1

หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต

รายวชา สขศกษา พลศกษา

(ทช 21002)

ระดบมธยมศกษาตอนตน

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2554)

หลกสตรการศกษานอกระบบระดบการศกษาขนพนฐาน

พทธศกราช 2551

สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงศกษาธการ

หนงสอเรยนเลมนจดพมพดวยเงนงบประมาณแผนดนเพอการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

หามจาหนาย

เอกสารทางวชาการลาดบท 13/2555

2

หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต

รายวชา สขศกษา พลศกษา ( ทช21002 )

ระดบมธยมศกษาตอนตน

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2554)

ลขสทธเปนของ สานกงาน กศน. สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ

เอกสารทางวชาการลาดบท 13/2554

3

4

สารบญ

หนา

คานา

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน

โครงสรางรายวชาสขศกษา พละศกษา

บทท 1 การพฒนาการของรางกาย 1

เรองท 1 โครงสราง หนาทและการทางานของระบบตาง ๆ ทสาคญของรางกาย

และการดแลรกษาการปองกนความผดปกตของอวยวะ 2

เรองท 2 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย 12

เรองท 3 พฒนาการและการเปลยนแปลงตามวย 14

บทท 2 สขภาพทางกาย 27

เรองท 1 การเสรมสรางสขภาพตนเองและบคคลในครอบครว 28

เรองท 2 การออกกาลงกาย 33

เรองท 3 รปแบบและวธการออกกาลงกายเพอสขภาพ 38

บทท 3 สขภาพทางเพศ 42

เรองท 1 สรระรางกายทเกยวของกบการสบพนธ 43

เรองท 2 การเปลยนแปลงเมอเขาวยหนมสาว 48

เรองท 3 พฤตกรรมทนาไปสการมเพศสมพนธ 56

เรองท 4 สขภาพทางเพศ 65

บทท 4 สารอาหาร 71

เรองท 1 สารอาหาร 72

เรองท 2 วธการประกอบอาหารเพอคงคณคาของสารอาหาร 78

เรองท 3 ความเชอและคานยมเกยวกบการบรโภค 81

เรองท 4 ปญหาสขภาพทเกดจากการบรโภค 85

บทท 5 โรคระบาด 91

เรองท 1 ความหมาย ความสาคญ และการแพรกระจายของเชอโรค 92

เรองท 2 โรคทเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ 95

บทท 6 ยาแผนโบราณและยาสมนไพร 109

เรองท 1 หลกการและวธการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร 110

เรองท 2 อนตรายจากการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร 117

5

บทท 7 การปองกนสารเสพตด 122

เรองท 1 ปญหา สาเหต ประเภทและอนตรายของสารเสพตด 123

เรองท 2 ลกษณะอาการของผตดสารเสพตด 132

เรองท 3 การปองกนและหลกเลยงการตดสารเสพตด 135

บทท 8 อนตรายจากการประกอบอาชพ 137

เรองท 1 การปองกนอนตรายจากการประกอบอาชพ 138

เรองท 2 การปฐมพยาบาลเบองตน 163

บทท 9 ทกษะชวตเพอการสอสาร 173

เรองท 1 ความหมายของทกษะชวต 174

เรองท 2 ทกษะทจาเปน 3 ประการ 177

บทท 10 อาชพแปรรปสมนไพร

สมนไพรกบบทบาททางเศรษฐกจ 179

การผลตสมนไพรในรปแบบการประกอบอาชพ 179

การแปรรปสมนไพรเพอการจาหนาย 179

การขออนญาตผลตภณฑอาหารและยา (ขอเครองหมาย อย.) 182

การแปรรปผลตภณฑอาหาร 182

6

คาแนะนาการใชหนงสอเรยน

หนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต รายวชาสขศกษา พลศกษา รหส ทช 21002 ระดบ

มธยมศกษาตอนตน เปนหนงสอเรยนทจดทาข น สาหรบผ เรยนทเปนนกศกษานอกระบบ ใน

การศกษาหนงสอเรยนสาระทกษะการดาเนนชวต รายวชาสขศกษา พลศกษา ผเรยนควรปฏบตดงน

1. ศกษาโครงสรางรายวชาใหเขาใจในหวขอและสาระสาคญ ผลการเรยนรทคาดหวง

และขอบขายเนอหาของรายวชานน ๆ โดยละเอยด

2. ศกษารายละเอยดเนอหาของแตละบทอยางละเอยด และทากจกรรมตามทกาหนด แลว

ตรวจสอบกบแนวตอบกจกรรม ถาผเรยนตอบผดควรกลบไปศกษาและทาความเขาใจในเนอหานน

ใหมใหเขาใจ กอนทจะศกษาเรองตอ ๆ ไป

3. ปฏบตกจกรรมทายเรองของแตละเรอง เพอเปนการสรปความร ความเขาใจของเนอหา

ในเรองนน ๆ อกครง และการปฏบตกจกรรมของแตละเนอหา แตละเรอง ผ เรยนสามารถนาไป

ตรวจสอบกบครและเพอน ๆ ทรวมเรยนในรายวชาและระดบเดยวกนได

4. หนงสอเรยนเลมนม 10 บท

บทท 1 การพฒนาการของรางกาย

บทท 2 สขภาพทางเพศ

บทท 3 สารอาหาร

บทท 4 สขภาพทางกาย

บทท 5 โรคระบาด

บทท 6 ยาแผนโบราณและยาสมนไพร

บทท 7 การปองกนสารเสพตด

บทท 8 อนตรายจากการประกอบอาชพ

บทท 9 ทกษะชวตเพอการสอสาร

บทท 10 อาชพแปรรปสมนไพร

7

โครงสรางรายวชาสขศกษา พละศกษา

ระดบมธยมศกษาตอนตน

(ทช 21002)

สาระสาคญ

เปนความรเจตคตทดการปฏบตเกยวกบการดแลสงเสรมสขภาพอนามย และความ

ปลอดภยในการดาเนนชวต

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายธรรมชาตการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

2. บอกหลกการดแลและการสรางพฤตกรรมสขภาพทดของตนเองและครอบครว

3. ปฏบตตนในการดแล และสรางเสรมพฤตกรรมสขภาพทดจนเปนกนนสย

4. ปองกนและหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสขภาพและความปลอดภยดวยกระบวนการ

ทกษะชวต

5. แนะนาการปฏบตตนเกยวกบการดแลสขภาพและการหลกเลยง

6. ปฏบตตนดแลสขอนามยและสงแวดลอมในชมชน

ขอบขายเนอหา

บทท 1 การพฒนาการของรางกาย

บทท 2 สขภาพทางเพศ

บทท 3 สารอาหาร

บทท 4 สขภาพทางกาย

บทท 5 โรคระบาด

บทท 6 ยาแผนโบราณและยาสมนไพร

บทท 7 การปองกนสารเสพตด

บทท 8 อนตรายจากการประกอบอาชพ

บทท 9 ทกษะชวตเพอการสอสาร

บทท 10 อาชพแปรรปสมนไพร

8

บทท 1

การพฒนาการของรางกาย

สาระสาคญ

พฒนาการของรางกายของมนษยตองเปนไปตามวย ทกคนจาเปนตองเรยนรใหเขาใจถง

โครงสราง หนาท และการทางานของระบบอวยวะทสาคญในรางกายรวมถงการปองกนดแลรกษาไมใหเกดการ

ผดปกต เพอใหพฒนาการของรางกายทเปลยนแปลงตามวยมความสมบรณทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม

และสตปญญา

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายโครงสราง หนาท และการทางานของระบบอวยวะสาคญของรางกาย

2. บอกวธปฏบตตนในการดแลรกษาและปองกนอาการผดปกตของระบบ

อวยวะทสาคญ

3. อธบายการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยได

4. อธบายพฒนาการและการเปลยนแปลงของมนษยในดานตาง ๆ ได

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 โครงสราง หนาทและการทางานของระบบตางๆ ทสาคญของรางกาย

และการดแลรกษาการปองกนความผดปกตของระบบอวยวะ

เรองท 2 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

เรองท 3 พฒนาการและการเปลยนแปลงตามวย

9

เรองท 1 โครงสราง หนาทและการทางานของระบบตาง ๆ ทสาคญของรางกาย และการดแลอวยวะรกษา การ

ปองกนความผดปกตของระบบอวยวะ

รางกายของมนษยประกอบขนจากหนวยเลกทสด คอ เซลลจานวนหลายพนลานเซลล เซลล

ทมโครงสรางและหนาทคลายคลงกนมารวมเปนเนอเยอ เนอเยอมหลายชนด แตละชนดเมอมาประกอบกนจะ

เปนอวยวะ อวยวะททาหนาทประสานสมพนธกนรวมเรยกวา ระบบในรางกายมนษย ประกอบดวยระบบการ

ทางานทงสน 10 ระบบ แตละระบบมการทางานทประสานสมพนธกน กลไกทางานของรางกายมการทางานท

ซบซอน โดยมระบบประสาทรวมทงฮอรโมนจากระบบตอมไรทอเปนหนวยควบคมการทางานของรางกาย

10

อวยวะตาง ๆ ของรางกายนนมมากมาย มทงอวยวะทเรามองเหน ซงสวนใหญจะอยภายนอก

รางกาย และอวยวะทเรามองไมเหนซงอยภายในรางกายของคนเรา

การทางานของระบบอวยวะตาง ๆ ของรางกาย ประกอบดวยโครงสรางทสลบซบซอนยงกวา

เครองยนตกลไกทมนษยสรางขนเปนอยางมาก ธรรมชาตไดสรางระบบอวยวะตาง ๆ ของรางกายอยางนาพศวง พอจาแนก

ไดเปน 10 ระบบ ซงแตละระบบกจะทางานไปตามหนาท และมความสมพนธตอกนในการทางานอยางวเศษสด ระบบ

อวยวะตาง ๆ ของรางกายทง 10 ระบบ มดงน

1. ระบบผวหนง (Integumentary System)

2. ระบบโครงกระดก (Skeletal System)

3. ระบบกลามเนอ (Muscular System)

4. ระบบยอยอาหาร (Digestive System)

5. ระบบขบถายปสสาวะ (Urinary System)

6. ระบบหายใจ (Respiratory System)

7. ระบบไหลเวยนเลอด (Circulatory System)

8. ระบบประสาท (Nervous System)

9. ระบบสบพนธ (Reproductive System)

10. ระบบตอมไรทอ (Endocrine System)

ระบบอวยวะทจดวาเปนระบบโครงสรางพนฐานของรางกาย คอ ระบบผวหนง ระบบโครง

กระดก และระบบกลามเนอ ระบบอวยวะทง 3 มความเกยวของสมพนธ กลาวคอ ระบบผวหนงทาหนาทปก

คลมรางกาย ซงรวมทงการหมหอปองกนอนตรายระบบโครงกระดกและกลามเนอดวย สาหรบระบบกระดกทา

หนาทเปนโครงรางของรางกาย เปนทยดเกาะของกลามเนอ เมอกลามเนอหดตวทาใหรางกายสามารถเคลอนไหว

สวนตาง ๆ ได ระบบทง 3 นอกจากมการทางานเกยวของกนและตองทางานประสานกบระบบอน ๆ อกดวย ใน

ชนนจะกลาวถงการทางานของระบบอวยวะ 4 ระบบ คอระบบผวหนง ระบบกลามเนอ ระบบกระดก และระบบ

ไหลเวยนโลหต

1. ระบบผวหนง

ผวหนงเปนอวยวะทหอหมรางกาย

เซลลชนบนมการเปลยนแปลงทสาคญคอ มเคอราทน

(Keratin) ใสและหนา มความสาคญ คอ ปองกนนาซม

เขาสรางกาย การเปลยนแปลงททาใหเกดเคอราทน

เรยกวา เคอราท-ไนเซซน (Keratinization) ตวอยาง

อวยวะทเกดกระบวนการดงกลาว เชน ฝามอ ฝาเทา

ผวหนงประกอบดวย 2 สวน คอ สวนทอยบนพนผว เรยกวา หนงกาพรา (Epidermis) สวนท

อยลกลงไป เรยกวา หนงแท (Dermis)

11

1. หนงกาพรา (Epidermis) เปนผวหนงสวนบนสด ประกอบดวยเซลลบาง ๆ ตรงพนผวไมม

นวเคลยส และจะเปนสวนทมการหลดลอกออกเปนขไคล แลวสรางเซลลขนมาทดแทนอยเสมอสวนตาง ๆ ท

เกดข นในชนผวหนงกาพรา ไดแก เลบมอ เลบเทา ขน และผม สวนเซลลชนในสดททาหนาท ผลตสผว

(Melanin) เรยกวา สเตรตม เจอรมนาทวม (Stratum Germinativum)

2. หนงแท (Dermis) ผวหนงแทอยใตผวหนงกาพรา หนาประมาณ 1-2 มลลเมตร ประกอบดวย

เนอเยอเกยวพน 2 ชน คอ

2.1 ชนบนหรอชนตน (Papillary Layer) เปนชนทนน ยนเขามาแทรกเขาไปในหนงกาพรา

เรยกวา เพบพลาร (Papillary) มหลอดเลอด และปลายประสาทฝอย

2.2 ชนลางหรอชนลก (Reticular Layer) มไขมนอย มรากผมหรอขนและตอมไขมน

(Sebaceous Glands) อยในชนน

ความสาคญของระบบผวหนง

1. เปนสวนทหอหมรางกาย สาหรบปองกนอนตรายตาง ๆ ทอาจเกดขนกบอวยวะใตผวหนง

2. เปนอวยวะรบสมผสความรสกตาง ๆ เชน รอน หนาว

3. เปนอวยวะขบถายของเสย เชน เหงอ

4. เปนอวยวะทชวยขบสงตาง ๆ ทอยในตอมของผวหนงใหเปนประโยชนตอรางกาย เชน

ขบไขมนไปหลอเลยงเสนขนหรอผมใหเงางาม

5. ชวยเปนสวนปองกนรงสตาง ๆ ไมใหเปนอนตรายตอรางกาย

6. ชวยควบคมความรอนในรางกายใหคงทอยเสมอ รางกายขณะปกตอณหภม 37 องศา

เซลเซยส หรอ 98.7 องศาฟาเรนไฮต หรอถาอากาศอบอาวเกนไปกจะระบายความรอนออกทางรขมขน

การสรางเสรมและดารงประสทธภาพการทางานของระบบผวหนง

ผวหนงเปนอวยวะภายนอกทหอหมรางกาย ชวยสงเสรมบคลกภาพของบคคลและบงบอกถง

การมสขภาพทดและไมดของแตละคนดวย เชน คนทมสขภาพด ผวหนงหรอผวพรรณจะเตงตง สดใส แขงแรง

ซงจะตรงกนขามกบผทมสขภาพไมดหรอเจบปวย ผวหนงจะแหง ซดเซยว หรอผวหนงเปนแผลตกสะเกด เปน

ตน ดงนน จงจาเปนตองสรางเสรมและดแลผวหนงใหมสภาพทสมบรณมประสทธภาพในการทางานอยเสมอ

ดงน

1. อาบนาชาระลางรางกายใหสะอาดดวยสบอยางนอยวนละ 1-2 ครง

12

2. ทาครมบารงผวทมคณภาพและเหมาะสมกบผวของตนเอง ซงตามปกตวยรนจะมผวพรรณ

เปลงปลงตามธรรมชาตอยแลว ไมจาเปนทจะตองใชครมบารงผว ยกเวนในชวงอากาศหนาว ซงจะทาใหผวแหง

แตก

3. ทาครมกนแดดกอนออกจากบานเมอตองไปเผชญกบแดดรอนจด เพอปองกนอนตรายจาก

แสงแดดทมรงสซงเปนอนตรายตอผวหนง

4. สวมเสอผาท สะอาดพอดตวไมคบหรอหลวมเกนไป และเหมาะสมกบภมอากาศตาม

ฤดกาล

5. รบประทานอาหารใหครบทกหม และเพยงพอตอความตองการโดยเฉพาะผกและผลไม

6. ดมนาสะอาดอยางนอยวนละ 6-8 แกว นาจะชวยใหผวพรรณสดชนแจมใส

7. ออกกาลงกายเปนประจาเพอใหรางกายแขงแรง

8. นอนหลบ พกผอนใหเพยงพออยางนอยวนละ 8 ชวโมง

9. ดแลผวหนงอยาใหเปนแผล ถามควรรบรกษาเพอไมไดเกดแผลเรอรง เพราะแผลเปน

ทางผานของเชอโรคเขาสรางกาย

2. ระบบกลามเนอ

กลามเนอเปนแหลงพลงงานททาใหเกดการเคลอนไหว ในสวนตาง ๆ ของรางกายมกลามเนอ

อยในรางกาย 656 มด เราสามารถสรางเสรมกลามเนอใหใหญโต แขงแรงได ดงเชน นกเพาะกายทมกลามเนอ

ใหญโตใหเหนเปนมด ๆ หรอนกกฬาท มกลามเน อแขงแรงสามารถปฏบตงานอยางหนกหนวงไดอยางม

ประสทธภาพ อดทนตอความเมอยลา กลามเนอประกอบดวยนา 75% โปรตน 20% คารโบไฮเดรต ไขมน เกลอ

แร และอน ๆ อก 5%

ความสาคญของระบบกลามเนอ

1. ชวยใหรางกายสามารถเคลอนไหวไดจากการทางาน ซงในการเคลอนไหวของรางกายน

ตองอาศยการทางานของระบบโครงกระดกและขอตอตาง ๆ ดวย โดยอาศยการยด และหดตวของกลามเนอ

2. ชวยใหอวยวะภายในตาง ๆ เชน หวใจ ปอด กระเพาะอาหาร สาไสเลก สาไสใหญ

หลอดเลอด ทางานไดตามปกตและมประสทธภาพ เนองจากการบบรดตวของกลามเนอของอวยวะดงกลาว

3. ผลตความรอนใหความอบอนแกรางกาย ซงความรอนนเกดจากการหดตวของกลามเนอ

แลวเกดปฏกรยาทางเคม

4. ชวยปองกนการกระทบกระเทอนจากอวยวะภายใน

5. เปนทเกดพลงงานของรางกาย

ชนดของกลามเนอ

กลามเนอแบงตามลกษณะรปรางและการทางานได 3 ชนด คอ

1. กลามเนอลาย (Striated Muscle or Crosstripe Muscle) เปนกลามเนอทประกอบเปนโครงราง

ของรางกาย (Skeletal Muscle) เปนกลามเนอทประกอบเปนลาตว หนา แขน ขา เปนตน

13

โครงสรางและรปรางลกษณะไฟเบอร (Fiber) หรอเซลลของเนอเยอกลามเนอลาย มรปราง

ยาวรเปนรปกระสวย ไฟเบอรมขนาดยาว 1-40 มลลเมตร มพนหนาตดกวาง 0.01-0.05 มลลเมตร ไฟเบอรแตละ

อนเมอสองดดวยกลองจลทรรศนจะพบลายตามขวางเปนสแกและออนสลบกน

2. กลามเนอเรยบ (Smooth Muscle) กลามเนอเรยบประกอบเปนอวยวะภายในรางกาย เรยกวา

กลามเนออวยวะภายใน ไดแก ลาไส กระเพาะอาหาร กระเพาะปสสาวะ มดลก หลอดเลอด หลอดนาเหลอง

เปนตน

กลามเนอเรยบสนองตอบสงเรานานาชนดไดด เชน การขยายตว การเปลยนแปลงของ

อณหภมและกระแสประสาท ความเยนจะทาใหกลามเนอหดตวไดด สาหรบความรอนนนขนอยกบอตราการให

วาเรวหรอชา คอ ถาหากประคบความรอนทนททนใด ความรอนจะกระตนใหกลามเนอหดตว แตใหความรอน

ทละนอยกลามเนอจะคลายตว กลามเนอเรยบมความไวตอการเปลยนแปลงของสวนประกอบของเลอดหรอนาใน

เนอเยอ ฮอรโมน วตามน ยา เกลอ กรด ดาง

3. กลามเนอหวใจ (Cardiac Muscle) กลามเนอหวใจจะพบทหวใจและผนงเสนเลอดดาใหญท

นาเลอดเขาสหวใจเทานน เซลลกลามเนอหวใจมลกษณะโดยทวไปคลายคลงกบเซลลกลามเนอลาย คอ มการ

เรยงตวใหเหนเปนลายเมอดดวยกลองจลทรรศน กลามเนอหวใจมลกษณะแตกกงกานและสานกน มรอยตอและ

ชอง (Gap Junction) ระหวางเซลล ซงเปนบรเวณทมความตานทานไฟฟาตา ทาใหเซลลกลามเนอหวใจสามารถ

สงกระแสไฟฟาผานจากเซลลหนงไปยงอกเซลลหนงได

การสรางเสรมและดารงประสทธภาพการทางานของระบบกลามเนอ

การทางานของกลามเนอทมประสทธภาพตองทางานประสานสมพนธกบกระดกและขอตอ

ตาง ๆ อยางเหมาะสมกลมกลนกน ตลอดจนมผวหนงหอหม ดงนน อวยวะตาง ๆ เหลานจงตองไดรบการสราง

เสรมบารง คอ

1. รบประทานอาหารทมประโยชน โดยเฉพาะวยร นตองการสารอาหารประเภทโปรตน

แคลเซยม วตามน และเกลอแร เพอเสรมสรางกลามเนอและกระดกใหแขงแรงสมบรณ ควรไดรบอาหารทให

สารอาหารโปรตนอยางนอย 1 กรม ตอนาหนกตว 1 กโลกรมตอวน และตองรบประทานอาหารใหครบทกหมใน

ปรมาณทเพยงพอ

14

2. ดมนามาก ๆ อยางนอยวนละ 6-8 แกว เพราะนามความสาคญตอการทางานของระบบ

อวยวะตาง ๆ

3. ออกกาลงกายเพอสรางเสรมความแขงแรงใหกบกลามเนอ อยางนอยสปดาหละ 3 วน วน

ละ 30-60 นาท

4. ปองกนการบาดเจบของกลามเนอโดยไมใชกลามเนอมากเกนความสามารถ

3. ระบบโครงกระดก

มนษยจะมรปรางเหมาะสมสวยงามขนอยกบกระดกสวนตาง ๆ ทประกอบเปนโครงรางของ

รางกายเรมแรกกระดกทเกดขนเปนกระดกออนและเปลยนเปนกระดกแขงในระยะตอมา โดยมเลอดไปเลยงและ

นาแคลเซยมไปสะสมในกระดก

กระดกจะเจรญทงดานยาวและดานกวาง กระดกจะยาวขนโดยเฉพาะในวยเดก กระดกจะยาว

ขนเรอย ๆ จนอาย 18 ปในหญงและ 20 ปในชาย แลวจงหยดเจรญเตบโต และกลายเปนกระดกแขงแรงทงหมด

สวนการขยายใหญยงมอยเนองจากยงมเซลลกระดกใหมงอกขนเปนเยอหมรอบ ๆ กระดก กระดกเปนอวยวะ

สาคญในการชวยพยงรางกายและประกอบเปนโครงราง เปนท ยดเกาะของกลามเน อ และปองกนการ

กระทบกระเทอนตออวยวะภายในของรางกาย เมอเจรญเตบโตเตมทจะมกระดก 206 ชน แบงเปนกระดกแกน 80

ชน และกระดกระยางค 126 ชน กระดกใหญทสาคญ ๆ ประกอบเปนโครงราง ไดแก

1. กระโหลกศรษะ (Skull) ประกอบดวย กระดก 8 ชน

2. กระดกใบหนา (Face Bone) ประกอบดวยกระดก 14 ชน

3. กระดกทอยภายในของหสวนกลาง (Ear Ossicles) ประกอบดวยกระดก 6 ชน

4. กระดกโคนลน (Hyoid Bone) ประกอบดวยกระดก 1 ชน

5. กระดกลาตว (Hyoid of the Trunk) ประกอบดวยกระดก 26 ชน

6. กระดกหนาอก (Sternum) ประกอบดวยกระดก 1 ชน

7. กระดกซโครง (Ribs)ประกอบดวยกระดก 24 ชน หรอ 12 ค

8. กระดกแขนและขา (Appendicular Skeleton) ประกอบดวยกระดก 126 ชน

ความสาคญของระบบโครงกระดก

15

1. ประกอบเปนโครงราง เปนสวนทแขงของรางกาย

2. เปนทรองรบและปองกนอวยวะตาง ๆ ของรางกาย

3. เปนทยดเกาะของกลามเนอ ทาใหมการเคลอนไหวได

4. เปนทสรางเมดเลอด

5. เปนทเกบและจายเกลอแคลเซยม ฟอสเฟต และแมกนเซยม

6. ปองกนอวยวะภายในรางกาย เชน ปอด หวใจ ตบ สมอง และประสาท เปนตน

การสรางเสรมและดารงประสทธภาพการทางานของระบบโครงกระดก

1. รบประทานอาหารใหครบทกหมโดยเฉพาะอาหารทมสารแคลเซยมและวตามนด ไดแก

เน อสตว นมและผกผลไมตางๆ รบประทานใหเพยงพอตอความตองการของรางกายเพอไปสรางและบารง

กระดกใหแขงแรงสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ

2. ออกกาลงกายเปนประจาสมาเสมอจะชวยใหรางกายแขงแรง กระดกและกลามเนอทไดรบ

การบรหารหรอทางานสมาเสมอ จะมความแขงแกรงมากขน มการยดหยน และทางานไดอยางเตมท

3. ระมดระวงการเกดอบตเหตกบกระดก หากไดรบอบตเหตโดยถกต กระแทก ชน หรอตก

จากทสงจนทาใหกระดกแตกหรอหก ตองรบปฐมพยาบาลอยางถกวธและพบแพทย เพอใหกระดกกลบสสภาพ

ปกตและใชงานไดดอยางปกต

4. ระบบไหลเวยนเลอด

ระบบไหลเวยนเลอดเปรยบเสมอนระบบการขนสง ทงนเปนเพราะในระบบไหลเวยนเลอด

มเลอดทาหนาทลาเลยงอาหารทยอยสลายแลว นา กาซ ไปเลยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย และเวลาเลอดไหลเวยน

กลบกจะพาเอาของเสยตาง ๆ ไปยงสวนของรางกายททาหนาทสงของเสยเหลานออกมานอกรางกายดวย

ความสาคญของระบบไหลเวยนเลอด

1. นากาซออกซเจน (O2) สงไปยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย และนากาซคารบอนไดออกไซด

(CO2) จากเซลลเพอขบออกนอกรางกายทางลมหายใจ

2. ควบคมอณหภมภายในรางกายใหอยในเกณฑปกต

3. นานาและเกลอแรตาง ๆไปสเซลลและขบของเสยออกจากรางกายในรปของปสสาวะ

4. นาแอนตบอด (Antibody) ไปใหเซลลตาง ๆ เพอชวยใหรางกายมภมคมกนโรค

5. นาฮอรโมนไปใหเซลลตาง ๆ เพอใหรางกายทางานตอบสนองตอสงเราตาง ๆ ได

6. นาเอนไซมไปใหเซลลตาง ๆ เพอชวยในการเผาผลาญอาหาร

เลอดและทางเดนของเลอด

1. เลอด (Blood) เปนของเหลวสแดงมฤทธเปนดาง มความเหนยวกวานาประมาณ 5 เทา

รางกายคนเรามเลอดอยประมาณ 10% ของนาหนกตว ในเลอดจะประกอบดวยพลาสมา (Plasma) มอยประมาณ

55% ของปรมาณเลอดในรางกายและมเซลลเมดเลอด (Corpuscle) ซงมทงเมดเลอดแดงและเมดเลอดขาว และเกลด

เลอด (Platelet) ซงรวมกนแลวประมาณ 45% ของปรมาณเลอดในรางกาย

16

2. หวใจ (Heart) จะมขนาดประมาณกาปนของตนเอง ตงอยในทรวงอกระหวางปอดทง 2

ขาง พนทของหวใจ 2 ใน 3 สวนจะอยทางหนาอกดานซายของรางกาย ภายในหวใจจะแบงเปน 4 หอง ขางบน 2

หอง ขางลาง 2 หอง มลนหวใจกนระหวางหองบนและหองลาง แตละหองจะทาหนาทตางกนคอ หองบนขวา

จะรบเลอดเสยจากสวนตาง ๆ ของรางกายจากหลอดเลอดดา หองลางขวาจะรบเลอดจากหองบนขวาแลวสงไปยง

ปอด ปอดจะฟอกเลอดดาใหเปนเลอดแดงเพอนาไปใชใหม หองบนซายจะรบเลอดแดงจากปอด หองลางซายจะ

รบเลอดจากหองบนซายแลวสงผานหลอดเลอดแดงไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย

3. หลอดเลอด (Blood Vessels) ม 3 ชนด ไดแก หลอดเลอดแดง (Arteries) จะนาเลอดแดงจาก

หวใจไปเลยงเซลลตาง ๆ ของรางกาย หลอดเลอดดา (Veins) จะนาเลอดทใชแลวจากสวนตาง ๆ ของรางกายกลบ

สหวใจ แลวสงไปฟอกทปอด หลอดเลอดฝอย (Capillaries) เปนแขนงเลก ๆ ของทงหลอดเลอดแดงและหลอด

เลอดดา ผนงของหลอดเลอดฝอยจะบางมากมอยทวไปในรางกาย จะเปนทแลกเปลยนอาหาร กาซ และของเสย

ตาง ๆ ระหวางเลอดกบเซลลกบเซลลของรางกาย เพราะอาหาร กาซ และของเสยตาง ๆ สามารถซมผานได

4. นาเหลองและหลอดนาเหลอง (Lymph and Lymphatic Vessels) นาเหลองเปนสวนหนงของ

ของเหลวในรางกาย มลกษณะเปนนาสเหลองออนอยในหลอดนาเหลองซงมอยท วรางกาย นาเหลองจะ

ประกอบดวย นา โปรตน (Protein) เอนไซม (Enzyme) แอนตบอด (Antibody) และเซลลเมดเลอดขาว (White blood cell)

นาเหลองจะเปนตวกลางแลกเปลยนสารตาง ๆ ระหวางเซลลและหลอดเลอดฝอย เซลลเมดเลอดขาวในตอม

นาเหลองชวยกาจดแบคทเรยหรอสงแปลกปลอมตาง ๆ

การเสรมสรางและดารงประสทธภาพการทางานของระบบไหลเวยนเลอด

1. รบประทานอาหารใหครบ 5 หม และมปรมาณทเพยงพอตอความตองการของรางกาย

2. ลดปรมาณการรบประทานอาหารทมไขมน และมสารคอเลสเตอรอล (Cholesterol) สงเมอ

เขาสวยผใหญ เนองจากจะทาใหเกดไขมนในเลอดสง เชน กง ปลาหมก กะท อาหารประเภทผด ทอด หนง

สตว ไขมนสตว เปนตน อยางไรกตาม สารอาหารประเภทไขมนยงจดวาเปนสารอาหารทจาเปนในวยเดกและ

วยรน เพราะไขมนเปนสวนประกอบของโครงสรางผนงเซลลและเปนแหลงของพลงงาน ดงนน วยรนควร

รบประทานอาหารทมไขมนบางในปรมาณทเหมาะสมตามขอแนะนาทางโภชนาการ

3. ออกกาลงกายอยางสมาเสมออยางนอยสปดาหละ 3 วน วนละอยางนอย 30 นาท

17

4. ทาจตใจใหราเรงแจมใส ดแลสขภาพจตของตนเองใหด

5. ควรมเวลาพกผอนบาง ไมหกโหมการทางานจนเกนไป

6. ผใหญควรตรวจวดความดนเลอดเปนระยะ ๆ และตรวจเลอดเพอดไขมนในเลอดอยางนอย

ปละครง

7. งดเวนการสบบหร และการดมสรา ตลอดจนสารเสพตดทกชนด

8. เมอเกดความผดปกตเกยวกบระบบไหลเวยนเลอดควรรบไปพบแพทย

สรป

รางกายของคนเราประกอบดวยอวยวะตาง ๆ มากมาย มทงทมองเหน ซงสวนใหญจะอย

ภายนอกรางกาย และสวนทเรามองไมเหนซงจะอยภายในรางกายของคนเรา แตละอวยวะจะทาหนาทเฉพาะและ

ทางานประสานกน จงทาใหรางกายสามารถดารงชวตอยไดอยางปกตสข การทางานของระบบอวยวะตาง ๆ ของ

รางกายจาแนกเปนระบบได 10 ระบบ ในชนนไดศกษาเพยง 4 ระบบ คอ ระบบผวหนง ระบบกลามเนอ ระบบ

โครงกระดกและระบบไหลเวยนเลอด

ผวหนงทาหนาทเหมอนเกราะปองกนสงตาง ๆ ท อาจทาอนตรายตอรางกาย กระดกเปน

อวยวะสาคญในการชวยพยงรางกายและประกอบโครงราง เปนทยดเกาะของกลามเนอ ซงกลามเนอทวรางกายม

656 มด มหนาททาใหคนเราทางานตาง ๆ ได โดยใชการยดหดของกลามเนอ ดงนนเราจะตองสรางเสรมเพอ

ดารงประสทธภาพในการทางานของระบบผวหนง ระบบกลามเนอ และระบบโครงกระดก

เรองท 2 ปจจยทมผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษย

การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยทกวยตงแตเกดจนตาย มปจจยสาคญทเกยวของทง

3 เรองคอ พนธกรรม สงแวดลอม และโภชนาการ ทกคนจงควรเรยนรเพอใหการเจรญเตบโตและพฒนาการ

เปนไปตามวย

1. พนธกรรม (Heredity)

ลกษณะทถายทอดทางพนธกรรม เปนลกษณะทางรางกายและจตใจทสบทอดไปยงลกหลาน

ได ตองเปนลกษณะทบรรพบรษไดรบการสบทอดมาจากบรรพบรษร นกอน ๆ สวนความผดปกตท เกดข น

หลงจากการปฏสนธ เชน ตาบอด มอวยวะบางสวนพการ เปนโรคลนหวใจรว เปนตน ลกษณะผดปกตเหลาน

จงไมใชความผดปกตจากสาเหตทางพนธกรรม เมอมนษยรจกธรรมชาตภายในตนเองมากขน และชวยใหวงการ

แพทยเขาใจกลไลของการเกดโรคหลายกลม โดยเฉพาะโรคทถายทอดทางพนธกรรม อนมสาเหตจากยน (gene)

หรอ โครโมโซม (Chromosome)

ลกษณะทถายทอดทางพนธกรรม ไดแก

1. ลกษณะทางกาย เชน สผว สตา รปราง

2. ลกษณะทางจตใจและสตปญญา เชน อารมณ ความฉลาด

18

3. โรคทางกาย เชน เบาหวาน ตาบอดส เลอดออกไมหยด

4. โรคทางจตบางประเภท เชน โรคจตเภท

5. ชนดของหมเลอด (Blood group)

สรป

พนธกรรม เปนปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของมนษย เปนลกษณะทาง

รางกายทไดรบการถายทอดจากบรรพบรษสลกหลานตามโครโมโซม ทแสดงออกในลกษณะสผว สตปญญา

ชนดเลอด เปนตน

2. สงแวดลอม

สงแวดลอมมอทธพลตอชวตตงแตการปฏสนธในครรภมารดาจนกระทงคลอดออกมาเปน

ทารก แลวเจรญเตบโตและพฒนาผานวยตาง ๆ ตามลาดบ สงแวดลอมเปนองคประกอบทมอทธพลตอสขภาพ

และการเจรญเตบโต แบงออกไดดงน

1. สงแวดลอมกอนเกด ไมใชเปนเรองทเกยวกบพนธกรรม สงแวดลอมนไดแกรางกายของ

มารดา สขภาพของมารดาเปนสงทสาคญทอาจมผลกระทบกระเทอนตอทารกในครรภ โดยเฉพาะอาหาร การ

กน และการปฏบตของมารดาในขณะตงครรภ

2. ภาวะทางโภชนาการ มความสาคญตอทารกในครรภ หากมารดาขาดสารอาหารขณะ

ตงครรภจะมผลทาใหบตรมนาหนกแรกเกดนอย ผลกระทบตอการเจรญเตบโตมากนอยเพยงใดขนอยกบระดบ

ความรนแรงและระยะเวลาของการขาดสารอาหารนน ๆ

3. โรคภยไขเจบโรคตาง ๆ เชน หดเยอรมน จะมผลตออตราการเจรญเตบโตและพฒนาการ

ของเดกนบตงแตอยในครรภ เปนตน

4. ฐานะทางเศรษฐกจ สภาพเศรษฐกจยอมมผลกระทบตอภาวะโภชนาการและสขภาพของ

เดกได

5. สขภาพของผเลยงด สภาพสงคมปจจบนภาระการอบรมเลยงดเดกมกตกอยกบผอนทไมใช

บดา มารดา หากผเลยงดมสขภาพทไมด มโรคตดตอเชนเปนวณโรค เพราะเดกจะตดโรครายแรงและมการ

เจรญเตบโตไมดเทาทควร สงผลกระทบตอพฒนาการดานอน ๆ

6. สงแวดลอมทางสงคม

7. บรการสขภาพ

สรป

สงแวดลอม เปนปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของมนษยตงแตการปฏสนธในครรภ

จนกระทงคลอดออกมาเปนทารกและเจรญเตบโตผานวยตาง ๆ ตามลาดบ สงแวดลอมเหลาน เชน สขภาพของ

มารดาในขณะตงครรภ อาจมผลกระทบตอทารกในครรภ ฐานะทางเศรษฐกจ สงแวดลอมทางสงคม เปนตน

3. โภชนาการ

การมความรเรองโภชนาการทถกตอง จะทาใหทกคนมสขภาพดทงกายและใจทกคน ซงควร

เรยนรหลกการบรโภคเพอสขภาพทดของคนไทย เรยกวา โภชนบญญต 9 ประการ ดงน

1. กนอาหารครบ 5 หม แตละหมใหหลากหลาย และหมนดแลนาหนกตว

19

2. กนขาวเปนอาหารหลกสลบกบอาหารประเภทแปงเปนบางมอ

3. กนพชผกใหมากและกนผลไมเปนประจา

4. กนปลา เนอสตวไมตดมน ไข และถวเมลดแหงเปนประจา

5. ดมนมใหเหมาะสมตามวย

6. กนอาหารทมไขมนแตพอควร

7. หลกเลยงการกนอาหารรสหวานจด และเคมจด

8. กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน

9. งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอล

สรป

การรบประทานอาหารโดยยดหลกโภชนาการ ทาใหไดพลงงานและสารอาหารทเหมาะสม

กบวย เปนปจจยสาคญขอหนงทสงผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยทกเพศทกวย

เรองท 3 พฒนาการและการเปลยนแปลงตามวย

3.1 วยทารก

การแบงชวงอายของวยทารกจะแบงออกได 2 ระยะ คอ วยทารกแรกเกด อายตงแตแรกเกดถง

2 สปดาห วยทารกอายตงแต 2 สปดาหถง 2 ขวบ

3.1.1 วยทารกแรกเกด

พฒนาการทางรางกาย

ทารกแรกเกดมนาหนกเฉลยประมาณ 3,000 กรม และลาตวยาวประมาณ 45-50 เซนตเมตร

ทารกไมอาจควบคมกลามเนอได สายตามองสงตาง ๆ ไรจดหมาย มองเหนสงใดไมชด จะนอนมากหลบงายและ

สะดงตนงาย

พฒนาการทางอารมณ

อารมณของทารกแรกเกดมกจะมอารมณรก อารมณโกรธ และอารมณกลว ทงน พอแมจะม

อทธพลในการพฒนาอารมณตอทารกมากทสด

พฒนาการดานบคลกภาพ

บคลกภาพของทารกมการพฒนามาตงแตกาเนดเชนเดยวกบลกษณะอน ๆ ของรายกายโดยม

สงแวดลอมและพนธกรรมเปนตวกาหนด จงทาใหทารกแตละคนมความแตกตางกนตงแตเกด

3.1.2 วยทารก

พฒนาการทางรางกาย

ระยะนทารกเจรญเตบโตอยางรวดเรว จากแรกเกดถงอาย 6 เดอน นาหนกจะเพมขนรวดเรว

ภายหลง 6 เดอน ถง 3 ป นาหนกจะเรมลดลง เนองจากตองออกกาลงกายในการฝกหดอรยาบถตาง ๆ เชน นง

ยน เดน เปนระยะฝกลกษณะใหมจงมกเกดอบตเหตบาง เชน ลม ตกเตยง หรอตกบนได เปนตน

พฒนาการทางอารมณ

20

การพฒนาดานอารมณของทารกวยแรกเกดจะสงเสยงรองเมอไมพอใจ หรอโกรธเมอถกขดใจ

จะเรมกลวสงรอบตว สงทไมคนเคยจะถอยหน รองไหเมอตองการขอความชวยเหลอจากผใหญ จะเปนวยทม

ความอจฉารษยา เมอเหนพอแมเอาใจใสนองเปนพเศษ ทาใหตนขาดความสาคญไปอยากรอยากเหนสงแปลก ๆ

ใหม ๆ รจกยมหรอหวเราะเมอมความพอใจ จะรกและหวงแหนของเลนหรอรกสตวเลยง

พฒนาการทางภาษา

ทารกเรมเปลงเสยงออแอไดตงแตระยะ 6 เดอนแรก เชน ปอ มา ดา ฯลฯ ภายหลงจงฝกหด

ทาเสยงเลยนแบบผใกลชด สามารถเขาใจคาพด ความรสกทแสดงออกทางสหนา ทาทาง นาเสยงของผพดได

ในระหวางนผอยใกลชดควรเปนแบบอยางทดใหแกทารก เชนการพดชา ๆ ออกเสยงใหชดเจน

พฒนาการทางสตปญญา

พฒนาการดานนมอทธพลจากการไดเลนกบเพอน ๆ เขาใจภาษาทพดกบคนอน ตลอดจนการ

พฒนากลามเนอบางสวน เชน ห ตา เปนตน พฒนาการทางสตปญญาของทารก จะเรมมการเคลอนไหวโดย

บงเอญและพอใจเพลดเพลน เชน อมสงของ ดดนวมอ รจกใชเทาเขยของทอยใกลตว การถบผาใหออกจากตว

เมอรอนหรอผาเปยก รจกแกปญหาดวยวธลองถกลองผด ไมทาซาซาก เมออาย 18 เดอนขนไป จะรจกสราง

ความคดรวบยอด รจกนาตวตกตามาสมมตเปนพนองกนได

พอแมควรเสรมพฒนาการดานความคดดวยการหาเครองเลนเกยวกบประสาทสมผสการใช

กลามเนอในระยะตางๆ เชน อาย 1 เดอน การหาของเลนสสวยไมแตกมาใหจบเลน อาย 6-12 เดอน ควรหาของ

เลนทเปนรปทรงตางๆ และมกลองใหใส อาย 12-18 เดอน ควรเปนรถทสามารถลากได เพอใหเกดความสนก

เพลดเพลนฝกสอนไปดวย

สรป

วยทารกนบชวงอายระหวางแรกเกดจนถง 2 ขวบ โดยแบงการพฒนาการออกได 2 ระยะ คอ

1. วยทารกแรกเกด มพฒนาการทางรางกาย ทางอารมณ และดานบคลกภาพ

2. วยทารก มพฒนาการทางรางกาย ทางอารมณ ทางภาษาและสตปญญา

ในวยทารกจะมสงแวดลอมและพนธกรรมกาหนดความแตกตางกนของทารกแตละคนตงแต

เกด

3.2 วยเดก

การแบงชวงอายของวยเดก โดยประมาณแบงไดเปน 3 ระยะไดแกวยเดกตอนตน อายตงแต 2-5 ป

วยเดกตอนกลาง อายตแต 5-9 วยเดกตอนปลาย อายตงแต 9-12 ป

3.2.1 วยเดกตอนตน

พฒนาการทางรางกาย

วยเดกตอนตนหรอวยกอนเขาเรยน อตราการเจรญเตบโตลดลงตางกวาวยทารก จะเปลยน

จากลกษณะทาทางของทารก มความเจรญเตบโตของอวยวะตาง ๆ ของรางกาย ฟนแทจะเรมขน 1-2 ซ จะเรม

เลอกอาหารตามทชอบ นอนเปนเวลา บางคนยงปสสาวะรดทนอน เรมมทกษะในการใชมอ แตงตวไดเอง ใส

21

รองเทาไดเอง เปนตน ตอไปจะสนใจการวงกระโดดหอยโหนเปนระยะ ชอบเลนกบเพอน ๆ มาก ทาใหเกด

ความอบอนไมรสกถกทอดทง

พฒนาการทางอารมณ

วยนจะเปนคนเจาอารมณ มกจะโกรธเมอถกขดใจจะแสดงออกโดยการทบต ขวางปาสงของ

ทงตวลงนอน จะมความกลวกบสงของแปลก ๆ ใหม ๆ จะหลบซอนวงหน ความกลวจะคอย ๆ หายไปโดยการ

ไดรบการอธบาย และการใหเดกไดคนเคยกบสงนน ๆ มความอจฉารษยานองใหมหรอพ ๆ โดยคดวาตนถกแยง

ความรกไปจากพอแม เปนวยทมอารมณรางเรง แจมใส หวเราะยมงาย อยากรอยากเหนจะถามโนนถามน ม

ความสงสยในสงตาง ๆ ไมสนสด จะแสดงความรกอยางเปดเผย เชน การกอดจบ บคคลทตนรกหรอสงของตาง

ๆ

พฒนาการทางสงคม

เดกเรมรจกคบเพอน เลนกบเพอน ปรบตวใหเขากบเพอน ๆ มการเลนกนเปนกลม ชอบเลน

แขงขนมการเลนแยกตามเพศชายเพศหญง พอใจจะเลนดวยกน ชวยเหลอกน เหนอกเหนใจกน ยอมรบฟงกน เรม

มองเหนความแตกตางระหวางเพศหญงเพศชาย สนใจซกถามเกยวกบสงทเปนเพศของตน ซงจะเปนการไปส

บทบาทชายหญงเมอเตบโตขน

พฒนาการทางภาษา

เดกจะใชภาษาไดดพอสมควรสามารถอานและเขยน รความหมาย คาใหม ๆ ไดอยางรวดเรว

การพฒนาภาษามไดขนอยกบสตปญญาอยางเดยว แตมองคประกอบอน เชน ครอบครวใหญเกนไปโอกาสพดคย

กบลกนอยไป ในครอบครวใชภาษาพดมากกวา 1 ภาษาทาใหเดกสบสน

3.2.2 วยเดกตอนกลาง

พฒนาการทางรางกาย

การเจรญเตบโตจะเปนไปเร อย ๆ รางกายจะขยายออกทางสงมากกวาทางกวาง รปราง

เปลยนแปลงจะมฟนถาวรขนแทนฟนนานมเรอย ๆ เดกวยนไมชอบอยนง ชอบทากจกรรมอยางรวดเรว ไมคอย

ระมดระวง เดกสนใจกจกรรมการเลนกลางแจง เกมสกฬาตาง ๆ ทใชกลามเนอและการทรงตว

พฒนาการทางอารมณ

เปนวยเขาเรยนตอนตนเมอเขาโรงเรยนเดกตองเรยนรการปรบตวเขากบสงแปลก ๆ ใหม ๆ

เชน คร สถานท ระเบยบวนย สงแวดลอมใหม ๆ ทาใหเดกมการเปลยนแปลงทางอารมณ ตองการแสดงตนเปน

ทชนชอบของคร ตองการการยอมรบเขาเปนหมคณะ มโอกาสทากจกรรมกบหมคณะทาใหอารมณแจมใสเบก

บาน

พฒนาการทางสงคม

เมอเดกเรมเขาโรงเรยนบางคนอาจมปญหาในการคบเพอนฝง ปรบตวเขากบผอนไดยาก

ทงน แลวแตการอบรมทไดรบจากทางบาน เดกทเตบโตในครอบครวทบรรยากาศอบอน จะมอารมณมนคง

แจมใสจะใหความรวมมอแกหมคณะ มเพอนมาก

พฒนาการทางสตปญญา

โดยทวไปเดกจะเรยนรจากสงใกลตวกอน จะมพฒนาการทางดานภาษาเจรญขนรวดเรว รบร

คาศพทเพมขนใชถอยคาภาษาแสดงความคดความรสกไดอยางด เรมมพฒนาการดานจรยธรรม มความรบผดชอบ

22

ไดในบางอยางเรมสนใจสงตาง ๆ แตยงไมสามารถพจารณาไดอยางลกซงในเรองของความจรง ความซอสตยอาจ

หยบฉวยของผอนโดยไมตงใจขโมยกได

3.2.3 วยเดกตอนปลาย

เดกวยนจะมอายระหวาง 9-12 ป โดยประมาณ โครงสรางของรางกายเปลยนแปลง เพอ

เตรยมเขาสวยรน

พฒนาการทางรางกาย

ในระยะน เดกหญงจะเตบโตเรวกวาเดกชาย เดกหญงจะเรมมประจาเดอนระหวางอาย 11-12

ป โดยประมาณ เดกชายจะเรมมการหลงอสจระหวางอาย 12-16 ป โดยประมาณ

พฒนาการทางดานอารมณ

รกษาอารมณไดปานกลาง ไมชอบการแขงขน ชอบการยกยองมความกงวลเกยวกบรปราง

ตนเอง รกสวยรกงาม ตองการความรกจากเพอนและคร

พฒนาการทางสงคม

เดกจะมการรกกลมพวกมากโดยมพฤตกรรมเหมอนกลม ในดานการแตงกาย วาจา และการ

แสดงออกมความตองการเปนทไววางใจได มอารมณ คลายคลงกน ไมยอมอยคนเดยว

พฒนาการทางสตปญญา

เรมมสตปญญามความสามารถคดและแกปญหาไดมาก มความคดรเรม ทจะทาสงใหม ๆ ม

ความเชอมนในตนเอง รบผดชอบ รจกใชเหตผล อยากรอยากเหน และมความเขาใจสงตาง ๆ ไดเรว เดกชายจะ

มความสนใจเรองวทยาศาสตร คณตศาสตร ดาราศาสตร แตเดกหญงสนใจเรองตดเยบ ทาอาหาร การเรอน แต

ทสนใจคลายกนไดแก เลยงสตว ดภาพยนตร หรอการไปเทยวไกล ๆ

สรป

ชวงอายในวยเดก อยระหวาง 2-12 ป โดยประมาณมพฒนาการเปน 3 ระยะดงน

วยเดกตอนตน มพฒนาการทางรางกาย ทางอารมณ ทางสงคม และทางภาษา

วยเดกตอนกลาง มพฒนาการทางรางกาย ทางอารมณ ทางสงคม และทางสตปญญา

วยเดกตอนปลาย มพฒนาการทางรางกาย ทางอารมณ ทางสงคม และทางสตปญญา

พฒนาการชวงอายในวยเดก จะพบวาเดกหญงมพฒนาการทางรางกายเรวกวาเดกชาย

3.3 วยรน

การแบงชวงอายของวยร นอยระหวาง 11-20 ป โดยประมาณ การเจรญเจรญเตบโตทาง

รางกายของเดกผชายและเดกผหญง เปนชวงระยะของการเขาสวยหนมวยสาว เดกผหญงจะเขาสวยรนเมออาย

ประมาณ 11 ปขนไป เดกผชายจะเขาสวยรนเมออายประมาณ 13 ป วยรนเปนชวงของการปรบตวจากวยเดก

ไปสวยผใหญ ทาใหมความเครยด ความขดแยงในความคด อารมณ และจตใจ หากเดกวยรนไดรบร เขาใจ

กระบวนการพฒนาทงในดานรางกายและจตใจ จะไมวตกกงวลกบการเปลยนแปลงทจะเกดขนกบตวของเขาเอง

อกทงยงสามารถชวยใหพวกเขารจกวธปรบตวใหเขากบสงคม ไมกอปญหาใหเกดเปนเรองวนวายรวมถงการดแล

รกษา และปองกนตนเองจากโรคตดตอทางเพศสมพนธชนดตาง ๆ

23

การแบงชวงอายของวยรน

ชวงวย หญง ชาย

1.

2.

3.

4.

วยเตรยมเขาสวยรน

วยรนตอนตน

วยรนตอนกลาง

วยรนตอนปลาย

11-13 ป

13-15 ป

15-18 ป

18-21 ป

13-15 ป

15-17 ป

17-19 ป

19-20 ป

ความวตกกงวลของวยรน

ความวตกกงวล เปนความกลวอยางหนงทมสาเหตเนองมาจากการใชจนตนาการมากกวาจะม

สาเหตจรง ๆ ในวยรนความกลวจะลดนอยลงแตจะมความกงวลใจมาแทน ความวตกกงวลอาจเกดจากประสบการณท

ไมพอใจในอดต หรอตงความหวงในการทางานไวสง เปนตน

วยรนมกมความวตกกงวลในเรองตาง ๆ อาท

• วตกกงวลเกยวกบการเปลยนแปลงของรางกายวา มความผดปกตหรอไม วยรนคนอน ๆ

จะเปนแบบนหรอไม

• วตกกงวลกบอารมณทางเพศทสงขน และรสกไมแนใจในความเปนชายหรอหญงของ

ตนทอาจทาใหภาพพจนหรอความนบถอตนเองเรมสนคลอน

• กงวลกบพฤตกรรมทางเพศ ไดแก การสาเรจความใครดวยตนเอง ความอยากรอยาก

เหนพฤตกรรมเบยงเบนทางเพศตาง ๆ

• เรองความสมพนธกบเพอน ทงกบเพอนเพศเดยวกน และเพอนตางเพศ

• เรองการทางาน เกรงจะไมประสบความสาเรจ

วยรนสามารถลดความรสกวตกกงวลลงไดดวยวธการตาง ๆ อาท

• ทาความเขาใจหรอหาความรในเรองทยงไมเขาใจใหเกดความชดเจน อาท หาความรท

ถกตองในเรองเพศ ปรกษาผใหญหรอผรในเรองนน ๆ

• ยอมรบวา อารมณความรสกเปนสงทเกดขนเองควบคมไมไดเพราะเปนธรรมชาต แตเรา

สามารถควบคมการกระทา หรอพฤตกรรมได อาท อยใกลเพอนหญงแลวเกดอารมณทางเพศกควรเขาใจวาเปน

อารมณทเกดขนจากแรงขบทางเพศตามธรรมชาตไมใชความผดปกตหรอสงเลวราย และพยายามฝกควบคมใหม

การแสดงออกทเหมาะสมกบสถานะของตนหรอหากจกรรมอนทา อาท การเลนกฬา ทางานอดเรก อานหนงสอ

เลนดนตรรองเพลง ฯลฯ เปนตน

ความกลวของวยรน

เน องจากวยร นในชวงเวลาของการเปลยนจากเดกไปเปนผใหญ วยร นจงมกกลวการเปน

ผใหญกลวความรบผดชอบ บางครงอยากเปนเดก บางครงอยากเปนผใหญ ทาใหอารมณผนผวน หงดหงดได

งายมาก

วยรนมกกลวเสยชอเสยง กลวผดพลาด กลวทางานไมไดผล

24

การแสดงออกของวยรนเมอเกดความกลว คอ การหลกเลยงไปจากสถานการณททาใหเกด

กลว หรอพยายามตอสกบเหตการณทเขาพจารณาแลววาจะเอาชนะได ซงจะเปนผลดคอเกดความมนใจเพมขน

แตบางครงทวยรนไมอาจหนจากเหตการณททาใหกลวได เพราะกลวคนจะวาขขลาดจะเปนผลใหวยรนเกดความ

วตกกงวล

วยรนควรหาทางออกใหแกตนเองเพอเอาชนะความกลวไดโดย

• พยายามหาประสบการณตาง ๆ ใหมากทสดเพอไมไดเกดความกลวและสรางความมนใจ

ใหตนเอง

• วเคราะหสถานการณ และพยายามหาทางแกไขสงทแกไขได

• ขอความชวยเหลอจากผอน อาท เพอน คร พอแม หรอ ผใหญทไวใจ

ความโกรธของวยรน

ความโกรธของวยรนอาจเกดจากสาเหตตางๆ อาท ความรสกวาไมไดรบความยตธรรมจาก

ผใหญ ถกเยาะเยยถากถาง ถกกาวกายเรองสวนตว ถกขดขวางไมใหทาในสงทเขาคดวาจะประสบความสาเรจ

เปนตน การแสดงออกเมอโกรธขนอยกบการเลยงด การเลยนแบบในครอบครว อาจแสดงออกโดย สบถ

สาบาน การทบขวางปาสงของ วยรนหญงรองไหเมอผานชวงวยรนตอนตนไปแลวคออายประมาณ 17-18 ปไป

แลวจะควบคมความโกรธไดดขน วยรนหญงสามารถควบคมโกรธไดดกวาวยรนชาย

วนรนควรฝกควบคมการแสดงออกใหเหมาะสม อาท

• ฝกควบคมความโกรธดวยวธตาง ๆ เชน นบ 1-100 หายใจเขาออกลก ๆ ชาๆ ใหสมาธจดจอ

อยกบลมหายใจเขาออก หลกเลยงออกไปจากสถานการณททาใหโกรธ เปนตน

• ไมควรตอบโตฝายตรงขามในขณะทอยในอารมณโกรธดวยกนทง 2 ฝาย รอใหอารมณ

สงบแลวจงพดคยดวยเหตผล

• ควรพดชแจงดวยกรยาทสภาพตอผใหญทตกเตอนเพราะความหวงใย

อารมณรกของวยรน

อารมณรกเปนอารมณทกอใหเกดสภาวะของความยนด ความพอใจ เมอวยรนมความรสกรก

ใครขนแลว จะมความรสกทรนแรงและจะมการเลยนแบบบคลกภาพทตนรกอกดวย เมออยหางกนจะทาใหเกด

ความกระวนกระวายใจ จะมการโทรศพทหรอเขยนจดหมายตดตอกน วยรนจะพยายามทาทกวถทางเพอใหคนท

ตนรกมความสข อาท ชวยทางานในโรงเรยน ใหของขวญ วยรนจะแสดงออกอยางเปดเผย อาท การเฝาคอยดหรอ

คอยฟงคนทตนรกทาสงตาง ๆ

การมความรกตอสงตาง ๆ อาท รกธรรมชาต รกชนชมตอเสยงเพลง แมแตความรกทเปนอดมคต

สงสง อาท รกในเพอนมนษย หรอความรกตอบคคลอนลวนเปนสงทดงาม แตทงนขนอยกบการแสดงออก

วามความเหมาะสมตามสถานะของวยรนหรอไม

การแสดงความรกทเหมาะสมตอสถานะของวยรน โดยเฉพาะความรกตอเพศตรงขาม ควร

เปนความรกทอยบนพนฐานของการใหเกยรตคนทตนรก ไมลวงเกนใหเกดความเสอมเสย มการควบคมอารมณ

ความตองการทางเพศ มการแสดงออกทสงคมยอมรบได อาท ไมไปอยในทลบตา ไมไปพกคางคนกนตาม

ลาพง ไมมการถกเนอตองตว เปนตน

25

อารมณราเรงของวยรน

อารมณราเรงจะเกดขนเมอวยรนสามารถปรบตวไดดในการทางาน และการปรบตวใหเขากบ

สถานการณตาง ๆ ทางสงคม สามารถทางานทยาก ๆ ไดสาเรจ วยร นทอารมณราเรงทมการแสดงออกทาง

ใบหนา ทางรางกาย อาท การยม หวเราะ

ความอยากรอยากเหน

วยรนมความอยากรอยากเปนในเหตการณแปลก ๆ ใหม ๆ เชน เรองเพศ การเปลยนแปลง

รางกาย ความรสกทางเพศ

ความอยากรอยากเปนของวยรนแสดงออกโดยการพดคย ซกถาม วพากษวจารณ มการตง

คาถามกบคนใกลชด อาท เพอน ผใหญทใกลชด การแสดงออกเชนนเปนการแสดงออกทสรางสรรค การท

วยรนไดแลกเปลยนความคดเหนกบผใหญทมประสบการณมาก ๆ และเปนคนทใจกวางยอมรบฟงจะชวยให

วยรนไดพฒนาความคดทกวางขวางสการเปนผใหญตอไป

การเปลยนแปลงทางดานสงคมของวยรน

เดกผหญงเมอเรมยางเขาสวยสาวกจะมการเปลยนแปลงทางดานอารมณ หรอภาวะทางดาน

จตใจไปดวยเชนกน โดยทเดกผหญงจะเรมมวามสนใจตวเองมากขน โดยเฉพาะในเรองความแตกตางของ

บคลกภาพ มความสนใจทางเพศตรงขาม รจกสงเกตความรสกของผอนทมตอตนเอง ตองการใหผอนประทบใจ

และใชเวลากบการแตงตวมากขน ในชวงวยร นนเองเปนชวงทเดกผ หญง เร มท จะวางตวแยกออกหางจาก

ครอบครว และเรมมวงสงคมในกลมเพอน ๆ ของเขาเอง ทงกลมเพอนในเพศเดยวกนและเพอนตางเพศจะไป

ไหนมาไหนกนเปนกลมและเมอถงคราวกลบบานกยงยกหโทรศพทหากนเปนชวโมง ทง ๆ ทเมอกลางวนกได

เจอกนทโรงเรยน

เดกผชายเมอเขาสชวงวยรนจะเรมมความสนใจและใกลชดกบกลมเพอนมากขน พวกเขาจะม

กจกรรมตาง ๆ รวมกน ซงอาจจะเปนการเลนกฬา ดนตรหรอการออกไปเดนตามหางสรรพสนคา พวกเขาม

ความรสกเอาใจใสซงกนและกน รกเพอนมากขนทาอะไรกจะทาตาม ๆ กนเปนกลม ไมตองการทจะแตกแยกหรอ

ถกทอดทงออกจากลม

ปญหาการเปลยนแปลงทางดานสงคมของเดกวยรนผชายสวนใหญ จะเปนเรองของยาเสพตด

ซงมกจะเรมขนครงแรกจากการทดลองใชยาเสพตด โดยไดรบการแนะนาจากเพอน บางคนอาจจะเตมใจทจะ

ลอง แตบางคนจาเปนทจะตองลองเพราะวาไมตองการทจะถกทอดทงออกจากลม

โดยทวไปการทดลองยาเสพตดมกจะเรมจากการสบบหร เพราะสามารถหาซอไดงายและม

ราคาถกทสด เมอเทยบกบยาเสพตดชนดอน ๆ เมอเรมสบบหรแลวกอาจจะเรมทดลองยาเสพตดประเภทอน ๆ ท

มฤทธรายแรงมากยงขน อาท สบกญชา เสพยาบา ผงขาว หรอเฮโรอน เปนตน

การพฒนาการทางสตปญญา (Metal Development)

การพฒนาการทางสตปญญาของวยร นตอนตน คอ ความสามารถทางสมองเพมข นเพราะเซลล

ประสาทซงมอยตงแตเดก ในระยะนจะพฒนาเตมท การเปลยนแปลงจะเหนไดชดในความสามารถในการพด

จตนาการ ความสนใจ เปลยนแปลงไปจากเดม เรมสนใจเพอนตางเพศ ไมเหมอนกบวยเดกการทางานมความ

26

สนใจและตดตอกนนานกวาวยเดก การทางาน เรยนด ความคดด มเหตผลขน เดกบางคนสามารถเขยนบท

ประพนธนวนยายได เปนตน

สรป

วยรน มพฒนาการทางรางกายของเดกหญง และเดกชายแตกตางกน คอเดกหญงจะม

พฒนาการเรวกวาเดกชาย โดยแบงชวงอายดงน

1. วยเตรยมเขาสวยรน

2. วยรนตอนตน

3. วยรนตอนกลาง

4. วยรนตอนปลาย

วยรนเปนชวงทมพฒนาการทงในดานรางกายและจตใจคอนขางเรวกวาวยอน ๆ เปนชวงของ

การปรบตวจากวยเดกไปสวยผใหญ โดยมการเปลยนแปลงในดานตาง ๆ ดงน

1. การเปลยนแปลงทางดานรางกายจะเปนไปอยางชดเจน

วยรนหญงจะมลกษณะรปรางทรวดทรงเปนหญงสาวชดเจนมการเปลยนแปลงระบบอวยวะสบพนธโดยเรมม

ประจาเดอนพรอมจะสบพนธได วยรนชายจะเรมมลกษณะของชายหนม มการเปลยนแปลงของระบบอวยวะ

เพศเรมมอสจซงเปนเซลลสบพนธพรอมทจะสบพนธได

2. การเปลยนแปลงทางดานอารมณและจตใจ

สวนใหญจะมผลมาจากการเปลยนแปลงทางดานรางกาย ไดแก ความวตกกงวล ความกลว ความโกรธ ความ

รกและความอยากรอยากเหน สงตาง ๆ ทเกดขนกบวยรนดงกลาวนน ผใหญ ผใกลชดควรสงเกตและแกไข

ปญหาดวยเหตผลตาง ๆ ทเหมาะสม

3. การเปลยนแปลงทางดานสงคม

เรมมวงสงคมในกลมเพศเดยวกนและตางเพศมการทากจกรรมรวมกนเปนกลม กลวการถกทอดทง ปญหาทควร

ระวงมากเปนเรองของยาเสพตด

4. การพฒนาการทางสตปญญา

ความสามารถทางสมองจะพฒนาเตมท มการเปลยนแปลงทเหนไดชด ไดแกความสามารถในการพด การทางาน

ความคด ความจาด มสมาธมากขน

3.4 วยผใหญ

ระยะของชวงเวลาทเรยกวา ผใหญ นนมความยาวนาน และมความสาคญตอชวต

อยางมากเปนระยะเวลาการเลอกประกอบอาชพทมนคง มเพอน ค ครอง ในวยนยงมการเปลยนแปลงทาง

รางกาย และความเสอมในดานความสามารถอกดวย จะแบงชวงอายไดเปน 2 ระยะ คอวยผใหญอายตงแต 21-40

ป วยกลางคนอายตงแต 40-60 ป

3.4.1 วยผใหญ (Adulthood)

ลกษณะโดยทวไปของวยผใหญ

บคคลยางเขาสวยผใหญ ตองปรบตวใหเขากฏเกณฑตาง ๆ ของสงคมยอมรบ

ความเปนจรงของชวต การควบคมอารมณ การเลอกคครองทเหมาะสม อาจกลาวไดดงน

27

1. การเลอกคครองใชระยะเวลาหลงจากวยรน สนใจเลอกคครองโดยศกษา

องคประกอบทสาคญเพอเลอกคครองไดเหมาะสมกบตน อาท ความสนใจ ทศนคตคลายคลงกน ฐานะทาง

เศรษฐกจไมแตกตางกนเกนไป องคประกอบเหลานจะชวยใหชวต ครอบครวยงยนเมอแตงงานแลวทงชายและ

หญง กตองปรบตวใหเขากบบทบาทใหมในฐานะความเปนสาม ภรรยาตองเขาอกเขาใจกน ปรบตวเขาหากน

ยอมรบสภาพความเปนอยของกนและกนไดดแลว การเตรยมจตใจไวเพอเปนพอแมตอไป

2. การประกอบอาชพทเหมาะสมกบความสามารถของตน มกจะมความ

เจรญกาวหนาในอาชพผประสบความสาเรจในการประกอบอาชพ จะชวยใหชวตครอบครวมความสข

3. การเผชญปญหา ในวยผใหญมกจะมปญหาในเรองของการมคครองและ

บตร การมสมาชกเพอขนกยอมมปญหาประดงเขามา ตองใชความสามารถในการแกปญหาเพอประคบประคอง

ครอบครวได

4. ความกดดนทางดานอารมณ ปญหาตาง ๆ ทงในดานครอบครวและการงาน

บางคนมความยงยากในการปรบตวอยบาง แตพอยางเขาสวย 30-40 ป อาจลดความตงเครยดไดบางและสามารถ

แกไขปญหาตาง ๆ ไดดขน ความตงเครยดทางอารมณกลดลงไป

3.4.2 วยกลางคน (Middle Ages)

วยกลางคนนบวาเปนชวงระยะเวลาทยาวนานเปนชวงทสาคญทสดของชวต

บคคลทประสบความสาเรจในชวตจะอยในชวงชวตตอนนเปนสวนมาก

ความเปลยนแปลงในดานตาง ๆ ทเกดขนกบบคคลวยกลางคน

1. ความเปลยนแปลงทางรางกาย ไดแก รปราง หนาตา ทาทาง การมอง

การฟง การทางานของตอมตาง ๆ ชาลง สมรรถภาพทางเพศลดลง ผหญงจะอยในระยะทประจาเดอนเรมหมด

หรอทเรยกวาระยะ “menopause” อารมณหวนไหวไดงาย มความหงดหงดและราคาญเกง ผใกลชดตองรจกเอาอก

เอาใจ จะชวยใหความวตกกงวลลดลงไปได

2. ความเปลยนแปลงในหนาทการงาน อาจมการเปลยนแปลงตาแหนงหนาท

การงาน เปลยนแปลงผบงคบบญชา ระยะนเปนชวงของความสาเรจสงสดในชวตการงาน อาจกอใหเกดความ

กงวลใจไมนอย

3. ความเปลยนแปลงทางดานอารมณ มความกงวลหวงการงานอาจมอารมณท

แปรเปลยนไปจากเดม อารมณของหญงวยนกลบมลกษณะคลาย ๆ กบอารมณโกรธงายหายเรว

4. ความเปลยนแปลงดานความสนใจ มความสนใจในเรองตาง ๆ ลกซงพเศษ

และจรงจง บางคนสนใจเรองศาสนา บางคนชวยงานสงคม เปนการหาความสขใหตนเองและสงคมตามอตภาพ

สรป

วยผ ใหญเปนชวงอายตงแต 21-60 ป เปนวยทมพฒนาการในดานตาง ๆ ไดมากจนถงขด

สงสด อาท ดานความสง สตปญญา มการเปลยนแปลงดานจตใจความพอใจ คานยม และสนใจในเรองคครอง

มาก เปนวยทเรมเสอมความสามารถ สมรรถภาพทางเพศลดนอยลง

3.5 วยสงอาย

28

ความชราจะมความแตกตางของบคคล เขามาเกยวของดวยในวยท มอายเทากน

สมรรถภาพอาจแตกตางกน บางคนอาย 50 ป แตความชราทางกายภาพมมาก ในเวลาเดยวกน คนอาย 60 ป

ความชราทางกายภาพยงไมมากนก เราจงกาหนดอายวยชราโดยประมาณ คอ วย 60 ปขนไป

พฒนาการทางรางกาย

เซลลตาง ๆ เร มตายจะมการเกดทดแทนไดนอยและชา รางกายสกหรอ ถามการ

เจบปวยทางรางกายจะรกษาลาบากและหายชากวาวยอน ๆ เพราะวยนรางกายมแตความทรดโทรมมากกวาความ

เจรญ ความสงจะคงท หลงโกง ผมบนศรษะหงอก กลามเนอหยอนสมรรถภาพการทรงตวไมด

พฒนาทางสตปญญา

มความสขมรอบคอบ ยงมเหตผลดแตขาดความรเรมจะยดหลกเกณฑทตนเคยยดถอ

ปฏบต สมรรถภาพในการเลาเรยนจะคอย ๆ ลดลงทละนอยในชวงอายระหวาง 25-50 ป หลงจาก 50 ปแลวจะ

ลดลงคอนขางเรว การทองจาอะไรจะรบไดยากกวาวยอน มความหลงลมงาย

พฒนาการทางดานอารมณ

บางคนชอบงาย โกรธงาย อารมณแปรปรวนไมคงท แตวยชราบางรายมจตใจด

ทงนเปนไปตามสภาพแวดลอม สงคม และประสบการณทผานมา รวมถงสภาพเศรษฐกจในครอบครวดวย ใน

วยชรานจะมความเมตตากรณา อตตาสงกวาวยอน ๆ จะเหนไดจากการชวยเหลอผอนในกรณตาง ๆ

พฒนาการทางดานสงคม

สวนมากจะสนใจเร องของการกศลยดถอศาสนาเปนท พ งพงทางใจ บรจาค

ทรพยสนเพอการบารงศาสนา จบกลมปฏบตธรรม บางรายสงแวดลอมและเศรษฐกจบงคบไมสามารถทาความ

ตองการได กจะไดรบมอบหมายใหเลยงดเดกเลก ๆ ในบาน มความสขเพลดเพลนไปกบลกหลาน

ประสบการณของคนชรามคามากสาหรบหนมสาว บตรหลาน ตองยอมรบนบถอเอาใจใสเหนคณคา

ไมเหยยบยาดหมนดแคลน ควรหาทางานอดเรกใหทาเพอใหทานมความสขเพลดเพลน

สรป

ชวงอายวยชราจะเรมนบตงแต 60 ปขนไป ความชรามความแตกตางของบคคล ในวยอาย

เทากน สมรรถภาพอาจแตกตางกน โดยทวไป รางกายมแตความทรดโทรมมากกวาความเจรญเตบโต สตปญญา

จะคอยลดนอยลง แตเปนวยทมความสขมรอบคอบมเหตผล อารมณจะแปรปรวนไมคงท เปนวยทมความเมตตา

กรณาสงกวาวยอน ๆ

29

กจกรรมท 1

• จงอธบายโครงสราง หนาทการทางานและการดแลรกษาระบบอวยวะทสาคญ 4 ระบบมาโดยสรป

1. ระบบผวหนง_________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

2. ระบบกลามเนอ______________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

3. ระบบกระดก________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4. ระบบไหลเวยนเลอด__________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

• ปจจยทผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการมนษยมอะไรบาง

กจกรรมท 2

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

• จงอธบายพฒนาการและการเปลยนแปลงตามวยของมนษยมาโดยสรป

กจกรรมท 3

1. วยทารก_____________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

2. วยเดก______________________________________________________________

30

_____________________________________________________________________________

3. วยรน_______________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

4. วยผใหญ_____________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

5. วยสงอาย_____________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

31

บทท 2

สขภาพทางกาย

สาระสาคญ ความรความเขาใจ ในการปฏบตตนเพอหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสขภาพ ตลอดจนสามารถอธบายถง

ประโยชนของการออกกาลงกายและโทษของการขาดออกกาลงกาย ตลอดจนอธบายถงวธการออกกาลงกายเพอ

สขภาพได

ผลการเรยนรทคาดหวง 1.สามารถอธบายถงวธปฏบตตนในการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสขภาพได

2.สามารถอธบายประโยชนและรปแบบของการออกกาลงกายและโทษของการขาดการออกกาลงกายได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 การเสรมสรางสขภาพของตนเองและบคคลในครอบครว

เรองท 2 การออกกาลงกาย

เรองท 3 รปแบบและวธการออกกาลงกายเพอสขภาพ

เรองท 1 การเสรมสรางสขภาพตนเองและบคคลในครอบครว

ครอบครวบทบาทและอทธพลทสาคญมากในการพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคลในครอบครว เพราะ

ครอบครวเปนสงคมปฐมภมทมความใกลชดผกพน มความนบถอเชอฟงกนและกนเปนพนฐาน ครอบครว

32

ประกอบดวย ป ยา ตา ยาย พอ แม ลก หลาน และอนๆครอบครวจงเปนศนยกลางการเรยนรขนพนฐานและ

พฒนาการดานตางๆ ตลอดจนการพฒนาพฤตกรรมสขภาพของบคคลทกวย ดงนนการวางแผนดแลสขภาพของบ

คลในครอบครวจงจาเปนและสาคญอยางมากเพอใหทกคนมสขภาพดโดยตองเร มจากตวเราและทกคนใน

ครอบครวเปนสาคญ

การดแลสขภาพของบคคลในครอบครวจะตองมการวางแผนไวลวงหนาและดาเนนการให เปนไปตาม

แผน และทกคนตองมการปฏบตใหเปนไปตามแผนทวางไวในเรองตางๆดงน

1. การรกษาความสะอาด

2. การปองกนโรค

3.การรบภมคมกนโรค

4. อาหารและโภชนาการ

5. การออกกาลงกายและเลนกฬา

6. การพกผอนและกจกรรมนนทนาการ

7. การดแลรกษาสงแวดลอม

8. การดแลสขภาพจต

9. การปองกนอบตเหตและสรางเสรมความปลอดภย

10. การปฐมพยาบาลเบองตน

การรกษาความสะอาด

การรกษาความสะอาดของรางกาย ไดแก เสอผา เครองนงหม เครองใชสวนตว และสวนรวม ตลอดจน

การรกษาความสะอาดของทอยอาศย ในวยเดก พอ แม ป ยา ตา ยาย หรอ ผปกครองเปนแบบอยางในการรกษา

ความสะอาด เมอเตบโตขนเราควรรจกการดแลตนเองเรองการทาความสะอาดในเรองสวนตว และชวยเหลอ

สมาชกคนอน ภายในครอบครวจนเปนนสย เชน ชวยซกผาใหพอแม หรอผสงอายในครอบครว เปนตน

การปองกนโรค

การปฏบตใหถกตองจะชวยปองกนโรคตางๆทเกดขนตามดกาลหรอเมอเกดการระบาด เชน หนาฝนจะ

มการระบาดของโรคหวด ควรสวมใสเสอผาททาใหรางกายอบอน ฝนตกตองกางรม หรอสวมใสเสอกนฝน หนา

รอนกเกดการระบาดของโรคทองรวงหรออหวาตกโรค ควรรบประทานอาหารทมประโยชนและปรงสกใหมๆ

หากมการระบาดของโรคทปองกนได โดยการฉดวคซนปองกน กควรใหบคลในครอบครวไปรบการฉดวคซน

เปนตน

การรบภมคมกนโรค

การรบภมคมกนในวยเดกเปนหนาทของพอแมหรอผปกครองตองพาเดกไปรบภมคมกนจากแพทย เชน

โรคไอกรน คอตบ โปลโอ เปนตน เมอโตขนหากเกดโรคระบาดหรอตองฉดวคซน เราตองเหนความสาคญและ

เหนคณคาของการรบภมคมกนเพอปองกนโรคตางๆและยนดเตมใจรบภมคมกน ตลอดจนแนะนาคนอนๆใหเหน

ความสาคญดวย

33

อาหารและโภชนาการ

การไดรบอาหารทมประโยชน มคณคาและเพยงพอตอความตองการของรางกายในแตละมอและแตละ

วนนบวามความสาคญ ควรมกาหนดหรอวางแผนไวลวงหนาวามอเชา มอกลางวน หรอมอเยนจะทาอาหาร

อะไรบาง เพอจะไดอาหารทหลากหลายและแตกตางกนไป เชน อาหารของเดกเลกควรแตกตางจากอาหารผใหญ

การจดอาหารสาหรบผปวยเฉพาะโรค ไดคณคาของอาหารครบทกหมและในปรมาณทเพยงพอตอความตองการ

ของรางกาย เพอสงเสรมสขภาพของทกคนในครอบครว ในแตละวนทกคนในครอบครวควรไดรบประทาน

อาหารครบ 3 มอ มคณคาอาหารครบ 5 หม และดมนาอยางนอยวนละ 6-8 แกว

การออกกาลงกายและเลนกฬา

ควรออกกาลงกายและสนบสนนใหทกคนในครอบครวไดออกกาลงกายและเลนกฬาเปนประจา โดย

ชกชวนกนไปออกกาลงกาย พรอมทงใหคาแนะนาเกยวกบประโยชนของการออกกาลงกายและเลนกฬาทชวยให

สขภาพด มความสดชน แจมใส คลายเครยด และชวยใหระบบตางๆ ในรางกายทางานดขน ทกคนควรออกกาลง

กายอยางสมาเสมออยางนอยวนละ 30 นาท หรออยางนอยสปดาหละ 3 วน ถาเปนไปไดควรออกกาลงกายทกๆวน

การพกผอนและกจกรรมนนทนาการ

หลงจากการทางานของผใหญ หรอการเรยนของเดก การอออกกาลงกาย และการเลนกฬาของทกคนใน

ครอบครวทถอวาเปนภารกจทจะตองทาประจาวนแลว ภารกจอกสวนหนงททกคนจะตองทา คอ การพกผอนและ

กจกรรมนนทนาการทตองมการกาหนดหรอวางแผนในการปฏบต การพกผอน โดยการนอนทถอวาสาคญทสด

ควรนอนเปนเวลา และนอนหลบอยางนอยวนละ 6-8 ชวโมง นอกจากนควรกาหนดการวางแผนรวมกบครอบครว

โดยใชกจกรรมนนทนาการ เชน ปลกตนไมรวมกนไปทองเทยวในวนหยด เปนตน

การดแลรกษาสงแวดลอม

การดแลสขภาพของทกคนในครอบครวในเร องสขภาพรางกาย ความสะอาด อาหาร การบรโภค

ตลอดจนการพกผอนนนยงไมเพยงพอ เพราะสงทจะชวยใหคนมสขภาพด ปราศจากโรคภยไขเจบไดตองมสงอน

ประกอบดวย ไดแก บานเรอน โรงเรยน สงแวดลอมรอบตว ตองชวยกนดแลใหสะอาด ปราศจากขยะมลฝอย และ

สงปฏกลตางๆ ทางระบายนาไมมนาเนา นาขง มสวมทถกสขลกษณะ และมสงแวดลอมทด นาอยอาศย ทกคน

ควรมจตสานกโดยปฏบตตนเปนแบบอยางและจดสงแวดลอมภายในบานและบรเวณใหถกลกษณะ รวมทงให

ความรวมมอในการดแลรกษาสงแวดลอมในชมชนอยางสมาเสมอ เชน การเขารวมกจกรรมพฒนาสาธารณะ

สถานหรอกจกรรมบาเพญประโยชนการรกษาชมชนใหสะอาด หรอกจกรรมในวนสาคญทางศาสนา เปนตน

การดแลสขภาพจต

การดแลสขภาพรางกายอยางเดยวยอมไมเพยงพอ เพราะทกคนจะมสขภาพทสมบรณแขงแรงไดจะตอง

มความสมบรณแขงแรงทงสขภาพกายและสขภาพจต การดแลสขภาพจต ทาไดโดยการใหความเอออาทร ความ

หวงใยแกสมาชกในครอบครว มการชวยเหลอเกอกล และใหกาลงใจซงกนและกน ใหคาปรกษาหารอและมสวน

รวมในการวางแผนและการทากจกรรมของครอบครวเพอสรางสมพนธภาพอนด ใหเกดขนในครอบครวซงจะ

สงผลถงการมสขภาพจตทดในทสด

การปองกนอบตเหตและสรางเสรมความปลอดภย

34

การวางแผนเพอไมใหเกดอบตเหตภายในครอบครว ทกคนในครอบครวควรชวยกนสารวจเครองมอ

เครองใชทอาจจะเปนสาเหตของการเกดอบตเหตใหปลอดภยในการใช หากมการชารดตองซอมแซมแกไขใหอย

ในสภาพทพรอมใชงานไดด จดเกบในททเหมาะสมและสะดวกสาหรบการใชงานในครงตอไป เรยนรการใช

เครองมอทกชนดใหถกวธ และรวธปองกนอบตเหตตางๆ ทอาจจะเกดขน ฝกใหมพฤตกรรมทถกตอง รหลกของ

ความปลอดภย และรจกหลกเลยงการเกดอบตเหตตางๆ

การปฐมพยาบาลเบองตน

การดแลปฐมพยาบาลเบองตน เปนเรองสาคญและจาเปนสาหรบครอบครว นกเรยน ควรหาความร และ

ความเขาใจในเรองการปฐมพยาบาลอยางงายๆ สาหรบบคคลในครอบครว เชน เมอมการบาดเจบตองปฐม

พยาบาลดวยการทาแผล ใสยา ร จกการวดอณหภมเมอมไข การปฐมพยาบาลคนเปนลม เปนตะครว เปนตน

นอกจากนตองวางแผนในการดแลคนในบานใหไดรบการตรวจโรคอยางนอยปละ 1 ครง หรอถาในครอบครวม

สขภาพไมปกตจะตองไปพบแพทยวนใด เดอนใดหรอหากเกดเหตฉกเฉนตองไปพบแพทยทไหน โดยวธใด หรอ

ใชเบอรโทรศพทอะไร เปนตน และแนะนาใหทกคนในบานเขาใจและฝกปฏบตใหทกคนไดเรยนร เพอให

สามารถชวยเหลอตนเองและผอนได

การวางแผนดแลสขภาพของบคคลในครอบครวเปนสงทจาเปน เพราะเมอปฏบตแลวจะเกดประโยชน

ตอสขภาพ ดงนนทกคนในครอบครวจงควรมการวางแผนดแลสขภาพของตนเองและบคคลในครอบครว ดงน

1. ฝกใหตนเองสนบสนนใหบคคลในครอบครวมพฤตกรรมทถกตองเกยวกบเรอง ความสะอาด และม

ความเปนอยทถกสขลกษณะ

2. วางแผนการไปรบความรและการปองกนโรค ทงโรคตดตอและไมตดตอ

3. วางแผนไปรบการสรางภมคมกนโรคดวยการฉดวคซนตามกาหนด หรอตามการระบาดของโรค

4. วางแผนรบประทานอาหารทมคณคาและเปนประโยชนตอรางกายครบถวนทงคณคาและปรมาณท

เหมาะสม และเปนไปตามวย

5. จดตารางเวลากจกรรมในชวตประจาวนใหสามารถออกกาลงกายเลนกฬาอยางสมาเสมอ

6. แบงเวลาเพอใหไดรบการพกผอนอยางเพยงพอ

7. วางแผนในการปรบปรงทอยอาศยและสงแวดลอมใหปลอดภย

8. ดแลเอาใจใสทกคนในครอบครวใหมสขภาพจตทด มความรก ความอบอน มการชวยเหลอเกอกล

และเอออาทรตอกนในครอบครว

9.วางแผนเรองความปลอดภยในชวต หลกเลยงพฤตกรรมทอาจกอใหเกดอบตเหตหรอการสญเสย

เนองจากมการปองกนไวกอน

10. วางแผนเมอเกดเหตการณไมคาดคดโดยใหความชวยเหลออยางถกตองวธเมอมการบาดเจบหรอ

เจบปวยขนในครอบครว

ตวอยางแผนตารางและกจกรรมประจาสปดาห

วน

เวลา

จนทร องคาร พธ พฤหสบด ศกร เสาร อาทตย ผลการปฏบต หมาย

เหต ได ไมได

17.00 น. เลนฟตบอล ชวยแม

ทากบขาว

วายนา เลนดนตร ขจกรยาน ทาความ

สะอาดบาน

ทาสวน

35

18.00 น. รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

รบประทาน

อาหารกบ

ครอบครว

19.00 น. ทาการบาน ทาการบาน ทาการบาน ทาการบาน ทาการบาน ดโทรทศน ดโทรทศน

20.00 น. ดโทรทศน

กบคณยาย

อานหนงสอ ดโทรทศน

กบคณพอคณ

แม

อานหนงสอ อานหนงสอ อานหนงสอ อานหนงสอ

ตวอยางแผนตารางและกจกรรมประจาเดอน(ใน1วนอาจเลอกปฏบตไดมากกวา 1 กจกรรม) วน

กจกรรม

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 หมาย

เหต

1. ไปวด

2 . ข ด

หองนา

3. ซกผา

4 . ไ ป

ตลาด

5 . ไ ป

เลนกฬา

(สปดาห

ละ3วน)

การวางแผนดแลสขภาพของบคคลในเรองตางๆ ดงกลาวขางตน เปนเรองจาเปนสาหรบทก

ครอบครว ซงพนฐานของการมสขภาพดตองประกอบดวยรางกาย จตใจ เครองใช ทอยอาศย ตลอดจนสงแวดลอม

อาหารและโภชนาการทไดคณคาครบถวน ปรมาณทเหมาะสม รวมทงการไดออกกาลงกาย หรอเลนกฬาทกระตน

ใหอวยวะทกสวนไดเคลอนไหว ระบบตางๆ ของรางกายทางานไดด มการพกผอนทเหมาะสมเพยงพอ ตลอดจน

ไดดแลสขภาพใหพนจากทกขภย และปลอดภยจากการทางานหรอการเลน เมอเจบปวยไดรบการดแลทถกตอง

เหมาะสม กจะชวยทาใหคนเรามสขภาพทด ดงนนการดแลสขภาพทถกตองและไดรบการแนะนาทเหมาะสม

ปลกฝงพฤตกรรมทถกตองตงแตวยเดก ตอเนองมาจนเตบโตเปนผใหญจงมความจาเปนในการทจะชวยทาให

สมาชกในครอบครวไดชวยเหลอดแลกนและกน อนจะนาไปสการมสมพนธภาพอนดและสขภาพทดของบคคล

ในครอบครว

การปฏบตในการหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสขภาพ

ในสภาวะปจจบนความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลย และพฒนาการทางสงคมเขามาเกยวของใน

ชวตประจาวนและเปนตนเหตททาใหเกดพฤตกรรมในทางทไมถกตอง

พฤตกรรมทไมถกตอง ไดแก

- การมเพศสมพนธไมปลอดภย

- การดมเครองดมทมแอลกอฮอล

- การรบประทานอาหารไมตรงเวลา

- การกลนปสสาวะ

- การเกยวของกบสารเสพตด และบหร

- การดมเครองดมชกาลงเปนประจา

36

- การนงในอรยาบถเดมนานๆ

- การใชสายตาเพงมองนานๆ เชน เลนเกม,ทาคอมพวเตอร

เรองท 2 การออกกาลงกาย

การออกกาลงกายเปนปจจยหนงของสงแวดลอมทมผลตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของ

มนษย การออกกาลงกายเปนการกระตนการสราง และเตบโตของกระดก รวมถงกลามเนอใหมความแขงแกรง ม

โครงสรางรางกายทสมบรณ กระตนการทางานของปอด หวใจ กระดก กลามเนอ และเปนการเพมภมตานทาน

โรคไดเปนอยางด นอกจากนการออกกาลงกายยงเปนการใชเวลาวางใหเปนประโยชน ลดความเครยดทางอารมณ

เปนการเปดโอกาสใหไดพบเพอนใหม ๆ เรยนรการอยกนเปนหมคณะ และสามารถปรบตวใหเขากบสงคม และ

สภาพแวดลอมไดเปนอยางด

ทงน แตละบคคลอาจมความถนดในกฬาทแตกตางกน การเลนกฬาเปนการพฒนาตนเอง จง

ไมจาเปนตองหาซออปกรณทมราคาแพง กจกรรม หรองานบานหลายอยางกเปนการออกกาลงกายทด อาท การ

กวาดบาน ถบาน ซกผา ตดหญา รดนาตนไม ฯลฯ ซงนอกจากจะเปนการออกกาลงกายแลวยงทาใหคนใน

ครอบครวเหนถง ความรบผดชอบ ซงเปนการพฒนาตนเองใหผอนยอมรบ และไววางใจมากขน

2.1 ความสาคญของการออกกาลงกาย มดงน

1. การออกกาลงกายชวยใหอวยวะตาง ๆ อาท หวใจ ปอด ไต กระดก และกลามเนอแขงแรง

ขน และยงชวยลดการเปนโรคความดนโลหตสง โรคไขมนในเลอดสง และโรคบาดแผลในกระเพาะอาหาร

2. ผททางานเบา ๆ แตไมคอยไดออกกาลงกาย อาจเปนโรคเหนอยงาย และทาใหเวยนศรษะ

การออกกาลงกายบอย ๆ จะชวยปองกนอาการเหลานได

3. พระภกษ นกเรยน แมบาน ชางเยบเสอผา นกธรกจ หรอผทมอาชพทางานเบา ๆ ควรหา

เวลาออกกาลงกายทกวน อาการเหนอยงาย เบออาหาร เวยนศรษะ และอาการนอนไมหลบอาจหายได

4. บรษไปรษณย เปนโรคหวใจนอยกวาพนกงานรบโทรศพท กระเปารถเมลเปนโรคหวใจ

นอยกวาพนกงานขบรถเมล เพราะผลจากการเดนทมากกวานนเอง

37

5. การออกกาลงกายเปนประจาทกวน ทาใหการเปนโรคตดเชอ อาท หวด และอาการเจบคอ

นอยลง

6. ผททางานเบา ๆ อาจเจบปวยไดบอย ๆ

7. การเดน การวง การทากายบรหาร การทาโยคะ การรามวยจน ลวนเปนการบรหารกายททา

ใหสขภาพดขน

8. การออกกาลงกายทกวนทาใหชะลอความชรา และอายยน

9. การออกกาลงกายวนละนด จตแจมใส ถาไมอยากหวใจวายใหออกกาลงกาย

ประโยชนของการออกกาลงกายทมตอสขภาพ

1.ระบบการทางานของหวใจ ระบบการเตนหวใจของนกกฬา และผออกกาลงกายเปนประจา

จะชากวาคนปกต ทงนเพราะกลามเนอหวใจแขงแรงกวาจงทางานนอยกวา กลาวคอ หวใจของคนปกตเตน 70-80

ครงตอนาท ขณะทผออกกาลงกายเปนประจา จะเตนเพยง 50-60 ครงตอนาทเทานน เมอหวใจทางานนอยกวาจงม

อายการใชงานทยาวนานกวาคนปกต

อยางไรกตาม ขณะออกกาลงกายหวใจอาจเตนเรวถง 140-150 ครงตอนาท จงทาใหมโลหตไป

หลอเลยงรางกายมากถง 5-6 เทาของชวงปกต ผลของการสบฉดโลหตทเรว ทาใหการหมนเวยนโลหตในรางกายด

ขน จงสามารถปองกนโรคหลอดเลอดหวใจตบได

ตอระบบหายใจ ตามปกตคนเราหายใจเขาออกประมาณ 16-18 ครงตอนาท ขณะทออกกาลง

กาย รายกายตองการออกซเจนเพมข นจากเดม 5-15 เทา เมอเปนเชนนจะทาใหปอดรบออกซเจน และคาย

คารบอนไดออกไซด ปอดจงฟอกโลหตไดดขน

การทปอดพอง และแฟบมากขน ทาใหหลอดลมขยายตวมการไหลเวยนของโลหตในถงลม

มากขน ปอดจงแขงแรงขนตามไปดวย

อนง จากการสารวจการหายใจเขาออกของนกกฬาเหรยญทองโอลมปกพบวา หายใจชาและ

ลกกวาคนปกต ดวยเหตนจงไมคอยเหนอยงาย หวใจทางานไมหนกและปอดไดออกซเจนมากกวาคนธรรมดา

ระบบกลามเนอ การออกกาลงกายทาใหเกดการเผาผลาญไขมนใหหมดไป กอเกดกลามเนอ

รายการสมสวน ขอตอตางๆ มการเคลอนไหว เอนยดขอตอมการเคลอนไหว จงมการยดหยนแขงแรง ผทออก

กาลงกายจงไมปวดเมอย ไมปวดหลง ไมขดยอก

2. ผลทเกยวของกบการเจรญเตบโต จากการศกษาเปรยบเทยบในเรองความแตกตางในลกษณะ

ตางๆ ของการเจรญเตบโต ระหวางเดกทออกกาลงกายอยางสมาเสมอ และถกตองกบเดกทขาดการออกกาลงกาย หรอ

มการออกกาลงกายทไมถกตองพบวา เดกทมการออกกาลงกายอยถกวธ และสมาเสมอจะมการเจรญเตบโตของ

รางกายทดกวาเดกทขาดการออกกาลงกาย

3. ผลทเกยวของกบรปรางทรวดทรง ความผดปกตของรปรางทรวดทรง นอกจากจะเปนผล

สบเนองมาจากปจจยทเกยวของกบการเจรญเตบโต ความผดปกตของรปรางทรวดทรง เชน รปรางอวน หรอผอม

เกนไป ลกษณะลาตวเอยง กระดกสนหลงคดงอ เปนตน ซงความผดปกตของรปรางทรวดทรงดงกลาวจะมมาก

38

ยงขน หากขาดการออกกาลงกายทถกตอง ในทางตรงขามการนาเอารปแบบและวธการออกกาลงกายทถกตองมา

ปฏบตเปนประจาสมาเสมอ จะสามารถแกไขทรวดทรงใหกลบคนดขน ดงจะเหนไดจากในทางการแพทย ไดม

การนาเอาวธการออกกาลงกายมาใชในการฟนฟสภาพ และสมรรถภาพของผปวยในระหวางการบาบดควบคกบ

วธการบาบดอนๆ โดยเฉพาะอยางยงผปวยทมปญหาในการเคลอนไหว หรอความออนแอของระบบกลามเนอ

4. ผลทเกยวของกบสขภาพทวไป เชอวาเมอการทางานของอวยวะตางๆ มประสทธภาพทดจะ

สงผลใหสขภาพโดยทวไปดขน โดยเฉพาะความตานทานโรค หรอภมตานทานตอโรคของบคคลทมากขน ดงจะ

เหนไดจากการศกษาเปรยบเทยบชวงเวลาของการเกดการเจบปวย ระหวางนกกฬากบบคคลทวไปจะพบวา

นกกฬาทเกดจากการเจบปวยจาการตดเชอ จะมระยะเวลาในการฟนตวและเกดโรคแทรกซอนนอยกวาบคคล

โดยทวไป

สรป

การออกกาลงกายเพอสขภาพ เปนการเคลอนไหวของรางกายทใชกลามเนอมดใหญ เชน

กลามเนอขา ลาตว แขน ใหมการเคลอนไหวทเรวขน ทาใหอตราการเตนของหวใจเพมขน หรอเหนอยขนอยาง

ตอเนอง อยางนอยสปดาหละ 3 วนๆ ละ 20-60 นาท แลวแตความเหนอยนนมากหรอนอย ถาเหนอยมากกใชเวลา

นอย แตถาเหนอยนอยกใชเวลามากขน ซงจะทาใหเกดประโยชนตอรางกาย คอ มการเปลยนแปลงททาใหเกด

ความแขงแรงอดทนของการทางานของปอด หวใจ ระบบไหลเวยนโลหต กลามเนอ กระดก เอน ขอตอ และสงผล

ใหรางกายมความแขงแรง เพมความตานทานของการเกดโรค ชวยลดโอกาสเสยงของการเกดโรคหวใจ ความดน

โลหตสง เบาหวาน โรคอวน ไขมนในเสนเลอด ฯลฯ

การออกกาลงกายอยางสมาเสมอ จะใหประโยชนตอรางกายดงน

1. ระบบไหลเวยนโลหต หวใจ ปอด ทางานดขน จะชวยปองกนโรคหวใจโรคความดนโลหต

2. รางกายมการอดทน แขงแรง กระฉบกระเฉง ทางานไดนานโดยไมเหนอย

3. ชวยปองกนโรคกระดก ขอเสอม และยงทาใหกระดก ขอ เอนแขงแรง

4. ชวยผอนคลายความเครยด และชวยใหนอนหลบดขน

2.3 ผลกระทบจาการขาดการออกกาลงกาย

จากการศกษาในเรองผลกระทบของการขาดการออกกาลงกายในวยเดก วยหนมสาว และวย

กลางคนขนไป สรปลกษณะเดนๆ ทเกดขนไดดงน

1. ผลกระทบในวยเดก

ผลกระทบจากการขาดการออกกาลงกายของเดกในวยน มลกษณะดงน

1.ดานการเจรญเตบโต และทรวดทรง พบวานอกจากการบรโภคอาหารทถกตองตามหลก

โภชนาการแลว การออกาลงกายยงมสวนชวยกระตนใหกระดกมการเจรญทเหมาะสมตามวย ทงในดานความยาว

และความหนา เนองจากรางกายสามารถดงธาตแคลเซยมทมในอาหารมาชวยสรางเสรมโครงกระดกไดมากขน

นนเอง แตในบางกรณอาจพบวา มเดกบางกลมทไมคอยไดออกาลงกาย แตมอาหารการกนอดมสมบรณ อาจม

สวนสง และนาหนกตวมากกวาเดกในวยเดยวกนโดยเฉลย แตกพบวาสวนใหญแลวรางกายมกจะมการสะสม

ไขมนมากเกน (อวน) มกระดกเลก หวใจมขนาดเลกเมอเทยบกบนาหนกตว และทาใหทรวดทรงรปรางทเหนม

ความผดปกตเกดขน เชน อวนลงพง มเขาชด หรอขาโกง เปนตน

39

2.ดานสขภาพและสมรรถภาพทางกาย พบวาเดกทขาดการออกกาลงกายจะมความตานโรคตา

เจบปวยไดงาย และระยะการฟนตวในการเจบปวยกมกจะมระยะเวลานานกวาเดกทออกกาลงกายเปนประจา ซง

จะมความสมพนธกบระดบสมรรถภาพทางกาย เพราะสมรรถภาพทางกายเปนผลมาจากการออกกาลงกาย ดงนน

หากขาดการออกกาลงกายยอมสงผลใหสมรรถภาพทางกายต าลง เมอสมรรถภาพทางกายต าจะสงผลให

องคประกอบในดานสขภาพตาดวยเชนกน

3.ดานสงคมและสภาพของจตใจ พบวาเดกทขาดการออกกาลงกายมกเปนเดกทชอบเกบตว

และขาดความเชอมนในตนเอง ตรงกนขามกบกลมทชอบออกกาลงกาย และเลนกฬา จะมความเชอมนในตนเอง

และไดเรยนรพฤตกรรมทางสงคมกบกลม ทาใหรแนวทางในการปรบตวเขากบสงคมทเปนหมคณะไดดขน

นอกจากนเดกทขาดการออกกาลงมกจะมนสยไมชอบออกกาลงกายเมอเขาสวยรนและวยผใหญ

4.ดานการเรยน พบวาเดกท มสมรรถภาพทางกายท ดจะมผลการเรยนร ท ดกวาเดกท ม

สมรรถภาพทางกายตา ซงสนบสนนใหเหนวาการขาดการออกกาลงกายจะสงผลเสยตอการเรยนรของเดกดวย

2.ผลกระทบในวยหนมสาว

ชวงวยนเปนชวงทตอเนองจากวยเดก และเชอมตอกบวยกลางคน ถอวาเปนวยแหงการเจรญ

พนธหากขาดการออกกาลงกาย ผลกระทบทเกดขนกจะคลายกบผลกระทบในวยเดก คอสมรรถภาพทางกายตา

สขภาพทวไปไมด การทางานของระบบตางๆ โดยเฉพาะระบบไหลเวยนเลอดจะผดปกต รวมไปถงบคลกภาพท

อาจมความไมเหมาะสม และสงผลเสยตอการแสดงออกทางสงคมดวย

3.ผลกระทบในวยกลางคนขนไป

ชวงวยนเปนบคคลทมอายตงแต 35 ปขนไป และถอวาเปนชวงของวยเสอม โดยเฉพาะอยางยง

หากขาดการออกกาลงกายดวยวธทถกตองเหมาะสม ความผดปกตทเกดขนมกแสดงออกในลกษณะอาการความ

ผดปกตของรางกาย ซงเปนอาการของการเกดโรคตางๆ ไดแก โรคประสาทเสยดลยภาพ โรคความดนเลอดสง

โรคหลอดเลอดหวใจเสอมสภาพ โรคอวน โรคเบาหวาน และโรคทเกยวของกบขอตอกระดก เปนตน

สรป

การเลนกฬาตามหลกวทยาศาสตร เปนการกระทาทกอใหเกดการเปลยนแปลงของระบบตางๆ

ภายในรางกายใหมสขภาพทดขน การออกกาลงกายมผลตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของมนษย ชวยให

กระดก มความแขงแกรง อวยวะตาง ๆ อาท ปอด ไต หวใจ แขงแรง ชวยลดการเปนโรค ความดนโลหตสง

โรคไขมนในเสนเลอดสง ๆ การออกกาลงกายประจาสมาเสมอ จงมความสาคญ และเพมภมตานทานโรคไดอยาง

ดยง นกวทยาศาสตรการกฬาไดแบงประเภทของการออกกาลงกายได 5 ชนด คอ

1.การออกกาลงกายแบบเกรงกลามเนออยกบทไมมการเคลอนไหว

40

2.การออกกาลงกายแบบมการยด – หดตวของกลามเนอ

3.การออกกาลงกายแบบใหกลามเนอทางานเปนไปอยางสมาเสมอ

4.การออกกาลงกายแบบไมตองใชออกซเจนในระหวางมการเคลอนไหว

5.การออกกาลงกายแบบใชออกซเจน

ประโยชนและคณคาของการออกกาลงกายและการเลนกฬา จาแนกไดดงน

1.ทางดานรางกาย

1.1 ชวยเสรมสรางสมรรถภาพทางดานรางกายใหเปนผทแขงแรง มประสทธภาพใน

การทางาน สรางความแขงแกรงของกลามเนอ

1.2 ชวยทาใหระบบตางๆ ภายในรางกายเจรญเตบโตแขงแรง มประสทธภาพในการ

ทางาน อาท ระบบการไหลเวยนของเลอด ระบบหายใจ และระบบการยอยอาหาร เปนตน

2.ทางดานอารมณ

2.1 ชวยสามารถควบคมอารมณไดเปนอยางดไมวาจะอยในสภาพเชนไร

2.2 ชวยใหคนทมอารมณเบกบาน ยมแยมแจมใส

2.3 ชวยผอนคลายความตงเครยดทางสมอง และอารมณไดเปนอยางด

3.ทางดานจตใจ

3.1 ชวยใหเปนคนทมจตใจบรสทธมองโลกในแงด

3.2 ชวยใหเปนคนทมจตใจเขมแขง กลาเผชญตอปญหาอปสรรคตางๆ

3.3 ชวยใหเกดความเชอมน ตดสนใจไดด

4.ทางดานสงคม

4.1 เปนผทมระเบยบวนย สามารถอยในสภาพแวดลอมตางๆ ได

4.2 เปนผทเขากบสงคม เพอนฝง และบคคลทวไปไดเปนอยางด ไมประหมา หรอ

เคอะเขน

4.3 เปนผท ชวยสรางความสมพนธอนดระหวางสงคมตอสงคม และประเทศตอ

ประเทศ

เรองท 3 รปแบบ และวธการออกกาลงกายเพอสขภาพ

การเคลอนไหว การออกกาลงกาย และการเลนกฬาตามหลกวทยาศาสตร เปนการกระทาทกอใหเกดการ

เปลยนแปลงของระบบตาง ๆ ภายในรางกายทตองทางานหนกเพมมากขน แตเปนผลดตอสขภาพรางกาย ซง

นกวทยาศาสตรการกฬา ไดแบงประเภทของการออกกาลงกายออกเปน 5 ประเภท คอ

1. การออกกาลงกายแบบเกรงกลามเนออยกบท ไมมการเคลอนไหว (Isometric Exercise) ซงจะ

ไมมการเคลอนท หรอมการเคลอนไหวของรางกาย อาท การบบกาวตถ การยนตนเสา หรอกาแพงเหมาะกบผท

ทางานนงโตะเปนเวลานานจนไมมเวลาออกกาลงกาย แตไมเหมาะสมกบรายทเปนโรคหวใจ หรอโรคความดน

โลหตสง เปนการออกกาลงกายทไมไดชวยสงเสรมสมรรถภาพทางกายไดอยางครบถวน

2. การออกกาลงกายแบบมการ ยด – หดตวของกลามเนอ (Isotonic Exercise) จะมการเคลอนไหว

41

สวนตาง ๆ ของรางกาย ขณะทออกกาลงกาย อาท การวดพน การยกนาหนก การดงขอ เหมาะกบผทมความ

ตองการสรางความแขงแรงกลามเนอเฉพาะสวนของรางกาย อาท นกเพาะกาย หรอนกยกนาหนก

3. การออกกาลงกายแบบใหกลามเนอทางานเปนไปอยางสมาเสมอ ตลอดการเคลอนไหว

(Isokinetic Exercise) อาท การถบจกรยานอยกบท การกาวขนลงแบบขนบนได หรอการใชเครองมอทาง

ชวกลศาสตร เหมาะกบการใชทดสอบสมรรถภาพทางกายของนกกฬา หรอผทมความสมบรณทางรางกายเปน

สวนใหญ

4. การออกกาลงกายแบบไมตองใชออกซเจนในระหวางทมการเคลอนไหว (Anaerobic Exercise)

อาท วง 100 เมตร กระโดดสง ปฏบตกนในหมนกกฬาททาการฝกซอม หรอแขงขน จงไมเหมาะกบบคคลทวไป

5. การออกกาลงกายแบบใชออกซเจน (Aerobic Exercise) คอ จะเปนลกษณะทมการหายใจเขา –

ออก ในระหวางทมการเคลอนไหว อาท การวงจอกกง การเดนเรว หรอการวายนา นยมกนมากในหมของนกออก

กาลงกาย นกวทยาศาสตรการกฬา ตลอดจนวงการแพทย สามารถบงบอกถงสมรรถภาพรางกายของบคคลนน ๆ

ไดเปนอยางด

3.1 ขนตอนในการออกกาลงกาย

การออกกาลงกายแตละรปแบบขนอยกบความตองการ และความพอใจของผทตองการกระทา ซงจะ

สงผลใหรางกายแขงแรง มสขภาพด และเปนการสรางภมคมกนโรคไดอยางวเศษ โดยไมตองพงวตามน หรอ

อาหารเสรมทมราคาแพงในยคเศรษฐกจแบบพอเพยง

ตราบใดกตาม ถามนษยยงมการเคลอนไหว การกฬา หรอการออกกาลงกายยอมเขามามบทบาททจะ

สงเสรมการเคลอนไหวใหมประสทธภาพยงขน ฉะนน การกฬาจงมความสมพนธอยางใกลชดกบการดารงชวต

ในยคปจจบน

ขนตอนในการจดแนะนาใหคนออกกาลงกาย และเลนกฬา

1. ตองใหความรกบผเลน เพอใหเขาใจหลกการ เหตผล ขอจากด ขอควรระวงของการ

ออกกาลงกาย / กฬา

2. ตองปลกฝงใหเกดเจตคตทดตอการออกกาลงกาย

3. ตองฝกใหเกดทกษะ เมอเลนเปนจนชานาญทาไดคลองแคลว จงจะอยากเลนตอไป

4. ตองรวมกจกรรมสมาเสมอ

5. กจกรรมนนตองสรางใหเกดสมรรถภาพทางกายทเปลยนไปในทางดขน เชน แขงแรง อดทน

คลองตว รวดเรว และมการตดสนใจดขน

การออกกาลงกายเพอสขภาพทด และกจกรรมหนกเพยงพอ ตองฝกใหหวใจเตนประมาณ 120 – 130

ครงตอนาท สาหบผใหญทวไปทมสขภาพด หรอทาใหตองใชพลงงานจากการออกกาลงกายวนละ 285 แคลอร

หรอ 2000 กโลแคลอร / สปดาห

การจดโครงการ หรอรปแบบการออกกาลงกายทด ควรมลกษณะดงน

1. ตองทาใหผเลนไดใชความคด สตปญญา

2. ชวยใหผเลนไดรจกสมาชกมากขน ชวยกระชบสมพนธไมตร

3. ใหผลดตออารมณ สนกสนาน เพลดเพลน

42

4. ใหผลดตอรางกาย ทาใหแขงแรง มพละกาลง

5. ชวยใหสมาธ และจตใจปลอดโปรง คลายเครยด

ถาผอานสนใจจะออกกาลงกาย หรอเลนกฬา แตยงไมรวาจะใชวธใด ลองตรวจสอบจากคณสมบตตาม

หลกการดงตอไปน

1. การออกกาลงกาย / กฬาทด ตองมจงหวะการหายใจสมาเสมอ

2. ไมมการกระแทก หรอแบงแรง หรออดกลนการหายใจ

3. ผเลนตองรคณคา ผลประโยชนของการออกกาลงกาย

4. ผเลนตองสนกทจะทา ทาดวยความเตมใจ พงพอใจ

5. ผเลนตองเกดการเรยนร และทาดวยตนเอง

6. เมอเลนแลวตองเหนอยอยางสบายใจ

3.2 หลกการและรปแบบการออกกาลงกายเพอสขภาพ

หลกการออกกาลงกายเพอสขภาพเปนการเสรมการทางานของปอด หวใจ ระบบการไหลเวยนของเลอด

ความแขงแรงของกลามเนอ และขอตอ ซงจะชวยใหรางกายแขงแรงสมบรณ รวมทงสขภาพจตด

รปแบบของการออกกาลงกาย แบงออกไดดงน

1. การออกกาลงกายโดยการเลน

2. การออกกาลงกายโดยการทางาน

3. การออกกาลงกายโดยการบรหารรางกาย

1. การออกกาลงกายโดยการเลน คอ การเลนเกมกฬาตาง ๆ ทช นชอบ เชน เดน วง วายนา

2. การออกกาลงกายโดยการทางาน นอกจากจะไดงานแลว ยงทาใหกลามเนอไดมการเคลอนไหวจาก

การทางาน เพมความแขงแรงใหกบสขภาพ อาท การทางานบาน ทาสวนดอกไม หรอผลไม

3. การออกกาลงกายโดยการบรหารรางกาย โดยแสดงทาทางตาง ๆ เพอเปนการบรหารรางกาย หรอ

เฉพาะสวนทตองการใหกลามเนอกระชบ อาท การบรหารแบบโยคะ หรอแอโรบค

หลกการออกกาลงกายเพอสขภาพ คอ การออกกาลงกายชนดทเสรมสรางความอดทนของปอด หวใจ

ระบบไหลเวยนเลอด รวมทงความแขงแรงของกลามเนอ ความออนตวของขอตอ ซงจะชวยใหรางกายแขงแรง

สมบรณ สงางาม และสขภาพจตด

การออกกาลงกายแบบแอโรบค เปนกจกรรมทไดรบการยอมรบ และเปนทนยมกนอยางแพรหลายทว

โลก ในดานการออกกาลงกายเพอสขภาพ (Exercise For Health) โดยยดหลกปฏบตงาย ๆ ดงน

1. ความหนก ควรออกกาลงกาย (Intensity) ใหหนกถงรอยละ 70 ของอตราการเตนสงสดของหวใจแต

ละคน โดยคานวณไดจากคามาตรฐานเทากบ 170 ลบดวยอายของตนเอง คาทไดคออตราการเตน

ของหวใจคงททเหมาะสม ทตองรกษาระดบการเตนของหวใจนไวชวงระยะเวลาหนงทออกกาลง

กาย

2. ความนาน (Duration) การออกกาลงกายอยางตอเนองนานอยางนอย 20 นาท ขนไปตอครง

3. ระยะผอนคลายรางกายหลงฝก (Cool Down) ประมาณ 5 นาท เพอยดเหยยดกลามเนอ และความ

ออนตวของขอตอ

รวมระยะเวลาทออกกาลงกายตดตอกนทงสน อยางนอย 20 – 30 นาทตอวน

43

ผทออกกาลงกายมาก หรอเปนนกกฬา จะมการใชพลงงานมากกวาบคคลทวไป และมการสญเสยนา

และแรธาตมากขน จงควรกนอาหารทใหพลงงานอยางเพยงพอสมดลกบกจกรรมทใชในแตละวน โดยควรเพม

อาหารประเภท ขาว แปง ผลไม หรอนาผลไม เพอเพมพลงงาน และดมนาใหเพยงพอ ไมจาเปนตองกนผลตภณฑ

เสรมอาหาร หรอดมเครองดมประเภทเกลอแร และเครองดมชกาลง

กจกรรมการเรยนรทายบทท 2

กจกรรมท 1

1. ใหนกศกษาอธบายตามความเขาใจของตนเอง ในหวขอตอไปน

“จตทสดใส ยอมอยในรางกายทสมบรณ”

2. ใหนกศกษาฝกเขยน แผนการวางแผนดแลสขภาพตนเองในเวลา 7 วน

กจกรรมท 2

1. ประโยชนของการออกกาลงกายดานตาง ๆ ทสงผลตอสขภาพของมนษย จาแนกไดดาน

อะไรบาง จงอธบาย

กจกรรมท 3

1. การออกกาลงกายมผลตอพฒนาการของมนษยอยางไร จงอธบาย

2. กอนทจะออกกาลงกาย เราควรใหคาแนะนาผจะออกกาลงกายอยางไร

44

บทท 3

สขภาพทางเพศ

สาระสาคญ

ปญหาหาเรองการมเพศสมพนธกอนวยอนควร กาลงเปนปญหาทนาหวงใยในกลมเยาวชนไทย ดงนน

การเรยนรในเรองของพฤตกรรมทจะนาไปสการมเพศสมพนธ การถกลวงละเมดทางเพศ และการตงครรภไมพง

ประสงค จงเปนเรองจาเปนทจะไดปองกนตนเอง นอกจากนการดแลรางกาย โดยเฉพาะระบบสบพนธกเปน

เรองทจะทาใหทกคนมสขภาวะทด สามารถปฏบตไดถกตองกจะไมทาใหเกดปญหาดานสขภาพทางเพศ

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. อธบายการหลกเลยงพฤตกรรมทนาไปสการมเพศสมพนธ การลวงละเมดทางเพศ การ

ตงครรภทไมพงประสงค

2. อธบายวธการดแลสขภาพทางเพศทเหมาะสมและไมทาใหเกดปญหาทางเพศ

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 สรระรางกายทเกยวของกบการสบพนธ

เรองท 2 การเปลยนแปลงเมอเขาสวยหนมสาว

เรองท 3 พฤตกรรมทนาไปสการมเพศสมพนธ

เรองท 4 สขภาพทางเพศ

เรองท 1 สรระรางกายทเกยวของกบการสบพนธ

45

การเจรญเตบโตและพฒนาการของมนษยนน หมายถง การเจรญเตบโตและพฒนาการทาง

รางกายและจตใจควบคกนไปตลอด เรมตงแต วยเดก วยแรกรน วยผใหญ ตามลาดบ

โดยทวไปแลว การเจรญเตบโตและพฒนาการทางรางกายของคนเราจะสนสดลงเมอมอาย

ประมาณ 25 ป จากวยนอวยวะตาง ๆ ของรางกายเรมเสอมลง จนยางเขาสวยชราและตายในทสด สวนการ

เจรญเตบโตและพฒนาการทางจตใจน นไมมขดจากด จะเจรญเตบโตและพฒนาเจรญงอกงามขนเรอย ๆ

จนกระทงเขาสวยชรา

1. อวยวะสบพนธและสขปฏบตเกยวกบอวยวะสบพนธ

การสบพนธของมนษยเปนธรรมชาตอยางหนงทเกดขนเพอดารงไวซงเผาพนธ การสบพนธ

นน จาเปนตองอาศยองคประกอบทสาคญคอ เพศชายและเพศหญง ทงเพศชายและเพศหญงตางกมโครงสรางท

เกยวของกบอวยวะเพศและการสบพนธโดยเฉพาะของตน

1.1 ระบบสบพนธของเพศชาย

อวยวะสบพนธชายสวนใหญอยภายนอกของรางกาย สามารถปองกนและระวงรกษาไมให

เกดโรคตดตอหรอโรคตดเชอตาง ๆ ไดโดยงาย อวยวะสบพนธชายมความเกยวของกบระบบการขบถายปสสาวะ

เพราะวาการขบนาอสจออกจากรางกายตองผานทอปสสาวะดวย อวยวะสบพนธชายประกอบดวยสวนตาง ๆ ท

สาคญดงน

(1.) ตอมอณฑะ (Testis) มลกษณะและรปรางคลายไขไกฟองเลก ยาวประมาณ 4 เซนตเมตร

กวางประมาณ 4 เซนตเมตร หนาประมาณ 2-3 เซนตเมตร หนกประมาณ 15-30 กรม อณฑะขางซายจะใหญ

กวางขางขวาเลกนอย ตามปกตจะมอณฑะอย 2 ลก

ภายในลกอณฑะมหลอดเลก ๆ จานวนมาก ขดเรยงอยเปนตอน ๆ เรยกวา หลอดสรางอสจ

(Seminiferous Tabules) มหนาทผลตฮอรโมนเพศชายและตวอสจ สวนดานหลงของตอมอณฑะ จะมกลมของ

หลอดเลก ๆ อกมากมายขดไปมา เรยกวาหลอดเกบตวอสจ (Epididymis) เปนทเกบเชออสจชวคราว เพอใหเชอ

อสจเจรญเตบโตไดเตมท

(2.) ตอมลกหมาก (Prostate Gland) เปนตอมทหมอยรอบทอปสสาวะสวนใน ตรงดานลาง

ของกระเพาะปสสาวะ มหนาทสรางของเหลวซงมฤทธเปนดางออน ๆ สงเขาไปในถงเกบอสจ เพอผสมกบนา

เลยงตวอสจ ของเหลวนจะไปทาลายฤทธกรดจากนาเมอกในชองคลอดเพศหญง ปองกนไมใหตวอสจถกทาลาย

ดวยสภาพความเปนกรด เพอใหเกดการปฏสนธขนได (3.) ลงค หรอองคชาต (Penis) เปน

สวนประกอบหนงของอวยวะสบพนธชาย ทแสดงใหเหนวาเปนเพศชายอยางชดเจน มลกษณะยนออกมา สวน

ปลายสดจะมรปรางคลายหมวกเหลกทหารสวมอย ขนาดใหญกวาลาตวลงคเลกนอย สวนนจะมเสนประสาทมา

หลอเลยงมาก ทาใหมความรสกไวตอการสมผส เมอมความตองการทางเพศเกดขน จะทาใหลงคเปลยนจากนม

เปนแขง เนองจากคงของเลอด ทาใหขนาดใหญขน 1-2 เทาตว ในระหวางการแขงตวของลงคมตอมเลก อยใน

ทอปสสาวะ ผลตนาเมอกเหนยว ๆ ซงจะถกขบออกมา เพอชวยในการหลอลนและยงทาใหตวอสจผานออกส

ภายนอกไดสะดวกอกดวย

(4.) ทอพกตวอสจ (Epididymis) มลกษณะคลายรปดวงจนทรครงซก หอยตดอยกบตอม

อณฑะสวนบนคอนขางจะใหญเรยกวา หว (Head) จากหวกเปนตว (Body) และเปนหาง (Tail) ทอนประกอบดวยทอท

คดเคยวเปนจานวนมาก เมอตวอสจถกสรางขนมาแลวจะถกสงเขาทอนเพอเตรยมทจะออกมาสทอปสสาวะ

46

(5.) ทอนาตวอสจ (Vas Deferens) เปนทอเลก ๆ ตอจากลกอณฑะ จะทาหนาทพาตวอสจและ

นาอสจใหไหลขนไปตามหลอดและไหลเขาไปในถงนาอสจ

(6.) ถงอณฑะ (Scrotum) เปนถงทหอหมตอมอณฑะไว ขณะทยงเปนตวออนอย ตอมอณฑะจะ

เจรญเตบโตในโพรงของชองทอง เมอครบกาหนดตอมอณฑะจะคอย ๆ เคลอนลงลางจากชองทองมากอยในถงอณฑะ

ทบรเวณขาหนบ ถงอณฑะมลกษณะเปนผวหนงบาง ๆ สคลา มรอยยน มแนวกลางระหวางทวารหนกไปจนถง

ลงค จะมกลามเนอ บาง ๆ กนถงอณฑะออกเปน 2 หอง ถงอณฑะจะหอยตดอยกบกลามเนอชนดหนง และจะหดตว

หรอหยอนตว เมออณหภมของอากาศเปลยนแปลง เพอชวยรกษาอณหภมใหเหมาะสมในการสรางอสจ และ

ปองกนการกระเทอนจากภายนอก

1.1.1 การสรางเซลลสบพนธเพศชายและการฝนเปยก

เซลลสบพนธ เพศชายหรอตวอสจ (Sperm) จะถกสรางข นในทอผลตอสจ

(Seminiferous Tubules) ตวอสจมขนาดเลกมาก มรปรางลกษณะคลาย ๆ ลกกบแรกเกด ประกอบดวยสวนหวทม

ขนาดโต แลวคอยลงมาเปนสวนหางทยาวเรยว และสวนหางนจะใชในการแหวกวายมา มขนาดลาตวยาว

ประมาณ 0.05 มลลเมตร มขนาดเลกกวาไขเพศหญงหลายหมนเทา หลงจากตวอสจถกสรางขนในทอผลตตว

อสจแลว จะฝงตวอยในทอพกตวอสจจนกวาจะเจรญเตมท ตอจากนนจะเคลอนทไปยงถงเกบตวอสจ ในระยะน

ตอมลกหมากและตอมอน ๆ จะชวยกนผลตของเหลวมาเลยงตวอสจ หากไมมการระบายออกโดยมเพศสมพนธ

รางกายจะระบายออก โดยใหนาอสจเคลอนออกมาตามทอปสสาวะเองในขณะนอนหลบ ซงเปนการลดปรมาณ

นาอสจใหนอยลง โดยธรรมชาตและยงเปนวธหนงทชวยลดความเครยดเกยวกบอารมณทางเพศได เราเรยกวา

การฝนเปยก (Wet Dream) เปนปรากฎการณทชใหเหนวาวยรนชายนนบรรลวฒภาวะทางเพศแลว และรางกายก

พรอมทจะใหกาเนดบตรได

1.1.2 สขปฏบตเกยวกบอวยวะเพศชาย

1. อาบนาอยางนอยวนละ 2 ครง ใชสบชาระรางกายและอวยวะเพศใหสะอาดแลว

เชดใหแหง

2. สวมเสอผาทสะอาด โดยเฉพาะกางเกงในไมคบและไมหลวมเกนไป

3. ไมใชสวมหรอขบถายทผดสขลกษณะ

4. ไมสาสอน หรอรวมประเวณกบผขายบรการทางเพศ

5. หากสงสยวาเปนกามโรคควรไปปรกษาแพทย

6. ไมควรใชยาหรอสารเคมเพอกระตนความรสกทางเพศ

7. อยาหมกหมนหรอหกโหมเกยวกบความสมพนธทางเพศเกนไป ควรหากจกรรม

นนทนาการหรอเลนกฬา

8. ระวงอยาใหอวยวะเพศถกกระทบกระแทกแรง ๆ

1.2 ระบบสบพนธของเพศหญง

โครงสรางทเกยวของกบอวยวะเพศและการสบพนธของเพศหญง ประกอบดวยหลาย

สวนดวยกน ในทนจะกลาวถงเฉพาะสวนทสาคญเทานน

(1.) ตอมรงไข (Ovary) เปนตอมสบพนธของเพศหญง มหนาทผลตเซลลสบพนธ

ของเพศหญงทเรยกวาไข (Ovum) ตอมรงไขนมอยดวยกน 2 ตอม คอ ขางขวาและขางซาย ซงอยในโพรงขององ

47

เชงกราน มรปรางคอนขางกลมเลกมนาหนกประมาณ 2-3 กรม นอกจากนตอมรงไขจะหลงฮอรโมนเพศหญง

ออกมาทาใหไขสก และเกดการตกไข

(2.) ทอรงไข (Pallopain Tubes) ภายหลงทไขหลดออกจากสวนทหอหมแลว จะผานเขา

สทอรงไข ทอนยาวประมาณ 6-5 เซนตเมตร ปลายขางหนงมลกษณะคลายกรวย ซงอยใกลกบรงไข สวน

ปลายอกขางหนงนนจะเรยวเลกลงและไปตดกบมดลก ภายในทอรงไขจะมกลามเนอพเศษ ซงบดวยเยอทมขน

และบบรดตวอยเสมอ ซงทาหนาทโบกพดเอาไขทสกแลวเขาไปในทอรงไข คอยการผสมพนธจากตวอสจของ

ชาย และสงไปสมดลกตอไป

(3.) มดลก (Uterus) มดลกอยในอมเชงกรานระหวางกระเพาะปสสาวะกบทวารหนก

ปกตยาวประมาณ 7-8 เซนตเมตร กวางประมาณ 4 เซนตเมตร และหนาประมาณ 2 เซนตเมตร เปนอวยวะท

ประกอบดวยกลามเนอ และมลกษณะภายในกลวง ซงมผนงหนาไขจะเคลอนตวลงมาตามทอรงไข เขาไปใน

โพรงมดลก ถาไขไดผสมกบอสจแลวจะมาฝงตวอยใน

ผนงของมดลกทหนาและมเลอดมาเลยงเปนจานวนมาก ไขจะเจรญเตบโตเปนตวออนตรงบรเวณน ภายหลงวย

หมดประจาเดอนแลว มดลกจะเลกและเหยวลง

(4.) ชองคลอด (Vagina) มลกษณะเปนโพรงซงมความยาวประมาณ 8-10 เซนตเมตร ชองคลอด

ประกอบดวยกลามเนอเรยบ สวนในสดเปนสวนทหมอยรอบปากมดลก ภายในบดวยเยอบาง ๆ ลกษณะเปนรอย

ยนสามารถยดหดและขยายตวไดมากเวลาคลอด ทชองคลอดนจะมเสนประสาทมาเลยงจานวนมาก โดยเฉพาะ

อยางยงบรเวณรเปดชองคลอด และชองคลอดยงทาหนาทเปนทางผานของเลอดประจาเดอนจากโพรงมดลกออก

จากรางกาย และเปนทางผานของตวอสจจากเพศชายเพอไปผสมกบไขททอรงไข

(5.) คลสตอรส (Clitoris) ลกษณะเปนกอนเนอเลก ๆ ตงอยบนสวนของแคมเลก

เปนเนอเยอทยดหดได มหลอดเลอดและเสนประสาท และไวตอความรสกทางเพศเชนเดยวกบลงคของชาย

(6.) ตอมนาเมอก (Bartholin Gland) เปนตอมเลก ๆ อย 2 ขางของชองคลอด ตอมน

ทาหนาทหลงนาเมอกออกมา เพอใหชวยหลอลนชองคลอดในระหวางทมการรวมเพศ

(7.) ฝเยบ (Perineum) อยพนลางขององเชงกรานทกนอยระหวางชองคลอดกบทวาร

หนก ขยายและยดหดตวได ประกอบดวยกลามเนอทสาคญ 3 มด มหนาทชวยเสรมสรางกลามเนอชองคลอดให

แขงแรง และปองกนชองคลอดหยอน ถาหากขาดแลวไมเยบ จะทาใหมดลกตาลงมาไดเมออายมากขน

(8.) เตานม (Breast) มอย 2 เตา ซงมขนาดใกลเคยงกน ตรงกลางของเตานมจะมผว

ทย นออกมาเรยกวา หวนม เตานมแตละเตาจะประกอบขนดวยกอนเนอหลายกอน กอนเนอแตละกอนจะ

ประกอบดวยทอทแตกแขนงไปมากมาย เตานมจะมขนาดโตขนเมอเขาสวยสาว เนองจากมเนอเยอเกยวพนและ

48

ไขมนเพมขน ขณะทตงครรภเตานมจะโตขน เนองจากมการเจรญเตบโตของตอมนานมและทอจานวนมาก

บรเวณเตานมนจะมหลอดเลอดและเสนประสาทไปเลยงอยมาก จงทาใหมความไวตอการสมผส

1.2.1 ความรเกยวกบผลของการบรรลวฒภาวะทางเพศหญง

เมอเพศหญงเจรญเตบโตเปนสาว ไมเฉพาะแตจะมลกษณะของความเปนหญง ดวย

การมเตานมเจรญเตบโต และมลกษณะเปลยนแปลงอน ๆ เกดขนเทานน การบรรลวฒภาวะของเพศหญง

ขนอยกบการมประจาเดอนครงแรก และมประจาเดอนทก ๆ เดอน โดยเฉลยจะเกดขนทก ๆ 28 หรอ 30 วน และ

การมประจาเดอนแตละเดอนอาจะแบงออกไดเปนระยะดงน

1. ระยะทาลาย (Destructive Phase) เปนระยะทมเลอดออกมา เนองจากมการทาลาย

ของเยอบภายในของผนงมดลก ระยะนจะใชเวลาประมาณ 3-7 วน หรอเรยกวา จะมเลอดระดออกมาอย

ประมาณ 3-7 วน จานวนเลอดทไหลออกมามจานวนไมแนนอนโดยทวไปจะมปรมาณ 125 ลกบาศกเซนตเมตร

นอกจากเลอดทไหลออกมาแลวยงมเศษของผนงมดลกทถกทาลายหลดปนออกมาดวย ระยะทาลายนเรมแรก

มกจะมอาการทงทางรางกายและจตใจ เชน ถายปสสาวะบอย มสวขนบนใบหนา เตานมจะโตและแขง ม

อาการปวดศรษะ เพลย หงดหงด เปนตน

2. ระยะฟอลลคลา (Follicular Phase) ตอมพทอทารสวนหนา (Anterior Lobe) หลง

ฮอรโมนชนดหน งออกมาและซมเขากระแสเลอด แลวนาไปยงตอมรงไขจะทาใหไขซ งอยภายในรงไข

เจรญเตบโตและสกระยะนกนเวลาประมาณ 9 วน และเมอรวมกบระยะทมเลอดระดไหลออกมาในระยะทาลาย

จะกนเวลาประมาณ 14 วน

3. ระยะลเทยล (Luteal Phase) เปนระยะทไขสกเตมทและจะหลดออกจากรงไข รง

ไขจะสรางฮอรโมนชนดหนงเพอกระตนใหผนงมดลกหนาและมเลอดมาหลอเลยงมาก เพอรอรบไขทจะถกผสม

พนธ ถาไขไมไดรบการผสมพนธฮอรโมนนจะลดลง ซงเปนการเรมตนระยะทาลาย และจะมเลอดระดไหล

ออกมาใหม

1.2.2 สขปฏบตเกยวกบอวยวะสบพนธของเพศหญง

1. อาบนาชาระลางกายใหสะอาดอยเสมอ เวลาอาบนาควรทาความสะอาดอวยวะ

เพศเปนพเศษ เชน ลาง เชดใหแหง โดยเฉพาะอยางยงในชวงมประจาเดอน ควรใชนาอนชาระสวนทเปอน

เลอด เปนตน

2. หลงจากถายอจจาระ ปสสาวะควรทาความสะอาดแลวเชดใหแหง

3. ควรสวมเสอทสะอาด โดยเฉพาะอยางยงกางเกงในตองสะอาด ไมคบไมหลวม

เกนไป และควรเปลยนทกวน

4. รกนวลสงวนตว ไมควรมเพศสมพนธกอนแตงงาน

5. ไมควรใชยากระตนหรอสารเคมตออวยวะเพศ

6. การใชสวมเพอการขบถาย ควรคานงถงความสะอาดและถกสขลกษณะ

7. ควรทางานอดเรก หรอออกกาลงกายเสมอเพอเบนความสนใจทางเพศ

8. ในยามทมประจาเดอนควรเตรยมผาอนามยไวใหเพยงพอ และเปลยนอยเสมอ

อยาปลอยไวนาน

49

9. ในชวงมประจาเดอนไมควรออกกาลงกายทผาดโผนและรนแรง ควรออกกาลง

กายเพยงเบา ๆ และพกผอนใหเพยงพอ

10. ควรจดบนทกการมประจาเดอนไว ถาประจาเดอนมาชาหรอเรวบางเลกนอยถอวา

ปกต ถาประจาเดอนมาชาหรอเรวกวาปกต 7-8 วนขนไป ควรไปปรกษาแพทย

11. ในชวงมประจาเดอน ถามอาการปวดทองควรใชกระเปาน ารอนมาวางท

ทองนอย เพอใหความอบอน และอาจรบประทานยาแกปวดไดบาง

12. ถามอาการผดปกตทางรางกายในชวงมประจาเดอน เชน ปวดทองมาก หรอม

เลอดไหลออกมา ควรรบไปปรกษาแพทยทนท

13. ระวงอยาใหอวยวะเพศกระทบกระแทกแรง ๆ

14. ถาหากมการเปลยนแปลงทผดปกตของอวยวะเพศ ควรไปปรกษาแพทย

เรองท 2 การเปลยนแปลงเมอเขาสวยหนมสาว

1. พฒนาการทางเพศและการปรบตวเมอเขาสวยรน

วนรนจะมการเปลยนแปลงทางรางกายอยางรวดเรว และมพฒนาการทางเพศควบคกนไปดวย

โดยเพศชายและเพศหญงจะมความแตกตางกน

1.1 การเปลยนแปลงทางรางกายของเพศหญง

การเขาสชวงวยรนของเดกหญงจะเกดขนเรวกวาเดกชาย คอ จะเรมขนเมออายประมาณ

11-13 ป ตอมใตสมองจะผลตฮอรโมนทไปกระตนการเจรญเตบโต และกระตนการทางานของรงไขใหสรางเซลล

สบพนธและผลตฮอรโมนเพศหญง ในชวงนวยรนหญงจะมการเจรญเตบโตอยางรวดเรว สวนสงและนาหนกเพมมาก

ขน อวยวะเพศโตขน มขนขนบรเวณหวหนาวและรกแร เอวคอดสะโพกผายออก เตานมโตขน อาจมสวขนตาม

ใบหนา สวนมดลก รงไข และอวยวะทเกยวของเจรญเตบโตขน เรมมประจาเดอน ซงลกษณะการมประจาเดอนใน

เพศหญงจะเปนการบงบอกวา วยรนหญงไดบรรลวฒภาวะทางเพศแลว และสามารถตงครรภได

การมประจาเดอน (menstruation) เปนปรากฎการณตามธรรมชาตทเกดในเพศหญง

เมอยางเขาสวยรน โดยรงไขจะสรางฮอรโมนและผลตไข ปกตไขจะเจรญเตบโตและสกเดอนละ 1 ฟอง สลบกน

ระหวางรงไขซายและขวา เมอไขสกจะหลดออกจากรงไขแลวถกพดพาเขาไปในทอรงไขหรอปกมดลก เพอรอ

รบการผสมจากตวอสจของเพศชาย ในขณะเดยวกนฮอรโมนเพศหญงทผลตจากรงไขและสงไปตามรางกาย จะ

ทาใหเกดการเปลยนแปลงของเยอบมดลก โดยในชวงสปดาหแรกของรอบเดอน ผนงมดลกจะหนามากทสด ม

หลอดเลอดมาเลยงมากมาย เพอเตรยมพรอมทจะรบการเกาะฝงของไขทไดรบการผสมจากตวอสจ ถาหากไข

ไมไดรบการผสม เยอบมดลกกจะคอย ๆ หลดออก หลอดเลอดบรเวณเยอบมดลกกจะลอกหลดและฉกขาด ทา

ใหเลอดไหลออกทางปากมดลกผานชองคลอดออกสภายนอก เรยกวา ประจาเดอน

50

อาการเมอมประจาเดอน กอนมประจาเดอน บางคนอาจมอาการบางอยางเกดขนได

เชน ปวดศรษะ ทองอดเฟอปวดเมอกลามเนอบรเวณหลงและบนเอว เตานมตงและเจบ หงดหงดงาย อารมณ

ไมปกตหรอเบออาหาร คลนไสอาเจยน

ขอควรปฏบตขณะมประจาเดอน คอ ใชผาอนามยอยางถกวธ และลางมอให

สะอาดทกครง นอกจากนขณะมประเดอน บางคนมอาการบางอยางดงกลาวขางตน และอาจมการปวดทองนอย

เพมดวย ซงเปนอาการปกตทจะหายไปเองเมอประจาเดอนหยด หากมอาการผดปกตทรนแรง เชน ปวดทองมาก

ขณะมประจาเดอน มประจาเดอนนานเกน 7 วน หรอประจาเดอนมาคลาดเคลอนจากปกตมาก ควรปรกษาแพทย

โดยเฉพาะสตนรแพทย

ผาอนามยควรเปลยนบอย ๆ อยางนอยวนละ 2-3 ครง และทกครงหลงอาบนาหรอ

หลงถายอจจาระ รกษาความสะอาดของรางกายและเสอผาทสวมใส ไมใชเสอผารวมกบผอน ออกกาลงกายให

นอยลงกวาปกต พกผอนใหเพยงพอ ทาจตใจใหราเรงแจมใส ถามอาการปวดทองนอยมากใหนอนควาแลวใช

หมอนรองใตทองนอยประมาณ 15-20 นาท ประจาเดอนจะออกไดดและชวยใหทเลาปวด อาจไมจาเปนตองใช

ยาแกปวด ควรรบประทานยาแกปวดหากมอาการปวดมาก ถาปวดทองรนแรงมากรหรอมเลอดออกมากผดปกต

ควรรบปรกษาแพทย และขณะมประจาเดอนไมควรอาบนาแบบแชในแมนาลาคลอง อางนาในบานหรอสระวาย

นา เพราะเชอโรคในนาอาจเขาสโพรงมดลกได เนองจากปากมดลกจะเปดเลกนอย จงควรอาบนาแบบตกแบบ

หรอใชฝกบว

1.2 การเปลยนแปลงทางรางกายของเพศชาย

เดกชายจะเรมเขาสวยรนเมออายประมาณ 13-15 ป ตอมใตสมองจะผลตฮอรโมนทไป

กระตนใหรางกายเจรญเตบโต และกระตนใหอณฑะผลตเซลลสบพนธและฮอรโมน เพศชายมการเปลยนแปลง

ของรางกายทเหนไดชดโดยเฉพาะความสงและนาหนกตงทเพมขน แขนขายาวเกงกางไหลหวางออก กระดก

และกลามเนอแขงแรงขนและมกาลงมากขน เสยงแตก นมแตกพาน มหนวดเครามขนขนทหนาแขง รกแร และ

บรเวณอวยวะเพศ บางคนอาจมสวขนบรเวณใบหนา หนาอก หรอหลง อวยวะเพศโตขนและแขงตวเมอม

ความรสกทางเพศหรอถกสมผส และมการหลงนาอสจหรอนากามออกมาในขณะหลบ (ฝนเปยก) ซงเปนอาการ

ทบงบอกวาไดบรรลวฒภาวะทางเพศแลว และยงหมายถงการมความสามารถทจะทาใหเพศหญงเกดการตงครรภ

ไดอกดวย

การฝนเปยก (wet dream) เปนปรากฎการณตามธรรมชาตทเกดในเพศชาย กลาวคอ

ในดานรางกายลกอณฑะจะทาหนาทสรางฮอรโมนเพศชายและตวอสจ โดยจะเกบสะสมไวทถงเกบนาอสจ ใน

ดานจตใจและอารมณ ฮอรโมนเพศจะมผลทาใหวยร นเร มมความรสกทางเพศ และสนใจเพศตรงขาม เมอ

รางกายมการผลตนาอสจเกบไวมากขน ประกอบกบจตใจและอารมณมการเปลยนแปลงดงกลาว จะมผลทาให

เกดความตงเครยดของประสาท ในขณะหลบอาจฝน จตนาการเกยวกบเรองเพศหรอเรองทหวาดเสยว สงผลให

ถงเกบนาอสจรดตวทาใหตวอสจและนาหลอเลยงถกบบเขาสทอปสสาวะและขบเคลอนออกมาภายนอกโดย

อตโนมต ซงเรยกอาการทเกดขนนวา ฝนเปยก ซงนบวาเปนการผอนคลายความตงเครยดทางจตใจและอารมณ

ทางเพศตามธรรมชาต จงไมถอวาผดปกตแตอยางใด

1.3 ตอมไรทอทมอทธพลตอการควบคมพฒนาการทางเพศ

51

ตอมไรทอทมอทธพลตอการเจรญเตบโตและพมนาการของวยรนทสาคญ ไดแก ตอมใต

สมองหรอตอมพทอทาร (Pituitary gland) ตอมเพศ (Gonads) ตอมไทรอยด (thyroid gland) และตอมหมวกไต (adrenal

or suprarenal glands) ซงตอมไรทอแตละตอมสงผลตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของวยรน

1.4อารมณทางเพศ (sexuality) หรอความตองการทางเพศ (sexusl desire)

ในทนจะหมายถง ความรสกของบคคลทมผลมาจากสงเราภายในหรอสงเราภายนอกทเปน

ปจจยทมากระตนใหเกดความรสกทางเพศขน โดยมระดบความแตกตางมากนอยตางกน ขนอยกบความสามารถ

ในการควบคมอารมณและพนฐานทางดานวฒภาวะของแตละบคคล

จากความหมายดงกลาวจะเหนไดวา สงเราภายในและสงเราภายนอกเปนปจจยสาคญ

ทจะสงผลใหอารมณและอารมณทางเพศเกดขน และเมอวเคราะหในประเดนทเกยวของกบความสาคญของ

อารมณทางเพศกบวยรนแลว สรปประเดนทสาคญได ดงน

1) อารมณทางเพศถอวาเปนสญชาตญาณในการดารงเผาพนธของมนษยทเกดขนตาม

ธรรมชาต เปนตวบงชประการหนงทแสดงใหเหนถงความสมบรณของพฒนาการทางดานรางกาย จตใจ และ

อารมณของวยรน ทกาวเขาสชวงของวยเจรญพนธมากขน

2) ปจจบนสอหลายรปแบบทปรากฏอยในสงคมมสวนชวยกระตนแรงขบทางเพศ

(Sex drive) ของวยรนใหเกดอารมณทางเพศไดงายขน การนาเสนอภาพหรอขอความทเกยวของกบเรองเพศผานสอ

ตาง ๆ เปนปจจยหนงทยวยใหวยรนเกดอารมณทางเพศทเสยงตอการมเพศสมพนธไดงายและเรวขน โดยสอตาง

ๆ เหลานอาจอยในรปแบบของหนงสอหรอภาพยนตรบางประเภท รวมไปถงขอมลทไดจากการสบคนดวยระบบ

อนเทอรเนต ซงผลกระทบจากอารมณทางเพศในแงลบจะมมากยงขน หากวยรนขาดความรความเขาใจในแนว

ทางการควบคมอารมณทางเพศอยางถกตอง จนในทสดอาจนาไปสพฤตกรรมเสยงตอการมพศสมพนธโดยไม

ตงใจ และนามาสปญหาตาง ๆ ในสงคมทเกยวของกบพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมของวยรนได

3) อารมณทางเพศของวยร นหากขาดวธการควบคมท ถกตอง จะนาไปสปญหา

พฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมของวยรนมากขน วยรนแมจะเปนวยทมแรงขบทางเพศสงกวาทกวย และพรอม

ทจะมเพศสมพนธหรอมบตรไดกตาม แตสงคมและวฒนธรรมของไทยกยงไมยอมรบทจะใหวยรนชาย-หญง

แสดงพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมดงกลาว โดยเฉพาะการมเพศสมพนธจนกวาจะไดทาการสมรสหรอย

ในชวงวยทเหมาะสม

อารมณทางเพศทเกดขนในชวงการเขาสวยรน เปนพฒนาการอยางหนงทแสดงใหเหนถงความพรอมของรางกาย

ทจะสบทอดและดารงไวซงเผาพนธ โดยมสงเราสาคญใน 2 ลกษณะ ประกอบดวย ลกษณะของปจจยทเปนสง

เราภายใน (intrinsic stimulus) และลกษณะของปจจยทเปนสงเราภายนอก (extrinsic stimulus)

1) ลกษณะของปจจยทเปนสงเราภายใน

ปจจยทเปนสงเราภายใน ในทน หมายถง สงเราซงเปนผลทเกดจากกระบวนการ

เปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดขนในรางกาย โดยไดรบอทธพลมาจากการทางานของระบบตอมไรทอ ซงผลต

ฮอรโมน ออกมาเพอกระตนใหรางกายมการพฒนาอยางเปนระบบตอเนอง ฮอรโมนเพศเปนปจจยภายใรทสาคญ

ทเปนสงเราใหวยรนมพมนาการของอารมณทางพศเกดขน และนาไปสการเกดความตองการทางเพศตามชวงวย

ในเพศชายฮอรโมนทเปนปจจยสาคญในเร องดงกลาว คอ ฮอรโมนเทสโทสเตอโรน สวนในเพศหญง คอ

ฮอรโมนเอสตราดโอล และ ฮอรโมนฟอลลควลาร

2) ลกษณะของปจจยทเปนสงเราภายนอก

52

ปจจยทเปนสงเราภายนอก ในทนหมายถง สภาพแวดลอมภายนอกตาง ๆ ทสามารถ

กระตนหรอยวยใหผทรบร หรอไดรบการถายทอดเกดความรสกทเกดเปนอารมณทางเพศขน ประกอบดวย

สอรปแบบตาง ๆ ทกระตนหรอยวยใหวยรนเกดอารมณทางเพศ ปจจบนมสอหลากหลาย

รปแบบโดยเฉพาะ สอทางเพศ ไดนาเสนอภาพและ/หรอขอความทเกยวกบเพศ ซงมกจะนาไปสการกระตนหรอ

ยวยใหผรบสอโดยเฉพาะในวยรน ความหลากหลายของสอในลกษณะดงกลาวทาใหมผเปรยบเปรยสอตาง ๆ

เหลานเปน สนคาเพศพาณชย ซงนบวนจะมการผลตและนามาเผยแพรใหเหนเพมมากขน

สภาพทางสงคมและวฒนธรรมทเปลยนไป ปจจบนเปนทยอมรบกนอยางหนงวา

สภาพทางสงคมและวฒนธรรมไทยไดเปลยนไปจากเดม นบตงแตทมการรบวฒนธรรมตะวนตกเขาสสงคมไทย

กอใหเกดการเปลยนแปลงขนหลายลกษณะ โดยเฉพาะในประเทศไทยเกดความเปลยนแปลงทเกยวของกบเรอง

การคบเพอนตางเพศของวยรนไทย พบวามอสระเพมมากขน นอกจากนปจจบนสภาพของครอบครวไทยมการ

เปลยนแปลงไป ผ ปกครองมเวลาใกลชดกบบตรหลานนอยลง ซงเปนผลมาจากสภาพของภาวะเศรษฐกจ

นอกจากนยงพบวา ความมอสระของสอตอการนาเสนอเรองราวทเกยวของกบเพศ จดไดวาเปนสงเราภายนอกท

สาคญ ทสามารถทจะเราและกระตนใหวยรนเกดความตองการทางเพศขนได โดยเฉพาะหากขาดการดแลและ

การควบคมทถกตองเหมาะสม

คานยมและพฤตกรรมทไมเหมาะสมในบางลกษณะของวยรน ผลจากสภาพทางสงคม

และวฒนธรรมทเกยวของกบเรองเพศทเปลยนไป สงผลใหวยรนไทยเกดคานยม และมพฤตกรรมทไมเหมาะสม

ในหลายลกษณะ เปนตนวา คานยมในเรองการแตงกายตามสมยนยม (Fashion) ทมากเกนควรของวยรน โดยไม

คานงถงผลกระทบทอาจเกดขน เชน ลกษณะการสวมเสอผาทรดรป หรอเปดเผยสดสวนรางกายของวยรนเพศ

หญง ซงการแสดงออกดงกลาวจะกระตนและยวยใหวยรนชายเกดอารมณทางเพศได นอกจากนยงพบวาวยรน

มกจะมคานยมทเกยวกบความตองการในการแสดงออกโดยอสระ เปนตนวา การเทยวเตรในเวลากลางคน การ

สมผสรางกายของเพศตรงขาม หรอการจบมอถอแขนอยางเปดเผยในทสาธารณะ การอยตามลาพงสองตอสอง

หรอการไมใหความสาคญในเรองการรกษาพรหมจาร ฯลฯ ซงสงตาง ๆ เหลานถอวาเปนปจจยภายนอกทสามารถจะ

กระตนหรอยวยใหวยรนเกดอารมณทางเพศขนได ความเปลยนแปลงทเกดขนในขณะทวยรนเกดการเปลยนแปลง

ทางเพศ อารมณเพศหรอความตองการทางเพศทเกดขนกบวยรน ไมวาจะเกดจากสงเราภายในหรอภายนอกกตาม

มกจะทาใหเกดการเปลยนแปลงใน 2 ลกษณะสาคญ ประกอบดวย ลกษณะการเปลยนแปลงทเกดขนกบสภาพ

จตใจ และลกษณะการเปลยนแปลงทเกดขนกบสภาพรางกาย

1) ลกษณะการเปลยนแปลงทเกดขนกบสภาพจตใจ

โดยปกตขณะทคนเราเกดอารมณทางเพศจะพบวา มจตนาการทเกยวของกบเรองเพศ

อยในระดบหนง ซงจะมากหรอนอยหรอมความแตกตางกน ยอมขนอยกบพนฐานความสามารถในการควบคม

อารมณและความรสกของแตละคน และโดยทวไปพบวา ความตนเตนทางเพศทเปนพนฐานของการเกดอารมณ

ทางเพศในเพศหญงจะเกดไดชากวาเพศชาย อยางไรกตาม ทงเพศชายและเพศหญงเมอเกดอารมณทางเพศขน

หากความสามารถในการควบคมอารณและการจดการในเร องดงกลาวไมดพอ กมกจะสงผลใหเกดปญหา

ทางดานสขภาพจตขนได โดยเรมจากภาวะทางดานจตใจทเกดความเครยดขน แลวนามาสภาวะของความวตก

กงวลทเกยวของกบเรองเพศ จนอาจนาไปสการขาดความเชอมนในตนเองได

2) ลกษณะการเปลยนแปลงทเกดขนกบสภาพรางกาย

53

ขณะทสภาพจตใตมการเปลยนแปลงและแสดงออกถงความตองการทางเพศ ปฏกรยา

ของรางกายทแสดงใหเหนถงภาวะความเปลยนแปลงดงกลาวของรางกายจะเหนไดชดเจนมากขน โดยเฉพาะ

รางกายทแสดงใหเหนถงภาวะความเปลยนแปลงดงกลาวของรางกาย จะเหนไดชดเจนมากขน โดยเฉพาะบรเวณ

อวยวะเพศทมการไหลเวยนของเลอดทสงมามากขน สงผลใหอวยวะเพศเกดการขยายตว

เพศชาย พบวาบรเวณองคชาตหรอลงค (penis) จะมขนาดเพมขนและแขงตวขน ผนง

ทหมอณฑะ (Scrotum) จะหนาขน ลกอณฑะจะเคลอนตวสงขน

เพศหญง พบวาบรเวณอวยวะเพศนอกจากจะขยายตวแลว บรเวณชองคลอดอาจมการ

ขบนาหลอลนออกมา รวมทงกลามเนอบรวเณดงกลาวยงอาจเกดการหดรดตวขนเปนระยะ

นอกจากการเปลยนแปลงบรเวณอวยวะเพศแลว ผลจากการเกดอารมณทางเพศยง

สงผลใหการสบฉดเลอดของหวใจเพมขน ทาใหเลอดไหลเวยนเพมขน เปนผลใหผวหนงบรเวณทสงเกตได ม

การเปลยนแปลงเปนสแดงเพมขน เชน บรเวณใบหนา ลาคอ อก และหนาทอง นอกจากน ในเพศหญงหวนม

และเตานมอาจมการขยายตวขน

ผลกระทบดานลบทเกดขนจากการเกดอารมณทางเพศของวยรน จนนามาสปญหาทาง

สงคมทเหนไดชดอกประการหนงในปจจบน คอ การมพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมของวยรน ซงนามาส

ปญหาตาง ๆ ตามมา เปนตนวา การเกดปญหาการตงครรภทไมพงประสงคในวยรน การเกดปญหาการตดโรค

ทางเพศสมพนธและโรคเอดสในวยรน โดยปญหาเหลานถอวาเปนผลกระทบทสบเนองมาจากการเกดอารมณ

ทางเพศของวยรนทไมไดรบการควบคมและจดการทถกตองเหมาะสม ซงผลกระทบดงกลาวถอไดวาเปนปญหา

ทางสงคมทสาคญอกประการหนงในปจจบน

แนวทางในการจดการกบอารมณทางเพศของวยรน การจดการกบอารมณทางเพศของ

วยรนมแนวทางการปฏบตทสาคญอย 2 ลกษณะ ประกอบดวย แนวทางการปฏบตเพอระงบอารมณทางเพศ และ

แนวทางการปฏบตเพอผอนคลายความตองการทางเพศ

1) แนวทางการปฏบตเพอระงบอารมณทางเพศ

แนวทางการปฏบตเพอระงบอารมณทางเพศ หมายถง ความพยายามในการทจะ

หลกเลยงตอสงเราภายนอกทมากระตนใหอารมณทางเพศมเพมมากขน แนวทางในการปฏบต มดงน

หลกเลยงการดหรออานขอความจากสอตาง ๆ ทมภาพหรอขอความทสามารถยงยให

เกดอารมณทางเพศ เชน การดหนงสอ หรอภาพยนตร หรอสออนเทอรเนตทมภาพหรอขอความทแสดงออก

ทางเพศ ซงเปนการยวยใหเกดอารมณทางเพศ

หลกเลยงการปฏบตหรอการทาตวใหวางหรอปลอยตวใหมความสบายเกดไป เชน การ

นอนเลน ๆ โดยไมหลบ การน งฝนกลางวนหรอน งจตนาการท เก ยวของกบเร องเพศ การอยในสภาพของ

บรรยากาศทมแสงสเสยงทกอหรอปลกเราใหเกดอารมณทางเพศ

อยางไรกตาม แมในทางจตวทยาและในทางการแพทยจะมความเหนทสอดคลองกน

วา การบาบดความใครดวยตนเองโดยทวไปจะไมกอใหเกดความผดปกตทงทางรางกายและจตใจ แตกไมควร

ปฏบตบอยจนเกดความหมกมนตอเรองดงกลาว ซงจะกอใหเกดเปนลกษณะนสยซงอาจสงผลลบตอบคลกภาพ

และความเขมแขงทางดานการควบคมอารมณทดได ดงนน หากมความจาเปนและไมสามารถทจะหลกเลยงการ

ปฏบตในเรองดงกลาวได ควรระลกและคานงถงหลกการปฏบตทเกยวของใน 3 ลกษณะทสาคญ คอ ตองคานง

54

ในหลกของความสะอาดเปนพนฐาน ตองคานงถงสถานทในการปฏบต คอ ตองมความเปนสวนตว ไมประเจด

ประเจอ และตองไมปฏบตดวยวธการทรนแรง ซงอาจกอใหเกดบาดแผล หรอมการอกเสบ หรอตดเชอได

1.5 การปรบตวทางเพศเมอเขาสวยรน

เมอเขาสวยรน เพอชวยใหสามารถปรบตวไดอยางถกตองและเหมาะสมกบเพศของ

ตนดยงขน วยรนควรมแนวทางในการปฏบต ดงน

1) ศกษาใหเขาใจถงการเปลยนแปลงทางเพศของรางกายและจตใจ เมอยางเขาสวยรน

เราจะสงเกตเหนวามการเปลยนแปลงเกดขนในตวเราหลายอยาง บางอยางกอาจทาใหเราไมสบายใจ เชน วยรน

ชายบางคนไมอยากพดคยกบเพอนเพราะอายทเสยงแตกพรา สาหรบวยรนหญงทมประจาเดอนเปนครงแรกอาจม

ความรสกกงวลและมอาการตาง ๆ เกดขน แตถาหากไดศกษาและทาความเขาใจเกยวกบสภาพการเปลยนแปลง

ดงกลาว จะทาใหเขาใจและสามารถปฏบตตนไดอยางถกตอง

2) ปรบตวเขากบเพอนตางเพศใหเหมาะสม วยรนเปนวยทมการเปลยนแปลงทางเพศ

หลายอยางทงชายและหญงเรมมความสมพนธกนทางสงคมมากขน ทาใหชายและหญงตางมความสนใจในเพอน

ตางเพศมากขน การคบเพอนตางเพศไมใชสงเสยหาย แตตองปฏบตตนอยในขอบเขตทเหมาะสมและรจก

มารยาททควรปฏบตตอกน ดงน

ฝายชาย ควรใหเกยรตฝายหญง ไมเกยวพาราสหรอฉวยโอกาส มความบรสทธใจ

และควรใหความชวยเหลอฝายหญง เชน ชวยถอของ สละทนงให ไมแสดงกรยาวาจาทไมเหมาะสม เชน พดจา

หยาบโลน หรอใชกาลงรนแรง เปนตน

ฝายหญง ควรวางตวใหเหมาะสม สงวนตว ไมอยในทรโหฐานกบเพศตรงขามตาม

ลาพง ไมไปในทเปลยว แตงตวสภาพ ไมแสดงกรยาวาจาทไมเหมาะสม เชน สงเสยงดง หรอกลาวคาผรสวาท เปนตน

แสดงความมนาใจและใหเกยรตฝายชาย

3) ควรรบปรกษาผใหญเมอมปญหาหรอมอปสรรคใด ๆ เกบวกบเรองเพศ วยรนสวนมาก

มกจะมความวตกกงวลในเรองตาง ๆ เกยวกบการเปลยนแปลงทางดานรางกายและจตใจ เมอมปญหาเกดขนควร

จะปรกษาพอแม คร ญาตพนอง และผใหญทไววางใจ เพราะทานมประสบการณมากกวาเรา ยอมจะชวยแนะ

แนวทางปฏบตทถกตองใหแกเราได

4) ปฏบตตามขนมธรรมเนยมประเพณอนดงาม โดยการเคารพเชอฟงผใหญ หมน

ศกษาเลาเรยน ไมประพฤตไปในทางชสาวกอนเวลาอนเหมาะสม การยดมนใน ขนมธรรมเนยมประเพณอนด

งามจะชวยเตอนใจใหเราปฏบตในทางทถก

2. วยรนกบการคบเพอน

วยรนเปนวยทใหความสาคญกบเพอนและตองการใหตนเองเปนทนยมชมชอบในกลมเพอน

การมเพอนทดจะทาใหวยรนมผทคอยรวมทกขรวมสข ปรบทกข ชแนะแนวทางในการแกไขปญหาอยางถกตอง

แตถาวยรนคบเพอนทไมดกจะชกนาไปสทางทไมด วยรนจงควรรจกเลอกคบเพอนทดและสรางความสมพนธทด

กบเพอน ซงจะชวยใหสามารถปรบตวใหเขากบสงคมไดตอไป

2.1 หลกการคบเพอน

55

ควรมหลกปฏบตในการคบเพอน คอวยร นควรพจารณากลมเพอนทคบวามความ

ประพฤตเปนอยางไร ถาเพอนคนใดประพฤตตนในทางไมด กควรแนะนาและชกจงใหเขาประพฤตในทางทด

รจกปฏเสธและไมหลงเชอคาชกชวนหรอปฏบตตามเพอนทมความประพฤตไมด เชน ชวนใหหนเรยนเทยว

กลางคน เลนการพนน เสพสารเสพตด เปนตน โดยในการพดปฏเสธนนใหปฏบตดงน พดดวยนาเสยงหนก

แนนมนคง ควรบอกความรสกดกวาบอกเหตผลหรอขออาง เพราะความรสกเปนเรองสวนตวของแตละบคคล

ถาบอกเหตผลหรอขออาง เพอนอาจจะนาเหตผลอนมาลบลางใหปฏเสธไมได และรจกแนะนาและชกชวนเพอน

ปฏบตกจกรรมทดและมประโยชน เชน เลนกฬา เลนดนตร เรยนภาษาตางประเทศ เรยนคอมพวเตอร เขารวม

ในกจกรรมพฒนาตาง ๆ ในชมชน เปนตน โดยเลอกตามความสนใจและความเหมาะสมของตนเอง จะไดเปน

การใชเวลาวางใหเกดประโยชน

2.2 หลกทวไปในการผกมตร

หลกทวไปในการผกมตร มแนวทางในการปฏบต ดงน

1) ร จกยอมรบคาตชม เชน รบฟงความคดเหนหรอคาวพากษวจารณของผ อ น

เกยวกบตวเราเองดวยความเตมใจ เปนธรรม ไมลาเอยงเขาขางตนเอง และสามารถควบคมอารมณได

2) รจกอารมณขน มองโลกในแงด และควรเปนคนยมงาย เปนบคลกลกษณะทด

และเปนเสนหททาใหผพบเหนหรอคบคาสมาคมดวยรสกชมชอบ เกดความสขและความสบายใจ นบวาเปนสง

สาคญยงอยางหนงทจะนาไปสการตอนรบและความรวมมอทด

3) รจกออนนอมถอมตน ไมคยโออวดความสามารถของตน ไมพดจาดถกหรอยกตน

ขมผอน และรจกยอมรบขอบกพรองหรอความดอยของตนในดานตาง ๆ

4) รจกรบผดชอบตอหนาท เชน หนาทสาคญของนกเรยนคอเรยน ครมหนาทให

การศกษาอมรมแกนกเรยน นกศกษา

5) รจกประนประนอม เมอเกดปญหาหรออปสรรคขน ควรจะมการประนประนอม

หรอรอมชอมกน ซงเปนวธการหนงทคนเราอาจตกลงกนไดอยางยตธรรมและมเหตผล

6) รจกเอาใจเขามาใสใจเรา ใหคดเสมอวาอะไรกตามทเราเองไมชอบ ไมตองการให

ผอนกระทาตอเรา กจงอยากระทาสงนนตอบคคลอน และถาตองการใหบคคลอนกระทาสงใดตอเรากจงกระทา

สงนนตอเขา

7) รจกใหกาลงใจคนอน เชน ยกยองใหเกยรต ใหกาลงใจผอนดวยการชมเชย รจก

แสดงความชนชมยนดตอความสาเรจของเพอนรวมหอง เพอนรวมงาน เปนตน

8) รจกไววางใจคนอน คอ รจกไวเนอเชอใจคนอนบางตามสมควร เพราะคนอนอาจ

มความดอยเกนไปในดานตาง ๆ ไดเชนเดยวกบเรา นอกจากนบางครงการประเมนคาความสามารถของผอนดอย

เกนไป อาจนามาซงความผดหวงไดดวย

9) ร จกรวมมอกบคนอน เชน การใหความรวมมอกบหมคณะในการประกอบ

กจกรรมตาง ๆ ของสวนรวมดวยความเตมใจ เพราะผทเหนแกตวหรอเอาแตไดยอมเปนทรงเกยจของสงคม

10) รจกเคารพสทธของผอน เชน ไมควรใชทรพยสงของของผอนโดยพลการ ไม

กาวกาย หรอละเมดสทธซงเปนผลประโยชนอนชอบธรรมของผอน

2.3 หลกในการสรางเสรมความสมพนธอนดกบกลมเพอน

หลกในการสรางเสรมความสมพนธอนดกบกลมเพอน มแนวทางปฏบต ดงน

56

1) รจกตนเองและรจกคนอน วยรนตองมความเขาใจในความตองการของตนและของ

เพอนยอมรบสภาพความเปนจรงของตน และยอมรบความแตกตางในตวเพอนกบตวเอง ไมอจฉารษยาเพอนทม

ฐานะดกวา หรอมความสามารถมากกวา และไมยกตนขมทานหรอดถกเหยยดหยามเพอนทดอยกวาตน แตให

ยนดกบความสาเรจของเพอน และคอยชวยเหลอสนบสนนเพอนหากมโอกาส

2) มมนษยสมพนธท ด ร จกพด ร จกฟง เรยนร ท จะพดเร องตาง ๆ ในจงหวดท

เหมาะสม เปดโอกาสใหเพอนไดแสดงความคดเหน และรบฟงความคดเหนของเพอน เอาใจใสในตวเพอน

และใหความสาคญกบเพอนดวยความบรสทธใจ ตลอดจนมความซอสตยและจรงใจตอเพอน

3) การมองโลก ใหมองในแงท เปนจรง ไมมองในแงดจนเกนไป อนอาจถก

หลอกลวงและคดโกงได แตไมมองคนในแงรายจนเกนไป อนจะทาใหเปนคนใจแคบ ไมรจกการใหอภย

4) มนาใจเปนนกกฬา ยอมรบผดเมอรวาตนผด ปฏเสธในสงทตนไมสามารถทาได

เมอใหสญญาอยางไรไวกบใครกตองพยายามทาตามสญญานนใหดทสด นอกจากนยงตองรจกเสยสละและให

อภยแกเพอนเมอเกดขอผดพลาด โดยทาความเขาใจถงสาเหตททาใหเกดขอผดพลาดนน และรวมมอกนปรบปรง

แกไขตามสาเหตทเกดขนตอไป

หรอสงผลมากระทบ และเมอเกดอารมณขนกมกจะพบวาพฤตกรรมการแสดงออก

ดงกลาว มกมการเปลยนแปลงหรอแตกตางไปจากสภาพเดม ซงสงเกตเหนไดชดเจนหรออาจไมชดเจน ทงน

ขนอยกบความสามารถในการปรบสภาพอารมณของแตละบคคล

เรองท 3 พฤตกรรมทนาไปสการมเพศสมพนธ

ปจจบนปญหาจากพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมของวยรนมหลายลกษณะ เชน การม

เพศสมพนธกอนวยอนควร การตดเชอเอดสและโรคตดตอทางเพศสมพนธ รวมทงการตงครรภทไมพงประสงค

ในวยรนทงทมาจากพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมโดยตรง และมาจากอบตภยทางเพศนบเปนปญหาทางเพศ

ของวยรนทอยในอนดบตน ๆ

อยางไรกตาม มวยรนทจบคกนบางคไมมเพศสมพนธกน ซงมสาเหตหลายประการ เชน พอ

แมดแลเอาใจใสอบรมสงสอนด พอแมตดตามดแลอยางใกลชด ไมเปดโอกาสใหทงคไดอยในสถานการณทเสยง

ตอการมเพศสมพนธ วยรนคดไปขางหนาเกดความเกรงกลววาจะมปญหาตาง ๆ ตามมามากมาย มความละอาย

ใจและรสกวาผด กลวเสยชอเสยง และกลวคนอนจะร ไมมโอกาสทจะไดกระทา มความยบยงชงใจ เปนตน

การจบคกนนนสวนใหญจะทาใหการเรยนแยลง การมครกไมใชสญลกษณของการประสบ

ความสาเรจในชวต ไมใชแฟชน หากวยรนคนใดยงไมมครกกไมควรรสกวาตวเองดอยกวาเพอนทมคนรก ไม

จาเปนทจะตองคบกบใครสกคนเปนครก เพยงเพราะตองการใหตนเองเหมอนเพอนคนอน ๆ เทานน

ความคาดหวงในเรองความรกของผหญงและผชายทแตกตางกนนน เปนสงทวยรนทจบคกน

ไมควรมองขาม เพราะจะทาใหรวาหญงและชายจะปฏบตตอคนรกตางกน ผชายจะคดถงเรองการไดสมผส

ลวงเกนจนถงขนมเพศสมพนธ จงเปนสาเหตหนงทจะทาใหผหญงตองเสยความบรสทธกอนวยอนควร และมก

ไมคอยเตมใจ ซงวยรนหญงจะตองระวงใหดในเรองน

1. พฤตกรรมทเสยงตอการมเพศสมพนธ

57

วยรนเปนวยทเกดความเปลยนแปลงและพฒนาการอยางรวดเรวในเรองเพศ บางคนจงเกด

ความสนใจในเพศตรงขาม สนใจในเรองเพศ การจบคเปนครกกน การเกดอารมณทางเพศ การดสอลามก การม

เพศสมพนธกบครก การมสมพนธกบหญงขายบรการทางเพศ หรอการขายบรการทางเพศ

เมอเปนเชนนผลเสยทตามมา ไดแก การมเพศสมพนธกอนวยอนควร ทาใหเกดความวตกกงวล

เสยการเรยนเพราะจะสนใจการเรยนนอยลง เกดการตงครรภทไมพงประสงค การทาแทง ปญหาลกไมมพอ ทารก

ถกทอดทง โรคตดตอทางเพศสมพนธ โรคเอดส เปนตน

เหตและผลดงกลาวขางตนน มกจะเร มจากตวของวยร นเองทมพฤตกรรมเสยงตอการม

เพศสมพนธ ซงมดงน

1. สนใจเรองเพศมาก ปกตวยรนกจะสนใจเรองเพศอยแลวเพราะเปนธรรมชาตของวย แตถา

หมกมนกบเรองนมากเกนไป และโอกาสหรอสถานการณเอออานวยวยรนอาจมเพศสมพนธโดยไมคดไมได

ตดสนใจหรอไมไดวางแผนลวงหนา คอปลอยใหเปนไปตามความตองการและอาจไมคดถงผลกระทบทจะ

เกดขนภายหลง

2. มความหมกมนในเรองเพศ มวยรนจานวนหนงโดยเฉพาะวยรนชายทหมกมนในเรองเพศ

มากเกนไปอาจมการสาเรจความใครดวยตนเองบอยครง โดยไมพยายามหลกเลยง หรอพยายามจดการกบอารมณ

ทางเพศ ในผหญงกอาจมบางแตไมมากเทาผชาย บคคลประเภทนมความเสยงตออาการมเพศสมพนธ

3. ชอบถกเนอตองตวเพศตรงขาม ผชายมกจะยนดทไดถกเนอตองตวผหญงหรอใหผหญงมา

ถกเนอตองตวตนเอง สวนผหญงทคดเชนเดยวกบผชายนกมบาง การถกเนอตองตวกนทาใหเกดอารมณทางเพศ

ได ถามโอกาสหรอสถานการณทเอออานวยกอาจถงขนการมเพศสมพนธกนได

เรองนมกจะพบเหนอยบอยครงในหมวยรนทมกถอโอกาสถกเนอตองตวกน ถาถกผใหญด

หรอเตอนกจะบอกวาเปนเพอนกน ไมคดอะไร ถงแมวาจะมบางคนทไมไดคดอะไรจรง ๆ แตกไมเหมาะสม

เพราะจะถกมองวาเปนหญงสาวทไมรกนวลสงวนตว ใหผชายถกเนอตองตวงาย ๆ ผชายกไมเปนสภาพบรษ

เพราะชอบหาเศษหาเลยดวยการถกเน อตองตวผ หญง ดงน นนกเรยนควรปองกนและหลกเลยงไมใหเกด

พฤตกรรมน

4. คดวาการมเพศสมพนธไมใชเรองเสยหาย ไมวาชายหรอหญงทคดเชนนจะเปนผทเสยงตอ

การมเพศสมพนธมาก ผชายมกจะคดเชนน ซงเปนนสยทตดตวของผชายมาอยแลว แตถาผหญงคดเชนนดวยก

นบวาเปนการสนบสนนใหผชายสมหวงขน จนเปนเปนปญหาสาคญปญหาหนงในครอบครวและสงคมไทย

เพราะเปนความคดทนาไปสการมเพศสมพนธกอนวยอนควร ซงจะกอใหเกดปญหาตามมามากมาย

5. ดสอลามก ปจจบนนมสอลามกขายกนมากมายตามทองตลาด วยรนหลายคนรวาแหลงซอ

ขายอยทใด การดสอลามกประเภทนทาใหผดเกดอารมณทางเพศ วยรนเปนวยทอยากรอยากลอง เมอดแลว

บางครงอาจอยากทดลองทาตามคพระนางในสอลามกนน ดงวยรนทมขาวลงหนาหนงสอพมพวาไปขมขนหรอ

ไปมวสมมเพศสมพนธกนแลวรบสารภาพวาทาตามอยางในสอลามกทเคยด

6. เปนคนเจาช คนเจาชคนทชอบมครกหรอสามภรรยามากกวา 1 คน หรอมไปเรอย ๆ ตาม

ความพอใจ วยรนทเปนคนเจาชจะมใจกลาในเรองน และขาดความรบผดชอบในสงทตนเองกระทาไมรกใครจรง

ถาเบอกพรอมทจะทอดทง บคคลประเภทนจะมเพศสมพนธงาย ๆ ไมคดอะไรมาก ผหญงเปนฝายทตองรบภาระ

ในสงททงคไดกระทาลงไป เชน เปนฝายตงครรภอาจตองไปทาแทง หรอตองคลอดลกแลวเลยงลกตามลาพง

เปนตน จงตองระวงคนเจาชและตองไมเปนคนเจาช

58

7. เคยมประสบการณทางเพศมาแลว ไมวาจะเปนผชายหรอผหญงทเคยมประสบการณใน

การมเพศสมพนธมาแลว ในครงตอ ๆ ไปมนจะไมคดมาก ใจกลาขน ไมกลว หรอไมกตดใจในเพศรสจงเปน

มลเหตททาใหเกดความเสยงตอการมเพศสมพนธซาไดอก

8. เสพสารเสพตด ผทเสพสารเสพตดจะเกดอาการมนเมาเคลบเคลม ขาดความรสกผดชอบ

ชวด ครองสตไมได จงมกทาอะไรลงไปแบบไมคดอะไรมากหรองง ๆ ไมคอยรตว ดงขาวทพบเหนบอย ๆ วา

วยรนไปจดปารตยาอ ยาบา หรอไมกไปดมแอลกอฮอล พอมนเมาเสพสารเสพตด หรอยอมมเพศสมพนธเพอ

แลกกบสารเสพตดในกรณทตดสารเสพตดแลว

9. ขาดความไตรตรอง บคคลประเภทนมกไมคดถงผลทจะตามมาหรอผลกระทบหลงการม

เพศสมพนธวาจะเปนอยางไร เปนคนแกปญหาเฉพาะหนาไปวนหนง ไมคดถงอนาคตวาเปนอยางไร ตดสนใจ

โดยขาดสต

10. อยากรอยากลอง วยรนเปนวยทอยากรอยากลองอยแลว แตถาอยากรอยากลองเรองเพศ

นนนบวาเปนอนตราย ปจจยทกระตนใหอยากรอยากลองนอกจากจะมาจากตนเองแลว ยงอาจมาจากปจจยอน ๆ

เชน เพอนชกชวน อานหนงสอลามก

2. การหลกเลยงและปองกนตนเองจากสถานการณการเสยงตอการตงครรภโดยไมตงใจ

มผ หญงจานวนไมนอยท ต งครรภโดยไมต งใจ ท งน เพราะไมคาดคดมากอนวาจะม

เพศสมพนธกบผชายซงอาจเปนครกของตนเอง เปนเพอน คนแปลกหนา พอเลยง หรอแมแตญาตของตน และ

ไมมการปองกนการต งครรภแตอยางใด ดงน นผ หญงควรเรยนร ถงการหลกเลยงและปองกนตนเองจาก

สถานการณเสยงตอการตงครรภโดยไมตงใจ ซงมขอแนะนาดงน

1. ในกรณเมออยกบครกของตนเอง ควรปฏบตดงน

1.1 ไมยอมใหค รกไดสมผส จบมอ โอบกอด ถาถกกระทาเชนนควรแสดงทาทไม

พอใจและปฏเสธการกระทาดงกลาวอยางจรงจง มฉะนนอาจนาไปสการมเพศสมพนธเนองจากสภาพแวดลอม

เหมาะสมและเปนใจ

1.2 ไมอยในทลบตาคนสองตอสอง เพราะครกอาจจะลวงเกนเราได และยงเรามใจชอบ

ฝายชายดวยกอาจจะยนยอมจนถงขนมเพศสมพนธได

1.3 ไมไปเทยวกนแบบคางคน เพราะการคางคนจะเปนการเปดโอกาสใหฝายชายลวง

ละเมดทางเพศได

1.4 ไมควรดสอลามกโดยเฉพาะกบครก เพราะจะทาใหทงสองฝายเกดอารมณทางเพศ

และนาไปสการมพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสม

1.5 การไปเทยวในงานวนสาคญตาง ๆ เชน วนวาเลนไทน วนลอยกระทง วนขนปใหม

ทเปนการเทยวในเวลากลางคน แลวจะไปตอกนในสถานททอาจจะมเพศสมพนธกนได ดงนนการไปเทยวกบ

ครกในวนสาคญดงกลาวควรระมดระวงตวใหด ถาเราคดวาไมนาไววางใจกไมควรไปโดยหาทางปฏเสธอยาง

นมนวล

1.6 การไปเทยวงานสงสรรคหรอตามสถานบนเทงกบคนรกควรระมดระวงตวดวย

เพราะอาจดมเครองดมทมแอลกอฮอลแลวทาใหมนเมาไมรสกตว

1.7 อยาใจออนถาถกขอทจะมเพศสมพนธดวย อยาหลงคารมเขาเปนอนขาด และไม

ตองเขาโกรธ รกษาความบรสทธของเราดกวา หากพลาดพลงไปแลวกควรระวงอยาใหเกดขนอก

59

2. ในกรณเมออยกบเพอนชาย ควรปฏบตดงน

2.1 อยาใหมาถกเนอตองตวโดยไมจาเปน เพราะถาวนใดทเพอนชายมโอกาส ผหญง

อาจพลาดทาเสยทได

2.2 อยางไวใจใครมากนก มเพอนหลายคนทหลอกพาเพอนไปขมขน บางรายใหเพอน

คนอน ๆ ขมขนดวยตามทมขาวใหพบเหนอยบอย ๆ

2.3 ไมไปเทยวแบบคางคน ถงแมจะไปเปนหมคณะกตองระมดระวง

2.4 การไปเทยวตามสถานบนเทงแลวกลบดกอาจเปนอนตราย ถามเพอนอาสาไปสง

บานกควรระวง เพราะอาจพาไปทอนได

3. ในกรณเมออยกบคนแปลกหนา ควรปฏบตดงน

3.1 อยาไวใจคนแปลกหนาเปนอนขาด เพราะยงไมรจกนสยใจคอเขาดพอ ถาหลงเชอ

อาจถกเขาหลอกได โดยเฉพาะถาพบกนในสถานบนเทงเรงรมยเขาอาจจะมองเราวาเปนผหญงทรกสนก คงจะม

เพศสมพนธดวยไมยาก

3.2 ไมควรเดนทางไปในทเปลยวยามคาคน เพราะมผหญงถกคนรายลกพาตวไปขมขน

มาหลายรายจนนบไมถวนแลวในสถานการณเชนน

3.3 อยาเชอคนทร จกกนทางอนเทอรเนต ถงแมจะคยกนจนเหมอนรจกกนดแลวกตาม

เพราะยงไมเคยเหนหนากน กยงคงเปนคนแปลกหนาอยด หญงสาวหลายรายทถกคนทรจกกนทางอนเทอรเนตหลอก

ไปขมขน บางรายมการถายรปไวเพอขมขและตอรองเรองอน ๆ อกดวย

4. ในกรณเมออยกบพอเลยงหรอญาต ผหญงทถกคนใกลชดในครอบครวขมขนนนมมาก

และมกไมยอมบอกใคร บางรายถกขมขนมานานนบป บางครงเกดการตงครรภ เพราะคนในครอบครวนน

ใกลชดเหนกนอยทกวนหรอพบกนบอย ไวใจกนมาก ในเรองนผหญงควรปฏบตตนดงน

4.1 ใหสงเกตการณสมผสของบคคลเหลานนวา สมผสดวยความเอนดแบบลกหลานหรอ

แบบชสาว ถามการสมผสนาน ลบคลา จบตองของสงวน ตองระมดระวงอยาเขาใกล

4.2 ควรนอนในหองทมดชดใสกลอนหรอลอคกญแจใหเรยบรอย

4.3 ถาบคคลเหลานนมนเมาอยาไวใจ เพราะทาใหขาดสต และกระทาในสงทไมคาดคด

ได

4.4 การแตงตวอยบาน การอาบนาตองกระทาอยางมดชด อยาเปดเผยเรอนรางมากนก

เพราะอาจเปนการยวยอารมณทางเพศแกบคคลเหลานนได

4.5 ถาถกบคคลเหลานนลวนลามควรบอกใหคนในบานทราบ หรอรองตะโกนใหผอน

ชวยเหลอ ไมตองอายเพราะเขาทาไมถกตอง

ขอควรคดเกยวกบการมเพศสมพนธ

มผ ห ญงบางคนท คดว าการม เพศสมพนธ เปนเร องปกตไมใช เ ร องผด ไมรบร ถ ง

ขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมไทย จงควรตรวจสอบตนเองวามความรบผดชอบตอตนเองและสงคมเพยงใด

โดยตอบคาถามเหลานใหไดเสยกอนทจะคดมเพศสมพนธ

60

1. ถายนยอมมเพศสมพนธ เราจะยอมรบกบผลทจะตามมาไดเพยงใด เชน คาครหาของคน

ในสงคม ความกลวคนอนจะลวงร การตงครรภ การถกผชายทงหลงจากไดเสยกนแลว การเสยความบรสทธไป

แลวผชายคนนคอคนทจะเปนคชวตของเราหรอไม เปนตน

2. เมอเรายงไมพรอมทจะมลกจะปองกนตนเองอยางไร รวธปองกนการตงครรภเพยงใด เมอ

ปองกนแลวจะผดพลาดไดหรอไม ถาพลาดมลกขนมาจะทาอยางไร ผชายจะรบผดชอบหรอไม ตนเองไมอบอาย

คนอน ๆ หรอถาจะตองไปทาแทง การทาแทงมอนตรายเพยงใด

3. การตงครรภทไมพงประสงคในวยรน

การตงครรภทไมพงประสงคในวยรน หมายถง การตงครรภทเกดขนในวยรนเพศหญงซง

เปนผลสบเนองมาจากการมเพศสมพนธทเกดขนโดยไมไดตงใจ โดยอาจมสาเหตสาคญมาจากพฤตกรรมทางเพศ

ทไมเหมาะสมของวยรน หรออาจเกดจากการถกขมขนกระทาชาเรา

3.1 ปญหาและผลกระทบของการตงครรภทไมพงประสงคในวยรน

ปญหาการตงครรภทไมพงประสงคผลกระทบทสาคญ ดงน

1) สงผลกระทบตอวยรนทตงครรภโดยไมพงประสงคโดยตรง ซงผลกระทบ

ดงกลาวสรางปญหาทตดตามมา เปนตนวา

ปญหาทางดานจตใจและอารมณ วยรนทมปญหาการตงครรภทไมพงประสงคมกม

ความรสกวาตนเองทาผด เกดความละอายใจ และมความคดวาไมมใครรกใครตองการอก ซงบางคนอาจแสดง

พฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมและรนแรงขน หรอบางคนอาจไมแสดงออกและมกเกบกดอยากทาลายชวต

ตนเอง ฯลฯ ซงภาวะทางจตใจและอารมณของวยรนทตงครรภโดยไมพงประสงคนจะมมากหรอนอยขนอยกบ

การยอมรบและความเขาใจของคนในครอบครว ถาครอบครวยอมรบเขาใจ และใหอภย ปญหาทางดานจตใจ

และอารมณกจะลดนอยลงได

ปญหาทางดานสขภาพ ปญหาทมกพบ คอ ปญหาโรคเอดสและโรคตดตอทาง

เพศสมพนธ การมเพศสมพนธโดยไมไดมการปองกนและคมกาเนดยอมมโอกาสใหวยรนเพศหญงไดรบเชอ

เอดส หรอโรคตดตอทางเพศสมพนธจากฝายชายในอตราเสยงทสง ปญหาทางทาแทง ซงมกจะสงผลกระทบตอ

ผทาแทงไดโดยเปนอนตรายตอชวต ซงมกเกดจากการตกเลอดหรอการตดเชออยางรนแรง นอกจากนนยงเปน

อปสรรคตอการมบตรในอนาคต แมการทาแทงจะผานพนไป แตการทาแทงอาจทาใหเกดการอกเสบเรอรงใน

โพรงมดลกและทอมดลก เปนผลใหโพรงมดลกและทอมดลกตบตน มดลกทะลหรออกเสบอยางรนแรงเพราะ

เครองมอทาแทง ทาใหบางคนตองตดมดลกทง หรอการขยายปากมดลกขณะทาแทงทาให ปากมดลกฉกขาด ห

รดของปากมดลกหลวม เกดภาวะการณแทงบตรไดงาย และยงสงผลใหมปญหาสขภาพทตอเนอง โดยเฉพาะ

มกจะพบวามการอกเสบเรอรงในชองเชงกราน

2) สงผลกระทบตอครอบครวของวยรนทตงครรภโดยไมพงประสงค มกพบเสมอ

วาเมอวยรนเพศหญงตงครรภโดยไมพงประสงคขน วยรนของเพศชายมกจะไมแสดงความรบผดชอบตอสงท

เกดขนภาระความผดชอบจงตกเปนของฝายหญงและครอบครวเพยงฝายเดยว ถาครอบครวฝายหญงมความเขาใจและ

ใหอภยตอความผดพลาดทเกดขน และครอบครวยงพรอมทจะรวมแกปญหาการเลยงดเดกทจะเกดขนได กจะ

ชวยลดปญหาทางดานอารมณและจตใจของวยรนเพศหญงลงไดแตในทางตรงขาม หากครอบครวของวยรนเพศ

หญงไมสามารถยอมรบปญหาทเกดขนดงกลาวกอาจสงผลใหเกดปญหาตาง ๆ ตามมาได

61

3) สงผลกระทบตอสงคมและประเทศชาต การตงครรภทไมพงประสงคของวยรนทา

ใหเกดปญหาทางสงคมตาง ๆ ตามมาดงทไดกลาวมาแลว นอกจากน ประเทศชาตตองสญเสยงบประมาณ

บางสวนทตองนามาใชเพอการบาบดรกษา ดแลสขภาพของวยรนเพศหญงทตงครรภโดยไมพงประสงค ตองจด

งบประมาณในการเลยงดประชากรสวนหนงทเกดจากพวงของปญหาดงกลาว

3.2 การปองกนการตงครรภทไมพงประสงคในวยรน

การปองกนมแนวทางในการปฏบต ดงน

1) ตองรจกหลกเลยงสถานการณทเอออานวยใหเกดการมเพศสมพนธ มกพบวาการม

เพศสมพนธทไมไดตงใจของวยร นมกจะเกดจากสถานการณหรอบรรยากาศทเอ อใหเกดโอกาสตอการม

เพศสมพนธ เชน การอยตามลาพงสองตอสองในทลบตาคน หรอการเขารวมในกจกรรมพบปะสงสรรคทมการดม

เครองผสมแอลกอฮอล เปนตน

2) ตองร จกใชทกษะในการปฏเสธเพอแกไขสถานการณเสยงตอการมเพศสมพนธ

วธการหลกเลยงและแกไขสถานการณดงกลาว ฝายหญงตองนาทกษะการปฏเสธไปใช ซงการปฏเสธของฝายหญง

จะเปนสญญาณเตอนใหฝายชายหยดแสดงพฤตกรรมทางเพศทไมเหมาะสมออกมา แนวทางในการใชคาพดท

เปนทกษะของการปฏเสธ มหลายขอความ เชน “หยดนะ อยาทาแบบน” ฉนไมชอบหยดนะ” “อยานะ ฉนจะ

ตะโกนใหลนเลย” “คณไมมสทธท จะทาแบบน” และอน ๆ ตามความเหมาะสมซงคาพดทเปนทกษะในการ

ปฏเสธมกจะมคาวา “ไม” “อยา” หรอ “หยด”

3) ตองรจกใหเกยรตซงกนและกน การทฝายหญงและฝายชายนาหลกความเสมอภาค

ทางเพศ และการวางตวทเหมาะสมตอเพศตรงขามมาใช ถอวาเปนการใหเกยรตซงกนและกน ซงจะชวยปองกน

อารมณในขณะพบปะพดคยกนไมใหพฒนาไปสความตองการทางเพศได

4) ตองระมดระวงในเร องการแตงกาย ปจจบนรปแบบการแตงกายของวยร น

โดยเฉพาะวยรนเพศหญงมกนยมสวมเสอผาทรดรปหรอนอยชนเกนไป ซงการแตงกายดงกลาวจะทาใหเหน

รปรางสดสวนชดเจนขน การแตงกายในลกษณะดงกลาวจะสงผลเราใหเพศตรงขามเกดอารมณและขาดความยง

คด อาจนาไปสการแสดงพฤตกรรมการลวงละเมดทางเพศทเปนอนตราย จนถงการตงครรภทไมพงประสงคใน

เพศหญงได

5) ควรหลกเลยงการเดนทางตามลาพงในยามวกาลหรอในเสนทางทเปลยว จาก

สถตของวยรนเพศหญงพบวา อนตรายทไดรบจากการถกขมขนมกเกดขนในยามวกาลหรอในเสนทางทเปลยว

ผคนสญจรนอย ดงนน วธการปองกนทดทสดหากจาเปนจะตองเดนทางในสถานการณดงกลาว ควรจะมเพอน

หรอญาตรวมเดนทางไปดวยเพอปองกนอนตรายทอาจเกดขน

4. ความรเบองตองเกยวกบกฎหมายคมครองสทธผถกลวงละเมดทางเพศ

กฎหมายไดระบฐานความผดเกยวกบการถกลวงละเมดทางเพศไว 2 ลกษณะ ดงน

4.1 ความผดฐานขมขนกระทาชาเรา

ผทขมขนกระทาชาเราเดกหญงอายไมเกน 15 ป ซงมใชภรรยาตน โดยเดกหญงนนจะ

ยนยอมหรอไมกตาม ตองระวางโทษจาคกตงแต 4-20 ป และปรบตงแต 8,000-40,000 บาท (ประมวลกฎหมาย

อาญามาตรา 277 วรรคหนง)

62

ถาการกระทาความผดตามวรรคแรก เปนการกระทาแกเดกหญงอายไมเกน 13 ป

ตองระวางโทษจาคกตงแต 7 ป ถง 20 ป และปรบตงแต 14,000-40,000 บาท หรอจาคกตลอดชวต (ประมวล

กฎหมายอาญามาตรา 277 วรรคสอง)

ถาการกระทาผดตามวรรคแรกหรอวรรคสอง ไดกระทาโดยรวมกระทาความผด

ดวยกนอนมลกษณะเปนการโทรมเดกหญง (คอรวมกนกระทาความผดตงแต 2 คนขนไป) โดยเดกหญงนนไมยนยอม

หรอไดกระทาโดยมอาวธ เชน อาวธปน หรอวตถระเบด หรอโดยการใชอาวธอน ๆ ตองระวางโทษจาคกตลอด

ชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 277 วรรคสาม)

แตมขอยกเวน คอ ถาการกระทาดงกลาวขางตนเปนการกระทาทชายกระทากบ

เดกหญงอายมากกวา 13 ป แตไมเกน 15 ป โดยเดกหญงนนยนยอม และภายหลงศาลอนญาตใหสมรสกน

ผกระทาผดไมตองรบโทษ และถาศาลอนญาตใหสมรสกนในระหวางทผกระทาผดกาลงรบโทษในความผดนน

อย ศาลตองสงปลอยผกระทาความผดนนไป (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 277 วรรคส)

ถาเปนการกระทาชาเราเดกหญงอายยงไมเกน 15 ป ซงมใชภรรยาของตน โดยเดกหญง

นนจะยนยอมหรอไมกตาม หรอเปนการกระทาแกเดกอายไมกน 13 ป แลวเปนเหตใหเดกหญงไดรบอนตราย

สาหส เชน ไดรบบาดเจบสาหส ผกระทาตองระวางโทษตงแต 15 ป ถง 20 ป และปรบตงแต 30,000-40,000

บาท หรอจาคกตลอดชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 277 ทว (1) ) และหากเดกนนถงแกความตาย ผกระทา

ตองระวางโทษประหารชวต หรอจาคกตลอดชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 277 ทว (2) )

หากการกระทาชาเราเดกหญงอายยงไมเกน 3 ป หรอการกระทาแกเดกหญงอายยงไม

เกน 15 ป ดงกลาวขางตน ไดรวมกระทาความผดดวยกนอนมลกษณะเปนการโทรมหญง หรอกระทาโดยมอาวธ

ปน หรอวตถระเบดหรอโดยการใชอาวธ และเปนเหตใหเดกหญงผถกระทาไดรบอนตรายสาหส ผกระทาตอง

ระวางโทษประหาชวต หรอจาคกตลอดชวต และหากเดกหญงทถกกระทาถงแกความตาย ผกระทาตองไดรบ

โทษประหารชวต และหากเดกหญงทถกกระทาถงแกความตาย ผกระทาตองไดรบโทษประหารชวต (ประมวล

กฎหมายอาญามาตรา 277 ตร)

4.2 ความผดฐานกระทาอนาจารตอเดก

ผทกระทาอนาจารแกบคคลอายตากวา 15 ป โดยขเขญดวยประการใด ๆ โดยใชกาลง

ประทษราย โดยบคคลนนอยในภาวะทไมสามารถขดขนได หรอโดยทาใหบคคลนนเขาใจผดวาตนเปนบคคล

อนตองระวางโทษจาคกไมเกน 10 ป หรอปรบไมเกน 20,000 บาท หรอทงจาทงปรบ (ประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 279 วรรคหนง)

ถาการกระทาอนาจารนน กระทาตอเดกอายไมเกน 15 ป และผกระทาผดไดกระทา

โดยการขเขญดวยประการใด ๆ โดยใชกาลงประทษราย โดยบคคลนนอยในภาวะทไมสามารถขดขนได หรอ

โดยทาใหบคคลนนเขาใจผดวาตนเปนบคคลอน มโทษหนกคอ ผกระทาตองระวางโทษจาคกไมเกน 15 ป หรอ

ปรบไมเกน 30,000 บาท หรอทงจาทงปรบ (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 279 วรรคสอง) หากการกระทา

ดงกลาวขางตน เปนเหตใหผถกกระทาไดรบอนตรายสาหส ผกระทาอนาจารตองระวางโทษจาคกตงแต 5 ป ถง

20 ป และปรบตงแต 10,000-40,000 บาท และหากผถกกระทาถงแกความตาย ผกระทาตองระวางโทษประหาร

ชวต หรอจาคกตลอดชวต (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 280)

63

การขมขนกระทาชาเราผเยาว และการกระทาอนาจารแกเดกอายไมเกน 15 ป โดยเดก

นนจะยนยอมหรอไมกตาม เปนความผดอาญาแผนดน ไมสามารถยอมความกนได

แตถาเปนการขมขนกระทาชาเราหญงทมใชภรรยาตน โดยเดกหญงนนไมใชผเยาว

และการกระทาอนาจารแกบคคลอายตากวา 15 ป ทงสองกรณน ถามไดกระทาตอหนาธารกานล คอในทเปดเผย

และไมเปนสาเหตใหผ ถกกระทาไดรบอนตรายสาหสหรอถงแกความตาย หรอมไดเปนการกระทาแก

ผสบสนดาน คอ ลก หลาน เหลนของตนเอง มใชเปนการกระทาตอศษยซงอยในความดแล มใชเปนการกระทา

ตอผอยในความควบคมตามหนาทราชการ หรอมใชเปนการกระทาตอผอยในความพทกษหรอในความอนบาล

กรณทงหมดทกลาวมาเปนความผดอนยอมความได คอเปนกรณทผเสยหายหรอผถกกระทาและผกระทาความผด

ตกลงหรอสมครใจไมเอาความตอกน กเปนอนเลกแลวตอกน (ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 281)

1. สรระรางกายทเกยวของกบการสบพนธของเพศหญงและเพศชาย มอะไรบาง จงอธบายพอสงเขป

กจกรรม

เพศหญง________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

เพศชาย________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

2. เขยนสรปเกยวกบการเปลยนแปลงเพอเขาสวยหนมสาว

เพศหญง________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

เพศชาย________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

3. วธการหลกเลยงพฤตกรรมทนาไปสการมเพศสมพนธกอนวยอนควรมอะไรบาง

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________

64

เรองท 4 สขภาพทางเพศ

“ความสข”เปนสงทมนษยทกคนตองการไมเคยถกจากดดวยเพศ วย ชนชาต

“สขภาวะทางเพศ”กเปนเรองททกคนลวนตองการเชนกน

แผนงานสรางเสรมภาวะทางเพศ โดยสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สส.)และ

มลนธสรางความเขาใจเรองสขภาพผหญง (สคส.)ไดดาเนนงานผลกดนวาระการสรางสขภาวะทางเพศขนอยาง

ตอเนอง เพราะสขภาวะทางเพศไมไดมความหมายแคบๆแคเรองเพศสมพนธแตมความหมายลกซงและมตทกวาง

กวานน

เรองเพศจงไมใชแคเรองของเนอตวรางกายแตยงหมายถงความรบผดชอบการดแลสขภาพรางกายการ

สรางความสมพนธท ดระหวางกนการเคารพสทธกนและกนและความเทาเทยม เพราะสงคมน นมความ

หลากหลายทางเพศมากวาแคหญงหรอชาย

ผทมสขภาวะทางเพศทดกจะปฏบตตอคนทมวถทางเพศแตกตางจากตวเองดวยความเคารพไมวาจะเปน

สาวประเภทสองหรอหญงรกหญงชายรกชาย หรอผทรกสองเพศและยงปฏบตกบเพอครกหรอชายทสาคญคอม

ความรบผดชอบตอสงคมและตนเองในเรองการมเพศสมพนธทปลอดภย

สงคมจาเปนตองลบความคดทางลบวาเรองเพศเปนเรองเพศเปนเรองสกปรก อนตรายทตองหลกใหหาง

แตความจรงเราจาเปนตองศกษาเรยนรใหเขาใจเพราะเรองเพศเปนสงทสามารถแสดงออกอยางอสระมความสข

บนพนฐานของความปลอดภยเพอดาเนนชวตไดอยางเปนสข

แผนงานสรางเสรมสขภาวะทางเพศไดจดทาความรสขภาวะทางเพศในแตละชวงวยไวเพราะแตละชวง

วยกจะมความสนใจและความตองการตางกน

ในวยเดกเปนชวงเวลาแหงการสรางพนฐานสขภาวะทางเพศทดได เดกเลก อาย 5-8 ป เรมรบรไดถง

บทบาททางเพศวาสงคมสรางใหหญงชายมความแตกตางกน ดวยกจกรรม ดวยการกาหนดกรอบ กฎเกณฑตางๆท

ชายทาได หญงทาไมได หญงทาได ชายทาไมได ซงขดขวางพฒนาการและสรางความเขาใจผดๆใหเดก

วนแรกรน อาย 9-12 เปนชวงวยทตองเตรยมความพรอมเพอกาวเขาสวยรน ซงชวงนเปนวยแหงการ

เปลยนแปลงการไดรบขอมลทถกตองและพรอมใช จงเปนสงททาใหเดกมภมค มกนทจะเขาสวยร นไดอยาง

สวยงามจาเปนตองเขาใจและอธบายถงการเปลยนแปลงนนและเปดโอกาสใหเดกรบผดชอบในครอบครวใหเดก

ไดตดสนใจดวยตวเองและรบผดชอบผลทจะตามมาไมใชตดสนใจแทนทกอยาง

เดกวยนเรมจะมการเปลยนแปลงทางอารมณ และความรสกทางเพศ ไมใชเรองผดแตการใหขอมลและ

ความรทถกตองเปนสงจาเปนการตอบคาถามแบบตรงไปตรงมา เปดโอกาสใหเดกไดเรยนรในสงทเหมาะทควร

เปนเรองทควรสงเสรม

เมอกาวเขาสวยรน ชวงอาย 13-18 ป ชวงแหงการเปลยนแปลงในทกๆดาน จาเปนตองไดรบขอมลเรอง

เพศอยางถกตองและรอบดาน เพอใหเทาทนการเปลยนแปลงของตวเอง ทงดานกายใจและอารมณ

จาเปนตองสรางทกษะของเพศสมพนธทปลอดภยรวมไปกบความรบผดชอบเพอใหสามารถแยกแยะได

วาเซกซไมใชแคเรองสนกแตมผลทจะตามมาอกมากมาย การใหความรอยางตรงไปตรงมาไมทาใหเรองเซกซเปน

ความผด ละอาย ทาใหเกดเพศสมพนธทปลอดภยและมความรบผดชอบขนได

65

ผใหญจาเปนตองเขาใจกระบวนการเรยนรของมนษยวาตองใชเวลาในการสงสมความรประสบการณ

ความภมใจในตวเองจงสามารถมเพศสมพนธทมความสมพนธทมความปลอดภยและเปนสขได “การใหขอมล

ไมไดเปนการชโพรงใหกระรอก แตเปนการสรางความเขาใจและทกษะในชวตใหเดกสามารถเตบโตเปนผใหญท

เขาใจและมความรบผดชอบได

วธการปฏบตเพอการมสขภาพทางเพศทด ควรคานงถง

การมเพศสมพนธทปลอดภย โดยไมเปลยนคหรอมเพศสมพนธกบบคคลทไมใชสามภรรยาของตน ถา

คดจะมเพศสมพนธกบบคคลทไมใชคของตนควรปองกนความไมปลอดภยทอาจเกดขนโดยใชถงยางอนามย

เนนการรกษาความสะอาดสวนบคคล เมอมเพศสมพนธแลวควรตองรบทาความสะอาดสวนบคคลไม

หมกหมม เพราะจะทาใหเกดเชอโรคซงเปนตนเหตของอาการคนจนลกลามเปนโรคทอวยวะเพศได

ควรมเพศสมพนธแบบธรรมชาต ไมผดธรรมชาตของคนปกต เชนการใชวตถแปลกปลอมในการรวม

เพศ การรวมเพศโดยใชวตถเลยนแบบธรรมชาตเชน ตกตายาง ใหคานงถงความปลอดภย

การคมกาเนด

เปนสวนหนงของการวางแผนครอบครวในเรองระยะทพรอมจะมบตรเมอใดคานวณบตรทจะมกคน

หรอระยะหางของการมบตรเวนนานเทาใด ทงนเพอใหเหมาะสมกบความพรอมและความตองการของคสมรส

การคมกาเนดเปนวธการปฏบตเพอปองกนการตงครรภ

การวางแผนครอบครวและการคมกาเนด

การวางแผนครอบครวละการคมกาเนด (Family Planning and Birth Control) คอการท คสมรสวางแผนใน

เรองการมบตรวาจะมบตรเมอใด จะมบตรกคน แตละคนจะเวนนานเทาใดทงนเพอใหเหมาะสมกบความพรอม

และความตองการของคสมรส สวนการคมกาเนดนนเปนวธการเพอมใหเกดการตงครรภซงมอยหลายวธ

1.การใชถงยางอนามย (Condom) ถงยางอนามยมลกษณะเปนถงททาดวยยางบางๆยดได ใชสวมอวยวะ

เพศชายขณะทแขงตวพรอมทจะรวมเพศ การใชถงยางอนามยเปนการปองกนไมใหตวอสจเขาไปในโพรงมด

ลกผสมกบไขของผายหญงได เพราะถกถงยางปองกนไว ตวอสจและนาอสจจะอยในถงยางอนามย เมอใชเสรจ

แลวจะถอดออกใหใชกระดาษชาระจบขอบถงยางใหกระชบอวยวะเพศกอนแลวจงถอดถงยางออกแลวนาไปทง

ถงขยะ

มการผลตถงยางอนามยสาหรบผหญงใชเหมอนกนขนาดใหญกวาถงยางอนามยทผชายใชแตไมคอย

ไดรบความนยม

2.การรบประทานยาเมดคมกาเนด(Contraceptive Pill) ยาเมดคมกาเนดจะประกอบดวยฮอรโมน

สงเคราะห 2 ชนด คอ เอสโตรเจน โพรเจสเทอโรน ซงจะออกฤทธคลายกบฮอรโมนทมอยตามธรรมชาตใน

รางกายของผหญง และสรางกลไกตางๆ ในรางกายเพอทจะปองกนการตงครรภดวยการปองกนไมใหไขสกและ

ยบยงการตกไข ตลอดจนทาใหมกบรเวณ ปากมดลกเหนยวขนจนตวอสจจะผานเขาสโพรงมดลกไดยาก แตถา

กลไกทง 2 ประการนไมไดผล มนจะเปลยนแปลงเยอบโพรงมดลกไมใหเหมาะสมสาหรบการฝงตวของไขทถก

ผสมแลว ยาเมดคมกาเนดทใชอยทวไปม 3 แบบ คอ

2.1 แบบ 21 เมด ยาเมดในแผงจะประกอบดวยฮอรโมนทงหมด การเรมรบประทานยาเมดแรกใหเรม

ตรงกบวนของสปดาหทระบแผงยา เชน ประจาเดอนมาวนแรกคอวนศกรกเร มกนท “ศ” หรอวนศกร โดย

รบประทานวนละ 1 เมดเปนประจาทกวนตามลกศรชจนหมดแผง หลงจากนนใหหยดใชยา 7 วน เมอหยดยาไป

66

ประมาณ 2-3 วนกจะมเลอดประจาเดอนมาและเมอหยดจนครบ 7 วนแลวไมวาเลอดประจาเดอนจะหมดหรอไมก

ตามใหเรมแผงใหมทนท

2.2 แบบ 28 เมด ยาเมดในแผงหนงจะประกอบดวยฮอรโมน 21 เมด และสวนทไมใชฮอรโมนอก 7 เมด

ซงมกจะมขนาดเลกหรอใหญกวา 21 เมดแรก การเรมรบประทานยาแผงแรกใหเรมรบประทานยาในวนแรกท

ประจาเดอนมา โดยรบประทานยาเมดแรกในสวนทระบวาเปนจดเรมตน 1 แลวรบประทานทกวนตามลกศรชจน

หมดแผง โดยเมอรบประทานหมดแผงแลวใหรบประทานยาแผงใหมตอไปเลยทนทไมวาประจาเดอนจะหมด

หรอยงกตาม วธรบประทานแบบ 28 เมดจะคอนขางสะดวกกวาแบบ 21 เมด ทไมตอจดจาวนทตองหยดยา

ถาลมรบประทาน 1 เมด ใหรบประทานทนทเมอนกได และรบประทานเมดตอไปเวลาเดม ถาลม

รบประทาน 2 เมด ใหรบประทานยาวนละ 2 เมด ตดตอกนไปเปนเวลา 2 วนโดยแบงรบประทานตอนเชา 1 เมด

ตอนเยน 1 เมด และใชวธการคมกาเนดแบบอนรวมดวย เชนใชถงยางอนามยเปนเวลา 7 วน ถาลมรบประทาน 3

เมดขนไป ควรหยดยาและรอใหเลอดประจาเดอนมากอนแลวคอยเรมแผงใหมและใชวธการคมกาเนดแบบอน

รวมดวย

2.3 แบบรบประทานหลงรวมเพศภายใน 24 ชวโมง แตเดอนหนงไมควรใชเกน4 ครง ยานใชกนทนท

หรอภายใน 24 ชวโมงหลงรวมเพศ และควรกนยาอกหนงเมดในเวลา 12 ชวงโมงตอมายาเมดนมกมปรมาณของ

ฮอรโมนเอสโตรเจน (Estrogen) สง การใชยาชนดนใหผลเสยมากกวาผลด พบวาเปนอาการขางเคยง คอ คลนไส

อาเจยน มเลอดออกมากกวาปกต และทาใหทอนาไขเคลอนไหวชา อนเปนเหตทาใหเกดทองนอกมดลกได

3.การฝงยาเมดคมกาเนดใตผวหนง ยาประเภทนมสวนประกอบของเอสโตรเจนสงมฤทธทาใหไขท

ผสมแลวไมสามารถฝงตวไดในผนงมดลก เปนยาเมดคมกาเนดชนดฝงไวใตผวหนงบรเวณดานใตทองแขนของ

ฝายหญง มลกษณะเปนแคปซลเลกๆ 6 อน ยาจะซมจากแคปซลเขาสรางกายอยางสมาเสมอ สามารถคมกาเนดได

นานถง 5 ป ตวยาทใสในแคปซลเปนชนดเดยวกบ ยาเมดคมกาเนดแบบ 21 เมด

4.การใสหวงอนามย (Iucd :: Intra Uterine Contraceptive Device) ใชโดยการใสหวงอนามยไวในโพรง

มดลก ซงแพทยจะเปนผใสหวงให สามารถคมกาเนดได 3-5 ป แลวจงมาเปลยนใหมแตกมบางชนดทตองเปลยน

ทกๆ 2 ป วธนไมเหมาะสาหรบผหญงทยงไมเคยมบตร

5.การฉดยาคมกาเนด ใชกบผหญงฉดครงหนงปองกนไดนาน 3 เดอน อาจมขอเสยอยบางคอเม อ

ตองการมบตรอาจตองใชเวลานานกวาจะตงครรภ และไมเหมาะสาหรบผทมประจาเดอนมาไมสมาเสมอ

6.การนบระยะปลอดภย (Count safe Period) คอนบวนกอนประจาเดอนมา 7 วน และหลงประจาเดอนมา

7 วน เพราะไขยงไมสขและเยอบโพรงมดลกกาลงเปลยนแปลง แตถาประจาเดอนมาไมแนนอน การคมกาเนนวธ

นอาจผดพลาดได

7.การหลงอสจภายนอก คอการหลงนาอสจออกมานอกชองคลอด แตกอาจมนาอสจบางสวนเขาไปใน

ชองคลอดได วธนจงมโอกาสตงครรภไดสง

8. การผาตดทาหมน เปนการคมกาเนดแบบถาวร ดงนนผทคดจะทาหมนจะตองแนใจแลววาจะไมม

บตรอก ซงสามารถทาไดทงผหญงและผชาย

8.1 การทาหมนชาย ทาโดยแพทยใชเวลาประมาณ 10 นาท โดยการใหผทจะทาหมนนอนบนเตยงผาตด

มมานกนมใหเหนขณะทแพทยกาลงผาตดเจาหนาทจะโกนขนบรเวณอวยวะเพศออกเลกนอยแลวแพทยจะฉดยา

ชาเฉพาะท แลวจงเจาะถงอณฑะเพอผกทออสจโดยไมตองเยบ หามแผลถกนา 3 วน หลงทาหมนชายแลวจะตอง

คมกาเนดแบบอนไปกอนฝายชายจะหลงนาอสจประมาณ 15 ครง แลวนาอสจครงท 15 หรอมากกวาไปใหแพทย

67

ตรวจวายงมตวอสจหรอไม ถาแพทยตรวจวาไมมตวอสจแลวกสามารถมเพศสมพนธไดโดยไมตองใชการ

คมกาเนดแบบอนอกตอไปเลย

8.2 การทาหมนหญง แบงออกเปน 2 แบบคอ

1.การทาหมนเปยก คอการทาหมนหลงคลอดบตรใหมๆภายใน 24-48 ชวโมงเพราะจาทาได

งายเนองจากมดลกยงมขนาดใหญและลอดตวสง โดยขอบบนอยสงเกอบถงสะดอวธนจะผาตดทางหนาทอง

2.การทาหมนแหง คอการทาหมนในระยะปกตขณะทไมมการตงครรภหรอหลงการคลอด

บตรมานานแลว มดลกจะมขนาดแกตและอยลกลงไปในองเชงกราน การทาหมนแหงอาจทาไดหลายวธ เชน

ผาตดทางดานหนาทอง ผาตดทางชองคลอด โดยใชเคร องมอตางๆททนสมยชวยการไปรบบรการทาหมนน

สามารถไปรบบรการไดในหลายหนวยงานท ใหบรการทางดานสาธารณสขท งของภาครฐและเอกชน เชน

โรงพยาบาลตางๆ สมาคมพฒนาประชากรและชมชน สมาคมวางแผนครอบครวแหงประเทศไทย สมาคมทาหมน

แหงประเทศไทย เปนตน

9.การคมกาเนนดวยยาเมดคมกาเนดฉกเฉน เปนการปองกนการตงครรภเฉพาะฉกเฉนเชน การม

เพศสมพนธโดยไมไดใชการปองกนวธอนมากอน ใชถงยางอนามยเสรจแลวไมแนใจวารวหรอแตก ลมกนยาแบบ

ประจาวนตดตอกนสองวน ใสหวงอนามยแตหวงหลด มเพศสมพนธในชวงทไมปลอดภย กรณถกขมขน ซง

องคกรอนามยโลกไดใหการรบรองวาการกนยาเมดคมกาเนดแบบฉกเฉนเปนวธทปลอดภย และมประสทธภาพ

ในการปองกนการตงครรภไดระดบหนง

ยาเมดคมกาเนดฉกเฉนจะมประสทธภาพสงกตอเมอ มการนามาใชตามขอบงชทกาหนดไว และใชเทาท

จาเปนเทาน น สาหรบผลคางเคยงทเกดข นบอย คอ การมรอระดผดปกต คลนไสอาเจยน แตหากใชบอยละ

ตอเนองมโอกาสตงครรภนอกมดลกได

การทาแทง

การทาแทง หมายถง การทาใหการตงครรภสนสดกอนอายครรภ 28 สปดาหสาหรบในประเทศไทยการ

ทาแทงยงไมเปนเรองทผดกฎหมายไมวาจะกระทาโดยแพทยปรญญาหรอหมอเถอนกตาม กฎหมายจะอนญาตให

ทาแทงได 2 กรณ คอ กรณถกขมขนและกรณตงครรภน นเปนอตราตอสขภาพของมารดาและทารกในครรภ

เทานน

เมอเกดการตงครรภไมพงประสงคเดกวยรนจะเกดความกงวลจากความไมพรอมทจะเปนผรบผดชอบ

กบการมบตร จงคดหาวธการทาลายเดกในครรภ โดยการทาแทงกบหมอเถอนทผดกฎหมาย ผดศลธรรม เพราะใน

สงคมไทยไมเปดใหมการทาแทงแบบเสร นอกจากการตงครรภในครงนนแพทยพจารณาใหทาแทงได ในกรณ

อาจเกดอนตรายถงชวตผเปนแม เชนการทองนอกมดลก ครรภเปนพษ ทองไขปลาดก หรอในกรณทแมไดรบเชอ

โรคหลงจากการตงครรภแลว เชน ไดรบเชอหดเยอรมน

การทาแทงโดยทวไปของเดกวยรนจะทาแทงกบผทไมมความรดานการแพทยทแทจรง จงทาใหเกด

อนตรายกบผมาทาแทง เชน เกดการตกเลอด หรอไดรบอนตรายอาจเกดการตดเชอโรค จากเครองมอ อปกรณท

นามาใช เกดความสกปรกจากการใชอปกรณ สถานทจนทาใหมารดาเปนบาดทะยกไดดวย

การแทงบตรททาใหเกดอนตรายตอสขภาพของผเปนแมเนองจากมบางสวนของทารกหรอรกหลงเหลอ

อยจงตองนาสวนทเหลอออกจากมดลกใหหมดโดยแพทยตองใชเครองดดหรอใชวธขดจากโพรงมดลก หรออาจ

ตองใชฮอรโมนทใหใหมดลกเกดการบบตวขบสวนทคางออกและในบางกรณแพทยตองใชยาปฏชวนะเพอการ

รกษาหรอปองกนการตดเชอ

68

ตดเชอ HIVS

สวนใหญเกดจากการมเพศสมพนธกบบคคลอนทไดรบเชอไวรส HIV ในรางกายรองลงมาเกดจาการใช

สารเสพตดชนดฉดเขาเสนเลอดทาใหไดรบเชอ HIV จากเลอดทสมผสหรอเลอดทไดรบเขาสรางกาย

บคคลทมโอกาสไดรบเชอไวรส HIV VS โดยไมไดเกดจากการมเพศสมพนธและไมไดใชเขมฉดยาใดๆ

สวนหนงจะเกดกบบคคลสวนหนงทางการแพทย ทมโอกาสสมพนธนาเลอดนาเหลอง ทคดหลงจากผปวยโดย

ไมไดปองกนตนเองโดยการใชถงมอ กอนสมผสกบผปวยจงมโอกาสไดรบหรอตดเชอ HIV VS ได

การตงครรภเมอไมมความพรอม

การมเพศสมพนธกอนวยอนควร เปนปญหาของสงคมไทยมากขน ทงนเพราะคานยมในเรอง การรก

นวลสงวนตวของเพศหญง หรอการเหนคณคาในการรกษาความบรสทธของตนจนถงวยแตงงาน เดกวยร น

ปจจบนไมไดคานงถง ทงนอาจเปนเพราะการดแลเอาใจใสใหการอบรมจากบดามารดามนอยลง เดกยคใหมรบ

อารยะธรรมความกาวหนาหรออทธพลตางประเทศมากขน จงไมคอยเชอฟงบดามารดา จงเปนสงจาเปนทตอง

ปลกฝงใหเกดจตสานกโดยครอบครวชมชนโรงเรยนสถาบนทมสวนเกยวของควรเขามามบทบาทรณรงคปองกน

ปญหานรวมกน

การมเพศสมพนธกอนวยอนควร เปนพฤตกรรมทกอใหเกดปญหาตางๆตามมาในชวตตลอดจนเปน

ปญหาหรอภาระแกสงคม ชมชนดวย เชนเกดการตดโรคทางเพศสมพนธและยงเปนบคคลแพรเชอโรคทาง

เพศสมพนธแกคนอนดวยถาบคคลนนใหบรการทางเพศการตงครรภเมอไมมความพรอมหรอตงครรภโดยไม

คาดคดนอกจากจะสงผลกระทบตอชวตของตนเองแลว ยง สงผลกระทบตอครอบครว ทาใหบดามารดา ญาตพ

นองอบอายเสยใจรวมสงผลกระทบตอสงคม เชน ปญหาเดกถกทอดทงเพราะพอแมไมตองการบตร หรอไมพรอม

จะรบเลยงดบตรเนองจากยงไมมอาชพ เรยนไมจบ

ดงนนจงตองใหคาแนะนาอบรมสงสอนใหพฤตกรรมตนอยในกรอบของสงคมทดไมยงเกยวเร อง

เพศสมพนธปองกนตนเองไมปลอยตวใหมเพศสมพนธในวยทยงไมสมควรใหตงใจศกษาเลาเรยน และสามารถ

ประกอบอาชพจนเลยงตวเองไดแลวจงคดมครอบครวภายหลง

1.สอนความรเรองเพศ เพศสมพนธและการคมกาเนดแกเดกนกเรยนนกศกษาทกาลงกาวเขาสวยรน

พรองทงชใหเหนขอดขอเสยขอกงการมเพศสมพนธกอนวยอนควร และการตงครรภเมอไมพรอม โดยเนนยาให

เหนผลเสย ไดแก การสญเสยโอกาสในการศกษา และการประกอบอาชพการงานทด ตลอดจนโอกาสในการเจอ

คครองทดในอนาคต

2.สอนวยรนชายใหมความรบผดชอบและใหเกยรตผหญง เนองจากในสงคมไทยยง ยกยองเพศชายวา

เปนเพศทแขงแรงกวาจงควรสอนใหผชายมความคดทจะปกปองชวยเหลอ เพศหญงมากกวานอกจากนเพศชาย

จะตองใหเกยรตผหญงและมความรบผดชอบในการกระทาของตนเองปญหาการทาแทงสวนใหญพบวาฝายชาย

ไมยอมรบการตงครรภ

3.ปลกฝงคานยมในการรกนวลสงวนตวตงแตวยเดก และเนนยามากขนในวยรน ไดแกการแตงกายให

สภาพ ไมแตงกายลอแหลม ยวยอารมณเพศตรงขามซงเปนเหตใหเกดการขมขนกระทาชาเรา

4.สอนใหร จกการปฏเสธในสถานการณท ไมเหมาะสมไดแกปฏเสธทจะไปเทยวตอหลงเลกเรยน

ปฏเสธทจะไปไหนๆกบเพอนชายตามลาพงไมเปดโอกาสใหเพศตรงขามถกเนอตองตว เปนตน

แนวทางการแกไขปญหาการตงครรภไมพงประสงคนคงตองเรมจากการปลกฝงนสยตงแตวยเดกให

สอดคลองกบสภาพสงคมในยคโลกาภวฒนน เชอวาปญหาการทาแทงผดกฎหมายอาจเบาบางลงไป

69

บทท 4

สารอาหาร

สาระสาคญ

ความตองการสารอาหาร ตาม เพศ วยของรางกาย เปนความตองการสารอาหารในบคคลแต

ละชวง และแตละเพศ ยอมมความแตกตางกน เปนทยอมรบกนทวไปแลววา อาหารมสวน สาคญ

อยางมากในวยเดกทงในดานการเจรญเตบโตของรางกายและการพฒนาการในดานความสมพนธ

ของระบบการเคลอนไหวของรางกาย

ผลการเรยนรทคาดหวง

1. วเคราะหปญหาสขภาพทเกดจากการบรโภคอาหารไมถกหลกโภชนาการ

2. บอกสารอาหารทรางกายตองการตามเพศ

3. อธบายวธการประกอบอาหารเพอรกษาคณคาของอาหาร

ขอบขายเนอหา

เรองท 1. สารอาหาร

เรองท 2. วธการประกอบอาหารเพอคงคณคาของสารอาหาร

เรองท 3. ความเชอและคานยมเกยวกบการบรโภค

เรองท 4. ปญหาสขภาพทเกดจากการบรโภคอาหารไมถกหลก โภชนาการ

70

เรองท 1 สารอาหาร

ปรมาณความตองการสารอาหาร ตาม เพศ วยและสภาพรางกาย ความสาคญของอาหาร

และความตองการสารอาหารในบคคลแตละชวง และแตละเพศ มความแตกตางกนตามธรรมชาต

ดงนน ปรมาณของสารอาหารทควรไดรบในแตละบคคลจะแตกตางกน

1. ความตองการสารอาหารในวยเดก

เปนท ยอมรบกนท วไปแลววา อาหารมสวน สาคญอยางมากในวยเดกทงในดานการ

เจรญเตบโตของรางกายและการพฒนาการในดานความสมพนธของระบบการเคลอนไหวของ

รางกายตลอดจนในดานจตใจ และพฤตกรรมในการแสดงออกและปจจยทมสวนสาคญททาใหเดก

ไดรบอาหารทถกหลกทางโภชนาการ ไดแก

1.ครอบครวทคอยดแลและเปนตวอยางทด

2.ตวเดกเอง ทจะตองถกฝกฝน

3.สงแวดลอมทาใหเกดการเอาอยางคนขางเคยง

สาหรบอาหารทถกหลกโภชนาการในวยเดกนน เราทราบดอยแลววาเดกตองการอาหาร

ครบทง 6 ประเภท เพอการเจรญเตบโตและพฒนาการทมสงทตองคานงถงคอ อาหารทใหเดกควร

คดถง 3 ประเดน ดวยกนคอ

1.อาหารทใหโปรตน ไดแก นม ไข เนอสตว ตลอดจนโปรตนจากพชพวกถวเขยวถวเหลอง

ดวาไดรบเพยงพอหรอยง

2.อาหารทใหพลงงาน ไดแกขาว แปง นาตาล ไขมน และนามน ดวาเพยงพอหรอไม อาหาร

ในกลมน สวนนาอดลม หรอขนมหวาน ลกกวาดตางๆควรจากดลง เพราะประโยชนนอยมากและ

บางททาใหมปญหาเรองฟนผดวย

3.อาหารทใหวตามนและเกลอแรไดแก พวก ผก ผลไม และอาหารทมใยอาหารทมสวนทา

ใหเกบไมทองผก

2. ความตองการอาหารของเดกวยเรยน

ในปจจบนภาวะของความเรงรบในสงคมอาจจะทาใหพอแมหรอผปกครองละเลยเรอง

อาหารเชาของเดกวยเรยน ซงเดกวยเรยนเปนวยทรางกายเจรญเตบโตตองการอาหารเชาของเดกวย

เรยนซ งมกจะเปนปญหาของบางครอบครวท ตองเรงรบในตอนเชาของแตละวน โดยเฉพาะ

ครอบครวในเมองใหญๆเชน กรงเทพมหานคร และครอบครวรนใหมทพอแมทางานทงค ไมมแม

ครวหรอคนรบใชทจะหงหาอาหารในตอนเชา

ดงนนในปจจบนภาวะของความเรงรบในสงคมอาจจะทาใหพอแมหรอผปกครองละเลย

เรองอาหารเชาของเดกวยเรยน ซงเดกวยเรยนเปนวยทรางกายกาลงเจรญเตบโต ถาเดกไมไดกน

อาหารเชา จะทาใหเดกขาดสมาธในการเรยน สมองมน งวง ซม และถาเดกอดอาหารเปนเวลานานๆ

71

ตดตอกน จะทาใหมผลเสยตอระบบการยอยอาหาร และเปนโรคขาดสารอาหารไดดงนนการเลอก

อาหารเชาทเดกวยเรยนควรไดกนและหาไดงายคอ นมสด 1 กลอง ขาวหรอขนมปง ไข อาจจะเปน

ไขดาว ไขลวก หรอไขเจยว ผลไมทหาไดงาย เชน กลวยนาวา มะละกอ หรอสม เทานเดกกจะ

ไดรบสารอาหารทเพยงพอแลวจงอยากจะใหพอแมหรผปกครองไดตระหนกถงเดกๆในการทจะ

เตรยมอาหารเชาทมคณคาทางโภชนาการ

3. ความตองการสารอาหารในวยรน

วยรนเปนวนทมการเจรญเตบโตในดานรางกายอยางมากและในวยนเองทการเปลยนแปลง

ทางอารมณและจตใจคอนขางสงมกจกรรมตางๆคอนขางมากทงในดานสงคมกฬาและบนเทงความ

ตองการสารอาหารยอมมมากขนเปนธรรมดาซงจะตองคานงทงปรมาณและคณภาพใหถกหลก

โภชนาการ

สาหรบปจจยทสาคญ มดงน

1.ครอบครว การปลกฝงนสยการรบประทานอาหารทถกหลกโภชนาการ ควรเรมตนมาจาก

ทบานสาหรบวยรนทอาจชอบรกสวยรกงาม อาจพยายามจากดอาหารลง ซงคนในครอบครวจะตอง

ใหคาแนะนาเพอไมไปจากดอาหารทมคณคาและมความจาเปนตอรางกาย

2.ตววยรนเอง จะเรมมพฤตกรรมเปลยนไปโดยมความคดความเหนเปนของตวเองมากขน

การใหความรเกยวกบโภชนาการมความจาเปนเพอชใหเหนความสาคญของการรบประทานอาหาร

ทมคณคาทางโภชนาการอยางสมาเสมอซงจะมผลตอตววยรนเองโดยตรง

3.สงแวดลอมในโรงเรยนหรอสถานศกษาอทธพลจากเพอนฝงมสวนททาใหวยรนเอาอยาง

กนไมวาจะเปนเรองการรบประทานอาหารตลอดจนการบรโภคสารอนตราย เชน เหลา บหร และยา

เสพตดการดแลอยางใกลชดตลอดจนการสนบสนนใหวยรนเลนกฬา หรอทากจกรรมทมประโยชน

จะมผลทางออมทาใหนสยทดในการบรโภคอาหารไมถกเบยงเบนไปความตองการอาหารทให

โปรตนพลงงาน และวตามนตองเพยงพอสาหรบวยรน วตามนตองเหมาะและโดยเฉพาะอยางยง

อาหารทมเกลอแรประเภทแคลเซยมและเหลกตองเพยงพอกบวยรนในวยตางๆ

4. ความตองการสารอาหารในวยผใหญ

ผใหญถงแมจะหยดเจรญเตบโตแลว รางกายกตองการสารอาหารอยางครบถวน เพอนาไป

ทานบารงอวยวะ และเนอเยอตางๆ ของรางกาย ใหคงสภาพการทางานทมสมรรถภาพตอไปและ

ปจจยสาคญอยางหนงทจะทาใหวยผใหญยงคงแขงแรงไดแก การบรโภคอาหารทถกตองตามหลก

โภชนาการซงในวยนเนองจากเปนวยทางานมเงนทองทจะจบจายไดมากขน โดยมากจะทาใหเกด

ภาวะโภชนาการกนเปนสวนใหญ เพราะถอเปนความสขอยางหนงของคนบางกลมทคดวาอตสาห

หาเงนทองแทบแยจงตองรบประทานอาหารทมราคาแพงและสวนใหญจะเตมไปดวยไขมนใน

ปรมาณทมากเกนไปดงนนส งท เปนหวใจในการควบคมเรองอาหารการกนในผ ใหญกคอการ

72

ควบคมนาหนกตวใหเหมาะสมและทานสามารถคานวณไดจากสตร ดชนความหนาของรางกายซง

มรายละเอยดในหวขอเรองการควบคมนาหนกตว สาหรบคาแนะนาการรบประทานอาหารท

ถกตองในผใหญขอแนะนาดงน

1.ใหบรโภคอาหารหลายชนด เน องจากไมมอาหารชนดใดชนดหนงท ใหคณคาทาง

โภชนาการไดครบถวน

2 .บรโภคอาหารในปรมาณทพอเหมาะเพอใหนาหนกอยในเกณฑทตองการ

3. หลกเลยงการรบประทานทมไขมนมากเกนไป

4. บรโภคอาหารทมปรมาณของแปงและกากใยใหเพยงพอ

5. หลกเลยงการบรโภคอาหารทปรงดวยปรมาณนาตาลจานวนมาก

6. หลกเลยงการบรโภคอาหารเคมมากเกนไป

7. ถาดมเครองดมทมแอลกอฮอลเปนประจา ขอใหดมแตพอประมาณ

8. ความตองการสารอาหารในวยผสงอาย

ผสงอายในทนหมายถงผทอยในวย 60 ปขนไป ซงในปจจบนเปนปทจะเกษยณอายของ

ทางราชการ แตในอนาคตจะมคนอาย 60 ป แตยงแขงแรงทงสขภาพกายสขภาพจตความคดความ

อานการตดสนใจยงดอยมจานวนมากขนเรอยๆผสงอายนาจะขยบไปอยท 65 ปขนไป

สาหรบปญหาเรองอาหารการกนหรอโภชนาการในวยนมขอคดอยวาขอใหรบประทาน

อาหารใหครบหมและควบคมปรมาณโดยดจากการควบคมนาหนกตวไมใหมากขนและกรณ

นาหนกเกนอยแลวควรจะลดนาหนกใหลงมาตามทควรเปนดวยเพราะโครงสรางของทานเสอมตาม

วยถายงตองแบกนาหนกมากๆจะเปนปญหาได

ขอแนะนาในการดแลเรองอาหารในผสงอายมดงน

1.โปรตนคณภาพควรใหรบประทานไขวนละ 1 ฟอง และดมนมอยางนอยวนละ 1 แกว

สาหรบโปรตนจากเนอสตวควรลดนอยลง เพราะสวนใหญจะตดมนมากบเนอสตวดวย

2.ไขมนควรใชนามนถวเหลองหรอนามนขาวโพดในการปรงอาหารเพราะเปนนามนพชท

มกรดไลโนเลอก

3.คารโบไฮเดรตคนสงอายควรรบประทานขาวใหลดลงและไมควรรบประทานนาตาลใน

ปรมาณทมาก

4.ใยอาหารคนสงอายควรรบประทานอาหารทเปนพวกใยอาหารมากขนเพอชวยปองกน

การทองผกเชอกนวาชวยลดระดบโคเลสเตอรอลในเลอดและลดอบตการของการเกดมะเรงของ

ลาไสใหญลงได

5.นาดมคนสงอายควรรบประทานนาปรมาณ 1 ลตรตลอดทงวนแตทงนจะปรบเองได

ตามแตความตองการของรางกายโดยใหดวาปสสาวะมสเหลองออนๆเกอบขาวแสดงวานาใน

73

รางกายเพยงพอแลวสวนเครองดมแอลกอฮอลรวมทงนาชากาแฟควรงดเวนเสยถาระบบยอยอาหาร

ในคนสงอายไมดทานควรแบงเปนมอยอยๆแลวรบประทานทละนอยแตหลายมอจะดกวาแตอาหาร

หลกควรเปนมอเดยว

6.ความตองการสารอาหารในสตรตงครรภ

สตรตงครรภนอกจากตองมสารอาหารทง 6 ประเภทไดแกโปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน

วตามน เกลอแร และนา ในอาหารทรบประทานเปนประจาใหครบทกประเภทแลว สตรตงครรภ

ตองทราบอกวาควรทจะเพมสารอาหารประเภทใดจงจะทาใหเดกในครรภไดรบประโยชนสงสด

ดงน

1.อาหารทใหโปรตน ไดแกไข นม เนอสตว เครองในสตวและถวเมลดแหง สตรตงครรภ

จงควรรบประทานไขวนละ 1-2 ฟอง นมสดวนละ 1-2 แกว เนอสตวบกและสตวทะเล ซงจะไดธาต

ไอโอดนดวยอาหารประเภทเตาหและนมถวเหลอง กมประโยชนในการใหโปรตนไมแพเนอสตว

เชนกน

2.อาหารทใหพลงงาน ไดแก ขาว แปง นาตาล ไขมนและนามน สตรตงครรภควร

รบประทานขาวพอประมาณรวมกบอาหารทใหโปรตนดงกลาวแลว ควรใชนามนพชซงมกรด

ไขมนจาเปน ในการประกอบอาหาร เชนนามนถวเหลอง นามนขาวโพด สตรตงครรภควรจะตอง

รบอาหารทจะใหพลงงานมากขนวนละปรมาณ 300 แคลลอร

3.อาหารท ใหวตามนและเกลอแร สตรตงครรภตองการอาหารท มวตามนและเกลอแร

เพมขนควรรบประทานอาหารประเภทผกและผลไมทกๆวนเชนสม มะละกอ กลวย สลบกนไป จะ

ไดใยอาหารเพอประโยชนในการขบถายอจจาระดวย เหลอแรทสาคญควรรบประทานเพมไดแก

แคลเซยม ฟอสฟอรส แมกนเซยม เหลก สงกะส และไอโอดน สวนวตามนไดแกกลมทละลายใน

ไขมน เชน เอ ด อ เค และทละลายในนาไดแกวตามนบและวตามนซ

4.โภชนาการบญญต 9 ประการ ขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย

รางกายเราตองการอาหารทมอยในอาหารตางๆ เพอใหมสขภาพทดแตเราจะตองรวาจะกน

อยางไร กนอาหารอะไรบางมากนอยเพยงใดจงจะไดสารอาหารครบเพยงพอกบความตองการของ

รางกายขอปฏบตการกนอาหารเพอสขภาพทดของคนไทย 9 ขอหรอโภชนาการบญญต 9 ประการน

จะชวยไดถาทานปฏบตตามหลกดงตอไปน

1.กนอาหารครบ 5 หมแตละหมใหหลากหลายและหมนดแลนาหนกตว

2.กนขาวเปนอาหารหลก สลบกบอาหารประเภทแปงเปนบางมอ

3.กนพชผกใหมากและกนผลไมเปนประจา

4.กนปลา เนอสตวทไมตดมน ไข ถวเมลดแหงเปนประจา

5.ดมนมใหเหมาะสมตามวย

74

6.กนอาหารทมไขมนพอสมควร

7.หลกเลยงการกนอาหารรสหวานจดและเคมจด

8.กนอาหารทสะอาดปราศจากการปนเปอน

9.งดหรอลดเครองดมทมแอลกอฮอร

5. สารตานอนมลอสระ

ในรางกายของคนเราเซลลจะผลตสารชนดหนงเพอทาลายเนอเยอตนเองเพมมากขน สาร

นนเรยกวาอนมลอสระ อนมลอสระนเปนตวการสาคญททาใหเกดปญหาทางสขภาพหลายประการ

ทงภาวะความจาเสอม โรคมะเรงเปนตน

ในขณะเดยวกนรางกายกสามารถจดการกบอนมลอสระไดโดยสรางสารตานอนมลอสระ

ออกมาในกระแสเลอด เพอจบกบอนมลอสระไดถง 99.9 % คงเหลอทาลายเซลลอยเพยง 0.1% แต

กระนนกทาใหเซลลเกดการบาดเจบและยงนานวนรอยแผลกสะสมมากขน เมอคนเราแกลงรางกาย

กจะสรางสารตานอนมลอสระลดลงรางกายจะตองการสารตานอนมลอสระมากขน เพอสงผลให

อายยน สขภาพแขงแรงตอตานโรคชรา โรคมะเรง เปนตน

สารตานอนมลอสระทสาคญทเราพบในแหลงอาหาร มดงน

1.เบตา-แคโรทน มมากในแครอท และผกสเหลองสมผกสเขยวเขมตางๆเชนมะเขอเทศ

ฟกทอง ตาลง ผกบง ผกกวางตง ผกคะนา ยอดแค เปนตน

2.วตามนซ มมากในฝรง สม มะขามปอม มะนาว มะเขอเทศ ผก ผลไมสด ตางๆ ผกคะนา

และกระหลาดอกมวตามนซสงมาก วตามน ซ ถกทาลายไดงาย ดวยความรอนความขนและแสง

3.วตามนอ มในราละเอยด ในพวกธญพชทไมขดขาว ขาวโพด ถ วแดง ถว เหลอง

ผกกาดหอม เมลดทานตะวน งา นามนรา นามนถวลสง นามนจากเมลดพชตางๆ

4.ซลเนยม พบในอาหารทะเลเนอสตวธญพชทไมขดขาวนอกจากนยงมสารทพบในผก

ผลไมทมคณสมบตในการตานสารอนมลอสระซงสามารถจบกบอนมลอสระลดอนตรายไมใหเกด

โรคมะเรงได พบไดมากในตระกลสม องน และผลไมสดอนๆรวมทงผกผลไมตางๆ เชน กระเทยม

ผกตระกลผกกาด

75

ตวอยาง

ประเภทและจานวนของอาหารทคนไทยควรกนใน 1 วน

สาหรบเดกอาย 6 ปขนไปถงวยผใหญและผสงอายโดยแบงตามการใหพลงงาน

กลมอาหาร หนวยครวเรอน พลงงาน (กโลแคลอร)

1,600 2,000 2,400

ขาว – แปง 1 ทพพ = 60 กรม หรอ ครงถวยตวง 8 ทพพ 10 ทพพ 12 ทพพ

ผก 1 ทพพ = 40 กรม หรอ ครงถวยตวง 4 (6) ทพพ 5 ทพพ 6 ทพพ

ผลไม 1 สวน = สมเขยวหวาน 1 ผล หรอ

กลวยนาวา 1 ผล หรอ เงาะ 4 ผล 3 (4) สวน 4 สวน 5 สวน

เนอสตว 1 ชอนกนขาว = ปลาทครงตว หรอ

ไขครงฟอง หรอไกครงนอง

6 ชอน

กนขาว

9 ชอน

กนขาว

12 ชอน

กนขาว

นม 1 แกว = 250 ซซ 2 (1) แกว 1 แกว 1 แกว

นามน

นาตาล และ

เกลอ

ชอนชา ใชแตนอยเทาทจาเปน

หมายเหต เลขใน ( ) คอปรมาณทแนะนาสาหรบผใหญ

1,600 กโลแคลอร สาหรบ เดกอาย 6-13 ป

หญงวยทางานอาย 25-60 ป

ผสงอาย 60 ปขนไป

2,000 กโลแคลอร สาหรบ วยรน หญง-ชาย อาย 14-25 ป

วยทางานอาย 25-60 ป

2,400 กโลแคลอร สาหรบ หญง-ชาย ทใชพลงงานมากๆ เชน เกษตรกร

ผใชแรงงาน นกกฬา

สรป

อาหารเปนปจจยทมผลตอการเจรญเตบโต และพฒนาการของมนษย การรบประทาน

อาหารควรยดหลกโภชนาการ เพอใหไดพลงงานและสารอาหารทพอเพยง วยรน เปนวยทกาลง

เจรญเตบโตจงควรบรโภคอาหารใหถกตองตามหลกโภชนาการ

76

เรองท 2 วธการประกอบอาหารเพอคงคณคาของสารอาหาร

2.1 หลกการปรงอาหารทถกสขลกษณะ

เพอใหไดอาหารทสะอาด ปลอดภย และมคณคาทางโภชนาการ มหลกการปรง

อาหารทถกสขลกษณะ โดยคานงถงหลก 3 ส คอสงวนคณคา สกเสมอ สะอาดปลอดภย

สงวนคณคา คอ การปรงอาหารจะตองปรงดวยวธการปรง ประกอบเพอสงวนคณคาของ

อาหารใหมประโยชนเตมท เชน การลางใหสะอาดกอนหนผก การเลอกใชเกลอเสรมไอโอดน

สกเสมอ คอ ตองใชความรอนในการปรงอาหารใหสกโดยเฉพาะอาหารประเภทเนอสตว

ทงนเพอตองการจะทาลายเชอโรคทอาจปนเปอนมากบอาหาร การใชความรอนจะตองใชความรอน

ในระดบทสง ในระยะเวลานานเพยงพอทความรอนจะกระจายเขาถงทกสวนของอาหาร ทาให

สามารถทาลายเชอโรคไดอยางมประสทธภาพ

สะอาดปลอดภย คอ จะตองมการตรวจสอบคณภาพมาตรฐานของอาหารกอนการปรง

ประกอบวาอยในสภาพทสะอาด ปลอดภย ไดมาตรฐาน เชน เนอหมสด ตองไมมเมดสาค (ตวออน

พยาธตวตด) นาปลา จะตองมเครองหมาย อย.รบรอง เปนตน และจะตองมกรรมวธขนตอนการปรง

ประกอบอาหารทสะอาด ปลอดภยและถกสขลกษณะ มผปรง ผเสรฟอาหารทมสขวทยาสวนบคคล

ทด รจกวธการใชภาชนะอปกรณและสารปรงแตงรสอาหารทถกตองเชน วการสดปรมาณสารพษ

กาจดศตรพชทตกคางในผกสด การใชชอนชมอาหารเฉพาะในการชมอาหารระหวางการปรงอาหาร

2.2 หลกการทาอาหารใหสะดวกและรวดเรว

อาหารทปรงเองนอกจากจะประหยดแลวยงไดอาหารทสะอาด สด ใหม มรสถกปากและ

ลดความเสยงจากการมสารเคมปนเปอนแต เวลา มกจะเปนขอจากดในการลงมอทาอาหาร แมบาน

อาจมวธการเตรยมอาหารพรอมปรงในวนหยด เกบไวในตเยนแลวนามาปรงใหมไดโดยใชเวลา

นอยแตไดคณคามากเรมจากอาหารประเภทเนอสตว เชน หม ไก กง ปลา เมอซอมาจดเตรยมตาม

ชนดทตองการปรงหรอหงตมแลวทาใหสก ดวยวธการตมหรอรวน แลวแบงออกเปนสวนๆตาม

ปรมาณทจะใชแตละครง แลวเกบไวในตเยน ถาจะใชในวนรงขน หรอเกบไวในชองแชแขงถาจะ

เกบไวใชนาน เมอตองการใชกนาออกมาประกอบอาหารไดทนท โดยไมตองเสยเวลา รอใหละลาย

เหมอนการเกบดบๆ ทงชนใหญโดยไมหน การเตรยมลวงหนาวธน นอกจากจะสะดวก รวดเรวแลว

ยงคงรสชาตและคณคาของอาหารอกดวย

2.3 หลกการเกบอาหารใหสะอาดปลอดภย

การเกบอาหารตามหลกการสขาภบาลอาหารมวตถประสงคเพอยดอายของอาหารทใช

บรโภค โดยจะตองอยในสภาพทสะอาดปลอดภยในการบรโภค หลกการในการเกบอาหารให

คานงถงหลก 3 ส. คอสดสวนเฉพาะ สงแวดลอมเหมาะสม สะอาดปลอดภย

77

สดสวนเฉพาะ คอ ตองเกบอาหารใหเปนระเบยบ แยกเกบตามประเภทอาหารโดยจดให

เปนสดสวนเฉพาะไมปะปนกน มฉลากซอหรอเครองหมายอาหารแสดงกากบไว

สงแวดลอมเหมาะสม คอ ตองเกบอาหารโดยคานงถงการจดสภาพสงแวดลอมให

เหมาะสมกบอาหารแตละประเภทโดยคานงถงอณหภมความชนเพอชวยทาใหอาหารสดสะอาดเกบ

ไดนานไมเนาเสยงายสงแวดลอมของอาหารจะจดการใหอยในสภาพทจะปองกนการปนเปอนได

เชน การเกบอาหารกระปองในบรเวณทม อาหารหมนเวยน สงจากพนอยางนอย 30 ซม. การเกบนม

พาสเจอไรสไวในอณหภมตากวา 7 องศาเซลเซยส เปนตน

สะอาดปลอดภย คอ ตองเกบอาหารในภาชนะบรรจทถกสขลกษณะ สะอาด ปลอดภย ม

การทาความสะอาดสถานทเกบอยางสมาเสมอไมเกบสารเคมทเปนพษอนๆเชน การใชถงพลาสตก/

กลองพลาสตกสาหรบบรรจอาหารในการบรรจอาหารทเกบไวในตเยน/ตแชแขง เปนตน

2.4 อณหภมเทาไหรจงจะทาลายเชอโรคได

เชอจลนทรยมอยทวไปตามสงแวดลอมมนษย สตว อาหาร ภาชนะอปกรณและสามารถจะ

ดารงชวตอย ไดในชวงอณหภมต ากวา 0 องศาเซลเซยส จนถง 75 องศาเซลเซยส โดยเฉพาะ

เชอจลนทรยทกอใหเกดโรคระบาดทางเดนอาหารมกจะเปนเชอจลนทรยทสามารถเจรญเตบโตไดด

ทอณหภมหองประมาณ 25 องศาเซลเซยส ถง 40 องศาเซลเซยส

ฉะนน การทาลายเชอจลนทรยทกอใหเกดโรคระบบทางเดนอาหารจาเปนจะตองกาหนด

ชวงอณหภมทเหมาะสมเพอจะไดแนใจวาเช อจลนทรยถกทาลายจนหมดสนในขบวนการผลต

อาหารทางอตสาหกรรมการทาลายเชอโรคจาเปนตองอาศยอณหภมทเหมาะสมควบค ไปกบ

ระยะเวลาทเหมาะสมจงจะมประสทธภาพในการทาลายทด คออณหภมทสงมากใชระยะเวลาสน

(121องศาเซลเซยสเปนเวลา 1 นาท)และอณหภมทตาใชระยะเวลานาน(63 องศาเซลเซยส เปนเวลา

30 นาท)ทงทยงมปจจยอนทเกยวของในการควบคมไดแกปรมาณเชอจลนทรยประเภทของอาหาร

คาความเปนกรด ดาง ความชน

สาหรบในการปรงประกอบอาหารในครวเรอนอณหภมทสามารถทาลายเชอจลนทรย คอ

80 องศาเซลเซยส-100 องศาเซลเซยส (อณหภมนาเดอด)เปนเวลานาน 15 นาทสาหรบอณหภมใน

ตเยน 5 องศาเซลเซยส-7องศาเซลเซยส เชอจลนทรยสามารถดารงชวตอยได และสามารถเพม

จานวนไดอยางชาในขณะทอณหภมแซแขงตากวา 0 องศาเซลเซยส เชอจลนทรยสามารถดารงอยได

แตไมเพมจานวนอณหภมทเชอจลนทรยตายคอ-20องศาเซลเซยส และฉะนนเพอความปลอดภยใน

การบรโภคอาหารโดยเฉพาะอาหารเนอสตวควรปรงอาหารใหสกเสมอโดยทวทกสวนทอณหภมสง

กวา 80 องศาเซลเซยส ขนไปหรอสกเสมอ สะอาด ปลอดภย

2.5 อณหภมทเหมาะสมในการเกบอาหารสดประเภทเนอสตว

78

อาหารเนอสตวสด เปนอาหารทมความเสยงสง เพราะมปจจยเออตอการเนาเสยไดงาย คอม

ปรมาณสารอนทรยสง มปรมาณนาสง ความเปนกรดดางเหมาะสมในการเจรญเตบโตของ

เชอจลนทรย

การเกบเน อสตวสดท ถกสขลกษณะ คอตองลางทาความสะอาดแลวจงหนหรอแบง

เนอสตวเปนชนๆขนาดพอดทจะใชในการปรงประกอบอาหารแตละครงแลวจงเกบในภาชนะท

สะอาดแยกเปนสดสวนเฉพาะสาหรบเนอสตวสดทตองการใชใหหมด ภายใน 24 ชวโมงสามารถ

เกบไวในอณหภมตเยนระหวาง 5 องศาเซลเซยส -7 องศาเซลเซยสในขณะทเนอสตวสดทตองการ

เกบไวใชนาน (ไมเกน7วน)ตองเกบไวในอณหภมตแชแขง อณหภมตากวา 0 องศาเซลเซยส ทงน

เมอจะนามาใชจาเปนจะตองนามาละลายในไมโครเวฟ แตถาละลายในนาเยนจะตองเปลยนนาทก

30 นาท เพอใหอาหารยงคงความเยนอยและนาทใชละลายไมเปนแหลงสะสมของเชอจลนทรยท

อาจจะปนเปอนมาทาใหมโอกาสเพมจานวนไดมากขนจนอาจจะเกดเปนอนตรายได

สรปอณหภมทเหมาะสมในการเกบอาหารเนอสตวสดคออณหภมตเยนตากวา 7 องศา

เซลเซยสในกรณทจะใชภายใน 24 ชวโมง และตากวา 0 องศาเซลเซยส (อณหภมแชแขง) ในกรณท

จะใชภายใน 7 วนซงเปนอณหภมทเชอจลนทรยยงคงดารงชวตอยไดแตมอตราการเจรญเตบโตตา

จนถงไมมการเจรญเตบโตทาใหสามารถเกบรกษาเนอสตวใหสด ใหม สะอาด ปลอดภย

2.6 ภาชนะบรรจอาหารสาคญอยางไร

ภาชนะบรรจอาหารเปนปจจยสาคญทเสยงตอการปนเปอนเชอโรค สารเคมทเปนพษกบ

อาหารทพรอมจะบรโภค ทงน สามารถจะกอใหเกดการปนเปอนไดทกขนตอน ตงแตขนตอนการ

เกบอาหารดบ ขนตอนการเสรฟใหกบผบรโภค

ขนตอนการเกบอาหารดบถาภาชนะบรรจทาดวยวสดทเปนพษหรอภาชนะทปนเปอนเชอ

โรคกจะทาใหอาหารทบรรจอยปนเปอนไดโดยเฉพาะภาชนะบรรจอาหารเนอสตวสด เมอใชแลว

ตองลางทาความสะอาดใหถกตองกอนจะนามาบรรจเนอสตวสดใหมเพราะอาจจะเปนแหลงสะสม

ของเชอจลนทรยไดงายขนตอนการปรงประกอบอาหารถาภาชนะอปกรณทใชในการปรง ประกอบ

อาหาร ถาภาชนะอปกรณทใชในการปรงประกอบมการปนเปอนดวยสารเคมทเปนพษ กสามารถ

ปนเปอนอาหารทปรงประกอบไดเชน ตะแกรงทาสบรอนดเวลาปงปลา สบรอนด และสารตะกวก

อาจจะปนเปอนกบเนอปลาไดใชภาชนะพลาสตกออนใสนาสมสายชทาใหมการปนเปอนสาร

พลาสตกออกมากบนาสมสายชทาใหมการปนเปอนสารพลาสตกออกมากบนาสมสายชได

ขนตอนการเสรฟอาหารพรอมบรโภคอาหารปรงสาเรจถาภาชนะทใชลางไมสะอาดมการ

ปนเป อนเช อจลนทรยสารเคมท เปนอนตรายกจะปนเป อนอาหารจนอาจกอใหเกดอนตรายกบ

ผบรโภคได

79

ฉะนนเพอใหไดภาชนะอปกรณทสะอาด ปลอดภย สงสาคญกคอจะตองรจกวธการเลอกใช

ภาชนะอปกรณทถกตองไมทาจากวสดทเปนพษและใชใหเหมาะสมกบประเภทของอาหารรวมทง

ตองรจกวธการลางและการเกบภาชนะอปกรณใหถกตอง

เรองท 3 ความเชอและคานยมเกยวกบการบรโภค

คานยม (Value) หมายถง ลกษณะดานสงคมซงมความเชอถอ (Beliefs) กนอยาง

กวางขวาง ซงเปนแนวทางในการพจารณาพฤตกรรมทเหมาะสม โดยมการยอมรบอยางแพรหลาย

จากสมาชกของสงคม หรอหมายถง ความเชอถอของสวนรวมซงมมานาน โดยมจดมงหมายเพอ

การมชวตอย รวมกนเปนความรสกเก ยวกบกจกรรม ความสมพนธกน หรอจดม งหมายซ งม

ความสาคญตอลกษณะหรอความเปนอยของชมชน สงทคนกลมหนงหนงวาอะไรกตามทคนใน

สงคมสวนใหญชอบ ปรารถนาหรอตองการใหเปน

ในปจจบนเรามกจะใหยนวาคนไทยมคานยมชอบใชของตางประเทศ ชอบ

เลยนแบบชาวตางประเทศโดยรบเอาวฒนธรรมของตางประเทศเขามามาก โดยลมคดถงความ

เสยหายทจะเกดข น ซงคาวา “คานยม” ถอวาเปนปจจยภายนอกซงเปนปจจยท มอทธพลตอ

ความรสกนกคดของบคคลเปนสงทเกดขนจากการเรยนร หรอสงอนใดกตามทเปนตวกากบหรอ

ควบคมพฤตกรรมของบคคลเปนสงทเกดขนจากการเรยนร หรอสงอนใดกตามทเปนตวกากบหรอ

ควบคมพฤตกรรมของบคคลทอยในสงคมนน ๆ ซงความสาเรจหรอความลมเหลวของธรกจทาง

การตลาดข นอย กบความสอดคลองกบคานยมเปนสาคญ ดงน น คานยมจงเก ยวของกบการ

ตอบสนองตอสงกระตนดวยวธทมมาตรฐาน ซงบคคลจะถกกระตนใหมสวนรวมในพฤตกรรม

เพอใหบรรลคานยม และความเกยวของกบพฤตกรรมผบรโภคและกลยทธทางการตลาด ในขณะท

แตละชนของสงคมจะมลกษณะของคานยมและพฤตกรรมในการบรโภคจะแตกตางกนออกไป

ตวอยางคานยมกบพฤตกรรมการบรโภคของคนไทย มดงน

1. กลมคานยมความรารวย และนยมใชของจากตางประเทศ

จดเดนทเปนนสยของคนไทย

ชอบทาตววาตวเองเปนคนรารวยเนองมาจากการใชสนคา สนคาทนยมใชจะเปน

สนคาทนาเขามาจากตางประเทศเทานน

80

สวนทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภค

เปนบคคลทชอบใชของแพง ๆ ทาใหคนอนมองวาตวเองเปนผทรารวย ตองการ

ใหคนยกยองนบถอ เปนคนทตองมเกยรต ตองการเปนผนาในการใชสนคา นยมใชสนคาทนาเขา

มาเทานน มองวาสนคาในประเทศเปนสนคาทไมมคณภาพ ไมมมาตรฐาน เปนสนคาดอยคณภาพ

จะรสกภมใจทกครงเมอไดใชสนคาทเปนสนคาจากตางประเทศ ชอบไปเทยวตางประเทศเพอไป

ซอสนคา บางครงซอมาแลวกไมไดใชประโยชนกจะซอ หรอบางครงอาจจะไมมเวลาไปเทยว

ตางประเทศกชอบฝากใหคนอนซอ มความเปนตางชาตสงมาก จะเปนบคคลทเนนการแตงกายด

ตงแตศรษะจรดเทา เพอเสรมสรางบคลกภาพ สรางความนาเชอถอ นยมใชบตรเครดตการด ชอบ

ความสะดวกสบายไมชอบการรอคอยนาน ๆ ชอบสงคมกบเพอนทมฐานะรารวย เทาเทยมกน ไม

ชอบคบหาสมาคมกนคนทดอยกวาหรอจนกวา ทาอะไรคดถงตวเองมากกวาคนอน บางครงอาจจะ

ประสบกบปญหาทางดานการเงนแตกลววาคนอนจะรถงฐานะของตนเองตองยอมกเงนเพอพยง

ฐานะของตนเองกยอมเพอรกษาภาพลกษณของตนเอง โดยไมตองการใหใครมามองวาตวเองจน

ลาบากหรอตาตอยกวาคนอน

ผลกระทบกบคานยมแบบน

ลกษณะแบบน ควรจะปรบปรงแกไขเพอสงคมจะไดดขน โดยเฉพาะคนรนใหม

ไมควรใหฟงเฟอซงจะเปนการสรางคานยมทไมด และถอวาคานยมแบบนจะเปนอนตรายตอ

ประเทศชาตอยางมาก ซงอาจกอใหเกดความเสยหาย เทากบวาประเทศของเราไดตกไปเปน

เมองข นของตางชาต ซ งเปนการยากทเราจะก ประเทศชาตกลบคนมาได ซ งควรจะไดมการ

ปรบปรงแกไข

2. คานยมสขภาพด

จดเดนทเปนนสยของคนไทย

เปนบคคลทรกษาสขภาพของตนเอง และครอบครว เพอทจะไดมชวตยนยาว

สวนทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภค

พฤตกรรมของบคคลทมคานยมสขภาพด มกจะเปนคนทดแลตนเองเปนอยางด ม

การออกกาลงกายอยางสมาเสมอ ชอบความสะอาด ไปพบแพทยเปนประจา มการพกผอนอยาง

เพยงพอเลอกรบประทานอาหารทมคณคา มประโยชนตอรางกาย เพอทาใหสขภาพแขงแรง

รวมทงดแลคนในครอบครวดวยตองการใหคนในครอบครวปราศจากโรคภยไขเจบ ตองการมชวต

ทยนยาว มรางกายทแขงแรงและสมบรณ ชอบพกผอนอยกบบาน และทานอาหารในบานเพราะ

เนนความสะอาด ชอบดหนงฟงเพลงอยในบาน

สนคาทนยมบรโภค ไดแก

81

1. อาหารมงสวรต

2. อาหารเสรม

3. นมทมแคลเซยม เพอเสรมสรางกระดก

4. นมพรองมนเนย, โยเกรต

5. วตามนตางๆ เชน วตามนซ, วตามนบ ฯลฯ

6. ผกปลอดสารพษ

7. ดมนาผลไม

8. ดมนาแร

9. โสมเกาหล, เหดหลนจอ

10. ไกตนยาจน, ไกดา

11. ยารกษาโรค (จากแพทยสง)

ผลกระทบกบคานยมแบบน

เปนคานยมทดนาจะมการสนบสนนเพราะจะทาใหคนมสขภาพดขน เพอชวต

ความ

เปนอยในครอบครวดขน และทาใหครอบครวมความสขมากขน

บคคลทมคานยมแบบน

เปนบคคลทมฐานะในระดบ B ขนไป และเปนผดแลเอาใจใสตอสขภาพ

กลมเปาหมาย เปนกล มวยกลางคนท เนนดแลสขภาพใหแขงแรงปลอดจาก

โรคภย ไขเจบ

3. คานยมรกความสนก

จดเดนทเปนนสยของคนไทย

เปนบคคลทรกความสนก มความรนเรงอยตลอดเวลา ชอบ ENTERTAIN ชอบ

สงสรรคไมวาจะเปนเทศกาลใดกตาม

สวนทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภค

ลกษณะของพฤตกรรมบคคลจะเปนบคคลทรกสนก ชอบความรนเรง มความ

สงสรรคในหมญาตพนอง เพอนฝงอยตลอดเวลา ไมวาจะเปนการจดปารตทกสนเดอน หรอเปน

เทศกาลตางๆ เชน วนขนปใหม, วนตรษจน, วนสงกรานต ฯลฯ ทกเทศกาลกจะมความสนกสนาน

ตลอดเวลา

82

สนคาทนยมบรโภค ไดแก

1. รบประทานอาหารทกชนด เชน อาหารกบแกลม อาจทาทานเอง หรอไป

ทานนอกบาน

2. เครองดมทกชนด เชน นาอดลม

3. ผลไมตาง ๆ (ผลไมไทยและผลไมนาเขา)

4. ขนมคบเคยวตาง ๆ

5. ดมสรา (ผลตในประเทศไทยและนาเขาจากตางประเทศ)

6. ชอบรองเพลง KARAOKE (อาจจะรองเพลงอยในบาน หรอตาม

สถานเรงรมยตาง ๆ)

7. ชอบดภาพยนตร

8. ชอบไปรบประทานอาหาร และฟงเพลงตามโรงแรม, หองอาหารตาง ๆ

และตามคาเฟ

9. ชอบไปเทยวตามสถานทในตางจงหวด เชน ไปนาตก, ภเขา และทะเล

ผลกระทบกบคานยมแบบน

บคคลทมคานยมแบบนอยางนอยกนาจะสนบสนน เพราะทาใหเกดสภาพคลอง

ทาง

การเงนทาใหเงนทองไมไหลออกนอกประเทศ มการใชจายภายในประเทศ ซงเปนการกระจาย

รายไดไปยงสถานทองเทยวตางๆ ภายในประเทศไดเปนอยางด ทาใหมการจบจายใชสอยและเปน

การสรางรายไดใหกบชมชนตางๆ และแหลงทองเทยวตางๆ ทาใหคนมอาชพมากขนซงจะทาให

เกดการหมนเวยนทางดานการเงนอาจสงผลใหภาวะทางเศรษฐกจในประเทศดขน

4. คานยมบรโภคนยม

จดเดนทเปนนสยของคนไทย

เปนบคคลทมนสยชอบบรโภคเปนหลก ซงไมไดคานงถงคณภาพ

สวนทเกยวของกบพฤตกรรมการบรโภค

ลกษณะพฤตกรรมการบรโภคชอบรบประทานอาหารนอกบาน พยายามสรรหา

รานอาหารทอรอยๆ ไมวาจะอยใกลหรอไกล ถาขนชอในระดบ เชลลชวนชม, แมชอยนางรา

และไมลองไมร ซ งมใบรบประกน ชอบทจะไปทดลองชมดวาอรอยสมช อหรอเปลา ชอบ

รานอาหารทมลกษณะสะอาด มความสะดวกสบาย มทจอดรถสะดวก บางครงบรโภคมากจนเกน

83

ความจาเปนและมผลตอสขภาพ ทาใหเกดโรคตางๆ ไดงาย เชน โรคไขมนอดตน โรคเบาหวาน

ความดน อาหารไมยอยอาหารเปนพษ ฯลฯ

สนคาทนยมบรโภค ไดแก

1. อาหารทกชนด เชน รานอาหารดงๆ

2. อาหาร fast food เชน KFC, McDonald

3. รานอาหารญปน เชน Oishi, ฟจ

4. รานไอศกรม เชน Swensens

5. ขนมขบเคยวตางๆ

6. เครองดมทกชนด

7. สรายหอตางๆ

ผลกระทบกบคานยมแบบน

บคคลทมคานยมแบบน อาจจะปนทอนสขภาพได เพราะไมไดระมดระวงใน

เรอง

ของการรบประทานอาหาร ควรจะมการปรบปรงแกไขเพอใหมสขภาพแขงแรง และมชวตทยน

ยาวได ผทมคานยมบรโภคแบบน ถาเปนผสงอายจะทาใหเกดอนตรายตอสขภาพ เชน มกจะพบ

กบโรคภยไขเจบตางๆ และมกจะมอายสน

เรองท 4 ปญหาสขภาพทเกดจากการบรโภคอาหารไมถกหลก โภชนาการ

ปจจบนการดาเนนชวตของประชาชนโดยเฉพาะในเขตเมอง เปนไปอยางเรงรบ ทาใหการ

บรโภคอาหาร กเนนอาหารตามทรบประทานไดสะดวกรวดเรว เชน อาหารฟาสตฟดส (Fast Food)

ทาใหเกดปญหาโรคอวน และโรคอนๆอกมาก ดงนนจงควรทาความเขาใจถงองคประกอบสาคญ

ดงน

1) อาหาร (Food) หมายถงสงทเรากนไดและมประโยชนตอรางกาย สงทกนไดแตไมเปน

ประโยชนหรอใหโทษแกรางกาย อาท สรา เหดเมา เรากไมเรยกสงนนวาเปนอาหาร

2) โภชนาการ (Nutrition) มความหมายกวางมากกวาอาหาร โภชนาการ หมายถง เรอง

ตางๆทวาดวยอาหาร อาท การจดแบงประเภทสารอาหาร ประโยชนของอาหาร การยอยอาหาร โรค

ขาดสารอาหาร เปนตน โภชนาการเปนวชาสาขาหนงซงมลกษณะเปนวทยาศาสตรประยกต ท

กลาวถงการเปลยนแปลงตางๆของอาหารทเรารบประทานเขาไปเพอใชประโยชนในดานการ

เจรญเตบโตและซอมแซมสวนตางๆของรางกาย

84

3) สารอาหาร ( Nutrient) หมายถง สารเคมทเปนสวนประกอบสาคญในอาหาร สารเคม

เหลานมความสาคญและจาเปนตอรางกาย อาท เปนตวทาใหเกดพลงงานและความอบอนตอรางกาย

ชวยในการเจรญเตบโต ชวยซอมแซมสวนทสกหรอทาใหรางกายทางานไดตามปกต เมอนาอาหาร

มาวเคราะหจะพบวามสารประกอบอย มากมายหลายชนด ถาแยกโดยอาศยหลกคณคาทาง

โภชนาการจะแบงออกเปน 6 ประเภท ไดแกโปรตน คารโบไฮเดรต ไขมน วตามน เกลอแร และนา

4) พลงงานและแคลอร

ไขมน คารโบไฮเดรต และโปรตน ใหประโยชนแกรางกายหลายอยางทสาคญคอ การใช

พลงงานแกรางกาย พลงงานในทนหมายถงพลงงานทรางกายจาเปนตองม ตองใชและสะสมไว เพอ

ใชในการทางานของอวยวะทงภายในและภายนอกรางกาย

นกวทยาศาสตรวดปรมาณของพลงงานหรอกาลงงานทไดจากอาหารเปนหนวยความรอน

เรยกวาแคลอร โดยกาหนดวา 1 แคลอร เทากบปรมาณความรอนททาใหนา 1 กรม มอณหภมสงขน

1 องศาเซลเซยส แตในทางโภชนาการพลงงานทไดรบจากการอาหารทกนเขาไป 1 แคลอร (ใหญ)

เทากบปรมาณ ความรอน ททาใหนา 1 กโลกรม มอณหภมสงขน 1 องศาเซลเซยส

5) อาหารหลก 5 หม อาหารเปนสงจาเปนยงสาหรบการเจรญเตบโต การบารงเลยงสวน

ตางๆของรางกาย มกพบวาบางคนเลอกทจะกนและไมกนอาหารอยางหนงอยางใด ซงเปนการ

กระทาทไมถกตอง หากไมกนอาหารตามความตองการของรางกาย การกนอาหารตองคานงถง

คณคาของสารอาหารมากกวา ความชอบหรอไมชอบ การเลอกกนหรอไมกนอาหารเกดจากสาเหต

หลายประการ ดงน

ความคนเคย เราจะเลอกอาหารทเราคนเคยหรอกนอยเปนประจา และจะไมเลอกกนอะไรท

ไมคนเคยดงนนจงมอาหารอกหลายอยางทเรายงไมเคยกน ซงอาจจะอรอยถกปากกได

รสชาต หรอความ “อรอย” เปนเหตผลทคนเราเลอกอาหาร ความอรอยของแตละคนจะไม

เหมอนกน อาหารอยางหนงบางคนจะบอกวาอรอยแตบางคนจะเฉยๆ หรอไมอรอย

ลกษณะเฉพาะของเนออาหาร อาท บางคนชอบอาหารกรอบ อาหารนม บางคนชอบเคยว

อาหารพวกเนอทเหนยวๆ เปนตน

ทศนะคต ของคนไทยครอบครวหรอเพอนจะมอทธพลตอความชอบไมชอบอาหารของ

ทาน อาทในครอบครวทพอไมกนตนหอมหรอผกชเลย ไปกนอาหารทไหนกจะเขยตนหอมผกช

ออกจากจานทกครง ลกๆกจะเลยนแบบกลายเปนไมชอบไปดวย

ดงนนเพอสขภาพเราจงควรลองกนอาหารทไมเคยกนทละอยางสองอยางโดยคานงถง

ประโยชนของมนมากกวา เมอไดลองกนแลวอาจะพบวาจรงๆ แลวมนกอรอยไมแพอาหารจาน

โปรด และไมเกดปญหาสขภาพทเกดจากการบรโภคอาหารไมถกหลกโภชนาการดวย

ปญหาจากการบรโภคอาหารไมถกหลกโภชนาการไดแก

85

- ภาวะทพโภชนาการ

- ภาวะโภชนาการเกน (โรคอวน)

ภาวะทพโภชนาการ (Malnutrition)

ภาวะทพโภชนาการ หมายถง ภาวะทรางกายไดรบสารอาหารผดเบยงเบนไปจากปกต อาจ

เกดจากไดรบสารอาหารนอยกวาปกตหรอเหต ทตยภม คอเหตเนองจากความบกพรองตางจากการ

กนการยอยการดดซมในระยะ 2-3 ปแรกของชวต จะมผลกระทบตอระดบสตปญญา และการเรยน

ภายหลง เนองจากเปนระยะทมการเจรญเตบโตของสมองสงสด ซงระยะเวลาทวกฤตตอพฒนาการ

ทางรางกายของวยเดกมากทสดนนตรงกบชวง 3 เดอนหลงการตงครรภจนถงอาย 18-24 เดอนหลง

คลอด เปนระยะทมการปลอกหมเสนประสาทของระบบประสาท และมการแบงตวของเซลล

ประสาทมากทสด เมออาย 3 ป มผลกระทบตอการเจรญเตบโต ถงรอยละ 80 สาหรบผลกระทบทาง

รางกายภายนอกทมองเหนไดคอเดกมรปรางเตย เลก ซบผอม ผวหนงเหยวยนเนองจากไขมนชน

ผวหนง นอกจากนออวยสะภายในตางๆ กไดรบผลกระทบเชนกน

1. หวใจ จะพบวา กลามเนอหวใจไมแนนหนา และการบบตวไมด

2. ตบ จะพบไขมนแทรกอยในตบ เซลลเนอตบมลกษณะบางและบวมเปนนาสาเหตให

ทางานไดไมด

3. ไต พบวาเซลลทวไปมลกษณะบวมนาและตดสจาง

4. กลามเนอ พบวาสวนประกอบในเซลลลดลง มนาเขาแทนท

นอกจากการขาดสารอาหารแลวการไดรบอาหารเกน ในรายทอวนฉกถอเปนภาวะทพโภชนาการ

เปนการไดรบอาหารมากเกนความตองการ พลงงานทมมากนนไมไดใชไป พลงงานสวนเกน

เหลานนกจะแปลงไปเปนคลอเรสเตอรรอลเกาะจบแนนอยตามสวนตางๆของรางกาย และอาจ

ลกลามเขาสเสนเลอด ผลทตามมากคอ โรคอวน โรคเบาหวาน โรคหวใจ และโรคตางๆ

การประเมนสภาวะโภชนาการ

1. ประวต ทนาเดกมาจากโรงพยาบาลเพอหาสาเหตชกนาใหเกดภาวะขาดสารอาหาร

2. การตรวจรางกาย เพอหารองรอยการผดปกตซงเกดจากการขาดสารอาหารและวตตามน

การตรวจรางกาย เพอประเมนสภาวะโภชนาการของเดกแบงไดเปน 2 ตอน คอ การตรวจรางกาย

ทวไป กบการตรวจโดยการวดความเจรญทางรางกาย

การตรวจรางกายทวไปโดยแพทย จะเปนแนวทางชวยประเมนสภาวะของเดก และ

เปนแนวทางวนจฉยการขาดสารอาหารและวตามน

การตรวจโดยการวดความเจรญทางรางกาย เปนการวดขนาดทางรางกายคอ สวนสง

และนาหนก เพอบอกถงโภชนาการของเดก

ภาวะโภชนาการเกน

86

เมอคนเราบรโภคอาหารชนดใด ชนดหนง เกนความตองการของรางกาย จะทาใหเกดภาวะ

โภชนาการเกนจนเกดโรคได และโรคทเกดจากภาวะโภชนาการเกน เปนสาเหตของการสญเสยชวต

เปนจานวนไมนอย และเปนตนเหตของการเจบปวยทตองเสยคาใชจายในการรกษายาวนานเชน

โรคหวใจและหลอดเลอด ตลอดจนโรคอวน เปนตน

โรคหวใจและหลอดเลอด (Cardiovascular Disease)

โรคหวใจและหลอดเลอด เปนสาเหตการตายทสาคญในลาดบตนๆ ของประชาชนไทยมา

โดยตลอด โรคดงกลาวเปนการเปลยนแปลงทางอายรศาสตรทเกยวของกบหวใจและหลอดเลอด

ซงจะหมายรวมถงโรคตางๆ และภาวะอาการของโรค เชน โรคหลอดเลอดหวใจ (Coronany heart

disease) ภาวะหลอดเลอดหวใจแขง (Arterioselerosis) และอาการความดนเลอดสง (Hypertension)

เปนตน โรคทสาคญในกลมนคอ โรคหลอดเลอดหวใจหรอโรคหลอดเลอดหวใจตบ ซงจดวาเปน

โรคทเปนสาเหตของการปวย และการตายทสงของประชาชนชาวไทยในปจจบน

โรคเลอดหวใจ

โรคหลอดเลอดหวใจ เปนโรคชนดหนงทเกดจากหลอดเลอดแดงหวใจแขง ตบ ตน ขาด

ความ ยดหยน หลอดเลอดหวใจตบหรอตน หรอเกดจากลมเลอดอดตนหลอดเลอดหวใจ จนทาให

กลามเนอหวใจขาดเลอด หรอทาใหกลามเนอหวใจตาย โรคนเปนสาเหตสาคญของอตราการปวย

การตาย ของคนไทยในปจจบน และมแนวโนมจะเพมมากขนในอนาคต

สาเหต

1. กรรมพนธ ผทพอแม ปยา ตายาย ปวยเปนโรคหลอดเลอดหวใจจะมความเสยงมากกวา

ไขมนในหลอดเลอด ถาสงกวาปกตจะทาใหหลอดเลอดแขง เสยงตอการเปนโรคหลอดเลอดหวใจ

2. ความดนเลอดสง

3. เบาหวาน ผทเปนเบาหวานมกจะเปนโรคหลอดเลอดหวใจดวย

4. ความอวน ความอวนกบโรคหลอดเลอดหวใจ มกจะเกดขนดวยกนเสมอ โดยเฉพาะ

คนอวนทพง มกจะมไขมนในเลอดสงจนเปนโรคหลอดเลอดหวใจดวย

5. ออกกาลงกายนอยหรอขาดการออกกาลงกาย การไหลเวยนเลอดไมคลองพอ การเผา

ผลาญพลงงานนอย ทาใหสะสมไขมนจนกลายเปนโรค

6. ความเครยด และความกดดนในชวต อาจสงผลทาใหเปนโรคนได

7. การสบบหร สารนโคตนและทารจากควนบหรมผลตอการเกดโรคน

นอกจากสาเหตทสาคญดงกลาว ซงจดวาเปนปจจยทสามารถเปลยนแปลงได อาจมปจจยเสยงอนๆ

ทเปนสาเหตของการเกดโรคหลอดเลอดหวใจ เชน เพศ อาย เชอชาต เปนตน จากการศกษาพบวา

เพศชายเสยงตอการเกดโรคนมากกวาเพศหญง ยกเวนผหญงในวยหมดประจาเดอนเนองจากม

87

ระดบฮอรโมนเอสโตรเจนลดลง มไขมนในเลอดสง สาหรบอายพบวามอตราการเกดโรคนสงมาก

ในผสงอาย และเชอชาตพบวาในคนผวดามอตราการเกดโรคนมากกวาคนผวขาว

อาการ

1. เจบหนาอกเปนๆ หายๆ หรอเจบเมอเครยด หรอเหนอย ซงเปนลกษณะอาการเรมแรก

2. เจบหนาอกเหมอนมอะไรไปบบรด เจบลกๆ ใตกระดกดานซายราวไปถงขากรรไกร

และแขนซายถงนวมอซาย เจบนานประมาณ 15-20 นาท ผปวยอาจมเหงอออกมาก คลนไสหายใจ

ลาบาก รสกแนนๆ คลายมเสมหะตดคอ บางครงมอาการคดจมกคลายเปนหวด เมอเปนมากจะม

อาการหนามดคลายจะเปนลม และอาจถงขนเปนลมได บางครงพอเหนอยกจะรสกงวงนอนและ

เผลอหลบไดงาย

3. ผปวยมอาการหวใจสน หวใจเตนไมสมาเสมอ

4. ในกรณทรนแรง อาการเจบหนาอกจะรนแรงมาก มกจะเกดจากการทมลมเลอดไปอด

ตนบรเวณหลอดเลอดทตบ ทาใหเกดกลามเนอหวใจตาย ผปวยอาจมอาการหวใจวาย ชอก หวใจ

หยดเตน ทาใหเสยชวตอยางกะทนหนได

การปองกน

1. หากพบวาบคคลในครอบครวมประวตเปนโรคน ควรเพมความระมดและหลกเลยง

จากปจจยเสยง เพราะอาจกระตนการเกดโรค

2. ลดอาหารททาจากนามนสตว กะทจากมะพราว นามนปาลม และไขแดง

3. ไมควรรบประทานอาหารทมรสเคมจด

4. ลดอาหารจาพวกแปง คารโบไฮเดรต รบประทานอาหารพวกผก ผลไมมากๆ

5. งดอาหารไขมนจากสตวและอาหารหวานจด

6. ออกกาลงกายอยางสมาเสมอ

7. พกผอนใหเพยงพอวนละ 6-8 ชวโมง และหาวธผอนคลายความเครยด

8. หลกเลยงหรองดการสบบหร

โรคอวน (Obesity)

โรคอวนเปนสภาวะทรางกายมไขมนสะสมตามสวนตางๆ ของรางกายมากเกนกวาเกณฑ

ปกต ซงตามหลกสากลกาหนดวาผชายไมควรมปรมาณของไขมนในตวเกนกวา 12-15% ของ

นาหนกตว ผหญงไมควรมปรมาณของไขมนในตวเกนกวา 18-20% ของนาหนกตว ซงการตรวจน

หากจะใหไดผลแนนอนควรไดรบการตรวจจากหองปฏบตการ แตนกเรยนอาจประเมนวาเปนโรค

88

อวนหรอไมดวยวธงายๆ ดวยวธตรวจสอบกบตารางนาหนกและสวนสงของกรมอนามย ดงตารางท

เรยนมาแลว

สาหรบในผใหญอาจประเมนไดจาก การหาคาดชนมวลกาย (Body Mass Index) ไดจาก

สตรดงน

คาทไดอยระหวาง 18.5-24.9 ถอวาอยในเกณฑปกต ไมอวนหรอผอมเกนไป

สาเหต

1. กรรมพนธ

2. การรบประทานอาหารเกนความตองการของรางกาย และมพฤตกรรมการรบประทาน

อาหารทไมด เชน กนจบจบ

3. ขาดการออกกาลงกาย

4. สภาวะทางจตและอารมณ เชน บางคนเมอเกดความเครยดกจะหนไปรบประทาน

อาหารมากจนเกนไป

5. ผลขางเคยงจากการไดรบฮอรโมนและการรบประทานยาบางชนด เชน ยาคมกาเนด

ฮอรโมนสเตยรอยด เปนตน

อาการ

มไขมนสะสมอยในรางกายจานวนมาก ทาใหมรปรางเปลยนแปลงโดยการขยายขนาดขน

และมนาหนกตวมากขน

การปองกน

1. กรรมพนธ หากพบวามประวตของบคคลในครอบครวเปนโรคอวน ควรตองเพ มความ

ระมดระวง โดยมพฤตกรรมสขภาพในเรองตางๆ ทเกยวของกบโรคอวนอยางเหมาะสม

2. รบประทานอาหารแตพอสมควรโดยเลอกรบประทานอาหารทมประโยชน หลกเลยงอาหารรส

หวานและอาหารทมไขมนสง รบประทานผกและผลไมมากๆ และหลากหลาย

3. ออกกาลงกายสมาเสมออยางนอยสปดาหละ 3 วน วนละ 30 นาท

4. หาวธการควบคมและจดการความเครยดอยางเหมาะสม พกผอนใหเพยงพอ

5. การใชยาบางชนดทอาจมผลขางเคยง ควรปรกษาแพทย และใชยาตามทแพทยแนะนาอยาง

เครงครด

_ นาหนก (กโลกรม) BMI สวนสง2 (เมตร)

89

การดแลสขภาพและมพฤตกรรมบรโภคทถกตอง “ไมตามใจปากและไมตามใจอยาก” โรค

อวนกอาจไมมาเยอน การลดความอวนกไมจาเปน

90

บทท 5

โรคระบาด

สาระสาคญ การมความรความเขาใจเกยวกบสาเหต อาการ การปองกน และการรกษาโรคตดตอทแพร

ระบาดและเปนปญหาตอสขภาพของประชาชนในชมชน จะชวยใหรวธปองกนตนเองและครอบครว และรวมมอ

ปองกนการแพรกระจายเชอโรคไปสบคคลอน อนจะเปนแนวทางสาธารณสขของประเทศได

ผลการเรยนรทคาดหวง

เพอใหผเรยนสามารถ

1. บอกความหมาย ความสาคญ และการแพรกระจายของเชอโรคได

2. อธบายสาเหต อาการ การปองกน และการรกษาโรคตดตอทแพรระบาดและเปนปญหา

สาธารณสขได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 ความหมาย ความสาคญ และการแพรกระจายของเชอโรค

เรองท 2 โรคทเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ

เรองท 1 ความหมาย ความสาคญ และการแพรกระจายของเชอโรค

ความหมายและความสาคญ

โรคตดตอจดเปนปญหาสาธารณสขทสาคญของประเทศ เมอเกดการระบาดจะนามาซงความสญเสย

สขภาพ ชวต และมผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศอยางมาก เพราะขณะเจบปวยบคคลนนไมสามารถเรยน

91

หรอทางานไดตามปกต ซงจะทาใหเสยการเรยนและรายไดตามทเคยไดรบ นอกจากน ในขณะเจบปวยกจะเปน

ภาระของบคคลใกลชดหรอคนในครอบครวในการดแลผ ปวย รวมท งเสยเงนในการรกษาพยาบาล ซงใน

ระดบชาต ประเทศชาตตองเสยงบประมาณในการดแลรกษาผปวย คาเวชภณฑ คาบคลากร รวมถงตองสราง

อาคารสถานทในการดแลผปวย ซงเปนการสญเสยทรพยากรทจะสามารถนาไปใชพฒนาประเทศดานอน ๆ ได

โรคตดตอสวนใหญสามารถปองกนได หากทกคนเหนความสาคญ ตระหนกถงอนตรายของโรคและมสวนรวม

ในการปองกนแกไขปญหาโรคตดตอทเกดขน

1.1 ความหมายของโรคตดตอ

โรคตดตอ หมายถง โรคทเกดจากเชอโรคแลวสามารถตดตอจากคนไปสบคคลอนได หรออาจ

ตดตอระหวางคนสคน หรอสตวสคนได หรอตดตอระหวางสตวดวยกนเองได โดยมพาหะ เชน คน สตว หรอม

ตวกลางนาเชอโรค เปนตน

โรคระบาดเปนโรคตดตอทแพรกระจายไปยงคนอน ๆ ไดรวดเรว บางโรคตองใชเวลาในการ

รกษาเปนเวลายาวนานและใชวธรกษาทซบซอน สนเปลองคาใชจายในการรกษาเปนจานวนมาก โดยโรคทเปน

สาเหตของการเจบปวยและเสยชวตท นบวาสาคญ ไดแก ไขมาลาเรย โรคไขหวดนก โรคซารส โรค

อหวาตกโรค และโรคไขหวดใหญสายพนธใหม 2009

ลกษณะของโรคตดตอ

1. เชอโรคสามารถแพรกระจายไปยงบคคลอนไดอยางรวดเรว

2. การแพรกระจายของโรคมกเกดจากพฤตกรรมของบคคลหรอปญหาสขาภบาล

สงแวดลอม

3. มอตราการเจบปวยคอนขางสงและโอกาสทจะเกดโรคเปนไดทกเพศทกวย

โรคตดตอทควรทราบและตองแจงความ

โรคตดตอทควรทราบม 14 โรค ไดแก ไขทรพษ กาฬโรค ไขเหลอง โรคอหวาตกโรค โรคบาด

ทะยดในเดกเกดใหม โรคคอตบ โรคโปลโอ โรคพษสนขบา โรคไขสมองอกเสบ ไขรากสาดใหญ โรคแอนแทรกซ

โรคทรคโนซส โรคไขกาฬหลงแอน โรคคดทะราดระยะตดตอ

1.2 ชนดของเชอโรค

เชอโรคทตดตอไดแบงออกเปน 5 ชนด คอ แบคทเรย ไวรส รกเกตเซย รา ปรสต

แบคทเรย จดอยในจาพวกพชเซลลเดยว มขนาดเลกมากตองใชกลองจลทรรศนขยายจงจะ

มองเหนได สามารถดารงชวตอยไดในสภาวะแวดลอมแทบทกอยาง

ไวรส ไมสามารถมองเหนดวยตาเปลา ตองดดวยกลองจลทรรศนชนดพเศษ เชอไวรสจะมอย

ทวไปในอากาศโรคทเกดจากเชอไวรสมหลายโรค เชน ไขหวด หด ไขทรพษ คางทม ไขเลอดออก อสกอใส เปนตน

รกเกตเซย มขนาดเลกกวาแบคทเรย สามารถมองเหนดวยกลองจลทรรศนมกอาศย อย

รวมกบสงมชวตอน ๆ เชน เหบ หมด เหา พยาธไสเดอน เปนตน โรคทเกดจากเชอโรคชนดนไดแก ไข

รากสาดใหญ

92

รา เปนเชอโรคทจดอยในจาพวกพช สามารถมองเหนไดดวยกลองจลทรรศน เชน ยสต สามารถ

นามาใชในการทาขนมปง แตสวนใหญทาใหเกดโรคผวหนงตาง ๆ เชน กลาก เกลอน นากดเทา

ปรสต จดอยในจาพวกสตว มขนาดใหญกวาชนดอน ๆ มทงพวกเซลลเดยวและพวกหลายเซลล

เชน เชอบด พยาธใบไม พยาธปากขอ พยาธตวตด

1.3 การแพรกระจายของเชอโรค ม 2 ลกษณะคอ

1. การสมผสโดยตรง หมายถง การแพรจากแหลงหนงไปยงแหลงหนง โดยไมมพาหะเปน

ตวนา สมผสโดยตรงจากผปวย หรอนาลาย นาเหลอง หนอง เลอด เชอโรคเขาสรางกายแลวทาใหเกดโรคได

2. การสมผสทางออม หมายถง การแพรโดยมพาหะเปนตวนา เชน หากเชอโรคปะปนอย

ในนา อาหาร เมอเรารบประทานอาหาร ดมนา หรอยงกด เชอโรคกจะเขาสรางกายได

การเขาสรางกายของเชอโรค

การเขาสรางกายของเชอโรคสามารถเขาสรางกายได 6 ทางดวยกน คอ

1. ระบบทางเดนหายใจ เมอเราหายใจเอาเชอโรคทลอยอยในอากาศเขาสรางกายทาใหเกด

โรคได เชน ปอดบวม ไขหวด ไขหวดใหญ วณโรค เปนตน เมอไอหรอจามควรปดปาก ปดจมก นอกจากนการ

บวนนาลายหรอเสมหะสามารถทาใหเชอโรคแพรกระจายเขาสรางกายได

2. ระบบทางเดนอาหาร เชอโรคบางชนดอาศยอยในนาและอาหาร เมอเรารบประทานนา

หรออาหารทมเชอโรคเขาไปเชอโรคจะปนเปอนเขาสรางกายทาใหเกดโรคตดตอได เชน อหวาตกโรค บด

อจจาระรวง

3. ผวหนง เชอโรคบางชนดสามารถเขาสรางกายโดยผานผวหนงไดโดยวธการตาง ๆ เชน

1) จากการรบเลอดหรอฉดยา เชน โรคเอดส โรคตบอกเสบชนดบ

2) โดยการสมผส เชน โรคกลาก โรคเกลอน

3) ถกสตวหรอแมลงกด เชน ไขเลอดออก ไขมาลาเรย

4) เขาทางรอยขดขวนหรอบาดแผล เชน บาดทะยก

5) โดยการไชทะลผานทางผวหนง เชน พยาธปากขอ

4. ทางเพศสมพนธ ตดตอโดยการรวมประเวณกบผปวยทาใหตดโรคได เชน โรคเอดส

กามโรค

5. ทางสายสะดอ โรคทตดตอไดทางสายสะดอโดยตดตอจากมารดาสลกทอยในครรภ คอ

ซฟลส หดเยอรมน

6. ทางเยอบตาง ๆ เชอโรคบางชนดสามารถเขาสทางเยอบตาง ๆ ได เชน เยอบปาก เยอบตา

ทาใหเกดโรคเชอราในชองปาก โรคตาแดง

93

เรองท 2 โรคทเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ

ปจจบนมโรคตดตอทแพรระบาดจากคนสคน และจากสตวสคน ซงทาใหเกดการเจบปวยและ

เสยชวตแกประชาชนจานวนมาก โดยมการแพรกระจายเชอโรคอยางรวดเรว จากชมชนไปสเมอง และจากเมอง

แพรกระจายไปยงประเทศตาง ๆ เนองจากการเดนทางตดตอระหวางกนสามารถทาไดงายและสะดวกรวดเรว ทา

ใหการแพรกระจายโรคเปนไปอยางรวดเรวดวยเชนกน โรคระบาดซงเปนปญหาสาธารณสขสาคญของประเทศ

ในปจจบนไดแก โรคซารส โรคไขหวดนก โรคมาลาเรย โรคอหวาตกโรค โรคชคนกนยา โรคไขหวด

ใหญและไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 เปนตน

โรคซารส

โรคซารส เกดขนครงแรกในประเทศจน เมอเดอนพฤศจกายน ป พ.ศ. 2545 (ค.ศ.2002) และ

เรมแพรระบาดไปทวโลกในตนป พ.ศ. 2546 (ค.ศ.2003) องคการอนามยโลก (WHO) ไดรบรายงานเกยวกบผท

สงสยวาจะปวยเปนโรคซารสมากกวา 2500 ราย จากเกอบ 20 ประเทศทวโลก โดยผปวย สวนใหญเปนผทเคย

เดนทางไปยงพนททมการระบาดของโรคในชวง 10 วน กอนเรมแสดงอาการ และเปนผทอยใกลชดกบผทสงสย

วาจะปวยเปนโรคซารส จานวนผเสยชวตทงหมดทรายงานทวโลกในเดอนเมษายน ป 2546 มมากกวา 100 ราย

เชอไวรสซารส หองปฏบตการขององคการอนามยโลก (WHO) ไดตรวจพบเชอไวรสชนด

ใหมในผปวยโรคซารส เรยกวา เชอโคโรนาไวรส เชอไวรสซารสมการกลายพนธไดเรว ปจจบนพบวา มอยาง

นอย 19 สายพนธ เชอทกลายพนธอาจมการกออนตรายรนแรงขนหรออาจออนตวลง แตสามารถอยในคนเราได

ยาวนาน

ระยะฟกตว องคการอนามยโลกกาหนดระยะฟกตวของเชอไวรสซารสอยในระยะ 2-7

วน ไมเกน 10 วน จงมการกกบรเวณผตดเชอเพอเฝาดอาการเปนระยะเวลา 10-14 วน

อาการ อาการสาคญของผปวยโรคซารส ไดแก มไขตวรอน หนาวสน ปวดเมอยกลามเนอ ไอ

ปวดศรษะ และหายใจลาบาก สวนอาการอนทอาจพบไดมทองเดน ไอมเสมหะ นามกไหล คลนไสอาเจยน

ผปวยทสงสยวาจะเปนโรคซารส ผปวยมอาการปวยเกยวกบโรคทางเดนหายใจและสงสยวา

จะเปนโรคซารส ตองมอาการตามเกณฑท WHO กาหนดไวคอ

1. มไขสงเกน 30 C หรอ 100.4 F และ

2. มอาการไอ หายใจตดขด และ

3. ในชวง 10 วนกอนมอาการ เคยไปหรออาศยอยในพนทท มการระบาดของโรค หรอ

ใกลชดกบผทมอาการปวยเกยวกบโรคทางเดนหายใจซงเดนทางไปในพนททมการระบาดของโรค หรอผทสงสย

วาจะเปนโรคซารส

แมวาผปวยทมอาการขางตนและมอาการคลายกบปอดบวมหรอปอดอกเสบปรากฏในฟลม

เอกซเรย กไมไดแสดงวาจะตองเปนโรคซารส นอกจากตรวจพบเชอไวรสโคโรนาชนดใหมเทานนจงจะสรปได

วาเปนโรคซารส

การแพรกระจายของเชอโรค

เชอโรคซารสตดตอไดทางระบบหายใจ และอาจตดตอทางอาหารการกนไดอกดวย เนองจากม

การศกษาพบวา เชอนมอยในนาเหลอง อจจาระและปสสาวะของผปวย เมออาการปวยยางเขาสปดาหท 3

94

การปองกนและรกษา

โรคนตดตอไดโดยการสมผสละอองนาลาย เสมหะ เขาทางปากและจมก แตเดมเชอวา เชอ

ไวรสโคโรนาจะมชวตอยนอกรางกายมนษยไดไมเกน 3 ชวโมง แตจากขอมลการศกษาใหม ๆ พบวา เชอนอยได

นานกวา 1 วน โดยเฉพาะในอจจาระและปสสาวะจะอยไดนานหลายวน การปองกน ทดทสดไดแก การลาง

มอ การปฏบตตามหลกสขอนามยอยางเครงครด และการใสหนากากอนามย

ในการปองกนโรคซารสนน มขอแนะนาดงน

1. รกษาสขภาพใหแขงแรงอยเสมอดวยการรบประทานอาหารทมประโยชน ออกกาลง

กายสมาเสมอ พกผอนใหเพยงพอ พยายามลดความเครยด และไมเสพสารเสพตด

2. ใชผาปดปากปดจมกทกครงเมอไอหรอจาม ขณะทเปนหวดควรใชหนากากอนามยอย

เสมอ

3. รกษาความสะอาดของมออยเสมอ ดวยการลางมอบอย ๆ ดวยนาสบ

4. ไมควรใชมอขยตา แคะจมก แคะฟน หากมความจาเปนตองลางมอใหสะอาดทงกอนและ

หลงการกระทาดงกลาว

5. อยาใชผาเชดตวหรอผาเชดหนารวมกบผอน ถาใชกระดาษเชดนามกควรทงในถงขยะม

ฝาปด

6. ใชชอนกลางเมอรบประทานอาหารรวมกบผอน

7. รกษาความสะอาดของบานเรอน ของใชในบาน เชน โทรศพทควรเชดดวยผาชบ นา

สะอาดบดหมาดหรอแอลกอฮอล

8. เปดประตหนาตางใหอากาศภายในบานถายเทไดสะดวก

9. หากมอาการไข ไอ หรอจาม ควรหลกเลยงสถานททมคนหนาแนนหรอการระบายอากาศ

ไมด และควรไปพบแพทยทนท

10. ในขณะเดนทางอยบนรถโดยสารไมควรอยใกลชดผทเปนไข ไอ หรอจาม

11. หลกเลยงการคลกคลใกลชดกบผปวย และผทเดนทางมาจากประเทศทมการระบาด

12. งดหรอหลกเลยงการเดนทางไปตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศทมการแพรระบาดของ

โรคน

การรกษา สวนใหญจะเปนการรกษาตามอาการและใชอปกรณชวยการหายใจ (ในรายทม

ภาวะหายใจลมเหลว) ไดมการทดลองใชเซรมจากผปวยทหายจากโรค ซงพบวาจะไดผลหากใหเซรมในระยะ

สปดาหแรกของโรคในปจจบนมการทดลองผลตยาตานไวรสซารสโดยเฉพาะ ซงอยในระหวางการพฒนาและ

คาดวาจะสามารถนามาใชไดในอนาคตอนใกล

95

โรคไขมาลาเรย (Malaria)

ไขมาลาเรยหรอไขจบสน เปนโรคตดตอทเกดจากเชอปรสตจาพวกโปรโตซว ชอ พลาสโม

เดยม (Plasmodium) ซงเกดจากยงกนปลองเปนพาหะนาโรคมาสคน และเปนโรคท มสถตการระบาดสงมาก

โดยเฉพาะในภาคใตและในจงหวดทเปนปาเขาทมฝนตกชกอยบอย ๆ

สาเหต

ยงกนปลองเปนพาหะนาโรคเมอยงกดคนทเปนไขมาลาเรยแลวไปกดคนอนกจะแพรเชอ

ใหกบคนอน ๆ ตอไป

อาการ

ผทไดรบเชอไขมาลาเรยจะมอาการวงเวยนศรษะ ออนเพลย มไขสง หนาวสน อาเจยน และม

เหงอมาก บางรายทเปนชนดรนแรงมไขสงขนสมอง อาจมอาการเพอ ชก หมดสตหรอตายในทสด บางรายไมตาย

แตเพอคลง เสยสต และความจาเสอม

การตดตอ

ตดตอโดยยงกนปลองตวเมยไปกดและกนเลอดคนทเปนไขมาลาเรยแลวไดรบเชอมาลาเรยมา

จากคนทเปนไข เชอนนจะเจรญในตวยงประมาณ 10 วน กจะมอาการไขมาลาเรย

การปองกน

1. นอนในมงอยาใหยงกดได

2. ทาลายแหลงเพาะพนธยง เชน ภาชนะทมนาขงใหหมดไป

3. เมอเขาปาหรอแหลงทมไขมาลาเรยระบาด ระวงอยาใหยงกดโดยใชยากนยงทา

4. ผอยในพนทแหลงไขมาลาเรยระบาดควรปลกตนตะไครหอมไวกนยง

5. ถาสงสยวาเปนไขมาลาเรย ควรไปรบการตรวจเลอด และรบการรกษาเพอปองกนการ

แพรตอไปยงผอน

การรกษามาลาเรย

เนองจากในปจจบนพบเชอมาลาเรยทดอตอยา และอาจมโรคแทรกซอนรายแรง (เชน มาลาเรย

ขนสมอง) โดยเฉพาะอยางยงสาหรบผทอยในเมอง ซงไมมภมตานทานโรคน

ดงนน ถาหากมอาการนาสงสย เชน มไขหลงกลบจากเขตปาเขาหรอเขตมาลาเรย กควรรบไป

หาหมอเพอตรวจหาเชอ

โรคไขหวดนก (Avian Influenza หรอ Bird Flu)

เมอ 20 ปทผานมา ไดเกดโรคระบาดทเกดจากเชอไวรสชนด H5N1 ทเรยกวาไขหวดนกและ

ระบาดไปทวโลก

เดมเชอไขหวดนกเปนเช อไวรสโดยธรรมชาตจะตดตอในนกเทานน โดยเฉพาะนกปา

นกเปดนา จะเปนพาหะของโรค เชอจะอยในลาไสนก โดยทตวนกไมมอาการ แตเมอนกเหลานอพยพไปตาม

แหลงตาง ๆ ทวโลก กจะนาเชอนนไปดวย เมอสตวอน เชน ไก เปด หม หรอสตวเลยงอน ๆ ไดรบเชอไขหวดนก

กจะเกดอาการ 2 แบบ คอ

1. หากไดรบเชอชนดไมรนแรงสตวเลยงนนอาจจะมอาการไมมากและหายไดเอง

96

2. หากเชอทไดรบมอาการรนแรงมากกจะทาใหสตวเลยงตายไดภายใน 2 วน

ปจจบนมการระบาดของไขหวดมากกลบมาอกครง โดยเชอโรคไดแพรไปทวโลก เกด

การระบาดของเชอไขหวดนกชนด H5N1 ในไกและแพรกระจายสคนทาใหมผเสยชวตจานวนมากทวไป จนมการ

เฝาระวงโดยหากทราบวามไกตายดวยเชอไขหวดนก จะตองรบแจงเจาหนาทรฐและมการควบคมการแพรเชอโรค

ดวยการทาลายไกในพนทนน ๆ ทนท เชน การฝงกลบและฉดพนสารฆาเชอเพอตดวงจรการแพรระบาดสคน

ตอไป

โรคไขหวดนก เปนโรคตดตอของสตวปก ตามปกตโรคนตดตอมายงคนไดไมงายนก แตคนท

สมผสใกลชดกบสตวทเปนโรคอาจตดเชอได

สาเหต

เกดจากเชอไวรสชนดเอชไฟวเอนวน (H5N1) พบในนก ซงเปนแหลงเชอโรคในธรรมชาต

โรคอาจแพรมายงสตวปกตาง ๆ ได เชน ไกทเลยงอยในฟารม เลยงตามบานและไกชน รวมทงเปดไลทงดวย

ระยะฟกตว

ระยะฟกตวในคน 1 ถง 8 วน

อาการ

ผปวยมอาการคลายไขหวดใหญ ไขสง หนาวสน ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอ ออนเพลย

เจบคอ ไอ ผปวยเดกเลก ผสงอาย หรอผทมโรคประจาตว หากมภมคมกนไมด อาจมอาการรนแรงได โดยจะม

อาการหอบ หายใจลาบาก เนองจากปอดอกเสบรนแรง

การตดตอ

โดยการสมผสซากสตวปกทปวยหรอตาย เชอทอยในนามก นาลาย และมลสตวปวย อาจตด

มากบมอ และเขาสรางกายทางเยอบของจมกและตา ผทเสยงตอโรคไขหวดนก ไดแก ผททางานในฟารมสตวปก

ผทฆาหรอชาแหละสตวปก ผเลยงสตวปกในพนททเกดโรคไขหวดนกระบาด

การปองกน

1. รบประทานอาหารประเภทไกและไขทปรงสกเทานน โดยเฉพาะชวงทมการระบาดของ

โรค

2. ควรเลอกซอไกสดทไมมลกษณะบงชวาอาจตายดวยโรคตดเชอ เชน เนอมสคลา มจด

เลอดออก สาหรบไข ควรเลอกฟองทไมมมลไกตดเปอนทเปลอกไข กอนปรงควรนามาลางใหสะอาด

3. ไมเลนคลกคลหรอสมผสตวสตว นามก นาลาย มลของไกและสตวปก โดยเฉพาะสตวท

ปวยหรอตาย รวมทงบรเวณทเลยงสตวปกดวย

97

4. อาบนาใหสะอาดและเปลยนเสอผาทกครงหลงสมผสหรอคลกคลกบสตวปก ทก

ชนด

5. หามนาสตวปกทปวยหรอตายมารบประทาน หรอปรงเปนอาหารอยางเดดขาด

6. รกษาความสะอาดในบาน ในสถานประกอบการ และบรเวณรอบ ๆ ใหสะอาด อย

เสมอ

7. กาจดสตวทปวยหรอตายผดปกต ดวยการเผาหรอฝงอยางถกวธและราดดวยนายาฆาเชอ

โรคหรอโรยดวยปนขาว

8. หากพบไก เปด หรอสตวปกตายจานวนมากผดปกตใหรบแจงเจาหนาท ผนาชมชน ทนท

ผลกระทบเมอมการระบาดของไขหวดนก

1. เมอเกดการระบาดของไขหวดนกจากคนสคน เชอจะตดตอโดยการจามหรอไอ จากนน

คนทไดรบเชออาจจะแพรเชอโดยทยงไมมอาการ ทาใหเชอระบาดไปทวโลกไดอยางรวดเรว

2. ประมาณวาจะมประชากรโลกตดเชอรอยละ 25-30 โดยคาดวาจะมคนเสยชวตจากการตด

เชอนประมาณ 2 – 7.4 ลานคนทวโลก ซงหากเชอมความรนแรงกอาจจะมคนเสยชวตมากกวาน

3. จานวนเตยงของโรงพยาบาลจะไมเพยงพอ ทาใหขาดบคลากรดานการรกษาพยาบาล

รวมทงการดแลรกษาจะไมทวถง

4. จะขาดแคลนเวชภณฑ ยาปฏชวนะหรอวคซนทใชในการรกษา

5. เกดปญหาตอเศรษฐกจและสงคมของประเทศนน ๆ

6. การชวยเหลอจากนานาชาตอาจทาไดนอยลง เน องจากแตละประเทศกตองดแลและ

หวงใยประชาชนของตนเอง

สรป คนตดเชอโรคไขหวดนกไดอยางไร

เมอนาปาหรอนกนาอพยพไปอาศยทใดกจะถายอจจาระทมเชอโรค สตวเลยง เชน ไก เมอ

ไดรบเชอโรคกจะเกดการตดเชอ ซงสามารถแพรสคนได เมอไกตายหรอปวย อาจมการสมผสไกเหลานนหรอ

นาไปบรโภคโดยทไมไดทาใหสกเสยกอน กจะทาใหคนตดเชอไขหวดนกจากไก นอกจากนการตดตออาจเกด

ขณะทาการเชอดไก ถอนขนไกหรอทาความสะอาดเครองในไกได

อยางไรกตาม โรคไขหวดนกเปนโรคตดตอของสตวปตามปกต เชอโรคนจะตดตอมายงคนได

ไมงายนก หากมการระมดระวงไมสมผสไกปวย ไกตายหรอไกทมเชอโรคโดยตรง หรอรบประทานไกทปรงสก

ในอณหภม 70 C ขนไปกจะปลอดภยจากโรคไขหวดนกได

98

อหวาตกโรค

อหวาตกโรค (Cholera) คอ โรคระบาดชนดหนงมอาการทองรวง อาเจยน รางกายจะขบนา

ออกมาเปนจานวนมาก

อหวาตกโรคเปนโรคในระบบทางเดนอาหารทเกดขนเฉยบพลน เกดจากเชอแบคทเรยใน สาย

พนธเฉพาะชอ ไวบรโอ คอเลอร (Vibrio cholerae) โดยทวไปมอาการไมมาก แตประมาณ 1 ใน 10 ราย อาจเกด

อาการทองเสยอยางรนแรง อาเจยน และเปนตะครวทขาได เปนผลไมเกดการสญเสยนาและเกลอแรอยางรวดเรว

เกดภาวะขาดนาและหมดสต ถาไมไดรบการรกษาอาจถงแกชวต

การตดตอและแพรกระจายของเชอโรค

อหวาตกโรคตดตอไดจากการรบประทานอาหารหรอดมนาทปนเปอนอจจาระหรออาเจยน

ของผตดเชอหรอโดยการรบประทานหอยดบ ๆ จากแหลงนาทมเชอน แตไมตดตอโดยการ สมผสผวเผนกบผตด

เชอ

การระบาดมกเกดในบรเวณทมระบบทอระบายอจจาระและแหลงนาสะอาดไมเพยงพอ ไมกป

มานโรคอหวาตกโรคเกดระบาดตอเนองกนหลายครงในพนทบางแหงของทวปแอฟรกา เอเชย อเมรกาใต และ

อเมรกากลาง (แมตามปกตจะมแหลงนาสะอาดพอเพยง แตอหวาตกโรคกอาจเกดขนหลงจากมภยธรรมชาต เชน

แผนดนไหวหรอนาทวมได) อยางไรกด ผทเขาไปในบรเวณแพรระบาด ของโรค แตระมดระวงเรองการกน

อาหารกมความเสยงทจะตดเชอนอย

ระยะเวลาฟกตว

ผทไดรบเชอจะเกดอาการไดตงแต 24 ชวโมง ถง 5 วน แตโดยเฉลยแลวจะเกดอาการภายใน

1-2 วน

อาการ

1. เปนอยางไมรนแรง พวกนมกหายภายใน 1 วน หรออยางชา 5 วน มอาการถายอจจาระ

เหลวเปนนา วนละหลายครง แตจานวนอจจาระไมเกนวนละ 1 ลตร ในผใหญอาจมปวดทองหรอเคลอนไส

อาเจยนได

2. เปนอยางรนแรง อาการระยะแรก มทองเดน มเนออจจาระมาก ตอมามลกษณะเปนนา

ซาวขาว เพราะวามมกมาก มกลนเหมนคาว ถายอจจาระไดโดยไมมอาการปวดทอง บางครงไหลพงออกมาโดยไม

รสกตว มอาการอาเจยนโดยไมคลนไส อจจาระออกมากถง 1 ลตรตอชวโมง และจะหยดเองใน 1-6 วน ถาไดนา

และเกลอแรชดเชยอยางเพยงพอ แตถาไดนาและเกลอแรทดแทนไมทนกบทเสยไป จะมอาการขาดนาอยางมาก

ลกนงไมไหว ปสสาวะนอย หรอไมมเลย อาจมอาการเปนลม หนามด จนถงชอก ซงเปนอนตรายถงชวตได

ขอควรปฏบตเมอเกดอาการทองเสย

1. งดอาหารทมรสจดหรอเผดรอน หรอของหมกดอง

2. ดมนาชาแกแทนนา บางรายตองงดอาหารชวคราว เพอลดการระคายเคองในลาไส

3. ดมนาเกลอผง สลบกบนาตมสก ถาเปนเดกเลกควรปรกษาแพทย

99

4. ถาทองเสยอยางรนแรง ตองรบนาสงแพทยดวน

การปองกน

1. รบประทานอาหารทปรงสกใหม ๆ และดมนาสะอาด เชน นาตมสก ภาชนะทใสอาหาร

ควรลางสะอาดทกครงกอนใช หลกเลยงอาหารหมกดอง สก ๆ ดบ ๆ อาหารทปรงทงไวนาน ๆ อาหารทม

แมลงวนตอม

2. ลางมอฟอกสบใหสะอาดทกครงกอนกนอาหารหรอกอนปรงอาหารและหลง เขาสวม

3. ไมเทอจจาระ ปสสาวะและสงปฏกลลงในแมนาลาคลอง หรอทงเรยราด ตองถายลงใน

สวมทถกสขลกษณะและกาจดสงปฏกลโดยการเผาหรอฝงดน เพอปองกนการแพรของเชอโรค

4. ระวงไมใหนาเขาปาก เมอลงเลนหรออาบนาในลาคลอง

5. หลกเลยงการสมผสผปวยทเปนอหวาตกโรค

6. สาหรบผทสมผสโรคน ควรรบประทานยาทแพทยใหจนครบ

การรกษาทางการแพทย

การรกษาฉกเฉน คอ การรกษาภาวะขาดนาโดยดวน ดวยการใหนาและเกลอแรทดแทนการ

สญเสยทางอจจาระ ถาผปวยอยในภาวะขาดนารนแรง ตองใหนาทางเสนโลหตอยางเรงดวน จนกวาปรมาณนาใน

รางกาย ความดนโลหตและชพจรจะกลบสภาวะปกต

สาหรบผปวยในระดบปานกลางทวไป การใหดมนาเกลอแรทดแทนจะใหผลด สวนผสมของ

นาเกลอแรสตรมาตรฐานไดแก กลโคส 20 ก. โซเดยมคลอไรด 3.5 ก. โปแตสเซยม 1.5 ก. และโตรโซเดยมซเทรต

2.9 ก. หรอโซเดยมไบคารบอเนต 2.5 ก. ตอนาสะอาด 1 ลตร

โรคชคนกนยา (Chikungunya)

การตดเชอ Chikungunya virus เดมมรกรากอยในทวปอาฟรกา ในประเทศไทยมการตรวจพบ

ครงแรกพรอมกบทมไขเลอดออกระบาดและเปนครงแรกในทวปเอเชย เมอ พ.ศ. 2501 โดย Prof.W McD Hamnon

แยกเชอชคนกนยา ไดจากผปวยโรงพยาบาลเดก กรงเทพมหานคร

ลกษณะโรค

โรคชคนกนยา เปนโรคตดเชอไวรสชคนกนยาทมยงลายเปนพาหะนาโรค มอาการคลายไข

แดง แตตางกนทไมมการรวของพลาสมาออกนอกเสนเลอด จงไมพบผปวยทมอาการรนแรงมากจนถงมอาการ

ชอก

สาเหต

เกดจากเชอไวรสชคนกนยา (Chikungunya virus) โดยมยงลาย เปนพาหะนาโรค

วธการตดตอ

ตดตอกนไดโดยมยงลาย Aedes aegypti เปนพาหะนาโรคทสาคญ เมอยงลายตวเมยกดและดด

เลอดผปวยทอยในระยะไขสง ซงเปนระยะทมไวรสอยในกระแสเลอด เชอไวรสจะเขาสกระเพาะยง และเพม

100

จานวนมากขน แลวเดนทางเขาสตอมนาลาย เมอยงทมเชอไวรสชคนกนยาไปกดคนอนกจะปลอยเชอไปยงคนท

ถกกด ทาใหคนนนเกดอาการของโรคได

ระยะฟกตว

โดยทวไปประมาณ 1-12 วน แตทพบบอยประมาณ 2-3 วน

ระยะตดตอ

ระยะไขสงประมาณวนท 2-4 เปนระยะทมไวรสอยในกระแสเลอดมาก

อาการและอาการแสดง

ผปวยจะมอาการไขสงอยางฉบพลน มผนแดงขนตามรางกายและอาจมอาการคนรวมดวย พบ

ตาแดง (conjunctiva injection) แตไมคอยพบจดเลอดออกในตาขาว สวนใหญแลวในเดกจะมอาการไมรนแรงเทาใน

ผใหญ ในผใหญอาการทเดนชดคออาการปวดขอ ซงอาจพบขออกเสบได สวนใหญจะเปนทขอเลก ๆ เชน ขอมอ

ขอเทา อาการปวดขอจะพบไดหลาย ๆ ขอ เปลยนตาแหนงไปเรอย ๆ อาการจะรนแรงมากจนบางครงขยบขอ

ไมได อาการจะหายภายใน 1-12 สปดาห ผปวยบางรายอาจมอาการปวดขอเกดขนไดอกภายใน 2-3 สปดาหตอมา

และบางรายอาการปวดขอจะอยไดนานเปนเดอนหรอเปนป ไมพบผปวยทมอาการรนแรงถงชอก ซงแตกตางจาก

โรคไขเลอดออก

โรคนจะพบมากในฤดฝน เมอประชากรยงเพมขนและมการตดเชอในยงลายมากขน พบโรคน

ไดในทกกลมอาย ซงตางจากไขเลอดออกและหดเยอรมนทสวนมากพบในผอายนอยกวา 15 ป ในประเทศไทยพบ

มการระบาดของโรคชคนกนยา 6 ครง ในป พ.ศ. 2531 ทจงหวดสรนทร พ.ศ. 2534 ทจงหวดขอนแกนและ

ปราจนบร ในป พ.ศ. 2536 มการระบาด 3 ครง ทจงหวดเลย นครศรธรรมราช และหนองคาย และกลบมาระบาด

อกในป พ.ศ. 2551

การรกษา

ไมมการรกษาทจาเพาะเจาะจง (specific treatment) การรกษาเปนการรกษาแบบประคบประคอง

(supportive treatment) เชน ใหยาลดอาการไข ปวดขอ และการพกผอน

การปองกน

การปองกนทดควรปฏบตเชนเดยวกบการปองกนโรคไขเลอดออก คอ ทาลายแหลงเพาะพนธ

ยงลาย และนอนกางมง หรอนอนในหองทมมงลวด หากตองออกไปในทมยงชกชม ควรทายากนยงปองกนทก

ครง

โรคไขหวดใหญและไขหวดใหญสายพนธใหม 2009

โรคไขหวดใหญ

โรคไขหวดใหญ เปนโรคตดเชอระบบทางเดนหายใจ เกดจากเชอไวรส พบไดทงเดกและ

ผใหญ สามารถตดตอกนไดงายจะมอาการรนแรงกวาโรคหวดธรรมดา

ผปวยจะมไขสง ปวดศรษะ ปวดเมอยกลามเนอ ออนเพลย คดจมก นามกไหล ตาแดง ไอ จาม

บางรายอาจมอาการคลนไส อาเจยน เบออาหาร ทองเดน และอาจมโรคแทรกซอนได เชน หลอดลมอกเสบ

กลามเนอหวใจอกเสบ ปวดบวม ตอมทอนซลอกเสบ เปนตน ซงภาวะแทรกซอนเหลานมกเกดในเดกเลก คน

สงอาย ผปวยเบาหวาน คนทสบบหรจด หรอผปวยทเปนโรคปอดเรอรง

101

ถาปวยเปนโรคไขหวดใหญควรไปรบการตรวจรกษาจากแพทย เพราะจะไมหายงาย ๆ เหมอน

โรคหวดธรรมดา สาหรบการปฏบตตนหลงการตรวจรกษากควรพกผอนมาก ๆ งดการทางานหนก หรอการออก

กาลงกาย สวมเสอผาใหรางกายอบอน อยาอาบนาเยน ดมนาอนมาก ๆ เพอชวยลดไข รบประทานอาหารออน ๆ

ใชผาชบนาธรรมดาเชดตวเมอเวลามไข และรบประทานยาตามแพทยสง

ในการปองกนโรคนกเหมอนกบการปองกนโรคหวดธรรมดาและในปจจบนนกมวคซน

ปองกนโรคไขหวดใหญ ซงผทควรไดรบวคซนปองกนโรคไขหวดใหญ ไดแก ผสงอาย ผปวยดวยโรคเรอรงตาง

ๆ เชน โรคเบาหวาน โรคหอบหด โรคไต โรคเลอด โรคหวใจ โรคปอด เปนตน ผปวยตดเชอเอชไอว เดกทมโรค

เรอรงเกยวกบระบบทางเดนหายใจ ผทกาลงจะเดนทางไปตางประเทศและผททางานบรการสาธารณชน

โรคไขหวดใหญ ตดตอเฉยบพลนของระบบทางเดนหายใจไดรวดเรว มกระบาดใน ฤดฝน

ไขหวดใหญมหลายชนด บางชนดรนแรงทาใหผปวยเสยชวตได

สาเหต เกดจากเชอไวรส มอย 3 ชนด คอ ชนดเอ ชนดบ และชนดซ บางครงใชชอตามเมองท

ระบาด เชน ไขหวดฮองกง หรอไขหวดใหญ 2009 เปนตน

การตดตอ เหมอนกบไขหวดธรรมดา ตดตอโดยการสมผสโดยตรง ดวยการไอหรอจามรด

กนหายใจเอาเชอโรคทปะปนอยในอากาศและตดตอทางออมโดยการใชสงของ เสอผา ปะปนกบผปวย

ระยะฟกตวของโรค ประมาณ 1-3 วน สาหรบเดกเลกอาจแพรเชอไดนานถง 7 วน

อาการ มอาการรนแรงมากกวาไขหวดธรรมดา มกเกดขนทนททนใด ดวยการปวดศรษะ

หนาวสน มไข ปวดเมอยกลามเนอ ออนเพลย เบออาหาร

การรกษาพยาบาล ไขหวดใหญไมมยารกษา ตองรกษาตามอาการของโรคและปองกนการเกด

โรคแทรกซอน

การปฏบตตน เม อมอาการโรค ควรรกษาตามอาการของโรค โดยปรกษาแพทยและ

รบประทานยาตามแพทยสง พกผอนใหมาก ๆ รบประทานอาหารใหครบ 5 หม ควรทาใหรางกายอบอน เชน การ

นอนหมผา เวลาไอหรอจามควรใชผาหรอกระดาษปดปากปดจมก เพอปองกนเชอโรคไมใหแพรกระจายไปส

ผอน

การปองกนและควบคมโรค ควรปฏบตดงน

1. ไมควรคลกคลกบผปวย ควรแยกใหอยตางหาก

2. ไมใชของใชรวมกบผปวย

3. เวลาไอหรอจามควรปดปาก ปดจมก

4. รกษารางกายใหแขงแรงอยเสมอ

โรคไขหวดใหญสายพนธใหม 2009

ไขหวดใหญสายพนธใหม 2009 หรอไขหวดใหญสายพนธใหมชนดเอ (H1N1) ทแพรระบาด

เปนปญหาสาธารณสขของประเทศไทยอยในขณะน ทาใหมผเสยชวตแลวหลายสบรายและม ผตดเชอกวาพน

ราย (ขอมลเดอนสงหาคม 2552)

ปจจบนการแพรระบาดของโรคไขหวดใหญสายพนธใหม ชนดเอ (เอช1 เอน1) กาลงขยายตว

ไปทวโลก และขณะนประเทศไทยพบการระบาดภายในประเทศแลว โดยเฉพาะอยางยงสถานศกษาและสถาน

102

ประกอบการ ซงอาจแพรระบาดอยางรวดเรว ไขหวดใหญสายพนธใหมนมอาการคลายกบไขหวดหรอไขหวด

ใหญธรรมดา สวนใหญมอาการนอยและหายไดโดยไมตองรบการรกษาทโรงพยาบาล

สาหรบผปวยจานวนไมมากในตางประเทศทเสยชวต มกเปนผทมโรคประจาตวเรอรง เชน

โรคปอด หอบหด โรคหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน เปนตน ผมภมตานทานตา โรคอวน ผสงอายมากกวา 65 ป

เดกอายตากวา 5 ป และหญงมครรภ

สาหรบวธการตดตอและวธการปองกนโรค จะคลายกบไขหวดใหญธรรมดา กระทรวง

สาธารณสขจงขอใหคาแนะนาในการปองกนและควบคมโรคไขหวดใหญสายพนธใหม ชนดเอ (เอช1 เอน

1) ดงตอไปน

คาแนะนาสาหรบประชาชนทวไป

1. ลางมอบอย ๆ ดวยนาและสบ หรอใชแอลกอฮอลเจลทาความสะอาดมอ

2. ไมใชแกวนา หลอดดดนา ชอนอาหาร ผาเชดมอ ผาเชดหนา ผาเชดตว รวมกบผอน

3. ไมควรคลกคลใกลชดกบผปวยทมอาการไขหวด

4. รกษาสขภาพใหแขงแรง ดวยการกนอาหารทมคณคาทางโภชนาการ ดมนามาก ๆ นอน

หลบพกผอนใหเพยงพอ และออกกาลงกายอยางสมาเสมอ

5. ควรหลกเลยงการอยในสถานททมผคนแออดและอากาศถายเทไมดเปนเวลานาน โดยไม

จาเปน

6. ตดตามคาแนะนาอน ๆ ของกระทรวงสาธารณสขอยางใกลชด

คาแนะนาสาหรบผปวยไขหวดหรอไขหวดใหญ

1. หากมอาการปวยไมรนแรง เชน ไขไมสง ไมซม และรบประทานอาหารได สามารถรกษา

ตามอาการดวยตนเองทบานได ไมจาเปนตองไปโรงพยาบาล ควรใชพาราเซตามอล เพอลดไข (หามใชยา

แอสไพรน) นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ และดมนามาก ๆ

2. ควรหยดเรยน หยดงาน จนกวาจะหายเปนปกต และหลกเลยงการคลกคลใกลชด หรอใช

สงของรวมกบผอน

3. สวมหนากากอนามยเมอจาเปนตองอยกบผอน หรอใชกระดาษทชช ผาเชดหนา ปดปาก

และจมกทกครงทไอ จาม

4. ลางมอบอย ๆ ดวยนาและสบ หรอใชแอลกอฮอลเจลทาความสะอาดมอ โดยเฉพาะหลง

การไอ จาม

5. หากมอาการรนแรง เชน หายใจลาบาก หอบเหนอย อาเจยนมาก ซม ควรรบไป พบ

แพทย

คาแนะนาสาหรบสถานศกษา

1. แนะนาใหผเรยนทมอาการปวยคลายไขหวดใหญ พกรกษาตวทบานหรอหอพก หากม

อาการปวยรนแรง ควรรบไปพบแพทย

103

2. ตรวจสอบจานวนผเรยนทขาดเรยนในแตละวน หากพบขาดเรยนผดปกต หรอตงแต 3

คนขนไปในหองเรยนเดยวกน และสงสยวาปวยเปนไขหวดใหญใหแจงตอเจาหนาทสาธารณสขในพนท เพอ

สอบสวนและควบคมโรค

3. แนะนาใหผเรยนทเดนทางกลบจากตางประเทศ เฝาสงเกตอาการของตนเองเปนเวลา 7

วน ถามอาการปวยใหหยดพกรกษาตวทบาน

4. หากสถานศกษาสามารถใหผเรยนทมอาการปวยคลายไขหวดใหญทกคน หยด

เรยนไดกจะปองกนการแพรกระจายเชอไดด และไมจาเปนตองปดสถานศกษา แตหากจะพจารณาเปดสถานศกษา

ควรหารอรวมกนระหวางสถานศกษากบเจาหนาทสาธารณสขในพนท

5. ควรทาความสะอาดอปกรณ สงของ เคร องใชท มผ สมผสจานวนมาก เชน โตะเรยน

ลกบดประต โทรศพท ราวบนได คอมพวเตอร ฯลฯ โดยการใชนาผงซกฟอกเชดทาความสะอาดอยางนอยวนละ

1-2 ครง จดใหมอางลางมอ นาและสบอยางเพยงพอ ในบางวนควรเปดประตหนาตางใหอากาศถายเทไดสะดวก

และแสงแดดสองไดทวถง

คาแนะนาสาหรบสถานประกอบการและสถานททางาน

1. แนะนาใหพนกงานทมอาการปวยคลายไขหวดใหญ พกรกษาตวทบาน หากมอาการปวย

รนแรง ควรรบไปพบแพทย

2. ตรวจสอบจานวนพนกงานทขาดงานในแตละวน หากพบขาดงานผดปกต หรอตงแต 3

คนขนไปในแผนกเดยวกน และสงสยวาปวยเปนไขหวดใหญ ใหแจงตอเจาหนาทสาธารณสข ในพนท เพอ

สอบสวนและควบคมโรค

3. แนะนาใหพนกงานทเดนทางกลบจากตางประเทศ เฝาสงเกตอาการของตนเอง เปน

เวลา 7 วน ถามอาการปวยใหหยดพกรกษาตวทบาน

4. ในสถานการณปจจบน ยงไมแนะนาใหปดสถานประกอบการหรอสถานททางาน เพอ

การปองกนการระบาดของโรคไขหวดใหญ

5. ควรทาความสะอาดอปกรณ สงของ เครองใช ทมผสมผสจานวนมาก เชน โตะ

ทางาน ลกบดประต โทรศพท ราวบนได คอมพวเตอร ฯลฯ โดยการใชนาผงซกฟอกทวไปเชดทาความสะอาด

อยางนอยวนละ 1-2 ครง จดใหมอางลางมอ นาและสบอยางเพยงพอ ในบางวนควรเปดประต หนาตาง ใหอากาศ

ถายเทไดสะดวก และแสดงแดดสองไดทวถง

6. ควรจดทาแผนการประคองกจการในสถานประกอบการและสถานททางาน เพอให

สามารถดาเนนกจการตอไปไดอยางตอเนอง หากเกดการระบาดใหญ

แหลงขอมลการตดตอเพอปรกษากบเจาหนาทสาธารณสขในพนท

1. กรงเทพมหานคร ตดตอไดท กองควบคมโรค สานกอนามย กรงเทพมหานคร โทรศพท

0-2245-8106, 0-2246-0358 และ 0-2354-1836

2. ตางจงหวด ตดตอไดท สานกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง

ตดตามขอมลและรายละเอยดเพมเตมไดทเวบไซตกระทรวงสาธารณสข www.moph.go.th และหาก

มขอสงสย สามารถตดตอไดท ศนยปฏบตการ กรมควบคมโรค หมายเลขโทรศพท 0-2590-3333 และศนยบรการ

ขอมลฮอดไลน กระทรวงสาธารณสข หมายเลขโทรศพท 0-2590-1994 ตลอด 24 ชวโมง

104

กจกรรม ใหผเรยนศกษาและรวบรวมขอมลการเจบปวยดวยโรคตดตอทระบาดอยในชวงเวลา

ปจจบน พรอมบอกวธการปองกนและแกปญหาในชมชน

ชอโรค.....................................................................................

อาการ..................................................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

เชอโรคและพาหะนาโรค....................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

การปองกนและการรกษา....................................................................................................................

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

การแกปญหาการแพรระบาดในชมชน โดยวธ....................................................................................

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………

105

บทท 6

ยาแผนโบราณและยาสมนไพร

สาระสาคญ ปจจบนประชาชนหนมานยมใชยาแผนโบราณและยาสมนไพรกนมากขน การศกษา ถง

สรรพคณและวธการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพรทถกตอง จะชวยใหประชาชนรจกการดแลรกษาสขภาพ

ดวยตนเองอยางมประสทธภาพและปลอดภย

ผลการเรยนรทคาดหวง

เพอใหผเรยนสามารถ

3. บอกสรรพคณและวธการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพรทสาคญได

4. อธบายอนตรายทอาจเกดขนจากการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพรได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 หลกและวธการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร

เรองท 2 อนตรายจากการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร

เรองท 1 หลกและวธการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร

ปจจบนมการสนบสนนใหใช “สมนไพร” ในการรกษาโรคตาง ๆ และมผลตภณฑสมนไพร

ออกมามากจนเกดการสบสนระหวาง “สมนไพร” และ “ยาแผนโบราณ” ซง “ยาสมนไพร” นน จะหมายถง ยาทได

จากพฤกษชาต สตว หรอแร ซงมไดผสมปรงหรอแปรสภาพในขณะท “ยาแผนโบราณ” เปนการนาเอาสมนไพร

106

มาแปรรปแลวอาจจะอยในรปยานา ยาเมด หรอแคปซล ซงยาแผนโบราณน การจะผลตหรอนาสงเขามาจะตอง

ไดรบอนญาตจาก อย. กอน รวมทงการขายยาแผนโบราณตองขายเฉพาะในรานขายยาแผนโบราณหรอในรานขาย

ยาแผนปจจบนเทานน

1.1 หลกและวธการใชยาแผนโบราณ

ความหมายของยาแผนโบราณ

ตามพระราชบญญต พ.ศ. 2510 ไดแบงออกเปน 2 แบบ คอ ยาแผนปจจบนและยาแผนโบราณ

“ยาแผนโบราณ” คอ ยาทมงหมายสาหรบใชในการประกอบโรคศลปแผนโบราณ ซงเปนยาทอาศยความรจาก

ตาราหรอเรยนสบตอกนมา อนมใชการศกษาตามหลกวทยาศาสตร และยาแผนโบราณ ทยอมรบของกฎหมายยา

จะตองปรากฏในตารายาทรฐมนตรประกาศหรอเปนยาทรฐมนตรประกาศหรอรบขนทะเบยนเทานน

การควบคมยาแผนโบราณตามกฎหมายทควรร

1. การผลต นาเขา และการขายยาแผนโบราณ จะตองไดรบอนญาตจากสานกงาน

คณะกรรมการอาหารและยา หรอสานกงานสาธารณสขจงหวด และตองจดใหผประกอบโรคศลปแผนโบราณเปน

ผมหนาทปฏบตการประจาอยตลอดเวลาทเปดทาการ

2. หามมใหผรบอนญาตผลตยา ขาย หรอนาเขายาแผนโบราณนอกสถานททไดกาหนดไว

ในใบอนญาต เวนแตเปนการขายสงตรงตอผรบอนญาตขายยาแผนโบราณ

3. ตารบยาแผนโบราณทผลตหรอนาเขาอยางถกตองตามกฎหมาย จะตองขอขนทะเบยน

ตารบยาและไดเลขทะเบยนจงจะผลตหรอนาเขาได

4. ยาแผนโบราณทรบขนทะเบยน ตองเปนยาทมสรรพคณเปนทเชอถอไดและปลอดภยใน

การใช

5. ผผลต ขาย หรอนาเขายาแผนโบราณ โดยไมไดรบอนญาต จะมความผดตองระวางโทษ

จาคกไมเกน 3 ป และปรบไมเกน 5,000 บาท (หาพนบาท)

6. ผผลต ขาย หรอนาเขายาทไมไดขนทะเบยน จะมความผดตองระวางโทษจาคก ไมเกน

3 ป หรอปรบไมเกน 5,000 บาท (หาพนบาท) หรอทงจาทงปรบ

7. ผทผลตยาปลอมจะมความผดตองระวางโทษจาคกตงแต 3 ปถงตลอดชวต และปรบตงแต

10,000 บาท – 50,000 บาท (หนงหมนถงหาหมนบาท)

8. ผท ขายยาปลอมจะมความผด ตองระวางโทษจาคกต งแต 1 ป – 20 ป และปรบ ตงแต

2,000 – 10,000 บาท (สองพนถงหนงหมนบาท)

9. ผทโฆษณาขายยาโดยฝาฝนกฎหมาย ตองระวางโทษ ปรบไมเกน 100,000 บาท (หนง

แสนบาท) รายละเอยดจะกลาวตอไป

ปญหายาแผนโบราณทพบในปจจบน

107

แมวาจะมกฎหมายและหนวยงานทคอยควบคมการผลตและการขายยาแผนโบราณเพอคมครองให

ผบรโภคปลอดภยจากการใชยาแผนโบราณ แตกไมสามารถทจะขจดปญหาตาง ๆ ทเกดขนได ไมวาจะเปนการ

ลกลอบผลตและขายยาแผนโบราณโดยไมไดขออนญาตผลตและขายจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

หรอสานกงานสาธารณสขจงหวด การขายยาแผนโบราณทไมไดขนทะเบยนหรอยาปลอม

อนตรายจากการรบประทานยาแผนโบราณทไมไดขนทะเบยนหรอยาปลอม

ในปจจบนพบวา มยาแผนโบราณทไมไดขนทะเบยนหรอยาปลอมกอใหเกดอนตรายตอผบรโภคได

เชน มการปนเปอนของจลนทรยทกอใหเกดโรค หรอการนาสารเคมทไมปลอดภยตอผบรโภคมาใสในยาแผน

โบราณ เชน เมธลแอลกอฮอล คลอโรฟอรม การใสยาแกปวด แผนปจจบน เชน อนโดเมทาซน หรอแมแตการนา

ยาเฟนลบวตาโวนและสเตยรอยด ซงเปนยาควบคมพเศษ ซงมผลขางเคยงสงผสมลงในยาแผนโบราณ เพอให

เกดผลในการรกษาทรวดเรว แตจะทาใหเกดอนตรายตอผบรโภค คอ ทาใหเกดโรคกระดกผ โรคความดนโลหต

สง โรคเบาหวาน และโรคกระเพาะได เปนตน

การเลอกซอยาแผนโบราณ

เพอความปลอดภยในการใชยาแผนโบราณ สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ขอแนะนา

วธการเลอกซอยาแผนโบราณ ดงน

1. ควรซอยาแผนโบราณจากรานขายยาทมใบอนญาตและมเลขทะเบยนตารบยา

2. ไมควรซอยาแผนโบราณจากรถเรขาย เพราะอาจไดรบยาทผลตขนโดยผผลต ท

ไมไดมาตรฐาน ซงอาจมการปนเปอนของจลนทรยในระหวางการผลตอาจทาใหเกดอนตรายตอผบรโภคได

3. กอนซอยาแผนโบราณ ควรตรวจดฉลากยาทกครงวามขอความดงกลาวนหรอไม

ชอยาเลขทหรอรหสใบสาคญการขนทะเบยนยา ปรมาณของยาทบรรจเลขท

หรออกษรแสดงครงทผลต

ชอผผลตและจงหวดทตงสถานทผลตยาวน เดอน ป ทผลตยา คาวา “ยา

แผนโบราณ” ใหเหนไดชดเจน

คาวา “ยาใชภายนอก” หรอ “ยาใชเฉพาะท” แลวแตกรณ ดวยอกษรสแดงเหน

ไดชดเจน ในกรณเปนยาใชภายนอกหรอยาใชเฉพาะท คาวา “ยาสามญประจาบาน” ในกรณเปนยาสามญประจา

บาน คาวา “ยาสาหรบสตว” ในกรณเปนยาสาหรบสตว

วธสงเกตเลขทะเบยนตารบยาแผนโบราณ มดงน

1. หากเปนยาแผนโบราณทผลตในประเทศ จะขนตนดวยอกษร G ตามดวยเลขลาดบท

อนญาต/ป พ.ศ. เชนเลขทะเบยน G20/42

2. หากเปนยาแผนโบราณทนาเขาจากตางประเทศ จะขนตนดวยอกษร K ตามดวยเลขลาดบ

ทอนญาต/ป พ.ศ. เชนเลขทะเบยน D15/42 สาหรบการโฆษณายาทกชนดไมวาจะเปนยาแผนโบราณหรอแผน

ปจจบน ตามพระราชบญญตยา พ.ศ. 2510 มาตรา 88 โดยสรปคอ หามโฆษณาโออวดสรรพคณวา สามารถบาบด

บรรเทา รกษาหรอปองกนไดอยางศกดสทธหรอหาย นอกจากนยงหามโฆษณาเปนเทจหรอเกดความจรง หาม

โฆษณาสรรพคณยาวาสามารถบาบดบรรเทา รกษาหรอปองกนโรคหรออาการของโรคทรฐมนตรประกาศตาม

มาตรา 77 ไดแก โรคเบาหวาน มะเรง อมพาต วณโรค โรคเรอน โรคหรออาการโรคของสมอง หวใจ ปอด

108

ตบ มาม และไต (เวนแตจะเปนการโฆษณาโดยตรงตอผประกอบโรคศลป ผประกอบวชาชพเวชกรรม หรอ

ผประกอบการบาบดโรคสตว) ผใดโฆษณา ขายยาโดยฝาฝนมาตรา 88 ตองระวางโทษปรบไมเกนหนงแสน

บาท ดงนน ถาผบรโภคพบเหนการโฆษณาโออวดดงกลาว สามารถแจงรองเรยนไดทสานกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา หรอทสานกงานสาธารณสขจงหวดทกแหง

การซอยาแผนโบราณครงใดควรเลอกยาทมเลขทะเบยนตารบยาและซอจากรานทมใบอนญาต

เทานน จงจะปลอดภยในการใชยาแผนโบราณ

1.2 หลกและวธการใชยาสมนไพร

ในปจจบนคาใชจายทางดานสขภาพของคนไทยเพมขนตามลาดบ ในแตละปประเทศชาตตอง

เสยงบประมาณในการสงซอยา และเวชภณฑจากตางประเทศเปนจานวนมาก กระทรวงสาธารณสขไดพยายามหา

กลวธในการใชทรพยากรและภมปญญาทองถน เพอการปองกน สงเสรมสขภาพและรกษาโรค สมนไพรไทยและ

การแพทยแผนไทยนบเปนทางเลอกหนงของประชาชนซงกาลงไดรบความนยมอยางแพรหลาย เพราะเปนการใช

ทรพยากรและภมปญญาไทยทนอกจากมความปลอดภยแลวยงเปนการประหยดเงนตราของประเทศอกดวย

สมนไพรตามพระราชบญญตยา หมายถง ยาทไดจากพช สตว หรอแรธาต ซงยงไมไดผสม

ปรง หรอแปรสภาพ

แตในทางการคาสมนไพรมกจะถกดดแปลงสภาพไป เชน หนเปนชนใหเลกลง บดเปนผงให

ละเอยด นาผงทบดมาอดเปนเมดหรอนามาใสแคปซล

ในปจจบนไดมการนาสมนไพรมาใชอยางกวางขวาง เชน ใชเปนอาหาร อาหารเสรม

เครองดม ยารกษาโรค เครองสาอาง สวนประกอบในเครองสาอาง ใชแตงกลนและสอาหาร ตลอดจน ใชเปน

ยาฆาแมลง

สวนของพชทนามาใชเปนสมนไพร

สวนของพชทเรานามาใชเปนยานนมหลายสวนขนอยกบตวยาวาใชสวนใดของพช ซง

สวนของพชทนามาใชเปนสมนไพร มดงน

1. ราก (Root) รากของพชจะม 2 แบบ คอ แบบทมรากแกวและรากฝอย ซงสามารถนามาใช

ทาเปนยาไดทง 2 แบบ

2. ลาตน (Stem) สามารถแบงไดเปน 2 ชนด คอ

ลาตนเหนอดน (Aerial Stem) ไดแก พชทมลาตนอยเหนอดนทงหลาย มทงตนใหญและตน

เลก อาจนาเปลอกหรอเนอไมมาทาเปนยาได

109

ลาตนใตดน (Underground Stem) จะมลกษณะคลายราก แตจะมขนาดใหญ มรปรางตาง ๆ

ซงเราเรยกสวนทอยใตดนวา “หว” หรอ “เหงา”

3. ใบ (Leaf) ใบของพชจะมรปรางแตกตางกนไป เชน รปเรยวยาว รปร รปไข รปใบหอก

รปหวใจ รปไต รปโล เปนตน

4. ดอก (Flower) ดอกไมจะประกอบดวย กลบเลยง กลบดอก เกสรตวผ และเกสรตวเมย ซง

จะตดอยบนฐานรองดอก

5. ผล (Fruit) อาจเรยกเปนผลหรอเปนฝกกได

สมนไพรไทยทควรรจก

สมนไพรไทยทจะกลาวในทนจะกลาวเฉพาะชอของพชทสามารถนามาใชเปนยาในการรกษา

ปองกน และเสรมสรางสขภาพได ซงสมนไพรไทยนนมจานวนมากมายมหาศาล ตอไปน จะกลาว

เฉพาะทเราไดพบเหนกนอยบอย ๆ บางครงอาจคดไมถงวาเปนสมนไพร พอจะยกตวอยางไดดงน

กระเทยม หอม กระชาย กะเพรา กระวานไทย กานพล ขา ขง ขมนชน ดปล ตะไคร

พรกไทย มะละกอ สบปะรด กลวยนาวา ข เหลก ฝกคน ชมเหดเทศ ชมเหดไทย มะขาม มะขามเทศ

มะขามปอม หญาคา หญาหนวดแมว หญาปกก ง วานหางจระเข ใบบวบก ใบพลบพลง ใบแมงลก

เพชรสงฆาต ฝรง ทบทม มงคด ฟาทะลายโจร ยอ ผกคราดหวแหวน บอระเพด ชชาลาล ยานาง กระเจยบ

แดง ขล ออยแดง มะกรด มะนาว แวงเครอ เพกา มะแวง ตนไพล พล ชองระอา หญาปลองทอง วาน

มหากาฬ ผกบงทะเล สาบเสอ กะเมง วานหางชาง เหงอกปลาหมอ ทองพนชง ประคาดควาย พญาไรใบ

นอยหนา สมปอย เอนออน วานชกมดลก หนมานประสานกาย วานนา แกนขนน ชะลด เปราะหอม วานนาง

คา

วธใชสมนไพร

สมนไพรทมการนามาใชในปจจบนนมกนามาปรงเปนยาเพอใชรกษา ปองกน และสรางเสรม

สขภาพ แตสวนมากจะเปนการรกษาโรค ทพบมากมดงน

1. ยาตม อาจเปนสมนไพรชนดเดยวหรอหลาย ๆ ชนดกไดทนามาตม เพอใหสาระสาคญท

มในสมนไพรละลายออกมาในนา วธเตรยมทาโดยนาสมนไพรมาใสลงในหมอ ซงอาจเปนหมอดนหรอหมอท

เปนอะลมเนยม สเตนเลสกได แลวใสนาลงไปใหทวมสมนไพร แลวจงนาไปตงบนเตาไฟ ตมใหเดอดแลวเคยวตอ

110

อกเลกนอย วธรบประทานใหรนนาสมนไพรใสถวยหรอแกว หรอจะใชถวยหรอแกวตกเฉพาะนาข นมาใน

ปรมาณพอสมควร หรอศกษาจากผขายยาบอก ยาตมบางชนดสามารถใชไดเกนกวา 1 ครง ดวยการเตมนาลงไป

แลวนามาตมแลวเคยวอกจนกวารสยาจะจดจงเลกใช เรามกเรยกยานวา “ยาหมอ” จะมรสชาตและกลนทไมนา

รบประทาน นาหนกของสมนไพรทนามาตมนน แตละชนดมกจะชง ซงมหนวยนาหนกเปนบาท ตามรานท

ขายจะมเครองชงชนดน แตถาหมอทจายยา ไมชงกจะใชวธกะปรมาณเอง ในการตมยานถาเปนสมนไพรสด

จะออกฤทธดกวาสมนไพรแหง แตตามรานขายยาสมนไพรมกเปนสมนไพรแหงเพราะจะเกบไวไดนานกวา

2. ยาผง เปนสมนไพรทนามาบดใหเปนผง ซงตามรานขายขาสมนไพรจะมเครองบด โดย

คดคาบดเพมอกเลกนอย อาจเปนสมนไพรชนดเดยวหรอหลายชนดกไดทนามาบดใหเปนผง แลวนามาใสกลอง

ขวด หรอถง วธรบประทานจะละลายในนาแลวใชดมกได หรอจะตกใสปากแลวดมนาตามใหละลายในปากได

ปจจบนมการนามาใสแคปซล เพอสะดวกในการรบประทาน พกพา และจาหนาย

3. ยาชง วธเตรยมจะงายและสะดวกกวายาตม มกมกลนหอม เตรยมโดยหนเปนชนเลก ๆ

ตากหรออบใหแหงแลวนามาชงนาดมเหมอนกบการชงนาชา ปจจบนมสมนไพรหลายอยางทนามาชงดม มกเปน

สมนไพรชนดเดยว เชน ตะไคร หญาหนวดแมว ชาเขยวใบหมอน หญาปกกง เปนตน ในปจจบนมการนา

สมนไพรมาบดเปนผงแลวใสซองมเชอกผกตดซอง ใชชงในนารอนบางชนดมการผสมนาตาลทรายแดงเพอใหม

รสชาตดขนแลวนามาชงกบนารอนดม ซงทงสองรปแบบนมขายอยทวไป

4. ยาลกกลอน เปนการนายาผงมาผสมกบนาหรอนาผงแลวปนเปนลกกลม ๆ เลก ๆ วธ

รบประทานโดยการนายาลกกลอนใสปาก ดมนาตาม

5. ยาเมด ปจจบนมการนายาผงมาผสมนาหรอนาผงแลวมาใสเครองอดเปนเมด เครองมอน

หาซอไดงาย มราคาไมแพง ใชมอกดได ไมตองใชเครองจกร ตามสถานทปรงยาสมนไพรหรอวดทมการปรงยา

สมนไพรมกจะซอเครองมอชนดนมาใช

6. ยาดองเหลา ไดจากการนาสมนไพรมาใสโหลแลวใสเหลาขาวลงไปใหทวมสมนไพร

ปดฝาทงไวประมาณ 1-6 สปดาห แลวรนเอานามาดมเปนยา ปจจบนมการจาหนายเปน “ซมยาดอง” ซงมให

พบเหนอยบาง

7. นามาใชสด ๆ อาจนามาใชทาบาดแผล หรอใชทาแกพษ เชน วานหางจระเข ผกบงทะเล

เปนตน นามาตาใหแหลกแลวพอตดไวทแผล เชน หญาคา ใบชมเหด เปนตน นามายางไฟแลวประคบ เชน ใบ

พลบพลง เปนตน หรอนามาใชเปนอาหาร เชน หอม กระเทยม กลวยนาวา ขา ขง ใบบวบก เปนตน

111

เรองท 2 อนตรายจากการใชยาแผนโบราณและยาสมนไพร

อนตรายจากยาแผนโบราณ

จากปญหาของยาแผนโบราณในสงคมไทย สานกงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.)

รวมกบสานกงานสาธารณสขจงหวด (สสจ.) ไดมการตดตามตรวจสอบและเฝาระวงการแพรระบาดของยา

สมนไพรทไมไดขนทะเบยนตารบยาแผนโบราณ ซงเปนยาปลอมอยางสมาเสมอ และจากผลการตรวจวเคราะหยา

ปลอมเหลานน พบวา มการปนเปอนของจลนทรยทกอใหเกดโรคหรอการลกลอบนาสารเคมทไมปลอดภยตอ

ผบรโภคมาใสในยาแผนโบราณ เชน เมธทลแอลกอฮอล คลอโรฟอรม การใสยาแกปวดแผนปจจบน เชน อนโด

เมทาซน หรอแมแตการลกลอบนายาเฟนลบวตาโซน และสเตยรอยด ซงเปนยาควบคมพเศษทมผลขางเคยงตอ

รางกายสง ผสมลงในยาแผนโบราณ เพอใหเกดผลในการรกษาทรวดเรว ซงลวนแตเปนอนตรายตอผบรโภคได

โดยเฉพาะสารสเตยรอยด มกจะพบเพรดนโซโลนและเดกซามธาโซน (Prednisolone) และ (Dexamethasone) ผสมอย

ในสมนไพรแผนโบราณทไมไดขนทะเบยน

สารสเตยรอยดทผสมอยในยาแผนโบราณกอใหเกดอนตรายตอรางกายไดมากมาย เชน

- ทาใหเกดแผลในกระเพาะอาหาร อาจถงขนทาใหกระเพาะทะล ซงพบในผทรบประทาน

ยากลมนหลายรายทกระเพาะอาหารทะล ทาใหหนามด หมดสต และอาจอนตรายถงชวตได โดยเฉพาะในผสงอาย

หรอผทมโรคประจาตวอยแลว

- ทาใหเกดการบวม (ตง) ทไมใชอวน

- ทาใหกระดกผกรอน และเปราะงาย นาไปสความทพพลภาพได

- ทาใหความดนโลหตสง และระดบนาตาลในเลอดสงพบในบางรายทสงจนถงขนเปน

อนตรายมาก

- ทาใหภมคมกนรางกายตา มโอกาสตดเชอไดงาย นาไปสความเสยงทจะตดเชอและอาจ

รนแรงถงขนเสยชวตได

บทกาหนดโทษตามกฎหมาย

112

บทกาหนดโทษตามกฎหมายสาหรบผกระทาความผดฝาฝนกฎหมายในเรองของยาแผน

โบราณ มดงน

ฝาฝนกฎหมายบทกาหนดโทษ

1. ผผลต ขาย หรอนาเขายาแผนโบราณ โดยไมไดรบอนญาตผฝาฝนตองระวางโทษจาคก

ไมเกน 3 ป และปรบไมเกน 5,000 บาท (หาพนบาท)

2. ผผลต ขาย หรอนาเขายาทไมไดขนทะเบยนตารบยาจะมความผดตองระวางโทษจาคกไม

เกน 3 ป หรอปรบไมเกน 5,000 บาท (หาพนบาท) หรอทงจาทงปรบ

3. ผทผลตยาปลอมจะมความผดตองระวางโทษจาคกตงแต 3 ปถงตลอดชวต และปรบตงแต

10,000 – 50,000 บาท (หนงหมนถงหาหมนบาท)

4. ผทขายยาปลอมจะมความผดตองระวางโทษจาคกตงแต 1 ป – 20 ป และปรบตงแต 2,000

– 10,000 บาท (สองพนถงหนงหมนบาท)

5. ผทโฆษณาขายยาโดยฝาฝนกฎหมายตองระวางโทษปรบไมเกน 100,000 บาท (หนงแสน

บาท)

หลกเลยงการซอยาแผนโบราณทอาจนามาซงอนตรายเพอความปลอดภยในการใชยาแผน

โบราณ มคาถาทเปนขอหามซงทานควรทองจาไวใหขนใจ

1. หามซอยาแผนโบราณจากรถเรขายตามวดหรอตามตลาดนดโดยเดดขาด เพราะอาจไดรบ

ยาทผลตขนโดยผผลตทไมไดมาตรฐาน ไมไดรบอนญาตใหผลตยา ไมไดขอขนทะเบยนตามตารบยา เพราะยาอาจ

มการปนเปอนของจลนทรยในระหวางการผลต หรอมการลกลอบผสมยาแผนปจจบน อาท สารสเตยรอยด ฯลฯ

เพอเรงผลการรกษาใหเรวขน นามาซงอนตรายตอผบรโภคได

2. หามซอยาแผนโบราณตามคาโฆษณาชวนเชอวา ยาแผนโบราณนนสามารถรกษาโรคตาง

ๆ ไดครอบจกรวาล เชน แกปวดเมอย เบออาหาร นอนไมหลบ โรคตบ โรคไต โรคหวใจ หรอโฆษณาวารกษา

โรคมะเรง โรคเอดสได เพราะลวนเปนการโฆษณาทโออวดเกนจรง ไมไดรบอนญาตใหทาการโฆษณา

3. หามใชยาทมผอนมาเชญชวนใหลองใชโดยอางวาเขาเคยใชมาแลวไดผล อาการเจบปวย

หายทนท หรออาการเจบปวยหายขาด

เลอกซอยาแผนโบราณอยางไรจงปลอดภย

หากทานมอาการเจบปวย และมความจาเปนทจะตองซอยาแผนโบราณมาใชโปรด

1. ซอยาจากรานขายยาทมใบอนญาตขายยาเทานน

2. สงเกตฉลากยาแผนโบราณทตองการซอ (จากรานขายยาทมใบอนญาตขายยา) ท

ฉลากตองมขอความสาคญตาง ๆ ดงน

- ชอยา

- เลขทหรอรหสใบสาคญการขนทะเบยนยา ซงกคอเลขทะเบยนตารบยานนเอง

- ปรมาณของยาทบรรจ

- เลขทหรออกษรแสดงครงทผลต

- ชอผผลตและจงหวดทตงสถานทผลตยา

- วน เดอน ป ทผลตยา

113

- คาวา “ยาแผนโบราณ” ใหเหนชดเจน

- คาวา “ยาใชภายนอก” หรอ “ยาใชเฉพาะท” แลวแตกรณดวยอกษรสแดง เหนได

ชดเจน ในกรณทเปนยาใชภายนอก หรอยาใชเฉพาะท

- คาวา “ยาสามญประจาบาน” ในกรณเปนยาสามญประจาบาน

- คาวา “ยาสาหรบสตว” ในกรณเปนยาสาหรบสตว

อยางไรกตามในกรณทฉลากบนภาชนะบรรจยาแผนโบราณมขนาดเลกตงแต 3

ตารางนวลงมาผผลตจะไดรบการยกเวนใหไมตองแสดงบางขอความทกลาวขางตน อยางไรกตาม ฉลากยาแผน

โบราณอยางนอยจะตองแสดงขอความ ชอยา เลขทะเบยนตารบยา วนเดอนปทผลตใหผบรโภครบทราบ

วธสงเกตเลขทะเบยนตารบยาแผนโบราณ มดงน

1. หากเปนยาแผนโบราณทผลตในประเทศ จะขนตนดวยอกษร G ตามดวยเลขลาดบท

อนญาต........../ป พ.ศ. ...... เชน เลขทะเบยน G20/42

2. หากเปนยาแผนโบราณทนาเขาจากตางประเทศ จะขนตนดวยตวอกษร K ตามดวยเลข

ลาดบทอนญาต........../ป พ.ศ. ...... เชน เลขทะเบยน K15/42

3. หากเปนยาแผนโบราณทแบงบรรจ จะขนตนดวยตวอกษร H ตามดวยเลขลาดบ ท

อนญาต........../ป พ.ศ. ...... เชน เลขทะเบยน H999/45

พบปญหาหรอมขอสงสยเกยวกบยาแผนโบราณตดตอทใด

1. พบยาแผนโบราณทไมมเลขทะเบยนตารบ

2. พบการขายยาจากรถเรขาย การขายยาตามวด แผงลอยและตลาดนด และสงสยวาเปนยา

ปลอม

3. พบการโฆษณายาแผนโบราณทโออวดสรรพคณวาสามารถบาบด บรรเทา รกษาหรอ

ปองกนโรคไดอยางศกดสทธหรอหายขาด

4. สงสยเกยวกบยาแผนโบราณทานสามารถตดตอไปไดทสานกงานสาธารณสขจงหวดทก

แหง หรอสานกงานคณะกรรมการอาหารและโปรดอยาลม....... ซอยาแผนโบราณครงใดตองซอจากรานขายยาทม

ใบอนญาตเทานน และตรวจสอบฉลากใหรอบคอบกอนซอ วายานนมเลขทะเบยนตารบยาทถกตอง

2.2 อนตรายจากการใชยาสมนไพร

การใชสมนไพรเพอการบารงสขภาพและรกษาโรคไดสบทอดมาชานาน ปจจบนไดรบความ

นยมมากขน และไดรบการสนบสนนจากกระทรวงสาธารณสข โดยมการศกษาคนควาอยางจรงจง เชน การ

สงเสรมใหใชยาสมนไพรและการบรการทางการแพทยแผนไทยในโรงพยาบาลทวไป

ผลตภณฑสมนไพรทวไปจดอยในจาพวกอาหารหรอสวนประกอบอาหารทฉลาก ไม

ตองระบสรรพคณทางการแพทยหรอขนาดรบประทาน ดงนน ผใชผลตภณฑสมนไพรสวนมากจงตองศกษาจาก

หนงสอหรอขอคาปรกษาจากผรหรอแพทยทางเลอก เชน แพทยแผนไทย แพทยแผนจน เปนตน

สาหรบสมนไพรทใชเปนยาสวนมากจะทาในรปชา สาหรบใชชงดม ซงมกมรสขม หรอมรส

เฝอน ทงนไมควรหลงเชอชาสมนไพรรสดทมขายทวไป เพราะมกมยาสมนไพรผสมอยนอยมาก นอกจากนยา

114

สมนไพรทอยในรปของยาชงดมแลว ยงมยาตม ยาดอง ยาผง ยาลกกลอน และยาใชภายนอกดวย เปนยากพอก

หรอยาประคบ

ขอควรระวงในการใชยาสมนไพร

1. พชสมนไพรหลายชนดมพษโดยเฉพาะถาใชไมถกสวน เชน ฟาทะลายโจร ควรใชสวน

ใบออน แตไมควรใชกานหรอลาตน เพราะมสารไซยาไนตประกอบอย ดงนนกอนใชยาสมนไพรตองแนใจวาม

อะไรเปนสวนประกอบบาง

2. กอนใชยาสมนไพรกบเดกและสตรมครรภ ตองปรกษาแพทยกอนทกครง

3. การรบประทานยาสมนไพรควรรบประทานตามปรมาณและระยะเวลาทแพทยแนะนา

หากใชในปรมาณทเกนขนาดอาจเกดผลขางเคยงทเปนอนตรายมาก

4. ตองสงเกตเสมอวา เมอใชแลวมผลขางเคยงอะไรหรอไม หากมอาการผดปกต เชน ผน

คน เวยนศรษะ หายใจไมสะดวก หรอมอาการถายรนแรง ควรรบปรกษาแพทยโดยเรว

สรป ยาทกประเภทมทงคณและโทษ การใชยาโดยขาดความรความเขาใจหรอใช ไมถก

กบโรค ไมถกวธ นอกจากไมเกดประโยชนในการรกษาแลว ยงอาจกอใหเกดอนตรายได โดยเฉพาะยาแผน

โบราณและยาสมนไพรทมขายอยทวไป มจานวนไมมากนกทผานกระบวนการผลตทไดมาตรฐาน ดงนน การ

เลอกใชยาดงกลาวจงตองคดเลอกยาทไดรบมาตรฐานอาหารและยา (อย.) ตลอดจนตองทราบสรรพคณและ

วธการใชทถกกบสภาพและอาการเจบปวยของแตละบคคล จงจะเกดประโยชนตอสขภาพอยางแทจรง ทงน กอน

ใชยาทกประเภทควรคานงถงหลกการใชยาทวไป โดยอานฉลากยาใหละเอยดและใชอยางระมดระวง ดงน

ถกขนาด หมายถง ใชยาในปรมาณทไดผลในการรกษา ไมใชในปรมาณทมาก

หรอนอยเกนไป

ถกเวลา หมายถง ใชยาใหถกตองตามวธการใชทระบในฉลากยา

ถกเวลา หมายถง ใชยาใหถกตองตามเวลาทระบในฉลาก เชน

- ยากอนอาหาร ควรรบประทานกอนมออาหารอยางนอย

ครงชวโมง

- ยาหลงอาหาร ควรรบประทานหลงอาหารไปแลว

อยางนอย 15 นาท

- ยากอนอาหาร ควรปรบประทานหลงอาหารมอเยน

ประมาณ 3-4 ชวโมง

ถกโรค หมายถง ใชยาใหถกกบอาการเจบปวยหรอโรคทเปน ซงจะตองไดรบ

การวนจฉยจากแพทยหรอผรเฉพาะดานอยางถกตองเสยกอน

115

กจกรรม ใหผเรยนรวบรวมขอมลตารบยาแผนโบราณและยาสมนไพรทมในทองถนอยางนอย 2 ชนด

พรอมบอกสรรพคณ วธการใช สวนประกอบสาคญ และผลขางเคยงหรอขอควรระวงในการใช

ดงน

ยาแผนโบราณ

• ชอยา

• สรรพคณ

• สวนประกอบสาคญ

• วธการใช

• ขอควรระวง

ยาสมนไพร

• ชอยา

• สรรพคณ

• สวนประกอบสาคญ

• วธการใช

• ขอควรระวง

116

บทท 7

การปองกนสารเสพตด

สาระสาคญ

ความร ความเขาใจเกยวกบปญหา สาเหต ประเภท และอนตรายของสารเสพตด ตลอดจน

ลกษณะอาการของผตดสารเสพตด และสามารถรวธการปองกนและหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสารเสพตดได

ผลการเรยนรทคาดหวง

เพอใหผเรยนสามารถ

5. อธบายและบอกประเภทและอนตรายของสารเสพตดได

6. อธบายและบอกลกษณะอาหารของผตดสารเสพตดได

7. อธบายถงวธการปองกนและหลกเลยงพฤตกรรมเสยงตอสารเสพตดได

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ปญหา สาเหต ประเภท และอนตรายของสารเสพตด

เรองท 2 ลกษณะอาการของผตดยาเสพตด

เรองท 3 การปองกนและหลกเลยงการตดสารเสพตด

เรองท 1 ปญหา สาเหต ประเภท และอนตรายของสารเสพตด สถานการณปจจบนพบวา ภาวการณแพรระบาดของการใชสารเสพตดไดแพรระบาดเขาไปถง

ทกเพศทกวย ทกกลมอาย สงผลกระทบตอสขภาพพลานามยของบคคลกลมนน ๆ โดยเฉพาะการใชยาเสพตด

ในทางทผดของกลมเยาวชนทกาลงศกษาเลาเรยนในสถานศกษา หรอนอกสถานศกษา หรอกลมเยาวชนนอก

ระบบการศกษา

สารเสพตด หมายถง ยาเสพตด วตถออกฤทธ และสารระเหย

ยาเสพตด ทจะกลาวในทนคอ ยาเสพตดใหโทษ ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.

2522 (ฉบบท 2 พ.ศ. 2528 และฉบบท 3 พ.ศ. 2530) ซงหมายถงสารเคมวตถชนดใด ๆ ซงเมอเสพเขาสรางกายไม

วาจะรบประทาน ดม สบ ฉด หรอดวยประการใด ๆ แลวทาใหเกดผลตอรางกายและจตใจในลกษณะสาคญ เชน

ตองเพมขนาดการเสพขนเปนลาดบ มการถอนยาเมอขาดยา มความตองการเสพทงทางรางกายและจตใจอยาง

รนแรงตลอดเวลา และสขภาพโดยทวไปจะทรดโทรมลงกบใหรวมตลอดถงพชหรอสวนของพชทเปนหรอให

ผลผลตเปนยาเสพตดใหโทษ หรออาจใชผลตเปนยาเสพตด ใหโทษ และสารเคมทใชในการผลตยาเสพตดใหโทษ

117

ดวย ทงนตามทรฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา แตไมหมายความถงยาสามญประจาบานบางตาราตาม

กฎหมายวาดวยยาทมยาเสพตดใหโทษผสมอย

1.3 ประเภทของสารเสพตด

ยาเสพตดใหโทษแบงได 5 ประเภท [ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 135 (พ.ศ.

2539) เรองระบชอและประเภทยาเสพตดใหโทษตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2522] ดงน

1. ยาเสพตดใหโทษประเภท 1 เชน เฮโรอน เมทแอมเฟตามน เอมดเอมเอ (ยาอ) ยาเสพตด

ใหโทษประเภทนไมใชประโยชนทางการแพทย

2. ยาเสพตดใหโทษประเภท 2 เชน มอรฟน โคเคอน เพทดน เมทาโดน และฝน ยาเสพตด

ใหโทษประเภทนมประโยชนทางการแพทย แตกมโทษมาก ดงนนจงตองใชภายใตความควบคมของแพทย และ

ใชเฉพาะในกรณทจาเปนเทานน

3. ยาเสพตดใหโทษประเภท 3 เปนยาสาเรจรปทผลตขนตามทะเบยนตารบ ทไดรบอนญาต

จากกระทรวงสาธารณสขแลว มจาหนายตามรานขายยา ไดแก ยาแกไอ ทมตวยาโคเคอน หรอยาแกทองเสยทมตว

ยาไดเฟนอกซน เปนตน ยาเสพตดใหโทษประเภท 3 มประโยชนทางการแพทย และ มโทษนอยกวายาเสพ

ตดใหโทษอน ๆ

4. ยาเสพตดใหโทษประเภท 4 เปนนายาเคมทนามาใชในการผลตยาเสพตดใหโทษประเภท

1 ไดแก นายาเคม อาซตกแอนไฮไดรด อาซตลคลอไรด เอทลดน ไดอาเซเตท สารเออรโกเมทรน และคลอซโดอเฟด

รน ยาเสพตดใหโทษประเภทนสวนใหญไมมการนามาใชประโยชนในการบาบดรกษาอาการของโรคแตอยางใด

5. ยาเสพตดใหโทษประเภท 5 ไดแก พชกญชา พชกระทอม พชฝน และพชเหดขควาย ยา

เสพตดใหโทษประเภทนไมมประโยชนทางการแพทย

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ กาหนดบทลงโทษสาหรบผทาการผลต นาเขา สงออก

จาหนาย มไวครอบครอง และการเสพยาเสพตดใหโทษประเภท 1, 2, 3 และ 5 นอกจากนยงมบทลงโทษสาหรบผ

ยยง หรอสงเสรม หรอกระทาการใด ๆ อนเปนการชวยเหลอ หรอใหความสะดวกในการทผอนเสพยาเสพตดให

โทษ

การเสพ หมายถง การรบยาเสพตดใหโทษเขาสรางกายไมวาดวยวธการใด ๆ เชน รบประทาน

สดดม ฉด

ผ ตดยาเสพตดใหโทษ ถาสมครเขารบการบาบดรกษาในสถานพยาบาลท กระทรวง

สาธารณสขกาหนดเปนสถานพยาบาลสาหรบบาบดรกษาผตดยา กอนทความผดจะปรากฏและไดปฏบตครบถวน

ตามระเบยบของสถานพยาบาลแลว กฎหมายจะเวนโทษสาหรบการเสพยา

วตถออกฤทธตอจตและประสาท หรอวตถออกฤทธ ตามพระราชบญญตวตถทออกฤทธตอจต

และประสาท พ.ศ. 2518 ฉบบท 2 (พ.ศ. 2528) ฉบบท 3 (พ.ศ. 2535) หมายถง “วตถทออกฤทธ ตอจตและ

ประสาททเปนสงธรรมชาตหรอไดจากสงธรรมชาต หรอวตถทออกฤทธตอจตและประสาท ทเปนวตถ

สงเคราะห ทงนตามทรฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา”

วตถออกฤทธแบงได 4 ประเภท [ประกาศกระทรวงสาธารณสข ฉบบท 97 (พ.ศ. 2539) เรอง

ระบชอและจดแบงประเภทวตถออกฤทธตามความในพระราชบญญตวตถทออกฤทธตอจตและประสาท พ.ศ.

2518] ดงน

118

1. วตถออกฤทธประเภท 1 มความรนแรงในการออกฤทธมาก ทาใหเกดอาการ

ประสาทหลอน ไมมประโยชนในการบาบดรกษาอาการของโรค ไดแก ไซโลไซบน และเมสคาลน

2. วตถออกฤทธประเภท 2 เชน ยากระตนระบบประสาท เชน อเฟดรน เฟเนทลลน เพ

โมลน และยาสงบประสาท เชน ฟลไนตราซแพม มดาโซแลม ไนตราซแพม วตถประเภทนมการนาไปใชในทาง

ทผด เชน ใชเปนยาแกงวง ยาขยน หรอเพอใชมอมเมาผอน

3. วตถออกฤทธประเภท 3 ใชในรปยารกษาอาการของโรค สวนใหญเปนยากด

ระบบประสาทสวนกลาง เชน เมโพรบาเมต อะโมบารบตาล และยาแกปวด เพตาโซซน การใชยาจาพวกน

จาเปนตองอยในความควบคมดแลของแพทย

4. วตถออกฤทธประเภท 4 ไดแก ยาสงบประสาท/ยานอนหลบ ในกลมของ

บารบตเรต เชน ฟโนบารบตาล และเบนโซไดอาซปนส เชน อลปราโซแลม ไดอาซแพม สวนใหญ มการ

นามาใชอยางกวางขวาง ทงนเพอบาบดรกษาอาการของโรค และการนามาใชในทางทผด การใชยาวตถออกฤทธ

ประเภทนตองอยภายใตการควบคมของแพทยเชนเดยวกบการใชวตถออกฤทธประเภท 3

สารระเหย ตามพระราชกาหนดปองกนการใชสารระเหย พ.ศ. 2533 หมายถง “สารเคม หรอ

ผลตภณฑทรฐมนตรประกาศวาเปนสารระเหย”

สารระเหย เปนสารเคม 14 ชนด และผลตภณฑ 5 ชนด [ประกาศกระทรวงสาธารณสข

กระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 14 (พ.ศ. 2538) เรองกาหนดชอ ประเภท ชนด หรอขนาดบรรจของสารเคม หรอ

ผลตภณฑเปนสารระเหย]

สารเคม 14 ชนด ไดแก อาซโทน เอทลอาซเตท โทลอน เซลโลโซลฟ ฯลฯ

ผลตภณฑ 5 ชนด ไดแก ทนเนอร แลคเกอร กาวอนทรยสงเคราะห กาวอนทรยธรรมชาต

ลกโปงวทยาศาสตร

การตดยากบการเสพยา

องคการอนามยโลกไดใหการนยามของภาวะทเกยวของกบยาเสพตดไว ดงน

1. การใชยาในทางทผด (Harmful use, abuse) หมายถง การใชยาเสพตดในลกษณะอนตรายตอ

สขภาพ ทงทางดานรางกายและดานจตใจ เชน ภาวะซมเศราจากการดมสราอยางหนก

2. การตดสารเสพตด (Depenedence syndrome) หมายถง ภาวะผดปกตทางดานปญญา ความคด

อาน และระบบสรระรางกายซงเกดภายหลงจากการใชสารเสพตดซา ๆ และมอาการตาง ๆ ดงตอไปนรวมดวย

1) มความตองการอยางรนแรงทจะใชสารตวนน ๆ

2) มความยากลาบากในการควบคมการใชทงปรมาณและความถ

3) ยงคงใชสารนนตอไปทง ๆ ทรวาจะเปนอนตรายตอรางกาย

4) หมกมนอยกบการใชสารเสพตดมากกวาการทากจกรรมอนทสาคญกวา

5) มอาการดอยา คอ ตองเพมปรมาณการใช เพอใหไดผลเทาเดม

6) เมอหยดการใชยาจะเกดอาการขาดยาหรออยากยาทางรางกาย (Physical with)

119

1.4 สาเหตของการตดสารเสพตด

1. สาเหตทเกดจากความรเทาไมถงการณ

1) อยากทดลอง เกดจากความอยากรอยากเหนซงเปนนสยของคนโดยทวไป และ

โดยทไมคดวาตนจะตดสงเสพตดนได จงทาการทดลองใชสงเสพตดนน ในการทดลองใชครงแรก ๆ อาจม

ความรสกดหรอไมดกตาม ถายงไมตดสงเสพตดนนกอาจประมาท ไปทดลองใชในสงเสพตดนนอก จนในทกสด

กตดสงเสพตดนน หรอถาไปทดลองใชสงเสพตดบางชนด เชน เฮโรอน แมจะเสพเพยงครงเดยวกอาจทาใหตดได

2) ความคกคะนอง คนบางคนมความคกคะนอง ชอบพดอวดเกงเปนนสย

โดยเฉพาะวยรนมกจะมนสยดงกลาว คนพวกนอาจแสดงความเกงกลาของตน ในกลมเพอนโดยการแสดงการใช

สงเสพตดใหเพอนฝงยอมรบวาตนเกง โดยมไดคานงถงผลเสยหายหรออนตรายทจะเกดขนภายหลงแตอยางไร

ในทสดตนเองกกลายเปนคนตดสงเสพตดนน

3) การชกชวนของคนอน อาจเกดจากการเชอตามคาชกชวนโฆษณาของผขาย

สนคาท เปนสงเสพตดบางชนด เชน ยากระตนประสาทตาง ๆ ยาขยน ยามา ยาบา เปนตน โดยผขายโฆษณา

สรรพคณของสงเสพตดนนวามคณภาพดสารพดอยางเชน ทาใหมกาลงวงชา ทาใหมจตใจแจมใส ทาใหมสขภาพ

ด ทาใหมสตปญญาด สามารถรกษาโรคไดบางชนด เปนตน ผทเชอคาชกชวนโฆษณาดงกลาวจงไปซอตามคา

ชกชวนของเพอนฝง ซงโดยมากเปนพวกทตดสงเสพตดนนอยแลว ดวยความเกรงใจเพอน หรอเชอเพอน หรอ

ตองการแสดงวาตวเปนพวกเดยวกบเพอน จงใชสงเสพตดนน

2. สาเหตทเกดจากการถกหลอกลวง

ปจจบนนมผขายสนคาประเภทอาหาร ขนม หรอเครองดมบางรายใชสงเสพตดผสมลง

ในสนคาทขาย เพอใหผซอสนคานนไปรบประทานเกดการตด อยากมาซอไปรบประทานอก ซงในกรณน ผ

ซออาหารนนมารบประทาน จะไมรสกวาตนเองเกดการตดสงเสพตดขนแลว รแตเพยงวาอยากรบประทานอาหาร

ขนม หรอเครองดมทซอจากรานนน ๆ กวาจะทราบกตอเมอตนเองรสกผดสงเกตตอความตองการ จะซออาหาร

จากรานนนมารบประทาน หรอตอเมอมอาการเสพตดรนแรง และมสขภาพเสอมลง

3. สาเหตทเกดจากความเจบปวย

1) คนทมอาการเจบปวยทางกายเกดขนเพราะสาเหตตาง ๆ เชน ไดรบบาดเจบ

รนแรง เปนแผลเรอรง มความเจบปวดอยเปนประจา เปนโรคประจาตวบางอยาง เปนตน ทาใหไดรบทกขทรมาน

นน ซงวธหนงททาไดงายคอ การรบประทานยาทมฤทธระงบอาการเจบปวดนนได ซงไมใชเปนการรกษาทเปน

ตนเหตของความเจบปวย เพยงแตระงบอาการเจบปวดใหหมดไปหรอลดนอยลงไดชวขณะ เมอฤทธยาหมดไปก

จะกลบเจบปวดใหม ผปวยกจะใชยานนอก เมอทาเชนนไปนาน ๆ เกดอาการตดยานนขน

120

2) ผทมจตใจไมเปนปกต เชน มความวตก กงวล เครยด มความผดหวงในชวต ม

ความเศราสลด เสยใจ เปนตน ทาใหสภาวะจตไมเปนปกตจนเกดการปวยทางจตขน จงพยายามหายาหรอสงเสพ

ตดทมฤทธสามารถคลายความเครยดจากทางจตไดชวขณะหนงมารบประทาน แตไมไดรกษาทตนเหตเมอยาหมด

ฤทธ จตใจกจะกลบมาเครยดอก และผปวยกจะเสพสงเสพตด ถาทาเชนนไปเรอย ๆ กจะทาใหผนนตดยาเสพตด

ในทสด

3) การไปซอยามารบประทานเองโดยไมทราบสรรพคณยาทแทจรง ขนาดยาท

ควรรบประทาน การรบประทานยาเกนจานวนกวาทแพทยไดสงไว การรบประทานยาบางชนดมากเกนขนาด

หรอรบประทานตดตอกนนาน ๆ บางครงอาจมอาการถงตายได หรอบางครงทาใหเกดการเสพตดยานนได

4. สาเหตอน ๆ

การอยใกลแหลงขายหรอใกลแหลงผลต หรอเปนผขายหรอผผลตเอง จงทาใหมโอกาส

ตดสงเสพตดใหโทษนนมากกวาคนทวไป

เมอมเพอนสนทหรอพนองทตดสงเสพตดอย ผ น นยอมไดเหนวธการเสพของผท อย

ใกลชด รวมทงใจเหนพฤตกรรมตาง ๆ ของเขาดวย และยงอาจไดรบคาแนะนาหรอชกชวนจากผเสพดวย จงม

โอกาสตดได

1) คนบางคนอยในสภาพทมปญหา เชน วางงาน ยากจน คาใชจายเพมโดยมรายได

ลดลง หรอคงท มหนสนมาก ฯลฯ เมอแกปญหาตาง ๆ เหลานไมไดกหนไปใชสงเสพตดชวยผอนคลายความรสก

ในความทกขยากตาง ๆ เหลาน แมจะรวาเปนชวครชวยามกตาม เชน กลมใจทเปนหนคนอนกไปกนเหลา หรอสบ

กญชาใหเมาเพอทจะไดลมเรองหนสน บางคนตองการรายไดเพมขน โดยพยายามทางานใหหนกและมากขนทง ๆ

ทรางกายออนเพลยมากจงรบประทานยากระตนประสาทเพอใหสามารถทางานตอไปได เปนตน ถาทาอยเปน

ประจาทาใหตดสงเสพตดนนได

2) การเลยนแบบ การทไปเหนผทตนสนทสนมรกใครหรอเพอน จงเหนวาเปนสง

นาลอง เปนสงโกเก เปนสงแสดงความเปนพวกเดยวกน จงไปทดลองใชสงเสพตดนนจนตด

3) คนบางคนมความผดหวงในชวตตนเอง ผดหวงในชวตครอบครว หรอผดหวง

ในชวตสงคม เพอเปนการประชดตนเองหรอคนอน จงไปใชสงเสพตดจนตดทง ๆ ททราบวาเปนสงไมดกตาม

1.5 อนตรายและโทษของสารเสพตด

สารเสพตดใหโทษมหลายชนดไดแพรระบาดเขามาในประเทศไทย จะพบในหมเดกและ

เยาวชนเปนสวนมาก นบวาเปนเรองรายแรงเปนอนตรายตอผเสพและประเทศชาตเปนอยางยง ผเรยนควรทราบ

อนตรายจากสารเสพตดในแตละชนด ดงน

1. ฝน (Opium) ฝนจะมฤทธกดประสาท ทาใหนอนหลบเคลบเคลม ผทตดฝนจะมความคด

อานชาลง การทางานของสมอง หวใจ และการหายใจชาลง นอกจากน ยงพบวาฝ นทาให ตบเสอม

สมรรถภาพปลายประสาทและกลามเนอหวใจอกเสบ ระบบยอยอาหารเสอมสมรรถภาพ เบออาหาร ทองผก

ระบบโอรโมนเปลยนแปลง ผหญงอาจเกดการขาดประจาเดอน ผชายอาจหมดสมรรถภาพทางเพศ และรางกาย

ทรดโทรม

อาการขาดยา จะเรมหลงจากไดรบยาครงสดทาย 4-10 ชวโมง แลวไมสามารถหายาเสพ

ไดอก จะมอาการกระวนกระวาย หงดหงด โกรธงาย ตนเตนตกใจงาย หาวนอนบอย ๆ นามก นาตา นาลาย และ

121

เหงอออกมาก ขนลก กลามเนอกระตก ตวสน มานตาขยาย ปวดหลงและขามาก ปวดทอง อาเจยน ทองเดน

บางรายมอาการรนแรงถงขนาดถายเปนเลอด ทภาษาชาวบานเรยกวา “ลงแดง” ผตดยาจะมความตองการยา

อยางรนแรงจนขาดเหตผลทถกตอง อาการขาดยานจะเพมขนในระยะ 24 ชวโมงแรก และจะเกดมากทสดภายใน

48-72 ชวโมง หลงจากนนอาการจะคอย ๆ ลดลง

2. มอรฟน (Morphine) เปนแอลคาลอยดจากฝนดบ มฤทธทงกดและกระตนระบบประสาท

สวนกลาง ทาใหศนยประสาทรบความรสกชา อาการเจบปวดตาง ๆ หมดไป กลามเนอคลายตว มความรสกสบาย

หายกงวล นอกจากนยงมฤทธกดศนยการไอทาใหระงบอาการไอ กดศนยควบคมการหายใจ ทาใหรางกายหายใจ

ชาลง เกดอนตรายถงแกชวตได สวนฤทธกระตนระบบประสาทสวนกลางจะทาใหคลนไส อาเจยน มานตาหร

บางรายมอาการตนเตนดวย กระเพาะอาหารและลาไสทางานนอยลง หรดตาง ๆ หดตวเลกลง จงทาใหมอาการ

ทองผกและปสสาวะลาบาก

3. เฮโรอน (Heroin) สกดไดจากมอรฟนโดยกรรมวธทางเคม ซงเกดปฏกรยาระหวางอมรฟน

และนายาอะซตค แอนไฮไดรด เปนยาเสพตดทตดไดงายมาก เลกไดยาก มความแรงสงกวามอรฟนประมาณ 5-8

เทา แรงกวาฝน 80 เทา และถาทาใหบรสทธจะมฤทธแรงกวาฝนถง 100 เทาตว เฮโรอนเปนยาเสพตดใหโทษท

รายแรงทสด ใชไดทงวธสบฉดเขากลามเนอหรอเสนเลอดดา ละลายไดดในนา เฮโรอน มฤทธทาใหงวงนอน

งนงง คลนไส อาเจยน เบออาหาร รางกายผอมลงอยางรวดเรว ออนเพลย ไมกระตอรอรน ไมอยากทางาน

หงดหงด โกรธงาย มกกออาชญากรรมไดเสมอ มกตายดวยมโรคแทรกซอน หรอใชยาเกนขนาด

4. บารบทเรต (Barbiturates) ยาทจดอยในพวกสงบประสาทใชเปนยานอนหลบ ระงบความ

วตกกงวล ระงบอาการชกหรอปองกนการชก ทใชกนแพรหลายไดแก เซดคบารบตาล ออกฤทธกดสมอง ทา

ใหสมองทางานนอยลง ใชยาเกนขนาดทาใหมฤทธกดสมองอยางรนแรง ถงขนาดหมดความรสกและเสยชวต จะ

มอาการมนงงในคอหงดหงด เลอนลอย ขาดความรบผดชอบ มความกลาอยางบาบน ชอบทะเลาะววาท กาวราว

ทารายตนเอง คลมคลง พดไมชด เดนโซเซคลายกบคนเมาสรา ขาดความอาย อาท สามารถเปลองเสอผาเพอเตน

โชวได

5. ยากลอมประสาท (Tranquilizers) เปนยาทมฤทธกดสมอง ทาใหจตใจสงบหายกงวล แต

ฤทธไมรนแรงถงขนทาใหหมดสตหรอกดการหายใจ การใชยาเปนเวลานาน จะทาใหรางกายเกดความตานทาน

ตอยาและเกดการเสพตดไดและมแนวโนมจะปวยดวยโรคความดนโลหตตา โรคกระเพาะลางเดนอาหาร ฯลฯ

6. แอมเฟตามน (Amphetamine) มชอทบคคลทวไปรจก คอ ยาบา หรอยาขยนเปนยาทมฤทธ

กระตนประสาทสวนกลาง และระบบประสาทสวนปลาย ทาใหมอาการตนตว หายงวง พดมาก ทาใหหลอดเลอด

ตบเลกลง หวใจเตนเรวขน ความดนเลอดสง มอสนใจสน หลอดลมขยาย มานตาขยาย เหงอออกมาก ปากแหง

เบออาหาร ถาใชเกนขนาดจะทาใหเวยนศรษะนอนไมหลบ ตวสน ตกใจงาย ประสาทตงเครยด โกรธงาย จตใจ

สบสน คลนไส อาเจยน ทองเดนและปวดทองอยางรนแรง มอาการชกหมดสต และตายเนองจากหลอดเลอดใน

สมองแตกหรอหวใจวาย

7. กญชา (Cannabis) เปนพชลมลกชนดหนง ขนไดงายในเขตรอน อาท ไทย อนเดย เมกซโก

ผลทเกดขนตอรางกายจะปรากฏหลงจากสบ 2-3 นาท หรอหลงจากรบประทานครงถง 1 ชวโมง ทาใหมอาการ

ตนเตน ชางพด หวเราะสงเสยงดง กลามเนอแขนขาออนเปลยคลายคนเมาสรา ถาไดรบในขนาดสง ความรสกนก

122

คดและการตดสนใจเสยไป ความจาเสอม ประสาทหลอน หวาดระแวง ความคดสบสน ไมสนใจสงแวดลอม การ

สบกญชา ยงทาใหเกดหลอดลมอกเสบเรอรง โรคหดหลอดลม มะเรง ทปอด บางรายมอาการทองเดน อาเจยน

มอสนเปนตะครว หลอดเลอดอดตน หวใจเตนเรว ความรสกทางเพศลดลงหรอหมดไป และเปนหนทางนาไปส

การเสพตดยาชนดอน ๆ ไดงาย

8. ยาหลอนประสาท (Hallucinogen) เปนยาททาใหประสาทการเรยนรผดไปจากธรรมดา ยา

ทแพรหลายในปจจบน ไดแก แอลเอสด ดเอมท เอสทพ เมสคาลน เหดขความ ตนลาโพง หวใจเตนเรวขน ความ

ดนเลอดสง มานตาขยาย มอเทาสน เหงอออกมากทฝามอ บางรายคลนไส อาเจยน สงผลตอจตใจ คอ มอารมณ

ออนไหวงาย ประสาทรบความรสกแปรรวน ไมสามารถควบคมสตได ทายสดผเสพมกปวยเปนโรคจต

9. สารระเหย สารระเหยจะถกดดซมผานปอด เขาสกระแสโลหต แลวเขาสเนอเยอตาง ๆ

ของรางกาย เกดพษซงแบงไดเปน 2 ระยะ คอ

พษระยะเฉยบพลน ตอนแรกจะรสกเปนสข ราเรง ควบคมตวเองไมได คลายกบคนเมา

สรา ระคายเคองเยอบภายในปากและจมก นาลายไหลมาก ตอมามฤทธกดทาใหงวงซม หมดสต ถาเสพในปรมาณ

มากจะไปกดศนยหายใจทาใหตายได

พษระยะเรอรง หากสดดมสารระเหยเปนระยะเวลานานตดตอกน จะเกดอาการทาง

ระบบประสาท วเวยนศรษะ เดนโซเซ ความคดสบสน หวใจเตนผดปกต เกดการอกเสบของหลอดลม ถายทอด

ทางพนธกรรม เปนเหตใหเดกทเกดมามความพการได เซลลสมองจะถกทาลายจนสมองฝอ จะเปนโรคสมอง

เสอมไปตลอดชวต

10. ยามา เปนชอทใชเรยกยาเสพตดทมสวนของสารเคมประเภทแอมเฟตามน (Amphetamine)

สารประเภทนแพรระบาดอย 3 รปแบบดวยกน คอ

1) แอมเฟตามนซลเฟต (Amphetamine Sulfate)

2) เมทแอมเฟตามน (Methamphetamine)

3) เมทแอมเฟตามนไฮโดรคลอไรด (Methamphetamine Hydrochloride)

ซงจากผลการตรวจพสจนยาบาปจจบนทพบอยในประเทศไทยมกพบวา เกอบทงหมดมเมทแอมเฟตามนไฮโดรคลอ

ไรดผสมอย

ยาบา จดอยในกลมยาเสพตดทออกฤทธกระตนประสาท มลกษณะเปนยาเมดกลมแบน

ขนาดเลก เสนผานศนยกลางประมาณ 6-8 มลลเมตร ความหนาประมาณ 3 มลลเมตร นาหนกเมดยาประมาณ 80-

100 มลลกรม มสตางๆ กน เชน สสม สนาตาลสมวง สเทา สเหลอง และสเขยว มสญลกษณทปรากฏบนเมดยา

เชน ฬ, M, PG, WY สญลกษณรปดาว, รปพระจนทรเสยว, 99 หรอ อาจเปนลกษณะของเสนแบงครงเมด ซง

ลกษณะเหลานอาจปรากฏบนเมดยาดานหนงหรอทงสองดานหรอ อาจเปนเมดเรยบทงสองดานกได

อาการผเสพ

เมอเสพเขาสรางกาย ในระยะแรกจะออกฤทธทาใหรางกายตนตว หวใจเตนเรว ความดน

โลหตสงบ ใจสน ประสาทตงเครยด แตเมอหมดฤทธยา จะรสกออนเพลยมากกวาปกต ประสาทลาทาใหการ

ตดสนใจชา และผดพลาด เปนเหตใหเกดอบตเหตรายแรงได ถาใชตดตอกนเปนเวลานาน จะทาใหสมองเสอม

เกดอาการประสาทหลอน เหนภาพลวงตา หวาดระแวงคลมคลง เสยสต เปนบาอาจทารายตนเองและผอนได หรอ

ในกรณทไดรบยาในปรมาณมาก (Overdose) จะไปกดประสาทและระบบการหายใจทาใหหมดสต และถงแกความ

ตายได

123

อนตรายทไดรบ

การเสพยาบากอใหเกดผลรายหลายประการ ดงน

1. ผลตอจตใจ เมอเสพยาบาเปนระยะเวลานานหรอใชเปนจานวนมาก จะทาใหผเสพม

ความผดปกตทางดานจตใจกลายเปนโรคจตชนดหวาดระแวง สงผลใหมพฤตกรรมเปลยนแปลงไป เชน เกด

อาการหวาดหวน หวาดกลว ประสาทหลอน ซงโรคนหากเกดขนแลว อาการจะคงอยตลอดไป แมในชวงเวลาท

ไมไดเสพยากตาม

2. ผลตอระบบประสาท ในระยะแรกจะออกฤทธกระตนประสาท ทาใหประสาทตง

เครยด แตเมอหมดฤทธยาจะมอาการประสาทลา ทาใหการตดสนใจในเรองตางๆ ชา และผดพลาด และหากใช

ตดตอกนเปนเวลานานจะทาใหสมองเสอม หรอกรณทใชยาในปรมาณมาก (Overdose) จะไปกดประสาทและ

ระบบการหายใจ ทาใหหมดสตและถงแกความตายได

3. ผลตอพฤตกรรม ฤทธของยาจะกระตนสมองสวนทควบคมความกาวราว และความ

กระวนกระวานใจ ดงนนเมอเสพยาบาไปนานๆ จะกอใหเกดพฤตกรรมทเปลยนแปลงไป คอ ผเสพจะมความ

กาวราวเพมขน และหากยงใชตอไปจะมโอกาสเปนโรคจตชนดหวาดระแวง เกรงวาจะมคนมาทารายตนเอง จง

ตองทารานผอนกอน

11. ยาอ, ยาเลฟ

ยาอ ยาเลฟ เอคซตาซ (Ecstasy) เปนยาเสพตดกลมเดยวกน จะแตกตางกนบางในดาน

โครงสรางทางเคม

ลกษณะของยาอ มทงทเปนแคปซลและเปนเมดยาสตางๆ แตทพบในประเทศไทย สวน

ใหญมลกษณะเปนเมดกลมแบน เสนผาศนยกลาง 0.8-1.2 ซม. หนา 0.3-0.4 ซม. ผวเรยบ และปรากฏสญลกษณ

บนเมดยา เปนรปตางๆ เชน กระตาย, คาวคาว, นก, ดวงอาทตย, PT ฯลฯ

เสพโดยการรบประทานเปนเมด จะออกฤทธภายในเวลา 45 นาท และฤทธยาจะอยใน

รางกายไดนานประมาณ 6-8 ซม.

ยาอ ยาเลฟ เอคซตาซ เปนยาทแพรระบาดในกลมวยรนทชอบเทยวกลางคน ออก

ฤทธใน 2 ลกษณะ คอ ออกฤทธกระตนระบบประสาท ในระยะสนๆ หลกจากนน จะออกฤทธหลอกประสาท

อยางรนแรง ฤทธของยาจะทาใหผเสพรสกรอน เหงอออกมาก หวใจเตนเรว ความดนโลหตสง การไดยนเสยง

และการมองเหนแสงสตาง ๆ ผดไป จากความเปนจรง เคลบเคลม ไมสามารถควบคมอารมณของตนเองได อน

เปนสาเหตทจะนาไปสพฤตกรรมเสอมเสยตาง ๆ และจากการคนควาวจยของแพทย และนกวทยาศาสตรหลาย

ทาน พบวา ยาชนดนมอนตรายรายแรง แมจะเสพเพยง 1-2 ครง กสามารถทาลายระบบภมคมกนของรางกาย

สงผลใหผ เสพมโอกาสตดเชอโรคตาง ๆ ไดงาย และยงทาลายเซลลสมองสวนททาหนาท สงสารซโรโทนน

(Serotonin) ซงเปนสาระสาคญในการควบคมอารมณใหมความสข ซงผลจากการทาลายดงกลาว จะทาใหผเสพเขา

สสภาวะของอารมณทเศราหมองหดหอยางมาก และมแนวโนมการฆาตวตายสงกวาปกต

อาการผเสพ

124

เหง อออกมาก หวใจเตนเรว ความดนโลหตสง ระบบประสาทการรบร เ กดการ

เปลยนแปลงทงหมด (Psychedelic) ทาใหการไดยนเสยงและการมองเหนแสงสตางๆ ผดไปจากความเปนจรง

เคลบเคลม ควบคมอารมณไมได

อนตรายทไดรบ

การเสพยาอ กอใหเกดผลรายหลายประการดงน

1. ผลตออารมณ เมอเรมเสพในระยะแรกยาอจะออกฤทธกระตนประสาท ใหผ

เสพรสกตนตวตลอดเวลา ไมสามารถควบคมอารมณของตนเองได เปนสาเหตใหเกดพฤตกรรม สาสอนทาง

เพศ

2. ผลตอการรสก การรบรจะเปลยนแปลงไปจากความเปนจรง

3. ผลตอระบบประสาท ยาอจะทาลายระบบประสาท ทาใหเซลลสมองสวนททาหนาท

หลงสารซโรโทนน (Serotonin) ซงเปนสาระสาคญในการควบคมอารมณนน ทางานผดปกตกลาวคอ เมอยาอเขาส

สมองแลว จะทาใหเกดการหลงสาร “ซโรโทนน” ออกมามากเกนกวาปกต สงผลใหจตใจสดชนเบกบาน แตเมอ

ระยะเวลาผานไปสารดงกลาวจะลดนอยลง ทาใหเกดอาการซมเศราหดหอยางมาก อาจกลายเปนโรคจต ประเภท

ซมเศรา (Depression) และอาจเกดสภาวะอยากฆาตวตาย นอกจากนการทสารซโรโทนนลดลง ยงทาใหธรรมชาต

ของการหลบนอนผดปกต จานวนเวลาของการหลบลดลง นอนหลบไมสนท จงเกดอาการออนเพลยขาดสมาธใน

การเรยน และการทางานออนเพลยขาดสมาธในการเรยน และการทางาน

4. ผลตอสภาวะการตายขณะเสพ มกเกดเมอผเสพสญเสยเหงอมาก ทาใหเกดสภาวะ

ขาดนาอยางฉบพลน หรอกรณทเสพยาอพรอมกบดมแอลกอฮอลเขาไปมาก หรอผทปวยเปนโรคหวใจ จะทาให

เกดอาการชอกและเสยชวตได

สรป

สารเสพตดมหลายชนด มฤทธรายแรงทาลายสขภาพ มผลตอระบบประสาทเปน อยางมาก

ผเสพจะมอาการในลกษณะทควบคมตนเองไมคอยได เปนไปตามฤทธของยาเสพตดแตละชนดเมอเสพตดตอกน

ไประยะหนง จะทาใหมความตองการโดยขาดไมได และจะมความตองการเพมขนเรอย ๆ ในทสดรางกายจะทรด

โทรมลงและเสยชวตในทสด ยาเสพตดเหลานไดแก ฝน มอรฟน เฮโรอน ยากลอมประสาท กญชา ยาอ ฯลฯ

ผเรยนไมควรรลอง เพราะจะทาใหเกดการเสพตดโดยงาย ทาใหเสยการเรยน เสยอนาคตใน

ทสด

เรองท 2 ลกษณะอาการของผตดสารเสพตด

ลกษณะการตดยาเสพตด

ยาเสพตดบางชนดกอใหเกดการตดไดท งทางรางกายและจตใจ แตยาเสพตดบางชนดก

กอใหเกดการตดทางดานจตใจเพยงอยางเดยว

ลกษณะทวไป

1. ตาโรยขาดความกระปรกระเปรา นามกไหล นาตาไหล รมฝปากเขยวคลาแหง แตก (เสพ

โดยการสบ)

125

2. เหงอออกมาก กลนตวแรง พดจาไมสมพนธกบความจรง

3. บรเวณแขนตามแนวเสนโลหต มรองรอยการเสพยาโดยการฉดใหเหน

4. ททองแขนมรอยแผลเปนโดยกรดดวยของมคมตามขวาง (ตดเหลาแหง ยากลอมประสาท

ยาระงบประสาท)

5. ใสแวนตากรอบแสงเขมเปนประจา เพราะมานตาขยายและเพอปดนยนตาสแดงกา

6. มกสวมเสอแขนยาวปกปดรอยฉดยา โปรดหลกใหพนจากบคคลทมลกษณะดงกลาว

ชวตจะสขสนตตลอดกาล

7. มความตองการอยางแรงกลาทจะเสพยานนตอไปอกเรอย ๆ

8. มความโนมเอยงทจะเพมปรมาณของสงเสพตดใหมากขนทกขณะ

9. ถาถงเวลาทเกดความตองการแลวไมไดเสพจะเกดอาการขาดยาหรออยากยาโดยแสดง

ออกมาในลกษณะอาการตาง ๆ เชน หาว อาเจยน นามกนาตาไหล ทรนทราย คลมคลง ขาดสต โมโห ฉนเฉยว

ฯลฯ

10. สงเสพตดนนหากเสพอยเสมอ ๆ และเปนเวลานานจะทาลายสขภาพของผเสพทงทาง

รางกายและจตใจ

11. ทาใหรางกายซบผอมมโรคแทรกซอน และทาใหเกดอาการทางโรคประสาทและจตไม

ปกต

การตดยาทางกาย

เปนการตดยาเสพตดทผเสพมความตองการเสพอยางรนแรง ทงทางรางกายและจตใจ เมอถง

เวลาอยากเสพแลวไมไดเสพ จะเกดอาการผดปกตอยางมาก ทงทางรางกายและจตใจ ซงเรยกวา “อาการขาดยา”

เชน การตดฝน มอรฟน เฮโรอน เมอขาดยาจะมการคลนไส อาเจยน หาว นามก นาตาไหล นอนไมหลบ

เจบปวดทวรางกาย เปนตน

การตดยาทางใจ

เปนการตดยาเสพตดเพราะจตใจเกดความตองการหรอเกดการตดเปนนสย หากไมไดเสพ

รางกายกจะไมเกดอาการผดปกต หรอทรนทรายแตอยางใด จะมบางกเพยงเกดอาการหงดหงดหรอกระวนกระวาย

วธสงเกตอาการผตดยาเสพตด

จะสงเกตวาผใดใชหรอเสพยาเสพตด ใหสงเกตจากอาการและการเปลยนแปลงทงทางรางกาย

และจตใจตอไปน

1. การเปลยนแปลงทางรางกาย จะสงเกตไดจาก

- สขภาพรางกายทรดโทรม ซบผอม ไมมแรง ออนเพลย

- รมฝปากเขยวคลา แหง และตก

- รางกายสกปรก เหงอออกมาก กลนตวแรงเพราะไมชอบอาบนา

- ผวหนงหยาบกราน เปนแผลพพอง อาจมหนองหรอนาเหลอง คลายโรคผวหนง

- มรอยกรดดวยของมคม เปนรอยแผลเปนปรากฏทบรเวณแขน และ/หรอทองแขน

- ชอบใสเสอแขนยาว กางเกงขายาว และสวมแวนตาดาเพอปดบงมานตาทขยาย

2. การเปลยนแปลงทางจต ความประพฤตและบคลกภาพ สงเกตไดจาก

126

- เปนคนเจาอารมณ หงดหงดงาย เอาแตใจตนเอง ขาดเหตผล

- ขาดความรบผดชอบตอหนาท

- ขาดความเชอมนในตนเอง

- พดจากาวราว แมแตบดามารดา คร อาจารย ของตนเอง

- ชอบแยกตวอยคนเดยว ไมเขาหนาผอน ทาตวลกลบ

- ชอบเขาหองนานาน ๆ

- ใชเงนเปลองผดปกต ทรพยสนในบานสญหายบอย

- พบอปกรณเกยวกบยาเสพตด เชน หลอดฉดยา เขมฉดยา กระดาษตะกว

- มวสมกบคนทมพฤตกรรมเกยวกบยาเสพตด

- ไมสนใจความเปนอยของตนเอง แตงกายสกปรก ไมเรยบรอย ไมคอยอาบนา

- ชอบออกนอกบานเสมอ ๆ และกลบบานผดเวลา

- ไมชอบทางาน เกยจคราน ชอบนอนตนสาย

- อาการวตกกงวล เศราซม สหนาหมองคลา

3. การสงเกตอาการขาดยา ดงตอไปน

- นามกนาตาไหล หาวบอย

- กระสบกระสาย กระวนกระวาย หายใจถ ปวดทอง คลนไส อาเจยน เบ ออาหาร

นาหนกลด อาจมอจาระเปนเลอด

- ขนลก เหงอออกมากผดปกต

- ปวดเมอยตามรางกาย ปวดเสยวในกระดก

- มานตาขยายโตขน ตาพราไมสแดด

- มการสน ชก เกรง ไขขนสง ความดนโลหตสง

- เปนตะครว

- นอนไมหลบ

- เพอ คลมคลง อาละวาด ควบคมตนเองไมได

เรองท 3 การปองกนและหลกเลยงการตดสารเสพตด

การดาเนนงานปองกนสารเสพตด จาเปนตองสรางใหกลมเปาหมายม “ภมคมกน” เกด

ขนกบตวเอง มทกษะชวต (Life Skill) เพยงพอทจะไมใหตนเองตองตดยาเสพตดและสามารถ เฝาระวง

พฤตกรรมเสยง ปรบเปลยนพฤตกรรมเสยง เพอปองกนมใหบคคลทตนรก เพอนสนท ฯลฯ ตดยาเสพตดได

โดยสามารถดาเนนการไดดงน

1. ปองกนตนเอง ไมใชยาโดยมไดรบคาแนะนาจากแพทย และจงอยาทดลองเสพยาเสพตด

ทกชนดโดยเฉพาะขาด เพราะตดงายหายยาก

127

2. ปองกนครอบครว ควรสอดสองดแลเดกและบคคลในครอบครวหรอทอยรวมกนอยาให

เกยวของกบยาเสพตด ตองคอยอบรมสงสอนใหรสกโทษและภยของยาเสพตด หากม ผเสพยาเสพตด

ในครอบครว จงจดการใหเขารกษาตวทโรงพยาบาล ใหหายเดดขาด การรกษาแตแรกเรมตดยาเสพตดมโอกาส

หายไดเรวกวาทปลอยไวนาน ๆ

3. ปองกนเพอนบาน โดยชวยชแจงใหเพอนบานเขาใจถงโทษและภยของยาเสพตด โดยม

ใหเพอนบานรเทาไมถงการณ ตองถกหลอกลวง และหากพบวาเพอนบานตดยาเสพตด จงชวยแนะนาใหไปรกษา

ตวทโรงพยาบาล

4. ปองกนโดยใหความรวมมอกบทางราชการ เมอทราบวาบานใด ตาบลใด มยาเสพตดแพร

ระบาดขอใหแจงเจาหนาทตารวจทกแหงทกทองททราบ หรอทศนยปราบปรามยาเสพตดใหโทษ กรมตารวจ

(ศปส.ตร.) โทร. 0-2252-7962, 0-2252-5932 และทสานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด

(สานกงาน ป.ป.ส.) สานกนายกรฐมนตร โทร. 0-2245-9350-9

การปองกนและหลกเลยงสารเสพตดในชมชน มแนวทางดงน

1. ปองกนตนเอง ทาไดโดย

ศกษาหาความรเพอใหรเทาทนโทษพษภยของยาเสพตด

ไมทดลองใชยาเสพตดทกชนดและปฏเสธเมอถกชกชวน

ระมดระวงเรองการใชยา เพราะยาบางชนดอาจทาใหเสพตดได

ใชเวลาวางใหเปนประโยชน

เลอกคบเพอนด ทชกชวนกนไปในทางสรางสรรค

เมอมปญหาชวต ควรหาหนทางแกไขทไมของเกยกบยาเสพตดหากแกไขไมไดควร

ปรกษาผใหญ

2. ปองกนครอบครว ทาไดโดย

สรางความรก ความอบอนและความสมพนธอนดระหวางสมาชกในครอบครว

รและปฏบตตามบทบาทหนาทของตนเอง

ดแลสมาชกในครอบครวไมใหของเกยวกบยาเสพตด

ใหกาลงใจและหาทางแกไข หากพบวาสมาชกในครอบครวตดยาเสพตด

3. ปองกนชมชน ทาไดโดย

ชวยชมชนในการตอตานยาเสพตด

เมอทราบแหลงเสพ แหลงคา หรอผลตยาเสพตด ควรแจงใหเจาหนาททราบ ทนทท

- สานกงาน ป.ป.ส. โทร. 0-2245-9414 หรอ 0-2247-0901-19 ตอ 258

โทรสาร 0-2246-8526

- ศนยรบแจงขาวยาเสพตด สานกงานตารวจแหงชาต โทร. 1688

สรป สารเสพตดไดแพรระบาดเขาไปถงกลมคนทกกลม สงผลกระทบตอสขภาพของกลมคน

เหลานน และมผลตอประเทศชาตในทสด การดาเนนงานปองกนสารเสพตด จงควรใหภมคมกนแกกลมเปาหมาย

โดยมหลกการ รปแบบกจกรรมเพอปองกนสารเสพตดใหโทษทชดเจน

128

กจกรรมท 1 ใหผเรยนอธบายตามประเดนดงตอไปน

1. ถาผเรยนทราบแหลงซอขายยาอ ยาบา ผเรยนจะดาเนนการอยางไร

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

2. ถามเพอนชกชวนไปเสพสารเสพตด ผเรยนจะปฏบตอยางไร

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

3. ผเรยนมวธชวยเหลออยางไร เมอมเพอนสนทตดสารเสพตด

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

กจกรรมท 2 ใหผ เรยนเลาประสบการณการมสวนรวมในการปองกนและแกปญหาสารเสพตดทงใน

สถานศกษา สถานททางาน และในชมชน

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

129

บทท 8

อนตรายจากการประกอบอาชพ

สาระสาคญ ความร ความเขาใจ เกยวกบอนตรายท อาจเกดข นในการประกอบอาชพตลอดจนวธการ

ปองกนแกไขและวธปฐมพยาบาลเมอเกดอนตรายจากการประกอบอาชพได

ผลการเรยนรทคาดหวง 1. สามารถอธบายถงอนตรายทอาจเกดขนในการประกอบอาชพตลอดจนแนวทางการ

ปองกนแกไขได

2. สามารถอธบายถงวธการปฐมพยาบาลเมอเกดอนตรายจากการประกอบอาชพได

ขอบขายเนอหา เรองท 1 การปองกนอนตรายจากการประกอบอาชพ

เรองท 2 การปฐมพยาบาลเบองตน

เรองท 1 การปองกนอนตรายจากการประกอบอาชพ สขภาพกบการประกอบอาชพมความสมพนธกนอยางมาก คอ

1. การประกอบอาชพทาใหเรามความเปนอยทดและในขณะเดยวกนการทเราจะสามารถ

ประกอบอาชพไดจาเปนตองมสขภาพทดทงรางกายและจตใจ ทงสองสงนตองควบคกนไปจงจะทางานไดอยางม

ประสทธภาพ

130

2. ความสมพนธในทางลบ คอ การประกอบอาชพสงผลเสยตอสขภาพ ทาใหเกดโรคและ

อนตรายได ดงนนจงจาเปนทตองควบคมและปองกนโรค รวมทงอนตรายจากการประกอบอาชพ นอกจากนควร

ใหการศกษาแกประชาชนใหประกอบอาชพไดอยางปลอดภย

ปจจยทเปนสาเหตของการเกดโรคและอนตรายจากการประกอบอาชพ ปจจยทสาคญไดแก

1. บคคลผปฏบตงานและควบคมการทางาน เปนผควบคม กาหนด และปฏบตการทาสงตาง

ๆ องคประกอบตาง ๆ ของบคคลทสงผลใหเกดโรคหรออนตรายจากการทางาน ไดแก

1.1 สภาวะทางรางกายและจตใจ รางกายและจตใจออนแอทาใหเกดโรคหรออนตรายได

1.2 ลกษณะนสยการทางาน ตองรกการทางาน ละเอยด รอบคอบ จงจะไมเกดโรคหรอ

อนตราย

1.3 การขาดความรความสามารถในการทางานและประสบการณกเปนอกปจจยหนงททา

ใหเกดโรค

2. สภาพแวดลอมทางกายภาพ ไดแก สถานททางาน แสง เสยง ฯลฯ

3. สารเคม เปนสงทมประโยชนและโทษในการประกอบอาชพ

4. เชอโรคและพษของเชอโรค เมอเขาสรางกายอาจเกดอนตรายได

5. เครองจกร เครองมอ และในการทางาน หากใชอยางไมถกตอง อาจเกดอนตรายได

สภาพการณทไมปลอดภย (Unsafe Conditions)

เครองจกร : ไมมอปกรณปองกนสวนทเคลอนไหว หรอมไมเพยงพอ

เครองมอ : อปกรณชารด เปนอนตราย

สงของ : วสด วางไมเปนระเบยบ

อาคาร : สงปลกสรางไมมนคง

สารเคม : วตถมพษไมมทเกบโดยเฉพาะ

สภาพ ความรอน ความเยน แสงสวาง เสยงดง ฝนละออง ไอระเหย ฯลฯ

การกระทาทไมปลอดภย (Unsafe Acts)

• เดนเครองจกรหรอทางานทไมใชหนาทของตน หรอไมรงาน

• เดนเครองเรวเกนควร

• ถอดอปกรณปองกนอนตรายออก

• ใชเครองมอไมถกวธ ไมเหมาะสม หรอไมปลอดภย

131

• ทาปฏบตงานไมเหมาะสม

• ไมใชอปกรณปองกนสวนบคคล

• ประมาท มกงาย หรอหยอกลอกนในขณะทางาน

• จงใจฝาฝนกฎระเบยบ

• อน ๆ

1.1 ความปลอดภยทวไปในบรเวณโรงงาน

ขอพงปฏบตเพอความปลอดภยในโรงงาน

1. หามสบบหรในบรเวณโรงงาน ยกเวนบรเวณทอนญาตใหสบได

2. หามทงกนบหรลงบนพน ตองทงลงในภาชนะทจดไวใหเทานน

3. หามนาไมขดไฟ หรอไฟแชกชนดจงหวะเดยวเขาไปในบรเวณทหามสบบหร

4. หามหงตมอาหารในบรเวณทหามสบบหร

5. หามนาอาหารหรอเครองดมเขาไปในบรเวณทผลตสารเคมอนตรายและคลงพสด

6. หามเกบเสอผา รองเทา หมวก ถงมอ และของใชสวนตวอน ๆ ไวในทตามใจชอบ ให

จดเกบไวในตทจดไวใหเทานน

7. หามบวนนาลายลงบนพนโรงงาน หรอในบรเวณททางาน

8. ใหทงขยะมลฝอยในถงทจดไวไหเทานน

9. ควรรกษาความสะอาดของเครองใชประจาตวอยางสมาเสมอ

10. ตองสวมเสอผา รองเทาใหเรยบรอยตลอดเวลาททางานในโรงงาน และสวมหมวกพรอม

ทงอปกรณปองกนอนตรายอน ๆ ทจาเปนเมอทางานในโรงงาน

11. หากมอบตเหตเกดขน ใหรายงานตอผบงคบบญชาทนท

12. หากร สกเจบปวยในเวลาทางานใหรบรายงานตอผ บงคบบญชาเพ อจะไดทาการ

รกษาพยาบาลทนท

13. ใหเดนตามทางทจดไวในโรงงาน อยาวงเมอไมมเหตจาเปน

14. จดเกบและเรยงสงของใหเปนระเบยบ เพอใหมทางเดนหรอทางานไดสะดวกและ

ปลอดภย

15. หามเลนเยาแหย หรอหยอกลอกนในบรเวณททางาน

16. หามฝกขบขยานพาหนะในบรเวณโรงงาน

17. ตองเรยนรถงวธการดบเพลงและการใชอปกรณดบเพลงประเภทตาง ๆ

การใชและเกบรกษาเครองมออปกรณการทางาน

1. ใหเกบเครองมอและอปกรณตาง ๆ ใหเปนระเบยบเรยบรอยเปนทเปนทางไมเกะกะ และ

เกบรกษาใหอยในสภาพทด เมอจะใชหรอเตรยมจะใช ตองวางไวในททไมเปนอนตรายแกบคคลอน

2. ในขณะปฏบตงานบนทสงหามวางเครองมอหรออปกรณอนใดบนนงราน แทน

บนได หรอทสง เวนแตจะไดมทเกบไวไมใหตก

132

3. เครองมอไฟฟาชนดมอถอหรอชนดเคลอนยายได และไมมฉนวนหมสองชน จะตอง

ประกอบดวยสายไฟฟาชนดสามสายและปลกทตอไปยงสายดน

4. ผ ปฏบตงานทกคนเมอพบเหนเคร องมอเคร องใช หรออปกรณซงถาปลอยทงไวอาจ

กอใหเกดอนตราย หรอพบเหนเครองมออปกรณทใชปองกนอนตรายนนไมไดมาตรฐาน ใหแจงผบงคบบญชา

ทราบโดยทนท

5. ในการปฏบตงานแตละครง หามผปฏบตงานใชเครองมอทชารดบกพรอง

การใชอปกรณยกยายสงของ

1. อปกรณยกของจะตองไมบรรทกนาหนกเกนกวามาตรฐานการใชงานทกาหนดไว

2. ผ ปฏบตงานท ทางานเก ยวกบอปกรณยกของจะตองสวมเคร องปองกนอนตรายท

เหมาะสมกบงาน เชน หมวกนรภย รองเทานรภยและถงมอนรภย ฯลฯ

3. การทางานเกยวกบอปกรณยกของจาเปนทจะตองมการประสานงานกบเจาหนาทคนอนท

ทางานอยในบรเวณเดยวกน

4. ผใชปนจน กวาน และเครน จะตองเปนผทมหนาทและไดรบอนญาตจากผบงคบบญชา

แลวเทานน

5. กอนทาการใชป นจ น กวาน และเครนในแตละวน ผ ใชจะตองตรวจสอบใหแนใจวา

ปนจน กวาน และเครนอยในสภาพทเหมาะสมกบการใชงานและสามารถใชงานไดอยางปลอดภย เชน ตรวจหา

รอยราย รอยแตก การหลดหลวมของนอตระบบไฮดรอลกส ระบบควบคมการทางาน สมอเกยว โซ และเชอก

เปนตน

6. ผใชปนจนจะตองไมยกของหนกขามศรษะบคคลอน นอกจากหวหนางานจะสง และ

ผปฏบตงานททางานอยใกล ๆ หรออยใตอปกรณยกของนน จะตองระมดระวงสงของตกลงมาตลอดเวลา

7. ในขณะทปนจนหรอเครองยกอน ๆ กาลงยกของคางอย ผใชจะตองเอาใจใส ไม

ปลอยปละละเลยปนจนหรอเครองยกเหลานน

8. ในการปฏบตงาน ผใชปนจนหรอเครองยกอน ๆ ตองดสญญาณจากพนกงานผมความร

ความชานาญ และมหนาทในเรองนแตเพยงผเดยวเทานน

9. เมอใชปนจน กวาน และเครนในบรเวณทมสายไฟหรออปกรณไฟฟาทมกระแสไฟฟา

ไหลผานอย ผใชจะตองไมนาสวนหนงสวนใดของปนจน กวาน และเครนซงไมมเครองปองกนเขาใกลสายไฟ

หรออปกรณไฟฟานอยกวาระยะทกฎหมายกาหนดไว

10. สลงทใชกบเครองยกตาง ๆ จะตองเปนชนดททาดวยลวด โซเหลก หรอเชอกมะนลา

11. สลงทกเสนจะตองมความแขงแรงพอทจะรบนาหนกไดไมนอยกวา 8 เทาของสงของทจะ

ยก

12. กอนทจะใชสลง จะตองตรวจดใหละเอยดถถวนวาจะใชไดอยางปลอดภยหรอไม หาม

ใชสลงทหงกงอหรอมเสนเกลยวขาดจนทาใหความแขงแรงนอยกวาทกาหนดไวในขอ 11

13. เมอจะใชสลงยกของทมขอบแขงคม จะตองใชไมหรอสงรองรบอน ๆ ทเหมาะสมรองกน

ไวไมใหสลงชารดเสยหาย

133

การใชเครองกลง

1. หามวางเครองมอหรอวตถตาง ๆ ไวบนแทนเลอนของเครองกลง เวนแตเครองมอ ท

จาเปนตองใชในงานทกาลงทาอยเทานน

2. จะตองจดหาลง ถงหรอภาชนะอน ๆ ทเหมาะสมไวสาหรบใสเศษวตถ

3. ผ ปฏบตงานทกคนทปฏบตงานกบเครองจกรกลจะตองสวมแวนตานรภย เพอ

ปองกนอนตรายซงอาจเกดขนกบดวงตา และตองใชแผนปดหนาอกททาดวยผาทมสวนประกอบของใยสงเคราะห

นอยทสด เพอปองกนเศษโลหะทรอน ซงอาจจะกระเดนถกผวหนง หรอเสอผาทสวมใส

4. หามวดขนาดชนงานขณะทเครองกลงกาลงหมน

5. หามใชมอไปจบเพอดงเศษโลหะออกจากชนงาน โดยเฉพาะขณะทกาลงกลงอย

การใชเครองขดหรอหนเจยร

1. จะตองตดตงเครองขดหรอหนเจยรใหยดแนนกบพนโตะหรอฐานอน ๆ ทมนคงแขงแรง

2. จะตองมฝาครอบเครองขดเพอปองกนไมใหผปฏบตงานไดรบอนตรายจากเศษโลหะท

กระเดนออกมา

3. จะตองไมตงอตรารอบหมนของจานขดเกนอตรารอบหมนเรวทบรษทผผลตกาหนดไว

4. จะตองปรบแผนรองขด (Work Rest) ใหพอเหมาะโดยใหหางจากจานขดไมเกน 1/8 นว

5. จานขดทสกมากจนใชการไดไมด จะตองเปลยนใหมทนท

6. จานขดทชารดจะตองทงไป อยานากลบมาใชอก

7. ผ ปฏบตงานทปฏบตงานกบเคร องขดจะตองสวมแวนนรภยเพอปองกนอนตราย อน

อาจจะเกดขนกบดวงตา และสวมเครองกรองอากาศหายใจปองกนอนตรายจากฝนทอาจจะเกดกบระบบหายใจ

และสวมถงมอปองกนเศษโลหะ

การใชเครองตด

1. ในการทางานกบเครองตด ผปฏบตงานจะตองสวมเครองปองกนอนตรายสวนบคคล เชน

เครองปองกนดวงตา ถงมอ รองเทา ผาหรอหนงกนเศษโลหะ

2. เครองตดจะตองมเครองปองกนอนตรายประจาเครอง เชน แผนใสนรภยปองกนเศษ

ชนงานกระเดนเขาตา หรอมฝาครอบวงลอ

3. ในหองปฏบตงานจะตองมระบบระบายอากาศทเพยงพอ เพอกาจดฝนโลหะ ท

เกดขน ถาไมมระบบระบายอากาศ จะตองใหผ ปฏบตงานสวมอปกรณปองกนฝนตลอดระยะเวลา ท

ปฏบตงานกบเครองตดดงกลาว

การใชเครองปมโลหะ

1. ควรใชเครองปมทอยในสภาพทปลอดภยตอการใชงาน หรอมการตดตงอปกรณปองกน

อนตรายแลวเทานน

2. ถาตองปมงานชนเลกหรองานทคอนขางยงยาก ควรใชเครองมอชวยจบชนงาน

3. เมอตองการตดตง เคลอนยาย และปรบแตงแมพมพ ควรใชบลอกนรภยทกครง

134

4. การตดตง เคลอนยาย หรอปรบแตงแมพมพ ตองกระทาโดยบคคลทไดรบการฝกอบรม

แลวเทานน

การใชเครองจกรทวไป

1. ขจดสวนทเปนอนตรายทกสวนของเครองจกรใหหมดไป (อาจใชหนยนตชวยทางานใน

จดทมอนตราย เปนตน) หรอทาการปองกนสวนทมอนตรายนน เชน ตดตงทปองกน หรอ ฝาครอบ หรอใช

เครองจกรอตโนมต

2. ทางานตามระเบยบวธปฏบตงานอยางเครงครด

3. สวมใสเสอผาทรดกม อยาสวมเสอปลอยชายหรอแขนหลดลย

4. สวมใสเครองปองกนและใชเครองมอทถกตองและเหมาะสมกบงานททา และตองระวง

ในการใชถงมอ เพราะถงมอบางอยางอาจจะไมเหมาะกบงานบางอยาง

5. ในการตรวจสอบ ซอมแซม และทาความสะอาดเครองจกรนน จะตองหยดเครองจกรให

เรยบรอยและมเครองหมายชบอกหรอตดปายแขวนวา “หามเดนเครอง”

6. ใหตรวจตราเครองจกรกอนเดนเครองและตรวจสอบเปนระยะ ๆ และระวงอนตรายขณะ

ตรวจตราเครองจกรและกอนเรมเดนเครอง

7. เมอจะตองทางานรวมกน จะตองแนใจวาทกคนเขาใจในสญญาณเพอการสอสารตาง ๆ

อยางชดเจนและถกตองตรงกน

8. อยาเขาไปในสวนทเปนอนตรายของเครองจกร หรอสวนททางานเคลอนไหวตลอดเวลา

ถาจาเปนตองเขาไปในบรเวณนน ตองแนใจวาเครองจกรไดหยดเดนเครองแลว

การใชเครองมอ

1. เลอกใชเครองมอทเหมาะสมกบงานททา

2. รกษาเครองมอใหอยในสภาพทดอยเสมอ โดยตรวจสอบสภาพกอนการใชงานทกครง

3. ซอมแซมหรอหาเครองมอใหมทดแทนเครองมอทชารดหรอแตกหกโดยทนท

4. ลางนามนจากเครองมอหรอชนงาน เพอปองกนอบตเหตจาการลนไถล

5. ตรวจสอบและปฏบตตามขอแนะนาการใชเครองมอ

6. จบหรอถอเครองมอใหกระชบ การจบแบบหลวม ๆ อาจกอใหเกดอบตเหตได

7. อยาเรมงานโดยไมตรวจสอบสภาพตาง ๆ โดยรอบหรอบรเวณพนทททางานกอน

การใชสายพานลาเลยง

1. สายพานลาเลยงตองมสวตซหยดฉกเฉน และตองตรวจสอบใหรจดทตดตงสวตซฉกเฉน

กอนทจะเรมใชสายพานลาเลยง

2. มอปกรณครอบหรอบงสวนทหมนไดของสายพาน เชน ลกกลง มเล ฯลฯ

3. ถาของทลาเลยงมโอกาสตกลงมาได ตองมสวนปดหรอครอบปองกน

4. อยากาวหรอกระโดดขามสายพานลาเลยงขณะทางาน

135

5. เมอจาเปนตองซอมหรอตรวจตราสายพานลาเลยงเพราะมการทางานผดพลาด ตอง

ปดสวตซทางานกอนทจะซอมหรอตรวจตราสายพานลาเลยงนน

การเชอมโลหะ

1. ขณะทาการเชอมดวยไฟฟาภายในอาคาร จะตองใชฉากกนกาบงเพอเปนเครองปองกน

อนตรายแกผปฏบตงานคนอน หรอผทอยใกลเคยง

2. ขณะทาการเชอมหรอการตดดวยกาซหรอไฟฟา ผ เชอมหรอตดจะตองใชเคร องกาลง

หนาทเหมาะสม มเลนสปองกนนยนตาตามประเภทของการเชอมหรอการตดนน และตองสวม ถงมอหนงดวย

3. จะตองมเครองดบเพลงประจาพนท และพรอมทจะใชไดเสมอในกรณเกด เพลงไหม

4. เมอจะใชเครองเชอมไฟฟา ผทาการเชอมจะตองมนใจวาตนไมไดสมผสกบพนทเปยกชน

5. หามสวมถงมอทเปยกนามนหรอจาระบหยบจบเครองเชอม

6. ถงออกซเจนและอะเซทลนจะตองมการยดใหแนน เพอปองกนการลม และจะตองไมวาง

ทออะเซทลนนอนราบกบพนเปนอนขาด

7. ใหใชไกบงคบแรงเคลอน (Pressure Regulator) บงคบใหออกซเจนและอะเซทลนไหลไป

ยงไฟเชอมอยางสมาเสมอ

8. ในขณะทาการเปดลนถงออกซเจน หามผปฏบตงานคนหนงคนใดยนอยหนาเครองบงคบ

ออกซเจน

9. หามทาการเชอม ตดหรอบดกรใกลตวถงหรอทตวถง หรอภาชนะอน ทเคยใสวตถตดไฟ

หรอวตถทเกดระเบดได จนกวาจะไดทาการระบายอากาศ หรอลางถงหรอภาชนะเหลานนใหสะอาดแลว

10. เมอทาการเชอมหรอเผาหรอใหความรอนกบตะกว แคดเมยม วตถอาบสงกะส หรอวตถ

อนใด รวมทงสารทใชชวยในการเชอม จนทาใหเกดควนขน จะตองจดใหมระบบระบายอากาศ

ทดพอ เพอปองกนมใหผปฏบตงานสดควนพษทเปนอนตรายเขาไป ถาหากไมสามารถทาการระบายอากาศได

จะตองสวมหนากากหรอเครองชวยหายใจทไดรบการรบรองแลวตลอดเวลาทปฏบตงาน

11. เมอทาการเชอมในสถานทอบอากาศจะตองมการระบายอากาศออกอยางมประสทธภาพ

12. การเกบรกษาถงออกซเจนและถงอะเซทลนเปนจานวนมาก จะตองแยกเกบไว คนละ

แหง

13. การเชอมดวยไฟฟาหรอกาซใกลกบแบตเตอร ตองยกแบตเตอรใหพนจากบรเวณการ

เชอม

การพนส

1. ดวงโคม พดลมดดอากาศและสายไฟในหองพนส จะตองใชชนดทมความทนทานตอไอ

ระเหยของสไดด

2. สวตซดวงโคม เตาเสยบ หรออปกรณอน ๆ ทอาจกอใหเกดประกายไฟ จะตอง ไม

ตดตงไวภายในหองพนส

3. หามสบบหร จดไฟหรอทาใหเกดประกายไฟภายในหองพนส

136

4. ในขณะทาการพนสในหองพนส ผปฏบตงานทกคนจะตองสวมหนากาก หมวก เสอแขน

ยาวไมพบแขน ถงมอ กางเกงขายาว และรองเทาหมสน

5. ขณะทกาลงทาการพนส ทกคนทอยในหองพนสจะตองสวมหนากากแบบทมเครองกรอง

หรอใชผาปดปากและจมก

การทางานเกยวกบแบตเตอร

1. หามสบบหร จดไฟ หรอทาใหเกดประกายไฟภายในหองอดแบตเตอร หรอในหองเกบ

แบตเตอร เพอปองกนการระเบดของกาซไฮโดรเจน

2. เมอจะปฏบตการใด ๆ เกยวกบนากรด ผปฏบตงานจะตองสวมถงมอยาง แวนตานรภย

และผากนเปอนทาดวยยาง

3. ในกรณทนากรดหกหรอกระเดนถกสวนหนงสวนใดของรางกายใหใชนาสะอาดลางออก

ทนท แลวรบไปพบแพทย

4. กอนทาการตอหรอปลดสายขวแบตเตอร ตองแนใจวาไดตดวงจรไฟฟาแลว

5. ในการยกหรอเคลอนยายแบตเตอร หรอกลองบรรจแบตเตอร หามเอยงหรอตะแคง

แบตเตอร เพอปองกนการหกหรอกระเดนของนากรด

6. ขวของแบตเตอรขนาดใหญควรปดกนดวยฉนวน เพอปองกนการลดวงจร

7. ในการเคลอนยายแบตเตอรตองระมดระวงไมใหแบตเตอรกระทบซงกนและกน หรอ

กระแทกกบสงอนทอาจจะทาใหแตกหรอราวได และหามวางแบตเตอรซอนกนโดยเดดขาด

การใชเครองปองกนนยนตาและห

1. เมอปฏบตงานในสถานททอาจเกดอนตรายกบนยนตา จะตองสวมเครองปองกนนยนตา

ชนดทไดมาตรฐาน

2. ผ ปฏบตงานททางานเก ยวกบการตดต งหรอซอมบารง และลกษณะงานเปนงานท

กอใหเกดประกายไฟฟา เศษวตถกระจาย จะตองสวมแวนนรภยปองกนนยนตา

3. การปฏบตงานในททมเสยงดงมาก ๆ จนเปนอนตรายตอระบบการไดยนของผปฏบตงาน

จะตองกาหนดใหผปฏบตงานทกคนใชเครองปองกนอนตรายตอหชนดเสยบหรอชนดครอบดวย

1.2 ความปลอดภยในการทางานเกยวกบไฟฟา

กฎขอบงคบทวไป

1. พนกงานททางานเกยวกบการซอม ตอเตม ตดตงอปกรณไฟฟาตองสวมเสอผา ท

แหงและสวมรองเทาพนยาง พรอมทงตดกระแสไฟฟาทมายงจดททางานตลอดระยะเวลาททางานเกยวกบไฟฟา

2. เครองมอทใชกบงานไฟฟาชนดใชมอจบ ตองมฉนวนซงอยในสภาพดหมทดามจบ

137

3. ในกรณทมการปฏบตงาน ตรวจสอบ ซอมแซม หรอตดตงไฟฟาทเกยวกบการผลต ตอง

ตดสวตซตวทเกยวของ พรอมลอกกญแจปองกนการสบสวตซ

อปกรณและเครองจกรไฟฟา

1. มอเตอรทใชในบรเวณทมวตถไวไฟตองเปนชนดกนระเบด

2. หลอดไฟฟาหรอโคมไฟ ซงใชในบรเวณทมวตถไวไฟ ตองเปนชนดทมฝาครอบมดชด

และมตะแกรงโลหะหมรอบนอกอกชนหนง

3. สวตซไฟฟาในบรเวณทมวตถไวไฟตองเปนชนดทมกลองโลหะหมมดชด และเตาเสยบ

ทใชตองเปนชนดทมฝาปด

4. การตดตงสวตซทกตวตองเลอกชนดทมอตราทนกระแสสงพอทจะใชกบกระแสสงสดใน

วงจรทใชนนได

5. การตดตงแผงสวตซตองมตปดมดชด และตองตงหางจากเครองจกรพอสมควร สวนท

เปนโลหะของแผงสวตซตองตอลงดน

6. เมอใชอปกรณไฟฟาทงหมดพรอมกนในวงจรแตละวงจร จะตองมกระแสไฟฟาไมเกน

ขนาดของกระแสไฟฟาสงสดทยอมใหใชกบไฟฟาของวงจรนน

7. การตดตงซอมแซม หรอแกไขดดแปลงหมอแปลงไฟฟา ซงแปลงไฟจากไฟฟาแรงสง

ตงแต 12,000 โวลตขนไป ตองตดตอขอความชวยเหลอหรอขอคาแนะนาจากเจาหนาทของการไฟฟาเสยกอน

8. ตองมการตรวจสอบ และทดสอบเครองกาเนดไฟฟาฉกเฉน ใหอยในสภาพทพรอมจะใช

งานไดอยางปลอดภยอยเสมอ

9. หามพนกงานทางานเกยวกบหมอแปลงไฟฟาทมความดนตงแต 380 โวลตขนไปกอน

ไดรบอนญาตจากหวหนาฝายซอมบารง

10. การซอมแซม ดดแปลง หรอแกไขอปกรณและเครองจกรไฟฟาเปนหนาทของพนกงาน

หนวยซอมบารงเทานน

วธปองกนอนตรายจากไฟฟาชอต

1. ผปฏบตงานทเกยวของกบไฟฟา ตองมความรเกยวกบไฟฟา

2. เมอพบสงผดปกตตาง ๆ เกดขนกบสายไฟ ตองแจงใหผบงคบบญชาทราบทนท

3. ในการปฏบตงานทเกยวของกบไฟฟา ตองใชผชานาญงานเทานน

4. ตองปดตสวตซไฟฟาเสมอ และจะตองไมมสงกดขวางวางอยบรเวณรไฟฟา

5. ตองตดตงสายดนเสมอ

6. ตรวจสอบอปกรณปองกนไฟฟาดด ไฟฟารว กอนใชอปกรณไฟฟานน ๆ เสมอ

7. การเปดหรอปดระบบไฟฟา ตองแนใจกอนวาปลอดภยแลว

8. เมอเลกใชอปกรณไฟฟาแลวใหเกบเขาทเสมอ

9. ถาตองทางานอยใกลระบบไฟฟา เชน มสายไฟฟาอยเหนอศรษะตองระมดระวงอยาไป

สมผสถกสายไฟฟาดงกลาว

10. หามทางานโดยไมสวมชดปองกนไฟฟาดดโดยเดดขาด

138

1.3 ความปลอดภยในการทางานกบวตถอนตราย

วตถอนตราย

วตถอนตราย หมายถง วตถทสามารถลกไหมได ตดไฟได และระเบดได วตถอนตรายตาง

ๆ เหลาน มกจะมกฎหมายควบคมเปนพเศษ และมขอบงคบเพอใหทางานไดโดยปราศจากอบตเหต

วตถอนตราย แบงออกไดเปน

1. สารระเบดได

สารเหลานจะลกตดไฟไดงายและระเบดขนเมอมความรอน มการกระแทกหรอมการ

เสยดส สารระเบดไดมชอเรยกแตกตางกนไป ผททางานกบสารเหลานควรจะจดจาชอสารเหลานใหไดและมการ

ตดปายวาเปนสารอนตราย หรอวตถอนตราย นอกจากนยงควรรถงวธการใชสารเหลานอยางถกตองดวย

2. สารลกไหมได

สารลกไหมได เชน สารฟอสฟอรสแดงและสารฟอสฟอรสเหลองสามารถลกตดไฟได

เองเมอสมผสกบอากาศ ตวอยางสารลกไหมได เชน พวกคารไบด และสารประกอบโลหะของโซเดยม ซงจะ

ลกตดไฟไดเมอสมผสกบนา

3. สารไวไฟ

กาซไวไฟ เชน กาซถานหน กาซอะเซทลน กาซโพรเพน ฯลฯ กาซเหลานมคณสมบต

ไวไฟและยงสามารถระเบดไดอกดวยหากกาซเหลาน ผสมอยในอากาศในสดสวนทพอเหมาะ นอกจากน

สารละลายไวไฟตาง ๆ เชน นามน ทนเนอร กยงมคณสมบตไวไฟและยงสามารถระเบดอยางรนแรงไดอกดวย

สารเหลานจะกอใหเกดอบตเหตไดงายคามการเคลอนยายผดวธ ดงนนผททาการขนยาย

จะตองรวธขนยายทถกตองดวย

อนตรายของวตถอนตราย

1. กาซคารบอนมอนอกไซด (Carbon Monoxide)

กาซคารบอนมอนอกไซดเกดจาการเผาไหมทไมสมบรณ เกดขนไดทงในโรงงานและใน

สถานททางาน กาซคารบอนมอนอกไซดเปนกาซทเบากวากาซออกซเจนเลกนอย เปนกาซทไมมส ไมมกลน

และไมมการกระตนเตอนใด ๆ จงเปนกาซทอนตรายตอรางกาย เพราะกาซนจะทาใหเมดเลอดขนถายออกซเจน

นอยลง เปนเหตใหเกดอาการขาดออกซเจน (Suffocation) ได

เมอตองทางานในสถานททมกาซคารบอนมอนนอกไซด ควรปฏบตดงน

1. กอนเรมงาน ตองตรวจดความหนาแนนของกาซคารบอนไดออกไซดดวยเครอง

ตรวจวดกาซกอน

139

2. ใหระบายอากาศออกจนกวาความหนาแนนของกาซคารบอนไดออกไซดจะ ตา

กวา 50 ppm (0.005%)

3. ตองสวมใสหนากากกรองทเหมาะสม

4. ถาความหนาแนนของกาซคารบอนมอนอกไซดสง หรอความเขมขนของออกซเจน

ตา ใหใชเครองชวยหายใจ หรอหนากากแบบมอากาศเสรม

2. สารละลายอนทรย (Organic Solvents)

มสารละลายอนทรยเปนจานวนมากทใชในสถานททางานและบานพกอาศย สารละลาย

อนทรยเหลานสามารถแทรกซมเขาสรางการไดหลายทางทงทางระบบหายใจในรปของ ไอระเหย เพราะเปน

สารทสามารถระเหยไดในอณหภมปกต และแพรผานผวหนงไดเพราะเปนตวทาละลายไขมนนอกจากนยงอาจทา

ใหหมอสตได เพราะจะไปรบกวนการทางานของระบบประสาทสวนกลาง

ดงนนจงจาเปนอยางยงทจะตองรคณสมบตของสารละลายอนทรยทจะใชเหลานน และ

จะตองใชอยางถกตองเพอใหเกดอนตรายนอยทสด

วธปฏบตงานกบสารละลายอนทรยอยางปลอดภย

1. ระวงอยาใหสารละลายอนทรยหก

2. ปดฝาภาชนะบรรจสารละลายอนทรยเสมอ

3. ไมลางมอดวยสารละลายอนทรย

4. ตรวจตราระบบระบายอากาศอยเสมอ อยาใหมสงใดไปขดขางทางระบายอากาศ

5. หามใชสารละลายอนทรยใกลบรเวณทมไฟหรอบรเวณทอาจเกดประกายไฟ

6. สวมใสอปกรณปองกนทเหมาะสมเสมอขณะใชสารละลายอนทรย

7. ตองใชระบบระบายอากาศเสมอในขณะใชสารละลายอนทรย

8. หลกเลยงการสมผสไอระเหยของสารละลายใหมากทสดเทาทจะทาได

3. ฝน

ปกตโรคปอดทเกดจากฝนทหายใจเขาไปจะมชอเรยกวา โรคปอดฝนหรอนวโมโคนซส

(Pneumoconiosis) ฝนทสดดมเขามาจะฝงตวอยในปอดและปอดไมสามารถขจดสงแปลกปลอมเหลานได เมอมการ

สะสมมากขน ปอดจะรสกแนนอดอด ทาใหหายใจไมออก วธแกไขทดทสด คอ การปองกนโรคนไวกอน

โดยปรบปรงสภาพแวดลอมในบรเวณททางานและปรบเปลยนวธการทางาน เชน การขจดฝนในสถานททางาน

หรอการสวมใสหนากากปองกนฝน

วธใชหนากากปองกนฝนอยางถกวธ

1. หนากากควรกระชบกบใบหนา ซงฝนจะไมสามารถแทรกเขาไประหวางรองของ

หนากากกบใบหนาได

140

2. แมสภาพของสถานททางานโดยทวไปจะสะอาด แตอาจจะมฝนขนาดเลกอยได จง

ควรสวมหนากากปองกนฝนไว ถาบรเวณนนมฝนขนาดเลกอยได จงควรสวมหนากากปองกนฝนไว ถาบรเวณ

นนมฝนอย

3. หามสวมหนากากกรองฝนในบรเวณทอบอากาศ หรอบรเวณทมกาซพษ

4. ควรเกบรกษาหนากากไวในททอากาศถายเทด และเกบอยางถกหลกวธ รวมทงควร

เปลยนไสกรองเมอจาเปน

5. หนากากกนฝนโดยทวไปจะใชสาหรบงานชวคราวเทานน

4. สารเคมจาเพาะ

สารเคมจาเพาะจะถกจดเปนสารเคมอนตราย เพราะจะกอใหเกดอนตรายตอสขภาพ

รางกาย เชน กอใหเกดโรคมะเรงจากการทางาน โรงผวหนง ระบบประสาทเสอม ฯลฯ ปจจบนมการใชสารเคม

อยอยางกวางขวางในงานอตสาหกรรมจงตองระมดระวงเปนอยางยง

การปองกนอนตรายจากการใชสารเคมจาเพาะ

1. อยาทาหกหรอกระเดนลงบนพน

2. กอนเรมทางานตองสวมอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลหรอตดตงระบบระบาย

อากาศทวไปในททางานแลว

3. จดการปฏบตงานใหเปนไปตามระเบยบขอบงคบของกฎหมาย

4. เมอตองการขนยายหรอเกบสารเคมเหลานน จะตองบรรจลงภาชนะทเหมาะสม ให

เรยบรอย

5. หามสบบหร รบประทานอาหาร หรอดมนา ในขณะทกาลงทางานกบสารเคม

6. หามสมผสเสอผาทเปอนสารเคม

7. จดใหมการสวมชดปองกนหรออปกรณปองกนอนตรายจากสารเคม

8. หามนาสารเคมนออกไปหรอเขาไปยงหนวยงานอน โดยไมไดรบอนญาต

9. เสอผาทสวมใสขณะทางานยอมมสารเคมปนเปอน จงควรทจะชาระลางรางกาย

เปลยนเสอผาใหม กอนทจะรบประทานอาหารหรอกอนกลบบาน และนาเสอผาทใสทางานนนไปซกหรอทา

ความสะอาดทนท

5. สภาพไรอากาศหรออบอากาศ

อบตเหตจากการขาดอากาศหายใจมกเกดขนไดในบรเวณทเปนใตถนอาคาร ถง หรอ

บรเวณอโมงคขดเจาะ ฯลฯ

อาการขาดอากาศมผลโดยตรงตอการทางานของสมอง และบอยอครงทนาไปสความ

สญเสยอยางใหญหลวง ทงนเพราะการอยในทแคบหรออบอากาศซงมกไมคอยมคนไดเขาไปบอยนก กยากทจะพบ

หรอชวยชวตไดทนหากมอบตเหตเกดขน

วธปองกนการขาดอากาศหายใจมดงน

141

1. ตรวจสอบความหนาแนนของออกซเจนกอนลงมอปฏบตงาน

2. จดระบบระบายอากาศทเหมาะสม

3. มการปฐมพยาบาลอยางถกตองและเหมาะสม

ขอพงปฏบตเมอตองทางานในบรเวณทมสภาพไรอากาศหรออบอากาศ

1. กอนเขาบรเวณอนตรายทมออกซเจนนอยหรอออกซเจนใกลหมด เชน ในบอหรอ

ถง จาเปนตองจดใหมระบบระบายอากาศทด (อยางไรกตามกเปนอนตรายมากเชนกน ถาใชออกซเจนบรสทธ

อยางเดยว) ความหนาแนนของออกซเจนทเหมาะสมคอ ไมนอยกวา 18%

2. หามเขาไปในบรเวณทมสภาพขาดออกซเจน ยกเวนผมหนาทเกยวของเทานน

3. ผจะเขาไปในบรเวณอบอากาศ ตองมการเฝาดและตดตามโดยหวหนางาน หรอ

เพอนรวมงาน และระบบระบายอากาศจะตองจดใหมออกซเจนอยางนอย 18% ดวย

4. ถาลกษณะงานไมสามารถจดระบบระบายอากาศได ใหใชอปกรณชวยหายใจท

เหมาะสม เชน เครองกรองอากาศ หรอระบบสายลม

5. ถาสภาพททางานนนขาดอากาศมาก ๆ ใหสวมใสอปกรณนรภย เชน หนากาก เขม

ขดนรภย หรอสายสงอากาศในขณะทปฏบตงานอยในบรเวณนน

6. ตรวจสอบอปกรณปองกนทกครงกอนเรมทางาน

7. ถาไดรบอบตเหตจะขาดอากาศหายใจ ผทาการชวยเหลอจะตองสวมใสอปกรณชวย

หายใจทมระบบระบายอากาศทด ดงอธบายไวในขอ 4. ขางตน (หนากากปองกนกาซไมไดจดไวสาหรบกรณขาด

อากาศ ควรขนยายผปวยออกไปสทโลงโดยเรวทสด และชวยหายใจดวยการ เปาปาก ฯลฯ )

การจดใหมระบบระบายอากาศ

เพอสขภาพทดควรจดใหมระบบระบายอากาศทเหมาะสมในสถานประกอบการ จาเปน

อยางยงทจะตองจดระบบระบายอากาศในสถานประกอบการทมอณหภมและความรอนสง หรอมกาซหรอไอท

เกดขนจากตวทาละลายอนทรยหรอสารอน ๆ การปลอยปละละเลยทจะจดทาระบบระบายอากาศจะเปนสาเหตท

กอใหเกดอาการปวดศรษะและวงเวยนศรษะได และปญหาทจะตามมากคอความเจบปวยตาง ๆ ทมสาเหตจาก

สารเคมอนตราย

การเปดหนาตางหรอประตน นเปนการถายเทอากาศทวไปตามปกต การตดต งระบบ

ระบายอากาศเฉพาะทหรอในตาแหนงทจาเปนนน ควรตดตงใหเหมาะสมกบลกษณะของสารเคมอนตรายท

จะตองใช แตควรตระหนกไววา ในบางครงการเปดหนาตางอาจใหผลทตรงขามกนกได

1.4 ความปลอดภยในการทางานกบผลตภณฑเคม

ขอพงปฏบตทวไปในการทางานกบผลตภณฑเคม

1. กอนปฏบตงานตองทราบถงชนดของผลตภณฑและอนตรายทอาจเกดขน ถาสงสยให

ปรกษาผบงคบบญชาทเกยวของ

2. กอนขนยายผลตภณฑตองสงเกตวาหบหอไมแตกหรอบบสลายซงอาจจะทาให หก

หลนสภายนอกได

142

3. หลกเลยงการสมผสกบผลตภณฑโดยตรง ใหสวมเครองปองกน เชน ถงมอ

เสอคลม เครองกรองอากาศ หมวก แวนตา ฯลฯ

4. หามรบประทานอาหาร เครองดม หรอสบบหรในขณะปฏบตงาน

5. ขณะปฏบตงานหามใชมอขยตา หรอใชมอสมผสกบปากจนกวาจะลางมอใหสะอาด

เสยกอน

6. กอนรบประทานอาหาร สบบหร หรอเขาหองสขา ตองถอดอปกรณปองกนอนตรายและ

ลางมอใหสะอาดเสยกอน

7. หามผทไมมหนาทเกยวของปฏบตงานเกยวกบผลตภณฑเคม

8. หากเกดอบตเหต ภาชนะบรรจผลตภณฑแตกเสยหาย ตองรบรายงานผบงคบบญชาท

รบผดชอบทนท หรอจดการเกบกวาด เชดถบรเวณใหสะอาดตามวธทกาหนด ไมควรปลอยทงไว

9. ในขณะปฏบตงานหากพบวา มการเจบปวย หรอวงเวยนศรษะใหหยดปฏบตงานทนท

พรอมทงรายงานใหผบงคบบญชาผรบผดชอบทราบ หรอทาการปฐมพยาบาลอยางถกตองแลวรบนาไปพบแพทย

พรอมนาฉลากหรอผลตภณฑไปดวย

10. อปกรณปองกนอนตรายทใชแลวตองทาความสะอาดหรอทาลายทงตามคาแนะนาทได

กาหนดไว

11. เมอเสรจสนการปฏบตงานแตละครง ตองลางมอ อาบนา และผลดเปลยนเสอผา ท

สะอาด

ความปลอดภยในการใชผลตภณฑเคมในการผลต

1. พนกงานตองอานคาแนะนาขางกลองบรรจผลตภณฑเคมทกชนดใหละเอยดกอน ทจะ

นาเขาโรงงานผลต

2. กลองผลตภณฑเคมทกกลองทนาเขาโรงงานผลตตองอยในสภาพดไมแตกรว

3. พนกงานตองสวมถงมอ เสอคลมแขนยาว หนากาก รองเทาหมสน กอนเปดกลอง

สารเคมทจะนามาใชในการผลต

4. ตองระมดระวงเปนพเศษในการบรรจผลตภณฑเคม พยายามใหฝ นหรอละอองของ

สารเคมปลวกระจายนอยทสด

5. กลองเปลาของผลตภณฑเคม หลงจากใชแลวตองนาไปเกบรวมกนในทมดชด (หาก

จาเปนตองมกญแจปด) กอนนาไปทาลาย เผาทงหรอฝงดน

6. หลงจากทพนกงานทางานเรยบรอยแลว ใหลางมอ ลางหนาหรออาบนา และเปลยน

เสอผาใหมกอนรบประทานอาหารหรอสบบหร

7. หามสบบหรขณะปฏบตงาน

8. หามรบประทานอาหารหรอเครองดมในบรเวณโรงงานผลตหรอโรงงานบรรจ

ความปลอดภยในการเกบผลตภณฑเคมในคลงพสด

1. พนกงานตองอานฉลากผลตภณฑเคมทกครงกอนทาการเกบเขาคลงพสด

143

2. ผลตภณฑเคมบางอยางตองเกบในทแหง สะอาด มอากาศถายเทด และมอณหภมไมเกน

46 C

3. ผลตภณฑเคมตองเกบใหหางจากอาหารและภาชนะบรรจอาหาร

4. ไมควรเกบผลตภณฑเคมวางซอนกนสงเกนกวา 5 เมตร

5. หามสบบหรในคลงพสด ยกเวนบรเวณทกาหนดให

6. พนกงานตองสวมถงมอ หนากาก รองเทาและเสอแขนยาวขณะปฏบตงานซงสมผสกบ

สารเคมโดยตรง

7. ผลตภณฑเคมทตกหลนตามพนใหกวาดเกบใสถงอยางระมดระวงเพอนาไปทาลายหรอ

ฝงดนในบรเวณทกาหนด ถาเปนผลตภณฑชนดเหลวใหใชทรายแหงกลบแลวกวาดเกบไปฝงดน หามลางดวยนา

8. ผลตภณฑเคมทกชนดตองปดฉลากทกกลองกอนนาเขาเกบในคลงพสด

9. คลงเกบผลตภณฑเคม ตองปดกญแจหลงจากเลกงาน

การเกดไอเคมไวไฟ

การเกดไอเคมไวไฟในโรงงาน หมายถง การปลอยไอเคมไวไฟจานวนมาก ซงอาจลกตดไฟ

หรอระเบดเมอมแหลงทกอใหเกดประกายไฟ หรออาจเกดจากการลกไหมของสารเคมหรอกาซทมจดวาบไฟ

(Flash Point) ตาและมชวงไวไฟกวาง

จดวาบไฟ (Flash Point) ของสารเคมเหลว คอ อณหภมตาสดทสารเคมนนจะให ไอเคมท

สามารถผสมกบอากาศเปนสวนผสมทพรอมจะลกไหมเมอมแหลงเกดประกายไฟ

ชวงไวไฟ (Flammability Limit) คอ ชวงระหวางความเขมขนตาสด และสงสดของไอเคมใน

อากาศซงจะเกดการลกไหมไดเมอมแหลงเกดประกายไฟ สวนผสมของไอเคมและอากาศทตากวาชวงไวไฟนจะ

เจอจางเกนไปทจะลกไหมได และในทานองเดยวกนสวนผสมทสงกวาชวงไวไฟนจะเขมขนเกนไปทจะตดไฟ

เมอเกดกลมไอเคมจานวนมาก หามพนกงานเขาไปในบรเวณทเกดไอเคมนน ควรรบแจง

หนวยดบเพลงประจาโรงงานเตรยมพรอมเพอทาการชวยเหลอทนท

วธปฏบตเมอเกดกลมไอเคม

1. ปลอดภยไวกอน เมอพบไอเคมจานวนมากไมวาจะเกดจากการหกราดบนพน หรอเกด

จากการรวจากทอสงเคมหรอจากถงเคมตาง ๆ หากมขอสงสยใหสมมตไวกอนวากาลงเกดกลมไอเคมไวไฟ อยา

เสยเวลาไปหาเครองวดประมาณไอเคม เพราะกวาจะร ประมาณไอและอากาศกมมากเพยงพอทจะลกไหมหรอ

ระเบดได และกเปนเวลาททานไดเขาไปอยในกลมไอเคมไวไฟเสยแลว

2. ออกไปใหพนจากบรเวณทเกดกลมไอเคมไวไฟทนท และรบแจงใหหวหนางานหรอ

ผจดการทราบ

3. ใหใชนาฉดเปนฝอยเพอไลไอเคม โดยใชหวฉดนาจากตดบเพลงในกรณทเกดกลมไอ

เคมไวไฟบรเวณรแอกเตอร ใหเปดวาลวนาปลอยนาจากหวฝกบวซงตดตงอยเหนอรแอกเตอรเพอ ไลไอเคม

144

4. หากกลมไอเคมไวไฟกาลงลกตดไฟใหฉดนาหลอเครองมอเครองใชหรอถงตาง ๆ ทอย

รอบ ๆ บรเวณนน เพอปองกนการลกลามขยายตวของไฟและการระเบด อยาพยายามเขาไปดบไฟทจดลกไหม

แตใหหาแหลงทมาของไอเคมและจดการกาจดตนตอของการเกดไอเสยกอนโดยไมตอง เขาไปในกลมไอเคม

แลวจงเขาทาการดบไฟ

1.4 ความปลอดภยเกยวกบอคคภย

การปองกนอคคภยในบรเวณโรงงาน

พนกงานทกคนจะตองปฏบตดงน

1. รจกคณสมบตเครองดบเพลงทกชนดทใชอยในโรงงาน และสามารถนามาใชงานได

ทนท และเหมาะสมกบลกษณะของไฟเมอตองการ

2. หามนาเครองดบเพลงมาฉดเลน หรอหยอกลอกน

3. ใหความสนใจกบเครองมอดบเพลงในแผนก และจะตองมการตรวจสอบสภาพของ

เครองดบเพลงอยเสมอ เมอพบหรอสงสยวาเครองดบเพลงเครองใดอยในสภาพชารดหรอนาหนกพรองไป ให

รายงานผบงคบบญชาตามลาดบชนทนท

4. จะตองไมตดตงหรอวางเครองจกรหรอสงของใด ๆ เอาไวในตาแหนงซงจะเปนอปสรรค

หรอกดขวางการนาเครองดบเพลงมาใชโดยสะดวก

5. วตถซงไวไฟหรอนามนเชอเพลงชนดบรรจถง เมอนามาใชแลวจะตองปดฝาใหสนทและ

ทภาชนะบรรจควรจะมเครองหมายแสดงวาเปนสารไวไฟ

6. หามนานามนเชอเพลง หรอเคมภณฑไวไฟใด ๆ ไปใชในการซกลางเสอผา

7. พนกงานทกคนจะตองทาความเขาใจกบวธปฏบตเมอเกดเพลงไหม พนกงานทกคนจะตอง

ใหความรวมมอในการซอมภาคปฏบตโดยพรอมเพรยงกน

8. ไมวาเพลงจะเกดจากอะไรกตาม หากเกดขนใกลกบสายไฟฟา เครองมอเครองใชหรอ

แผงสวตซไฟฟา ใหปลดสะพานไฟตดวงจรไฟฟาทนท

เมอเกดเพลงไหม

1. เมอเกดเพลงไหมขนในบรเวณททางาน จงอยาตนตระหนกจนเสยขวญ พยายามรกษา

ขวญและกาลงใจไวใหมน การตนตระหนกจนเสยขวญอาจทาใหเหตการณเลวรายลงอก

2. รบแจงใหเพ อนรวมงานทกคนในบรเวณเพลงไหมและหนวยดบเพลงทราบ เพ อ

ดาเนนการดบเพลงและแจงเหตเพลงไหมไปยงหนวยดบเพลงของราชการ

3. พนกงานผไมมหนาทเกยวของกบการดบเพลงตองรบออกจากตวอาคารโดยเรวตามแผน

อพยพหนไฟ และไปรวมกนทบรเวณหนาประตทางเขาโรงงาน เพอรอคาสงจากผประสานงานดบเพลงตอไป

4. พนกงานท ไดรบมอบหมายใหเปนหนวยดบเพลงโรงงาน จะตองเตรยมหวฉดสาย

ดบเพลง เพอตอเขากบขอตอทอนาดบเพลงและอยในสภาพเตรยมพรอมโดยเรวทสด ในกรณทเพลงอยใน

145

ตาแหนงทหวฉดใหญจะฉดมาถง อาจไมจาเปนตองใชทอดบเพลงและหวเลกฉดตอ ทงนใหขนอยกบดลยพนจ

ของหนวยดบเพลงโรงงาน

การปองกนอคคภยในสานกงาน

1. พนกงานทกคนจะตองทราบขอบงคบเกยวกบความปลอดภยในสานกงานเปนอยางด

2. พนกงานทกคนควรฝกใชเครองดบเพลงใหเปน

3. พนกงานทกคนตองปฏบตตามกฎขอบงคบความปลอดภยในสานกงานโดยเครงครด

เชน หามสบบหรในบรเวณหามสบ

4. บรษทอาจจดใหมการซอมดบเพลงเมอเกดเพลงไหมหรอกรณฉกเฉน ณ สานกงาน

รวมกบเจาหนาทของทางราชการ พนกงานทกคนจะตองใหความรวมมอในการซอมโดยพรอมเพรยงกน

5. หามวางสงของกดขวางทางออกฉกเฉน

เมอเกดเพลงไหม

1. ใหพนกงานทพบเพลงไหมรบดบเพลงตามความสามารถทนทหากเหนวาไมสามารถ

ดบเพลงดวยตนเองได ใหรบแจงผประสานงานดบเพลงทราบทนท

2. ผประสานงานจะแจงใหเจาหนาทบรหารของบรษททราบ และเปดสญญาณเพลงไหม

3. เมอมสญญาณเพลงไหมใหพนกงานทกคนหยดปฏบตงานทนทและจดเกบเอกสารท

สาคญพรอมทงของมคาไวในทปลอดภย แลวรบออกจากบรเวณททางานในทศทางตรงขามกบบรเวณเกดเพลง

ไหม

4. การออกจากอาคาร หามวงและหามใชลฟตโดยเดดขาด

5. ใหพนกงานท ออกจากอาคารแลวทกคนไปรวมกนในบรเวณท จอดรถอาคารเพ อ

ตรวจสอบจานวนและรอรบคาสงจากผประสานงานตอไป

1.5 ความปลอดภยในสานกงาน

พนสานกงาน - ทางเดน - ประต

1. ควรใหพนสานกงานมความสะอาดอยเสมอ

2. พนสานกงานควรอยในแนวระดบราบไมลาดเอยงหรออยตางระดบกน หากไมสามารถ

หลกเลยงได ใหใชสสนแสดงใหเหนชดเจน

3. ใหใชวสดกนลนปทบบนกระเบองหรอพนขดมนทลน

4. ในขณะปฏบตงาน หามวงหรอทาการลนไถลแทนการเดน

5. ในขณะทมการขดหรอทาความสะอาดพน ผปฏบตงานควรสงเกตปายคาเตอนและเดน

หรอปฏบตงานดวยความระมดระวงมากยงขน

6. ในกรณทมน า น ามน หรอสงท ทาใหเกดการลนบนพนสานกงานใหแจงเจาหนาท ท

รบผดชอบโดยทนท โดยกอนแจงใหแสดงเครองหมายเตอนไวดวย

7. ในกรณทพบเหนวสดหรอเครองใชสานกงาน เชน ดนสอ ทหนบกระดาษ ยางลบ

หรอสงอนใดตกหลนอยบนพน ใหเกบโดยทนทเพราะอาจเปนสาเหตใหลนหกลมได

146

8. ในขณะเดนถงมมตกใหเดนทางดานขวาของทางเดน และเดนอยางชา ๆ ดวยความ

ระมดระวง เพอหลกเลยงการชนกบผอนซงกาลงเดนมาจากอกมมหนง

9. ควรตดตงกระจกเงาทามมในบรเวณมมอบทอาจเกดอบตเหตไดงาย

10. สายโทรศพท สายเครองคดเลข หรอสายไฟฟา ควรตดตงใหเรยบรอย เพอไมใหกด

ขวางทางเดน

11. อยายนหรอเดนใกลบรเวณประตทปดอย เพราะบคคลอนอาจจะเปดประตมากระแทกได

12. เมอจะผานเขาออกบงตา หรอเปดปดประตบานกระจก ควรเขาออกหรอเปดปดดวย

ความระมดระวงอยางชา ๆ และในการใชบงตาหรอประตทเปดปดสองบาน ใหใชบงตาหรอบานประตทาง

ดานขวา

13. บงตาหรอประตบานกระจกทเปดปดสองทาง ใหตดเครองหมาย “ดง” หรอ “ผลก” ให

ชดเจน

14. ไมควรจดเกบวสดอปกรณสงของตาง ๆ หรอปลอยใหมสงกดขวางบรเวณทางเดนหรอ

ชองประต

การใชบนได

การใชบนไดอยางปลอดภย

1. กอนขนหรอลงบนได ควรสงเกตสงทอาจกอใหเกดอนตรายขนได

2. ถาบรเวณบนไดมแสงสวางไมเพยงพอ หรอราวบนไดหรอข นบนไดชารด ใหแจง

เจาหนาทเพอทาการแกไขใหเรยบรอย

3. อยาปลอยใหมเศษวสดชนเลกชนนอยตกอยตามขนบนได เชน เศษกรวด เศษแกว ฯลฯ

4. ไมควรตดตงสงทดงดดความสนใจ เชน กระจกเงา ภาพโปสเตอร เครองประดบ

ตกแตงตาง ๆ ไวบรเวณบนได

5. ควรจดใหมพรมหรอทเชดเทาบรเวณเชงบนได เพอความปลอดภย

6. อยาวงขนหรอลงบนได ควรขนลงดวยความระมดระวง

7. หามเลนหรอหยอกลอกนในขณะขนหรอลงบนได

8. การขนลงบนได ใหขนลงทางดานขวาและจบราวบนไดทกครง

9. อยาปลอยราวบนไดจนกวาจะมการขนหรอลงบนไดเปนทเรยบรอยแลว

10. ในขณะขนหรอลงบนได ใหใชสายตามองขนบนไดทจะกาวตอไปและหามกระทาสงใด

ๆ ในลกษณะทจะกอใหเกดอนตราย เชน การอานหนงสอ หรอคนสงของในกระเปาถอ เปนตน

11. อยาขนหรอลงบนไดเปนกลมใหญในเวลาเดยวกน

การใชบนไดพาดและบนไดยนอยางปลอดภย

1. กอนใชบนไดพาดหรอบนไดยน ตองตรวจสอบความแขงแรงโดยทวไป ตองแนใจวาไม

มรอยหก รอยราว และมยางกนลน

2. เมอใชบนไดพาดกบผนง ตองพาดใหไดประมาณ 70 องศาและควรสงกวาจดทจะทางาน

อยางนอย 60 เซนตเมตร

147

3. ถาเปนไปได ควรยดหวและทายของบนไดดวยเชอก แตถาทาไมไดควรใหคนอนชวยใช

มอจบยดให

4. พนวางบนไดตองเรยบ และปราศจากหลม บอ หรอโหนกนน

5. ขณะปนบนไดขนหรอลงใหมองไปขางหนาและไมทางานบนบนไดดวยทาทางทไม

เหมาะสม

6. กรณมแผนรองยนบนบนไดยน ขาของบนไดตองหางกนไมเกน 1.8 เมตร และแผนรอง

ยนตองสงไมเกน 2 เมตร

7. บนไดยนตองมตวลอกขาทกางไวดวย

8. ถาใชบนไดยนในจดทไมแนใจวาจะมความปลอดภยเพยงพอตองมผชวยคอยยดจบบนได

นนไว

9. อยายนบนแผนรองยน เมอตองอยสงเกน 1.2 เมตร

โตะทางาน - เกาอ - ต

1. ตลอดเวลาการทางานไมควรปดลนชกโตะ ลนชกตเอกสาร หรอตอนใดคางไว ใหปดทก

ครงทไมใชงาน

2. หามวางพสด สงของ หรอกลองใตโตะทางาน

3. หามเอนหรอพงพนกเกาอ โดยใหรบนาหนกเพยงขางใดขางหนง

4. ใหมพนทเคลอนยายเกาอ สาหรบการเขาออกทสะดวก

5. หามวางพสด สงของตาง ๆ บนหลงตเพราะอาจตกหลนลงมาเปนอนตราย

6. อยาเปดลนชกตเอกสารในเวลาเดยวกนเกนกวาหนงลนชก

7. การจดเอกสารใสในลนชกต ควรจดใสเอกสารจากชนลางสดขนไป เพอเปนการถวงดล

นาหนก และใหหลกเลยงการใสเอกสารในลนชกมากเกนไป

8. ใหใชหจบลนชกทกครงเมอจะเปดปดลนชกเพอปองกนนวถกหนบ

9. การจดวางตลนชกตตองไมเกะกะชองทางเดนในขณะทปดใชงาน

สายไฟฟาและเตาเสยบ

1. สายไฟฟาทมรอยฉกขาด หรอปลกไฟฟาทแตกราว ตองทาการเปลยนทนท หามพนดวย

เทปพนสายไฟหรอดดแปลงซอมแซมอยางใดอยางหนง

2. เตาเสยบทชารดจะตองทาการซอมแซมโดยทนท ในระหวางรอการซอมแซมจะตองปด

หรอครอบ เพอปองกนไมใหผอนมาใชงาน

3. เคร องมอหรออปกรณไฟฟาตาง ๆ ท ใชภายในสานกงาน ใหวางในตาแหนงท ใกล

เตาเสยบมากทสด เพอหลกเลยงสายไฟฟาททอดยาวไปตามพน หรอหลกเลยงการใชสายตอ ในกรณทไมอาจวาง

ในตาแหนงใกลเตาเสยบได ใหแสดงเครองหมายใหชดเจนเพอปองกนการเดนสะดดสายไฟฟา

4. ในการใชอปกรณไฟฟาใหแนใจวาแรงดนไฟฟาเหมาะสมกบความตองการแรงดนไฟฟา

ของอปกรณนน ๆ

148

5. การวางหรอเคลอนยายเครองใชสานกงาน ตองระวงอยาใหมการวางหรอเคลอนยายไปทบ

ถกสายไฟฟา

การใชเครองใชสานกงาน

1. ในขณะขนยายกระดาษควรระมดระวงกระดาษบาดมอ

2. ใหเกบปากกาหรอดนสอ โดยการเอาปลายชลง หรอวางราบในชนชก

3. ใหทาการหบขากรรไกรทเปดซองจดหมาย ใบมดคดเตอร หรอของมคมอน ๆ ใหเขาท

กอนทาการเกบ

4. การใชเคร องตดกระดาษ ตองระวงนวมอใหอยหางจากใบมด ขณะทกาลงทาการตด

กระดาษ และหลกเลยงการตดกระดาษจานวนมากเกนไปพรอมกนทเดยว ถาไมไดใชงานใหลดใบมดลงใหตา

ทสด อยายกใบมดคางเอาไว

5. การแกะลวดเยบกระดาษไมควรใชมอหรอเลบ ใหใชทดงลวดเยบกระดาษทกครง

6. เฟอรนเจอรทเปนโลหะใหทาการลบมมทกแหงเพอความปลอดภย

7. ควรใชบนไดหรอชนเหยยบ เมอตองการหยบของในทสง ไมควรยนบนกลอง โตะ หรอ

เกาอตดลอ

8. หลงเลกงานทกวน ใหปดไฟฟาทกดวงและตดวงจรอปกรณไฟฟาภายในหองทางาน

ทงหมด

9. เครองใชสานกงานทอาจกอใหเกดอนตราย เชน สายพาน ลกกลง เกยร เฟอง ลอ ฯลฯ ถา

ไมมการตดตงอปกรณปองกนอนตรายเอาไว ใหตดตงอปกรณปองกนอนตรายนนใหเรยบรอยกอนทจะใชงาน

10. หามทาความสะอาด ปรบ แตง หรอเปลยนแปลงสวนประกอบใด ๆ ของเคร องใช

สานกงานทอาจกอใหเกดอนตรายในขณะทเครองกาลงทางาน

11. ตองทาการศกษาวธใชและขอควรระวงของเคร องใชสานกงานทมอนตรายใหดกอน

ปรบแตง

12. ถามผปฏบตงานสองคน หรอมากกวาสองคนขนไปทางานกบเครองใชสานกงานทม

อนตรายเครองเดยวกน ผปฏบตงานแตละคนจะตองระมดระวงซงกนและกน

13. อยาถอดอปกรณปองกนอนตรายหรอเปดแผงเครองใชสานกงานทมอนตรายโดยเดดขาด

กรณเครองขดของใหตดตอชางเพอมาทาการซอมแซม

14. เครองใชสานกงานทใชกาลงไฟฟาและมไดเปนชนดทมฉนวนหมสองชน จะตองมระบบ

สายดนตดอยทครอบโลหะผานปลก และหามมการดดแปลงปลกเพอตดวงจรสายดนออก

15. ใหตดกระแสไฟฟาของเครองใชสานกงานทใชไฟฟาทกครงทไมใชหรอเมอจะปรบแตง

เครอง

ลฟต

1. ในขณะเกดเพลงไหม หามทกคนใชลฟตใหใชบนไดหนไฟเทานน

149

2. กอนใชลฟตทกครงใหสงเกตวาตวลฟตเลอนมาอยในระดบเดยวกบพนแลวหรอไม ถาตว

ลฟตอยตางระดบกบพน ใหระมดระวงการสะดดขณะเดนเขาลฟต สาหรบสภาพสตรทสวมรองเทาสนสงหรอสน

เลกตองกาวขาม เพอปองกนการลนและหกลม

3. ในการใชลฟต ใหเขาลฟตอยางรวดเรวและระมดระวง อยาลงเลใจ

4. หามสบบหรในลฟต

5. เมอลฟตเลอนถงชนทตองการ ใหรอประตลฟตเปดเตมทแลวกาวออกจากลฟตอยาง

รวดเรว

6. หามใชมอจบหรอดนประตลฟตเพอใหลฟตรอบคคลอน ใหใชปมควบคมประตลฟตท

ตดตงอยภายในลฟต

7. ในกรณเกดเหตฉกเฉนขณะอยในลฟต ใหปฏบตตามขอแนะนา ซงตดอยภายในลฟต

พยายามควบคมสตใหได อยาตกใจเปนอนขาด

กจกรรม 5 ส สความปลอดภย

สถานททางานจะปลอดภยดวยการปฏบต 5 ส

สถานทดาเนนกจกรรม 5 ส จะปลอดภยกวา ถกสขอนามยกวา และมการผลตดกวา ในการทา

ใหสถานททางานนาอย นาด สะดวกสบายและปลอดภยนน จะตองกาจดสงทไมตองใชแลวออกไปใหหมด และ

จดสงทจะเกบใหเปนหมวดหม เพอความสะดวก สะอาด และสวยงาม

กจกรรม 5 ส

สะสาง : แยกรายการสงของทจาเปนและไมจาเปน ทงสงของทไมจาเปน

ออกไปใหมากทสดเทาทจะทาได

สะดวก : เกบเครองมออปกรณไวในททใชไดสะดวกและเกบในสภาพทปลอดภย

สะอาด : จดระเบยบการดแลความสะอาดของสถานททางาน เชน การกาจด

ฝนละออง

สขลกษณะ : ดแลเสอผาและรกษาสภาพสถานททางานใหสะอาดเรยบรอย อยาปลอย

ใหสกปรกรกรงรงเปนเดดขาด

สรางนสย : ปฏบต 4 ส ขางตนจนเปนนสย

1.6 ความปลอดภยในการประกอบอาชพเกษตรกรรม

ปจจบนการประกอบอาชพเกษตรกรรม มการนาเครองจกรกล เชน รถแทรกเตอร

150

รถไถนา เครองเกบเกยว เครองผอนแรง เปนตน และสารเคม เชน ปยเคม สารกาจดศตรพช สารฆาแมลง เขา

มาใชอยางมากมาย เพอชวยเพมผลผลต ซงสงเหลานหากนาไปใชอยางไมถกตองจะมผลเสยตอสขภาพและชวต

อนตรายจากการประกอบอาชพเกษตรกรรม ม 5 ประการ ดงน

ประการท 1 สารเคม เชน ป ย สารกาจดศตรพช สารฆาแมลง สารพษปราบวชพช สาร

กาจดเชอรา สารกาจดสตว สารพษกาจดสาหราย ไสเดอนฝอย หอยทาก สารเคมเหลานหากใชถกวธกมประโยชน

หากใชผดวธเปนโทษอยางมากเชนกน เกษตรกรจาเปนตองทราบสงเหลาน

• วธเกบ การใช โดยอานจากฉลากขางภาชนะบรรจ

• เมอใชหมดแลวตองทาลายภาชนะบรรจโดยการเผาหรอฝง

• ไมควรสบบหรขณะทาการฉดพน

• ระวงการสมผสสารเคมทผวหนงเนองจากสามารถดดซมทางผวหนงได

• ระวงการสดดมหายใจเขาสทางเดนหายใจ

• ไมยนใตลมขณะฉดพนสารเคม

• เครองใชตาง ๆ สาหรบการฉดพนตองดแลไมใหเสอมสภาพ รวซม

• เวลาผสมยาหามใชมอกวน

ประการท 2 อนตรายจากฝนทเกดจากเกษตรกรรม ฝนเกดขนจานวนมากในกจกรรมนวด

ขาว และกจกรรมอน ๆ ในนา ปญหาท เกดข นคอ ฝ นจะเปนสวนท รบเอาเชอรา ละอองเกสรดอกไม และ

พวกสเปอรปะปนอย และจะนาโรคสคนได ทาใหผสมผสเกดเชอรา โรคปอดฝนฝาย โรคปอดชานออย โรคปอด

ชาวนา วธปองกน คอ

• เกษตรควรสวมหนากากปองกนฝน

• รกษาความสะอาดของผวหนงหลงเสรจงานแลว

• ใชวธพนนาเพอลดการฟงกระจายของฝน

• หาความรเพอปองกนตวเอง รวมทงเพอใหทราบถงภยตาง ๆ ทอาจเกดขน เชน

อาการเกดโรค จะไดสามารถปองกนตวเองไมใหเกดโรคลกลามตอไป

ประการท 3 อนตรายจากการเปนโรคตดเชอจากสตว ทสาคญคอ มา วว ควาย แกะ แพะ

สกร สนข สตวปาทกนเนอ นก เปด ไก เปนตน โรคตดเชอทสาคญ ไดแก โรคแอนแทรกซ โรคกลวนา

บาดทะยก เลพโตสไปโรซส กลากเกลอนของเชอรา วธปองกนคอ

• เกษตรกรควรทราบแหลงโรค วธการแพรโรค

• เมอสตวปวยตองเผาหรอฝงทาลายเชอ ฉดวคซนปองกนโรคแกสตว

• รกษาความสะอาดของผวหนง ระวงมใหสมผสกบผวหนงของสตวทเปนโรค

• ทาความสะอาดแผลทนทเมอมบาดแผลเกดขน

151

ประการท 4 อนตรายจากความรอน แสง เสยง ความสนสะเทอน เกษตรกรอาจเปน

ตะครว ออนเพลย หรอเปนลม อนเนองมาจากการไดรบความรอนทมาจากแสงอาทตย หรอไดรบเสยงดงจาก

เครองจกรกล ซงมผลตอสขภาพจตดวย รวมทงเกดอาการหตง หรอหหนวกได อนตรายจาก แสงจา ซงพบ

มากทาใหเกดตอ สญเสยการมองเหน และในการใชเครองจกรกมปญหา การสนสะเทอนจากเครองจกร เชน รถ

แทรกเตอร เครองเกยวขาว เครองไถ เครองเจาะ เลอยไฟฟา ความสนสะเทอนมอนตรายตอมอและแขน ทาใหเกด

อาการปวดขอตอ เมอยลา ระบบยอยอาหารผดปกต กระดกอกเสบ วธปองกนอนตรายเหลานไดแก

• การสวมใสอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล เชน ถงมอ อดห

• การปองกนเกยวกบความรอน ทาไดโดยใหสวมเสอผาหนา แขนยาว แตเปนผาท

ระบายอากาศไดด

• ดมนาผสมเกลอใหเขมขน ประมาณ 0.1%

• หยดพกระหวางงานบอยขน หากอากาศรอนจดมาก

ประการท 5 อบตเหตในงานเกษตรกรรม เชน การถกของมคมบาด ไดแก มด ขวาน เคยว

เมอเกดบาดแผลเกษตรกรไมมเวลาทจะทาความสะอาดแผลหรอปฐมพยาบาลโดยทนท โอกาสทจะไดรบเชอโรค

เชน โรคบาดทะยก จงพบบอย และเปนสาเหตการตายทสาคญหรอการใชเครองยนตทใชไฟฟากอาจเกดไฟฟาดด

หรอเกดการไหมตามผวหนงขนได ซงควรตองเรยนรเรองการใชไฟฟาใหถกตองดวย นอกจากนยงมอนตรายจาก

การใชเครองยนต เชน เชอก โซ สายพาน หนบหรอบบอด ทาใหมอบตเหตเกดขนทนวมอเปนสวนใหญ

โรคจากการทางานทสาคญและพบบอยทสดในเกษตรกรคอ การปวดหลงจากการทางานอน

เนองมาจากทาทางการทางานทฝนธรรมชาต ทาใหเกดอาการปวดเมอยกลามเนอ การปวดเมอยกลามเนอทเกดขน

ซา ๆ ทกวน เรยกวา โรคบาดเจบซาซาก หรอโรคบาดเจบซาบอย สามารถแกไขได

ควรจะไดเรยนร วธการหาเคร องทนแรงหรอประยกตวธการทางานเพอบรรเทาอาการเหลานนใหลดนอยลง

ตวอยางเชน การใชเครองหวานเมลดพชแทนการกมเงยในการหวานโดยคนกจะทาใหการทางานเปนสขขนได

เรองท 2 การปฐมพยาบาลเบองตน

การปฐมพยาบาล คอ การใหการชวยเหลอเบองตนตอผประสบอนตราย หรอเจบปวย ณ

สถานทเกดเหตกอนทจะถงมอแพทย หรอโรงพยาบาล เพอปองกนมใหเกดอนตรายแกชวต หรอเกดความพการ

โดยไมสมควร

วตถประสงคของการปฐมพยาบาล

1. เพอใหมชวตอย

2. เพอไมใหไดรบอนตรายเพมขน

3. เพอใหกลบคนสสภาพเดมไดโดยเรว

หลกทวไปในการปฐมพยาบาล

1. อยาตนเตนตกใจ และอยาใหคนมง เพราะจะแยงผบาดเจบหายใจ

2. ตรวจดวาผบาดเจบยงรสกตว หรอหมดสต

3. อยากรอกยา หรอนาใหแกผบาดเจบในขณะทไมรสกตว

152

4. รบใหการปฐมพยาบาลตอการบาดเจบทอาจทาใหเกดอนตรายถงแกชวต

โดยเรวกอน สวนการบาดเจบอน ๆ ทไมรนแรงมากนกใหดาเนนการปฐมพยาบาลในลาดบถดมา

การบาดเจบทตองไดรบการชวยเหลอโดยเรว คอ

1. การขาดอากาศหายใจ

2. การตกเลอด และมอาการชอก

3. การสมผส หรอไดรบสงมพษทรนแรง

การปฐมพยาบาลเมอเกดอาการบาดเจบ

ขอเคลด

สาเหต

เกดจากการฉกขาด หรอการยดตวของเนอเยอ กลามเนอ หรอเสนเอนรอบขอตอ

อาการ

- เวลาเคลอนไหวจะรสกปวดบรเวณขอตอทไดรบอนตราย

- บวมแดงบรเวณรอบ ๆ ขอตอ

การปฐมพยาบาล

- อยาใหขอตอบรเวณทเจบเคลอนไหว

- อยาใหของหนกกดทบบรเวณขอทเจบ

- ควรประคบดวยความเยนไวกอน

- ถามอาการปวดรนแรง ใหรบนาไปพบแพทย

ขดยอก

สาเหต

เกดจากการทกลามเนอยดตวมากเกนไป ซงเกดขนเพราะการเคลอนไหวอยางรนแรง และ

รวดเรวมากเกนไป

อาการ

เจบปวดบรเวณทไดรบบาดเจบ ตอมามอาการบวม

การปฐมพยาบาล

- ใหผบาดเจบนง หรอนอนในทาทสบาย และปลอดภย

153

- ถาปวดมากอาจบรรเทาอาการโดยการประคบความเยนกอน แลวตอดวยประคบ

ความรอน

ตาบาดเจบ

การปฐมพยาบาลเกยวกบตานน ควรใหการปฐมพยาบาลเฉพาะตาทบาดเจบเลกนอยเทานน ถา

บาดเจบรนแรงใหหาผาปดแผลสะอาดปดตาหลวม ๆ แลวนาผบาดเจบสงโรงพยาบาลโดยเรว

ผงเขาตา

สาเหต

- มสงแปลกปลอมเขาตา

- ระคายเคองตา คน หรอปวดตา

การปฐมพยาบาล

- ใชนาสะอาดลางตาใหทว

- ถาผงไมออกใหหาผาสะอาดปดตาหลวม ๆ แลวนาผบาดเจบไปพบแพทย

สารเคมเขาตา

สาเหต

กรด หรอดางเขาตา

อาการ

- ระคายเคองตา

- เจบปวด และแสบตามาก

การปฐมพยาบาล

- ใหลางตาดวยนาทสะอาดโดยวธการใหนาไหลผานลกตา จนกวาสารเคม

จะออกมา

- ใชผาปดแผลทสะอาดปดตาหลวม ๆ แลวนาผบาดเจบไปพบแพทย

โดยเรวทสด

ไฟไหม หรอนารอนลวก

สาเหต

บาดแผลอาจจะเกดจากถกไฟโดยตรง ประกายไฟ ไฟฟา วตถทรอนจด นาเดอด สารเคม เชน

กรด หรอดางทมความเขมขน

อาการ

แบงเปน 3 ลกษณะ

154

- ลกษณะท 1 ผวหนงแดง

- ลกษณะท 2 เกดแผลพอง

- ลกษณะท 3 ทาลายชนผวหนงเขาไปเปนอนตรายถงเนอเยอทอยใตผวหนง บางครง

ผบาดเจบจะมอาการชอก

การปฐมพยาบาล

บาดแผลในลกษณะท 1 และ 2 ซงไมสาหส ใหปฐมพยาบาลดงน

- ประคบดวยความเยนทนท

- ใชนามนทาแผลได และปดแผลดวยผาทสะอาด ใชผาพนแผลพนแตอยา

ใหแนนมาก

บาดแผลในลกษณะท 3 ใหปฐมพยาบาลดงน

- ถาผบาดเจบมอาการชอก รบใหการปฐมพยาบาลอาการชอกกอน

- หามดงเศษผาทถกไฟไหมซงตดอยกบรางกายออก

- นาผบาดเจบสงโรงพยาบาลโดยเรวทสดเทาทจะทาได

กระดกเคลอน

สาเหต

กระดกเคลอนเกดขนเพราะปลายกระดกขางหนงซงประกอบกนเขาเปนขอตอ เคลอนทหลด

ออกจากเสนเอนทหมหอบรเวณขอตอไว

อาการ

- ตงและปวดมากบรเวณขอตอทหลด

- ขอตอจะมรปราง และตาแหนงผดไปจากเดม

การปฐมพยาบาล

- จดใหผบาดเจบอยในทาทสบายทสด

- หามกด หรอทาใหขอตอนนเคลอนไหวเปนอนขาด

- นาผบาดเจบสงแพทยใหเรวทสด

- การเคลอนยายผบาดเจบควรใชเปลหาม

กระดกหก

กระดกหกมอย 2 แบบ คอ

1. กระดกหกชนดธรรมดา หรอชนดปด ไดแก การมกระดกหกเพยงอยางเดยว

ไมแทงทะลผวหนงออกมา

2. กระดกหกชนดมบาดแผล หรอชนดเปด ไดแก การมกระดกหกแลวแทงทะล

ผวหนงออกมา หรอวตถจากภายนอกแทงทะลผวหนงเขาไปกระทบกบกระดก ทาใหกระดกหก

155

อาการ

- บวม

- เวลาเคลอนไหวจะเจบบรเวณทไดรบอนตราย

- ถาจบบรเวณทไดรบอนตรายจะรสกนมนม และอาจมเสยงปลายกระดกทหกเสยดสกน

- อวยวะเบยวบดผดรป

การปฐมพยาบาล

- อยาเคลอนยายผประสบอนตราย นอกจากจะจาเปนจรง ๆ การเคลอนยาย

อาจทาใหบาดเจบมากขนไปอก

- คอยระวงใหปลายกระดกทแตกอยนง ๆ

- ปองกนอยาใหเกดอาการชอก

- ถากระดกทหกแทงทะลผวหนงออกมาขางนอก ใหหามเลอดโดยใชนวกด

หรอใชสายสาหรบรดหามเลอด

- ใชผาปดแผลทสะอาด ปดปากแผล หรอกระดกทโผลออกมา

- ถามความจาเปนทจะตองเคลอนยายผบาดเจบ ควรใชเฝอกชวคราว

สายคลองแขน หมอน และเปล

เฝอกชวคราวอาจทาดวยวตถใด ๆ กไดทอยใกลมอ เชน กระดาน มวนหนงสอพมพ มวนฟาง

หรอรม ใหผกเฝอกกบแขน หรอขาตรงทหกทงขางลาง และขางบน และถาสามารถทาไดใหผกมดดจากท ๆแตก

ไปทงสองขาง จะทาใหเฝอกชวคราวแขงแรงขน ใชกระดาษ ผา สาล หรอวตถอน ๆ ทคลายกนรองเฝอก เพอให

บรเวณทไดรบอนตรายอยในระดบเดยวกน ซงการทาวธนเฝอกจะพอด ไมกดกระดกบางแหงมากเกนไป สาหรบ

การใสเฝอกทแขนหรอขานน ควรใสใหรอบทกดานดกวาใสเฉพาะดานใดดานหนง และใหใชผาเปนชน ๆ หรอ

เชอกทเหนยว ๆ ผกเฝอก แตผาสาหรบผกในยามฉกเฉนทดทสดกคอ ผาพนแถบยาว ๆ

- บางครงกอนจะเขาเฝอกจาเปนตองเคลอนยายผบาดเจบบางเลกนอย ควรจะใหใครคนหนง

จบแขน หรอขาสวนทอยเหนอ และสวนทอยตากวาบรเวณทกระดกนนหกใหอยนง ๆ สวนคนอน ๆ ใหชวยกน

รบนาหนกของรางกายไว วธทดทสดกคอ ใชเปลหาม

- กระดกสนหลง หรอคอหก หรอสงสยวาจะหก จะตองใชความระมดระวงเปนพเศษ ถาคน

เจบหมดสตอาจจะไมรวากระดกคอ หรอกระดกสนหลงหก นอกจากผทาการ

ปฐมพยาบาลนนจะมความรในเรองนเปนพเศษ กระดกหกธรรมดาอาจจะกลายเปนกระดกหกชนดมบาดแผลได

ถาหากไมระมดระวงในการเคลอนยายผบาดเจบ ดงนน หากสามารถทาไดควรงดเวนการเคลอนยายใด ๆ จนกวา

แพทยจะมาทาการชวยเหลอ

การเคลอนยายผทกระดกคอหก

- เมอจะทาการเคลอนยายผบาดเจบทกระดกคอหก ใหเอาบานประต หรอแผนกระดานกวาง

ๆ มาวางลงขางคนเจบ ใหปลายกระดานเลยศรษะคนเจบไปประมาณ 4 นว เปน อยางนอย

- ถาผบาดเจบนอนหงาย ใหใครคนหนงคกเขาลงเหนอศรษะ ใชมอทงสองจบศรษะไวใหนง

ๆ เพอใหศรษะ และหวไหลเคลอนไหวเปนจงหวะเดยวกนกบรางกาย สวนคนอน ๆ จะเปนคนเดยว หรอหลายคน

156

กไดชวยกนจบเสอผาของผบาดเจบตรงหวไหล และตะโพก แลว คอย ๆ เลอนผบาดเจดนนวางลงบนแผน

กระดาน หรอบานประต ใหผบาดเจบนอนหงายอยายกศรษะขน และอยาใหคอบดไปมา

- ถาผบาดเจบนอนควาหนา ควรจะวางบานประต หรอกระดานลงขาง ๆ ตวผบาดเจบ

นน เอาแขนเหยยดไปทางศรษะ คกเขาลงเอามอจบขางศรษะของผบาดเจบ โดยใหมอปดห และมมขากรรไกร

แลวคอยพลกคนเจบใหนอนหงายบนกระดาน เวลาพลกใหนอนหงายจะตองใหศรษะอยนง ๆ และใหอยระดบ

เดยวกบลาตว ทงศรษะ และลาตวจะตองพลกให พรอม ๆ กน

- ระหวางททาการเคลอนยาย ควรจะใชหนงรด หรอผาพนแผลกไดหลาย ๆ อน รดรอบตว

ของผบาดเจบใหตดแนนกบแผนกระดาษ หรอถามเปลกใหใชเปลหาม

การเคลอนยายผทกระดกสนหลงหก

- อยารบยกผบาดเจบทสงสยวากระดกสนหลงจะหก ตองถามกอนวาสามารถเคลอนไหว ได

หรอไม ถาผบาดเจบไมไดสต และสงสยวาจะไดรบอนตรายทกระดกสนหลง ใหปฏบตเชนเดยวกบผทกระดกคอ

หก

- ถาพบคนทสงสยวากระดกสนหลงหกนอนควาหนาอย คอย ๆ พลกใหนอนหงายลงบนแผน

กระดาน หรอเปล แลวหาอะไรมารองสนหลงตอนลาง

- ถาผบาดเจบนอนหงาย คอย ๆ เลอนใหนอนบนกระดาน โดยปฏบตเชนเดยวกบผทกระดก

คอหก

- ผบาดเจบทสงสยวากระดกสนหลงหก หามยกในทานงโดยเดดขาด

กะโหลกศรษะแตก สมองไดรบความกระทบกระเทอน

ผทประสบอนตรายจนกะโหลกศรษะแตก หรอสะเทอน จะมอาการเลอดออกทางห ตา และ

จมก อาจมของเหลวสขาวไหลออกมาจากห ตาดาอาจจะมขนาดไมเทากน หนาแดง หรอซดกได

การปฐมพยาบาล

- ถาหนามสปกต หรอสแดง ควรวางผบาดเจบนอนลง แลวหนนศรษะใหสงเลกนอย ถาหนา

ซดควรวางศรษะในแนวราบ

- พลกศรษะใหอยในลกษณะทไมถกทบบรเวณทสงสยวากระดกจะแตก

- ถามบาดแผลปรากฏใหหามเลอด และปดบาดแผลดวยผาปดแผลทสะอาด ผกผาพนแผล

ดานตรงขามกบบาดแผล

- ใหความอบอนแกผบาดเจบอยเสมอ และอยาใหสารกระตนใด ๆ แกผบาดเจบ

การหามเลอดเมอเกดอนตรายจากของมคม

วธหามเลอดมหลายวธ ไดแก

1. การกดดวยนวมอ มวธปฏบตดงน

- ในกรณทบาดแผลเลอดออกไมมาก จะหามเลอดโดยใชผาสะอาดปดทบาดแผลแลวพนให

แนน ถายงมเลอดไหลซม ใหใชนวมอกดตรงบาดแผลดวยกได

157

- ในกรณทเสนโลหตแดงใหญขาด หรอไดรบอนตรายอยางรนแรงเปนบาดแผลใหญ ควรใช

นวมอกดเพอหามเลอดไมใหไหลออกมา และใหกดลงบรเวณระหวางบาดแผลกบหวใจ เชน

- เลอดไหลออกจากหนงศรษะ และสวนบนของศรษะ ใหกดทเสนเลอดบรเวณขมบ

ดานทมบาดแผล

- เลอดไหลออกจากใบหนา ใหกดทเสนเลอดใตขากรรไกรลางดานทมบาดแผล

หางจากมมขากรรไกรไปขางหนาประมาณ 1 นว

- เลอดไหลออกมาจากคอ ใหกดลงไปบรเวณตนคอขาง ๆ หลอดลมดานท ม

บาดแผล แตการกดตาแหนงนนานๆ อาจจะทาใหผถกกดหมดสตได ฉะนนควรใชวธนตอเมอใชวธอน ๆ ไม

ไดผลแลวเทานน

- เลอดไหลออกมาจากแขนทอนบน ใหกดลงไปทไหปลาราตอนบนสดใกล

หวไหลของแขนดานทมบาดแผล

- เลอดไหลออกมาจากแขนทอนลาง ใหกดทเสนเลอดบรเวณแขนทอนบนดานใน

กงกลางระหวางหวไหลกบขอศอก

- เลอดออกทขา ใหกดเสนเลอดบรเวณขาหนบดานทมบาดแผล

2. การใชสายรดหามเลอด

ในกรณทเลอดไหลออกจากเสนโลหตแดงทแขน หรอขา ใชนวมอกดแลวเลอด

ไมหยด ควรใชสายสาหรบหามเลอดโดยเฉพาะ

- สายรดสาหรบแขน ใหใชรดเสนโลหตทตนแขน สายรดสาหรบขาใหใชรดเสนโลหตท

โคนขา

- อยาใชสายรดผกรดใหแนนเกนไป และควรจะคลายออกเปนเวลา 3 วนาท ทก ๆ 10 นาท

จนกวาเลอดจะหยด

- ถาไมมสายรดแบบมาตรฐาน อาจใชวตถทแบน ๆ เชน เขมขด หนงรด ผาเชดตว เนคไท

หรอเศษผา ทาเปนสายรดได แตอยาใชเชอกเสนลวด หรอดายทาเปนสายรด เพราะอาจจะบาด หรอเปนอนตราย

แกผวหนงบรเวณทผกได

3. การยกบรเวณทมบาดแผลใหสงกวาหวใจ

ในกรณทมบาดแผลเลอดออกทเทา จดใหผบาดเจบนอนลงแลวยกเทาขน

กจกรรม ใหผเรยนรวบรวมขอมลการไดรบอนตรายจากการทางานของตนเอง สมาชกใน

158

ครอบครว และเพอนรวมงาน ดงน

1. ขาพเจาเคยไดรบอนตรายจากการทางาน ดงน

• งาน / หนาททปฏบต หรอเคยปฏบต......................................................................................

...........................................................................................................................................

• อนตรายทเคยไดรบ

1. .....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

3. .....................................................................................................................................

• การปองกน และแกไข

1. .....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

3. .....................................................................................................................................

2. สมาชกในครอบครวเคยไดรบอนตรายจาการทางาน คอ .........................................................

• งาน / หนาททปฏบต หรอเคยปฏบต..................................................................................

...........................................................................................................................................

• อนตรายทเคยไดรบ

1. .....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

3. .....................................................................................................................................

• การปองกน และแกไข

1. .....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

3. .....................................................................................................................................

3. เพอนรวมงานทเคยไดรบอนตรายจากการทางาน ดงน

• งาน / หนาททปฏบต หรอเคยปฏบต..................................................................................

...........................................................................................................................................

• อนตรายทเคยไดรบ

1. .....................................................................................................................................

2. .....................................................................................................................................

159

3. .....................................................................................................................................

• การปองกน และแกไข

4. .....................................................................................................................................

5. .....................................................................................................................................

6. .....................................................................................................................................

160

บทท 9

ทกษะชวตเพอการสอสาร

สาระสาคญ

การมความรความเขาใจเก ยวกบทกษะทจาเปนสาหรบชวตมนษย โดยเฉพาะ

ทกษะการสอสาร ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล ทกษะการเขาใจผอน จะชวยใหบคคล

ดารงชวตอยในครอบครว ชมชน และสงคมอยางมความสข

ผลการเรยนรทคาดหวง เพอใหผเรยน

1. มความรความเขาใจเกยวกบทกษะชวตทจาเปน 3 ประการ ไดแก ทกษะการ

สอสาร ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล และทกษะการเขาใจผอน

2 . ประยกต ใชทกษะช วตในการดา เนนช วต และในการทางานอยางม

ประสทธภาพ

ขอบขายเนอหา

เรองท 1 ความหมายของทกษะชวต

เรองท 2 ทกษะชวตทจาเปน 3 ประการ

161

เรองท 1 ความหมายของทกษะชวต

คาวา ทกษะ (Skill) หมายถง ความชดเจน และความชานชานาญในเรองใดเรอง

หนง ซงบคคลสามารถสรางขนไดจากการเรยนร ไดแก ทกษะการอาชพ การกฬา การทางาน

รวมกบผอน การอาน การสอน การจดการ ทกษะทางคณตศาสตร ทกษะทางภาษา ทกษะทางการใช

เทคโนโลย ฯลฯ ซงเปนทกษะภายนอกทสามารถมองเหนไดชดเจนจากการกระทา หรอจากการ

ปฏบต ซงทกษะดงกลาวนนเปนทกษะทจาเปนตอการดารงชวต ทจะทาใหผมทกษะเหลานนมชวต

ทด สามารถดารงชพอยในสงคมได โดยมโอกาสทดกวาผไมมทกษะดงกลาว ซงทกษะประเภทน

เรยกวา Livelihood skill หรอ Sikll for living ซงเปนคนละอยางกบทกษะชวต ทเรยกวา Life skill

(ประเสรฐ ตนสกล) ดงนน ทกษะชวต หรอ Life skill จงหมายถง คณลกษณะ หรอความสามารถ

เชงสงคม จตวทยา (Phychosoclal competence) ทเปนทกษะภายในทจะชวยใหบคคลสามารถเผชญ

สถานการณตาง ๆ ทเกดขนในชวตประจาวนไดอยางมประสทธภาพ และเตรยมพรอมสาหรบการ

ปรบตวในอนาคต ไมวาจะเปนเรองการดแลสขภาพ เอดส ยาเสพตด ความปลอดภย สงแวดลอม

คณธรรมจรยธรรม ฯลฯ เพอใหสามารถมชวตอยในสงคมไดอยางมความสข หรอจะกลาวงาย ๆ

ทกษะชวต กคอ ความสามารถในการแกปญหาท ตองเผชญในชวตประจาวน เพ อใหอย รอด

ปลอดภย และสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

1.1 องคประกอบของทกษะชวต

องคประกอบของทกษะชวต จะมความแตกตางกนตามวฒนธรรม และสถานท แต

ทกษะชวตทจาเปนทสดททกคนควรม ซงองคการอนามยโลกไดสรปไว และถอเปนหวใจสาคญใน

การดารงชวต คอ

1. ทกษะการตดสนใจ (Decision making) เปนความสามารถในการตดสนใจ

เกยวกบเรองราวตาง ๆ ในชวตไดอยางมระบบ เชน ถาบคคลสามารถตดสนใจเกยวกบการกระทา

ของตนเองทเกยวกบพฤตกรรมดานสขภาพ หรอความปลอดภยในชวต โดยประเมนทางเลอก และ

ผลทไดจากการตดสนใจเลอกทางทถกตองเหมาะสม กจะมผลตอการมสขภาพทดทงรางกาย และ

จตใจ

2. ทกษะการแกปญหา (Problem Solving) เปนความสามารถในการจดการกบ

ปญหาทเกดขนในชวตไดอยางมระบบ ไมเกดความเครยดทางกาย และจตใจ จนอาจลกลามเปน

ปญหาใหญโตเกนแกไข

3. ทกษะการคดสรางสรรค (Creative thinking) เปนความสามารถในการคดทจะ

เปนสวนชวยในการตดสนใจ และแกไขปญหาโดยการคดสรางสรรค เพอคนหาทางเลอกตาง ๆ

162

รวมทงผลทจะเกดขนในแตละทางเลอก และสามารถนาประสบการณมาปรบใชในชวตประจาวน

ไดอยางเหมาะสม

4. ทกษะการคดอยางมวจารณญาณ (Critical thinking) เปนความสามารถใน

การคดวเคราะหขอมลตาง ๆ และประเมนปญหา หรอสถานการณทอย รอบตวเรา ทมผลตอการ

ดาเนนชวต

5. ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ (Effective communication) เปน

ความสามารถในการใชคาพด และทาทาง เพอแสดงออกถงความรสกนกคดของตนเองไดอยาง

เหมาะสมกบวฒนธรรม และสถานการณตาง ๆ ไมวาจะเปนการแสดงความคดเหน การแสดง

ความตองการ การแสดงความชนชม การขอรอง การเจรจาตอรอง การตกเตอน การชวยเหลอ

การปฏเสธ ฯลฯ

6. ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล (Interpersonal relationship) เปน

ความสามารถในการสรางความสมพนธทดระหวางกนและกน และสามารถรกษาสมพนธภาพไวได

ยนยาว

7. ทกษะการตระหนกรในตน (Self awareness) เปนความสามารถในการคนหา

รจก และเขาใจตนเอง เชน รขอด ขอเสยของตนเอง รความตองการ และสงทไมตองการของตนเอง

ซ งจะชวยใหเรารตวเองเวลาเผชญกบความเครยด หรอสถานการณตาง ๆ และทกษะนยงเปน

พนฐานของการพฒนาทกษะอน ๆ เชน การสอสาร การสรางสมพนธภาพ การตดสนใจ ความเหน

ใจผอน

8. ทกษะการเขาใจผอน (Empathy) เปนความสามารถในการเขาใจความเหมอน

หรอความแตกตางระหวางบคคล ในดานความสามารถ เพศ วย ระดบการศกษา ศาสนา ความเชอ

สผว อาชพ ฯลฯ ชวยใหสามารถยอมรบบคคลอนทตางจากเรา เกดการชวยเหลอบคคลอนทดอย

กวา หรอไดรบความเดอดรอน เชน ผตดยาเสพตด ผตดเชอเอดส

9. ทกษะการจดการกบอารมณ (Coping with emotion) เปนความสามารถในการ

รบรอารมณของตนเอง และผอน รวาอารมณมผลตอการแสดงพฤตกรรมอยางไร รวธการจดการกบ

อารมณโกรธ และความเศราโศก ทสงผลทางลบตอรางกาย และจตใจไดอยางเหมาะสม

10. ทกษะการจดการกบความเครยด (Coping with stress) เปนความสามารถใน

การรบรถงสาเหตของความเครยด รวธผอนคลายความเครยด และแนวทางในการควบคมระดบ

ความเครยด เพอใหเกดการเบยงเบนพฤตกรรมไปในทางทถกตอง เหมาะสม และไมเกดปญหาดาน

สขภาพ

163

1.2 กลวธในการสรางทกษะชวต

จากองคประกอบของทกษะชวต 10 ประการ เมอจะนาไปใชพฒนาทกษะชวต

สามารถแบงไดเปน 2 สวน ดงน

1. ทกษะช วตท วไป คอ ความสามารถพ นฐานท ใช เผชญปญหาปกตใน

ชวตประจาวน เชน ความเครยด สขภาพ การคบเพอน การปรบตว ครอบครวแตกแยก การบรโภค

อาหาร ฯลฯ

2. ทกษะชวตเฉพาะ คอ ความสามารถทจาเปนในการเผชญปญหาเฉพาะ เชน ยา

เสพตด โรคเอดส ไฟไหม นาทวม การถกลวงละเมดทางเพศ ฯลฯ

164

เรองท 2 ทกษะชวตทจาเปน 3 ประการ

• ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ (Effective communication)

• ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล (Interpersonal relationship)

• ทกษะการเขาใจผอน (Empathy)

2.1 ทกษะการสอสารอยางมประสทธภาพ

การสอสาร เปนกระบวนการสรางความเขาใจกนระหวางบคคล โดยอาจเปนการ

สอสารทางเดยว (one-way communication) คอ การสอขาวสารจากผสงสาร ไปยงผรบสาร โดยไม

มการสอสารกลบ หรอสะทอนความรสกกลบไปยงผสงสารอกครง สวนการสอสารสองทาง (Two-

way Communication) เปนการสอขาวสารจากผสงสารไปยงผรบสาร และมการสอสารกลบ หรอ

สะทอนความรสกกลบจากผรบสาร ไปยงผสงสารอกครง จงเรยกวา เปนการสอสารสองทาง

การสอสารระหวางบคคล นบวาเปนความจาเปนอยางยง เพราะในการดาเนนชวต

ปกตในปจจบน การสอสารเขามามบทบาทอยางยงในทกกจกรรม ไมวาจะเปนการสอสารดวย

การพด การเขยน การแสดงกรยาทาทาง หรอการใชเครองมอสอสารทเปนเทคโนโลยสมยใหม

ตาง ๆ เชน โทรศพท Internet e-mail ฯลฯ ทงน การสอสารดวยวธใด ๆ กตาม ควรทาใหผสงสาร

และผรบสารเกดความเขาใจอนดตอกน และเกดสมพนธภาพทดตามมา ซงทกษะทจาเปนในการ

สอสาร ไดแก การรจกแสดงความคดเหน หรอความตองการใหถกกาลเทศะ และการรจกแสดง

ความชนชมผอน การรจกขอรอง การเจรจาตอรองในสถานการณคบขนจาเปน การตกเตอนดวย

ความจรงใจ และใชวาจาสภาพ การรจกปฏเสธเมอถกชกชวนใหปฏบตในสงทผดขนบธรรมเนยม

ประเพณ หรอผดกฎหมาย เปนตน

การสอสารดวยการปฏเสธ

หลาย ๆ คนไมกลาปฏเสธคาชกชวนของเพอน หรอคนรก เมอไปทาในสงทตนเอง

ไมเหนดวย เชน การมเพศสมพนธทไมปลอดภย การเทยวซองโสเภณ การเสพยาเสพตด ฯลฯ อนท

จรงการปฏเสธเปนสทธของทกคน การปฏเสธคาชกชวนของเพอน หรอคนรกเมอทาในสงทตนเอง

ไมเหนดวยอยางเหมาะสม และไดผลจะชวยปองกนการมพฤตกรรมเสยงได คนสวนใหญไมกลา

ปฏเสธคาชกชวนของเพอน หรอคนรก เพราะกลววาเพ อน หรอคนรกจะโกรธ แตถาสามารถ

ปฏเสธไดถกตองตามขนตอนจะไมทาใหเสยเพอน

การปฏเสธทด

165

จะตองปฏเสธอยางจรงจง ทงทาทาง คาพด และนาเสยง เพอแสดงความตงใจอยาง

ชดเจนทจะขอปฏเสธ

การปฏเสธม 3 ขนตอน คอ

1. บอกความรสกเปนขออางประกอบเหตผล เพราะการบอกความรสกจะโตแยง

ยากกวาการบอกเหตผลอยางเดยว

2. การขอปฏเสธ เปนการบอกปฏเสธชดเจนดวยคาพด

3. การถามความเหนชอบเพอรกษานาใจของผชวน และความขอบคณเมอผชวน

ยอมรบการปฏเสธ

ตวอยางการปฏเสธเมอถกชวนไปเสพยาเสพตด

แดงเปนผชวน และแอมเปนผปฏเสธ

แดง : คนนมปารตทหอง แอมไปใหไดนะ มของดอยางวาใหม ๆ มาใหลอง

แอม : ของอยางวานนไมดตอสขภาพ ขอไมลอง แดงคงไมวานะ ขอบคณมากทชวน

แดง : ....................................

การหาทางออกเมอถกเซาซ หรอสบประมาท บางครงผชวนพดเซาซเพอชวนให

สาเรจ ผถกชวนไมควรหวนไหวกบคาพด เพราะจะทาใหขาดสมาธในการหาทางออก ควรยนยน

การปฏเสธดวยทาทมนคง และหาทางออกโดยวธตอไปน

ปฏเสธซา โดยไมตองใชขออาง พรอมทงบอกลา แลวเดนจากไปทนท

การตอรอง โดยการชวนไปทากจกรรมอนทดกวา

การผดผอน โดยการยดระยะเวลาออกไปเพอใหผชวนเปลยนความตงใจ เชน

ขนตอน ตวอยางคาพด

1. อางความรสกประกอบเหตผล

2. ขอปฏเสธ

3. การขอความเหนชอบ

4. ถกเซาซ หรอถกสบประมาท

4.1 การปฏเสธซา

4.2 การตอรอง

4.3 การผดผอน

“ฉนไมชอบ มนไมดตอสขภาพ”

“ขอไมไปนะเพอน”

“เธอคงเขาใจนะ”

“ไมลองดกวา เราขอกลบกอนนะ”

“ฉนคดวา เรากลบบานกนเลยดกวา”

“แดงคดวา เราควรรอไปอกสกระยะหนง เมอเราทงสอง

พรอมทจะรบผดชอบครอบครว คอยคดเรองน”

166

สถานการณทชวนไปเทยวซอง

ชยเปนผชวน ยทธเปนผปฏเสธ

ชย : วนนกนขาวเยนแลว ไปเทยวอยางวากนนะ

ยทธ : เราไมชอบสถานทอยางนน กลวตดโรคดวย ขอไมไปนะเพอน

ชย : เราไปหลายหนไมเหนเปนอะไรเลย ชกสงสยแลววานายเปนผชาย

เตมรอยหรอเปลา ชวนทไรไมไปสกท

ยทธ : ไมละ เอาไวคราวหลง พวกนายไปเทยวทอนเราจะไปดวย

ครงนขอตวกอนนะ ขอบใจมากทชวน

ในเรองความรก ผหญงเมอมความรก จะมความรสกชอบ หรอรก ตองการความรก

ความอบอน ความใกลชดผกพนทางใจ ไมคาดคดวาฝายชายตองการอะไรจากความใกลชด จงขาด

ความระมดระวง อาจเผลอตวเผลอใจไปตามทฝายชายตองการ เปนคานยมของชาย โดยถอเปนเรอง

ปกตทจะมเพศสมพนธกบหญงบรการ หรอคนรกเพอปลดเปลองความใคร เพราะเมอผชายรก หรอ

ชอบผหญงมกจะตองการผกพนทางกาย คอ ความรก ความใคร เมอผชายตองการผกพนทางกายก

จะคดหาวธการตาง ๆ เพอทาใหเกดพฤตกรรมทจะนาไปสสงท ตนตองการ โดยคดวาฝายหญงก

ตองการเชนกน

การมเพศสมพนธครงแรก ฝายหญงไมไดมความสขทางเพศอยางทฝายชายเขาใจ

ตรงกนขามจะมความวตกกงวล กลวตงครรภ กลวแฟนจะทอดทง หรอดถก กลวเพอนร กลวพอแม

เสยใจ แตฝายชายจะมความสขทางเพศ และภมใจทไดเปนเจาของ การมเพศสมพนธในครงตอ ๆ มา

ฝายหญงมกจะยนยอมเพราะความรก ความผกพน ความกงวล กลวถกทอดทงหากไมยอม แตฝาย

ชายถอเปนเรองปกต เปนการหาความสขรวมกน ปญหาทตามมาคอ การตงครรภ หรอโรคตาง ๆ

ฉะนนการคบเพอนตางเพศ ผหญงควรปฏบตตนอยางไรบาง เชน

- ไมควรอยดวยกนตามลาพงสองตอสองในทลบตา เพราะความใกลชดสามารถ

ไปสการมเพศสมพนธได

- ผหญงควรแตงกายมดชด ไมแตงกายลอแหลม

- ผหญงควรระมดระวงตวขณะอยใกลชดกบเพอนตางเพศ ควรรกนวลสงวนตว

ระวงการสมผส หรอถกเนอตองตว

167

สาหรบผชาย เมอมโอกาสอยกนตามลาพงสองตอสองควรยบยงชงใจ และไมคด

หาวธตาง ๆ ทจะทาใหเกดพฤตกรรมทจะนาไปสสงทตนตองการ โดยคาดคดเอาเองวาฝายหญงก

ตองการเชนเดยวกบตน

ตวอยางการสอสารดวยการปฏเสธ

ปจจบนปญหาการมเพศสมพนธกอนวยอนควร ลกลาม รนแรงถงขนเปนปญหา

การตงครรภทไมพงประสงคเพมสงขนในกลมวยรน วยเรยน ทาใหตองออกกลางคน หรอแอบไป

ทาแทงจนทาใหเกดอนตรายถงแกชวตเปนจานวนมาก

ดงนนเรองทพอแมไมอยากใหเกดเรองหนงคอ ไมอยากใหลกม “เซกซ” กอนวย

อนควร อยากใหเรยนหนงสอจบ ใหเปนผใหญทรบผดชอบตวเองไดมากกวาน

แตขาวเดกวยรนตอนนกออกมามากเหลอเกน วาเหนเร อง “เซกซ” เปนเร อง

ธรรมดา ไมเหนจะเสยหายตรงไหน บางคนเปลยนคเปนวาเลน บางคกเชาหอพกอยดวยกน เชาไป

เรยนดวยกน เยนกลบมานอนดวยกน พอแมอยตางจงหวดไมรเรอง คดวาลกคงตงใจเรยนอยางเดยว

ทไหนได

เรองนพอแมจะทาเฉยไมไดแมลกเราจะเปนเดกเรยบรอย ยงไมมททาวาจะสนใจ

เพศตรงขามกตาม พอแมกตองชวนคยเมอมโอกาส หากพอแมลกดโทรทศนดวยกน จะมฉากอยาง

วาในละครไทยอยหลายเรอง เชน พระเอกเสยทนางราย หรอนางเอกใจออนยอมพระเอกกอน แต

สดทายไมไดแตงงานกน พอแมกถอโอกาสนชวนลกคยเสยเลย ไมวาจะเปนลกชาย หรอลกสาวก

ตองระวงเรองนดวยกนทงนน ซงอาจแนะนาลกดงน

อยาอยกนตามลาพงสองตอสองในทลบตาคน แมอกฝายจะชวนกไมตองตามใจ

ใหรจกปฏเสธ

• ถาดแลวอกฝายจะผกมดโดยอางวา “รกจรงหวงแตง” หรออะไรกแลวแต

ทจะสรรหามาพราพรรณนา ตองใหลกเราพดกบอกฝายแบบเปดใจ เปดเผย ดวยทาททมนใจวา

“ไมตองการใหมอะไรกนเกนเลยกวาน เพราะเรายงเดกยงไมสมควร” หรอ “ยงไมพรอม” แมวาเรา

จะรกเขามากกควรคบกนแคเปนแฟนกอน เวลายงมอกยาวนาน ใครจะรวาคนนใชคแทหรอไม

• ตองรจกหลกเลยง หรอกลาปฏเสธทจะมเพศสมพนธ ถาอกฝายยงตอ

ตองใหรจกเอาตวรอดใหได

• ใหเบยงเบนความสนใจของอกฝายไปยงเรองอน เชน อาจชวนไปเลนกฬา

หรอชวนคยในเรองทคดวาอกฝายจะหยดฟง

• ถาอกฝายยงไมยอมฟงเหตผล โดยอาจจะมขออางวา “ถาไมยอม แสดงวา

168

ไมรกจรง” หากถงขนนละกอ ตองใหลกคดใหมแลววา ควรจะคบกนเปนแฟนตอไปอกไหม เพราะ

อกฝายคงตองพยายามหาโอกาสอกเรอย ๆ แลวแนใจไหมวา ลกจะไมใจออนเขาสกวน

• ทสาคญ พอแมตองชวนลกคย ถงผลสยของการมเพศสมพนธกอนวย

อนควรดวย

2.2 ทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางบคคล

คงไดยนคาพดนบอย ๆ วา “คนเราอยคนเดยวในโลกไมได” เราตองพงพาอาศยกน

ซงจะตองมสมพนธภาพทดตอกน

การทจะสรางสมพนธภาพใหเกดขนระหวางกนนน เปนเรองไมยาก แรกเรมคอ

1. มการตดตอพบปะกน

เราจะตองมการตดตอพบปะพดคยกบคนทตองการมสมพนธภาพกบเขา ใหเวลา

กบเขา ทางานรวมกน ทากจกรรมรวมกน เลนกฬาดวยกน และในทสดเรากมโอกาสสรางมตรภาพ

ทดตอกน

2. มความสนใจและประสบการณรวมกน

ประสบการณเปนสงทนาคนสองคนใหมารวมมอกน การชวยเหลอกนในระหวาง

การเลาเรยน หรอการทางานดวยกน มความสนใจในเรองเดยวกน การรวมประสบการณ และ

แลกเปลยนประสบการณระหวางกน เปนการสรางมตรภาพทดใหเกดขนได

3. มทศนคตและความเชอทคลายคลงกน

ชวงวยรนเปนชวงทความคด ทศนคต และความรสกอาจมการเปลยนแปลงอยาง

รวดเรว ถาคนไหนมความคดเหนคลายคลงกบเรา เราจะรสกพอใจ แตถาคนไหนมความคดแตกตาง

กบเรา เราจะรสกไมพอใจ แตในความเปนจรงตองเขาใจวา คนสวนใหญไมไดมความเหน

เหมอนกนทกเรอง แมในคนทเปนมตรตอกนเพยงใดกตาม

จะสรางสมพนธภาพทดไดอยางไร

การเรยนรวธการสรางสมพนธภาพทดเปนสาคญ และทกคนควรจะคนหาเพอให

เกดมตรภาพ ดงน

1. ความใสใจ เอาใจใสซงกนและกน ดแลกนทงยามสข ยามทกข

2. ความไวเนอเชอใจ การอยกบผอนอยางมความสขเราตองไววางใจในตวเขา

และตองใหเขาไววางใจในตวเราดวย

3. การยอมรบ เราจะตองรจกใหการยอมรบ และนบถอคนอน รจกแสดงความ

169

ชนชม และยนดกบความสาเรจของผอน

4. การมสวนรวม และการแบงปน สมพนธภาพทดคอ การไดมสวนรวมแบงปน

ในประสบการณ รจกรบฟงความคด และยอมรบความจรงจากคนสวนมาก

5. การมความยดหยน คนทมความยดหยนจะเปนคนทสามารถมความสข แมจะ

อยกบคนทมความเหนตางกน

6. ความเหนอกเหนใจผ อ น การแสดงความเหนอกเหนใจ จะทาไดงายถาม

สมพนธภาพทดตอกน เพราะจะไมเกดความเขาใจผดตอกน

จากการทคนเราตองมสมพนธภาพทดกบผอนนน กเพอทจะสามารถอยรวมกบ

ผอนได โดยทไดรบการชวยเหลอจากผอนตามสมควร ไมวาจะเปนเพอน พอแม พนอง หรอคน

อน ๆ โดยเฉพาะการมสมพนธภาพทดระหวางพอแมกบลกวยรนเปนสงทสาคญมาก เพอลกจะได

เตบโตเปนผใหญทด และประสบความสาเรจในชวตตอไป

การสรางสมพนธภาพดวยการให

• การฝกใหเปนผเสยสละ หรอเปนผใหนน พอแมจะตองสอนลก หรอเปน

ตวอยางในการเปนผใหเสมอ

• การใหโดยทวไปนน เรามกจะนกถงแตการใหสงของ หรอเงนทอง แตความ

จรงยงมสงสาคญททกคนควรใหแกกน ไดแก การใหรอยยม ใหความจรงใจ ใหการชวยเหลอ

ใหคาชมเชย ใหความเมตตา ใหอภย ฯลฯ ซงการใหสงเหลานไมตองเสยเงนทองซอหา แตตองเปน

การใหทออกมาจากใจจรง จะเปนการสรางมตรภาพทดตอกน

• ใหนกเสมอวา จงเปนผใหเถด ใหผอนใหมากขน รบใหนอยลง จงจะเปนการ

ทาใหครอบครวเรามความสข และสงคมจะอบอน เพอลกไดซมซบ และนาไปใชในการเปนผให

เสมอกบเพอน ๆ พ นอง และคนอน ๆ ทอยรวมกน

การฝกใหเปนคนนารก นาคบหา

เคยไดยนอาจารยทานหนงพดในรายการโทรทศนนานมาแลววา “ลกเราไมวาจะ

เปนอยางไร มนกดนารกไปหมดในสายตาพอแม แตเราจะตองสอนลกเราใหเปนคนนารก เพอทคน

อนเขาจะไดรกลกเราดวย”

• พวกเราทเปนผใหญคงเคยเหนเดกประเภทนบาง เชน

- เหนผใหญแลวไมไหว ทาเปนมองไมเหน

- พดจาไมเพราะ หนาบงตง

- ไมรจกกาลเทศะ

170

- เอาแตใจตวเอง

- ทาทาอวด

เดกทเปนอยางน ผใหญกจะมองวาไมนารกเลย บางททาใหอดคดไมไดวา

พอแมคงไมมเวลาสงสอน

• สวนในกลมของเดกวยรนดวยกน ไดลองถามวาเพอนแบบไหนทไมอยาก

คบดวย กไดคาตอบวา

- ประเภททชอบดถกเพอน

- เอาเปรยบไมชวยงานกลม

- ขอจฉาเพอน เหนเพอนมดไมได

- ชอบพดใหคนอนหนาแตก หมอไมรบเยบ

- คยโมโออวดตนเอง และวาคนอน

- ชอบแกลงเพอน

ถาเปนอยางนเพอนกไมอยากคบหาสมาคม และไมอยากใหเขารวมกลม

เพราะเขาทไหนกวงแตกกระเจงทกท จนเพอน ๆ เออมระอา

• คนเปนพอแมคงเศราใจมาก ถาลกเรากลายเปนคนนารงเกยจทไมมใคร

อยากคบ ดงนนพอแมตองพยายามพดคยยกตวอยางคนททาตวนารก และคนททาตวไมนารกให

ลกเหน เพอเปรยบเทยบ และเอาเปนตวอยาง ซงลกษณะของคนนารกนน พระเทพวสทธกว แหง

วดโสมนสวหาร กรงเทพมหานคร ไดกลาววา คนทนารกยอมมคณสมบต 9 ประการ คอ

1. ไมเปนคนอวดด

2. ไมพดมากจนเขาเบอ

3. เปนคนออนนอมถอมตน

4. รจกผอนสนผอนยาว

5. พดจาออนหวาน

6. เปนคนเสยสละ ไมเอาเปรยบผอน

7. เปนคนกตญกตเวท

8. เปนคนไมมนสยรษยา เสยดสผอน

9. เปนคนมนสยสขมรอบคอบ ไมยกตนขมทาน

“พอแมทหวงใหลกเปนทรกของผใหญ และเพอนฝง ตองพยายามเพาะนสย

ดงกลาวใหกบลก กจะทาใหการอยรวมกบผอนในสงคมเกดเปนสมพนธภาพทดระหวางกนและกน

ทกคนกจะมแตความสข”

171

2.3 ทกษะการเขาใจผอน

การทบคคลจะอยในครอบครว อยในสงคมอยางมความสข จาเปนตองรจกตนเอง

และรจกผทตนเกยวของสมพนธดวย ดงภาษตจนทวา “รเขา รเรา รบรอยครง ชนะรอยครง”

ดงนน การทเราจะทาความรจกผอน ซงเราจะตองเกยวของสมพนธดวย ไมวาจะ

เปนภายในครอบครวของเราเอง หรอในสถานศกษา ในสถานททางาน เพราะเราไมสามารถอยคน

เดยวไดในทกท ทกสถานการณ

หลกในการเขาใจผอน มดงน

1. ตองคานงวาคนทกคนมศกดศรความเปนมนษยเชนเดยวกบเรา จงควรปฏบต

กบเพอนมนษยทกคนดวยความเคารพในศกดศรของความเปนมนษยเทาเทยมกน ไมวาจะเปน

คนจน คนรวย คนแก เดก คนพการ ฯลฯ

2. บคคลทกคนมความแตกตางกน ทงพนฐานความร ฐานะทางเศรษฐกจ สภาพ

ความเปนอย ระดบการศกษา การปลกฝงคณธรรม คานยม ระเบยบ วนย ความรบผดชอบ ฯลฯ

ดงนน หากเรายอมรบความแตกตางระหวางบคคลดงกลาว จะทาใหเราพยายามทาความเขาใจเขา

และสอสารกบเขาดวยกรยาวาจาสภาพ ซงหากยงไมเขาใจเรากจาเปนตองอดทน และอธบายดวย

ภาษาทเขาใจงาย ไมแสดงอาการดถกดแคลน หรอแสดงอาการหงดหงด ราคาญ เปนตน

3. การเอาใจเขามาใสใจเรา บคคลทวไปมกชอบใหคนอนเขาใจตนเอง ยอมรบ

ในความตองการ ควรเปนตวตนของตนเอง ดงนนจงมกมคาพดตดปากเสมอ เชน ฉนอยางนน

ฉนอยางน ทาไมเธอไมทาอยางนน ทาไมเธอไมทาอยางน ทาไมเธอถงไมเขาใจฉน ฯลฯ ซงเปน

การเอาใจเราไปยดเยยดใสใจเขา และมกไมพงพอใจในทกเรอง ทกฝาย ทงนในดานกลบกน หากเรา

คดใหม ปฏบตใหม โดยพยายามทาความเขาใจผอนไมวาจะเปน พอแมเขาใจลก หรอลกเขาใจ

พอแม เพ อนเขาใจเพ อน โดยการทาความเขาใจวาเขาหรอเธอมเหตผลอะไร ทาไมจงแสดง

พฤตกรรมเชนนน เขามความตองการอะไร เขาชอบอะไร ฯลฯ เมอเราพยายามเขาใจเขา และปฏบต

ใหสอดคลองกบความชอบ ความตองการของเขาแลว กจะทาใหการอยรวมกน หรอการทางาน

รวมกนเปนไปดวยความราบรน และแสดงความสงบสนตสขในครอบครว ชมชน และสงคม

4. การรบฟงผอน การทเราจะเขาใจผอนไดดหรอไม ขนอยกบวาเรารบฟงความ

คดเหน ความตองการของเขามากนอยเพยงใด บคคลทวไปในปจจบนไมชอบฟงคนอนพด แตชอบ

ทจะพดใหคนอนฟง และปฏบตตาม ดงนน สงสาคญทเปนพนฐานทจะทาใหเราเขาใจผอนกคอ

ทกษะการฟง ซงจะตองเปนการฟงอยางตงใจ ไมขดจงหวะ หรอแสดงอาการเบอหนาย และควร

172

แสดงกรยาตอบรบ เชน สบตา ผงกศรษะ ทงน การฟงอยางตงใจ จะทาใหเรารบทราบความคด

ความตองการ หรอปญหาของผทเราเกยวของดวย ไมวาจะเปนในฐานะลกกบพอแม พอแมกบลก

นายจางกบลกจาง หวหนากบลกนอง ฯลฯ ซงจะทาใหเราเกดอาการเขาใจ และสามารถแกปญหา

ไดอยางถกตองในทสด

กจกรรม 1 ใหผเรยนยกตวอยาง วธการสอสารกบพอแม และหวหนางาน หรอลกนอง ดงน

1. การสอสารกบพอแม กรณขอไปเทยวคางคนตางจงหวด

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

2. การสอสารกบหวหนางาน หรอลกนอง กรณขอขนเงนเดอน หรอลดโบนส

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

กจกรรม 2

ถาทานมลกวยรนท กาลงมปญหาอกหก ถกแฟนบอกเลก ทานจะมแนวทาง

ชวยเหลอลกอยางไร โดยใชทกษะการสอสาร การสรางสมพนธภาพ และทกษะการเขาใจผอน

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

173

บทท 10

อาชพแปรรปสมนไพร

สมนไพรกบบทบาททางเศรษฐกจ

สมนไพร หมายถง พชทมสรรพคณในการรกษาโรค หรออาการเจบปวยตาง ๆ การใช

สมนไพรสาหรบรกษาโรค หรออาการเจบปวยตางๆ น จะตองนาเอาสมนไพรตงแตสองชนดขนไป

มาผสมรวมกนซงจะเรยกวา ยา ในตารบยา นอกจากพชสมนไพรแลวยงอาจประกอบดวยสตวและ

แรธาตอกดวย เราเรยกพช สตว หรอแรธาตทเปนสวนประกอบของยานวา เภสชวตถ สมนไพร

เปนสวนหนงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กระทรวงสาธารณสขไดดาเนน โครงการ

สมนไพรกบสาธารณสขมลฐาน โดยเนนการนาสมนไพรมาใชบาบดรกษาโรคใน สถานบรการ

สาธารณสขของรฐมากขน และ สงเสรมใหปลกสมนไพรเพอใชภายในหมบานเปนการสนบสนน

ใหมการใชสมนไพรมากยงขน อนเปนวธหนงทจะชวยประเทศชาตประหยดเงนตราในการสงซอยา

สาเรจรปจากตางประเทศไดปละเปนจานวนมาก

การผลตสมนไพรในรปแบบการประกอบอาชพ

ปจจบนมผ พยายามศกษาคนควาเพอพฒนาผลตภณฑสมนไพรใหสามารถนามาใชใน

รปแบบทสะดวกยงขน เชน นามาบดเปนผงบรรจแคปซล ตอกเปนยาเมด เตรยมเปนครมหรอยา

ขผงเพอใชทาภายนอก เปนตน ในการศกษาวจยเพอนาสมนไพรมาใชเปนยาแผนปจจบนนน ไดม

การวจยอยางกวางขวาง โดยพยายามสกดสารสาคญจากสมนไพรเพอใหไดสารทบรสทธ ศกษา

คณสมบตทางดานเคม ฟสกสของสารเพอใหทราบวาเปนสารชนดใด ตรวจสอบฤทธดานเภสช

วทยาในสตวทดลองเพ อดใหไดผลดในการรกษาโรคหรอไมเพยงใด ศกษาความเปนพษและ

ผลขางเคยง เมอพบวาสารชนดใดใหผลในการรกษาทด โดยไมมพษหรอมพษขางเคยงนอยจงนา

สารนนมาเตรยมเปนยารปแบบทเหมาะสมเพอทดลองใชตอไป

การแปรรปสมนไพรเพอการจาหนาย

สมนไพรถกนามาใชสารพดประโยชน และถกแปรรปออกมาในแบบตางๆเพอการจานาย

ซงสามารถนามาใชประกอบอาชพ ทงอาชพหลก ละอาชพเสรมได สงสาคญทสดของการแปรรป

สมนไพร คอ การปรงสมนไพร

การปรงสมนไพรหมายถง การสกดเอาตวยาออกมาจากเนอไมยา สารทใชสกดเอาตวยา

ออกมาทนยมใชกน ไดแก นาและเหลา สมนไพรทนามาปรงตามภมปญญาดงเดมม 7 รปแบบ คอ

174

1.การตม เปนการสกดตวยาออกมาจากไมยาดวยนารอน เปนวธทนยมใชมากทสด ใชกบ

สวนของเนอไมท แนนและแขง เชน ลาตนและราก ซ งจะตองใชการตมจงจะไดตวยาท เปน

สารสาคญออกมา ขอดของการตม คอ สะอาด ปลอดจากเชอโรค ม 3ลกษณะ

การตมกนตางนา คอการตมใหเดอดกอนแลวตมดวยไฟออนๆอก 10 นาท หลงจากนน

นามากนแทนนา

การตมเคยวคอ การตมใหเดอดออนๆ ใชเวลาตม 20-30 นาท

การตม 3 เอา1 คอ การตมจากนา 3 สวน ใหเหลอเพยง 1 สวน ใชเวลาตม 30-45นาท

2.การชง เปนการสกดตวยาสมนไพรดวยนารอน ใชกบสวนทบอบบาง เชน ใบ ดอก ท

ไมตองการโดนนาเดอดนานๆตวยากออกมาได วธการชง คอ ใหนายาใสแกวเตมนารอนจดลงไป

ปดฝาแกวทงไวจนเยน ลกษณะนเปนการปลอยตวยาออกมาเตมท

3. การใชนามน ตวยาบางชนดไมยอยละลายนา แมวาจะตมเคยวแลวกตาม สวนใหญยาท

ละลายนาจะไมละลายในนามนเชนกน จงใชนามนสกดยาแทน แตเนองจากยานามนทาแลวเหนยว

เหนอะหนะ เปอนเสอผา จงไมนยมปรงใชกน

4.การดองเหลา เปนการใชกบตวยาของสมนไพรทไมละลายนา แตละลายไดดในเหลา

หรอแอลกอฮอล การดองเหลามกมกลนแรงกวายาตม เนองจากเหลามกลนฉน และหากกนบอยๆ

อาจทาใหตดได จงไมนยมกนกน จะใชตอเมอกนยาเมดหรอยาตมแลวไมไดผล

5.การตมคนเอานา เปนการนาเอาสวนของตนไมทมนามากๆออนนม ตาแหลกงาย เชน

ใบ หว หรอเหงา นามาตาใหละเอยด และคนเอาแตนาออกมา สมนไพรทใชวธการนกนมากไมได

เชนกน เพราะนายาทไดจะมกลนและรสชาตทรนแรง ตวยาเขมขนมาก ยากทจะกลนเขาไปทเดยว

ฉะนนกนครงละหนงถวยชากพอแลว

6.การบดเปนผง เปนการนาสมนไพรไปอบหรอตากแหงแลวบดใหเปนผง สมนไพรท

เปนผงละเอยดมากย งมสรรพคณด เพราะจะถกดดซมส ลาไสงาย จงเขาส รางกายได

รวดเรว สมนไพรผงชนดใดทกนยากกจะใชปนเปนเมดทเรยกวา "ยาลกกลอน" โดยใชนาเชอม,

นาขาวหรอนาผง เพอใหตดกนเปนเมด สวนใหญนยมใชนาผงเพราะสามารถเกบไวไดนานโดยไม

ขนรา

7.การฝน เปนวธการทหมอพนบานนยมกนมาก วธการฝน คอ หาภาชนะใสนาสะอาด

ประมาณครงหนงแลวนาหนลบมดเลกๆจมลงไปในหนโผลเหนอนาเลกนอย นาสมนไพรมาฝนจน

ไดนาสขนเลกนอยกนครงละ 1 แกว

อยางไรกตามการแปรรปผลตภณฑสมนไพร ควรแปรรปในลกษณะอาหารหรอเครองใชท

ไมจดอยในประเภทยารกษา คอไมมสรรพคณในการรกษาหรอปองกน บรรเทา บาบดโรค เนองจาก

175

ผลตภณฑประเภทยาจะตองผานการตรวจสอบทมมาตรฐานสงและถกตอง มผชานาญการทมคณวฒ

ในการดาเนนการดวย

ลกษณะของผ ท จะประกอบอาชพผลตภณฑสมนไพรในการปรงผลตภณฑจาก

สมนไพร ผปรงจาเปนตองรหลกการปรงผลตภณฑจากสมนไพร 4 ประการคอ

1. เภสชวตถ ผปรงตองรจกชอ และลกษณะของเภสชวตถทง ๓ จาพวก คอ พชวตถ

สตววตถ และธาตวตถ รวมทงรป ส กลนและรสของเภสชวตถนนๆ ตวอยางเชน กะเพราเปนไมพม

ขนาดเลก ม ๒ ชนด คอ กะเพราแดงและกะเพราขาว ใบมกลนหอม รสเผดรอน หลกของการปรง

ยาขอนจาเปนตองเรยนรจากของจรง

2. สรรพคณเภสช ผปรงตองรจกสรรพคณของยา ซงสมพนธกบรสของสมนไพรเรยกวา

รสประธาน แบงออกเปน

2.1 สมนไพรรสเยน ไดแก ยาท ประกอบดวยใบไมท รสไมเผดรอนเชน เกสร

ดอกไม สตตเขา (เขาสตว ๗ ชนด) เนาวเขยว (เขยวสตว ๙ ชนด)และของทเผาเปนถาน ตวอยางเชน

ยามหานลยามหากาฬ เปนตน ยากลมนใชสาหรบรกษาโรคหรออาการผดปรกตทางเตโชธาต (ธาต

ไฟ)

2.2 สมนไพรรสรอน ไดแก ยาท นาเอาเบญจกล ตรกฎก หสคณ ขง และขามาปรง

ตวอยางเชน ยาแผนโบราณทเรยกวายาเหลองทงหลาย ยากลมนใชสาหรบรกษาโรคและอาการ

ผดปรกตทางวาโยธาต (ธาตลม)

2 . 3 ส ม น ไ พ ร ร ส ส ข ม ไ ด แ ก ย า ท ผ ส ม ด ว ย โ ก ฐ เ ท ย น ก ฤ ษ ณ า

กระลาพก ชะลด อบเชย ขอนดอก และแกนจนทนเทศ เปนตน ตวอยางเชน ยาหอมทงหลายยาก

ลมนใชรกษาความผดปรกตทางโลหต

นอกจากรสประธานของสมนไพรดงทกลาวนเภสชวตถยงมรสตางๆ อก 9 รสคอ รสฝาด

รสหวาน รสเบอเมา รสขม รสมน รสหอมเยนรสเคม รสเปรยว และรสเผดรอน ในตาราสมนไพร

แผนโบราณบางตาราไดเพมรสจดอกรสหนงดวย

3. คณาเภสช ผปรงสมนไพรตองรจกเครองสมนไพรทประกอบดวยเภสชวตถมากกวา 1

ชนด ทนามารวมกนแลวเรยกเปนชอเดยว ตวอยางเชน

ทเวคนธา หมายถงเครองสมนไพรทประกอบดวยเภสชวตถ 2 ชนด คอ รากบนนาค

และ รากมะทราง

ตรสคนธ หมายถงเครองสมนไพรทประกอบดวยเภสชวตถ 3 ชนด คอ รากอบเชย

เทศ รากอบเชยไทย และรากพมเสนตน

176

4. เภสชกรรม ผปรงสมนไพรตองรจกการปรงยาซงมสงทควรปฏบตคอ

4.1 พจารณาตวสมนไพรวาใชสวนไหนของเภสชวตถ เชน ถาเปนพชวตถ จะใชสวน

เปลอกรากหรอดอก ใชสดหรอแหง ตองแปรสภาพกอนหรอไม ตวอยางสมนไพรทตองแปรสภาพ

กอนไดแก เมลดสลอด เพราะสมนไพรนมฤทธแรงจงตองแปรสภาพเพอลดฤทธเสยกอน

4.2 ดขนาดของตวสมนไพรยา วาใชอยางละเทาไร และผปรงสมนไพรควรมความรใน

มาตราโบราณ ซงใชสวนตางๆ ของรางกาย หรอเมลดพชทเปนทรจกคนเคยมาเปนตวเทยบ

ขนาด เชน คาวาองคล หมายถงขนาดเทา 1 ขอของนวกลาง กลอมหมายถงขนาดเทากบเมลด

มะกลาตาหน และกลาหมายถงขนาดเทากบเมลดมะกลาตาชาง เปนตน

การขออนญาตผลตภณฑอาหารและยา (ขอเครองหมาย อย.)

“อาหาร” ในพระราชบญญตอาหาร พ.ศ. 2522 หมายถง “วตถทกชนดทคนกน ดม หรอ

นาเขาสรางกาย แตไมรวมถงยา วตถออกฤทธตอจตประสาท หรอยาเสพตดใหโทษ นอกจากน

อาหารยงรวมถงวตถทใชเปนสวนผสมในการผลตอาหาร วตถเจอปนอาหาร ส เครองปรงแตง

กลนรสดวย”

ผลตภณฑทผลตเพอจาหนายมจานวนหนงทเปนผลตภณฑทคาบเกยวหรอกากงวาจะเปน

ยาหรออาหาร เพอปองกนความสบสนในเรองน สานกงานคณะกรรมการอาหารและยาจงกาหนด

แนวทางในการพจารณาวา ผลตภณฑใดทจดเปนอาหาร ตองมลกษณะดงน

1. มสวนประกอบเปนวตถทมในตาราทรฐมนตรประกาศตามพระราชบญญตยาและโดย

สภาพของวตถนนเปนไดทงยาและอาหาร

2. มขอบงใชเปนอาหาร

3. ปรมาณการใชไมถงขนาดทใชในการปองกนหรอบาบดรกษาโรค

4. การแสดงขอความในฉลากและการโฆษณาอาหารทผสมสมนไพรซงไมจดเปนยานน

ตองไมมการแสดงสรรพคณเปนยากลาวคอปองกน บรรเทา บาบด หรอรกษาโรคตาง ๆ

การแบงกลมผลตภณฑอาหาร

อาหารแบงตามลกษณะการขออนญาตผลต ออกเปน 2 กลมคอ

1. กลมอาหารทไมตองมเครองหมาย อย.

อาหารกลมน สวนใหญเปนอาหารทไมแปรรปหรอถาแปรรปกจะใชกระบวนการผลต

งาย ๆ ในชมชน ผบรโภคจะตองนามาปรงหรอผานความรอนกอนบรโภค อาหารกลมนผผลตทม

สถานทผลตไมเขาขายโรงงาน (ใชอปกรณหรอเครองจกรตากวา 5 แรงมา หรอคนงานนอยกวา 7

คน) สามารถผลตจาหนายไดโดยไมตองมาขออนญาตจากสานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

หรอสานกงานสาธารณสขจงหวด แตตองแสดงฉลากอาหารทถกตองไวดวย

177

2. กลมอาหารทตองมเครองหมาย อย.

อาหารกลมนเปนอาหารทมการแปรรปเปนอาหารกงสาเรจรปหรออาหารสาเรจรปแลว

ซงอาจกอใหเกดความเสยงตอผบรโภคในระดบตา ปานกลางหรอสง แลวแตกรณ ไดแก อาหารท

ตองมฉลาก อาหารกาหนดคณภาพหรอมาตรฐาน หรออาหารควบคมเฉพาะ ดงนน จงจาเปนตอง

ขออนญาตสถานทผลตอาหารและขอขนทะเบยนตารบอาหาร หรอจดทะเบยนอาหาร หรอแจง

รายละเอยดของอาหารแตละชนดแลวแตกรณ ไดทสานกงานคณะกรรมการอาหารและยาหรอ

สานกงานสาธารณสขจงหวด

ตวอยางผลตภณฑจากสมนไพรทไมเขาขายการเปนยาไดแก สบสมนไพร แชมพสระผม

สมนไพร ผงขดผวสมนไพร เกลอผสมสมนไพรสาหรบขดผว เทยนหอม เครองดมจากสมนไพร

นาหอมปรบอากาศจากสมนไพร นาจมนาซอสปรงรสผสมสมนไพร ผลตภณฑสมนไพรอบแหง

พรอมรบประทาน ลกอมสมนไพร ชาสมนไพรสาเรจรปพรอมชง เปนตน

สวนตวอยางผลตภณฑจากสมนไพรท เขาขายเปนยาไดแก สมนไพรลดน าหนก

เครองสาอางบารงผว แกอาการทางผวหนงหรอทาใหขาว เครองดมสมนไพรทมสรรพคณรกษา

บาบดหรอบรรเทาอาการจากโรคตางๆ เปนตน

กจกรรม

1. ใหผเรยนสบคนหาสมนไพรทในทองถนและจดไววามกชนด แตละชนดมสรรพคณ

อะไร จากนนนามาแลกเปลยนความรในกลม

2. ใหผเรยนรวมกนอภปรายเรองการแปรรป สมนไพรทสบคนจากขอ 1 วาจะสามารถ

แปรรปทาผลตภณฑอะไรไดบาง

3. ใหผเรยนเขยนสรปจากการอภปรายในขอ 2 วานผลตภณฑสมนไพรของผเรยนอยใน

กลมและชนดอาหารอะไร และจะตองขออนญาตการผลตตากคณะกรรมการอาหาร

และยา (อย.) หรอไมใชเอกสารในการขออนญาตอะไรบาง

178

บรรณานกรม

นพ.กตต ปรมตถผล, นายปรชา ไวยโภคา : รวมชดสาระการเรยนรพนฐาน “สขศกษา 2”

ชวงชนท 3 ม.2, 2550. บรษท สานกพมพเอมพนธ จากด

พญ.กสมาวด ดาเกลยง, ปรชา ไวยโภคา และคณะ : รวมชดสาระการเรยนรพนฐาน

“สขศกษา 6” ชวงชนท 4 ม.6, 2550. บรษท สานกพมพเอมพนธ จากด

นพ.กตต ปรมตถผล, นายปรชา ไวยโภคา : รวมชดสาระการเรยนรพนฐาน “สขศกษา 3”

ชวงชนท 3 ม.3, 2550. บรษท สานกพมพเอมพนธ จากด

วฑรย สมาโชคด, คมอความปลอดภยสาหรบพนกงานใหม. 2540. บรษท ส.เอเชยเพรส จากด.

กรงเทพมหานคร.

ความรเรองโชค : ทางแก ดแล ปองกน, 2543 : บรษท รดเดอรส ไดเจสท (ประเทศไทย) จากด.

กรงเทพมหานคร

179

คณะผจดทา

ทปรกษา

1. นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

2. ดร.ชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

3. นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

4. ดร.ทองอย แกวไทรฮะ ทปรกษาดานการพฒนาหลกสตร กศน.

5. นางรกขณา ตณฑวฑโฒ ผอานวยการกลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผเขยนและเรยบเรยง

1. นายววฒนไชย จนทนสคนธ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาวนวลพรรณ ศาสตรเวช หนวยศกษานเทศก

4. นางสปรารถนา ยกหะนนทน โรงเรยนบดนทรเดชา ( สงห สงหเสนย )

5. นางกนกพรรณ สวรรณพทกษ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

6. นางสาวเยาวรตน คาตรง กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผบรรณาธการ และพฒนาปรบปรง

1. นางสาวนวลพรรณ ศาสตรเวช หนวยศกษานเทศก

2. นางสปรารถนา ยกหะนนทน โรงเรยนบดนทรเดชา ( สงห สงหเสนย )

3. นางกนกพรรณ สวรรณพทกษ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวเยาวรตน คาตรง กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวสรพร เจรญนช ขาราชการบานาญ

6. นางธญญวด เหลาพาณชย ขาราชการบานาญ

7. นางเออจตร สมจตตชอบ ขาราชการบานาญ

8. นางสาวชนตา จตตธรรม ขาราชการบานาญ

9. นางสาวอนงค เชอนนท สานกงาน กศน เขตบางเชน

คณะทางาน

1. นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาววรรณพร ปทมานนท กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวศรญญา กลประดษฐ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

180

ผพมพตนฉบบ

1.นางสาวปยวด คะเนสม กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

2. นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

3. นางสาวกรวรรณ กววงษพพฒน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

4. นางสาวชาลน ธรรมธษา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

5. นางสาวอลศรา บานช กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

ผออกแบบปก

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

181

ผพฒนาและปรบปรงครงท 2

คณะทปรกษา

นายประเสรฐ บญเรอง เลขาธการ กศน.

นายชยยศ อมสวรรณ รองเลขาธการ กศน.

นายวชรนทร จาป รองเลขาธการ กศน.

นางวทน จนทรโอกล ผเชยวชาญเฉพาะดานพฒนาสอการเรยนการสอน

นางชลพร ผาตนนนาท ผเชยวชาญเฉพาะดานการเผยแพรทางการศกษา

นางอญชล ธรรมวธกล หวหนาหนวยศกษานเทศก

นางศทธน งามเขตต ผอานวยการศกษานอกโรงเรยน

ผพฒนาและปรบปรงครงท 2

นายสรพงษ มนมะโน กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

นายศภโชค ศรรตนศลป กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

นายกตตพงศ จนทวงศ กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

นางสาวผณนทร แซอง กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน

นางสาวเพชรนทร เหลองจตวฒนา กลมพฒนาการศกษานอกโรงเรยน