Embed Size (px)
Citation preview
၂၀၁၇ ခႏစ ဧၿပလ
Nora Hedling
အေျခခဥပေဒဆသညမာ ႏငငေတာ၏ အေျခခဖြ႕စညးပ၊ လညပတပမားက ေဖာျပထားေသာ
ပငမဥပေဒမား၊ မမားက စစညးထားျခငးျဖစသည။ အစးရ၏လပကငေဆာငရြကမႈမနသမက အေလး
ထားေဖာျပထားကာ လမးညႊနမႈျပသည အေျခခမမား၊ စမားလညး အေျခခဥပေဒတြင ပါ၀ငေနသည။
ႏငငေတာ၏ အေထာကအပျဖစျပး ႏငငေတာကပေဖာသည အေျခခကေသာလပငနးတြင အဓက
ျဖစသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ မလသေဘာသဘာဝႏင အခနးက႑ရႈေထာငမ ေဖာျပရလင
အေျခခဥပေဒဟသည ေရရညတညတရသညအရာ၊ ေျပာငးလရန၊ ပကျပယေအာငလပရန မလြယ
သညအရာမး ျဖစတတသည။
အေျခခဥပေဒသည ဥပေဒေၾကာငး၊ ႏငငေရး၊ လမႈေရးတ႔၏ လကနကကရယာအျဖစ တစၿပငနက
အသးေတာခသည။ ဥပေဒေၾကာငးအရဆလင လ႔အခြငအေရးကကာကြယေစာငေရာကျခငး၊ ေမာမနး
တြကဆႏငသည တရားေရးက႑ အခငးအကငးက ေပၚေပါကေစသည။ အေျခခဥပေဒသည အျခား
ဥပေဒမား အထကတြငရျခငး၊ သ႔မဟတ အျမငဆးဥပေဒျဖစျခငးေၾကာင စညးမဥးစညးကမးမား
သတမတကြပကျခငး၊ ဥပေဒျပျခငး၊ အငစတကးရငးမား၊ လပထးလပနညးမားမနသမမာ ယငး
အေျခခဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားကေပးထားသည မေဘာငအတြငးတြင လပေဆာငရသည။ အငစတ
ကးရငးမား၊ လပထးလပနညးမား သ႔မဟတ ဥပေဒျပျခငးတ႔က ခးေဖာကျခငးမျပရသည ႏငငသား
တ႔၏ ရပငခြင အခြငအေရးမား၊ ႏငငေတာက အာမခေပးရန လပေဆာင ႀကးပမးရမည ႏငငသားတ႔၏
အခြငအေရးမားကလညး အေျခခဥပေဒတြင ရငးလငးစြာေဖာျပထားသည။ အပခပေရးအာဏာမားက
သတမတျခငး၊ ခြေ၀ျဖန႔ကကျခငး၊ ကန႔သတျခငးတ႔ျပကာ ျပညသ႔ေရးရာမ၀ါဒက အေလးအနကစဥးစား
ျခငး၊ ဆးျဖတျခငးအတြက ခတဆကဖြ႕စညးပ ပါ၀ငေနသည။ လမႈေရးအရဆလင အမားလကခ
ထားေသာ တနဖးစမား သ႔မဟတ အရငးမလျဖစေသာ အေျခခမမားက ထငဟပေဖာျပကာ အေျခခ
ဥပေဒသည ႏငငေတာ၏ ႏငငသားတ႔ႏငဆငေသာ ေမာမနးခက သ႔မဟတ တညေသာ အမတ
လကၡဏာက ထငဟပေဖာျပထားသည။
ဤအေျခခဥပေဒအတခပတြင အေျခခဥပေဒမား၏ သေဘာသဘာဝ၊ လကေတြ႕အသးဝငမႈတ႔ႏင ပတသကၿပး အေျခခအခကအလကမားပါရသည။ အေျခခဥပေဒေရးဆြသမား၊ အျခားေသာ ဒမကေရစအေရး လႈပရားေဆာငရြကသမား၊ ပါဝငသငပါ၀ငထကသမား အသးျပရန ရညရြယ ေရးသားထားျခငးျဖစသည။
MyConstitution စမကနးသည ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရးႏင ေရရညတညတေသာ ျငမးခမးေရး တညေဆာကျခငးတ႔တြင မရမျဖစ လအပေသာ အစတအပငးတစချဖစသည ျပညတြငးျဖစ ျဖစေသာ၊ အသပညာၾကြယဝေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ဆငရာယဥေကးမႈတစရပေဖာေဆာငရန ရညမနးကာ လပကငေဆာငရြကလကရသည။ ေတာငးဆမႈမား ေပၚတြငအေျခခကာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငး ၾကးပမးေဆာငရြကမႈမားတြင ပါဝင ေနသမားက ကြမးကငပညာရငမားက အၾကေပးသည ဝနေဆာငမႈက ပပးေပးလကရသည။ ဤကသ႔ေသာ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဆငရာ စာတမးစာစဥမားသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငးၾကးပမး ေဆာငရြကမႈ၏ တစစတတစေဒသျဖစသည။
ထ႔ျပင MyConstitution စမကနးသည ျမနမာႏငင၏ သမငးေၾကာငး၊ အျခားႏႈငးယဥေလလာမႈ အေတြ႕အၾက မား စသညတ႔ကအေျခခကာ သငေလာေသာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒကစၥရပမားက ေလလာရနႏင ေဆြးေႏြး ျငငးခနႏငမည အခြငအလမးမားကလညးပပးေပးပါသည။
ေနာရာ ဟကလငးသည အေျခခဥပေဒအရျဖစလာေသာ ဥပေဒမားကေလလာသည(Constitutional Law) နယပယတြင လပကငေနသည ေရ႕ေနျဖစသည။ ေရြးေကာကပြဥပေဒ၊ တရားေရးက႑ျပျပငေျပာငးလမႈ တ႔က သေတသနျပခၿပး IIDEA ထတလကစြစာအပ ျဖစသည A Practical Guide to Constitution Building (ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတညေဆာကေရး လကေတြ႕ လမးညႊနစာအပ) က ပးတြေရးသားခသည။ Tufts တကသလမ ဝဇၨာဘြ႕ရခၿပးေနာက မငနဆတာတကသလ ဥပေဒပညာ႒ာနမ ဥပေဒပညာပါရဂဘြ႕ရခသည။ စေတာဟမး တကသလမ Master of European Law ဘြ႕ကရရချပး ယငးတကသလတြငပင Oxford University Press Law Prize ဆခးျမႇငခရသည။
The Fundamentals of a ConstitutionMyConstitution taMumif;
2Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
အကၡရာတငျပ႒ာနးေသာ အေျခခဥပေဒႏင အကၡရာတငျပ႒ာနးျခငးမျပသည အေျခခဥပေဒ- အပခပ
ေရးစနစဟသမသည ဓေလထးတမးကအားျပသည စသတမတခကမား၊ ဓေလထးတမးမား၊ အေလအကင
မားက အတငးအတာတစခအထ မခအားျပကာ ျပညသ႔ေရးရာ လပပငခြငအာဏာ ကငသးမႈက ခမတေပး
သညမာမနေသာလညး ခငမာသည တရားေရးဆငရာ မတတမးမတရာအသြငျဖင အကၡရာတငျပ႒ာနးထား
ေသာ အေျခခဥပေဒက အပခပေရးစနစအားလးလလက မ႑ငျပၾကရသညသာျဖစသည။ ယေက၊ နယး
ဇလန၊ အစၥေရး စသည ႏငငအနညးစကသာ အေျခခဥပေဒက အပခပေရးစနစက မ႑ငျပရသညပစမ
သသသာသာ ကြလြသည ႏငငမားျဖစသည။
ႏငငေရးဆနသည အေျခခဥပေဒႏင တရားေရးဆနသည အေျခခဥပေဒ - ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက
အတညျပရနႏင အနကဖြငဆရနကစၥမာ ႏငငအမားစတြင တရားေရးမ႑င၏တာ၀နျဖစသည။ အထး
သျဖင ဥပေဒမားသည အေျခခဥပေဒႏင ကကညမႈရသလား၊ ေသြဖညေနသလားဆသညက တရား႐းမားက
စရင ဆးျဖတႏငစြမးရျခငးသည တရားေရးမ႑င၏ သသာထငရားေသာ တာ၀နတစချဖစသည။ ဤကသ႔
ေသာ အေျခခဥပေဒမားသည “တရားေရးဆနေသာ အေျခခဥပေဒ” မားဟေခၚၾကသည။ ဆြစဇာလနႏင
နယသာလနလ ႏငငမားတြင “ႏငငေရးဆနသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ” မားရသည။ ႏငငေရးဆနသည
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ဥပေဒျပေရးမ႑ငသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက အနကဖြငဆရန၊ အတညျပ
ရန အဓကတာ၀နယရသည။
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည ရညရြယခကမားစြာက ျဖညဆညးလပေဆာငေပးသည။ အစးရ လက
ေအာကခ အငစတကးရငးမားက လပပငခြငအာဏာအပႏငးျခငး၊ အစးရလပပငခြငအာဏာ ကငသးမႈက
ခမတေပးျခငးတ႔သည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အဓကလပေဆာငခကမားျဖစေပသည။ ဥပေဒၾကမးမား
ေရးဆြျခငး၊ ဥပေဒမားျပ႒ာနးျခငး၊ အစးရ၏၀နေဆာငမႈက စစဥခမတျခငး၊ အျငငးပြားမႈမား ေျဖရငးေပးျခငး
တ႔အတြက တရားဥပေဒႏငညညြတေသာ တရားေရးႏင ႏငငေရးအေျခခ သေဘာတရားမားက အေျခခ
ဥပေဒမ ရရသည။ ထသ႔လပေဆာငႏငရန အေျခခဥပေဒသည အစးရ၏ (အပခပေရး၊ ဥပေဒျပေရး၊
တရားေရး) စသည မ႑ငမားအၾကားတြင အခြငအာဏာမားက ျဖန႔ေ၀ျခငး၊ တာ၀နႏင တာ၀နယမႈမားက
ခြေ၀ျဖန႔ျဖးေပးရမည။ ထမ႑ငမားၾကား ကးလးဆကဆမႈကလညး အေျခခဥပေဒက ခမတေပးႏငရမည။
က႑ေပါငးစက တာ၀နရသမားႏင အငစတကးရငးေပါငးစၾကားမာ “အလားလက လပပငခြင
အာဏာခြေ၀ျဖန႔ျဖး” ဖ႔ အေျခခဥပေဒမားက အားထတလပကငၾကေလရသည။ ဥပမာ ဥပေဒျပေရးမ႑င၏
လႊတေတာႏစရပၾကား သ႔မဟတ သမၼတႏင ၀နႀကးခပတ႔ၾကား လပပငခြငအာဏာတ႔က ‘အလားလက’
ခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈျပရန အေျခခဥပေဒမားတြင ေဖာျပပါရျခငးမးျဖစသည။ အခ႕ျဖစရပမားတြင အလားလက
အာဏာခြေ၀မႈက အရပဘကႏင စစဘကအာဏာပငမားၾကား၊ ေလာကႏင ဘာသာေရးအငစတကးရငး
မားၾကား၊ သ႔မဟတ ‘ပါတ-ႏငငေရး’ အငစတကးရငးမားႏင ေရြးေကာကပြေကာမရင သ႔မဟတ အစးရ
၀နေဆာငမႈ ေကာမရငအဖြ႕မားကသ႔ လြတလပျပး အမအခကငးေသာ အငစတကးရငးမားၾကားတြင
အလားလက လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈမားကလညး ထညသြငးစဥးစာရန သငေလာပါသည။
ဤကသ႔ေသာ လပပငခြငအာဏာခြေဝမႈက အျပနအလန ထနးေကာငးေစာငၾကညမႈ စနစတစခ ျဖစေပၚ
လာေစရနေသာလညးေကာငး တာဝနရသတစဥး သ႔မဟတ အာဏာပငအဖြ႕တစခမျဖစေစ လပပငခြင
အာဏာေပၚတြင အလြနအမငးရယထားသည အႏရာယမားမရေစရနအတြကေသာလညးေကာငး ပစခထား
ႏငသည။ တစၿပငနကတညးတြင ေရ႕မတးေနာကမဆတ ရပတန႔ေနေသာ (deadlock) အေျခအေနသ႔
ေရာကမသြားေစပ ျပညသ႔လအပခကမားက တ႔ျပနေဆာငရြကေပးႏငသည ထေရာကအကးမားေသာ
အပခပေရးစနစက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားက တညေထာငေပးရနလညး လျပနသည။
ဒမကေရစႏငေရြးေကာကပြဆငရာ အကအညေပးေရး ႏငငတကာအဖြ႕အစညး (International IDEA) သည ကမာၻအႏ႔အျပားတြင ေရရညတညတေသာ ဒမကေရစက ေထာကပ႔ ေပးရန တာဝနထမးရြကေနသည အစးရခငး ခတဆကလပကငေသာ အဖြ႕အစညးျဖစသည။
www.idea.int
International IDEA
3Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
ႏငငလးဆငရာ သ႔မဟတ ဗဟအာဏာပငမားႏင ေဒသဆငရာအာဏာပငမားၾကား လပပငခြင
အာဏာ ‘ေဒါငလက’ ခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားက ခမတေပးေလရသည။ ထေဒါငလက
လပပငခြင အာဏာခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈသည ေဒသအသးသးကသာမက အပယခ သ႔မဟတ လနညးစ အစအဖြ႕
မားကလညး အသအမတျပမႈႏင လပပငခြငအာဏာေပးအပမႈတ႔ ျဖစေပၚေစႏငသည။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ
တြင အဆပါေဒါငလက အာဏာခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈက အလြနအကၽြခမတျပ႒ာနးထားပါက ထေရာကအကး
ျဖစထြနးမႈ မရျခငး၊ လပငနးေဆာငရြကမႈမားမလအပဘ ေဖာငးပြျခငး၊ အသးစရတတးလာျခငး၊ ႏငငေတာ
အဆငတြငသာ အသးျပႏငသည အရငးအျမစႏင နညးပညာကၽြမးကငမႈဆး႐ႈးရျခငးတ႔ ျဖစေပၚေစတတ
ျပနသည။
အစးရ အပခပေရးလပငနးအဆငဆင၏ လပပငခြငႏင တာ၀နမားက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင
ခမတျပ႒ာနးေပးထားသည ဖကဒရယစနစသည ေဒါငလကအာဏာခြေ၀ျဖန႔ျဖးမႈက ျမႇငတငျခငး၊ ကာကြယ
ေစာငေရာကျခငး နညးလမးတစချဖစသည။ အစးရအာဏာအရပရပက ခြေ၀ေပးျခငးႏင ေဒသအကးစးပြား
ဥးစားေပးလမးစဥတ႔ကသ႔ ဗဟခပကငမႈေလာခသည ပ၍ျပငလြယေျပာငးလြယရေသာပစမားလညး ရေန
သညမာ အမနျဖစသည။ ျဖစရပပစတစခစတြင တငးျပညတစခစ၏ သမငးေၾကာငး၊ အစဥအလာ၊ လမႈေရး
ႏင ႏငငေရးအခငးအကငး၊ စးပြားေရးသြငးအားစမား၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလအပခကမားႏငအည ဗဟခပကငမႈ
ေလာချခငးႏင ဗဟခပကငမႈရျခငးတ႔က စဥးစားသးသညရမညျဖစသည။
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဟသည အတတကြ လကခထားေသာ တနဖးမား၊ အမတလကၡဏာ သ႔မဟတ
ရညရြယခကက ထငဟပေဖာျပခကလညး ျဖစႏငသည။ ထေရာကအကးျဖစထြနးမႈ၊ ေရရညတညတမႈ၊
ကယျပန႔ေသာ အေလးထားမႈတ႔ရရသည အေျခခဥပေဒတစချဖစရန ၎တနဖးမား၊ အမတလကၡဏာမား၊
ရညရြယခကမားႏငပတသကၿပး အမားကသေဘာတည လကခေၾကာငးက ထငဟပေနေစရမည။ လ႔
အဖြ႕အစညးတစခ၏ သးျခားအစတအပငးတစခမ - ဥပမာ လႊမးမးႀကးစးသည ေဒသတစခ၊ ဘာသာေရး၊
လတနးစား၊ ႏငငေရးလမးစဥ သ႔မဟတ လမးတစမး၏ အမတလကၡဏာႏင တနဖးမားက လ႔အဖြ႕အစညး၏
အျခားအစတအပငးမားသ႔ အတငးအကပခမတရန ႀကးပမးသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမးသည ေလာကန
သငျမတစြာ လပငနးလညပတရနလအပသည ကယျပန႔ေသာ သေဘာတမမႈမး မရရႏငေပ။ တရား၀ငမႈ
မရေသာ လကနကကရယာအျဖစ ထအေျခခဥပေဒက သတမတခရလမမညျဖစၿပး တညၿငမ၍ တရား၀ငမႈ
ရေသာ၊ ထေရာကပျပငေသာ အပခပေရးအတြက အားလးလႊမးျခမညမေဘာငက ေပးအပႏငမည အေျခခ
ဥပေဒမဟတေပ။
ကယကယျပန႔ျပန႔ လႊမးျခသည သေဘာတညမႈမားရရရန လအပခကဆသညမာ ျဖစႏငပါက
အေျခခဥပေဒသည လ႔အဖြ႕အစညး၏ အတတကြ လကခထားေသာ တနဖးမား၊ အမတလကၡဏာႏင ရည
ရြယခကမားက ထငဟပသငသည သေဘာျဖစသည။ ထသ႔ထငဟပေနေစရန အေျခခဥပေဒ၏ ျဖစေပၚ
တးတကမႈတစခလးတြင ျပညသတ႔က ၎တ႔ကကယစားျပေဆာငရြကရန ယၾကညသည ကယစားလယ
မားမ တဆငျဖစေစ၊ လထေဆြးေႏြးပြမားမ တက႐ကျဖစေစ မတကြျပားသည ျပညသလထ၏ ဆႏၵမား
အားလးကနားစြငကာ ျပညသ႔အသမားက ထငဟပေနေစရမည။
သေဘာတညမႈရရႏငသည အတငးအတာကမ အေျခအေနမားအလက အေျပာငးအလရသည။
အခ႕အေျခခ ဥပေဒမားသည သကဆငရာတငးျပညအလက တငးျပညတစခလး၏ ယဥေကးမႈႏင အမတ
လကၡဏာက ေပါငးစညးေဖာျပသည အေျခခဥပေဒမားျဖစသည။ အမးသားႏငငတစခရ တငးျပညတစခလး
၏ ယဥေကးမႈ ႏင အမတလကၡဏာာက ပဋပကၡမရဘ ေပါငးစညးေဖာျပႏငသည။ အခ႕အေျခခဥပေဒမားကမ
တငးရငးသား အပစေပါငးစ၊ ႏငငေရးလမးစဥေပါငးစ၊ ေဒသေပါငးစ၊ ဓေလထးစေပါငးစ၊ ဘာသာေရး၊ ကားမ
ျဖစတညမႈခယခကေပါငးစရၾကသည ျပညသမားအားလးသည လ႔အဖြ႕အစညးအကးက ေမာကးသည
ႏငငသားေကာငးစတဓာတ အသးသးထားရကာ ေပါငးစညးျခငးက ေဖာျပထားသည အေျခခဥပေဒမား
ျဖစသည။ အခ႕ေသာ အေျခခဥပေဒမားသည သကဆငရာေဒသတစခအတြငး ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမေရး
အေျခခတစခေပးအပရန ညႇႏႈငးထားသည ‘လကေတြ႕ဆနသည လပထးလပနညးဆငရာ သေဘာတညခက
4Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
မားကသာအားျပသည အေျခခဥပေဒမားျဖစသည။ ထအေျခခဥပေဒမားသည အတတကြ လကခထားၾက
သည အမတလကၡဏာ သ႔မဟတ ဘရညမနးခကမာ အားနညးေနၿပး ခၽြငးခကအေနျဖငသာပါရသည။
အေျခခဥပေဒတြင ေမာမနးခက၊ ရညရြယခကႏင အေျခခမမားက ေဖာျပထားခကမားသည အဓ႒ာန
သေဘာ ျဖစေလရသည။ ဆလသညမာ လကရအေျခအေနတြငျဖစေပၚေနသညထက ေနာငအနာဂတတြင
တးတကသညအေျခအေနက အေျခခဥပေဒေရးဆြသမားက ျမငလသညအေနအထား အေျခခဥပေဒတြင
ထငဟပေန ျခငးျဖစသည။ သ႔ေသာ အေျခခဥပေဒမားသည ေျပာငးလမႈသေဘာသက၀ငေနသညလညး
ရႏငသည။ အေျခခဥပေဒတြင ေဖာျပပါရသည အေျခခတနဖးစမားႏင အေျခခမမားသည မ၀ါဒအေျပာငး
အလျဖစေစသညနညးလမးျဖင ဥပေဒေၾကာငးအရ အသက၀ငေအာင လပႏငသည။ ဥပမာအားျဖင လ
နညးစ ဘာသာစကားတစခက အေျခခဥပေဒတြင တရား၀ငအသအမတျပလကျခငးျဖင ေနာငတစခနတြင
ထဘာသာစကားက အသးျပျခငးအား ဟန႔တားျခငး၊ တားဆးျခငးျဖင သကဆငရာလတစစ၏ အမတ
လကၡဏာ မကႏာစာတစခက ေဘးဖယထတျခငးမး အစးရတစရပက မျပလပႏငေစရန တားဆးေပးႏင
သည။ အလားတ ခြျခားဆကဆမႈမရေရးႏင ကား၊မလငအေျခခ ခြျခားဆကဆမႈမးမရေရး မကသ႔ အေျခခ
ဥပေဒတြင အေလးအျမတထားေဖာျပသည တနဖးမားသည ယငးတနဖးမားႏင ဖလာဆန႔ကငျဖစသည
ဥပေဒျပျခငး၊ စညးမဥးခမတျခငးႏင ႏငငေတာ၏ေဆာငရြကခကတစရပရပက ကာကြယတားဆးေပးမည
တရားေရးအထငတစခ ရရသြားေစသည။
တရားေရး မတတမးမတရာအေနျဖင အေျခခဥပေဒမားသည ႏငငေတာအာဏာက လပထးလပနညး
အရ ကန႔သတမႈမား၊ ထထ၀င၀င ကန႔သတမႈမားခမတထားေလရသည။
ထထ၀င၀င ကန႔သတမႈမားသည ႏငငေတာ၏ လပပငခြငအာဏာက ကန႔သတမႈမားျဖစသည။ လ႔
အခြငအေရး၊ လ႔ဂဏသကၡာကဆန႔ကင၍ ႏငငေတာ၏ လပကငေဆာငရြကႏငစြမးက ကန႔သတမႈမားျဖစ
သည။ ဥပမာ လြတလပစြာ ထတေဖာေျပာဆခြငႏင စ႐းစညးေ၀းခြငက အေျခခဥပေဒတြင ကာကြယေစာင
ေရာကေပးျခငးျဖငလညးေကာငး၊ တရားဥပေဒႏငမညေသာ ဖမးစးခပေႏာငမႈ၊ အဓမၼလပအားေပးခငးေစမႈ၊
ၾကမးၾကတရကစကေသာအျပစေပးမႈက အေျခခဥပေဒက တားျမစေပးျခငးအားျဖငလညးေကာငး ႏငငေတာ
၏ လပပငခြငအာဏာက ထထ၀င၀င ကန႔သတသည။ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ပတ၀နးကင
ထနးသမးေစာငေရာကမႈ၊ သဘာ၀သယဇာတမားက တာ၀နယမႈရရျဖင စမခန႔ခြမႈတ႔ကသ႔ ႏငငသားမား
အတြက အစးရကလပေဆာငေပးသငသညမားက ျပ႒ာနးေဖာျပထားသည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမားစြာ
ရသည။
လပထးလပနညးဆငရာ ကန႔သတခကမားသည အၾကြငးမအာဏာကငသးမႈ၊ အကငပကျခစားမႈ၊
ဖႏပမႈ၊ ခြျခားဆကဆမႈ၊ အစးရရာထးအာဏာက ကယကးအတြက အလြသးစားျပမႈတ႔က ကာကြယတားဆး
ရန ႏငငေတာ၏လပေဆာငႏငမႈက ကန႔သတျခငးျဖစသည။ အပခပေရးႏင ဥပေဒက လကေတြ႕ကငသးရာ
တြင လပထးလပနညးအရ တနးတညမမႈက ျမႇငတငအားေပးသည ဥပေဒေရးရာ ရပငခြငမားသည လပထး
လပနညးဆငရာ ကန႔သတခကမားထတြင ပါ၀ငႏငသည။ ယငးဥပေဒေရးရာ ရပငခြငမားတြင တရားမတ
ေသာ ႐းတငစစေဆးမႈရရေစရန အာမခသည ‘အစးရက ျပ႒ာနးဥပေဒမား၊ ျပညသ႔အခြငအေရးမားက
ေလးစားလကနာျခငး (due process)’ သ႔မဟတ တစစတစေယာက၏ ကယပငနညးလမးျဖင စမေဆာင
ရြကပငခြငကသ႔ ရပငခြငမားပါ၀ငသည။ ဆးျဖတခကမား ခမတပကပေဖာခမတသည အေျခခဥပေဒလာ
ျပ႒ာနးခကမား အားလးသညလညး လပထးလပနညးဆငရာ ကန႔သတခကမားထတြင ပါ၀ငႏငသည။
ႏငငေတာ၏ ေဆာငရြကခကက လမးညႊနေပးႏငသည ေနာကထပျပေလျပထရေသာ ဥပေဒေရးရာ
ကတက ၀တမာ ႏငငတကာဥပေဒ သ႔မဟတ အျပညျပညဆငရာ သေဘာတစာခပမားက အေျခခဥပေဒ
အရ အသအမတျပမႈျဖစသည။ အေျခခဥပေဒအားလးနးပါးသည ႏငငတကာဥပေဒမား၊ အျပညျပညဆငရာ
သေဘာတစာခပမား၊ ကလသမဂၢကသ႔ အျပညျပညဆငရာ အဖြ႕အစညးမားက ရညညႊနးေဖာျပၾကသည။
အသအမတ ျပထားၿပးျဖစေသာ ႏငငတကာဥပေဒက အေျခခဥပေဒေအာကတြင အာဏာသကေရာကေအာင
5Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
ကငသးႏငသည။ ဥပမာအားျဖင ၁၉၈၆ ခႏစ နကာရာဂြာ အေျခခဥပေဒတြင ဗဟမေဒသဆငရာ အစးရမား
သ႔ အာဏာခြေ၀ေပးျခငး မ၀ါဒကလကချခငး၊ ဌာေနတငးရငးသား အခြငအေရးမားက ခငမာအားေကာငး
ေစျခငးစသည ႏငငတကာစခနစညႊနးမားက အေျခခဥပေဒတြင အကး၀ငေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ ထ
အခြငအေရးမားက ေနာငတစခနတြင နကာရာဂြာႏငင၏ တရား႐းခပက အတညျပေပးခၿပး ထသ႔အတညျပ
လကျခငးသည ယငးႏငင၏ အေျခခဥပေဒပါ ႏငငတကာဥပေဒက လကနာကငသးရန ကတက၀တ၌
မတညၿပး ျဖစေပၚလာ ျခငးျဖစသည။ အေနာကအာဖရက ႏငငအေတာမားမား၏ အေျခခဥပေဒမားတြငလညး
အျပညျပညဆငရာ၊ ေဒသတြငးလ႔အခြငအေရး စခနစညႊနးမားစြာ ေပါငးစပထညသြငးထားသည။ ထအျပည
ျပညဆငရာႏင ေဒသတြငးလ႔အခြငအေရး စခနစညႊနးမားသည လ႔အခြငအေရးအမႈတြမားတြင ျပညတြငး
တရား႐းမားက အတညျပၿပး အကးသကေရာကေစခသည လ႔အခြငအေရး စခနစညႊနးမားျဖစသည။
လကေတြ႕ျဖတသနးေနသည လ႔အဖြ႕အစညး၏ မကႏာစာတငးအတြက ဥပေဒမား၊ လပထးလပနညး
မားက အေျခခဥပေဒက ျပ႒ာနးသတမတေပးျခငးမျပပါ။ ေရရညတြင ႏငငေတာ၏ လပငနးလညပတမႈ
အတြက အေထြေထြမေဘာငအျဖစ ေမာမနးထားသည အေျခခဥပေဒဟသည အေသးစတအထ နကနကနန
အကယခ႕ပါက လကေတြ႕မကႏငေတာသလ၊ အကးျပသည အေျခခဥပေဒလညး မျဖစႏငေတာေပ။ လ႔
အဖြ႕အစညး၏ အေျခအေနအသးသးႏင လအပခကအသးသးသည ေနာငတစခန မညသ႔ျဖစေပၚလာမညက
အတ အကေဟာကနးထတရန မျဖစႏင၍ အေျခခဥပေဒက ခေရေစတြငးက အေသးစတေရးဆြရန မျဖစ
ႏငေပ။
သာဓကတစချပရလင ကနးမာေရးကစၥရပႏငပတသက၍ အေျခခဥပေဒ ေတာေတာမားမားတြင
ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရရခြငက ႏငငေတာက ျဖညဆညးေပးရန အတအလငးေဖာျပၾကသည။ ကနးမာ
ေရးေစာငေရာကမႈ၏ ေထြျပားမႈႏင ကနးမာေရးက ျမႇငတငအားေပးရနႏင ေစာငေရာကမႈေပးရန နညးလမး
အေျမာကအမားရေနသညအျပင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစမားႏင လပထးလပနညးမား ျမနဆနစြာ
အဆငျမငသထကျမငလာၿပး ဖြ႕ၿဖးလာျခငးတ႔ေၾကာင အေျခခဥပေဒသည ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈစနစက
အေသးစတသတမတေဖာျပရန အေကာငးဆးေနရာတစခမဟတပါ။ ထသ႔ေသာ အေသးစတေဖာျပရန
လသညမားက ၀နေဆာငမႈေပးအပရန အထေရာကအပျပငဆး အဆငမားရ ဥပေဒေရးဆြျခငး၊ နညးဥပေဒ
ေရးဆြျခငးတ႔တြင ထညသြငးေရးဆြရသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈစနစ၏ ပစ၊ ကနးမာေရးက႑က
တာ၀နယမႈ၊ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ရရႏငခြငတ႔ႏငပတသက၍ အေျခခဥပေဒတစခတြင အေသးစတ
ေဖာျပသည အတငးအတာကမ ကယျပန႔သည စကားရပမားျဖငေဖာျပေလရသည။ ကနးမာေရးေစာငေရာက
မႈစနစ၏ လပငနးလညပတမႈ၊ လပထးလပနညး၊ ဘ႑ာေငြေၾကးေထာကပမႈတ႔အတြက အေျခခဥပေဒတြင
အေသးစတ ေဖာျပျခငးမရသလ၊ ေဖာျပျခငးလညးမျပႏငပါ။ ထအေသးစတေဖာျပရန လသညမားက
ေမာမနးထားၿပးျဖစသည ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရပငခြငအား ကာကြယေပးျခငး၊ ျဖညဆညးေပးျခငးတ႔
အတြက အာမခေပးမည ဥပေဒေရးဆြျပ႒ာနးရန ဥပေဒျပေရးမ႑ငကသာ လပေဆာငရသည။
ဥပမာအား ျဖင ျမနမာႏငင၏ ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ႏငငသားတငး၏ ကနးမာေရးေစာင
ေရာကမႈ ခယခြငက အသအမတျပေဖာျပထားသည။ (Box 1 တြငၾကညပါ) အလားတ အာဖဂနနစၥတန
ႏငင၏ အေျခခဥပေဒတြင ‘ဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမားႏငအည’ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက အာမခေပးထား
ၿပး ပဂၢလကေဆးကသေရး၀နေဆာငမႈမားႏင ကနးမာေရး႒ာနမား တညေထာငျခငးက အားေပးသည
အေျခခဥပေဒျဖစသည။ သ႔ေသာ ေဆးကသေရး၀နေဆာငမႈမားက မညသ႔အားေပးမညဆသညႏင၊ ကနး
မာေရးေစာငေရာကမႈ အေထာကအပမားက သတမတေပးမည ဥပေဒမားႏငစပလဥး၍ ခငလေသာ အေသး
စတေဖာျပခကကမ ျပ႒ာနးဥပေဒမားအတြက ခနလပထားသည။
ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈) ၏
ပဒမ ၃၆၇ တြင ႏငငသားတငး ကနးမာေရး
ေစာငေရာကမႈခယခြငက ေအာကပါအတငး
အသအမတျပ ေဖာျပထားသည။
‘ႏငငသားတငးသည ႏငငေတာကခမတ
ထားေသာ ကနးမာေရးဆငရာ မဝါဒမားႏငအည
ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈက ခယခြငရသည။’
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၈ တြငလညး
“ႏငငေတာသည (က) ျပညသမား၏ ပညာေရး
ႏင ကနးမာေရး တးတကေစေရးတ႔အတြက
အေလးထား ေဆာငရြကရမည၊ . . . .
(ခ) ျပညသမား၏ ပညာေရးႏငကနးမာေရး
တ႔တြင တငးရငးသားျပညသမားက ပါဝင
ေဆာငရြကႏငရန လအပမညဥပေဒျပ႒ာနး
ေဆာငရြကရမည . . .” ဟ ေဖာျပထားသည။
6Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
အေျခခဥပေဒမား၏ ပဓာနကေသာ အခနးက႑မပါ၀ငေနမႈက ေထာက႐ႈလင ယငးတ႔သည ေရရည
တညတရနရညရြယၿပး နက႐ႈငးစြာအျမစတြယေနသည ျပ႒ာနးခကမားျဖစေသာေၾကာင အျခားေသာ ဥပေဒ
ပသ႑ာနမားေလာက ျပငဆငရနမလြယကေပ။ျပငဆင၍မရႏငသည အေျခခဥပေဒတြငလညး ပငကယ
အကပအတညးမားရေနတတျပနသည။ အနာဂတမးဆကမားအတြက ပမႀကးကယေသာ ေကာငးကးက
မေပးႏငေတာသည ျပ႒ာနးခကမားက လကနာရျခငး သ႔မဟတ ယငးျပ႒ာနးခကမား အကးသကေရာက
သငသေလာက မသကေရာကျခငး (သ႔) အာဏာတညသငသေလာက မတညေတာျခငးတ႔မာ ျပငဆင၍
မရသည အေျခခဥပေဒ၏ အကပအတညးမားျဖစသည။ သ႔ျဖစ၍ အေျခခဥပေဒမားသည ျပငဆငႏငသည
အေျခခဥပေဒမား ျဖစသငေသာလညး ျပငရနလြယလြနးသည အေျခခဥပေဒလညး မျဖစသငပါ။ ကယျပန႔
ေသာသေဘာတညမႈက အေျခခကာ အမားျပညသ၏ ေထာကခအားေပးမႈျဖင ဂ႐တစက အေလးအနက
စဥးစားသးသပမႈက အေျခခ၍သာ အေျခခဥပေဒမားက ျပငဆငသငသည။
အေျခခဥပေဒက အစားထးျခငး သ႔မဟတ သသသာသာျပငဆငရန ဆးျဖတခကသည ၿငမးခမးေရး
လပငနးစဥ သ႔မဟတ အပစရပသေဘာတညခကမ ထြကေပၚလာတတသည။ (၂၀၁၁-၂၀၁၄ ကာလတနးက
တနးရားတြင ျဖစေပၚခသလ) ေတာလနေရးျဖစၿပး အစးရအေျပာငးအလျဖစေပၚမႈ၏ အကးဆကလညး
ျဖစႏင သည။ (ဥပမာ ျမနမာႏငငမာလ) ဒမကေရစသ႔ အသြငကးေျပာငးမႈ သ႔မဟတ ဒမကေရစ အပခပေရး
ခငမာ အားေကာငးေစရနရညရြယကာ တစဆငၿပးတစဆင ေစစပညႇႏႈငးမႈ၏ အစတအပငးလညး ျဖစႏင
သည။ (ဥပမာ လြတလပေရးရကာစ ႏငငမားမာလ) ယခငက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒဟ၍ မရခဖးသညႏငင
မားတြင သ႔မဟတ (ဒတယ ကမာၻစစအၿပး ဂာမနမာလ) အေျခခဥပေဒေဟာငးက လး၀လကခယၾကညျခငး
မရေတာဘ ပစပယလကသည ႏငငမားတြင အေျခခဥပေဒသစက အစအဆးျပနေရးဖ႔လြ၍ တျခားနညးလမး
မရေပ။ ျဖစရပေတာေတာမားမားတြင တညဆ (သ႔မဟတ ယခငကရျပးသား) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက
စမတအျဖစအသးျပႏငသည အေျခအေနရသညတင ထလကေဟာငးအေျခခဥပေဒက သကဆငရာျပငဆင
ခကမား လပေဆာငျခငးတြင အေျခခကာ အေျခခဥပေဒဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈက လပေဆာငၾကသည။
အေျခခဥပေဒသစက ကငသးသညျဖစေစ၊ တညဆအေျခခဥပေဒက ျပျပငေျပာငးလသညျဖစေစ
အေျခခဥပေဒဆငရာ အၿပးသတ သေဘာတညခက သစမားဆသ႔ ဆကေရာကရန အစအဖြ႕ေပါငးစၾကား
ေစစပညႇႏႈငးမႈမား၊ ေဆြးေႏြးမႈမားရရရနလအပသည။ ထအစအဖြ႕ေပါငးစတြင အာဏာလကကငရသႏင
အတကအခအပစမားပါ၀ငရန လသည။ သမငးေၾကာငးတစေလာက ရပငခြငဆး႐ႈးခရသည လငစတခယမႈ
ကြျပားသမားႏင လတနးစားမားက ကယစားျပျခငးအပါအ၀င လမားစ၊ လနညးစ၊ အပယခအစအဖြ႕မား
ပါ၀ငရနလသည။ (ေအာကတြငေဖာျပထားသညအတငး) ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးအတြက
ရငးလငးေသာ တရား၀ငလပငနးစဥရသည ႏငငမားတြငပင ေနာကထပကငးပဖြ႕ စညးသည အေျခခဥပေဒ
ျပငဆငေရး စညအစညးအေ၀းမားကေကာျဖတၿပးမသာ အဆပါ ေစစပညႇႏႈငးမႈမား၊ ေဆြးေႏြးမႈမားက
ကငးပႏငသည။ ထစညအစညးအေဝးသည အေျခခဥပေဒဆငရာ ညလာခ သ႔မဟတ အေျခခဥပေဒေရးရာ
ေကာမတမားက လပပငခြငအရ ျပညသလထႏင တငပငးေဆြးေႏြးရန၊ ျပျပငေျပာငးလေရးက စဥးစား
သးသပရန ရညရြယခကျဖင ကငးပျခငးျဖစသည။
အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးသည အေျခခဥပေဒ၏ စာသားက တရား၀ငျပငဆငျခငးျဖစသည။ ျပငဆင
ခကသည အေျခခဥပေဒစာသားက အနညးငယျပငဆငသညပစျဖစႏငသလ စာသားတစခလးက ျဖတ
ပယျခငး၊ ခ႕ထြငေပါငးစပျခငးျဖစႏငသည။ အေျခခဥပေဒအမားစ၏ ျပငဆငေရးလပငနးစဥ အဆငဆင
သည အတငးအတာတစခထ ခကခမႈရၾကၿပး ႏငငေရးသမားမား၊ အငစတကးရငးမားႏင အျခားအဖြ႕
အစညးမား ပါ၀ငပတသကေနေလရသည။
ျပငရခကေသာ အေျခခဥပေဒႏင ျပငရလြယေသာ အေျခခဥပေဒ - ျပငရခကေသာ ေျပာငးလရခကေသာ
အေျခခဥပေဒက ျပငရခကေသာ အေျခခဥပေဒဟေခၚသည။ ႏႈငးယဥခကအားျဖင လြယကစြာျပင၍ရေသာ
အေျခခဥပေဒက ျပငရလြယသည အေျခခဥပေဒဟ ေခၚသည။ ျပငဆငေရးလပငနးစဥတြင လပထးလပနညး
အဆငဆင၏ အခကအခမားႏင ပါ၀ငေဆာငရြကၾကသအေရအတြက ပမာဏမားျပားေလေလ၊ အေျခခ
7Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
ဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကမား ျပငရခကေလေလျဖစသည။ ထ႔ျပင ၾသဇာရသည လပဂၢလမား၊ အစအဖြ႕မား၏
ဆႏၵျဖငျပငဆငရန အေျခအေန နညးပါးေလေလျဖစသည။ အေျခခဥပေဒက ပ၍ျပငဆငရခကေစသည
ခတဆက ဖြ႕စညးမႈမားမာ - အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးအတြက လႊတေတာတြင ေထာကခမထက၀ကေကာ
လအပျခငး (ဘဂၤလားေဒရတြင လႊတေတာကယစားလယ အားလးေပါငး၏ ေထာကခမ သးပႏစပ၊ ျမနမာ
ႏငငတြင လႊတေတာကယစားလယအားလးေပါငး၏ ေထာကခမေလးပသးပလသည။)၊ လထဆႏၵခယပြ
ကငးပရန လအပျခငး (ဥပမာ ၾသစေၾတးလ၊ အငယာလန၊ ဒနးမတ)၊ လႊတေတာႏစရပ၏ အတညျပ
ေထာကခမႈျဖင ၾကားျဖတအေထြေထြေရြးေကာကပြ ကငးပရျခငး (ဥပမာ- နယသာလန၊ ဆြဒင၊ ေနာေ၀)၊
သ႔မဟတ ဖကဒရယျပညေထာငစ (အေမရကန၊ ကေနဒါ) တြင ႏငငေတာအဆင လႊတေတာမားက
အတညျပေထာက ခရျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးတြင ပါ၀ငသငပါ၀ငထကသေပါငးစ
ပါ၀ငျခငး၊ အခနေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈမား၊ ျပငဆငေရးလပငနးစဥတြင ျပညသလထ၏ထည၀ငေဆာငရြကမႈ
အတြက အခြငအလမးမားသည ကယကးၾကညသည ျပငဆငခကမားက ကာကြယတားဆးေပးႏငသည။
ေထာကခမ ထက၀ကေအာက ေလာေသာလညး အမားစေထာကခမရရျခငးက အေလးသာမႈကသာ
ထငဟပေသာ ျပငဆငခကမားျဖစေန ၿပး လ႔အဖြ႕အစညးအတြငး ကယျပန႔ေသာ သေဘာတမမႈအတြက
အေလးမသာသည ျပငဆငခကမားျဖစေနျခငးတ႔က ကာကြယတားဆးေပးႏငသည။
ျပငရခကသည အေျခခဥပေဒ၏ အားသာခကမားတြင တညၿငမၿပး အားကးအားထားျပႏငသည
ဥပေဒေရးရာ အခငးအကငး ခမတထားျခငး၊ အေျခခဥပေဒလာ အခြငအေရး(ရပငခြင)ႏင စတနဖးမားက
ျမငမားစြာ ကာကြယေစာငေရာကျခငးတ႔ ပါ၀ငသည။ အေျခခဥပေဒလာ ဖြ႕စညးတညေဆာကပမားႏင
ျပ႒ာနးခကမားက ေရ႕ေနာကညညြတစြာျဖင အကးသကေရာကေအာငလပႏငစြမးမား တးတကလာမႈ
သညလညး ျပငရခကသညအေျခခဥပေဒ၏ အားသာခကမားထတြငပါသညဟ ဆမညကဆႏငသည။
ျပငရလြယသည အေျခခဥပေဒမားသည ေခတစနစေျပာငးလလာသညႏငအမ အေျခခဥပေဒႏင အစးရတ႔
အတြက ေဆာငရြကရန၊ တ႔ျပနေဆာငရြကရန ပမလြယကလာေစသျဖင ျပငရခကသည အေျခခဥပေဒႏင
ဆန႔ကငဘကျဖစသည။ သ႔ရာတြင မမတ႔၏ကယကးစးပြားအတြကရညရြယကာ အေျခခဥပေဒလာ ကာ
ကြယေစာငေရာကမႈမားက ေမးမနအားေလာေစလေသာ သ႔တညးမဟတ အေျခခဥပေဒကျပငဆငလေသာ
အာဏာရႏငငေရးပါတမား၊ ႏငငေရးသမားမား၏ရနကေတာ ျပငရလြယသညအေျခခဥပေဒမားက ကာကြယ
မေပးႏငေခ။
အေျခခဥပေဒ၏ အစတအပငးအသးသးက ျပငဆငေရးအတြက ျပငဆငရနခကခမႈ အတငးအတာ
အသးသးရ ေနသည ျပငဆငခကစညးမဥးမား ေရာစပပါ၀ငေနသည အေျခခဥပေဒမားစြာရသည။ ဥပမာ
အႏၵယႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒလာ ျပညေထာငစႏင ျပညနမားၾကား လပပငခြငအာဏာ ခြေ၀ျခငးႏင
သကဆငသည အစတအပငးမားက ျပညေထာငစအဆင လႊတေတာမား၏ ေထာကခအတညျပမႈျဖငသာ
ျပငဆငႏငသည။ ကေနဒါႏငင အေျခခဥပေဒတြင ျပငဆငခကလပငနးစဥ အမားအျပား ေဖာျပပါရသည။
ျပငဆငခကအမားစသည ျပညနယဆယခအနက ခႏစျပညနယတြငေနထငသည လဥးေရထက၀ကထက
မနညး၏ သေဘာတေထာကခမႈလသည။ အခ႕ျပငဆငခကမားသည ဖကဒရယလႊတေတာ၏ ေထာကခ
အတညျပခကသာ လသည။ အခ႕ျပငဆငခကမားမာမ ရသမျပညနယ ၁၀ ခစလး၏ ျပညနယလႊတေတာ
မားက တစခနကသေဘာတရန လအပသည။
ႏငငေတာအေျခခမမား၊ ႏငငေတာ ဖြ႕စညးတညေဆာကပ၊ သမၼတႏင ဒသမၼတမား၏ အရညအခငး
သတမတခက၊ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဖြ႕စညးပ၊ ျပညသ႔လႊတေတာဖြ႕စညးပ၊ အမးသားလႊတေတာ
ဖြ႕စညးပ၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယလႊတေတာမား ဖြ႕စညးပက ျပငဆငျခငးတ႔ႏင စပလဥး၍ ျမနမာ
ႏငင၏ အေျခခဥပေဒသည အထးသျဖင ျပငဆငရခကသည အေျခခဥပေဒျဖစေနသည။ ၂၀၀၈ အေျခခ
ဥပေဒ၏ ထအစတအပငးမားသည ျပညေထာငစလႊတေတာ ကယစားလယအားလး၏ ၇၅ ရာခငႏႈနးက
ျပငဆငရနသေဘာတ လကခၿပးေနာက ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြ ကငးပ၍ မေပးပငခြငရသအားလး၏
ထက၀ကေကာ၏ ေထာကခ မျဖငသာ ျပငဆငႏငသည။ (box 2 ကၾကညပါ)
‘ဤဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အခနး (၁)
ပဒမ ၁ မ ၄၈ ထ၊ အခနး (၂) ပဒမ ၄၉ မ
၅၆ ထ၊ အခနး (၃) ပဒမ ၅၉ မ ပဒမ ၆၀ အထ၊
အခနး (၄) ပဒမ ၇၄၊ ပဒမ ၁၀၉၊ ပဒမ ၁၄၁၊
ပဒမ ၁၆၁၊ အခနး (၅) ပဒမ ၂၀၀၊ ပဒမ ၂၀၁၊
ပဒမ ၂၄၈၊ ပဒမ ၂၇၆၊ အခနး (၆) ပဒမ ၂၉၃၊
ပဒမ ၂၉၄၊ ပဒမ ၃၀၅၊ ပဒမ ၃၁၄ႏင
ပဒမ ၃၂၀၊ အခနး (၁၁) ပဒမ ၄၁၀ မ ၄၃၂ထ၊
အခနး ၁၂။ ပဒမ ၄၃၆ တ႔ရ ျပ႒ာနးခကမားက
ျပငဆငလလင ျပညေထာငစလႊတေတာ
ကယစားလယအားလး၏ ၇၅ ရာခငႏႈနး
ေကာကျပငဆငရန သေဘာတလကခၿပး
ေနာက ျပညလးကၽြတ ဆႏၵခယပြကငးပ၍
ဆႏၵမ ေပးပငခြငရသအားလး၏
ထကဝကေကာ ဆႏၵမျဖငသာ ျပငဆငရမည။’
- ၂၀၀၈ ခႏစ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးပအေျခခ
ဥပေဒ၊ ပဒမ ၄၃၆ (က)
8Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
ျပငဆင၍မရသည ျပ႒ာနးခကမားပါသည အေျခခဥေပဒမားစြာရသည။ ႏငငေတာ၏ပငမအဂၤါရပတစခ
သ႔မဟတ အမးသား ကယပငအမတလကၡဏာ၏ အဓက အစတအပငးဟ အတအလငးေဖာျပထားသည
ျပ႒ာနးခကမားမာ ျပငဆင၍မရႏငသည ျပ႒ာနးခကမားျဖစသည။ ထ႔အျပင ထျပ႒ာနးခကမားသည ဒမ
ကေရစနညးမကေသာ အာဏာစပလာျခငးႏင ယငးသ႔ေသာ လပပငခြငအာဏာ အခငအမာ အျမစတြယျခငး
ကသ႔ ျဖစေပၚလာႏငသည ျပ နာမားအရပရပက ကာကြယတားဆးထားသည ျပ႒ာနးခကမားျဖစႏငသည။
ဥပမာအားျဖင တနးရားႏငင၏ ၂၀၁၄ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသည ျပငဆင၍မရႏငသည ျပ႒ာနးခက
မားစြာ ပါရသည။ တနးရား၏ လြတလပမႈ၊ လြတလပေရး၊ အခပအျခာအာဏာ၊ ကးကြယယၾကညမႈ၊ ဘာသာ
စကား၊ အပခပေရးစနစတ႔က ျပ႒ာနးထားသည အေျခခဥပေဒ ပဒမ ၁ က ျပငဆင၍မရႏငေပ။ အလားတ
ပဒမ ၂ သညလညး ျပငဆင၍မရႏငေပ။ ပဒမ ၂ တြင ႏငငေတာသည ‘ ႏငငသားျဖစမႈ၊ ျပညသ႔ဆႏၵႏင
တရားဥပေဒစးမးမႈတ႔က’ အေျခခသညဟ ေဖာျပထားသည။ ပဒမ ၇၅ တြငမ ႏငင ေတာက ပစခထားမႈ၏
တကေသာအဂၤါရပက ကာကြယေပးထားၿပး သမၼတ၏ သကတမးအႀကမေရႏင သမၼတရာထးသကတမး
ၾကာခနတ႔က တးျမႇငျခငးျပမည ျပငဆငခကမားက တားျမစထားသည။
အခ႕ေသာ အေျခခမမားက ခးေဖာကျခငးမျပရဟ အေျခခဥပေဒတစရပတြင အကယတ၀င ေဖာျပ
ထားတတေသာလညး အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးအတြက အလားအလာက လမးဖြငထားသညလညး
ရသည။ နေပါႏငင၏ ၂၀၁၅ ခႏစ အေျခခဥပေဒတြင “နေပါ၏ ကယမငးကယခငးအပခပမႈ၊ အခပအျခာ
အာဏာ၊ နယနမတတညတခငျမမႈႏင ျပညသလထလက၀ယတြငရသည အခပအျခာအာဏာတ႔က ဖလာ
ဆန႔ကငသညနညးလမးျဖင အေျခခဥပေဒက ျပငဆငျခငးမျပရ” ဟ ျပ႒ာနးထားသည။ ဤသ႔ေသာ ျပ႒ာနး
ခကမးသည အဆျပ ျပငဆငခကတစရပ ျဖစႏငေျခရမရဆသညက ဆးျဖတရန အတငးအတာတစခအထ
အခြငအလမး ခနလပေပးထားသည။
၂၀၀၈ ခႏစ ကဆဗႏငင၏ အေျခခဥပေဒတြင ျပငဆငခကတစရပသည အေျခခဥပေဒပါ အခြငအေရး
ႏင လြတလပမႈအခ႕က ေသးသမယတေလာေစျခငးရမရ အေျခခဥပေဒခ႐း၏ ေလလာဆနးစစမႈကခယရန
ျပ႒ာနး ထားသည။ ဥပေဒျပ႒ာနးခကတစရပက ပယဖကျခငး သ႔မဟတ ျပငဆငျခငးမျပရဟ အတအလငး
ျပ႒ာနးထားျခငးမဟတဘ ထသ႔ေသာ ေလလာဆနးစစမႈကျပရန တရား႐းတစခအားခြငျပျခငးသည ဥပေဒ
ပါလပပငခြငမား၏ အေရးပါမႈက အေလးထားမႈရျမရေနသညတင အတငးအတာတစခအထ ေျပာငးလြယ
ျပငလြယရမႈက အစပးေပးထားသည။
ျပငဆင၍မရႏငသည လပပငခြငမားက အသးျပသညအခါတြငပင အခ႕ျဖစရပမား၌ မလက ျပငဆင
၍မရႏငေအာင ရညရြယထားသည ျပ႒ာနးခကတစခက ေတာလနေရး သ႔မဟတ လေလာကေသာ ႏငငေရး
ဆငရာ သေဘာတမမႈျဖင ျပငဆငျခငး၊ အစားထးျခငးျပႏငသည။ အေျခခ ဥပေဒသစေရးရနနညးလမးက
ေရြးခယလကျခငးသည ျပငဆင၍ မရႏငသည ျပ႒ာနးခကမား ဆကလကတညတႏငရန ၾကၾကမခႏငေတာ
သည နညးလမးတစရပျဖစေပသည။
အေျခခဥပေဒပါ စကားရပမားက တရား၀ငျပငဆငျခငးအျပင ေျပာငးလေနေသာ လအပခကမား၊
အေျခအေနမားႏင ကကညေစရန အေျခခဥပေဒမား ဆငကျဖစေပၚတးတကလာျခငးလညး ရႏငသည။
အေျခခဥပေဒပါ စကားရပမား၏ တညေသာစကားလးမားသညပငလင နညးလမးမးစျဖင နားလညျခငး၊
အနကဖြငျခငး၊ လကေတြ႕ကငသးျခငးမး ၾကရႏငသည။ ဥပမာ ၁၉၃၀ ျပညႏစမားတြင စးပြားပကကပႀကး
ႏငၾကရစဥက အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပနလညအနကဖြငဆခရသည။ စးပြား
ေရး၊ စကမႈလပငနးႏင လမႈေရးမ၀ါဒ၏ မကႏာစာမားႏငပတသကၿပး ဖကဒရယအစးရ၏ လပပငခြင
အာဏာမားက ကယကယျပန႔ျပန႔ခ႕ထြငခြငရရရန ထသ႔ျပနလညအနကဖြငဆရျခငးျဖစသည။ အနကဖြငဆ
ရာတြင အပခပေရးႏင ဥပေဒျပေရးေဆာငရြကခက ႏစခစလးက ကငသးခရၿပး ေနာကတစဆငတြင
တရား႐းခပ၏ ဆးျဖတခကမားျဖင ျပနလညအနကဖြငဆခရျခငးျဖစသည။
9Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
စညးမဥးခဘရငစနစမ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒသ႔ တျဖညးျဖညးေျပာငးလလာသည ၁၉ ရာစေခတ
ဥေရာပ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအခ႕တြင ဖြ႕စညးပျပနလည အနကဖြငဆျခငးက အေကာငးဆး ဥပမာ
အျဖစေတြ႕ႏငသည။ စညးမဥးခ ဘရငစနစအရ ဘရငသ႔မဟတ ဘရငမ၏ ရာထးသည ဂဏထးေဆာင
သ႔မဟတ ကယစားျပအဆငအတနး သကသကသာရသည ပါလမနဒမကေရစစနစတစရပတြင တကယ
လပပငခြငအာဏာက ဘရင သ႔မဟတ ဘရငမက ကငစြထားသည။ ထ ဥေရာပဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမား
က ၁၉ ရာစအေစာပငးတြင စတငေရးဆြစဥက ဘရငသည အစးရအဖြ႕တြင ကယတငကယက ပါ၀ငခြင
ရမညဟ လကခခၾကသည။ ၀နႀကးမားေရြးခယျခငး၊ လႊတေတာဖကသမးကာ ေရြးေကာကပြ ကငးပရမည
အခနက ေရြးခယျခငး၊ ဥေပဒျပေရးက တစခကလႊတအာဏာျဖင ပယချခငးတ႔အထ ဘရငက လပကငႏင
သညဟ ယဆခသည။ ၁၉ ရာစ အကနတြငမ ဘရငကေပးထားသည အဆပါအခြငအာဏာမားသည စာရြက
ေပၚတြငရေနဆျဖစေသာလညး ဘရင၏ကယပငဆးျဖတခြင၊ သေဘာဆႏၵတ႔ျဖင ကငသျခငးမျပေတာေပ။
အခနအေတာၾကာၿပးမသာ ထအေလအကငမားမာ စပစျဖစလာၿပး အျငငးပြားစရာမျဖစေတာသညအခါမ
သာ ရငးလငးမႈႏင တကေသခာမႈကေမာကး၍ ဘရင၏ထလပပငခြငမားက အေျခခဥပေဒ၏ အၿပးသတ
စကားရပမားအျဖစ ေပါငးစပထညသြငးချခငးျဖစသည။ ဆလသညမာ အေျပာငးအလသည ေပၚေပါကလာ
သည အေျခအေနမားက တ႔ျပနကာ တျဖညးျဖညးျဖစေပၚလာကာ ေျပာငးလမႈတးပြားျမငမားလာႏငသည
သေဘာျဖစသည။ သကဥးဆပငဘရငမားသည ႏငငေရးေတာငးဆမႈမားက လကေလာမႈမားျပႏငသည။
သ႔ေသာ ၄ငးတ႔တြင အေျခခဥပေဒပါ စာရြကေပၚက တရား၀ငအခြငအာဏာရေနဆျဖစျခငးေၾကာင လက
ေလာမႈျပႏငျခငးျဖစသည။ ၄ငးတ႔ထတြင အေျခအေနက ထနးခပႏငမႈ ဆး႐ႈးသြားျခငးမးမျဖစရန အာမခမႈ
အခ႕ရေနသညဟ သကဥးဆပငဘရငမားက ယဆျခငးေၾကာင လကေလာမႈျပႏငျခငးျဖစသည။
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးလပငနးစဥတငးသည ကြျပားျခားနားေနသညျဖစရာ အေျခခဥပေဒ
သစလအပခကအတြက ဆးျဖတၿပးေနာက ပထမဆးေျခလမးသည အေျခခဥပေဒ အႀကးစားျပငဆငျခငး
လပငနးစဥသကသကအတြက ပစခမတမႈက ဆးျဖတရနျဖစသည။ တညဆဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင
ျပငဆငခကမားျပလပသည ျဖစရပမားတြင ျပငဆငခကမားက အသက၀ငေစရန လပေဆာငရမည
တရား၀င ဥပေဒေရးရာ သတမတခကမားက ထတညဆအေျခခဥပေဒက ျပ႒ာနးေပးလမမညျဖစသည။
သ႔ေသာ အေျခခဥပေဒေျပာငးလမႈမားႏငပတသက၍ သေဘာတညခကရရရနမာမအၿပင သ႔မဟတ ပဏာမ
ႏငငေရးလပငနးစဥ ခမတေလရၾကသညမာ ထးတမးစဥလာပျဖစလာသည။ ဥပမာ အငယာလနတြင
အေျခခဥပေဒျပငဆငခကမားက လႊတေတာက ဥးစြာအတညျပေထာကခၿပးေနာက ျပညလးကၽြတဆႏၵခယ
ပြျဖင ေနာကတစဆငတြင အတညျပရသည။ သ႔ေသာ လႊတေတာႏငလထဆႏၵခယပြ ကငးပရသည
တရား၀ငလပငနးစဥ မေဆာငရြကမ ျပငဆငခကမားက သေဘာတညမႈရရနႏင ေဆြးေႏြးရန မၾကာေသးမက
ျပညသလထဘကမ လပဂၢလမားလညးပါသည ကယကယျပန႔ျပန႔ ကယစားျပမႈရသည အေျခခဥပေဒ
ဆငရာ ညလာခက ဖြ႕စညးခသည။
ထႏငငေရးလပငနးစဥမားသည သမငးကာလတစခတြင တငးျပညတစခ၏ လအပခကမား၊ အေျခ
အေနမားႏင ကကညရန ပစခၾကညႏငသည။ ကနဥးအကးျဖစထြနးသညအခကမာ ႏငငေရးလပငနးစဥ၏
ဖြ႕စညးပႏငပတသကၿပး သေဘာတညမႈရရျခငးျဖစသည။ ျဖစရပအမားစတြင အေျခခဥပေဒ ျပငဆငေရးဆြ
ေရးလပငနးစဥက ဖြ႕စညးရနႏင တရား၀ငမႈရေစရန ရညရြယကာ အကးအေျပာငးကာလ သေဘာတညခက
သ႔မဟတ ဥပေဒေရးရာမေဘာငတစရပက ခမတလမမညျဖစသည။ ထလပငနးစဥ ၿပးစးေအာငလပရမည
သတမတကာလက ခမတျခငးလညး ရေကာငးရႏငသည။ (ဘာရနဒႏင ဆဒနႏငငမားမာလ) ပဋပကၡမ
ထြကေပၚလာသည ႏငငမား၏ျဖစရပတြင ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ၌ အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးလပငနးစဥ
က ထညသြငးထားႏငသည။ (ေတာငအာဖရကမာလ) ပဏာမအေျခခဥပေဒတြင အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး
လပငနးစဥက ထညသြငးထားႏငသည။ (ကငညာမာလ) ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥက ခမတျပ႒ာနး
ေပးသည ဥပေဒတစရပတြင အေျခခဥပေဒျပငဆငေရး လပငနးစဥက ထညသြငးထားႏငသည။ နေပါႏငင
တြင ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကႏင ပဏာမအေျခခဥပေဒတ႔က ေပါငးစပကငသးခသည။
10Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
အဆပါ အေျခခဥပေဒဆငရာ ေဆြးေႏြးမႈမားျပလပသည (‘အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အဖြ႕အစညး’ဟ
ရညညႊနးေလရသည) စညေဆြးေႏြးပြ၏ ဖြ႕စညးပႏင ပသ႑ာနသည ပထမဆးရယရမည သေဘာတည
ခကျဖစသည။ မၾကမးေရးဆြသညလပငနးစဥသည ကယကယျပန႔ျပန႔ ကယစားျပသည တငးျပျပညျပ
ညလာချဖစလာမညေလာ။ သ႔မဟတ လႊတေတာတစရပ ျဖစလာမညေလာ။ သ႔မဟတ ကၽြမးကငသမား
ပါသည ေကာမရငငယတစချဖစလာမညေလာ။ မၾကမးေရးမညအဖြ႕၏ အဖြ႕၀ငမားက ခန႔အပမညေလာ၊
ေရြးေကာကပြျဖင ေရြးေကာကတငေျမႇာကမညေလာ။
အေျခခဥပေဒေရးဆြေရးအဖြ႕အစညး၏ အရြယအစားႏငေပါငးစပဖြ႕စညးမႈသည တစဖြ႕ႏငတစဖြ႕
လြနစြာကြျပားျခားနားႏငသည။ ေကာမတသ႔မဟတ ဆပေကာမတ၊ ခန႔အပတာ၀နေပးခရသည ေကာမရင
သ႔မဟတ ဥပေဒေရးရာ မၾကမးေရးဆြသည ကၽြမးကငသမားပါေသာ ေကာမတအငယ တစခခက ဖြ႕စညးပ
အေျခခဥပေဒမၾကမးေရးဆြျခငးက တာ၀နယေဆာငရြကေလရသည။ ပါ၀ငသငပါ၀ငထကသမားထမ ထည
သြငးရမညအခကအလက၊ သေဘာတညခကမား၊ ရညမနးခကမားက ေရ႕ေနာကညညြတ၍ အလားအလာ
ရေသာ မၾကမးအျဖစသ႔ေရာကေအာင လပရျခငးသည အေျခခဥပေဒမၾကမးေရးဆြျခငး၏ လပငနးတာ၀န
ျဖစသည။ ထ႔ေနာကရရလာသညမၾကမးက အရပဘက အဖြ႕အစညးမား၊ ႏငငသားမား၊ အျပညျပညဆငရာ
အသငးအ၀ငးႏင မဒယာတ႔အပါအ၀င ျပညသလထကေရာ အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အဖြ႕အစညးကပါ
ဆနးစစေလလာျခငး၊ ေဆြးေႏြးျခငး၊ အေခအတငျငငးချခငးတ႔ျပရန ေရးဆြရျခငးသညလညး မၾကမးေရးဆြ
ျခငး၏ လပငနးတာ၀နျဖစပါသည။
အေျခခဥပေဒေရးဆြေရးအဖြ႕အတြငး ဆးျဖတခကခမတသည လပငနးစဥႏငပတသကၿပး သေဘာ
တညခကရရလာဖ႔လပါသည။ သေဘာတမမႈက အေျခခ၍ ဆးျဖတခကခမတမညေလာ။ အမားစ ဆးျဖတ
ခကခမတမႈက လကခမည ဆးျဖတခကခမတမႈျဖစလာမညေလာ။
အေျခခဥပေဒ မၾကမးေရးဆြျခငးမျပမ၊ သ႔မဟတ ျပငဆငခကလပမည အေျခခဥပေဒ၏ အစတအပငး
မားက ညႇႈငးျခငးမျပမ အသစေရးဆြမည သ႔မဟတ ျပငဆငခကလပမည အေျခခဥပေဒက လကနာကငသး
မည အေျခခမမား သ႔မဟတ စခနစညႊနးမားအတြက ပဏာမသေဘာတညခကရေအာင ႀကးပမးၾကရသည။
ရၿပးသား အေျခခဥပေဒက ျပငဆငသညျဖစရပမားတြင ရညမနးထားသည အေျခခဥပေဒ အေျပာငးအလ၏
အကန႔အသတမားႏင အတငးအတာက ပဏာမသေဘာတညခကျဖင ခမတသြားရသည။ သ႔မသာ ရထား
ၿပးသား အကးစးပြားမားကကာကြယရန ႀကးပမးသမားအတြကေရာ ျပျပငေျပာငးလေရး ျဖစေျမာကဖ႔ဆႏၵ
ရသမားအတြကပါ အာမခခကတစခခေပးႏငမညျဖစသည။
ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ၏ အေျခခသေဘာတရားမားဟ ေခၚၾကသည ထသ႔ေသာ စခနစညႊနးအေပါငး
အစသည ေတာငအာဖရကႏငင၏ ပဏာမအေျခခဥပေဒပါ အဓကလကၡဏာတစရပျဖစသည။ ထပဏာမ
အေျခခဥပေဒသည ေနာငေပၚေပါကလာမည ေရရညကငသးမည အေျခခဥပေဒအတြက အဓကကေသာ
မေဘာငျဖစလာသည။ သေဘာတဆးျဖတၿပးသား အေျခခသေဘာတရားမားႏင ထအေျခခဥပေဒမၾကမး
သည ကကညမႈရမရဆသညက တရားေရးနညးလမးအရပင ေစေစစပစပ ဆနးစစေလလာခသည။ အေျခခ
သေဘာတရားမားႏင ေရ႕ေနာကလြေခာေနသည ျပ႒ာနးခကေတာေတာမားမားက ေတြ႕ရခၾကသည။
ထ႔ေနာက အၿပးသတအေျခခဥပေဒက အတညမျပမ ထလြေခာေန သည ျပ႒ာနးခကမားက အေျခခဥပေဒ၏
အေျခခသေဘာ တရားမားႏင ေပါငးစပႏငရန ျပငဆငခၾကသည။ အေျခခသေဘာတရားမားႏင ပဏာမ
အေျခခဥပေဒကသ႔ အကအပမားသည မၾကမးေရးဆြေရး အဖြ႕အစညးမားက လမးညႊနရာတြင အသး၀ငၿပး
ညႇႏႈငးရရထားသည အဓကအခကမားက လကနာေစရန အာမခေပးသည။
အေျခခဥပေဒေရးဆြျခငး၏ မညသညအဆငတြင ျပညသလထက ပါ၀ငေဆာငရြကေစသငသညဆ
သညႏင ထသ႔ပါ၀ငေဆာငရြကေစရန မညသ႔လပေဆာငမညဆသညကလညး ထညသြငးစဥးစားရမည
ျဖစသည။ အေျခခဥပေဒအေၾကာငး သတငးအခကအလကျဖန႔ေ၀ျခငး၊ ေ၀ဖနေဆြးေႏြးမႈ ျမႇငတငျခငး၊
11Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
သေဘာထားအျမငမား ေကာကယျခငးတ႔အတြက မဒယာႏင လမႈကြနရကတ႔သည အေကာငးဆး လမး
ေၾကာငးမားျဖစသည။ (ဥပမာ- လထသေဘာထား စေ၀းၾကားနာျခငးျဖင) ျပညသလထက ထညသြငးသည
အခကအလကႏင ၄ငးတ႔၏ပါ၀ငေဆာငရြကမႈအား ထညသြငးစဥးစားျခငးက အေစာပငးအဆငမားတြင
လပေဆာင သငေသာလညး မၾကမးေရးဆြေရးအဖြ႕အစညး၏ အၿပးသတလပငနးမတငမ မၾကမးမား ရရ
သညႏငတစၿပငနက ျပညသလထ၏ မတခကမား သ႔မဟတ ၾကားနာမႈမားအတြက အခြငအလမးေပးျခငး
သညလညး အသး၀ငသည လပေဆာငခကျဖစသည။
တမထးျခားသညနညးလမးမားဟ မေျပာသာသညတင ျပညသလထ၏ ပါ၀ငေဆာငရြကမႈက မနးဆ
ၾကညႏငသည သမား႐းကမဟတေသာ နညးလမးႏစရပရသည။ ပထမနညးလမးမာ ျပညသလထထမ
ေပးပ႔သည အခကအလကမားျဖင ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒမၾကမးက ေရးဆြျခငးျဖစသည။ ျပညသလထ၏
သေဘာထား အျမငမားက တငပငေဆြးေႏြးျခငး၊ သေဘာထားအျမင ေကာကယျခငးတ႔ျဖင အေျခခဥပေဒ
မၾကမးေရးဆြေရးအဖြ႕က လပငနးကစတငရသည။ ထ႔ေနာက ရရလာသညအေျခခဥပေဒမၾကမးသည
အၿပးသတ မၾကမးေရးဆြျခငး သ႔မေရာကမ အဆငေပါငးမားစြာတြင ေနာကထပ အေခ အတငေဆြးေႏြးမႈမား
ႏင မြမးမျပငဆငျခငး လပငနးစဥက ျဖတေကာရသည။ ဤလပငနးစဥသည ျပညသလထက ေဗြေဆာဥး
ကတညးက အေျခခဥပေဒအား ပေဖာခြငရရသြားေစချခငးေၾကာင ျပညသလထက ထတေဖာလကသည
လအပခကမား၊ ဆႏၵမား၏ သကေရာကမႈက အျမငဆးသ႔ ေရာကရရန အလားအလာျဖစေပၚေစသည။
ဒတယေျမာကနညးလမးမာ ကနဥးမၾကမးက အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အဖြ႕အစညးက တစဖကသတေရးဆြ
ျခငးျဖစသည။ ထ႔ေနာက ေရးၿပး သားမၾကမးအတြက သေဘာထားမတခကရရရန ျပညသကချပခသည။
ဤနညးလမး၏ ေကာငးကြကမာ ခငမာမႈရၿပးသား မၾကမးအဆျပခကမားအတြက အေခအတငေဆြးေႏြးမႈႏင
သေဘာထားမတခကေပးရန ျပညသလထ၏ လပေဆာငခြငရရသြားျခငးျဖစသည။
အေျခခဥပေဒသစ မၾကမးေရးဆြသည လပငနးစဥတြင ႏငငတကာအသငးအ၀ငးက (ၾကား၀ငေစစပ
ျခငး၊ အၾကေပးျခငးပစျဖင) ပါ၀ငေစသငသည။ ႏငငတကာစမားႏင စခနစညႊနးမား အသးခႏငမႈက
၎တ႔က အၾကျပႏငသည။ အျခားႏငငမား၏ အေျခခဥပေဒ သမငးေၾကာငးမားႏင ကငသးမႈတ႔မ ႏႈငးယဥ
ေလလာႏငသည အေတြ႕အၾကက ၄ငးတ႔က ေပးႏငသည။ သ႔ေသာ ကယတငးျပညအတြက ဆးျဖတခက
ခမတမႈတြငမ ႏငငတကာကၽြမးကငသမားက ေနရာ၀ငယႏငမညမဟတပါ။ အေျခခဥပေဒ၏ အရပအာ၀ါသ
ေအာကတြင ေနထငလပကငၾကရမည ျပညသလထႏင သကဆငရာ အလစလတနးစားတ႔ၾကား စစမနသည
သေဘာတညခကက အၿပးသတအေျခခဥပေဒက မလြမေသြ ကယစားျပရမညသာျဖစသည။
အေျခခဥပေဒသစ ေရးဆြသညအခါ ထအေျခခဥပေဒက (ဥပေဒအျဖစ အာဏာတညေစရနလပေဆာင
ျခငး) ကငသးျခငး၊ အတညျပျပ႒ာနးျခငးအတြက လပငနးစဥႏငပတသကၿပး သေဘာတညခကရရဖ႔
လသည။ ရၿပးသား အေျခခဥပေဒက ျပငဆငသညျဖစရပမားတြင ထလပငနးစဥက ရၿပးသား အေျခခဥပေဒ
၏ ျပငဆငေရးလပထးလပနညးထတြင ခမတထားၿပးျဖစသည။
တငးျပျပညျပလႊတေတာ သ႔မဟတ လႊတေတာကသ႔ အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အဖြ႕အစညးက
အေျခခဥပေဒမားစြာက အတညျပခၾကသည။ သေဘာတမမႈ လအပခကကထငဟပရန ေထာကခမ သးပ
ႏစပေကာ အထလအပႏငသည။ တစနညးေျပာရလင အေျခခဥပေဒ အမားအျပားက ျပညလးကၽြတဆႏၵခ
ယပြျဖင အတညျပျပ႒ာနးျခငး သ႔မဟတ လကခကငသးျခငးျပၾကသည။ ျပညလးကၽြတဆႏၵခယပြျဖင
အတညျပျခငးေၾကာင အေျခခဥပေဒသစက ျပညသလထက တက႐ကမေပးႏငၿပး ျပညသ႔ကယစားျပ
အခပအျခာအာဏာ အေျခခမက (principle of popular sovereignty) ထငဟပသည။
အေျခခဥပေဒေရးဆြေရး အေစာပငးလပငနးစဥမားတြင ျပညသလထပါ၀ငေရးအတြက အစားထး
သညအေနျဖင လထဆႏၵခယပြမားက အသးျပၾကေလရသည။ ဤျဖစရပမးတြင မၾကမးေရးဆြျခငးႏင ေ၀ဖန
ေဆြးေႏြးျခငး လပငနးစဥမားတြင ကယစားျပမႈမရျခငးက အနညးငယေထမေအာငရညရြယကာ ျပညလးကၽြတ
မဆႏၵျဖင ျပညသလထထမ အခကအလက တက႐ကရယမႈျပကာ ေဆာငရြကလကျခငးသာျဖစသည။
12Inter national IDE A Constitut ion Br ief, Apr il 2017
အေၾကာငးမာ ျပညလးကၽြတဆႏၵ ခယပြမားသည အျခားသမားေဖာေဆာငထားသည အဆျပမၾကမး အစ
အေ၀းက ေထာကခမလား၊ ကန႔ကြကမလား မေပးခြငရသြားျခငးသာျဖစၿပး ကန႔ကြကမေပးလကျခငးေၾကာင
မေမာမနးႏငသည ရလဒမားျဖစေပၚလာႏငေပသည။ အေျခခဥပေဒတစခလးက အတညျပျပ႒ာနးမလား
ဆသည ကစၥရပအတြက လထဆႏၵခယပြအမားစက ကငးပၾကေလရေသာလညး (ဥပမာ ၂၀၁၂ ခႏစ တနး
က အကစလနကၽြနးႏငငတြင လပေဆာငသလ အေျခခဥပေဒ၏ သကဆငရာ အပငးက႑တစခခငးစ
အလက အၿပင လထဆႏၵခယပြ ေျခာကခက ကငးပခသလ) အျငငးပြားၾကသည ျပ႒ာနးခကတစခအတြက
ေျဖရငးခကရရနလညး လထဆႏၵခယပြမားက ကငးပၾကသည။
အေျခခဥပေဒတစရပက အတညျပျခငးၿပးသညေနာကတြင ယငးကအေကာငအထညေဖာျခငးအတြက
လပငနးမားစြာက လကလာေလရသည။ အေျခခဥပေဒလာ ျပ႒ာနးခကမားက ဥပေဒအျဖစသ႔ ေရးဆြျပစရန
လပေဆာငရေလရသည။ ဆလသညမာ အေျခခဥပေဒလာ ကတက၀တမားက ျဖညဆညးရန ဥပေဒမား
ေရးဆြျပစရသလ၊ အေျခခဥပေဒသစေၾကာငျဖစလာသည လအပခကမားက ထငဟပေဖာျပႏငရန ဥပေဒ
မားက ျပငဆငေရးဆြရျခငးျဖစသည။ အငစတကးရငးမားက အသစတညေထာငဖြ႕စညးရသလ၊ ဥပေဒ
သစမားအရ ေရြးေကာကပြမား ကငးပေပးရေလရသည။ အေျခခဥပေဒလာ အခြငအေရးမား သ႔မဟတ
အေျခခ ဥပေဒသစပါ အစအစဥမားက အတညျပထားျခငးမရသညအခါ ေစာဒကတကရန တရားေရးဆငရာ
အခြငအလမးကေပးအပမည လပငနးစဥအသစမားႏင လပထးလပနညးမားလအပေလရသည။
၁။ ConstitutionNet, <http://www.constitutionnet.org>
၂။ The Constitute Project, <http://www.constituteproject.org>
၃။ International IDEA မထတေ၀သည အေျခခဥပေဒတညေဆာကျခငး မတဆကစာစဥ၊
<http://www.constitutionnet.org/primers>
၁။ M. Böckenförde, N. Hedling and W. Wahiu (တညးျဖတ), အေျခခဥပေဒတညေဆာကျခငး လကေတြ႕ လမးညႊနစာအပ (Stockholm: International IDEA, 2011), <http://www.idea.int/publications/
pgcb/index.cfm>
၂။ Brandt, M. Cottrell, J., Ghai, Y. and Regan, A., ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒေရးဆြျခငးႏင ျပျပငေျပာငး လေရး- လပငနးစဥအတြက ေရြးခယစရာမား (Geneva: Interpeace, 2011), <http://www.
constitutionmakingforpeace.org/sites/default/files/Constitution-Making-Handbook.pdf>
၃။ Gluck, J. and Brandt, M., အားလးပါ၀င၍ ပါ၀ငသငသတငးပါ၀ငေသာ အေျခခဥပေဒေရးဆြျခငး- အာရပေႏြးဥးအၿပး ႏငငသားမား၏ေတာငးဆခကက ထတေဖာခြငေပးျခငး (Washington,DC:
United States Institute of Peace, 2015), <http://www.usip.org/publications/participatory-
and-inclusive-constitution-making>
၄။ Ladley, A., ပဋပကၡအလြန အေျခခဥပေဒ တညေဆာကျခငး - အခပအျခာအာဏာပင လပငနးစဥ အတြက ျပငပမကညပပးျခငး International IDEA Policy Paper, July 2011, <http://www.idea.
int/publications/constitution-building-after-conflict/index.cfm>
၅။ Van Vliet, M., Wahiu, W. and Magolowondo, A., အေျခခဥပေဒျပငဆငျခငးလပငနးစဥမားႏင ႏငငေရးပါတမား - လကေတြ႕လပေဆာငခကအတြက အေျခခမမား (Den Haag/Stockholm/
Leiden: Netherlands Institute for Multiparty democracy/International IDEA/A frican
Studies centre, 2011), <http://www.idea.int/publications/constitutional-reform-
processes/index.cfm>
This project is supported by the Norwegian Ministry of Foreign Affairs
International IDEA သည ျမနမာႏငငတြင
ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရး ခငမာ
အားေကာငးလာေစရန အထးသျဖင
ေရြးေကာကပြလပငနးစဥမား၊ လႊတေတာ
ေလလာေစာငၾကညမႈ၊ အေျခခဥပေဒဆငရာ
ကြမးကငမႈ ခငမာအားေကာငးလာေစျခငး
စသည က႑မားတြင ပပးေပးျခငးတ႔က
ဒမကေရစအေရး ေဆာငရြကသမားႏငအတ
ပးေပါငးေဆာငရြကလကရသည။
International IDEA သည ျမနမာႏငငတြင
၂၀၁၂ ခႏစကတညးက စတငေဆာငရြကခရာ
ယခဆလင ရနကနႏင ေနျပညေတာတ႔တြင
ရးခနးမား ဖြငလစႏငခသည။
International IDEA ျမနမာႏငငအေျခစက႐း
၆၈(ဘ)၊ ဆရာစလမး၊ ဗဟနးၿမ႕နယ၊
ရနကန၊ ျမနမာႏငင။
Email: [email protected]
Tel: +95 9 263 128104
Fax: + 95 1 5564 07
www.idea.int
International IDEA ၏ ပႏပထတေဝမႈ
မားသည အမးသားေရး သ႔မဟတ ႏငငေရး
ဆငရာ အကးအျမတရယလမႈမားမ ကငးလြတ
ပါသည။ ဤပႏပထတေဝမႈတြင ေဖာျပထားေသာ
အျမငမား၊ ရႈေထာငမားသည International
IDEA ႏင ၎၏ ဘတအဖြ သ႔မဟတ
ေကာငစဝငမား၏ အျမငရႈေထာငမားက
ကယစားျပေဖာျပျခငး မရပါ။
တရားဝငရပတညမႈ သ႔မဟတ ေဖာျပပါ သျခား
ကငးလြတစြာရပတညမႈ မဝါဒႏင ဆကစပလင
ဤစာတမးတြင ပါဝငေသာ ႏငငမားႏင
ေဒသမားသည International IDEA ၏
တရား၀ငရပတညမႈက ကယစားျပျခငးမရပါ။
ထသ႔ ထညသြငးေဖာျပျခငးသည မတကြျပား
သည စာရငးျပစမႈႏင လကေတြ႕ကငသးမႈတ႔က
ဆေလာအပစပေအာင ေရးသားျပစထားျခငး
ျဖစသည။
