ก

การพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขาม เพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง

อ าเภอเมอง จงหวดสรนทร The further development of knowledge in the production of silk dyed with tamarind seed for enhance commercial value: A case

study of Pa-Kao-Ma, Tapkrabea village, Tambon Samrong, Muang District, Surin Province.

นางสาวอรนช นาคชาต นางสาวณฐสรางค ปคคละนนทน

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสรนทร

โครงการวจยนไดรบทนสนบสนนจากกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม

ประจ าปงบประมาณ 2560

ก

ชอเรองวจย : การพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคา เชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร

ชอผวจย : นางสาวอรนช นาคชาต และ นางสาวณฐสรางค ปคคละนนทน สาขาวชา/คณะ : คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชอฏสรนทร แหลงทน : กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ปงบประมาณ : 2560

บทคดยอ

การวจยเรองการพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร มวตถประสงคเพอ 1) พฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขามใหสามารถน ามาใชไดจรงในเชงพาณชย 2) เพอสงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา และ 3) เพอใหเกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมายอมสดวยเมลดมะขาม ผลการวจยพบวา สามารถตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลย การยอมสไหมดวยเมลดมะขามและสจากวสดธรรมชาตทหาไดงายในทองถน เกดการตอยอดน าไปสการผลตเพอจ าหนายเชงพาณชยโดยมผผลตจ านวน 3 ทาน ไดน าไปประยกตใชในการผลตผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต ทใหความสวยงามและใหสทแปลกแตกตางจากสยอมเคมทชมชนเคยผลต ผผลตรสกอาคอมใจและรสกปลอดอยในการทอ และอยากจะทอผาไหมยอมสธรรมชาตตอไป

นอกจากนยงพบวาสนคาทผลตขนมาผบรโอคมความพงพอใจทจะซอในราคาทสงจากเดม ท าใหสามารถจ าหนายผาขาวมาไดในราคาสงกวาหนงเทาตว ชวยใหผผลตมรายไดเพมมากขน สรางรายไดทมนคงและเกดความยงยนทางเศรษฐกจแกชมชน นอกจากนการน าเสนไหมทยอมดวยเมลดมะขามไปประยกตในผลตอณฑผาขาวยงชวยสรางนวตกรรมใหมบนผนผาขาวมาบานทพกระบอ เนองจากใหสสนทสวยงามและชวยเสรมลวดลายททอโดยเฉพาะลายชางและลายเชงเทยนใหมความโดดเดนแตกตางจากผาขาวมาทผลตจากแหลงอน ค าส าคญ : ผาไหม ผาขาวมา เมลดมะขาม

ข

Title research : The further development of knowledge in the production of silk dyed with tamarind seed for enhance commercial value: A case study of

Pa-Kao-Ma, Tapkrabea village, Tambon Samrong, Muang District, Surin Province.

Research author : Oranuch Nakchat and Nutsurang Pukkalanun Program/Faculty : Faculty of Science and Technology, Surindra Rajabhat University Source of Fund : Department of Cultural Promotion, Ministry of Culture Fiscal Year : 2017

ABSTRACT

This research was to further development of knowledge in tamarind silk dyed for commercial enhancing: the case study of Pa Kao Ma, Tapkrabea village, Tambon Samrong, Muang District, Surin Province. The objectives of this study aimed to 1) further development of knowledge in tamarind silk dyed and practical in commercial aspect. 2) promote and apply the tamarind dyed method to Pa Kao Ma product. 3) establish innovation and transfer tamarind silk dyed and natural material technique to local community to commercial production. There were 3 villagers who applied tamarind silk dyed method with other natural weaving color. The weaver said the color of natural and tamarind weaving was different from chemical color however, it was more valuable and felt safety during dyed process.

Furthermore, the customer evaluation of Pa Kao Ma product found that the customer satisfied to pay more with double price, this would be able to generate more income for the weavers practically, the pattern of Pa Kao Ma product in Tapkrabea village was very unique and different from other silk product too.

Keywords : silk, Pa-Kao-Ma, tamarind seed

ค

กตตกรรมประกาศ

งานวจยเรอง การพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขาม เพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร จดท าขนโดยมวตถประสงคเพอพฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขามใหสามารถน ามาใชไดจรงในเชงพาณชย เพอสงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา และเพอใหเกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมายอมสจากเมลดมะขาม งานวจยครงนส าเรจลลวงดวยด คณะผวจยใครขอขอบคณหนวยงานตาง ๆ ดงน ขอขอบคณกรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ทสนบสนนงบประมาณในการด าเนนงานวจย ศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ จงหวดสรนทร ทอนเคราะหทดสอบคณอาพการตกสของเสนไหม และขอขอบคณชาวบานและหนวยงานราชการ บานทพกระบอ บานกลนทะ และบานส าโรง ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร ทกทานทใหความรวมมอในการเขาอบรมและใหขอมลตาง ๆ ส าหรบการส ารวจความพงพอใจและความคดเหนอน ๆ เกยวกบผลตอณฑผาขาวมายอมดวยเมลดมะขาม สดทายน คณะผวจยขอขอบคณ บคลากร เจาหนาและนกศกษา สาขาเคม ทใหความรวมมอในการเกบตวอยาง การส ารวจขอมลความพงพอใจตอผลตอณฑผาขาวมายอมดวยเมลดมะขาม คณะผวจยหวงเปนอยางยงวางานวจยนจะเปนประโยชนตอเกษตรกร ผผลตและจ าหนายผาไหม ตลอดจนประชาชนผสนใจทวไป สามารถน าไปประยกตใชสรางรายไดใหแกตนเองและครอบครวได

อรนช นาคชาต และคณะ

พฤศจกายน 2561

ง

สารบญ

หนา บทคดยออาษาไทย………………………………………………………………………………………………………………….. ก บทคดยออาษาองกฤษ……………………………………………………………………………………………………………… ข กตตกรรมประกาศ…………………………………………………………………………………………………………………… ค สารบญ…………………………………………………………………………………………………………………………………... ง สารบญตาราง…………………………………………………………………………………………………………………………. จ สารบญอาพ……………………………………………………………………………………………………………………………. ฉ บทท

1 บทน า………………………………………………………………………………………………………………………. 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา…………………………………………………………… 1 วตถประสงคของการวจย………………………………………………………………………………... 2 ค าถามหลกในการวจย …………………………………………………………………………………… 2 กรอบแนวคดในการวจย…………………………………………………………………………………. 3 นยามศพท…………………………………………………………………………………………………….. 4 ขอบเขตของการวจย………………………………………………………………………………………. 4 ประโยชนทไดรบ……………………………………………………………………………………………. 4

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ…………………………………………………………………………………… 5 ความหมายและลกษณะของผาขาวมา ……………………………………………………..….….. 5 ผาขาวมาในประเทศไทย…………………………………………………………………………………. 6 ประโยชนของผาขาวมา………………………………………………………………………………….. 6 ผาขาวมาในจงหวดสรนทร……………………………………………………………………………… 7

ผาไหมบานทพกระบอ……………………………………………………………………………………. 7 งานวจยทเกยวของ………………………………………………………………………………………… 8 การน าไหมยอมสเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาไหม…………………………. 10

3 วธการด าเนนงานวจย……………………………………………………………………………………………….. 11 ขนตอนการด าเนนงานวจย……………………………………………………………………………… 11 วธการยอมไหมดวยเมลดมะขาม……………………………………………………………………… 12

4 ผลการวจย……………………………………………………………………………………………………………….. 18 ขอมลเบองตนเกยวกบการจดตงกลมทอผาไหม………………………………………………… 18 วธการผลตผาขาวมาจากอมปญญาทองถนบานทพกระบอและบานส าโรง………….… 18 ผลการจดอบรมการยอมเสนไหมดวยเมลดมะขาม…………………………………………….. 24 ผลการออกตดตามและแนะน าแนวทาง………………………………………………………….... 29 ผลการประเมนความพงพอใจตอผลตอณฑ……………………………………………….……… 34

จ

สารบญ (ตอ)

หนา บทท

5 สรป ออปราย และขอเสนอแนะ………………………………………………………………………………… 36 สรปผลการวจย…………………………………………………………………………………………….. 36 ออปรายผล………………………………………………………………………………………………….. 37 ขอเสนอแนะ………………………………………………………………………………………………… 37

บรรณานกรม ………………………………………………………………………………………………………………………. 38 อาคผนวก……………………………………………………………………………………………………………………………. 39 อาคผนวก ก อาพประกอบการด าเนนงานวจย ……………………….………………………………….. 40 อาคผนวก ข แบบสอบถามความพงพอใจ …………………………………………………………………. 49 ประวตคณะผวจย………………………………………………………………………………………………………………… 52

ฉ

สารบญตาราง

ตารางท หนา 4.1 แสดงผลการประเมนความพงพอใจตอโครงการ ................................................. 26 4.2 แสดงขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม .......................................................... 32

ช

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1.1 2.1

กรอบแนวคดของการวจย…………………………………………………………………………………. ผาขาวมา ......................................................................................................................

2 5

2.2 ผาไหมขาวมา บานทพกระบอ ต.ส าโรง อ.เมอง จ.สรนทร……………............................ 8 2.3 สของเสนไหมทยอมดวยเปลอกหมเมลดมะขาม ........................................................... 9 2.4 ตวอยางผาไหมทยอมดวยเปลอกตนมะขามและเมลดมะขาม ..................................... 10 3.1 การยอมไหมดวยเมลดมะขาม...................................................................................... 16 3.2 การเปลยนสไหมดวยการหมกโคลน............................................................................. 17 4.1 กท าจากไมใชส าหรบทอผาไหม .................................................................................... 19 4.2 ลกษณะของลายชางและลายรวดอกทอยบนผาขาวมา ................................................ 19 4.3 ลกษณะของเสนไหมทอยในกระสวย ....................................... ..................................... 20 4.4 ลกษณะของเสนไหมทปนใสหลอดเลกๆ ส าหรบไวทอเปนเสนพง ................................ 20 4.5 สของเสนไหมทยอมดวยเปลอกหมเมลดมะขาม ........................................................... 21 4.6 ผาไหมขาวมา บานทพกระบอและบานส าโรง เนนสโทนแดง เขยว เหลอง .................. 22 4.7 คณเอกวด สกลทอง กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต .......................................... 28 4.8 คณมาลย บตรรมย กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต .......................................... 29 4.9 คณนสา วงแหวน กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต ............................................. 31

1

บทท 1

บทน า

1. ความส าคญและทมาของการวจย ผาขาวมา เปนผานงชนดหนงทคนไทยใชนงหมกนมายาวนานตงแตสมยเชยงแสน โดยผหญงมกจะนงเปนผาถง สวนผชายจะใชเปนผาคาดเอว ผาขาวมา คอ ผาททอเปนลายขดแบบตาหมากรกหรอรปลายสเหลยมทไดจากการขดกนระหวางเสนดายยนกบเสนดายพงสลบสกนเปนชวง (ผาขาวมา . 2559) มสสนหลากหลายทงสสดใสและสหมน ผาขาวมาผลตและจ าหนายในแทบจะทกจงหวดของประเทศไทย โดยวสดทน ามาผลตผาขาวมาจะใชเสนใยหลายชนด เชน เสนฝาย เสนใยสงเคราะห หรอ เสนไหม เปนตน ผาขาวมาทผลตจากเสนฝายหรอใยสงเคราะหมกจ าหนายไดในราคาถก สวนผาขาวมาทผลตจากเสนไหมจะจ าหนายไดในราคาทสงกวาเนองจากมกระบวนการผลตทยงยากและเสนไหมมราคาแพง เดมนนความนยมนงผาขาวมาจะนยมนงเฉพาะชายชาวชนบท โดยเฉพาะคนแถบอาคอสานทประกอบอาชพรบจางหรอท านา นยมน าผาขาวมามาคาดเอวเอาไวเพอประโยชนหลายอยาง เชน เชดเหงอ ท าความสะอาดรางกาย เอาไวคลมกนแดด หรอแมกระทงเอาไวมดสงของตาง ๆ เปนตน ผาขาวมานอกจากจะน ามาใชเพอประโยชนตาง ๆ แลว ผาขาวมายงถกน ามาใชเพอเปนสงของทแสดงถงความเคารพ โดยชาวบานจะนยมน าผาขาวมามาผกเอวใหกบผคนทมชอเสยงหรอแขกตางบานตางเมองเพอแสดงถงการตอนรบผมาเยอน ปจจบนกระแสการนงผาไทยก าลงไดรบความนยม หนวยงานรฐรวมถงอาคเอกชนและบคคลทวไปหนมานงผาไทยกนมากขน มการน าผาไทยมานงและประยกตผาไทยตดเยบเปนแบบททนสมยสวมใสไวท างาน ผาขาวมากเปนผาไทยชนดหนงทไดรบความนยมน ามาสวมใส ตดเยบเปนเสอผาบรษและสตร หรอน ามาพฒนาเปนผลตอณฑตาง ๆ เชน กระเปา เปนตน (จรสพมพ วงเยนและคณะ. 2556; เสาวลกษณ คงคาฉยฉายและคณะ. 2556) จงหวดสรนทรเปนจงหวดหนงทมความโดดเดนในเรองของการผลตผาไหม ลวดลายบนผนผาไหมไดรบอทธพลทางวฒนธรรมมาจากกมพชา ผาไหมลายพนเมองของจงหวดสรนทร ไดแก ผาโฮล ผาอมปรม ผาสมอเอและผาประกากนเตย เปนตน (ผาไหมงามเมองสรนทร. 2559) ผาไหมขาวมาจดเปนผาพนเมองของสรนทรทมการผลตและจ าหนายมากพอๆ กบผาซนและผาคลมไหล ผาขาวมาของจงหวดสรนทรมเอกลกษณทแตกตางจากผาขาวมาของจงหวดอน ๆ คอ จะทอดวยเสนไหมนอย และ จะใชสจะออกโทนสขรม เชน น าตาล แดง เขยว ด า การยอมสเสนไหมจะใชทงสธรรมชาตและสเคม แตเปนททราบกนดวาสยอมจากเคมนนเปนอนตรายตอสขอาพของผผลตและผสวมใส อกทงยงเปนมลพษตอสงแวดลอม ดงนนผผลตไหมสวนใหญจงหนมายอมสไหมดวยวสดธรรมชาตกนมากขน นอกจากจะชวยใหสขอาพของผผลตปลอดอยจากสารเคมแลว สนคาทยอมดวยสจากธรรมชาตจะจ าหนายไดในราคาสงอกดวย บานทพกระบอ ตงอยใน ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร ประชากรสวนใหญประกอบอาชพท านาเปนหลก สวนอาชพเสรมระหวางท านาชาวบานทเปนผหญงจะรวมกลมกนทอผาไหม โดย

2

ผาไหมทนยมทอกนมาก คอ ผาไหมลายผาขาวมา ซงผาไหมขาวมานเปนสนคาทสรางรายไดหลกใหกบชมชน ผาไหมขาวมาของบานทพกระบอจะมลกษณะเดน คอ การทอเปนตารางสเหลยมตรงกลางและเปนแถบยาวทปลายทงสองดาน สของผาขาวมาสวนใหญจะใชสแดง ด า เขยวและเหลอง ทออยในผนเดยวกนขดไปมา ปจจบนมการออกแบบเพอเพมความสวยงามใหแกผาขาวมา โดยจะมการทอลายสตว เชน ชาง ลงไปในผนผาดวย แตอยางไรกตามการผลตผาขาวมาในหมบาน ผผลตนยมยอมสเสนไหมดวยสเคม ซงผยอมชนชอบเนองจากยอมงาย สะดวกและรวดเรว ใหสคมชดสดใส แตผาขาวมาทยอมดวยสเคมสวนใหญจะจ าหนวยไดในราคาถก ประกอบกบลวดลายและสสนของผาขาวมาของชมชนยงเปนสและลวดลายแบบดงเดม ยงไมมการพฒนาไปสการยอมดวยวสดจากธรรมชาต หรอมการออกแบบลวดลายและสสนแบบใหม ๆ ดงนนคณะผวจยจงเหนความส าคญในเรองน จงไดจดท าโครงการวจยพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคาเชงพาณชย : กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร ขน เพอตองการน าเอาองคความร ทไดจากการวจยของคณะผวจยในเรองการอนรกษและพฒนาการยอมสไหมดวยเปลอกตน เมลดและเปลอกหมเมลดมะขามตามอมปญญาทองถนกลมชาตพนธไทย-เขมร ในจงหวดสรนทร” ทพบวาการยอมไหมดวยเปลอกตนมะขามจะใหสโทนสทอง ในขณะทยอมไหมดวยเมลดและเปลอกหมเมลดจะใหไหมสทองเขมจนถงสน าตาลทแตกตางกนหลายเฉดสขนอยกบสดสวนของสารชวยตดสทน ามายอมและกรรมวธในการสกดน ายอม นอกจากนงานวจยดงกลาวยงไดน าเอาเสนไหมทยอมจากเปลอกและเมลดมะขามไปทดลองผลตในระดบครวเรอน พบวาสามารถน าเอาเสนไหมทยอมดวยเปลอกและเมลดมะขามไปผลตเปนผนผาได ผวจยจงมแนวคดทจะตอยอดงานวจยใหสามารถน ามาสการใชงานจรงในเชงพาณชย โดยเลงเหนวากลมทอผาไหมบานทพกระบอตองการความรในเรองยอมไหมดวยวสดจากธรรมชาตและ ตองการพฒนาลวดลายผาขาวมาทเปนเอกลกษณของชมชน เพอใหสามารถจ าหนายสนคาไดในราคาทสงขน คณะผวจยหวงวางานวจยนจะชวยใหชมชนไดแนวทางในการพฒนาผลตอณฑผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาตทเปนอตลกษณของชมชน กลมทอผาสามารถจ าหนายสนคาไดในราคาทสงขน กอใหเกดความมนคงทางเศรษฐกจตอไป

2. วตถประสงค 2.1 เพอพฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขาม ให

สามารถน ามาใชไดจรงในเชงพาณชย 2.2 เพอสงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑ

ผาขาวมา 2.3 เพอใหเกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมายอมสเมลดมะขาม

3

3. ค าถามหลกในการวจย ไหมทยอมดวยเมลดมะขามสามารถน ามาประยกตใชในการผลตผาขาวมาได

4. กรอบแนวคดของการวจย

อาพท 1.1 กรอบแนวคดของการวจย

1. นวตกรรมผาขาวมาสเมลดมะขาม 2. สรางอตลกษณใหแกชมชน

ประเมนความพงพอใจของผบรโอคตอผลตอณฑ

จดท ารายงานและเผยแพรผลงานวจย

เกบรวบรวมขอมลพนฐานของกลมทอผาไหมบานทพกระบอ

อบรมและถายทอดเทคโนโลยการยอมไหมดวยเมลดมะขามใหแกกลมทอผา

วเคราะหขอมลและวางแผนการจดอบรม

สงเสรมและตดตามการน าเอาไหมยอมสเมลดมะขามไป

ผลตเปนผาขาวมา

ประเมนความ พงพอใจตอการ

อบรม

วเคราะหมลคา เชงพาณชย

ผลตอณฑผาไหมขาวมายอมเมลด

มะขาม

แกไขปญหาเมอน าไปใชผลตจรง

4

5. นยามศพท ผาขาวมา หมายถง ผาอเนกประสงคมลกษณะเปนรปทรงสเหลยมผนผา มการทอสลบสกนเปนลายตาหมากรกหรอเปนลายทาง มความยาวโดยประมาณผนละ 1 วา หรอ ประมาณ 1.5 เมตร ผาไหมขาวมา ในทน หมายถง ผาไหมทน ามาทอเปนลายผาขาวมา มลกษณะเปนรปทรงสเหลยมผนผา มการทอสลบสกนเปนลายตาหมากรกหรอเปนลายทาง มความยาวโดยประมาณผนละ 1 วา หรอ ประมาณ 1.5 เมตร ในงานวจยนมงศกษาผาไหมขาวมาในหมบานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร ผาขาวมาสเมลดมะขาม ในทน หมายถง ผาไหมทยอมสดวยเมลดมะขามแลวน าไปทอเปนลายผาขาวมา ซงมสและลวดลายทอสลบสเปนตาหมากรกหรอลายทาง อาจมสเดยวหรอหลายสผสมกนในผนเดยว

6. ขอบเขตการวจย ถายทอดองคความการยอมไหมดวยเมลดมะขามและสงเสรมการน าเอาไปประยกตใชในการผลตผาไหมขาวมา ในหมบานทพกระบอและหมบานใกลเคยง ทอาศยอยในต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร

7. ประโยชนทไดรบ 7.1 กลมแมบานทอผาไหมบานทพกระบอ ไดรบการฝกอบรมถายทอดกรรมวธการยอมไหมดวย

เมลดมะขาม 7.2 ผทผานการอบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขามไดแนวทางการน าไหมยอมดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในการผลตผาขาวมา 7.3 เกดผลตอณฑผาไหมขาวมาลวดลายใหม ๆ จากสเมลดมะขามหรอผาขาวมาลายสอน ๆ ทเกดจากการผสมสของเมลดมะขามและสธรรมชาตอน ๆ จ าหนายในทองตลาด

7.4 สรางอตลกษณใหแกชมชน ท าใหชมชนมชอเสยงดานการผลตผาไหมขาวมายอมสเมลดมะขามเปนแหลงเรยนรและถายทอดวธการผลตผาไหมขาวมายอมสมะขามใหแกชมชนอน ๆ

7.5 สรางมลคาเพมใหแกผลตอณฑผาขาวมา ผประกอบการมรายไดและทางเลอกของการพฒนาผลตอณฑเพมขน

5

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

คณะผวจยไดรวบรวมขอมลทเกยวของจากเอกสาร ต ารา งานวจยและบทความจากแหลงตาง ๆ เพอเปนขอมลพนฐานในการด าเนนงานวจย ดงน

2.1 ความหมายและลกษณะของผาขาวมา ผาขาวมา หมายถง ผาอเนกประสงคมลกษณะเปนรปทรงสเหลยมผนผา มการทอสลบสกนเปนลายตาหมากรกหรอเปนลายทาง มความยาวโดยประมาณผนละ 1 วา หรอ ประมาณ 1.5 เมตร ผาขาวมา เปนค าทมาจากอาษาเปอรเซยทมค าเตมวา "กามารบนด" (Kamar band) "กามาร" หมายถง เอว หรอ ทอนลางของรางกาย "บนด" แปลวา พน รด หรอ คาด เมอน าทงสองค ามารวมกนจงหมายถง เขมขด ผาพน หรอ คาดสะเอว ค าวา "กามารบนด" ยงปรากฎอยในอาษาอนๆ อก เชน อาษามลาย มค าวา "กามารบน " (Kamarban) อาษาฮนดมค าวา "กามารบนด" (Kamar band) และ ในอาษาองกฤษมค า วา "คมเมอรบนด" (Commer band) หมายถง ผารดเอว ในชดทคซโด (Tuxedo) ซงเปนชดส าหรบออกงานราตรสโมสร (จรสพมพ วงเยนและคณะ. 2556: 6-7) มาตรฐานผลตอณฑชมชน (มผช.197/2546) ไดก าหนดมาตรฐานของผาขาวมาวา หมายถง ผาทอลายขดแบบตาหมากรกหรอรปลายสเหลยมทไดจากการขดกนระหวางเสนดายยนกบเสนดายพงสลบสกนเปนชวง โดยใชเสนดายยนสลบสกน และใชเสนดายพงซงอาจมสเดยวกนกบเสนดายยนหรอไมกได ทอสลบสกนเปนชวง ทชายผาทงสองดานตองมลวดลายเปนเสนตรงตามแนวเสนดายยน อาจน าลายทออนมาเปนลายประกอบหรอลายคนดวยกได เชน ลายขด ลายยกดอก (เสาวลกษณ คงคาฉยฉายและคณะ. 2556: 6) อาพท 2.1 ผาขาวมา ทมา: ชามาวร ส าราญใจ. 2558

6

2.2 ผาขาวมาในประเทศไทย ประวตศาสตรแหงผนผาทมบนทกในฐานขอมล แสดงใหเหนวาผาขาวมาเปนผาโบราณ คนไทยรจกการใชผาขาวมามาตงแตสมยพทธศตวรรษท 16 นบเวลายอนไปจะตรงกบยคสมยเชยงแสน ในสมยเชยงแสนผหญงมกจะนงผาถง สวนผชายเรมใชผาเคยนเอว (ผาขาวมา) ซงไดรบการถายทอดวฒนธรรมมาจากไทยใหญ แตไทยใหญนนกลบใชผาขาวมาในการโพกศรษะ คนไทยเรยนรจากเชยงแสนโดยใชมาเคยนเอว จากนนเรมปรบประยกตมาใชประโยชนในการเดนทางไกล โดยใชหออาวธ เกบสมอาระ ปเปนทนอน นงอาบน า เชดท า ความสะอาดรางกาย คนไทยเรมใชผาขาวมาในสมยเชยงแสน มปรากฏใหเหนในอาพจตรกรรมฝาผนงทวดอมนทร จงหวดนาน และการแตงกายของหญง และชายในสมยอยธยาจากอาพเขยนใน “ไตรอมอยธยา” ราวตนศตวรรษท 22 จะเหนวาชาวอโยธยานยมใชผาขาวมาพาดบา คาดพง นยมนงโจงกระเบนแลวใชผาขาวมาคลองคอตลบหอยชายทงสองขางไวดานหลง สมยรตนโกสนทรทงชายและหญงนยมใชผาขาวมามาท าประโยชนมากยงขน โดยไมจ ากดเพยงเพศชายเหมอนในสมยอดต และไมไดจ ากดไวเพยงเปนเครองแตงกายเพยงอยางเดยว (จรสพมพ วงเยนและคณะ. 2556: 8) ในประเทศไทยมชอเรยกผาขาวมาแตกตางกนไปตามทองถน ค าวา ผาขาวมา เปนอาษาทางอาคกลาง สวนในอาคอสานบางแหงเรยกวา ผาแพร มกจะไดจากการทอดวยเครองทอผาทเรยกวา ก และจะทอเปนขนาดยาวประมาณ 20-30 เมตร ตอการทอแตละครง แลวจงตดแบงออกเปนผน ขนาดผนละ 1 วา หรอประมาณ 1 เมตรครง ดงนนบางทองถนจงเรยกวา ผาแพรวา ซงเปนการเรยกตามความยาวของผาแตละผน (เสาวลกษณ คงคาฉยฉายและคณะ. 2556: 8) โดยทวไปผาขาวมาจะนยมใชกนโดยเฉพาะตามชนบท

2.3 ประโยชนของผาขาวมา ผาขาวมาไมใชเพยงแคเปนผนผาไวส าหรบนงหมเทานน แตผาขาวมามประโยชนหลายอยาง ไดแก

1. ใชนงอาบน า 2. ท าความสะอาดรางกาย

3. ใชประดบตกแตง 4. ใชซบเหงอ

5. ปรองนง 6. นอนโพกศรษะกนแดด

7. โพกศรษะกนแดด 8. ผกท าเปล

9. ใชนงอยบานแทนกางเกง 10. คาดเอว

11. หม - คลม รางกาย 12. ใชหอของแทนยาม

13. นงกระโจมอกแทนผาถง 14. ปดฝน - แมลง – ยง

15. ใชมดแทนเชอก 16. ใชผลดเปลยนเสอผา

7

17. มวนหนนแทนหมอน 18. บงแดด - ฝน – ลม

19. ท าความสะอาดสงของเครองใช 20. ใชเชดตวแทนผาเชดตว

21. ท าผาขรว - พรมเชดเทา 22. ใชโบกแทนพด

23. ใชแทนผาพนแผล 24. ท าผากนเปอน

25. คลมโตะ 26. ผาอนามยส าหรบผหญง

27. ท าผาออมส าหรบเดก 28. อปกรณการเลนของเดก

(ผาขาวมา. 2559)

2.4 ผาขาวมาในจงหวดสรนทร จงหวดสรนทรเปนจงหวดหนงในอาคอสานทมชอเสยงในเรองการผลตผาไหม ผาไหมของจงหวดสรนทรจะมเอกลกษณทโดดเดนทางดานลวดลายและสสนทสดใส ฉดฉาด โดยลวดลายของผาไหมสรนทรจะเปนลายทมวฒนธรรมมาจากเขมร ผลตอณฑผาไหมสรนทรนนมหลายชนด ไดแก ผาซน ผาคลมไหล ผาโสรง และผาขาวมา ผาขาวมาเปนหนงในผลตอณฑทไดรบความนยมจากผซอเปนอยางมาก ผาขาวมาทผลตในจงหวดสรนทรนยมผลตหรอทอจากเสนไหม เนองจากจงหวดสรนทรมชอเสยงในเรองการผลตและทอผาไหม ไมนยมผลตผาขาวมาจากเสนฝายเนองจากจงหวดสรนทรไมมแหลงปลกฝาย โดยแหลงททอผาไหมขาวมาในจงหวดสรนทรมหลายหมบาน เชน ผาขาวมาบานเขวาสนรนทร อ าเออเขวาสนรนทร ผาขาวมาบานหนองยาว อ าเออทาตม และผาขาวมาบานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร เปนตน ซงลวดลายของผาไหมขาวมาของจงหวดสรนทรจะเปนผาขาวมาลายตารางสแดง ด าและสเขยวเขม สวนผาขาวมาลายสอน ๆ มการผลตและจ าหนายไมมากนก ผซอสวนใหญจะซอผาขาวมาไปนงใสเอง หรอ ซอไปเปนของฝาก ของทระลก ของรบไหวงานแตงงาน งานประเพณตาง ๆ หรอ ซอไปเพอตดใสเปนเสอผาส าหรบนงท างาน เปนตน

2.5 ผาไหมบานทพกระบอ บานทพกระบอ ตงอยใน ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร หางจากอ าเออเมองสรนทรไปทางทศตะวนออก 25 กโลเมตร เหตทเรยกชอวา บานทพกระบอ เนองจากสมยกอนมการตอนกระบอเพอน าไปขายยงเมองโคราช และหยดพกคางแรมของผคากระบอทบรเวณแหงน จงเปนทมาของชอหมบาน ประชาชนในหมบานทพกระบอประกอบอาชพท านาเปนหลก สวนอาชพรองระหวางท านาชาวบานทเปนผหญงจะรวมกลมกนทอผาไหม โดยผาไหมทนยมทอกนมาก คอ ผาไหมลายผาขาวมา ซงผาไหมขาวมานเปนสนคาทสรางรายไดหลกใหกบชมชน ผาไหมขาวมาของบานทพกระบอจะมลกษณะเดนคอ การทอเปนตารางสเหลยมตรงกลางและเปนแถบยาวทปลายทงสองดาน สของผาขาวมาสวนใหญจะใช

8

สแดง ด า เขยวและเหลอง ทออยในผนเดยวกนขดไปมา ปจจบนมการออกแบบเพอเพมความสวยงามใหแกผาขาวมา โดยจะมการทอลายสตว เชน ชาง ลงไปในผนผาดวย

อาพท 2.2 ผาไหมขาวมา บานทพกระบอ ต.ส าโรง อ.เมอง จ.สรนทร ทมา : อรนช นาคชาต. 2559

2.6 งานวจยทเกยวของ สรสน ชมรมและคณะ (มปป.) ไดทดลองสกดสยอมจากเมดมะขามซงไดเฉดสน าตาลแดง และไดน ามาใชยอมทงผาฝาย และผาไหม รวมทงศกษาความเขมของเฉดส และความคงทนของการยอมสจากเมดมะขามตอการซก และการขดถ โดยมการเปรยบเทยบกอนและหลงการท ามอแดนทหลงยอมดวยเครองวดส McBeth Spectrophotometer, COLOR-EYE 7000 และท าการทดสอบความคงทนของสตอการซกตามมาตรฐาน ISO 105-C06 (B2S):1994 ท าการประเมนผลการตดเปอนของสบนผา Multifiber และการเปลยนแปลงของสบนชนทดสอบ ดวย Grey scale พบวา สทไมไดใชสารชวยตดจะไมทนตอการซก แตหลงจากการทดลองใชสารชวยผนกส 2-3 ชนด พบวา จนสท าใหสยอมจากเมดมะขามมความเสถยรมากกวาชนดอน เฉดสจงไมเปลยนแตระดบความคงทนตอการซดจางหลงการซกอยในระดบปานกลาง อนงคพรรณ หตถมาศ และสวอางค ศรเทพ (2555) ไดศกษาการยอมสฝายดวยสวนตาง ๆ ของมะขามหวาน ไดแก เปลอกฝกมะขาม เมลดมะขาม เนอมะขาม เปลอกตนมะขาม และแกนไมมะขาม แลวน าฝายทผานการยอมสไปพฒนาเปนผลตอณฑตาง ๆ การวจยพบวา เปลอกฝกมะขามใหสน าตาลอมเหลอง เมลดมะขามสน าตาลอมแดง สามารถน ามายอมสฝายไดอยางเหมาะสมมากทสด น าฝายยอมสจากเปลอกฝกมะขามและเมลดมะขาม มาทอเปนผนผาแลวน ามาพฒนาเปนผลตอณฑ ไดผลตอณฑ 5 รปแบบ คอ ผาคาดเตยง กระเปาทรงกลม กระเปาทรงสเหลยม ผารองวสดเยบ ปก ถก รอย และเครองแขวน

9

อรนช นาคชาตและคณะ (2558) ท าการวจยเรองการอนรกษและพฒนาการยอมสไหมดวยเปลอกตน เมลดและเปลอกหมเมลดมะขามตามอมปญญาทองถนกลมชาตพนธไทย-เขมร ในจงหวดสรนทร ผลการวจยพบวา 1) ไดคนพบอมปญญาทองถนทเคยยอมไหมดวยเปลอกตนมะขามและเมลดมะขามจ านวน 4 ทาน ซงปจจบนแตละทานยงคงยอมไหมดวยเปลอกตนมะขามและเมลดมะขาม 2) ไดพฒนาสตรการสกดน ายอมจากเปลอกตนมะขาม โดยใชอตราสวนของเปลอกตนมะขามเปรยวสดจ านวน 2 กโลกรมตอน า 6 ลตร ตมสกดน ายอมเปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท สกดน ายอมจากเมลดมะขามโดยใชอตราสวนของเมลดมะขามเปรยวสดจ านวน 1 กโลกรมตอน าสะอาด 3 ลตร แชเปนเวลา 1 คน จากนนเตมน าสะอาดลงไปอก 4 ลตร น าไปตมทอณหอม 95 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท สกดน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขามโดยใชอตราสวนของเมลดมะขามเปรยวสดจ านวน 1 กโลกรม ไปควทอณหอม 150 องศาเซลเซยส เปนเวลา 30 นาท หรอจนกระทงเปลอกเมลดมะขามมสน าตาลเขมหรอด าและมกลนหอม กะเทาะเอาเฉพาะสวนเปลอกหมเมลดดานนอก น าไปตมในน าสะอาด 7 ลตร เปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท น ายอมในแตและสตรจะถกน ามายอมไหมโดยใชสารชวยตดส ไดแก ใบมะขาม ใบชงโค สารสมและหมกดวยโคลน ท าการทดสอบคณอาพความคงทนของส พบวาไหมทกกลมทยอมโดยใสสารสมเปนสารชวยตดสใหคณอาพความคงทนของสดทสด ไหมทยอมดวยเปลอกตนมะขามจะใหเสนไหมสน าตาลทองถงน าตาลออน ยอมดวยเมลดมะขามจะใหสน าตาลทองถงน าตาลเขม และยอมดวยเปลอกหมเมลดมะขามจะใหสน าตาลแดงถงน าตาลเขม หากหมกดวยโคลนจะใหเสนไหมสน าตาลเทาถงเทาด า นอกจากนยงพบวาเมอน าไหมทยอมแลวไปแชน าดางในขนตอนสดทาย จะท าใหไหมมสทเขมและมความมนวาวมากขน สามารถน าวธการยอมไหมดวยเปลอกตนมะขาม เมลดมะขามและเปลอกหมเมลดมะขามไปใชยอมไหมและผลตเปนผลตอณฑผาไหมในระดบครวเรอนได อาพท 2.3 สของเสนไหมทยอมดวยเปลอกหมเมลดมะขาม ทมา : อรนช นาคชาต. 2558

10

2.7 การน าไหมยอมสเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตภณฑผาไหม จากการวจยการการพฒนาและอนรกษการยอมสไหมดวยเปลอกตน เมลดและเปลอกหมเมลดมะขามตามอมปญญาทองถนกลมชาตพนธไทย-เขมร ในจงหวดสรนทร ของอรนช นาคชาตและคณะ (2558) ทไดพฒนากระบวนการยอมไหมดวยเปลอกตนมะขาม เมลดมะขามและเปลอกหมเมลดมะขาม จากนนไดทดลองน าไปทอเปนผนผาระดบครวเรอน พบวาผาไหมยอมสจากเปลอกและเมลดมะขามใหสน าตาลถงน าตาลเขม สามารถน าไปยอมและทอเปนผาไหมส าหรบนงหมได

อาพท 2.4 ตวอยางผาไหมทยอมดวยเปลอกตนมะขามและเมลดมะขาม ทมา : อรนช นาคชาต. 2558

11

บทท 3 วธด าเนนการวจย

การวจยเรอง การพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร คณะผวจยไดด าเนนการวจย ตามล าดบดงน

ขนตอนการด าเนนงานวจย

1. เกบรวบรวมขอมลเบองตน คณะผวจยลงพนทเกบรวบรวมขอมลพนฐานของกลมสตรทอผาไหมในหมบานทพกระบอ โดยการสมอาษณและใชแบบสอบถาม โดยรวบรวมขอมลเกยวกบการจดตงกลม ขอมลการผลตและจ าหนายผาไหมขาวมา และขอมลทวไป เพอน าขอมลเหลานนไปจดอบรมใหแกกลมผทอผาไหม

2. ศกษาวธการผลตผาขาวมาจากกลมทอผาไหม เพอหาแนวทางในการน าไหมยอมดวยเมลด มะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา

3. อบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขาม วเคราะหขอมลทไดจากการลงพนทสอบถามในประเดนตาง ๆ จากนนน ามาวางแผนการด าเนนงานและตดตอประสานงานและจดอบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขามใหความรแกเกษตรกร โดยจดอบรมวธการยอมเสนไหมดวยเมลดมะขาม ทจะใหสทแตกตางกน 3 ส คอ โทนสน าตาลออน น าตาลเขมและ โทนสเทา ซงการใหสเหลานขนกบสารชวยตดสและกรรมวธการยอม 4. แนะน าแนวทาง ออกแบบและพฒนาลวดลายผาไหมขาวมาทยอมสดวยเมลดมะขาม ตลอดจนการน าผาขาวมาทพฒนาขนไปผลตเปนสนคาอน ๆ เพอน าไปสการผลตจรง 5. ประเมนความพงพอใจตอผลตอณฑ โดยน าผลตอณฑตนแบบไปใหผบรโอค ผจ าหนายสนคาเสอผาไหมส าเรจรป รวมถงผผลตผาไหม ประเมนความพงพอใจตอผลตอณฑ ในดานรปแบบ ความสวยงาม ราคา ความตองการซอ เพอศกษาแนวทางในการจ าหนายสนคา รวมถงขอเสนอแนะตางๆ จากผประเมน 6. จดท ารายงานผลการวจย หรอเผยแพรผลการวจยในงานประชมวชาการตาง ๆ

ประชากร ไดแก เกษตรกรผทอผาไหมในหมบานทพกระบอ กลมตวอยาง ไดแก เกษตรกรผทอผาไหมขาวมา ในหมบานทพกระบอ การสมตวอยาง โดยเจาะจงซงไดจากการสอบถามความสมครใจทจะเขารวมการอบรมและ

พฒนาผลตอณฑผาไหมขาวมาทยอมดวยเมลดมะขาม

12

วธการยอมไหมดวยเมลดมะขาม 1. วสด อปกรณส าหรบยอมไหม 1) เมลดมะขาม 2) หมอสแตนเลส หรอกาละมง 3) เตาถานหรอเตาแกส 4) ถานหงตม 5) ผาขาวบาง 6) ไมพาย 7) หวงส าหรบยอมไหม 8) กระทะ 9) ครกและสาก 10) มด เขยง 11) เสนไหม 12) สารสม 2. การลอกกาวไหม

กอนยอมไหมตองท าความสะอาดเสนไหมโดยการก าจดสวนของเซรซน (sericin) ซงเปนสาร สเหลองหรอสขาวทเคลอบอยชนนอกสดของเสนไหมออกกอน มเชนนนจะท าใหการยอมสเสนไหมไมตดหรอตดแตไมสม าเสมอ ซงขนตอนนเรยกวา “การลอกกาวไหม” หรอ “การฟอกไหม” การลอกกาวไหมสามารถท าไดดงน 2.1 น าไหมทตองการลอกกาว ไปแชในกาละมง เตมน าสะอาดใหทวมเสนไหม แชนาน 15 นาท 2.2 น าหมอตมหรอกาละมงขนาดใหญ ความจมากกวา 30 ลตร เตมน าสะอาดลงไปในหมอตมจ านวน 30 ลตรตอไหม 1 กโลกรม

13

2.3 รอใหน ารอน ประมาณ 70 องศาเซลเซยส (สงเกตผวน าในหมอเกดไอน า) คอยๆ เตมโซเดยมคารบอเนต (Na2CO3) หรอโซดาแอช จ านวน 60 กรม ลงไป (อตราสวนโซดาแอช 2 กรมตอน า 1 ลตร) คนใหสารเคมละลาย ในขนตอนนอาจใสน ายาลางจานลงไปดวยเลกนอย เพอชวยใหการฟอกไหมสะอาดยงขน

2.4 น าเสนไหมดบจ านวน 1 กโลกรม ลงไปในหมอตม กดไหมใหจมน า จนเสนไหมม

ลกษณะเปยกน าและพองตว

2.5 ตมไหมจนกระทงน าเดอด เปนเวลาประมาณ 1 ชวโมง หมนกลบพลกเสนไหมเรอยๆ เพอใหไหมถกฟอกอยางทวถง

14

2.6 เมอครบเวลาทก าหนด จบเสนไหมดวาไหมมลกษณะสาก (ไมลน) หรอไม หากไหมยงลนอยสามารถตมตอไปจนกระทงเสนไหมสาก

2.7 น าเสนไหมขนมาวางทงไวประมาณ 1 นาท เพอใหเยนตวลง น าไปลางน าอน ประมาณ 2-3 นาท บดหมาดๆ และกระตกเสนไหม 2-3 ครง

2.8 น าเสนไหมไปลางในน าธรรมดา 2 ครง ครงละ 2-3 นาท บดหมาดๆ กระตกเสนไหม 2-3 ครง น าไปตากใหแหง (การลอกกาวไหม. 2559; อรนช นาคชาต: สมอาษณ. 2558)

15

3. การยอมเสนไหมดวยเมลดมะขาม 3.1 การเตรยมวตถดบ 1) คดเลอกเมลดมะขามทมลกษณะสมบรณไมมแมลงเจาะ จ านวน 4 กโลกรม 2) น าไปควในทราย (1 กโลกรม) ทอณหอม 150 องศาเซลเซยส เปนเวลาประมาณ 30 นาท หรอจนกระทงเปลอกเมลดมะขามมสน าตาลเขมหรอด าและมกลนหอม 3) แยกเมลดมะขามออกจากทราย ทงไวใหเยน น าเมลดมะขามไปกะเทาะเอาเฉพาะเปลอกหมเมลดดานนอก บดใหละเอยด น าไปตมสกดเปนน ายอมตอไป 3.2 การสกดสน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขาม 1) เตมน าสะอาด 28 ลตร ลงไปในหมอตม (เมลดมะขาม 1 กโลกรมตอน า 7 ลตร) 2) คอย ๆ โรยเปลอกหมเมลดมะขามทควแลวลงไปในหมอ

3) ตมสกดทอณหอม 95 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท ใหคนทก ๆ15 นาท 4) เมอครบเวลาทก าหนด น าไปกรองดวยผาขาว จะไดน ายอมทมสน าตาลเขม 3.3 การยอมไหมดวยน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขาม 1) น าเสนไหมทลอกกาวแลว จ านวน 1 กโลกรม ไปแชน าสะอาดประมาณ 15 นาท 2) บบน าออกจากไหม น าไปผงลมพอหมาด 3) น าน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขามไปตมใหรอน 4) ชงสารสมบดละเอยด จ านวน 100 กรม เตมลงในน ายอม คนใหสารสมละลาย 5) น าเสนไหมลงไปยอมในน ายอม ทอณหอม 95 องศาเซลเซยส นาน 1 ชวโมง 30 นาท หมนกลบพลกไหมทก ๆ 15 นาท

6) บบน ายอมออกจากไหม น าไหมไปผงลมพอหมาด (ประมาณ 15 นาท) 7) น าไหมไปลางดวยน าสะอาดจนกระทงน าลางใส ไมมสตกออกมา 8) บบน าออกจากไหม กระตกไหม น าไปผงลมจนแหง 9) หากตองการใหไหมทยอมแลวมสทเขมขนหรอเปลยนเปนสเทา-ด า สามารถน า

ไหมทยอมดวยเปลอกตนมะขามแลวไปแชในน าดางหรอหมกดวยโคลน

16

อาพท 3.1 การยอมไหมดวยเมลดมะขาม ทมา: อรนช นาคชาตและคณะ. 2558

8. ลางดวยน าสะอาดจนน าใส

7. น าไหมลงไปยอม นาน 1 ชวโมง 30 นาท

1.ชงเมลดมะขามสด 4 กโลกรม

2. น าไปควบนทรายท 150 oC 30 นาท

3. กะเทาะเอาเฉพาะเปลอกดานนอก

5. น าไปกรองดวยผาขาวบาง 6. เตมสารสมลงในน ายอม คนใหละลาย

9. น าไปผงลมจนแหง

4. น าไปตมสกดเปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท

17

3.4 การหมกโคลน หลงจากยอมเสนไหมดวยเมลดมะขามและลางน าจนสะอาดแลว หากตองการใหไหมเปลยนสเปนเฉดสเทาหรอ เทา-ด า ใหน าไหมไปหมกดวยโคลน การเตรยมน าโคลนท าไดดงน 1) น าโคลนจากสระน าทมน าทวมตลอด เชน สระบว สระเลยงปลา อตราสวนดนโคลน 1 กโลกรมตอน าสะอาด 250 มลลลตร 2) ขย าใหโคลนแตกออกจากกนไมจบเปนกอน น าไปกรองดวยผากรองหยาบหรอตาขายเพอกรองเอาเศษดน หน และหญาออก ใชมอจบดหากโคลนหนดเกนไปสามารถเตมน าลงไปอกไดตามความเหมาะสม 3) น าเสนไหมทยอมแลวลงไปหมกกบโคลน เปนเวลา 1 ชวโมง โดยท าการนวดเสนไหมทกๆ 15 นาท 4) เมอครบเวลาทก าหนดบบโคลนออกจากเสนไหม น าไปผงลม 15 นาท จากนนน าไปลางใหสะอาดจนกระทงสไมตก น าไปผงลมจนแหง

อาพท 3.2 การเปลยนสไหมดวยการหมกโคลน ทมา: อรนช นาคชาตและคณะ. 2558

1. ชงโคลน 1 กโลกรม เทน าสะอาด 250 มลลลตร ขย าใหเขากน น าไปกรอง

2. น าไหมทยอมแลวไปหมกดวยน าโคลน

3. ลางจนกระทงสไมตก

4. น าไปผงลมจนแหง

18

บทท 4 ผลการวจย

การวจยเรอง การพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร มวตถประสงคเพอ 1) พฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขามใหสามารถน ามาใชไดจรงในเชงพาณชย 2) เพอสงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา และ 3) เพอใหเกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมายอมสเมลดมะขาม ผลการด าเนนงานวจยมดงน

1. ขอมลเบองตนเกยวกบการจดตงกลมทอผาไหม 1.1 ขอมลประวตการจดตงกลม จ านวนสมาชกและรายไดของกลมทอผาไหมในหมบาน พบวาไมมการจดตงกลมเกษตรกร กลมสหกรณ กลมสตร หรอวสาหกจชมชนทผลต

และจ าหนายผาไหมขาวมาทไดรบการรบรองจากหนวยงานของรฐ แตมการรวมกลมกนเองเพอจ าหนายสนคาท าใหการบรหารจดการกลมไมดพอ จงไมเกดความเขมแขง ผผลตสวนใหญจะผลตเปนรายเดยว แตจะมการจางผลตเฉพาะดาน เชน จางยอมส ใสหก และจางเขาฟม เปนตน โดยจะจายคาแรงใหเปนคาตอบแทน จากนนผผลตจะน ามาทอเปนผนผาเอง

1.2 ขอมลการผลต การจ าหนายสนคา และประเอทของผลตอณฑทมยอดจ าหนายหรอผลตอณฑ ไดรบความนยม

การผลตผาไหมจะมทงยอมสธรรมชาตและสเคม ลกษณะเดน คอ เปนผาขาวมาลายชาง การจ าหนายสนคา จะจ าหนายไดราคาไมสงนกเนองจากไมมการรวมกลมอาชพ ผผลตจะจ าหนายสนคาคนเดยว โดยมแมคาคนกลางมารบซอสนคาถงบาน หรอฝากเพอนบานไปจ าหนาย ท าใหขายสนคาไดราคาไมสงนก แตขายไดปรมาณมากเนองจากสนคาเปนทนยมและมลวดลายทเปนเอกลกษณ สวนผาขาวมาทยอมดวยสจากธรรมชาตสามารถจ าหนายไดในราคาสงกวาผาขาวมาทยอมดวยสเคม แตมระยะเวลาในการผลตนานและหลายขนตอน โดยเฉพาะขนตอนการยอมสจะใชเวลานานทสด ท าใหผผลตไมอยากผลตถงแมจะจ าหนายไดราคาสงกตาม

1.3 สอาพปญหาในการผลตและจ าหนายสนคา ตลอดจนความตองการพฒนาผลตอณฑผาขาวมา

ปญหาในการผลตและจ าหนายสนคา พบวาการรวมกลมขององคกรยงไมมความเขมแขง เทาทควร อกทงยงไมมหนารานและแบรนเนอรเปนของตนเอง ไมมแหลงกระจายสนคา และขาดองคความรในการแปรรปผลตอณฑใหตอบสนองตอยกตสมย อกทงยงไมไดรบความสนใจจากคนรนหลงเพอสานตอองคความรทมอย

19

1.4 แนวทางทตองการพฒนา 1) อยากจดตงกลมสตรทอผาไหมทไดการรองรบจากอาครฐ เชน กลมเกษตรกร

สหกรณ หรอกลมวสาหกจ เปนตน

2) ออกแบบตราสนคา พรอมจดอนสทธบตร 3) ออกแบบบรรจอณฑ ในรปแบบของขวญ ของช ารวย เปนตน 4) จดใหมการอบรมการแปรรปผลตอณฑ เชน เนคไท ปกหนงสอ (ชดชนในสตรท

ท าจากผาไหมผสมดายสเปนเดก) 5) จดใหมหนารานหรอรานทรบสนคาไปขายฝาก เชน คงสเพาเวอร เปนตน 6) สงเสรมและผลกดนใหผลตอณฑไดรบการรบรองมาตรฐานจากอาครฐ เชน โอทอป 7) มสตอกสนคาพรอมขาย 8) จดหาแหลงเงนทนใหกลมเกษตรกรทจดตงขนมา

2. วธการผลตผาขาวมาจากภมปญญาทองถนบานทพกระบอและบานส าโรง

คณะผวจยไดรวบรวมขอมลและวธการผลตผาขาวมาจากอมปญญาทองถนบานทพกระบอและบานส าโรง ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร พบวา แตเดมนนชมชนบานส าโรงและบานทพกระบอไดทอผาไหมขาวมาลายชางมาเนนนานแลว แตเดมปลกหมอนเลยงไหมและสาวไหมเองโดยใชกธรรมดาเพอทอใชสอยกนอายในครอบครวเทานน ซงจดไดวาเปนงานหตถกรรมอยางหนงทตองใชความประณตและความพถพถนในการผลต ท าใหผาไหมขาวมาททอขนมามคณคา ดวยเหตนผาไหมขาวมาจงถกเลอกใหเปนผาทใชสวมใสเฉพาะเทศกาลส าคญ หรอมอบเปนของขวญส าหรบคนทรบและนบถอ

ผาขาวมาททอทบานทพกระบอและบานส าโรง โดยทวไปจะทอมอบนกทอผา ผาขาวมามลกษณะเปนผารปสเหลยมผนผา ความกวางประมาณ 1 เมตร (2 ศอก) และยาวประมาณ 1.5 – 2 เมตร (3-4 ศอก) เปนผาส าหรบผชายใชนงแบบล าลอง ความกวางจงเทากบระยะจากเอวถงกลางหนาแขง ความยาวเทากบระยะพนรอบตวแลวเหลอเศษอกเลกนอย โดยมากจะทอเปนลายตารางเลกๆ นยมใชดายหรอเสนไหมหลายส อยางไรกตามผาสเดยวทมขนาดเทากบผาขาวมาลายตารางหมากรก หากน ามาใชนงส าหรบผชายกนยมเรยกผาขาวมาเชนกน ผาขาวมาททอในหมบานประกอบดวยเสนยนกบเสนพงททอขดสลบกนไปมาและมเอกลกษณทแตกตางจากผาขาวมาทวๆ ไป คอ มการทอเปนลวดลายชางทไวทปลายทงสองขาง วธการทอผาไหมขาวมาของชมชนน มอปกรณและวธการทอ ดงน

2.1 อปกรณการทอผาขาวมา 2.1.1 ก

ก หรอเรยกอกอยางวา “หก” เปนเครองมอส าหรบทอผา มหลายขนาดและชนด แตมหลกการพนฐานอยางเดยวกน คอ การขดประสานระหวางไหมเสนพงและไหมเสนยน จนแนนเปนเนอผา คลายกบการจกสาน แตมความละเอยดสงกวาเนองจากเสนไหมมขนาดทเลก และละเอยดกวา

20

อาพท 4.1 กท าจากไมใชส าหรบทอผาไหม ทมา : อรนช นาคชาต. 2560 2.2.2 ตะกอ

ไหมทใชกบอปกรณสวนน คอ ไหมยน ท าจากเสนดายทมความเหนยวพเศษคลองอยกบไหมยนทกเสน ประโยชนของตะกอ คอ ชวยท าใหไหมเสนยนถกแบงเปนสองสวน เมอคนทอเหยยบไมเทาเหยยบ ตะกอจะแยกไหมยนออกเปนชองหรอเปนแผนดานลางและดานบนแลวจงสอดไหมเสนพงไปตามชองไหมยน และเมอสลบเทาเหยยบตะกอ จะสลบไหมยนจากดานลางขนบนและบนลงลางเพอขดเสนพงไว ในขณะทอผามตะกอหลกทแยกเพอใสกระสวย และมตะกอทส าหรบท าลายผา ส าหรบผาไหมลายชางใชทงหมด 32 ตะกอ โดยแบงเปนตวชาง 15 ตะกอ และแบงเปนลายรวดอกอก 17 ตะกอ ทงนการออกแบบลายรวดอกนนขนอยกบผทอวาตองการดอกลวดลายแบบใด

อาพท 4.2 ลกษณะของลายชางและลายรวดอกทอยบนผาขาวมา ทมา : อรนช นาคชาต. 2560

21

2.2.3 กระสวย ไหมทใชกบอปกรณสวนน คอ ไหมเสนพง มลกษณะสเหลยมยาว ท าดวยไมเนอ

แขงปลายแหลมทงสองดาน ตรงกลางมแกนส าหรบบรรจหลอดเสนไหมเพอสงหรอสอดเขาไปในชองไหมยนแลวปลอยไหมพงไปตามยาวตลอดหนาผา สอาพของผวกระสวยจงตองมความลนเปนพเศษเพราะตองวงผานเสนไหมทงไปและกลบดวยความเรว ตองสมผสกบเสนไหมตลอดเวลาในขณะทอ

อาพท 4.3 ลกษณะของเสนไหมทอยในกระสวย ทมา : อรนช นาคชาต. 2560

2.2.4 เสนไหม ในการทอผาไหมขาวมาลายชางนน จะใชเสนไหมทยอมดวยสเคมหรอสธรรมชาต

หลงจากทผานกระบวนการยอมเสนไหมเสรจแลว น าเสนไหมมาใสกง หรอ ระหด (อาษาเขมร) ซงเปนอปกรณทท าจากไมไผเหลาเปนซยาวประมาณ 1 เมตร 8 อน และน ามาผกโยงเขากนดานละ 4 อนดวยเชอกและมแกนกลาง 1 แกน เพอจะกวกเสนไหมใสไวในหลอดหรออก พอเขาอกแลวจงน าเสนไหมมากรอใสหลอดเลกๆ เพอเขาในกระสวย ในอดตใชกงขนาดเลกของตนนนเปนแกน ปจจบนไดเปลยนมาใชพลาสตกแทน

อาพท 4.4 ลกษณะของเสนไหมทปนใสหลอดเลกๆ ส าหรบไวทอเปนเสนพง ทมา : อรนช นาคชาต. 2560

22

เสนไหมทใชส าหรบทอผา แบงออกเปน 2 ประเอท คอ เสนไหมยนและเสนไหมพง 1) เสนไหมยนหรอลายยน คอ เสนไหมเรยบ ต าแหนงของเสนยนจะอยบนก ท า

หนาทเปนเสนหลกของลายผา ส าหรบเปนเสนยนทตองตอเขากบตะกอลายชาง เพอขนก เปนเสนนอนทอดยาว ลกษณะของไหมยนจะตองแขงแรง ดงใหตรงและตงตลอด ดงนนจะตองน าไหมยนมาลงแปง (ฆาไหม) เพอใหเสนไหมมความแขงแรง การลงแปงท าโดยน าน าสะอาดประมาณ 5 ลตร ตอแปงขาวเจา 1 กโลกรม (ในอดตจะใชน าจากขาว) จากนนน าไปตมโดยคนใหเขากนจนแปงละลาย น ามาพกไวใหเยน เมอน าตมแปงเยนจงน าเสนไหมทยอมสแลวมาแช ขย าเสนไหมใหแปงเขาไปเคลอบเสนไหมใหทวถง แชทงไวสกพกจงน าเสนไหมไปผงลมใหแหง การทอผาขาวมาบานทพกระบอ เสนยนในการวางลายผาจะประกอบไปดวย 3 สวนหลก ๆ คอ

(1) เสนแม มขนาดความกวาง 2 เซนตเมตร (2) เสนลก มขนาดความกวาง 0.3-0.5 เซนตเมตร (3) เสนกน มขนาดประมาณ 2-4 เสนไหม

โดยทง 3 ลกษณะเสนนน จะทอดยาวเปนเสนยนอยบนกทอผา ผทอสามารถ ออกแบบลายผาใหมสทมความหลากหลายและแตกตางกนไป สของเสนยนทนยมใชในการทอผาขาวมาบานทพกระบอ คอ สแดง เขยว เหลอง ขาว ด าหรอน าตาล

อาพท 4.5 ลกษณะการวางลายเสนยนของผาไหมบานทพกระบอ ทมา : อรนช นาคชาต. 2560

2) ไหมเสนพงหรอเสนขวาง คอ เสนไหมทตองน ามาเปนเสนพงทอในกทอผา ผาน

เครองมอทเรยกวา กระสวย เสนไหมจะอยในหลอดกระสวยส าหรบพงทอขวางกนกบเสนยน เสนไหมพงจะมหลายเสดสตามแตผทอออกแบบ อาจเปนสลวนหรอสามารถเกลยวเสนกบสอนเพอใหเกดมตทเนอผาได ไหมเสนยนสตางกนจะไดลายพนทแตกตางกนออกไป สวนใหญนยมใชสพงเพยงสองถงสามส เพราะส

23

ของไหมยนมสทความหลากหลายอยแลว สทชาวบานทพกระบอและบานส าโรง นยมน ามาใชเปนเสนพง คอ สแดง และสเขยว 2.2.5 การเขาฟมและขนก

การทอผาขาวมาลายชางนนจะเขาฟมดวยเสนค 1,590 ชอง ฟมหลก คอ เสนขนและเสนลง การขนเครอใชฟม 10 หลบ ถาเปนไหมเสนเลก นยมใช 12 ถง 15 หลบ ฟมจะมตาหรอร ซง 1 ร จะใชเสนไหม 2 เสน คอ เสนขนและเสนลง การขนเครอจะมวธการค านวณเสนไหมดงน

4 รฟม เทากบ 1 ควบ หรอ เทากบ 8 เสนไหม 10 ควบ เทากบ 1 หลบ หรอ เทากบ 80 เสนไหม ถาเปนฟม 10 หลบ เทากบ 100 ควบ หรอ เทากบ 800 เสนไหม

เทคนคการนบเชนนถอวาเปนอมปญญาดงเดม ซงการก าหนดล าดบกอนหลงของลายผา ส หรอขนาดความกวางของตาผาขาวมานนชาวบานจะนบตามหนวยขางตน และตอกบฟมลาย 15 ตะกอ ลายดอก 17 ตะกอ รวมผาไหมลายชาง 32 ตะกอ และมตะกอส าหรบทออก 2 ตะกอเพอเหยยบสลบกน การขนลายดอกและลายชางตองใชบคลากรในการเขาฟมอยางต า 3 - 5 คน แลวแตวาตองการความรวดเรวมากนอยเพยงใด เพราะเปนงานทละเอยดออนและตองใชสมาธเปนอยางมาก เปนการตอเสนไหมเสนตอเสน 2.2.6 การทอเปนผนผา

เมอเตรยมเครอหรอเสนลายยนและลายพงเสรจแลว ขนตอนสดทาย คอ การทอใหเปนผนผาขาวมา โดยการน าเสนไหมทปนใสหลอดมาใสกระสวยซงเปนอปกรณในการน าเสนไหมลายพงใหวงสอดขดกบเสนไหมลายยนกลบไปกลบมาทละเสน ตามลายทก าหนดไวไปเรอยๆ จนไดขนาดตามทตองการจนหมดเสนลายยน สวนปลายของผาขาวมาบานทพกระบอมกจะทอเปนลายสตวตาง ๆ ลายทไดรบความนยมมากทสด คอ ลายชาง

อาพท 4.6 ผาไหมขาวมา บานทพกระบอและบานส าโรง เนนสโทนแดง เขยว เหลอง ลกษณะของชายผาจะทอเปนลายชาง

ทมา : อรนช นาคชาต. 2560

24

3. ผลการจดอบรมการยอมสเสนไหมดวยเมลดมะขาม

เนองจากขนตอนการยอมสของเสนไหม หากใชสเคมจะมขนตอนการยอมทไมยงยาก สะดวกและรวดเรว แตมขอเสย คอ จ าหนายไดราคาไมสงนก แตการยอมเสนไหมดวยวสดจากธรรมชาตนนมขนตอนทยงยาก ใชเวลานาน แตจ าหนายไดราคาสง ประกอบกบผผลตผาไหมบานทพกระบอ ยงมความรความช านาญในการยอมสเสนไหมดวยวสดจากธรรมชาตนอย คณะผวจยจงจดอบรมการยอมเสนไหมดวยเมลดมะขามและวสดจากธรรมชาตอน ไดแก สแดงจากครง สเหลอจากประโหด และสเขยวจากใบขเหลก ใหแกชาวบานบานทพกระบอและหมบานใกลเคยง โดยไดจดท าโครงการอบรมการยอมสไหมดวยเมลดมะขามเพอประยกตใชในผลตอณฑในวนท 1 สงหาคม พ.ศ. 2560 ขน ณ ศาลาประจ าหมบานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร โดยมผเขาอบรมทเปนชาวบานทพกระบอและบานส าโรง จ านวน 29 คน นกศกษาจากหลกสตรวทยาศาสตรบณฑตสาขาเคม จ านวน 8 คน อาจารยจ านวน 2 คน วทยากรทเปนปราชญชาวบาน จ านวน 3 คน รวมมผเขารวมโครงการทงสน 42 คน ท าการอบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขามและวสดจากธรรมชาตอน ๆ ไดแก ฝาง ประโหด และ ใบขเหลก โดยเชญวทยากรทเปนชาวบานทผานการอบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขามและวสดจากธรรมชาต ซงคณะผวจยไดเคยไปอบรมใหในป พ.ศ. 2559 จ านวน 3 ราย ไดแก นางสอาพ เกตโสระ นางทว ยาค าและนางโฉม เทพบตรด มารวมเปนวทยากรในครงนดวย วธการยอมไหมดวยเมลดมะขาม ไดองคความรมาจากงานวจยของคณะผวจยซงไดรบทนสนบสนนการด าเนนงานวจยจาก ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษา (สกอ.) ในป 2558 และ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ในป 2559 มวธการยอมดงน

1. การยอมไหมดวยเมลดมะขาม 1.1 การเตรยมวตถดบ

1) คดเลอกเมลดมะขามทมลกษณะสมบรณไมมแมลงเจาะ จ านวน 4 กโลกรม 2) น าไปควในทราย (1 กโลกรม) ทอณหอม 150 องศาเซลเซยส เปนเวลาประมาณ 30 นาท หรอจนกระทงเปลอกเมลดมะขามมสน าตาลเขมหรอด าและมกลนหอม 3) แยกเมลดมะขามออกจากทราย ทงไวใหเยน น าเมลดมะขามไปกะเทาะเอาเฉพาะเปลอกหมเมลดดานนอก บดใหละเอยด น าไปตมสกดเปนน ายอมตอไป

1.2 การสกดสน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขาม 1) เตมน าสะอาด 28 ลตร ลงไปในหมอตม (เมลดมะขาม 1 กโลกรมตอน า 7 ลตร) 2) คอย ๆ โรยเปลอกหมเมลดมะขามทควแลวลงไปในหมอ 3) ตมสกดทอณหอม 95 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง 30 นาท ใหคน

ทกๆ 15 นาท 4) เมอครบเวลาทก าหนด น าไปกรองดวยผาขาว จะไดน ายอมทมสน าตาลเขม

25

1.3 วธการยอม 1) น าเสนไหมทลอกกาวแลว จ านวน 1 กโลกรม ไปแชน าสะอาดประมาณ 15 นาท 2) บบน าออกจากไหม น าไปผงลมพอหมาด 3) น าน ายอมจากเปลอกหมเมลดมะขามไปตมใหรอน 4) ชงสารสมบดละเอยด จ านวน 100 กรม เตมลงในน ายอม คนใหสารสมละลาย 5) น าเสนไหมลงไปยอมในน ายอม ทอณหอม 95 องศาเซลเซยส นาน 1

ชวโมง 30 นาท หมนกลบพลกไหมทก ๆ 15 นาท 6) เมอครบเวลา บบน ายอมออกจากไหม น าไหมไปผงลมพอหมาด (ประมาณ 15 นาท) 7) น าไหมไปลางดวยน าสะอาดจนกระทงน าลางใส ไมมสตกออกมา 8) บบน าออกจากไหม กระตกไหม น าไปผงลมจนแหง 9) หากตองการใหไหมทยอมแลวมสทเขมขนหรอเปลยนเปนสเทา-ด า สามารถ

น าไหมทยอมดวยเปลอกตนมะขามแลวไปแชในน าดางหรอหมกดวยโคลน

2. การยอมไหมดวยฝาง 2.1 การสกดสน ายอมจากเปลอกฝาง 1) น าฝางมาสบใหเปนชนเลกๆ ชงมา 6 กโลกรม ตมกบน าสะอาดจ านวน 30 ลตร ตมสกดนาน 1 ชวโมง หมนคนเปนระยะๆ 2) เมอครบเวลา ทงไวใหเยนพอทจะกรองได น าไปกรองดวยผาขาวบาง จะไดน ายอมทสกดจากฝาง 2.2 วธการยอม 1) น าเสนไหมทฟอกกาวแลว 1 กโลกรม ไปแชในน าสะอาด 15 นาท จากนนบบน าออก 2) น าน ายอมทสกดจากฝางใสลงในหมอตม เตมสารสม 2 ชอนโตะ คนใหละลาย 3) น าไหมลงไปยอมในน ายอม นาน 45 นาท หมนกลบพลกไหมทก ๆ 15 นาท 4) เมอครบเวลา บบน าออกจากเสนไหม น าเสนไหมไป ผงลมพอหมาด (ประมาณ 15 นาท) 5) น าไหมไปลางดวยน าสะอาดจนกระทงน าลางใส ไมมสตกออกมา

6) บบน าออกจากไหม กระตกไหม น าไปผงลมจนแหง 7) หากตองการใหไหมทยอมแลวมสทเขมขนหรอเปลยนส สามารถน าไหมท

ยอมแลวไปแชในน าดางหรอหมกดวยโคลน

26

3. การยอมไหมดวยประโหด 3.1 การสกดสน ายอมจากประโหด 1) น าเปลอกตนประโหดทสบเปนชนเลก ๆ จ านวน 3 กโลกรม ตมกบน าสะอาดจ านวน 44 ลตร นาน 1 ชวโมง หมนคนเปนระยะ ๆ 2) เมอครบเวลา ทงไวใหเยนพอทจะกรองได น าไปกรองดวยผาขาวบาง จะไดน าสกดจากเปลอกตนประโหด 3.2 วธการยอม 1) น าเสนไหมทฟอกกาวแลว 1 กโลกรม ไปแชในน าสะอาด 15 นาท จากนนบบน าออก 2) น าน ายอมทสกดไดจากเปลอกตนประโหดใสลงในหมอตม เตมสารสม 2 ชอนโตะ คนใหละลาย 3) น าไหมลงไปยอมในน ายอม นาน 45 นาท หมนกลบพลกไหมทก ๆ 15 นาท 4) เมอครบเวลา บบน าออกจากเสนไหม น าเสนไหมไป ผงลมพอหมาด (ประมาณ 15 นาท) 5) น าไหมไปลางดวยน าสะอาดจนกระทงน าลางใส ไมมสตกออกมา

6) บบน าออกจากไหม กระตกไหม น าไปผงลมจนแหง 7) หากตองการใหไหมทยอมแลวมสทเขมขนหรอเปลยนส สามารถน าไหมท

ยอมแลวไปแชในน าดางหรอหมกดวยโคลน 4. การยอมไหมดวยใบขเหลก 4.1 การสกดสน ายอมจากใบขเหลก 1) น าใบขเหลกแกจดมา 6 กโลกรม ตมกบน าสะอาดจ านวน 45 ลตร เตมเกลอ 1 ชอนโตะ ตมใหเดอดนาน 1 ชวโมง 2) เมอครบเวลา ทงไวใหเยนพอทจะกรองได น าไปกรองดวยผาขาวบาง จะไดน าสกดจากใบขเหลก 4.2 วธการยอม 1) น าเสนไหมทฟอกกาวแลว 1 กโลกรม ไปแชในน าสะอาด 15 นาท จากนนบบน าออก 2) น าไหมลงไปยอมในน ายอม นาน 45 นาท หมนกลบพลกไหมทก ๆ 15 นาท 3) เมอครบเวลา บบน าออกจากเสนไหม น าเสนไหมไปผงลมพอหมาด 4) น าไหมไปลางดวยน าสะอาดจนกระทงน าลางใส ไมมสตกออกมา

5) บบน าออกจากไหม กระตกไหม น าไปผงลมจนแหง 6) หากตองการใหไหมทยอมแลวมสทเขมขนหรอเปลยนส สามารถน าไหมท

27

ยอมแลวไปแชในน าดางหรอหมกดวยโคลน อายหลงอบรมไดแจกแบบสอบถามความพงพอใจตอการด าเนนโครงการ จ านวน 29 ชด

ไดรบแบบสอบถามกลบคนมา จ านวน 29 ชด คดเปนรอยละ 100 โดยพบวาผเขาอบรมทงหมดเปนเพศหญงคดเปนรอยละ 100 ผเขาอบรมสวนใหญมอาย 45 ปขนไป คดเปนรอยละ 58.62 รองลงมามอายระหวาง 36-40 ป คดเปนรอยละ 24.14 ผเขาอบรมสวนใหญเปนเกษตรกรคดเปนรอยละ 89.66 รองลงมามอาชพรบจางคดเปนรอยละ 10.34 ประเมนความพงพอใจตอการอบรม จ านวน 17 ขอ มเกณฑการประเมนเปนตวเลข 1 ถง 5 โดยเลข 1 คอ มความพงพอใจนอยทสด และ เลข 5 คอ มความพงพอใจมากทสด น าผลการวเคราะหมาหาคาเฉลยความพงพอใจ โดยมเกณฑการประเมนดงน คะแนนเฉลยระหวาง 4.50-5.00 หมายถง มากทสด คะแนนเฉลยระหวาง 3.50-4.49 หมายถง มาก คะแนนเฉลยระหวาง 2.50-3.49 หมายถง ปานกลาง คะแนนเฉลยระหวาง 1.50-2.49 หมายถง นอย คะแนนเฉลยระหวาง 1.00-1.49 หมายถง นอยทสด

ตารางท 4.1 แสดงผลการประเมนความพงพอใจตอโครงการ ท รายการประเมน ระดบความพงพอใจ

5 4 3 2 1 x 1 ความเหมาะสมของสถานทอบรม 15 12 2 0 0 2.89

2 ความเหมาะสมของเครองมออปกรณประกอบการอบรม 10 15 4 0 0 4.21

3 คณอาพของเอกสารประกอบการอบรม 17 12 0 0 0 4.59

4 ระยะเวลาทใชในการอบรม 17 11 1 0 0 4.55

5 ความเหมาะสมของอาหารกลางวน อาหารวาง 14 15 0 0 0 4.48

6 การประสานงานและการอ านวยความสะดวก 12 15 2 0 0 4.34

7 ความรเกยวกบเทคนควธการยอมไหมจากเมลดมะขามและพชธรรมชาตอน ๆ กอนการอบรม

12 13 4 0 0 4.28

8 ความรเกยวกบเทคนควธการยอมไหมจากเมลดมะขามและพชธรรมชาตอน ๆ หลงการอบรม

14 10 5 0 0 3.97

การประเมนวทยากร 9 มความรความสามารถในเนอหาทสอน 12 14 3 0 0 4.31 10 ใชค าพดน าเสยงชดเจน 13 13 3 0 0 4.34 11 ถายทอดความรใหเขาใจไดงาย 14 14 1 0 0 4.45 12 ตอบค าถามไดชดเจนเปนทเขาใจ 15 12 2 0 0 3.62

28

13 มบคลกอาพทดนาเชอถอ 16 12 1 0 0 4.52 ดานการน าไปใช 14 การยอมหมายและเมลดมะขามและพชธรรมชาตอน ๆ

สามารถน าไปใชไดจรงทบาน 16 11 2 0 0 4.48

15 สามารถน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนได 16 10 3 0 0 4.45 16 ไดความรเรองการยอมไมจากวสดธรรมชาตเพมขน 16 10 3 0 0 4.45 17 ความพงพอใจโดยรวม 18 10 1 0 0 4.59

จากตารางท 4.1 ความพงพอใจของผเขาอบรมตอโครงการอบรมเชงปฏบตการ “การยอมสไหมดวยเมลดมะขามเพอประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา” พบวา ผประเมนมความพงพอใจตอคณอาพของเอกสารประกอบการอบรมสงทสด รองลงมา ไดแก ระยะเวลาทใชในการอบรม และบคลกอาพความนาเชอถอของวทยากร มระดบความพงพอใจในระดบมากทสด มคาเฉลยเลขคณตเทากบ 4.59, 4.55 และ 4.52 ตามล าดบ สวนความเหมาะสมของอาหารกลางวนและอาหารวาง (4.48) การยอมไหมดวยเมลดมะขามและพชชนดอน ๆ สามารถน าไปใชไดจรงทบาน (4.48) การถายทอดความรใหเขาใจไดงาย ๆ (4.45) สามารถน าไปประยกตใชในชวตประจ าวนได (4.45) ไดความรเรองการยอมไหมจากวสดธรรมชาตเพมขน (4.45) การประสานงานและการอ านวยความสะดวก (4.34) วทยากรใชค าพดน าเสยงชดเจน (4.34) และมความรความสามารถในเนอหาทสอน (4.31) ความรเกยวกบการเทคนควธการยอมไหมจากเมลดมะขามและพชธรรมชาตอนกอนอบรม (4.28) ความเหมาะสมของเครองมออปกรณประกอบการอบรม (4.21) ความรเกยวกบเทคนควธการยอมไหมจากเมลดมะขามและพชธรรมชาตหลงการอบรม (3.97) และการตอบค าถามไดชดเจนเปนทเขาใจ (3.62) ผประเมนมความพงพอใจในระดบมาก สวนความเหมาะสมของสถานทอบรม ผเขาอบรมมความพงพอใจนอยทสด โดยมความพงพอใจในระดบปานกลาง (2.89) ความพงพอใจโดยรวมของผเขารบการอบรมตอโครงการพบวามคาเฉลยเลขคณตเทากบ 4.59 อยในระดบพงพอใจมาก

29

4. ผลการออกตดตามและแนะน าแนวทางการออกแบบและพฒนาลวดลายผาไหมขาวมาทยอมสดวยเมลดมะขาม ตลอดจนการน าผาขาวมาทพฒนาขนไปผลตเปนสนคาอน ๆ เพอน าไปสการผลตจรง

ออกตดตามและใหค าแนะน าแกผผลตผาขาวมา ในการน าความร ทไดจากการอบรมไปประยกตใชในการผลตผาขาวมายอมสดวยเมลดมะขาม พบวามผสนใจจะน าความรทไดจากการอบรมไปใชผลตผาไหมขาวมา จ านวน 3 ราย ดงน

4.1 นางสาวเอกวด สกลทอง ทอย หมท 6 ต าบลส าโรง อ าเออเมองสรนทร จงหวดสรนทร 32000

คณเอกวด สกลทอง เดมงานกอสรางทกรงเทพมหานคร พอลกเรมเขาโรงเรยนจงยายกลบมายงอมล าเนา มาประกอบอาชพขายกวยเตยว และเรมสนใจไปเรยนรวธการยอมและทอผาไหมเพมเตมเนองจากเหนคนในหมบานท า จงไปกเงนจ านวน 5,000 บาท มาเปนทนในการผลตและจ าหนายผาขาวมาเปนอาชพเสรม หลงจากไดรบการอบรมเทคนคการยอมไหมดวยเมลดมะขามและวสดจากธรรมชาตอน ๆ คณเอกวด ไดน าความรทไดจากการอบรมมาประยกตใชในการทอผาไหมขาวมาลายชางและทอเชงผาเปนดอกลายหมากรก โดยการยอมเสนไหมดวยสทไดจากธรรมชาต ดงน

เสนยน ประกอบดวย 1. เสนแม สฟาออน ไดจากดอกอญชน 2. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 3. เสนลก สน าตาลออน ไดจากเปลอกหมเมลดมะขาม 4. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 5. เสนแม สฟาออน ไดจากดอกอญชน 6. เสนกน เหลองเขม ไดจากแกนเข 7. เสนแม เหลองออน ไดจากแกนเข 8. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 9. เสนลก สแดงชมพ ไดจากครง 10. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 11. เสนแม เหลองออน ไดจากแกนเข 12. เสนกน เหลองเขม ไดจากแกนเข

เสนพง ประกอบดวย 1. สฟาออน ไดจากดอกอญชน 2. สน าตาลออน ไดจากเปลอกหมเมลดมะขาม 3. สชมพ ไดจากครง 4. สเหลอง ไดจากแกนเข

30

ทดสอบคณภาพการตกส น าผาไหมขาวมาททอเปนผนแลวไปทดสอบการตกส โดยศนยหมอนไหมเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ จงหวดสรนทร พบวาเสนไหมททอขนไมตกส

อาพท 4.7 คณเอกวด สกลทอง กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต

4.2 นางมาลย บตรรมย ทอย บานเลขท 272 หมท 2 ต าบลส าโรง อ าเออเมองสรนทร จงหวดสรนทร 32000

ความเปนมา เดมคณมาลย บตรรมย เคยเปนพนกงานบรษทและไดแตงงานมาอยบานกบสาม ซงเปนทอยปจจบน ดวยเหตทชมชนบานทพกระบอนนเปนชมชนทมการผลตผาไหมทสบทอดกนมาหลายชวอายคน และก าลงเรมจะสญหายไป คณมาลยซงไมมพนฐานในการทอผาจงไดเรมศกษาวธการทอผาไหมและท าการจ าหนายอยางจรงจง เมอป 2555 และไดสบสานวฒนธรรมการทอ พรอมทงอนรกษการทอดวยสธรรมชาต เปนอกแนวทางหนงทท ารายไดใหกบครอบครวเปนอยางด หลงจากไดรบการอบรมการยอมไหมดวยเมลดมะขาม คณมาลย ไดน าความรทไดจากการอบรมไปประยกตในการทอผาไหมขาวมาลายชางและเชงผาเปนลายเชงเทยน โดยยอมเสนไหมดวยวสดจากธรรมชาตตางๆ ดงน เสนยน ประกอบดวย

1. เสนแม สแดงชมพ ไดจากครง 2. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 3. เสนลก สฟาออน ไดจากดอกอญชน

31

4. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 5. เสนแม สแดงชมพ ไดจากครง 6. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 7. เสนแม สเขยว ไดจากขเหลก 8. เสนกน สขาว ไมไดยอมส

เสนพง ประกอบดวย

1. สแดงชมพ ไดจากครง 2. สน าตาล ไดจากเมลดมะขาม 3. สเหลอง ไดจากประโหด

ทดสอบคณภาพการตกส น าผาไหมขาวมาททอเปนผนแลวไปทดสอบการตกส พบวาเสนไหมททอขนตกสจางๆ ของสเหลองทยอมดวยประโหดและสชมพทไดยอมดวยครง สวนไหมทยอมดวยเมลดมะขามและพชอน ๆไมตกส

อาพท 4.8 คณมาลย บตรรมย กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต

32

4.3 นางนสา วงแหวน ทอย บานเลขท 97 หมท 12 ต าบลส าโรง อ าเออเมองสรนทร จงหวดสรนทร 32000

ความเปนมา คณนสา วงแหวน เคยเปนพนกงานโรงทอแหงหนงในอาคกลาง ในป 2545 ตองกลบมาอาศยทอมล าเนาเนองจากตองเลยงดบตร และไดยดการทอผาไหมเปนอาชพหลก อกทงเดมทครอบครวของคณนสาไดสบทอดการทอผาไหมมาหลายชวอายคน ท าใหคณนสารกและมความช านาญในการยอมสธรรมชาต การทอ การเขาฟม ทอไดหลากหลายแบบ พรอมทงมทกษะทางการออกแบบ ท าใหฝมอการทอผาเปนทรจกแกคนทวไป หลงจากไดรบการอบรมคณนสาไดทอผาไหมขาวมาลายชางและเชงดอกเปนลายดอกพกลทอง โดยการยอมผาไหมดวยสทไดจากธรรมชาตเปนสสนตาง ๆ ดงน

เสนยน ประกอบดวย

1. เสนแม สแดงชมพ ไดจากครง 2. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 3. เสนแม สแดงชมพ ไดจากครง 4. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 5. เสนลก สเขยว ไดจากขเหลก 6. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 7. เสนแม สแดงชมพ ไดจากครง 8. เสนกน สขาว ไมไดยอมส 9. เสนแม สน าตาลออน ไดจากเปลอกเมลดมะขาม 10. เสนลก สเหลองเขม ไดจากแกนเข 11. เสนแม สน าตาลออน ไดจากเปลอกเมลดมะขาม 12. เสนแม สเขยว ไดจากขเหลก 13. เสนแม สเหลองเขม ไดจากแกนเข 14. เสนแม สน าตาลออน ไดจากเปลอกเมลดมะขาม 15. เสนลก สเหลองเขม ไดจากแกนเข 16. เสนแม สน าตาลออน ไดจากเปลอกเมลดมะขาม

เสนพง ประกอบดวย

1. สแดงชมพ ไดจากครง 2. สเขยว ไดจากขเหลก 3. สน าตาลออน ไดจากเปลอกเมลดมะขาม 4. สเหลองเขม ไดจากแกนเข

33

ทดสอบคณภาพการตกส น าผาไหมขาวมาททอเปนผนแลวไปทดสอบการตกส พบวาเสนไหมททอขนตกสชมพจางๆ ทยอมดวยครง สวนไหมทยอมดวยเมลดมะขามและพชอน ๆ ไมตกส

อาพท 4.9 คณนสา วงแหวน กบผาไหมขาวมายอมสจากธรรมชาต

ทง 3 ทาน ไดน าเอาเสนไหมทยอมสดวยเมลดมะขาม ครง ประโหด ใบขเหลกและอญชน ไปประยกตทอเปนผาขาวมา ไดลวดลายและสสนใหม ๆ ทดสวยงามและแปลกตามากยงขน ผผลตมความพงพอใจ สามารถจ าหนายไดมากขน เนองจากผซอชนชอบสทแปลกใหม ดมความทนสมย นอกจากนผาขาวมายอมดวยสธรรมชาตยงจ าหนายไดราคาสงกวาสเคมถง 1 เทา จากเดมจ าหนายผนละ 700-800 บาท เมอยอมดวยสจากธรรมชาต จะจ าหนายไดราคา 1,200-1,500 บาท

หลงจากททง 3 ทาน ไดผลตผาไหมขาวมาทยอมดวยสธรรมชาต ผวจยไดสอบถามถงความพงพอใจตอการไดผลตอณฑทไดเรยนรเทคนคการยอมสเมลดมะขามจากการฝกอบรม พบวา ผเขาฝกอบรมมความพงพอใจตอผาไหมยอมธรรมชาตเปนอยางมาก โดยในชวงของกฝกอบรมไดเหนความยงยากในการเตรยมสธรรมชาต และคดวาสสงเคราะหนาจะสะดวกรวดเรวกวา และคดวาจะไมผลตผาไหมยอมสธรรมชาตตอไป แตเมอไดรบฝกอบรมและทดลองน าเทคนคการยอมสเสนไหมจากเมลดมะขามและยอมสดวยวสดจากธรรมชาตทมอยในหมบาน ท าใหเปลยนความคดใหมจากเดมทคดวาการยอมสธรรมชาตนนยอมยงยาก ใชเวลานานในการสกดสยอม กลบพบวาการยอมสดวยวสดจากธรรมชาตนนไมไดยงยากอยางทคดไว โดยจะใชเวลาในการสกดสยอมควบคไปกบการท างานบาน จะไดไมเสยเวลาท า

34

อยางอน จงท าใหไมรสกถงความยงยากในการเตรยมสยอม และเมอน ามายอมและทอเปนผาขาวมา 1 ใน 3 คนทท าการทอใหความรสกวาการทอผาไหมยอมสธรรมชาตท าใหเหนถงคณคาในการทอ จนไมอยากขายและอยากเกบไวเปนสมบตสวนตว สวนความรสกทตรงกนของทง 3 คนในการทอผาไหมยอมสธรรมชาต คอ เกดความอาคอมใจและรสกถงความปลอดอยในการทอ และอยากจะทอผาไหมยอมสธรรมชาตตอไป

เมอวเคราะหถงตนทนของการใชสสงเคราะหกบสธรรมชาตมาใชยอมเสนไหม พบวา ตนทนคาใชจายในการเตรยมสยอมไมแตกตางกน มคาใชจายใกลเคยงกน เพยงแตใชเวลาในการเตรยมแตกตางกนเทานน จงไมคดวาเวลาเปนอปสรรคในการเตรยมสเพอยอมเสนไหมและยนดทจะทอผาขาวมายอมสธรรมชาตตอไป 5. ผลการประเมนความพงพอใจตอผลตภณฑ

น าผลตอณฑผาไหมขาวมาทยอมดวยสจากธรรมชาต ทผทอไดพฒนาลายและสขนมาใหม ไปใหผบรโอค ผจ าหนายสนคาจากผาไหม รวมถงผผลตผาไหม ประเมนความพงพอใจตอผลตอณฑ ในดานรปแบบ ความสวยงาม ราคา ความตองการซอ จากการส ารวจความพงพอใจตอผลตอณฑผาไหมขาวมายอมสเมลดมะขาม โดยท าการสมตวอยางจากผมาซอผาไหม ณ ตลาดนดผาไหมในจงหวดสรนทร ซงจะมผประกอบการเกยวกบผลตอณฑทมาจากผาไหม สวนใหญจะเปนผลตอณฑทผลตมาจากชมชนตาง ๆ ทวจงหวดสรนทร โดยจะจ าหนายสนคาทกวนเสารแรกของตนเดอน ในการส ารวจครงนไดเกบตวอยางทไดจากการสมอาษณประชาชนทเขามาเลอกซอผาไหมในบรเวณดงกลาวจ านวน 32 ชด ซงค าถามแบงออกเปนค าถามทวไป ความชอบในผลตอณฑทแตกตางกน และราคาทพงพอใจทจะจายตอผาไหมขาวมาจากเมลดมะขาม นอกจากนยงไดสมอาษณกลมแมบานทไดรบการอบรมการยอมสธรรมชาตจากเมลดมะขาม ถงความพงพอใจตอผลตอณฑผาไหมยอมสธรรมชาตอายหลงจากไดรบการอบรมแลว ไดน าความรจากการฝกอบรมมาผลตเปนผลตอณฑผาขาวมายอมสเมลดมะขามและสธรรมชาตหรอไม อยางไร โดยสามารถอธบายไดตามล าดบดงตอไปน

จากขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม พบวา เปนเพศหญง (รอยละ 90.6) มากกวาเพศชาย (รอยละ 90.6) แสดงใหเหนวา กลมเปามายของผสนใจผลตอณฑผาไหมเปนผหญงมากกวาผชาย โดยอายสวนใหญอยในชวง 25-50 ป (รอยละ 56.2) ซงเปนกลมวยท างาน และวฒการศกษาอยในระดบ มธยมศกษาและระดบปรญญาตร ดงขอมลแสดงในตารางท 4.2

35

ตารางท 4.2 แสดงขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

รายละเอยด รอยละ เพศ ชาย 9.4 หญง 90.6 ชวงอาย 25-50 ป 56.2 51ขนไป 43.8 วฒการศกษา ประถมศกษา 25.0 มธยมศกษา 34.4 ปรญญาตร 34.4 สงกวาปรญญาตร 6.2

เมอใหกลมตวอยางพจารณาความชอบทมตอผาไหมในรปแบบตาง ๆ ไดแก ผาผนส าหรบนง ผาคลมไหล/ผาพนคอ และ ผาไหมแปรรปเปนผลตอณฑตาง ๆ วากลมตวอยางพงพอใจทจะชอผลตอณฑในลกษณะใด พบวา กลมตวอยางมความพงพอใจในการซอผาไหมทเปนผานงมากทสด รองลงมาไดแก ผาคลมไหล และ การแปรรปผาไหม จากการสมอาษณถงสาเหตความชอบผาไหมทเปนผานง ผตอบแบบสอบถามใหความเหนวาสามารถน าผานงไปออกแบบเปนผลตอณฑตาง ๆ ไดตามตองการ เชน การน าไปตดเยบเสอผาเพอสวมใส และมความสขทไดออกแบบการใชผลตอณฑเอง สามารถน าไปดดแปลงไดในหลายรปแบบทตรงตามความตองการของตนเอง จงนยมซอผาผนมากทสด สอบถามความพอใจทจะจายเพอซอสนคาผาไหมขาวมายอมดวยเมลดมะขามและสธรรมชาต คณะผวจยไดเกบตวอยางของผมาเดนตลาดนดผาไหม ทกวนเสารตนเดอน ในจงหวดสรนทร โดยราคาของผาไหมขาวมายอมสเคมปกตราคาเฉลยอยท 600-800 บาทตอผน ซงราคาดงกลาวผประกอบการหรอชมชนผผลตเปนผก าหนดราคาขนเอง เมอน าผาไหมขาวมายอมดวยสธรรมชาตทผประกอบการทง 3 ทานไดทอขน ไปใหผบรโอคประเมนความพงพอใจทจะซอ กลมตวอยางสวนใหญพอใจทจะซอผาไหมขาวมายอมสธรรมชาต ในราคา 1,200–1,500 บาท (รอยละ 59.3) รองลงมาพอใจทซอในราคา 800–1,000 บาท (รอยละ 34.37) และเปนสวนนอยเทานนทไมชอบสผาไหมจากธรรมชาตเนองมาจากสไมถกใจ ผบรโอคกลมนชอบผาไหมยอมสเคมมากกวาเนองจากจะใหผาสสดใสกวาและมราคาถกกวา จากผลการส ารวจความพงพอใจในการซอผาไหมขาวมาพบวากลมตวอยางมความพงพอใจทจะซอผาไหมขาวมายอมสธรรมชาตทมราคาสงกวาผาไหมขาวมายอมสเคม โดยพอใจทจะซอในราคาสงเกอบ 1 เทาตว

36

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การวจยเรองการพฒนาตอยอดองคความรในการผลตผาไหมยอมสดวยเมลดมะขามเพอเพมมลคาเชงพาณชย: กรณศกษาผาขาวมา บานทพกระบอ ต าบลส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร มวตถประสงคเพอ 1) พฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขามใหสามารถน ามาใชไดจรงในเชงพาณชย 2) เพอสงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา และ 3) เพอใหเกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมายอมสเมลดมะขาม สามารถสรปผลการวจยตามวตถประสงคดงน

1. พฒนาตอยอดองคความรและถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขามใหสามารถ น ามาใชไดจรงในเชงพาณชย คณะผวจยไดถายทอดเทคโนโลยการยอมสไหมดวยเมลดมะขาม รวมถงถายทอดวธการยอมไหมดวยวสดจากธรรมชาตอน ๆ เชน ครง ประโหด ใบขเหลก โดยจดอบรมใหแกกลมเกษตรกรทผลตผาไหมขาวมา บานทพกระบอและบานส าโรง อ าเออเมอง จงหวดสรนทร จ านวน 42 คน ประเมนความพงพอใจตอการอบรม พบวา ผประเมนมความพงพอใจตอคณอาพของเอกสารประกอบการอบรมสงทสด รองลงมา ไดแก ระยะเวลาทใชในการอบรม และบคลกอาพความนาเชอถอของวทยากร ความพงพอใจดานอน ๆ อยในระดบปานกลางถงด ความพงพอใจโดยรวมพบวาอยในระดบพงพอใจมาก

2. สงเสรมแนวทางในการน าไหมยอมสดวยเมลดมะขามไปประยกตใชในผลตอณฑผาขาวมา โดยตดตามใหค าแนะน าผเขาอบรมใหน าความรทไดจากการอบรมไปใชผลตผาไหมขาวมา พบวา มผทสนใจน าความรทไดจากการอบรมไปใชผลตผาขาวมาเพอจ าหนาย จ านวน 3 ทาน ผาไหมขาวมาทยอมสดวยเมลดมะขามและยอมดวยวสดจากธรรมชาตใหสสนสวยงาม แปลกตาจากผาขาวมาแบบดงเดมทเคยทอยอมดวยสเคม ผผลตรสกอาคอมใจและรสกปลอดอยในการทอ และอยากจะทอผาไหมยอมสธรรมชาตตอไป นอกจากนยงพบวาสนคาทผลตขนมาสามารถจ าหนายไดในราคาสงมากกวาเดมถง 1 เทาตว ซงจากเดมจ าหนายไดผนละ 700-800 บาท เมอยอมดวยสจากธรรมชาต จะจ าหนายไดราคา 1,200-1,500 บาท

3. เกดนวตกรรมผาไหมลายผาขาวมาทยอมสดวยเมลดมะขามและสธรรมชาตอน ๆ สรางอตลกษณ ใหแกชมชนบานทพกระบอ โดยมลวดลายทโดดเดนแตกตางจากผาขาวมาทผลตจากแหลงอน คอ จะมการทอลายชางและลายเชงเทยนไวทปลายของผาทงสองดานเพอเพมความสวยงาม เมอน าเสนไหมทยอมดวยเมลดมะขามและสจากธรรมชาตมาทอในผนผา จะท าใหผาไหมขาวมาททอขนมสสนทสวยงามแปลกตา ผซอรสกชนชอบผาไหมขาวมาทยอมดวยสจากธรรมชาต มความพงพอใจทจะซอในราคา 1,200-1,500 บาทตอผน ดวยราคาทจ าหนายไดสงขนนจะชวยสรางรายไดทมนคงและยงยนใหแกผผลตและสรางเศรษฐกจทดใหแกชมชนได

37

อภปรายผลการวจย จากผลการวจยพบวาการสงเสรมใหผผลตผาขาวมาในหมบานทพกระบอและหมบานใกลเคยง ไดมความรในการใชวสดจากธรรมชาตในทองถน ไดแก เมลดมะขาม ครง แกนเข และใบขเหลก มายอมและทอเปนผาขาวมา พบวา ผาขาวมาทยอมดวยสจากธรรมชาตจะใหสทสวยงาม แปลกตา ไมฉดฉาด ผซอและผผลตรสกปลอดอยเวลาสวมใสเนองจากใชสจากธรรมชาต นอกจากนยงพบวาผาไหมทยอมดวยสจากธรรมชาตยงสามารถจ าหนายไดราคาสงกวายอมดวยสเคมถง 1 เทา เมอเทยบกบระยะเวลาและขนตอนการผลตทไมแตกตางกน ท าใหผผลตรสกชนชอบทจะผลตผาขาวมายอมสจากธรรมชาตตอไป แตอยางไรกตามส าหรบผซอบางกลมจะชนชอบสผาขาวมาแบบดงเดมซงยอมดวยสเคม โดยใหเหตผลทวาสเคมใหสทเขมกวาและราคาถกกวา ซงผผลตและผจ าหนายสามารถเลอกผลตผาขาวมาไดทงสองแบบ หากตองการขายไดราคาสงควรยอมดวยสจากธรรมชาต แตถาหากตองการจ าหนายไดในปรมาณมากและจ าหนายไดงายถงแมจะจ าหนายไดราคาไมสงนกควรยอมดวยสเคม

ขอเสนอแนะ

1. ควรใหความรเกยวกบการออกแบบลวดลายผาหรอความรเกยวกบการผสมสหรอการใชส ในการทอบนผนผาขาวมา เนองจากผผลตผาสวนใหญเปนชาวบาน ความรเรองการใชส เพอน าไปทอเปนผนผาอาจใชสทไมไปในเฉดสเดยวกน หรอใชสทแตกตางกนมาทอ ซงบางครงไมถกตองตามหลกวชาการ ท าใหผาขาวมาททอไดมรปแบบหรอสสนทไมสวยงาม ไมมความทนสมย

38

เอกสารอางองการวจย จรสพมพ วงเยนและคณะ. (2556). การพฒนาผลตภณฑจากผาขาวมาโดยใชแนวคดภม

ปญญาทองถนกบแนวคดการออกแบบแฟชน เพอพฒนาอาชพและผลตภณฑชมชน อ าเภอวานรนวาส จงหวดสกลนคร. วจย. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร.

สรสน ชมรม และคณะ (มปป.). ผลตภณฑจากการยอมสและการพมพจากเ มดมะขาม.ภาควชาวทยาการสงทอ คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตร . [ออนไลน] เขาถงไดจาก http://www.rdi.ku.ac.th/kasetresearch52/03-foods/sirisin/food_00.html สบคน 3 ตลาคม 2557.

เสาวลกษณ คงคาฉยฉายและคณะ. (2556). การแปรรปผาขาวมาเปนผลตภณฑประเภทกระเปาเพอจ าหนายเปนสนคา OTOP. วจย. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลพระนคร.

ผาขาวมา. (2559). ส านกหอสมดกลาง มหาวทยาลยรามค าแหง. [ออนไลน] เขาถงไดจากเวบไซต http://www.lib.ru.ac.th/journal/loincloth.html สบคน 28 เมษายน 2559. ผาไหมงามเมองสรนทร. (2559). มหาวทยาลยรามค าแหง. [ออนไลน] เขาถงไดจากเวบไซต http://www.surin.ru.ac.th/index.php/item-131/65-article-65 สบคน 29 เมษายน 2559.

อนงคพรรณ หตถมาศและสวอางค ศรเทพ. (2555). การพฒนาผลตภณฑจากฝายยอมสจาก มะขามหวาน. รายงานการวจย หลกสตรเกษตรศาสตรคณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยราชอฏเพชรบรณ.

อรนช นาคชาตและคณะ. (2558). การพฒนาและอนรกษการยอมสไหมดวยเปลอกตน เมลดและเปลอกหมเมลดมะขามตามภมปญญาทองถนกลมชาตพนธไทย-เขมร ในจงหวดสรนทร. รายงานการวจย. คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชอฏสรนทร.

39

ภาคผนวก

40

ภาคผนวก ก ภาพประกอบการด าเนนงานวจย

41

1. ลงพนทเกบรวบรวมขอมล

42

43

2. ภาพการจดอบรบโครงการอบรมการยอมสไหมดวยเมลดมะขามเพอประยกตใชในผลตภณฑผาขาวมา

44

45

46

47

3. ตดตามใหค าแนะน าแกผผลต

48

49

ภาคผนวก ข แบบสอบถามความพงพอใจ

50

51

52

ประวตหวหนาโครงการผวจย ชอ –นามสกล นางสาวอรนช นาคชาต สถานทเกด สรนทร ทอยปจจบน 44 ซอยโดนไข 2 อ าเออเมอง จงหวดสรทร ประวตการศกษา

พ.ศ. 2538 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2556

ว.ทบ. (วทยาศาสตรสขอาพ) มหาวทยาลยธรรมศาสตร ว.ทบ. (ชวเวชเคม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย ว.ทด. (ชวเวชเคม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ต าแหนงงานปจจบน อาจารยประจ าหลกสตรวทยาศาสตรบณฑต สาขาเคม ทท างานปจจบน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชอฏสรนทร

ประวตผรวมวจย

ชอ –นามสกล นางสาวณฐสรางค ปคคละนนท สถานทเกด สรนทร ทอยปจจบน 111 ตรอกศรไผสมนต อ าเออเมอง จงหวดสรนทร ประวตการศกษา

พ.ศ. 2537 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2542

พ.ศ. 2556

ศ.ศบ. (ธรกจศกษา) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ว.ทบ. (การจดการทรพยากร) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร Certificate of Natural Resource Study, Lincoln University, New Zealand

ปร.ด. (วทยาศาสตรสงแวดลอม) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ต าแหนงงานปจจบน รองผอ านวยการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชอฏสรนทร

ทท างานปจจบน หลกสตรเศรษฐศาสตรการพฒนาชมชน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชอฏสรนทร