThiếutáJacquelotdẫnđầumộtnhómsĩquanvừatới.Ônglàngườicóthâm

niên cao nhất và cũng là người đứng đầu cơ quan Tổng hành dinh tiềnphương,vócdángđẹpvớiđôimắtkínhtrêngòmũiquýtộclộrõvẻtríthức,nóinănglịchsựvớimọingười.TrungúyFerrandiphụtráchphòngtìnhbáoquânsựđãlàmviệcnhiềunămtạiCụcquânbáoởSàiGòn.Mặcdù làmột sĩquansơcấpnhưngdo làmviệclâunămtrongngành,hiểubiếtrộng,nênFerrandiđượcmọingườiđặcbiệtcoitrọng.AnhhiểurõViệtMinhvềtấtcảmọiđiềucầnbiếtvàcóthểcònhơnthếnữa.Anhđãtừngbỏranhiềugiờngồicặmcụinghiêncứutínhcách từngnhânvậtchủchốtởphíabênkia, sục tìmquákhứ,soimói tâmhồnhọ.Anhsốngđộc thânởSàiGònnhưngcómộtngười“congái”Việtluônởbêncạnh,choanhăncơmcùngvớinướcmắmvà thỉnh thoảng lạithắphươngtrênbànthờcóphotượngPhậtbằngđồng,cầumongchoViệtMinh…thắngtrận.ChúngtôibắtđầungồivàobànănkhitướngBodettới.Cặpmắtôngthâmquầng vì thiếu ngủ, trên cằmvàmá lởm chởmnhữngmảng râu chưa cạonhẵn.ThựcđơnđãđượctayđầubếpngườiHoasắpxếpcẩn thận,đúnglàmộtbữaănngàychủnhật,cóthịtbêbọcbộtmìlàmónănrấthiếmởĐôngDương,gàgiònấuvớikem,cơmtrộnmỡbéo,rauxàlách,phomátvànhiềumónđệm.Ferrandingồi trướcmộtđĩa thịtgà trốngnấuvới rượunhỏvẫncòngâyấntượngvìđãăncơmbằngđũa.Nhưnganhăncóvẻkhôngngonlành,nétmặtvàngvõvìnhữngngàyphụcvụquálâu,cặpmắtđenvẫnsáng.Giờđây,tôiđãquênhìnhảnhcủanhữngnhânvậtkháccùngănvớitôihômđónhưngvẫncònnhớcâuchuyệntraođổigiữaJacquelot,FerrandivàtướngBodet.Từnămmươingàynay,bangườinàyđãtheodõitìnhhìnhĐiệnBiênPhủtừnggiờmột.Trongđêmcuốicùng,họcũngđãnhưngồicanhbêncạnhgiường kẻ hấp hối và câu chuyện giữa họ với nhau dĩ nhiên là bàn đếnchuyệnlàmlễtang.TướngBodetnói:-TướngNavarrebáotinsẽtớisânbayBạchMaivàohồi16giờ.Tôisẽrađón.

Ngườihầubànmangtớimộtchiếckhaytròn,trêncóđặtmộtđĩakemtomàutrắng,cótrộnnhữngmiếngthịtgà.Tôivừamớiănxongmónthịtbêbọcbộtvàcơnđaudạdàytừnhiềugiờtrướcvẫnkhôngngừnghànhhạtôi.Trongkhi đó, Jacquelot vừa xiên dĩa vàomón ăn, vừa nói như để trả lời tướngBodet:-Tôiđãsoạnxongbảnbáocáo tómtắt tìnhhìnhđêmquavàsángnay tạiĐiệnBiênPhủđểtrìnhlênngàiTổngchỉhuy.-CuộcphảnkíchởIsabellethếnào?- Báo cáo cuối cùng cho biết, quân ta đã tới chiếm lại Isabelle 5 nhưngkhônggiữđược.Lalandeđãcholệnhrút.Anhhầubànrõrànglàưuáitôi.Anhkhẽmờitôidùngmónthịtgànấukem.Cơnđaudạdàytrànlênđếnhọng.NếuănnhiềuthịtnữaquảlàvượtquásứcDùsao,tôicũngthửcanđảmnhấmnhápmónthịtvừađưađến.TôicócảmgiácnóvừadaivừatanhnhưchấtkeoArập.Tôiphảichegiấuáccảmđốivớimónthịtgànấukembằngcáchgiảvờchămchúvàocâuchuyệnvànócũngchẳngcònlàmtôikhỏekhoắnhơnmónthịtgà.TướngBodettiếptụcnhậnxétvềtrậnphảnkíchởIsabelle5:-Thậttaihại.Bảnthântôicũngthấykhôngcònhyvọnggìnữa.Castriesvàbinhlínhcủaôngtađãchốngcựvượtsựmongđợicủachúngta,chúngtakhôngthểmongmỏiđiềugìhơn.Thếlàhếtrồi:ĐiệnBiênPhủsẽchếtgụctrongđêmnayhoặcngàymai.Jacquelotnuốtvộimộtmiếngthịtgàtotướngrồinóingaykhôngcầnlấylạihơithở:-Có thể,con thuyềncủachúng tasẽchếtchìmgiữa lúcđãnhìn thấybến.Chỉvàingàynữa,HộinghịGenevesẽtranhluậnvềvấnđềĐôngDương.Vàcũngsẽcómưaởvùngthượngdu.TướngBodethỏibângquơ,khônghướngvềaitrongbànăn:-CácôngcóbiếtýđịnhđốiphócủatướngCognynhưthếnàokhông?RượuvangAngiêri là loại rượu ít bị ảnhhưởngbởikhíhậuĐôngDươngnhất.Ferrandinhấmnhápmộtcốc lớnđầyắp rượuvangAngiêri rồiđiểm

tâmthêmtáchnướctràhoanhàiViệtnam.Tìnhbáochínhlà lĩnhvựccủaFerrandi.Anhtrảlờibằngmộtgiọngđềuđều,khôngcóvẻhứngthú:-SánghômnaykhôngnhìnthấyTưlệnhchiếntrườngBắcbộCogny.Cũngnhưmọi ngày ông thường tiếp các nhà báo Lucien Bodard vàMax Clostrongphònglàmviệc.MôidướicủatướngBodetnhưrunglên.Ôngrahiệuchongườihầubànthudọnđĩaănrồichâmmộtđiếuthuốclá.Ferrandingừngmộtlátrồinóitiếp:-TôicóthểkhẳngđịnhlàtướngCognyđangtrìnhbàyvớicácnhàbáovềcáckếhoạchgiảivâychoĐiệnBiênPhủxuấtpháttừđồngbằng,cóhyvọngthànhcôngnếukhôngbịngăncản.Jacquelotnhúnvainóichenvào:-Khichúngtôinghiêncứukếhoạchnày,tướngCognylàngườiđầutiênchorằngviệcchiếmđóngTháiNguyênhoàntoànkhôngcóhiệuquảđểcắtđứtđườngvậnchuyểntiếptếchoViệtMinhởĐiệnBiênPhủ.CònviệcchiếmđóngYênBáithìlạikhôngđủphươngtiệnđểtiếnhành.TướngBodetnhậnxét:-Đốivớigiớibáochí,tướngCognymuốnbắtchướcDeLattredeTassigny,nhưngôngkhôngcótầmcỡvàkhảnăngnhưDeLattre.Jaequelotlạichenvào:-Xinphép tướngquâncho tôiđược tựdobộc lộ.Tôi thấy rằng,cả tướngNavarrelẫntướngCognyđềucómặtyếugâynêntội.CognylàngườitrựctiếpđiềuhànhcuộcchiếnđấuởĐiệnBiênPhủđãthiếutráchnhiệm.Ônglàđộitrưởngđộibóng,dẫnquânrasânđấumàlạinóitrướclà“hỏngrồi”thìcònhyvọnggìthắngnữa.“Hỏngrồi”làcâuphátbiểucủatướngCognytừngày13 tháng3,khiViệtMinhmớibắtđầumởchiếndịch tiếncông.Tôinghĩ,đánglẽphảithayđộitrưởngđộibóng…TướngBodetnói:-TướngNavarrephảirấtlâumớihếtniềmtinđốivớitướngCogny,vìtướngCognyđãtrổhếttàiđểmêhoặctướngNavarre,phảimãiđếnngày31tháng3 tướngNavarremớimởmắt ra.Nhưngông lại cho rằngkhôngnên thay

ngựagiữadòng,tronglúcđóchínhconngựalạiđanglàmđổxe.Độtnhiên,tôithấynghẹnhọng.Khôngbiếtcóphảidomóngànấukemlàmcho tôi buồnnônhaykhông.Bệnhđaudạdàykhônggiải thíchđượcmọichuyện.Tôinhìnchiếcđồnghồđeotay, làmravẻnhưmộtanhchàngtrótquênmộtcuộchẹnhò,vànói:-Đãhaigiờmườilămrồi.Xinphéptướngquânchotôiđượccáolui.Tôicócuộchọpvàolúchaigiờrưỡi.-Cứtựnhiên.Nhưngđếnbữatốilạiđếnđâyvớichúngtôinhé!-Dạ,khôngthểđượcạ.Tôivẫncònmắcbận.-Thếthìsángmaivậy!-Sángmai,tôisẽăntạiĐiệnBiênPhủ.Tôiđãđứngkhỏighế.Chungquanhbànăn,mọigươngmặtnhưsữngsờ.TướngBodetcũngđứngdậy,giậndữnói:-Saocậukhôngnóigìcả?Ôngrờikhỏibàn,bướcracửa,cơngiậndữcàngbốccao:-Thậtngớngẩn!Mộtchínhphủkhôngvữngchắc,nhữngtướnglĩnhkhôngtin tưởng, vì thếmà bọn này đêm nào cũng nhảy, từng thằngmột xuốngđúngmõmconquáivật!Tướngquânrờikhỏiphòngnhưchạyvội.Tôicũngbướcrangoài,nhìnthấymộtchiếcxexíchlô,ngườiđạpđanguểoảingồichờkhách.Tôibướclênxeđiquanhữngđạilộrợpbóngmátvàvắngngườivìđanglàgiờnghỉtrưa,đivềkhutrườngdònglànơiđangđượcdùnglàmđịađiểmđểtậphợptoànđạiđộivàobuổichiềuhômnay.Nhưngđêmhômđó,chúngtôivẫnchưanhảyxuốngĐiệnBiênPhủvìthiếumáybay.ChỉcómộtđạiđộicủaEdmelàđượcxuấtphát.ĐêmhômđócũngchưacóchuyệngìxảyratạiĐiệnBiênPhủ,chỉcósấmchớpbáohiệudôngtốcùngvớitiếngnổcủapháomặtđấtvàpháocaoxạ.Lạitranhthủđượcvàigiờnữa.Chúngtôicònphảichờsuốtngàyhômsau.Lạiđượctựdođichơiphố,lacàtrênđườngphốPaulBert(TràngTiền),tớicáctiệmcàphê,hoặccáctiệmnhảy.Thuêvàigiờthânxácthơmthocủamộtcôgáinàođótrong

tiệmPanierFleuri(giỏhoa).Quânsốđạiđội3củatôicó135binhsĩthuộctiểuđoàndù thuộcđịa số1.Saukhiđi chơiphố, chúng tôi trởvềnơi tậptrung.Chờđợihànggiờtạisânbay,giữanềnđấttrángximănglàchỗđểdù,balô,vũkhíxếpngayngắntừnghàngnhưnhữngchiếcghếtrongnhàthờ.Giannhàvòmlợptônvàsắtvangvọngnhữngtiếngnóicủachúngtôinhưtronggianchínhgiữacủanhàthờ,nơihànhlễ.Tôinằmdàitrongmộtgócnhà,giảvờngủ.Bênngoàicơndôngđangậpxuốngthànhphố.Chúngtôiđượcnhữngxetôcamnhôngphủbạtđưađếntậnchỗmáybayđậuđểtránhbịướt.Chúngtôikhôngnhìnthấyaibộclộtháiđộnhưnhữngngườiđangcònsống,trừnhữngnhânviênphihànhphụtráchviệcthảdùkhôngnóimộtcâunàovànhữngphicôngtránhnékhôngnhìnchúngtôi.Máybaylượnrấtcaotrênthunglũnglòngchảo.Trongkhoảngmáybaytấtcảđènđiệnđềubịtắt.Chỉcònmộtluồngánhsángmàuxanhnhạthắtratừnhữngbảngđiềukhiểntrongbuồnglái,soichiếugươngmặttổlái.Chúngtôiđứngtrongkhoảngthànhhàngdọc,ngườinàyđằngsaungườikhác.Quacửamởđểchuẩnbịnhảydù, tôingắmnhìnĐiệnBiênPhủ,chỉ thấymộthìnhchữthậpmàuđỏsángrựctrênnềnđen,đánhdấubãinhảyvàhướngthảdù.Khu vực nhảy dài khoảngmười giây đồng hồ bay.Đợt thứ nhất cómườingườinhảyvớiđiềukiệnlàngườithứnhấtkhôngchầnchừdodự.Máy bay nhào xuống đất với độ cao khoảng 300 mét vừa tầm nhảy dù,hướngtheođườngdọccủahìnhchữthập.Ngườihướngdẫnđặttaylênvaitôi.Đólàmộtdấuhiệuchuẩnbịsẵnsàng.Anhnhắctôi:-Hãycẩnthậnquansát,khinàothấydấuhiệuđầuchữTởngaydướimáybaylúcđómớinhảy.Đừngđểýđếntínhiệubậtđènxanhtrongkhoanglái,vìbọnphicôngkhôngcókinhnghiệmbằngchúngtôiđâu.Cùng trong lúcđó, tấtcảcác loại súngphòngkhôngcủaViệtMinhbố tríchungquanhthunglũnglòngchảođồngloạtnhảđạn.Đểcóthểthảdùđúngđịađiểm,máybayvẫncứphảigiữnguyênhướngbay.Nhữngluồngđạnvútlêncaovềphíachúngtôi.Ánhđènxanhtrongkhoảngmáybaycùngmộtlúcvớitiếngchuôngreo.Nhìnxuốngđất,vạchđỏhìnhchữthậptrôidầnvềphía

trướcđãởngaydướimũimáybaytheochiềuthẳngđứng.Đánglẽphảihôkhẩuhiệu“Go”rấtngắngọntheođiềulệnhnhằmthúcgiụclínhdùnhảyxuốngngay lập tức thìngườihướngdẫn lạinóivới tôibằngmộtgiọngnhưnóichuyện:-Nhảyxuốngđi,thưađạiúy!Tôi lao ra khỏi cửa máy bay, trôi lơ lửng trong luồng không khí ấm áp,khôngcảmthấyđaudạdàymàngượclại thấyrấtdễchịu.Tôimuốnđượckéodài tình trạngnày tớihàngngàngiâyđồnghồđể tậnhưởngcảmgiácbồng bềnh tràn ngập tâm hồn như làn gió đang thổi phồng cánh dù trongtrắngcủa tôi,khiến tôi tựhàovìđãchếngựđượcsựsợhãivàhưởng thụđượcsựvuốtvẻcủatrờiđêmtrêndathịt.Tôiđãchạmđấtmàkhôngnhìnthấyđất.Chungquanhchỉcónhữngtiếngnổcủađạnpháorựcánhlửalunglinh.Tôilănmộtvòngtrênđịahìnhgồghềrồicởibỏdù,tìmngaythấysởchỉhuykhôngkhókhănlắm.Lúcnàyđãquánửađêm.Đại táLanglaisđangngồiở tận cuốigianhầm,đằngsaumộtcáibàngỗ, trênđặt lộnxộnđủmọi thứnhưmộtquầyhàngtrongchợ:nhữngchiếccảuốngnướcđủmọikiểu,mộtấmcàphê,haichairượuđãcạn,nhữngmẩugiấylaumiệng,nhữngđồhộpthứcănđãmởtung,mộtbánhsô-cô-lavàmộtkhẩusúngngắn.Ngườiônggầygò,rấtgầy,đểlộcảxươngsườncũngnhưvẻmặthốchác.Giỏngnói,ánhmắt,tháiđộ,cửchỉđềubiểulộsựkiệtsứcvàcảsuynhượcthầnkinh.TôinhậnrangayvócdánglựcsĩcủaBigeard.Ôngđangđứngsátváchhầm,nóichuyệnquamộtmáybộđàm.Bigeardkhôngthayđổimấytuycógầyđichútít.Ôngnóivớitôi:-Đợiđếnsángrõthìtậphợpđạiđộicủaanhlại.RồiđisangEliane3.AnhchỉhuyviệcphòngngựởEliane3nhưngcũngphải sẵnsàngđể thamgiaphảnkíchgiànhlạiEliane2.Tronglúcchờsáng,hãyngủđimộtlát.Tôikhôngngủmàthảoluậncácchitiếtnhiệmvụvớicácsĩquanthammưu.Khoảnghơnhaigiờsángtôiđếngianhầmlớn,nơiđặtbộtưlệnhBinhđoàn

tácchiếnTâyBắc,gọitắtlàGONO.ĐạitáSeguinPazzistiếpđóntôivớivẻlịchsựvốncóvànụcườihómhỉnh.Mặcdùvẻngoàinhưvậy,ôngvẫngiữởbêntrongtínhkiêuhãnhcủamộtconngựachiếnthuầnchủngsovớicácđồngcấptrongđộiquânthuộcđịa.Tôibiếtôngtừlâu,hồiôngđanglàmhuấnluyệnviêngiảngdạychochúngtôi tại trường Cao đẳng quân sự Saint Cyr. Ở đây ông không đi đôi ủngSaumurbóngnhoángnữamàlàđiđất,nhữngngónchânquýtộcdínhđầybùnbámchặtlấynềnđấtdínhvàtrơn.Ôngchỉtaylênbảnđồ,môtảvắntắtchotôitìnhhìnhmặttrận.Từgóchầmmộtloaphóngthanhđanglêntiếngrèrè.Cóaiđótừđầubênkiađanggọi:-Yêucầutăngviệngấp.Tôinhắclạilàtìnhhìnhrấtphứctạp.Chúngtôibịtiếncôngđồngloạttừkhắpmọiphía.ViệtMinhđãbámchânđượcởnhiềunơi.Tăngviệngấp.Hết!Cótiếngtrảlờilạnhlùngvanglêntrongloa:-Rõrồi.Tôisẽlàmmọiviệccầnthiết.Pazzisnóivớitôi:-ĐólàHuguette4đấy.Chúngtôiđãđoántrướccuộctiếncôngnày.Trongcứ điểm cómột đại đội dù, do Luciani chỉ huy, với tám chục lính dù lêdươngvàvàilínhMa-rốc.TướngCastriesbướcvàohầm.Dướiánhsángbóngđènđiệntreotrêntrần,nomônggiàđitớimườituổisovớihồitháng3nămnay.Nhữngnéthốcháctrênmặtghi rõôngbịmấtngủvàcăng thẳng thầnkinh,đi lạiphảichốnggậy,nhưnglàmộtchiếcgậycủacáctaychơicángựamàôngvungvẩytheokiểutrưởnggiảhọclàmsang.Ôngchốngtaylênđầugậyđểrútchânrakhỏibùnvànóivớitôi:-Thếnào?Cậucũnglênđâycơà?RồiôngquayluônsangphíađạitáPazzis,hấthàmvềphíaloaphóngthanhnói:-Huguette4đấyphảikhông?-Vâng,thưatướngquân.ViệtMinhđãchọcthủngđượclớpphòngngựmặt

phíaBắc.-Pháobinhđâu?-Pháođãbắnrấttrúng.NhưngcáccỗpháođặtởIsabellecũngđangbịViệtMinhbắntrảácliệt.-Bigeardbiếtchưa?-Đã.Nhưngkhôngcònlựclượngdựbịnữa.ChỉcómộttrungđộilínhMa-rốcđangcốđếntăngviệnchocứđiểm.TướngCastriesquaysangnhìntôi,nhưmuốntôilàngườilàmchứngvìtôilàngườitừphíatrên,ởHàNội,tôiphảibiếtýđịnhcủacấptrên.Ôngnói:-Cậuthấykhông?NhưngcònởHàNộithìthếnào?Họnghĩrằngchúngtôicòncóthểgiữđượcbaolâunữa.Quả thật, tôi chẳng hiểu biết gì về những ý định củaBộ tổng chỉ huy vànhữngđiềutôibiếtvềsốphậncủaĐiệnBiênPhủ,tôikhôngthểnóiravớitướngDeCastriesđược.Nhiềusĩquanđãkéođếnđangchờtôitrảlời.Tôinói:-“Họ”nghĩrằngchỉcầnchúngtagiữđượcvàingàynữathôicũngđủ.ViệtMinhgặptổnthấtlớnsẽbỏcuộc..Tôinhậnrõvẻbiquantrongđámngườiđứngnghe.HyvọngViệtMinhbỏcuộcđãđượccấptrênlàmlóesánglêntừsáuthángnayrồi,mọingườiđềumongmỏitừngngàynhưngViệtMinhchưabaogiờcóvẻđứthơi.Tôivộinóitiếp:- So với ngày 13 tháng 3, tình hình hiện nay có nhiều điểm khác trước.Những trậnmưađangcản trởhoạtđộng, làmchậm lạicuộc tiếncôngcủaViệtMinh (tôinhìn thấyvàingườigậtđầu,cóvẻ tán thành).NhưngcuộcthảoluậnđangdiễnratạiGeneve.Mộthiệpđịnhngừngbắncóthểđượckýkếtvàingàynữa,thậmchívàigiờnữa.Lầnnày, tôinhìn thấymọicặpmắtđềubộc lộvẻđồngý.TướngCastriesnói:-Geneveư?Ừ!Phải(ôngnhắclạinhưmuốnnhậnthứcrõ).Geneve?Cũngcóthể…

Trongloaphóngthanhlạivanglêntiếnggọibằngmộtgiọngcấtcao,nóirấtnhanh,lộrõvẻkinhhoàngnhưmuốngiấuđinỗisợhãi.-Huguette4gọiđây.ĐạiúyLucianiđãbị thươngvàođầu.Chúng tôichỉcòn khoảngmột chục người đang bảo vệ sở chỉ huy. Chúng tôi chờ việnbinh.Quântăngviệnđâu?ViệtMinhđangtiếncông…TôiđãngherõtiếngViệtMinhđang tiếnvàochiếnhào.Vềphía tôi…QuânViệtđây rồi?Ôi?IIi?NgườiđangnóilàmộttrungúythuộctrungđoànbộbinhMa-rốcsố4.Câusaucùnganhnóinhưkêuthét,thậtsựlàmộttiếngkêulúcsắpchếtlàmtấtcảchúngtôiđềubậtdậy,đứngthẳngngười.Tiếng loa imbặt.Một lát saumới lại vang lên tiếngnói của anh línhphụtráchđiệnđàicủasởchỉhuytrungtâmgọibắtliênlạcvớiHuguette4mộtcáchmáymócnhưlàđểlàmtrònnhiệmvụ:-Huguette4đâu,Huguette4đâu?GONOgọiđây!Ngherõtrảlời.Ngherõtrảlời…TướngCastrieslạinóivớitôi:-Cậunhìn thấy chưa?Một cứđiểmvừa sụpđổ.Không làmgìđượcnữa.Miếngdalừađangcolại.Luồngánhsángđầutiêncủabanngàycóvẻxámxịtvàbẩn.Tôiđãtìmgặpđượcrấtnhanhnhữngbinhlínhthuộcđạiđộicủatôitrongcáchốhàoxungquanh sở chỉ huy trung tâm. Thiếumột trung đội vì haimáy bay đã phảiquayvềnửachừng.Tôitậphợpquânvàtiếnhànhđiểmdanhtrongcácchiếnhào của tiểu đoàn dù thuộc địa số 8 tại cứ điểmEpervier. Trời vẫnmưa.Nhữnggiọtnướcmưaấmvànhầynhụanhưgiọtmồhôi.Để tớiđượcEliane3chúng tôiphảiđimất từnămđến sâu tiếngđồnghồtheonhữnghàogiaothôngchậthẹplầylội,cóđoạnnướcngậptớibụng.ViệtMinh đang theo dõi cuộc hành quân của chúng tôi bằng ống nhòm.ThỉnhthoảngchúngtôilạinhậnđượcmộtloạtđạnpháobắnvàođườnghàovàcảđạntrọngliênbắnđitừmỏmnúitrọcmàViệtMinhđãchiếmđược.TrongcáchầmtrúẩncủaEliane3cònđọnglạitớibatrămlínhbịthương,

nằmchậtcáchầmhố.LínhcủađạiđộitôiđứngtrongchiếnhàonhìnnhữngchiếcdùthảlạcđangrơixuốngtrậnđịaViệtMinh.Mộtcơndôngậpxuốnglúcnửađêm.Nướctừnóchầmtrànxuốngnhưsuốichảy.Nhìnrangoàitrờitốimùmịtkhôngthấygìcả.Sángthứtưngày4tháng5,mưavẫntiếptụcrơi.Mộttrậnmưachậmrãi,khônggiậndữnhưngkéodàinhưvôtận.Bấtchấpcơndôngvàđạnpháocaoxạ,đêmquakhôngquânvẫntiếptụcthảdùtăngviện.Thêm74binhlínhđượcđưađếnEliane3cùngvớitrungúyJulien.ĐạiúyPenduffcũngdẫntheomộtphầntrungđộicủatiểuđoànbộ.MộtliênlạcviênchạyđếnđưachotôimộtmệnhlệnhdoBigeardkýtên:“ĐếnngayElian2(trênđồiA1)thayquânchotiểuđoànthuộcbánlữđoànlêdương13.Anhđượcchỉđịnhchỉhuycửđiểmvớihaiđạiđộithuộctiểuđoàndùthuộcđịasố1”.Đồngthời,ngaylúcđócùngxuấthiệnmộtđàiđộilínhMa-rốcdođạiúyNicodđếnthayđạiđộicủatôi,làmnhiệmvụtrấngiữEliane3.Tôiđitheođườnghàogiaothôngdẫnlênđỉnhđồi,đirấtchậmvìbùndínhđếntậnđùi,mỗibướctiếnlênđềuphảilấysức.Lúctôitớicâyphượngvĩcổthụởchânđồithìđã11giờtrưa.Dùsaotôicũngvượtđượcnhữngthướcđấtcuốicùngbằngcáchchạyđượcvàovịtríchỉhuy:thởhổnhển,đúnglúcmộtloạtđạncốiậpxuống.ĐạiúyCoutantđóntôibằngmộtnụcườivànói:-TạiEliane2(trênđồiA1)này,khônglúcnàongừngbắncả.Anhcómộtbộmặt tròn, trầm lặngcủamộtngườibố,hoàn toànkhácvớinhữngbộmặtvênhváocủalínhlêdươngthườngmôtảtrênbáochí,phimảnhvàtrongnhữngbàiviếtcủaEditnPiaf.AnhtừTổnghànhdinhđặttạiSàiGònracôngtácngắnhạnngoàinày,vớithờigianđượcấnđịnhlà48giờlàtớiĐiệnBiênPhủvàongày12tháng3trongchuyếnbaycuốicùngvìhômsauđãlàtrậnđánh.Anhkhôngthểquayvềđượcnữa,đànhnhậnchứcvụchỉhuytiểuđoànbộbinhsố1…PhócủaanhlàđạiúyGeorges,ngườinhỏbé,cũnglàmộtsĩquancùngbayvớianhtrongchuyếnbaycuốicùngHàNội-ĐiệnBiênPhủ.Tôiđichậmchạpmộtvòngchungquanhđiểmtựa.Cácchiếnhàovàcông

trìnhphòngngựđềuđổnátnhưnhữngditíchhoangtàn.Máihầm,váchtrần,cáclỗchâumaiđềuphảigiacốthêmbằngcácvậtliệuchắpváhỗnđộnnhư:Giườngsắt,tủsắtlấyởcơquanhậucần,nhữngnòngpháobịhỏngsảnxuấttừTiệpKhắc,TrungQuốc,Mỹ,nhữngthùngvàbiđôngnhồiđất.Mộtchiếcquầnloanglổmàungụytrangchứađầycáttronghaiống,đặtthêmlêntrênbờchiếnhào;lỗchâumainằmgiữađũngquầnvớihaiốngdangrahaibênnomnhưnhữngbắpđùicủamộtxácchết.ĐạiúyEdmanhảyxuốngtrướctôihaimươibốngiờđangchỉhuyđộitrấngiữmặtĐôngvàNam,làgócbấtlợinhấtcứđiểmvìchiếnhàoViệtMinhchỉ cách chúng tôi chưa đầy 5 mét. Đỉnh đồi hãy còn xác chết xe tăngBazeillebịbắnhỏngbằngmộtquảđạnBazookangày1 tháng4,đượccoinhưmộtvậtđánhgiấu.Thânxetăngđãchìmkhásâutronglớpđấtnhưngtháppháovẫncònxoaychuyểnđược.Chiếcxetăngnàyđượcdùnglàmlôcốtbọcthép.Khắpnơi,mùixácchếtbốclênnồngnặc.Nhữngngườilínhlêdươngcuốicùngđượcchúngtôitớithaythếđãrúthếtkhỏicứđiểm.Đểchuồnkhỏinơinày thậtnhanh,họđãvọt lênbờhàođểchạy. Đến khi nghe thấy tiếng pháo cối nổ ở đầu nòng họ mới nằm rạpxuốngđấtbùnđểtránhđạn.Sauloạtđạn,họlạivùnglênđểchạytiếp.Đạiđội trưởngCoutantcũngđãchuẩnbịxongbalô.Nhưnganhchầnchừnánlạivànóivớitôi:-Tôisẽởlạiđâyđêmnayvớianhđểbàngiaotìnhhình.NhưngCoutantkhôngnóigìvớitôivềviệcbộđộiViệtMinhđangđàomộtđường hầm ngầm ngay phía dưới, vì hai ngày hôm nay không nghe thấytiếngđộngnữa.CácchuyêngiachorằngvớiđườnghầmbêndướicứđiểmEliane2này,ViệtMinhcóthểđặttừhaiđếnbatấnthuốcnổ.Coutantchợpmắtngủtrongkhitôithứccanhchừng.Đếnđêm,chợtthấynhưbộđộiViệtMinhđangcómặtởchungquanhchúng tôi?Trongkhungcảnh tĩnhmịchcủabanđêm,ngherõnhữngtiếnggặmnhấmnhưđangnghiếnđồgỗtrongcănnhàthanhbình.Nhữngtiếngcuốcđấtnạođất,moiđấtmỗilúcmộtgần.

Chúngtôibắnvuvơnhữngphátđạnraphíachungquanh.Coutantđãthứcgiấcnói:-Vềkhoảntiếptếthìtìnhhìnhnàymỗiđêmphảicótới3.000quảlựuđạnmớiđủ.Trongđámrễcâyphượngvĩcổthụcómộtlôcốtngầmrấtvữngchắc,nằmsâudướimặtđất,bảovệchoconđườngtiếpvậnlộthiênnốiliềnEliane3vớiEliane2vàlàsợidâyliênlạcduynhấtgiữahaicứđiểm.RõràngViệtMinhmuốnpháhủycáilôcốtnày.BộđộiViệtMinhđãđàomộtđườnghàodàivàsâu,từchânsườnđồiởmặtphíaTây,nhíchdầnlêntớiđỉnh.Đãhaichụclần,línhlêdươngtrênđồiphảirasứcchiếnđấuđểlấpđầuđoạnhàonàynhưngViệtMinhvẫntiếptụcđàolấnvàhiệnnayđầuhàochỉcáchlôcốtcủachúngtôikhoảng10mét,vừatầmđểlínhViệtMinhômbộcphátừchiếnhàovọtlên…Khoảng 10 giờ sáng, chúng tôi nghe thấyĐài phát thanhHàNội báo tinđoànđạibiểuViệtMinhđãtớithànhphốGeneve.Coutantđãrađitrướckhitôicóthểmờianhmộtcảnướcquảđónghộp.Chúngtôicũngchưakịpănsáng,tranhthủbanngày,tôidànhnhiềugiờđikiểmtratìnhhìnhđiểmtựa.KhôngnhìnthấymộtbinhlínhViệtMinhnàocảnhưngthỉnhthoảngchúngtôi lại nhậnđượcmột loạt đạn súngbắn thẳngnhâmvào các lỗ châumaihoặcmộtchùmđạncốidộixuốngđầukhichúngtôiđilạitrongcứđiểm.Cứđiểmvẫnkiêncốnhưngthiếuítnhấtlàmộtđạiđộiđểgiữvững.Tôichỉcóhaiđạiđội thuộctiểuđoàndùthuộcđịasố1dànrachungquanhnhưmộtvànhđaimỏngcónhiềuđiểmyếu.Khitôiquayvềvịtríchỉhuyđặtởsườnđồi,trờiđãtạnhmưa.Thờitiếtdầndầnđượccảithiện,pháođịchbắncóvẻ“hoà nhã” hơn. Trên vòm trời xanh ngắt, những chiếc dù trắng đang rơixuống.Trongbầukhôngkhíhãycònẩmướt,nhữngđỉnhnúihiệnlênrấtrõnét,nomnhưsátgần.ĐạiúyEdmengồisưởinắngởcửahầm.Lúcnhảydù,anhbịsáichân,hiệnnaybànchânđangcònphảiquấnchặttrongvảibăngbó.Nhìnthấytôi,anhđứngdậy,ngắmnhìncảnhvậtkhálâurồinói:-Kểranếutrờikhôngmưathìcũngkhôngđếnnỗitồitệlắm.Cảnhvậttươi

đẹp,trênđỉnhđồikhôngcóbùn.Chúngtôicócảmgiácnhưcònđóngquânởđâylâu.Nhưngđến5giờchiều,pháolạibắnrấtdữdội.Ngayloạtđầucótớihàngtrămquảđạnrơixuốngrồitiếngnổrềncứkéodàinhưđoàntàuchạynhanhtrênchiếccầusắt.Đạnbắntớitừkhắpcácđiểmởphíachântrời.Mộtcụmcối120mmbắntừphíasaunúitrọccóthểngherõtiếngnổđầunòng.Nhữngquảđạnphóngđitừnhữngcỗpháokhônggiậtnhằmthắngvàocáclôcốt,lầnlượtpháhủytừnglỗchâumaivàlàmđổsậpnhữngvậtgiacốbằngbiđôngnhồiđấtvànhữngbaocát.NhữngchiếnhàotiếpcậntrànđầybộđộiViệtMinhtiếntheomộthàngdọc.TôinghetiếngtrungtáBréchignacgọiquamáyvôtuyến:-Tốinayđếnlượtcáccậuđấy.Đừngtunghếtlựclượngrangay,trướchếthãytậptrungpháobắntrả.Mọiviệcsauđólàdựatheolệnhchiếnđấucủaanh.Vàrồisauđócólẽcácanhsẽcóthêmmộtđạiđộităngviện.PhụtráchchỉnhhướngchopháolàRobin,đãcómặttạiEliane2từbatuầnnay,cóthểcònsớmhơnnữa.Vớimộtcáibảnggỗ,chiếccompa,thướckẻ,máytính,anhsửdụngrấtchínhxáccácthiếtbịtrongtay,tínhtoánvàdọnđườngchopháobắntheoyêucầu.TôichỉthịchoRobinhướngdẫnpháobắnchặnngay sát những lớp ràophòngngựởmặtTâyNamcứđiểm.BộđộiViệtMinhxungphongngay từ lúc trờicònsáng.Khi tiếngpháochuẩnbịvừangừngnhưngdưâmvẫncònvangthìđãthấyhàngngànbộđộitừdướiđấtvùnglênxôngthẳngvàonhữnglớpràokẽmgai.TôirahiệuchoRobin.Robinnóimộtcâuquamáyrồimở thật to loaphóng thanh.Từ loaphóngthanh,tôingherõtiếngmộtsĩquanởsởchỉhuytrungtâmralệnhchocáckhẩupháođồngloạtbắnchặn.Đến7giờtối,trờiđãđenkịtnhưbanđêm.Đồng thời ởĐiệnBiênPhủ cũngbắt đầu bắn pháo sáng tạo nênmột banngày nhân tạo.Bộ độiViệtMinh vẫn tiếp tục xung phong từng đợt, cáchnhaumỗiđợtkhoảngnửagiờhoặcbốnmươinhămphút.Khoảnggần11giờđêm,quảmìnlớnđãnổ.Trướctiên,tôicảmthấymộtluồngsóngchấnđộnglanđitừphíasườnđồi,

đấtrungchuyển,rồimộttiếngnổlớnátcảmọitiếngđộngkhác.Sautiếngnổ,dưâmcònvangvọngvàigiâytronglòngđất.Đỉnhđồibịvỡnhưđãbịlộtmấtmũđội.Cácvịtrícủađạiđội2khôngcònnữa.TừlỗhổngnàyViệtMinhvọt lênchiếmcácđiểmởmiệngphễutrênđỉnhđồi.Phảiítlâusau,tôimớinhậnthứcđượctìnhhình.ỞmặtphíaTây,Julienvẫn còn chặnđịch.ỞmặtNam,một trungđộidưới sự chỉ huycủathiếuúyPaulvẫncòntạichỗ.ỞmặtBắc,Nectouxvẫngiữvững.ChúngtôiđãphảnkíchởmặtphíaĐôngvớimộttrungđộicủađạiđội3.Khitôiquayvềhầmchỉhuyđã3giờsáng.Tôigọivềsởchỉhuytrungtâm;khôngthấytrảlời.NhưngqualoaphóngthanhtôinghethấytiếngtrungtáBréchignacđangnóivớicácđạiđội.ĐếnlượtElian4cũngđãbịtiếncông.TôigọivềsởchỉhuybinhđoànlêdươngnóichuyệnvớithiếutáVadot:-Eliane2nóiđây!ViệtMinhđãngừngtiếncông.Pháobắnthưathớt.Tôichỉcòn35 línhđủsứcchiếnđấu.Vàibăngđạnsúngmáyvàmộtquả lựuđạn.Nếucóthêmmộtđạiđộităngviện,tôicóthểđươngđầuđượcvớiđợttiếncôngsắptới.-Này,anhbạn!Nênbiếtđiềumộtchút.Tôiđàođâuramộtđạiđộiđưachoanhbâygiờ.Khôngcòngìhết.-Trongtìnhhuốngnhưthếnày.Tôixinphépđượccùngvớisốbinhlínhcònlạichọcvòngvây,rútsangEliane3.-Ồ.Khôngđược.Cácanhphảigiữnguyênvịtrí.Trướchết,anhlàlínhdù,anhphảichiếnđấuđếncùng,ítnhấtcũngđếnkhitrờisáng.-Rõ!Đốivớitôithìcũnglàxongrồi.Tôibắnbaphátđạncác-binvàocỗmáythuphát.Bênngoài,cảnhvậtvẫnhiệnrõdướipháosáng.ĐỉnhđồiA1nơiđặtcứđiểmEliane2vẫncònbốckhói,cứmỗiphútlạinhậnđượcmộthoặchaiquảđạnpháobắncầmchừng.Nhữngbinhlínhcònsốngsótcủađạiđộidùthuộcđịasố3ngồitúmtụmvớinhau,bangườihoặcbốnngườimộthố.Giờphútkíchđộngvìcuộcchiếnđãchấmdứt.Bâygiờmọingườiđềulộrõvẻkiệtsức,trốngrỗng,bịđánhgục.

Tôingồitrênbờđấtmềmcủamiệnghốvừabịmìnnổ,nhưmiệngnúilửa,nhìnnhữngđốmlửatunglêntừnhữngquảđạnpháobắnvàokhuTrungtâmvàcácvị trípháobinh.TrênsườnđồimặtphíaĐông,tôinhìnthấynhữngchiếnhàoViệtMinhcáchchỗtôikhoảngnămmươimét.Từdướichiếnhào,ViệtMinhvọtlênrấtđôngđitheohàngdọctrênbờhàorồitoảđirấtnhanhtrênmặtđất, từng tổbahoặcbốnngười.Tôicócảmgiáchìnhnhưđãmởchốtquảlựuđạn,chỉchờcơhộitốtnhấtthìsửdụng.ViệtMinhrấtđông.Tôichỉcònkhoảngbahoặcbốnchụcbinhlínhnhưngkhôngcònđạn.Khôngchầnchừ,tôiralệnhchotrungúyFesseletrútvềkhuvựctrungtâmvớitấtcảnhữngaicònđiđược.Cólẽđếnmaisẽtổchứcđượcnhữngđạiđộiphảnkíchtừnhữngđámbinhlínhthoátkhỏivòngvây.TrungúyJulienởlạibêncạnhtôi.Vớichúngtôikhôngcòngìđểlàmnữa.ChúngtôichạyđếncácvịtríởmặtphíaBắcdoNectouxtrấngiữ.Cácchiếnhàođềuvắnglặng.Tấtcảđềuđãbịchếttrận,trừmộtvàingườibịthươngđãbịViệtMinhmangđi.Tôicảmthấybàntayphảigiữchặtquảlựuđạntêcóngnhưbịchuộtrút.Quảlựuđạnđãrútchốtantoàn.Tôiđãnghĩđếnchuyệnmởnhữngngóntay.Rồiđếmđếnnăm.Dễthôi.Tôibắtđầuđếmđếnbathìnémquảlựuđạnvềphíađámbộđộiđangxôngđếncáchtôikhoảng5mét.Lúctôitỉnhdậythìthấycómộtgươngmặtcúixuống,nóivớitôimộtcáchhiềntừ:-AnhđãbịQuânđộinhândânViệtnambắtlàmtùbinh.Đừngsợ.Đốivớicácanhchiếntranhđãchấmdứt.AnhsẽđượcchămsóctốtdochínhsáchkhoanhồngcủachủtịchHồChíMinh.Tronglúchaingườilínhdẫntôivềtrạitùbinh,tôingướcnhìnlênvòmtrời.Mặttrờichưalêntớiđỉnh.Đến11giờ30phútngày7tháng5thìtấtcảcácvịtríởphíaĐôngsôngNậmRốmđềubịđánhchiếm.SaukhimấtEliane2đượccoinhưchiếcchìakhoácủatoànbộhệthống(trênđồiA1)cuộcchiếnđấuphòngngựởĐiệnBiênPhủđãbịsụpđổ.TạicáccứđiểmIsabellephíaNamMườngThanhcòncótới2.000quảđạn

pháo,nhưngchỉcómộtkhẩupháocóthểsửdụngđược.Từhaihoặcbangàytrước,Castries,Langlais,BigeardđãnghĩđếnmộtkếhoạchrútluimangmậtdanhAlbatros.Đólàmưuđồthựchiệnvàophútcuốicùng,cốchạysangLào.Bangườibànkínvớinhauynhưmộtâmmưuvụngtrộm.Bréchignac,Tourret,Bottella,Guiraudđềulàngườitrongcuộc.Cònnhữngngười khác đang cùng với đám binh lính bí thương bám giữ trận địa thìkhông biết gì cả vì họ sẽ phải ở lại. Nhưngmãi đến ngày 7 tháng 5, từCastries đếnLanglais vàBigeardđềukhông ai dámkhởi sự, thựchiệnkếhoạchnày.Lầncuốicùnghọgặpnhauđểbànvềnhữngcơmaycủacuộctháochạylàvàolúcbuổitrưa.BigeardcóthểxuấtphátlúcnửađêmrúttheohướngTâyNam,lủivàovùngrừngnúiđểthoátthân.NhưngLanglaiskhôngđảmbảocóđủsứcđểđibộhaitiếngđồnghồmàkhônggụcngã.Đếnquátrưathìhọđãbịđánhbại.Khutrungtâmchỉcònlạimộtmẩuđấtcuốicùngkhoảng500m2nằmlọtthỏmgiữadòngsôngvàcứđiểmClaudine4, Huguette 2 và Junon, trong đó còn có tới từ 3.000 đến 4.000 lính bịthương,khoảng3.000đến4.000línhđàongũđangchuirúctạicáchầmhốnhưđànchuột.Línhchiếnđấuthậtsựchỉcònlại1.000đãkiệtsức,rốiloạnvàkhôngcònđạndược.Castriesliếcnhìnđồnghồđeotay.Đã16giờ15phút.ỞSàiGònvàHàNộilúcnàyđãhếtgiờnghỉtrưa.Ôngcầmốngnói,bảonhânviênphụtráchđiệnđài:-ChotôinóichuyệnvớiHàNội.Tronglúcnàykhôngcònmộtcứđiểmnàocóthểtổchứcphòngngựđượcnữa.ĐợtxungphongsắptớicủaViệtMinhcóthểđánhthẳngvàokhuTrungtâm.Tiếngchuôngreo.Nhânviênphụtráchđiệnđàinói:-Báocáothiếutướng,đãliênlạcvớiHàNội.Xintướngquâncứnóichậmchạpđểnghechorõ.Cơndôngậpxuốngthunglũngnhỏ,nơiđặttrạitùbinhsố1,đãchấmdứt.Bầukhôngkhíhiệnnaykhámát.Ngồi trong trại, chúng tôi nghe rõ tiếng

dòngsôngchảyàoàodonướclũvàcảtiếngngáycủaônggiàngườiTàysaythuốclàođangnằmngủtronglándùnglàmnơitạmgiữtùbinh.AnhlínhtùbinhYsquierdođọctobảnthôngbáocuốicùngvềtrậnĐiệnBiênPhủvừađượcpháttớitaycáctùbinh:-Vàohồi5giờchiềunay,ngày7tháng5năm1954…

---------------------------------Hết

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com