การศกษาขอมลพนฐานชดท 5 ประเทศไทย: บทสรปยอของการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคาไม(FLEGT)

กรกฎาคม 2554

© ส านกงาน FLEGT, การศกษาขอมลพนฐานชดท 5, ประเทศไทย: บทสรปยอของการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคาไม (FLEGT) กรกฎาคม 2554 รายงานนไดรบการสนบสนนโดยสหภาพยโรป และรฐบาลของประเทศ ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน เนเธอรแลนด สเปน และสหราชอาณาจกร ความคดเหนในรายงานนไมสามารถน ามาใชเปนความคดเหนอยางเปนทางการของสหภาพยโรปได

www.euflegt.efi.int

© ส านกงาน FLEGT, การศกษาขอมลพนฐานชดท 5, ประเทศไทย: บทสรปยอของการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคาไม (FLEGT) กรกฎาคม 2554 รายงานนไดรบการสนบสนนโดยสหภาพยโรป และรฐบาลของประเทศ ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน เนเธอรแลนด สเปน และสหราชอาณาจกร ความคดเหนในรายงานนไมสามารถน ามาใชเปนความคดเหนอยางเปนทางการของสหภาพยโรปได

www.euflegt.efi.int

แผนปฏบตการ FLEGT ของสหภาพยโรปในภมภาคเอเชย ความเปนมา คณะกรรมาธการยโรป (EC) ไดจดพมพแผนปฏบตการการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคา (FLEGT) ขนในป พ.ศ. 2545 FLEGT ไมเพยงแตมงหวงทจะลดการตดไมท าลายปาทผดกฎหมายเทานน หากยงตองการทจะสนบสนนระบบการ จดการไมทด เพอทจะชวยขจดปญหาความยากจน และสงเสรมการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตทยงยนอกดวย สถาบนปาไมแหงยโรป (EFI) เปนองคการวจยนานาชาตทมส านกงานใหญอยทประเทศฟนแลนดเพอสนบสนนและอ านวยความสะดวกในการเสรมสรางเครอขาย การท าวจยปาไมในระดบภมภาคยโรป สถาบนปาไมแหงยโรปเปนหนวยงานสนบสนนการด าเนนการตามแผนปฏบตการ FLEGT สถาบนด าเนนงานในการ (1) สนบสนนกระบวนการทวภาคระหวางสหภาพยโรป และประเทศผผลตไมในการลงนามและด าเนนการ ตาม “ขอตกลงการเปนหนสวนดวยความสมครใจ”ภายใตแผน ปฏบตการ FLEGT และ (2) ท าโครงการสนบสนนแผนปฏบตการ FLEGT ในภมภาคเอเชย ส านกงาน FLEGT ภมภาคเอเชย (FLEGT Asia) เปนสาขาของสถาบนปาไมแหงยโรปทตงขนใน เดอนตลาคม 2009 ส านกงาน FLEGT ภมภาคเอเชยแสวงหาความรวมมอเพอสรางเครอขายกบหนวยงานทเกยวของในภมภาค ในขณะทส านกงาน FLEGT ภมภาคยโรปด าเนนการโดยสถาบนปาไมแหงยโรป รวมกบสหภาพยโรป FLEGT ภมภาคเอเชย เปาหมายของโครงการFLEGTภมภาคเอเชย คอการสนบสนนธรรมาภบาลปาไมเพอขจดปญหาความยากจนและเพอการจดการ ทรพยากรอยางยงยนในภมภาคเอเชย ภายใตการปฏบตการ FLEGT ของสหภาพยโรป กลยทธ กลยทธในการบรรลเปาหมายของโครงการมงเนนการสงเสรมและชวยเหลอการคาไมระหวางประเทศอยางถกกฎหมาย ไมวาจะเปนการคาภายในตลาดเอเชย หรอสงออกไปสจากเอเชยไปยงตลาดผบรโภคอนๆ โครงการยงคงมงเนนการสงเสรม ความเขาใจในอปสงคของตลาดคาไมหลกๆ และการใชระบบทชวยผซอผขายในตลาดคาไมในภมภาคเอเชยในการตอบสนอง ตอ ความตองการเหลานนได

โครงการ โครงการทท าเพอบรรลวตถประสงคมสามระยะ คอ

© ส านกงาน FLEGT, การศกษาขอมลพนฐานชดท 5, ประเทศไทย: บทสรปยอของการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคาไม (FLEGT) กรกฎาคม 2554 รายงานนไดรบการสนบสนนโดยสหภาพยโรป และรฐบาลของประเทศ ฟนแลนด ฝรงเศส เยอรมน เนเธอรแลนด สเปน และสหราชอาณาจกร ความคดเหนในรายงานนไมสามารถน ามาใชเปนความคดเหนอยางเปนทางการของสหภาพยโรปได

www.euflegt.efi.int

1. การเกบขอมล น าขอมลพนฐาน (สถตทางการคา สถานการณในอนาคต การระบตวผมสวนไดสวนเสย และกลยทธการมสวนรวม) มาประยกตใชกบประเทศในภมภาค จะมการเกบขอมล และการเปรยบเทยบขอมลของผผลต ผแปรรปไม ผสงออก และผบรโภคหลก ขอมลเหลานจะถกน ามาใชในงานดานการสอสารและการฝกอบรมเพอน ามาใชในการพฒนาขดความ สามารถ และน าขอมลพนฐานนมาใชในการตรวจสอบความกาวหนาในระยะเวลาสามปของการด าเนนโครงการ

2. การพฒนาขดความสามารถ ระยะทสองคอการเสรมสรางความเขมแขงของสถาบน (บรษท, สมาคมการคา, องคกรพฒนาเอกชน, หนวยงานรฐบาล, ศลกากร ฯลฯ) เพอการพฒนาธรรมาภบาลปาไมในแตละประเทศ และในภมภาค เพอตอบสนองตอความตองการของตลาด ในระยะน จะเปนการฝกอบรม (การอบรมแบบตวตอตว การฝกอบรมผฝกอบรม การท าสมมนาเชงวชาการ การศกษาน ารอง) การเผยแพรขอมลและการตดตอสอสาร (งานแฟร การสมมนา การท าเวบไซต)

3. ศลกากรและความรวมมอในระดบภมภาค

การสนบสนนการคาในระดบภมภาค และการพฒนาศกยภาพของศลกากร เพอใหตรงกบความตองการของตลาด จะมขนภายใตความรวมมอกบโครงการอนๆ ในภมภาค

รายงานฉบบนไดรบการสนบสนนจาก FLEGT Asia ซงเปนสวนหนงของระยะท 1-2 ของโครงการ ทอย European Forest Institute – FLEGT Asia Regional Office c/o Embassy of Finland 5th Floor, Wisma Chinese Chamber 258 Jalan Ampang 50450 Kuala Lumpur Tel: +60 3-42511886 Fax: +60 3-42511245 Website: www.efi.int/portal/projects/flegt, www.euflegt.efi.int

1

การศกษาขอมลพนฐานชดท 5 ประเทศไทย: บทสรปยอของการบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคา (FLEGT)

เควน วดส คธ บารนย เคอรสตน แคนบ

Forest Trends เพอโครงการภมภาค FLEGT Asia กรกฎาคม 2554

2

Forest Trends เปนองคกรพฒนาเอกชนไมแสวงผลก าไร ตงอยทวอชงตน ดซ ทท างานเพอสงเสรมไหสงคมตระหนกถงคณคาของปาไม เพอพฒนาการบรหารจดการและการอนรกษปาไมทยงยนโดยการสรางมลคาทางการตลาดใหกบการบรการในระบบนเวศนวทยา (market val-ues for ecosystem services) เพอสนบสนนโครงการหรอบรษททมความคดรเรมสรางสรรคในการพฒนาตลาดใหมๆ และเพอสราง เศรษฐกจชมชนทอยใกลปา Forest Trends วเคราะหกลยทธตลาดและนโยบาย เชอมโยงผผลตทมความคดรเรมเขาดวยกนกบชมชนและ นกลงทนในการพฒนาเครองมอทางการเงนเพอการอนรกษและชมชน

กตตกรรมประกาศ

ผเขยนขอขอบคณ Jean-Philippe Leblond ในการใหขอเสนอแนะจากงานตนฉบบ ขอขอบคณ Michael Jenkins และพนกงานของ Forest

Trends ส าหรบการสนบสนน โดยเฉพาะ Christine Lanser ในการชวยงานวจยและการรวบรวมขอมลการคา และ Anne Thiel ในการตรวจ

รางและวางรปเลมของรายงานน

วธการด าเนนการศกษา

ขอมลทใชในรายงานฉบบนรวบรวมโดย Kevin Woods และโดยการน าขอมลทมอยแลวมาวเคราะหรวมกบการสมภาษณ เจาหนาทปาไม อาจารยมหาวทยาลย และภาคเอกชน ในการสมภาษณทกครงจะมการแจงผถกสมภาษณวาการศกษานไดรบการ สนบสนนทางการเงนจากสถาบนปาไมยโรปและจะเปนรายงานทเปดตอสาธารณะ โดยม James Hewitt จากสถาบนปาไมยโรปเปน ผรวบรวมขอมลการน าเขา สงออกไม สถตการคาปฐมภมโดยมากไดมาจากกรมศลกากรของประเทศไทย สถตสวนทเหลอมาจาก World Trade Atlas และ UN Comtrade หนงสอพมพภาษาไทย รายงาน และหนงสอพมพออนไลน เปนแหลงขอมลทตยภมท ส าคญตอการศกษาน ถงแมวาจะมความพยายามอยางเตมททจะใหการศกษาฉบบนมรายละเอยดเกยวกบการบงคบใชกฎหมาย ปาไม ระบบการจดการ และการคาใหมากทสดทจะท าได แตกอาจมบางสวนทไมไดถกกลาวถงในรายงานน

3

สารบญ

1. รายงานสรปและใจความส าคญ 7

2. ความเปนมา 12

3. ยทธศาสตรดานการท าปาไมแหงชาต นโยบายและกฎขอบงคบ 13

3.1 ปาไมและการอนรกษ 13

3.2 ประชาพจารณตอประเดนการพฒนาและสงแวดลอมในประเทศไทย 16

4. ความตองการ (อปสงค): ตลาดในประเทศและการสงออก 20

4.1 การสงออก 21

5. การจดหาไมซง: การน าเขาและการผลตภายในประเทศ 39

5.1 การน าเขา 39

5.2 การผลตไมซงในประเทศ 52

6. ผลตภณฑไมไทยในภาคอตสาหกรรม 57

6.1 ขอมลทวไป 57

6.2 แผนชนไมขนาดเลก เยอกระดาษและอตสาหกรรมเยอกระดาษ 57

6.3 เฟอรนเจอรไม 59

6.4 ไมแผน 60

6.5 งานกอสรางและการเคหะ 60

7. ระบบการรบรองและการพสจน 61

7.1 ระบบการบนทกขอมลของรฐบาลไทย 61

7.2 โครงการรบรองทมาจากแหลงภายนอก 62

7.3 กฎและขอบงคบส าหรบอตสาหกรรมไม 64

8. การวเคราะหผมสวนไดสวนเสย 66

8.1 ภาครฐบาล 66

8.2 ผมบทบาทในอตสาหกรรมปาไม 70

8.3 สมาคมอตสาหกรรมปาไม 78

8.4 ประชาสงคม 79

9. อางอง 81

ภาคผนวก I กระบวนการศลกากร 85

1. เอกสาร 85

2. พธการน าเขา 85

3. ขนตอนการปฏบตพธการสงออกสนคา 87

4

ADB Asian Development Bank ธนาคารเพอการพฒนาเอเชย

ADT Air dried tonne

AFIC ASEAN Forest Industry Council กลมอตสาหกรรมเฟอรนเจอรในภมภาคอาเซยน

AFPIC ASEAN Forest Product Industry Club

ALRO Agricultural Land Reform Office ส านกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

ASEAN Association of South East Asian Nations สมาคมประชาชาตแหงเอเชยตะวนออกเฉยงใต

BAAC Bank for Agriculture and Agricultural Cooperatives ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร

BDMT Bone-dried metric tonne

CF Community Forestry ปาชมชน

CoC Chain of Custody หวงโซแหงการคมครอง

CoO Certificate of Origin ใบรบรองแหลงก าเนดสนคา

DNP Department of National Parks กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช

EIA Environmental Impact Assessment การประเมนผลกระทบสงแวดลอม

FAO United Nations Food and Agriculture Program องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

FIO Forest Industry Organization องคการอตสาหกรรมปาไม

FIP World Bank Forest Investment Program

FLEG Forest Law Enforcement and Governance การบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ

FLEGT Forest Law Enforcement, Governance and Trade

การบงคบใชกฎหมายปาไม ระบบการจดการ และการคา

FSC Forest Stewardship Council คณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา

GIS Geographical Information System ระบบสารสนเทศภมศาสตร

GMT Green metric tonne

ITTO International Tropical Timber Organization องคการไมเขตรอนระหวางประเทศ

IUCN International Union for the Conservation of Nature องคการระหวางประเทศเพอการอนรกษธรรมชาต MDF Medium-density fiberboard แผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง

m3 Cubic mete ลกบาศกเมตร

MNRE Ministry of Natural Resources and Environment กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

5

MOAC Ministry of Agriculture and Cooperatives กระทรวงเกษตรและสหกรณ

NESDP National Economic and Social Development Plan

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

NGO Non-Governmental Organization องคกรพฒนาเอกชน

ORRAF Office of Rubber Replanting Aid Fund ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยาง

OECD Organization for Economic Cooperation and Development

องคการเพอความรวมมอทางเศรษฐกจและการพฒนา

PAO Provincial Administrative Organization องคการบรหารสวนจงหวด

PAS Protected area system ระบบพนทคมครอง

PREP Private Reforestation Extension Project โครงการสงเสรมเกษตรกรปลกปา

REDD+ Reduced Emissions from Deforestation and Degradation

แนวทางลดโลกรอนดวยการลดการตดไมท าลายปาและลดการท าใหปาเสอมโทรมในประเทศก าลงพฒนา

RFD Royal Forest Department of Thailand กรมปาไม

RWE Roundwood equivalent สมมลของไมโดยรอบ

SCG Siam Cement Group เครอซเมนตไทย

SLIMF Small- and Low-Intensity Managed Forests

TAO Tambon Administrative Organization องคการบรหารสวนต าบล

TISI Thailand Industrial Standards Institute ส านกงานมาตราฐานผลตภณฑอตสาหกรรม

TLAS Timber Legality Assurance System การประกนความถกตองตามกฎหมาย

USAID United States Agency for International Development

องคการเพอการพฒนาระหวางประเทศของสหรฐอเมรกา

VLO Verification of Legal Origin การตรวจสอบถนก าเนดสนคาทถกตองตามกฎหมาย

VPA Voluntary Partnership Agreement ขอตกลงการเปนหนสวนดวยความสมครใจ WWF World Wildlife Fund กองทนสตวปาโลกสากล

6

7

1. รายงานสรปและใจความส าคญ

ประเทศไทยแตกตางจากประเทศอนๆ ในกลมประเทศภมภาคลมน าโขงเนองจากมความช านาญกวาสบปในการถอตามนโยบายเพอ

ตอสกบการลกลอบตดไมผดกฎหมายและการล าเลยงไมภายในประเทศ การหามตดไมใน ค.ศ. 1989 และการเคลอนไหวทาง

สงคมของกลมรากหญาทเพมมากขนบรเวณรอบๆ พนทเพาะปลกขนาดใหญ และการโยกยายพนทชมชน ซงสงผลใหสถาบน

ดานปาไมของประเทศไทยตองเพมการตอบรบในประเดนเรองสงแวดลอมและประเดนทางสงคมมากขน การลดจ านวนปาไม

ในประเทศไทยเรมทรงตวในทศวรรษทผานมา และมการเพมจ านวนปาไมขนอยางตอเนองในบางพนท การกระจายอ านาจ

และการจดการดานทรพยากรธรรมชาตโดยชมชนถอเปนนโยบายหลกทเกดขนในปจจบน แมวาการด าเนนการอยางเปน

รปธรรมจะไมเปนไปอยางสม าเสมอนกกตาม โดยทวไป สถาบนตางๆ ในประเทศไทยตอบสนองตอผมสวนไดสวนเสยใน

ทองถนและภาครฐวสาหกจดานปาไม เกยวกบการพฒนาโครงสรางนโยบายทมการขบเคลอนและทรงประสทธภาพ ซงขนอย

กบวสยทศนในระยะยาวอนเกยวเนองกบปาไม ชมชน การอนรกษ และการพฒนาดานเศรษฐกจ ทงหมดนสงผลดตอการ

พฒนา ค าถามคอการปฏรปนจะน าไปสการด าเนนการอยางเทาเทยมและมประสทธภาพไดหรอไม

ถงแมวาประเทศไทยยงไมมกฎหมายปาชมชน แตการเคลอนไหวทางสงคมทไดรบการจดตงมาเปนอยางดไดสรางการผลกดน

อยาง ตอเนองเพอใหเกดการกระจายอ านาจในทางปฏบตและทางเลอกอนๆ ส าหรบการจดการทรพยากรธรรมชาตกยงเกดขน

โดยชมชน ซงเหนไดอยางชดเจนจากองคการบรหารสวนต าบลหรอ (อบต.) ซงจดขนเพอการเขารวมในการบรหารจดการ

ทรพยากรธรรมชาตและปาชมชนโดยเฉพาะ

ขณะเดยวกน อตสาหกรรมการผลตดานปาไมของไทยกตอบสนองตอนโยบายการหามตดไมทวประเทศและความไรสามารถ ท

จะรกษาสมปทานไมสกขนาดใหญเอาไว ดวยการเปลยนไปสงวสดไมน าเขาและการใชพนธไมทไมมมลคาสงทปลกโดยผปลก

พชรายยอยและเกษตรกรทไดตกลงท าสญญาไว โดยเฉพาะไมยางพารา แปลงเพาะยคาลปตสของผปลกรายยอย มการ

ขยายตวอยางตอเนอง ประเทศไทยยงคงมงทจะน าเขาผลตภณฑไมสกจากประเทศเพอนบานทรกนเปนอยางดวาม ปญหาดาน

การจดการปาไมและความโปรงใสในการซอขายผลตภณฑไมดงกลาว

ใจความส าคญของรายงานสรปประกอบดวย: ประเทศไทยเปนศนยการผลตผลตภณฑจากไมในระดบภมภาค: ประเทศไทยไดกลายเปนศนยการผลตสนคาจากปาไมในระดบภมภาค โดยแขงขนกบประเทศจนและเวยดนาม ขณะเดยวกนกไดสงวตถดบจ านวนมากไปยงประเทศดงกลาวในรปของไมทอนยางพาราและไมสบ ยคาลปตส ดวยเหตนประเทศไทยจงปนทงผแขงขนในระดบภมภาคในสวนของอตสาหกรรมระหวางประเทศและผจดหาผลตภณฑดวย

ในแตละป นบแต ค.ศ. 2006 เปนตนมา ประเทศไทยสงออกผลตภณฑจากปาไมมลคากวา 3 พนลานดอลลารสหรฐฯ (รปท 1) แมในชวงทเศรษฐกจตกต า เมอเปรยบเทยบการสงออกจะเหนวา ใน ค.ศ. 2010 เวยดนามมมลคาการสงออก 3.4 พนลานดอลลารสหรฐฯ ขณะทประเทศจนมมลคาการสงออกไมกวา 25,000 ลานดอลลารสหรฐฯ ในแตละปนบตงแต ค.ศ. 2007 เปนตนมา จดหมายการสงออกไมของ ไทยนนมอยหลายแหงประกอบดวยประเทศจน กลมประเทศสหภาพยโรป ประเทศญปน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศเวยดนาม และประเทศมาเลเซย

8

ตารางท 1 ผลตภณฑปาไมทสงออกคดเปนมลคา (พนลานดอลลารสหรฐฯ $)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ป ค.ศ. 20101

ประเทศไทยเปนผปลกไมยางพารารายใหญทสดในโลก: ประเทศไทยเปนผผลตไมยางพาราเพอการอตสาหกรรมรายใหญทสดในโลก และใชไมยางพาราดงกลาวเพอผลตเฟอรนเจอรภายในประเทศ อตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมของไทยผานการปรบโครงสรางในชวงทศวรรษ 1990 หลงจากมการหามตดไมท าลายปา และในปจจบนอตสาหกรรมเกอบทงหมดจงอาศยไมยางพาราเปนวตถดบ นอกจากน ประเทศไทยยง เปนผผลตรายส าคญและอยในกลมผสงออกไมรายหลกๆ อนประกอบดวยไมอดปาตเคล แผนใยไมอด ความหนาแนนปานกลาง และแผน ไมอด (plywood) โดยกลมอตสาหกรรมดงกลาวตองอาศยการผลตไมยางพาราอยางมากเชนกน (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2009: 66).

เพอการท าความเขาใจการสงออกผลตภณฑไมของประเทศไทย ควรพจารณาถงประเภทของไมทน ามาใช รวมถงตลาดการสงออกเปนส าคญ ประมาณรอยละ 97 ของไมแปรรปทสงออกในป 2004 เปนไมยางพารา และรอยละ 80 ของจ านวนนสงไปยงประเทศจน (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2009:60) สวนทเหลอสงไปยงประเทศมาเลเซยเปนหลก ซงเปนทๆ ขาดแคลนไมยางพาราอยางหนก (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2009:60).

อตสาหกรรมไมสวนใหญของไทยขนอยกบอตสาหกรรมยางพาราและไมยคาลปตสทสงมาจากผผลตรายยอย และอกสวนหนง

1สถตเกยวกบธรกรรมการซอขายทงหมดรวบรวมโดยเจมส ฮววสต ส าหรบสถาบนปาไมแหงยโรป หากไมมหมายเหตอนๆ ระบแหลงขอมล ทางสถตเบองตนดานการซอขายในเชงวเคราะหมาจากกรมศลกากรแหงสหราชอาณาจกรไทย (http://www.customs.go.th/Customs-Eng/Statistic/Statistic.jsp?menuNme=Statistic). แหลงขอมลเพมเตมมาจาก World Trade Atlas และ UN Comtrade (http://comtrade.un.org/db/dqQuickQuery.aspx?cc=4801*,%20-4801&px=H0&r=764&y=2007&p=ALL&rg=1&so=8)

จน

สหรฐอเมรกา เกาหลใต

สหภาพยโรป

เวยดนาม

ไตหวน

ญปน

มาเลเซย

อนๆ

พนลาน

US$

9

ทมจ านวนนอยกวามาจากแปลงเพาะปลกทเปนของรฐบาล: สวนไมยางพาราและยคาลปตสสวนใหญมาจากกลมผผลตรายยอย ดวยเหตนประเทศไทยจงกลายเปนทางเลอกใหมส าหรบบรษทสมปทานทดนขนาดใหญทมความนาเชอถอ การปลกตนไมของเกษตรกร รายยอยในประเทศไทยกอปญหาการปฏบตตามขอบญญตและการรบรองดานสงแวดลอม ความขดแยงดานการใชประโยชนจากทดน ระหวางผผลตรายยอยและหนวยงานดานปาไมของประเทศ อนประกอบดวยองคการอตสาหกรรมปาไม (FIO) นอกจากน ยงมประเดนอนทเกดขนกบผผลตรายยอยทมแปลงเพาะปลกยางพาราในพนทปาสงวน อยางไรกด ยงมความเสยงทางกฎหมายในประเดนดงกลาว เชนการทพนทเพาะปลกขององคการอตสาหกรรมปาไมระหวางทศวรรษท 1960 ถง 1980 กไดมาจากการเวนคนทดนจากเกษตรกรในพนทเพาะปลก และเชนเดยวกบผปลกรายยอยทปลกยางพาราในเขตปาสงวนมกจะอางสทธในทดนดงกลาววาตนถอครองกอนจะจดตงเปนวนอทยาน และมกอางวาพนทดงกลาวเปน “ปายางพารา” หรอแปลงยางพาราทอยในพนทของปาธรรมชาตและไมไดสรางความเสยหายแกระบบนเวศนวทยาแตอยางใด

มความเปนไปไดวาผเพาะปลกยางพารารายยอยในประเทศไทยอาจตองประสบกบปญหาใหญเพอใหไดรบการรบรองสนคาในหรอระบบการ ประกนอยางถกตองตามกฎหมาย ซงขนอยกบประเภทของระบบรบรองทมอย ส าหรบผผลตรายยอยการรบรองอาจตองเสยคาใชจายแพง ไมคมคาเมอเทยบกบการถอครองทดนทมขนาดใหญกวา และผผลตรายยอยของไทยอาจพบอปสรรคในการแสดงกรรมสทธทางกฎหมาย ในการถอครองทดนดงกลาว กรอบแผนงานการจดปาสงวนในประเทศไทยไดน ามาสขอพพาทและการคดคาน ซงมรายงาน วามประชาชนจ านวนประมาณ 20-25 ลานคน ทตงบานเรอนอยในเขตพนทปาสงวนแหงชาต

การผลตเยอกระดาษและกระดาษเปนอตสาหกรรมทใชปรมาณไมมากทสด: จ านวนรอยละ 73 ของเศษไมยคาลปตสสวนใหญท ปลกในประเทศถกน าไปใชในอตสาหกรรมเยอกระดาษและการท ากระดาษ (ขอมลจาก บารนย ค.ศ. 2005) นบตงแตไดมการควบรวมกจการ ระหวางบรษทอตสาหกรรมเยอกระดาษและกระดาษฟนกซของบรษทผลตเยอกระดาษและกระดาษสยาม (สาขายอยของกลมบรษท สยามซเมนต หรอชอยอ SCG) สองบรษทใหญอนไดแก SCG และแอดวานซ อะโกร น าไมมาผลตเปนเยอกระดาษ เปนจ านวนประมาณรอยละ 75 ของการผลตภายในประเทศ

ไทยยงคงน าเขาไมเนอแขงเขตรอนจากประเทศเพอนบาน: แมวาการเพาะปลกไมเพอน ามาใชในอตสาหกรรมในประเทศจะสามารถทดแทนการใชไมเนอแขงจากธรรมชาตทวไปไดกตาม แตอตสาหกรรมดงกลาวยงคงมการใชไมเนอแขงจากธรรมชาตทน าเขามาอยด ส าหรบประเทศไทย ประเทศพมาเปนแหลงน าเขาไมซงทอนซงสวนมากเปนไมสก สวนประเทศมาเลเซยเปนผจดหาไมอดจากเศษไมรายใหญทสด (1 ลานลกบาศกเมตรโดยประมาณ ในป ค.ศ. 2009) สวนมากไมทอดจากเศษไมทน าเขามาในประเทศไทยมกประกอบดวยไมประเภทอน ทไมใชไมยางพารา (เชน ไมเนอแขงทมาจากปาธรรมชาต) (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต ค.ศ. 2009: 57) สวนไมเนอแขงทน าเขามาจะน าไปท าไมอดทมคณภาพสงส าหรบงานอตสาหกรรมกอสรางอาคาร หรอใชผลตเฟอรนเจอร เฟอรนเจอรไมบางอยางผลตขนส าหรบใชงานภายในประเทศ โดยเฉพาะเฟอรนเจอรไมทท าจากไมยางพารา ในขณะทเฟอรนเจอรไมทมาจากปาไมธรรมชาตจะเกบไว ส าหรบสงออกซงจ าเปนจะตองผานการรบรองหรอการพสจนความถกตองของผลตภณฑ อยางไรกด ปรากฏวายงเกดปญหาดานอนๆ จากการสมภาษณผคาไมของพมาและอดตเจาหนาทปาไม ซงใหขอมลวา ไมซงของพมา ถกสงไปแปรรปเปนไมทอดจากเศษไมทประเทศมาเลเซยและขนสงตอมายงประเทศไทย จงแจงในรายการวาเปนไมจากมาเลเซย

ประเทศไทยอาจมปญหากบขอบงคบใหมในการพสจนทมาอยางถกกฎหมาย: สหรฐอเมรกา ญปน และสหภาพยโรปถอเปนหนงใน สามของตลาดการคาสงออกผลตภณฑไมจากประเทศไทย ซงมมลคาโดยประมาณ 840 ลานดอลลารสหรฐฯ ใน ค.ศ. 2009 (รปท 2) ในชวง 10 ปทผานมาน ตลาดหลกๆ ทงสามแหงนมความตองการเพมขนอยางรวดเรวทจะใหพสจนความถกตองตามกฎหมายหรอเปนผลตภณฑทท าจากไมทผานการปลกแบบยงยน ซงตองผานการรบรองจากบคคลทสามดวย ประเทศไทยยงคงสงออกไมทอนกงแปรรป ทอดจากเศษไม

10

ใหแกแหลงผลตหลายแหงในภมภาค รวมถงจน (มมลคา 300 ลานดอลลารสหรฐ ใน ค.ศ. 2009) และเวยดนาม และประเทศดงกลาวกกลายเปน ผสงออกหลกๆ ตอไปยงยโรป อเมรกาเหนอ และญปน ในทสดแลว ประเทศผน าเขาในภมภาคเอเชยตะวนออกเองกอาจจะตองการพสจนแหลงทมาทถกตองตามกฎหมายของผลตภณฑจากปาไมของไทยดวยกเปนได

อตสาหกรรมผลตภณฑจากปาไมของไทยอาจถกพจารณาวามความเสยงนอยกวาผลตภณฑจากจนและเวยดนาม ซงมอตราการสงออกรอยละ 50 -80 ของผลตภณฑไมทสงออกไปยงตลาดการคาทมมาตรฐานดานสงแวดลอมสง

ขณะทเอกสารพสจนทมากลายเปนสงจ าเปนเพอการสงออกไปยงภมภาคและกลมประเทศในองคการเพอการรวมมอทางเศรษฐกจและการ พฒนา กระนน การจดท าเอกสารดงกลาวกลบสรางความซบซอนและท าใหตองเสยคาใชจายเพมขน เนองจากผเพาะปลกรายยอย จ านวนนบพนๆ รายไมไดด าเนนการอยภายใตระเบยบขอบงคบของกรมปาไมแหงประเทศไทย

11

ระบบการตดตามและการบรหารจดการไมคอนขางจะเปนระบบของประเทศ แตยงไมมการควบคมการน าเขาอยางเพยงพอ: ประเทศไทยยงคงรกษาระบบการจดการอตสาหกรรมไมในประเทศทคอนขางจะเขมงวดไดเปนอยางด มการบนทกรายละเอยดการสงออก การขนสง และขนตอนการสงออกไมซงและผลตภณฑจากไม ขณะทกฎและขอบงคบใชไดผลอยางแทจรงในการปองกนปาไมของประเทศ (ดจากจ านวนครงของการขนไมผดกฎหมายรายยอยๆ) แตชองวางอนกยงมอย ตวอยางเชน ประเทศไทยไมไดหาแนวทางเพอบญญตตามกฎหมายเกยวกบสถานะของไมหรอไมแผนทสงมาจากประเทศในภมภาคเดยวกน ทจดวามปญหาดานระบบการจดการอยางพมา ลาว กมพชา และมาเลเซย หลงจากกรณออฉาวไมสาละวนในป 1997 จงเกดการหามน าเขาไมทางบกจากพมา เพอใหมนใจวาไมทอนจากไทย ไมไดถกสงขามพรมแดนประเทศพมาและถกสงกลบมาทประเทศไทยอกครงหนง ซงเปนอกกลวธหนงทใชเลยงการหามตดไมของไทย นบแตนน กมแตใบรบรองทมาอยางถกตองตามกฎหมายเทานนทน ามาแสดงตอกรมศลกากร

ความตระหนกรเกยวกบใบรบรองหรอใบพสจนผลตภณฑไมตามกฎหมายยงมอยนอย: โดยมากแลว อตสาหกรรมไมแปรรปสวนใหญทอาศยการปลกเพอการอตสาหกรรมในประเทศและภาคการกอสรางทใชไมเนอแขงทน าเขา ไมจ าเปนตองยนเอกสารยนยนทมาหรอ เอกสารยนยอม จะมกแตเพยงธรกจการสงออกเฟอรนเจอรไมเทานนทดเหมอนจะใหความส าคญกบเรองดงกลาว เนองจากกลมลกคา จากญปน สหรฐอเมรกา และกลมสหภาพยโรปเรมตองการใหมการรบประกนไมอยางถกตองตามกฎหมาย

องคการอตสาหกรรมปาไมของประเทศไทยไดรบใบรบรองทางปาไมจากองคกรพทกษปาไมส าหรบแปลงเพาะปลก 2 แหง ในไทยเมอ ค.ศ. 2001 แมวาจะยกเลกไปในป ค.ศ. 2003 กตาม (ขอมลจากองคกรเคลอนไหวเพอปาฝนโลก WRM 2003) จากนนองคการอตสาหกรรมปาไม ของไทยไดรบการรบรองจากองคกรพทกษปาไมอกครงส าหรบพนทบรหารจดการปลกปาไมสกจ านวน 4 แหงในจงหวดล าปางและแพรใน ค.ศ. 2008 ซงมพนทโดยรวมทงหมด 11,000 เฮคเตอร (ขอมลจากสมารทวด ค.ศ. 2008) นอกจากน ภายในปค.ศ. 2011 มบรษทไมแปรรปของไทย ทงหมด 35 แหงไดรบการรบรองหวงโซแหงการคมครองจากคณะกรรมการองคกรพทกษปาไม

การขาดแคลนขอมล: ขอมลเกยวกบอตสาหกรรมไมในประเทศไทยยงคงไมโปรงใส ขณะทขอมลของกรมศลกากรเกยวกบการน าเขาและ สงออกทจดพมพโดยรฐบาลไทยสามารถหาไดงายกวา แตรฐบาลกยงไมเกบขอมลหรอเผยแพรขอมลจ านวนมากพอทจ าเปนส าหรบการ วเคราะหในเชงลกและการท าความเขาใจเกยวกบอตสาหกรรมปาไม ขอมลทมอยมกจะเปนขอมลเกาหรอมความขดแยงกน นบแตป ค.ศ. 2005 กรมปาไมและกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดท ารายการคดลกลอบตดไมผดกฎหมาย2 (เปนภาษาไทย) เปนเรองยาก ทจะสบทราบเกยวกบจ านวนเอเคอรและจ านวนเพาะปลกตอปในพนทแปลงเพาะปลก เนองจากยงไมไดมขอมลส ารวจผเพาะปลกรายยอย ขณะทรฐบาลไดมการด าเนนการโครงการมากมายเพอหาเงนทนใหแกการปลกตนไมของเกษตรกรรายยอย แตกลบมการตรวจสอบหรอ รบรองไมมากนก

การด าเนนการทางประชาสงคมทเขมแขงในภาคการปาไม: ประเทศไทยมการด าเนนการจดตงประชาสงคมอยางดและมการเคลอนไหว ทเขมแขง ในภาคปาไม สงแวดลอม และประเดนดานความยตธรรมทางสงคม อยางไรกด หลายกลมในจ านวนนยงคงใหความสนใจกบ โครงการทด าเนนการโดยชมชนและไมไดมสวนรวมในนโยบายและการด าเนนการรเรมการจดการปาไมในระดบประเทศและนานาชาตบอยนก เชน ระบบการรบรองหรอสนบสนนเกยวกบเศรษฐกจอยางยงยนดานปาไม สถานะของพระราชบญญตปาชมชนยงคงไมไดรบการเหลยวแล ภายหลงจากมการเจรจาเปนระยะเวลายาวนานกวา 15 ป

2 ดไดท: http://web2forest.go.th/stat/;http://web2.forest.go.th/stat/stat52/stat2552.html;

http://www.dnp.go.th/statistics/

12

2. ความเปนมา

การหามตดไมในประเทศไทย (ยกเวนปาโกงกางชายฝง) ไดเปลยนรปแบบภาคปาไมและอตสาหกรรมการแปรรปไมไปอยางรวดเรว ภาคการแปรรปไมของไทยจ าเปนตองหากลยทธใหมในการจดหาไมจากปาไมธรรมชาต ความตองการไมธรรมชาตพงขนสงมากในทศวรรษท 1990 ซงดไดจากคดการลบลอบตดไมทเกดขนหลายครงทงในเขตพรมแดนประเทศไทย และการตดไมทด าเนนการโดยบรษทของประเทศไทย ในประเทศเพอนบาน เชน พมา กมพชา และลาว

การหามตดไมในประเทศไทยท าใหการน าเขาไมจากตางประเทศเพมขน จนกระทงถงจดสงสดใน ค.ศ. 1997 ใน “กรณออฉาวไมสาละวน” เหตการณดงกลาวนน บรษทของไทยทไดรบการหนนจากนกการเมองถกตงขอหาจากการตดไมผดกฎหมายในเขตรกษาพนธสตวปา สาละวนทางภาคเหนอของประเทศไทย แลวบรรทกไมขามชายแดนไปยงประเทศพมา และล าเลยงน าเขามาในประเทศไทยอกครงผานเสนทางอน เพอใหไดประทบตราวาเปนไมจากพมา เหตการณนน าไปสการหามน าเขาไมจากประเทศพมาเปนการชวคราว ซงมาตรการดงกลาว มจดมงหมายเพอปองกนปาไมทยงหลงเหลออยของประเทศไทย อยางไรกตาม มาตรการนกไดถกยกเลกไปแลว ปจจบนเพยงแคมใบรบรองทมาอยางเปนทางการกสามารถน าเขาไมทล าเลยงผานเขามาในประเทศไทย การหามตดไมภายในประเทศ การหามน าเขาไมทตดผานจากประเทศพมา และ กฎหมายขอบงคบในระดบภมภาคและนานาชาตสงผลใหบรษทแปรรปไมในประเทศไทยมความล าบากในการหาไมเนอแขงจากแหลงไมธรรมชาต การตดไมทผดกฎหมายภายในประเทศไทย ยงคงเปนปญหาจวบจนเขาสตนทศวรรษ 2000

ในสวนปลกปานน รฐบาลทหารในป ค.ศ. 1991-92 ไดจดท าโครงการจดสรรทดนท ากนแกราษฎรผยากไรในพนทปาสงวนเสอมโทรม (คจก.)3โครงการดงกลาวไดท าใหชาวนาตองออกจากพนทท ากนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (อสาน) เพอใชปลกไมโตเรวในพนท 5 ลานไร (800,000 เฮคเตอร)4 (ขอมลจากโลมานน 1995; บารนย 2005; พย 2005) ซงกอใหเกดการขบเคลอนทางสงคมเพอประทวงนโยบายดงกลาว จนรฐบาลไทยตองยกเลกโครงการสนบสนนสมปทานพนทเพาะปลกขนาดใหญ

ตอมากรมปาไมไดเปลยนแนวทางมาสนบสนนการอนรกษอยางเขมงวดเพอพทกษผนปาธรรมชาตเอาไว ปญหาการตดไมผดกฎหมาย ในปาไมธรรมชาตกยงคงมอย แมวาจะมการลดจ านวนลงกวาทเคยในอดต หลงจากการหามตดไม องคการอตสาหกรรมปาไม ของภาครฐไดเปลยนบทบาทมงเนนการบรหารจดการปลกปา (โดยเฉพาะตนสก ตนยางและ ตนยคาลปตส)

การตระหนกในความส าคญของสงแวดลอมทเพมขน และภาคประชาสงคมทมความเขมแขงขนเรอยๆ ในทศวรรษท 2000 ท าใหมการอนรกษปาอยางจรงจง โดยมอตราการตดไมท าลายปาทลดลงอยางมากและมการพฒนาการอนรกษพนทลมน า อยางไรกตาม ยงมประเดนถกเถยงใหมเกยวกบนโยบายการอนรกษเชงเบดเสรจของภาครฐ และการยอมรบสทธในการใชประโยชนจากทดนของชนกลมนอยในพนทสงอย ความเคลอนไหวทางประชาสงคมทมงเนนในเรองสทธในทดนและการพฒนากฎหมายปาชมชนไดเกดขนในชวงทศวรรษ 1990 และยงคงด าเนนมาจวบจนปจจบน หากทวา ยงไมประสบความส าเรจในการประนประนอมระหวางผมสวนไดสวนเสยในประเดนเกยวกบปาไมชมชนในประเทศไทย

3 ในภาษาองกฤษเรยกวา “Land Distribution Programme for the Poor Living in Degraded National Forest Reserves in the Northeast of Thailand”

4 1 เฮคเตอร = 6.25 ไร

13

3. กลยทธ นโยบายและกฎขอบงคบของภาคปาไมในระดบชาต

โครงสรางดานกฎหมายทสนบสนนภาคปาไมของไทยประกอบดวย: พระราชบญญตปาไม ค.ศ. 1941 พระราชบญญตอทยาน แหงชาต ค.ศ.1961 พระราชบญญตปาสงวนแหงชาต ค.ศ. 1964; พระราชบญญตการปองกนและพทกษสตวปา ค.ศ. 1992 และ พระราชบญญต การปลกปา ค.ศ. 1992 (การฟนฟสภาพปาและการลงทะเบยนทดนของเอกชนเกยวกบสทธและกรรมสทธในการ ปลกปา) นอกจากน ยงมกฎหมายมากกวา 20 มาตราและมตของคณะรฐมนตรอกมากทเกยวกบการจดการปาไม รฐธรรมนญไทยฉบบป ค.ศ. 1997 และ 2007 ไดยอมรบถงสทธและบทบาทของการมสวนรวมของภาคประชาสงคมในการรวมจดตงนโยบายและการด าเนนงานของประเทศ และการจดการทรพยากรธรรมชาต

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 ประกอบดวยแผนงานเพอการปองกนและอนรกษปาใหมจ านวนไมนอยกวารอยละ 33 ของพนท ประเทศ โดยมปาสงวนเปนจ านวนรอยละ 18 ของพนททงหมด (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต FAO 2009:10) มการประเมนวาในแตละปมการตดไมท าลายปาจ านวน 50,000–63,000 เฮคเตอร (ขอมลจาก ณ ล าพน 2003 และองคการอาหารและเกษตร แหงสหประชาต 2009:13) อยางไรกตาม ลบลอนด (2011) ผใชขอมลจากการท างานภาคสนามอนยาวนาน และการทบทวนงานวจยทมอย มความเหนคานในเรองวกฤตการณการตดไมท าลายปาทเกดขนอยางตอเนองในประเทศไทย เขาสงเกตวาพนทปามแนวโนมเพมขนในชวง ค.ศ. 1995 - 2005

ทกๆ 5 ป รฐบาลปรบปรงแผนแมแบบการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ซงแผนพฒนาฯฉบบลาสด (ฉบบท 10) ส าหรบป ค.ศ. 2007 - 2011 น รฐบาลก าลงพยายามทจะใหสรางสมดลดานเศรษฐกจของประเทศเพอเตรยมรบมอกบความเปลยนแปลงของสถานการณโลกทจะเกดขนในอนาคต จากกระแสโลกาภวฒน เพอสรางความยดหยนแกทกภาคในการรบมอปญหาในอนาคต และเพอใหสอดคลองกบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของประเทศ

3.1 ปาไมและการอนรกษ

กลไกทางกฎหมายเกยวกบสทธการถอครองทดนของรฐในประเทศไทยยงคงไมชดเจน ซงเหนไดจากการแบงพนทซ าซอน แมแตหนวยงาน ส าคญของรฐบาลกยงไมมแผนทส าหรบบงบอกอาณาเขตพนทปาทงหมดอยางเปนทางการ จากทเหนไดทวๆ ไป พนทหลายๆ แหงถกประกาศใหเปนพนทปาอยางถกตองตามกฎหมายโดยภาครฐนนไมไดมตนไมมากนก หากแตเปนพนทเพาะปลกของเกษตรกรรายยอย นอกจากน นโยบายภาครฐไมไดสอดคลองกบการใชทดนในระดบทองถน และเปนทเชอกนวาเจาหนาทปาไมของภาครฐสามารถใชดลยพนจในการตความการบงคบใชกฎหมายคอนขางสง ซงอาจเปนการเพมความขดแยงระหวางภาครฐและชมชนในเรองสทธการถอครองทดนและพนทปา (ขอมลจากฟจตะ ค.ศ. 2003) เนอหาของบทนเปนการอธบายเกยวกบ “พนทปาตามกฎหมาย” ของประเทศไทย

ลบลอนด (ค.ศ. 2011) บนทกไววาปาตามกฎหมายไทยประกอบดวยปาสงวนแหงชาต 3 ประเภท พนทคมครองหลายประเภท (ประกอบดวยเขตรกษาพนธสตวปาและอทยานแหงชาต) และสวนยงไมไดรบการแบงเขตใหเปน “พนทปา” (หรอ พนทคมครอง ใน พ.ศ. 2484 ตามปปฏทนของไทยมการผานรางกฎหมายเกยวกบปาไม ป ค.ศ. 1941)5 ปาไมตามกฎหมายเหลานมการท าเปนแผนทหรอแบงเขตไวแลวเปนบางสวนเทานน และแผนทดงกลาวมไดเปดเผยตอสาธารณชนอกดวย ยงไปกวานน ประเภทของปาไมตามกฎหมายเหลานกยงทบซอนกนอย

5 ปา 2484 ประกอบดวยทดนทงหมดทกลาวถงในพระราชบญญตปาไม 1941 โดยค าวา ‘ปาไม’ ในความหมายอนๆ ไดแก ปาไมตามกฎหมายทงหมด (Le-blond, pers. comm., Nov 7, 2011).

14

ปาสงวนแหงชาต: ปจจบนมพนททถอเปนพนทปาสงวนแหงชาตอยทงหมดจ านวน 1,221 แหง มเนอททงสน 23.4 ลานเฮคเตอร ปาสงวนอย ภายใตการปกครองของกรมปาไมและกลาวกนวามจ านวนโดยประมาณรอยละ 42 ของพนทอาณาเขตประเทศไทย (ขอมลจากองคการ อาหารและเกษตรแหงสหประชาต 2009:18).6 เปนทเชอกนวาพนทประมาณรอยละ 20 ของหมบานในเขตชนบทตงอยในพนทปาสงวนแหงชาต ซงในบางหมบานกตงอยในพนทปาสงวนแหงชาตทงหมบานเลยทเดยว และแนนอนวาหลายๆ พนททถกก าหนดเปนเขตปาสงวนแหงชาตนนเปนพนทซงมการ ตดไมท าลายปาเกดขนมาเปนเวลานานแลว ดวยเหตผลดงกลาว ชมชนทอยอาศยในเขตปาสงวนแหงชาต (ประมาณ 10 -15 ลานคน ขอมลจากเฮรสช ค.ศ. 1990 ออนจนทร ค.ศ. 1990 ลบลอนด ค.ศ. 2010) มกมประวตวาเคยมปญหาตงเครยดกบกรมปาไมมาแลว ชาวบาน ไดรบอนญาตใหเกบไมทแหงและตายแลวจากพนทเขตปาสงวนพอน าไปใชเปนเชอเพลง และปลกสรางบานเรอนได แตถกสงหามตดไม ทยงยนตนในเขตปาสงวนหรอปรบพนทปาเพอใชเพาะปลก

ไดมการออกนโยบายตางๆ มาเพอก าหนดสถานะของเกษตรกรรายยอยและชาวบานทอาศยอยในเขตปาสงวนแหงชาต อยางแรกคอมต ของคณะรฐบาล ค.ศ. 1975 ทมจดมงหมายเพอยอมรบการถอครองพนททางการเกษตรของเกษตรกรทมอยกอนจวบจนถงปนน และในปเดยวกนนนเองกไดมการจดตงโครงการ ‘หมบานในปา (Forest Village)’ เพอใหเกดการขนทะเบยนรายชอเกษตรกรทอาศยอยในเขตพนทปา สงวนแหงชาตใหโยกยายไปอยในพนทท ากนทจดไว เพอปองกนการท าลายพนทปาเพอการเพาะปลก และการขนทะเบยนเกษตรกรใน โครงการปลกปาแลกเปลยนกบพนทท ากนขนาด 2.4 เฮคเตอร (และเปนความพยายามในการลดอทธพลของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศ ไทย) (ขอมลจากฟจตะ ค.ศ. 2004) ในป ค.ศ. 1982 มการเรมด าเนนการโครงการสทธท ากน หรอโครงการ ส.ต.ก. ซงใหสทธการใชทดนทางกฎหมายเพยงบางสวน (ดวยใบรบรองของ ส.ต.ก.) แกชาวนาทมพนทเพาะปลกอยในเขตปาสงวนแหงชาต ซงพนทท ากนนนตองมขนาดไมเกน 15 ไร ใน ค.ศ. 1992 ปาสงวนแหงชาตถกแบงเปน 3 ประเภทดงตอไปน: ปาสงวน (โซน C) พนทปาส าหรบผลผลตทางเศรษฐกจ (โซน E) และพนททเหมาะส าหรบท าการเกษตร (โซน A) (ขอมลจากฟจตะ ค.ศ. 2003) และใน ค.ศ. 1993 อ านาจในการตดสนคดตอผเพาะปลกรายยอยทมพนทท ากนในเขตปาสงวนแหงชาตถกยายโอนไปยงส านกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ALRO) ภายหลง ส านกงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมจงไดออกเอกสารสทธ สปก. 4-01 เพอใหเกษตรกรทมเอกสารสทธไดรบสทธบางสวนในพนทดงกลาว ทางภาครฐไดท าโครงการตางๆ เพอปรบการประเมนประเภททดนขนในหลากหลายรปแบบ แตขอขดแยงพนฐานระหวางปาไมตามกฎหมายกบผถอครองพนทเกษตรกรรมรายยอยตามความเปนจรงกยงคงมอย

การจดการปาสงวนแหงชาตมกฎทเขมงวดนอยกวาการจดการอาณาเขตทมสถานะเปนพนทคมครอง แตกยงไมอนญาตใหตดไมในเขตปาสงวน ตงแตมกฎหมายหามตดไมในปค.ศ. 1989 ภาครฐไดพยายามใชมาตรการหลายประการเพอใหเกดการปลกปาขนมาใหมและจ ากดการท าลายพนทปาในบรเวณดงกลาว นบแตทศวรรษท 1960 ถง ทศวรรษท1980 บางชมชนไดถกขบออกไปจากเขตปาสงวนแหงชาต และชมชมอนๆ กถกขมขดวยการฟองขบไล อยางไรกตาม การโยกยายของชมชนไปจากพนทปาสงวนหรอพนทคมครองในประเทศไทยไดลดลงอยางเหนไดชดภายหลงจากชวงค.ศ. 1986 - ค.ศ. 2000 ซงเปนชวงทมการโยกยายของชมชนมากทสด (ลบลอนด ค.ศ. 2010)

พนทคมครอง: ขอบเขตพนทคมครองไดเพมขนอยางรวดเรวจากทศวรรษท 1980 ถงทศวรรษท 1990 (ขอมลจากแวนเดอรกส ค.ศ. 1996) ปจจบนมพนทคมครองทงสน 227 แหง มขนาดรวมทงสน 11.3 ลานเฮคเตอร อยภายใตการควบคมของกรมอทยานแหงชาต กระทรวง ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รฐบาลไทยไดตงเปาหมายรอยละ 25 ของพนททงหมดใหเปนพนทคมครอง วตถประสงคนดเหมอน จะ

6 ภายใตโครงการปฏรปทดนของไทย พนทๆ เปนปาสงวนทมการตดไมท าลายปาและเพาะปลกมาเปนเวลานานสามารถจดแบงโซนพนทใหม และจดแบงใหแก ส านกงานปฏรปทดนเพอการเกษตร (ALRO) ปจจบนน พนทประมาณ 6.5 ลานเฮคเตอรซงอยในเขตปาสงวนแหงชาตไดถกโอนไปใหแกส านกงานปฏรปทดนเพอการเกษตรเพอเปนสวนหนงของโครงการปฏรปทดนทยงด าเนนการอย (Leblond 2011). นเปนการบงชวาพนทในสวนของปาสงวนแหงชาตในปจจบนไดลดลงเหลอเพยง 17 ลานเฮคเตอรโดยประมาณ (Leblond, pers. comm., Nov, 7, 2011)

15

ประสบความส าเรจ7 โดยทวไปพนทในเขตคมครองและพนทลมน าชนท 1 นนมความเปนไปไดทจะม “ปาไม” จรงมากกวาทมอยในเขตปาสงวน แมวาจะมชมชนทท าการเพาะปลกอาศยอยในพนททเรยกตามกฎหมายวาพนทคมครองกตาม ไตรสรตน (ค.ศ. 2007) บนทกวา พนทคมครองอยภายใตพระราชบญญตอทยานแหงชาต ค.ศ. 1961 และพระราชบญญตการอนรกษและคมครองสตวปา ค.ศ. 1992 (ฉบบทมการแกไขจากของเดมในป ค.ศ. 1960) ซงมการอางวาเปนกลไกทางกฎหมาย ทเขมงวดกวากฎหมายปาไม

พนทปาสงวนแหงชาตและพนทคมครองมขนาดรวมกนครอบคลมพนทถงประมาณ 34.7 ลานเฮคเตอร แมวาจะมการทบซอนของพนทระหวาง ประเภทของปาไม 2 ชนดน (ขอมลจากซาโต ค.ศ. 2003) แผนภมของซาโต (2003) แสดงใหเหนระบบทซบซอนในการจ าแนก ประเภทของพนทปาไมตามกฎหมายของประเทศไทย

7 Trisurat (2007:239) อธบายวา: “อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปาทมอย และพนทลมน าชนท 1 มเนอทคดเปนรอยละ 10.2, 7.0 และ 18.1 ของประเทศ ตามล าดบ อยางไรกตาม ผลของการวเคราะหดวยระบบ GIS ระบวา พนทประมาณ 50,000 ตารางกโลเมตรของพนทชมน าจ าพวก 1 มการทบซอนกบพนทรกษาพนธสตวปา ดวยเหตน พนททงหมดของระบบพนทคมครองจะมขนาดครอบคลม 125,082 ตารางกโลเมตร หรอรอยละ 24.4 ของพนททงหมด เกอบจะใกลเคยงกบอตรารอยละ 25 ทตงไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 และนโยบายดานปาไมแหงชาต รอยละ 83.8 ของระบบพนทคมครอง หรอ 104,861 ตารางกโลเมตร ซงยงคงอยเปนพนทปา”

16

รปท 2 รายละเอยดการจ าแนกประเภทพนทปาไมในประเทศ

มประเดนการบรหารจดการกบผปลกยางรายยอยในพนทคมครอง โดยเฉพาะทางใตของประเทศไทย (ดตวอยาง บางกอกโพสต ค.ศ. 2010 คอลมน a) เปนบางกรณทชาวบานโตแยงวาพวกเขาไดครอบครองพนทกอนทจะมการก าหนดเปนพนทคมครองเสยอก และยงกลาวเพมเตมวา “ปายางพารา” เปนการแสดงถงระบบการผลตทยงยน เชงนเวศนวทยาในปจจบนรฐบาลไทยยงไมไดก าหนดใหสวนยางเปนพนทปา8

3.2 ประชาพจารณตอประเดนการพฒนาและสงแวดลอมในประเทศไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ค.ศ. 1997 ก าหนดใหรฐสนบสนนการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและการ ควบคมมลพษ อยางไรกด ยงไมมกลไกทางกฎหมายทจะขบเคลอนใหหนวยงานของรฐบาลกระท าสงดงกลาว รฐธรรมนญ ป ค.ศ. 1997 สวนทเกยวเนองกบเรองนคอ:

“มาตราท 46 วาดวยสทธของชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต มาตราท 59 รบรองสทธสวนบคคลในการมสวนรวมกบภาครฐและชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มาตราท 76 กระตนใหภาครฐสนบสนนการเขามามสวนรวมใน

8 เกยวกบยางพาราและภาวะโลกรอน ดบางกอกโพสต (2010b).

17

การจดรปแบบนโยบายสาธารณะ และใหภาครฐรบผดชอบตอสาธารณะ และมาตราท 79 มาตราท 290 และมาตราอนๆ เรยกรองการมสวนรวมของประชาสงคมในการก าหนดนโยบายในระดบรฐบาลทองถน ระดบสมาคม และระดบชมชน” (ขอมลจากองเกอรและสรรส: 2011:211-212; ด ถวลยวด 2006)”

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ป ค.ศ. 1997 ไดถกแทนทดวยรฐธรรมนญป ค.ศ. 2007 ซงไดรบการสนบสนนโดยกองทพ จวบจนถงปจจบน ยงไมม กฎหมายประชาพจารณจากภาคประชาชนผานรางจากวฒสภาเลย กลไกทางกฎหมายในปจจบนทชน าเกยวกบการท าประชาพจารณในประเดนสงแวดลอมและการพฒนาคอ ค าสงจากนายกรฐมนตร ค.ศ. 2005 (ขอมลจากองเกอรและสรรส 2011:214) ในทางปฏบต หนวยงานรฐบาลมอ านาจเหนอการท าประชาพจารณดานสงแวดลอมในประเทศไทย โดยทการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเปนแบบเฉพาะกจ และพรรคการเมองทไมไดมบทบาทหลกใดๆ (ขอมลจากองเกอรและสรรส 2011)

ระบบราชการทซบซอนของประเทศไทยท าใหหนวยงานและองคกรภาครฐตางๆ มอ านาจทางกฎหมายทเหลอมล ากน เปนอปสรรคขดขวางความชดเจนและความโปรงใสของภาครฐ ตวอยางเชน Floch and Blake (2011:30) ไดกลาววาการบรหารจดการน าของ ประเทศไทย:

“…การรวมตวกนของภาคประชาชนกลายเปนเพยงการประกาศตอสาธารณะเพอ “ใหความร” ตอ ประชากรชนบทท “ไมมความร” หรอ “ไมไดรบการศกษา” เกยวกบประโยชนของการลงทนในการบรหารจดการน า ซงดเปนการขดแยงกบ ความพยายามทจะสรางสงทโนวอตน (1999) เรยกวา “องคความรทเขมแขงทางสงคม” หรอการมสวนรวมของประชาชนทมมากกวาตวแทนของภาครฐ ในการระบปญหาและวธแกไข ”

โครงการขนาดยกษดานสงแวดลอมทรฐบาลไทยเสนอ (เชน โครงการเขอนเกบน าโขง-ช-มล ในภาคอสานทรฐบาลทกษณ1 เปนผเสนอใน ค.ศ. 2004) ถกมองวาไมมความโปรงใสและวางแผนอยางไมรอบคอบ (ขอมลจากมอลลและโฟลช ค.ศ. 2008)9 และท าให มการแบงแยกของประชาสงคมดานสงแวดลอมของประเทศไทย (เมองกบชนบท ความรวยกบความจน และระหวางสงคมแวดลอมแบบซายกบสงคมแวดลอมแบบขวา) กลมดานสงแวดลอมในประเทศไทยบางกลมมประเดนเรองความรบผดชอบของภาครฐตอสาธารณะ จงมกจะใหความสนใจกบโครงการรเรมโดยทองถนและชมชน และมแนวโนมจะจ ากดแนวทางของตนเรองการเมองระดบประเทศ และภายในขอบเขตของนโยบาย

อยางไรกด การมสวนรวมในกระบวนการก าหนดนโยบายมแนวโนมทดขนเรอยๆ เนองจากภาคประชาสงคมไดเปนระบบมากขนและหนวยงานรฐบาลไดเรมเชญกลมผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมมากขน เกรนเจอร (ค.ศ. 2004) ไดแยงวาการ ปฏสมพนธระหวางสอมวลชนทองถนและนกรณรงคดานสงแวดลอมของประเทศไทยมบทบาทส าคญในการสรางแรงผลกดนในประเดนสงแวดลอมบางประเดน โดยทองคกรระหวางประเทศไมไดมบทบาทมากนก อยางไรกตาม การขาดนโยบายทมประสทธภาพในการแกปญหาดานสงแวดลอมในประเทศไทยนาจะมเหตเนองมาจากการขาดสถาบนทสามารถจะเปนตวกลางในการไกลเกลย ซงพรรคการเมองกไมไดท าหนาทดงกลาวอยางสม าเสมอหรออยางมประสทธภาพ ในกรณดานสงแวดลอมทงสามกรณทองเกอรกบสรรสไดตรวจสอบ (ค.ศ. 2011) (ระบบการท าประชาพจารณในประเทศไทย การบญญตกฎหมายดานปาชมชนของไทย และการบญญตกฎหมายดานการบรหารจดการน า) เหนไดวาองคกรพฒนาเอกชนมความยากล าบากทจะก าหนดหรอยอมรบผลการไกลเกลย จงท าใหเกดปญหาในการก าหนดนโยบาย ประสบการณ

9 ในการเสนอใหโครงการเมกะโปรเจกตสรางเขอน โขง ช มล, Molle and Floch (2008:200)ไดแยงวา: “ทงๆ ทนาจะมผลกระทบอยางมากตอประชากร ความเปนอย และสงแวดลอมในดานของผลประโยชน คาใชจายและผลกระทบภายนอกเชงลบ กลบไมปรากฎกลไกการมสวนรวมใดๆ เกดขน ” ส าหรบโครงการเมกะโปรเจกตเกยวกบน า ผแตงไดเขยนวา: “การท าประชาพจารณมกจะไมโปรงใสและมกจะเปนขออางในการสรางความชอบธรรมใหแกโครงการ ....การมสวนรวมของสาธารณะถกก าหนดไวส าหรบบคคลเพยงบางกลม สวนรายงานดานผลเสยทมตอสงแวดลอม (EIAs) ถกเตรยมอยางไมรอบคอบหรออาจไมมการท าขนมาเลย.... เรองราวในอดตเกยวกบเขอนปากมลและเขอนราศไศลยงคงตอกย าเกยวกบประสบการณทบอบช าทเกดจากบดเบอนการประเมนตนทน-ผลประโยชน และการเลอกผเขารวมการท าประชาพจารณไวลวงหนา” (ibid.)

18

ของประเทศไทยในดานการบญญตกฎหมายดานปาชมชน (ดงแสดงในชองท 1 ดานลาง) เปนการแสดงใหเหนถงบทบาทของการมสวนรวมเชงสาธารณะในดานปาไม

ปาชมชน

ประเทศไทยมเขตทเปนปาชมชนมากกวา 10,000 แหง โดยกวา 7,000 แหงจดทะเบยนกบกรมปาไมแลว มจ านวนผอาศยตงแต 20 ถง 25 ลานคนอยใกลกบหรอภายในเขตปาสงวนแหงชาต10(ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2009: 27) ชาวบานทอาศยอยในเขตพนทคมครองมจ านวน 1 - 2 ลานคน ปาชมชนกลายเปนประเดนรอนมานานนบทศวรรษในประเทศไทย ใน ค.ศ. 1991 หนวยงานปาชมชน ซงปจจบนไดเปลยนชอเปนส านกงานจดการดานปาชมชนถกตงขนมาเพอบรหารปาชมชน และมการออกรางพระราชบญญตปาชมชนขนมาใน ค.ศ. 1993 ซงถงแมจะมการรางพระราชบญญตปาชมชนอยหลายฉบบ (ฉบบลาสด ค.ศ. 2007) แตกลบไมมฉบบใดไดรบการผานออกเปนกฎหมายเลย ประมาณรอยละ15 ของหมบานทงหมดทวประเทศไทยเขารวมในการบรหารจดการปาชมชนในระดบประเทศ ซงประมาณครงหนง (มากกวา 5,300 หมบาน) ทไดมการจดทะเบยนเปนปาชมชนกบกรมปาไมอยางเปนทางการปาชมชนมเนอท โดยรวมเกอบ 200,000 เ ฮคเตอรหรอรอยละ 1.2 ของพนทปาทงหมด (ขอมลจาก องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009)11 การรเรมส าคญทเกดขนเมอเรวๆ นคอการพฒนาเครอขายปาชมชนพรอมกบสมาชกหลายๆ กลมจากองคการบรหารสวนต าบล และสมชชาปาชมชนในระดบเขตทมการด าเนนงานทวประเทศ เครอขายดงกลาวเปนกลไกส าคญทชวยแบงปนประสบการณและการเรยนร ในเชงปฏบตในการจดตงและบรหารพนทปาชมชน นอกจากนยงเปนรากฐานใหแกผทตองการใหมการปฏรปกฎหมาย

ถงแมวาจะมความกาวหนาในการบรหารจดการปาชมชนแตยงไมมการผานรางกฎหมายใดๆ อยางเปนทางการ จงท าใหพนทปาทงหมด (ทกประเภท ไมวาจะจดอยในพนทประเภทใด) ยงคงเปนของรฐและถกควบคมโดยกรมปาไมหรอกรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช ชาวบานมสทธเพยงใชทรพยากรทหาไดจากปา แตไมสามารถใชประโยชนจากพนทปาได บางคนแยงวา ดวยเหตน แมวารางพระราช บญญตจะผานแลวกตาม (ดตวอยางองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต 2009) แตประโยชนทอาจจะเกดขนจากการเปนปาชมชน จะใหผลประโยชนเพมเตมเพยงเลกนอยแกชมชนเทานน แตจะเกยวกบความรบผดชอบในการบรหารจดการทมากขน

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (ค.ศ. 2009:33) ไดบนทกวา มความขดแยงและความไมลงรอยกนเกยวกบสงทท าได และท าไมไดในปาชมชน และสถานการณดงกลาวน าไปสการไมลงรอยของแตละฝายทเกยวของ นอกจากนน ยงมความสลบซบซอนของ กระบวนการในระบบราชการในการกอตงปาชมชนใหเปนไปอยางถกตองตามกฎหมาย และในการขออนมตจากกรมปาไม แผนจดการ ทเนนดานเทคนคมากเกนไป และกระบวนการอนมตจากสวนกลางทตองไดรบการลงนามจากส านกงานของอธบดกรมปาไมเทานน

10 ชมชนทมพนททบซอนกบพนทคมครองจะไมไดรบการยอมรบหรอลงทะเบยนอยางเปนทางการ และกลายเปนประเดนรอนในการอภปรายเกยวกบพระราชบญญตปา

ชมชน

11 ปาชมชนมกจะถกจดตงโดยชนกลมนอยทอาศยอยในเขตพนทสงทางภาคเหนอของประเทศ หลงทมการหามไมใหมการตดไมท าลายปา ชาวหมบานไมไดรบอนญาตใหเกบเกยวไมยนตนจากปาตามธรรมชาต แมวาจะเพอใชในครวเรอนกตาม ในขณะทไมทอนและไมส าหรบน ามาท าเชอเพลงจากพนทเพาะปลกจะไดรบอนญาตใหน ามาใชได แตไมสกและไมทจดอยในประเภทไมสงวนอนๆ จ าตองไดรบอนญาตจากกรมปาไมกอน

19

ชองท 1: วสยทศนทางการเมองของรางพระราชบญญตปาชมชน ค.ศ. 1990-2008

1990 หนวยงานปาชมชนภายในกรมปาไม ไดชวยกนพฒนารางพระราชบญญตปาชมชน

1991-93 ดวยความชวยเหลอจากมลนธฟอรด นกเคลอนไหวในพนท สมาชกชมชนและนกวชาการพฒนาโครงสรางปาชมชน ซงขนอยกบการประชมสาธารณะกบกลมปาชมชนจากประเทศอน ๆ

เครอขายการสนบสนนดงกลาวไดผานรางพระราชบญญตปาชมชนทแลวเสรจในป ค.ศ. 1993 ภายใตรฐบาลทผานการเลอกตงในประบอบประชาธปไตย รางพระราชบญญตใหสทธชมชนในการจดการทรพยากรในปาแตไมไดถอครองผนปาเปนกรรมสทธ

1994 องคกรพฒนาอสระทใหการสนบสนนปาชมชนไดสงรางพระราชบญญตปาชมชนใหแกพรรคการเมอง นกอนรกษ กรมปาไมและหนวยงานรฐบาลอนๆไมมพรรคการเมองใดด าเนนการสนบสนนรางพระราชบญญตดงกลาว และไดรบการตอตานจากหนวยงานรฐบาลหลาย ๆหนวยงาน รวมถงกรมปาไม โดยเฉพาะประเดนเกยวกบชมชนทอาศยอยในพนทคมครอง

1994 รฐบาลไทยไดจดตงการสมมนาเชงปฏบตการเพอมงใหเกดความสมานฉนทในสวนของการโตแยงเพอจดท าโครงสรางปาชมชน รางพระราชบญญตทผานการประนประนอมแลวไดรบการอนมตจากคณะรฐบาล

กลมนกอนรกษทอาศยอยในเมองตอตานรางพระราชบญญตปาชมชนแบบประนประนอม น าไปสการไตสวนสาธารณะและการแกไขรางพระราชบญญตปาชมชนอน ๆฉบบทมการแกไขยงไมไดรบการสนบสนนจากชมชน สวนทองถนหรอองคกรพฒนาอสระดานความยตธรรมในสงคม

1994-97 เกดสภาพการณทท าอะไรไมไดตามมา ทามกลางการปรองดองในชวงสน ๆของรฐบาล

1997 วกฤตการณทางเศรษฐกจและรฐธรรมนญฉบบใหม ค.ศ. 1997 นายกรฐมนตรชวน หลกภยไดรองใหมการแกไขและประนประนอมตอไป ซงไมไดรบการสนบสนนจากกลมปาชมชน นายกฯ ชวน ไดสงฉบบรางใหแกคณะรฐบาลเพออนมต แตรฐบาลไทยไดประสบความลมเหลวอนเปนผลมาจากวกฤตการณดงกลาว

1997-99 สมชชาคนจน นกเคลอนไหวทางสงคมจากองคกรอสระจากภาคชนบท ไดรวบรวมรายชอจ านวน 50,000 รายชอเพอสนบสนนรางพระราชบญญตปาชมชนทกลมไดท าขน เพอใหไดรบการพจารณาโดยตรงจากรฐสภา โดยสงผานจากคณะรฐมนตร กอนทจะมการด าเนนการอน ๆตอไป กเกดเหตการณยบสภา ไดมการเลอกตงขนใหมและรางพระราชบญญตดงกลาวกเกดการชะงกอกครง

2000-01 พรรคการเมองใหมชอ พรรคไทยรกไทย ภายใตการน าของทกษณ ชนวตรไดใหค ามนวาจะสนบสนนรางพระราชบญญตปาชมชน

2001 รฐบาลภายใตนายกรฐมนตรทกษณไดอนมตรางพระราชบญญตฉบบทท าโดยองคกรพฒนาเอาชน และผานรางไปทวฒสภา วฒสภาไดจดตงเวทประชาชนขนเพอพดคยเกยวกบรางพระราชบญญตดงกลาวใน 4 ภมภาคของประเทศ รฐสภาโหวตใหการสนบสนนแนวคดเกยวกบปาชมชน แตตอตานการใหสทธแกชมชนในการอาศยอยในพนทคมครอง รางพระราชบญญตปา ชมชมถกสงกลบไปยงสภานตบญญต เพอตงคณะกรรมการรวมในการสรางความปรองดองในการแขงขนยนรางพระราชบญญตฉบบตาง ๆ

2002 นายยงยทธ ตยะไพรช รฐมนตรกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปลยนจากการใหการสนบสนนมาเปนการตอตานรางพระราชบญญตปาชมชนทกระท าโดยองคกรพฒนาอสระ เพอมาสนบสนนรางพระราชบญญตทท าโดยรฐสภา พรรคไทยรกไทยไมไดแกไขประเดนความขดแยงดงกลาว สงผลใหเกดการชะงกงนในรางพระราชบญญตปาชมชนเปนระยะเวลากวา 3 ป

2005 ผน าองคกรพฒนาอสระดานปาชมชนไดเรมการชมนมเดนเทาเปนเวลา 7 สปดาหจากภาคเหนอสกรงเทพฯ

2006 เกดการแทรกแซงในการเลอกตงทจดขนใหมในป ค.ศ. 2006 และรางพระราชบญญตกไมไดปรากฎออกมาจากคณะกรรมการรวม

รฐบาลทกองทพใหการสนบสนนไดรบอ านาจผานทางการปฏวต สมาชกของกองทพทมสวนเกยวของกบองคกรพฒนาอสระจากคณะกฎหมายแหงชาตทตงขนโดยกองทพ ไดเสนอรางพระราชบญญตฉบบใหมท ยอมรบการใชทดนและกฎหมายทท ากนของชมชนกลมนอยในพนทคมครอง กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดเสนอรางพระราชบญญตปาชมชนอกฉบบใหแก กลมชมชน. คณะกฎหมายแหงชาตไดจดการโตวาทขนหลายครงเพอเออแกชมชนทอาศยอยในพนทปาสงวน แตผแทนจากองคกรพฒนาอสระและชาวหมบานในคณะกรรมการทตงขนมาเปนกรณพเศษนไมสามารถโนมนาว คณะกฎหมายแหงชาต (ประกอบดวยอดตขาราชการ พรอมกบองคกรพฒนาอสระบางองคกรและทนายดานเกยวกบสงแวดลอม)ใหเหนพองตามได

2007 กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดสงรางพระราชบญญตทหามไมใหมการอาศ ยอยในพนทคมครอง โดยขออนมตจากคณะกฎหมายแหงชาต และไดรบการอนมตในเดอนพฤศจกายน ค.ศ. 2007 องคกรพฒนาอสระเกดความไมพอใจและไดยนอทธรณแกศาลรฐธรรมนญ เพอลมลางพระราชบญญตปาชมชนฉบบทไดรบการอนมต โดยใหเหตผลวาขดตอรฐธรรมนญฉบบใหมทออกมาเมอป ค.ศ. 2007 ทใหการรบรองถงสทธภายในชมชน

2008 ศาลรฐธรรมนญมค าสงใหพระราชบญญตปาชมชนเปนโมฆะ เนองจากเหนวาคณะกฎหมายแหงชาตมไมครบองคประชมขณะอนมตผานรางกฎหมายดงกลาวในป ค.ศ. 2007

ทมา: จากองเกอรและสรรส ค.ศ. 2011

20

4. ความตองการ (อปสงค): ตลาดในประเทศและการสงออก

เศรษฐกจของประเทศไทยเตบโตขนในระดบปานกลางและเปนไปอยางคงทตงแตภายหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจในป ค.ศ. 1997- 1998 ยกเวนการตกต าลงอยางรนแรงของเศรษฐกจทเกดขนในป ค.ศ. 2009 ทเกดขนจากสภาวะทางการเมองในประเทศ เมอเปรยบเทยบกบประเทศผสงออกหลกๆ อยางประเทศจนและประเทศเวยดนาม ประเทศไทยยงคงมผลประกอบการทต ากวา เชนเดยวกบภาคการผลตผลตภณฑไมของประเทศไทย การขาดเสถยรภาพทางการเมองอยางรนแรงไดเปนอปสรรคตอการขยายตวทางเศรษฐกจในประเทศไทย สวนในภาคอตสาหกรรมเยอกระดาษนน ยงไมมโครงการขยายเกยวกบกระดาษ และเยอกระดาษมาตงแตกอนวกฤตการณเศรษฐกจในป ค.ศ. 1997

แมวาขอมล ทงส าหรบตลาดในประเทศและการสงออกในอตสาหกรรมไมทมอยไมไดเปนขอมล ณ ปจจบน แตการใชไมในอตสาหกรรมไมของประเทศไทยในป ค.ศ. 2003 มปรมาณถงเกอบ 22 ลานลกบาศกเมตร โดยมสดสวนทแบงตามประเภทของอตสาหกรรมดงตอไปน: กระดาษและเยอกระดาษเปนผใชรายใหญทสด (รอยละ 48) รองลงมาคอการผลตเฟอรนเจอรไม (รอยละ 29) การกอสราง (รอยละ 19) และไมอดและวเนยร (แผนพลาสตกบางๆ ทใชประกบแผนไม) (รอยละ 4%) (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต ค.ศ. 2009:51) ประเภทของไมทใชหลกๆ ไดแก ไมยคาลปตส (รอยละ 48) ไมยางพารา (รอยละ 28) ไมสก (รอยละ 0.3) และไมเนอแขงพนธอนๆ (รอยละ 23) (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหง สหประชาต ค.ศ. 2009)

ตารางท 1: การใชไมแตละปในประเทศไทย โดยแบงตามประเภทอตสาหกรรม

ประเภทอตสาหกรรม

(ลกบาศกเมตร) โดยประเมน จากไมสก

(ลกบาศกเมตร) โดยประเมน จากไมแปรรป (ไมทอดขนจากเศษไม)

ผลรวม (ตารางเมตร)

รอยละ

กระดาษและเยอกระดาษ 10,488,022 -- 10,488,022 47.8

เฟอรนเจอร 121,533 6,160,618 6,282,151 28.6

โรงเลอย* 5,728,590 -- 5,728,590 26.1

การกอสราง -- 4,283,086 4,283,086 19.5

ไมอดและไมวเนยร 909,799 -- 909,799 4.1

ผลรวม * 11,519,354 10,443,704 21,963,058 100.0

สวนแบงคดเปนรอยละ 52.4 47.6 100.0

ทมา: องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต ค.ศ. 2009:51

*หมายเหต: ตวเลขจากโรงเลอยไมรวมกบผลรวมการใชไม

ตลาดภายในประเทศ

ส าหรบตลาดในประเทศ จ านวนรอยละ 75 ของการใชไมอดในประเทศทงหมดคอการใชเพอการกอสราง รอยละ 20 ใชส าหรบการท า

21

เฟอรนเจอร และรอยละ 5 ใชส าหรบท าลงไมใสของและการใชงานอนๆ (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:65) ไฟเบอรบอรดหนาระดบกลาง (MDF) และแผนไมทอดขนจากเศษไมเปนวสดหลกทใชในการท าเฟอรนเจอรและตลนชก อตสาหกรรมโรงเลอย ไมและไมอดใชไมทอนยางพาราทมขนาดเสนผาศนยกลางใหญทสด สวนอตสาหกรรมไฟเบอรบอรดหนาระดบกลางสามารถใชไมทอนทมขนาดบางกวาได

อตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษเกอบทงหมดจะตองอาศยไมยคาลปตสทปลกโดยเกษตรกรและรบซอโดยบรษทเอกชน องคการ อตสาหกรรมอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2009) รายงานวาอตสาหกรรมเฟอรนเจอรในประเทศไทยตองใชไมยางพาราเพอน ามาเปน วตถดบอยางมาก และยงมการใชไมทน าเขามาอกดวย12 ผลรวมการใชไมในอตสาหกรรมเฟอรนเจอรทบนทกไวคอจ านวน 6 ลานลกบาศกเมตร อตสาหกรรมการกอสรางอาศยไมเนอแขงทมาจากปาธรรมชาตจากการน าเขาจ านวนรอยละ 93 (เกอบ 4 ลานลกบาศกเมตร) ซงโดยสวนใหญจะประกอบดวยไมเนอแขง เชน ไมกระถนและกระถนณรงค อตสาหกรรมไมอดและไมวเนยรแมจะใชไมแผนปรมาณนอย แตสวนใหญจะใชไมยางพารา (รอยละ 94) (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2009:51).

4.1 การสงออก13

ตลาดการสงออกไมของประเทศไทยมความหลากหลายในทางภมศาสตร (ตารางท 1 และ ตารางท 2) หากแบงตามมลคาแลวประเทศจน สหภาพยโรป ประเทศญปน และประเทศสหรฐอเมรกา เปนผน าเขารายใหญทสดในป ค.ศ. 2009 แมวาประเทศจนจะน าเขาไมในปรมาณมากในป ค.ศ. 2009 (รอยละ 29) แตมลคาการน าเขากลบมจ านวนเพยงรอยละ 17 ในฐานะท สหภาพยโรปและประเทศสหรฐอเมรกาซงเปนตลาดทเลกกวา ในเชงปรมาณ (ทงสองแหงมมลคาเทากนคอรอยละ 3) แตกลบมเปอรเซนตดานมลคาทสงกวา (รอยละ12 และ 10 ตามล าดบ)

ตารางท 2 การสงออกผลตภณฑจากปาไมของไทยแบงตามประเทศคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

12 องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2009:66) ไดบนทกวา: อตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมของไทยสามารถแบงออกไดเปน เฟอรนเจอรทท ามาจากไมยางพารา (รอยละ 60) เฟอรนเจอรไมเนอแขง (รอยละ 10) และเฟอรนเจอรทท าขนจากกรอบไมอยาง ไมปาตเคล แผนใยไมอดความหนาแนนปานกลางและไมอด ซงรอยละ 90 ท ามาจากไมยางพารา ดวยเหตน อตสาหกรรมนทงหมดจงเกอบจะขนอยกบการใชไมยางพาราเปนวตถดบ

13 มความแตกตางอยางชดเจนทเกดขนระหวางตวเลขการสงออกทรฐบาลไทยเปนผรายงาน และตวเลขการน าเขาของประเทศผน าเขา ตวอยางเชน ตามขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต หนงสวนสามของตวเลขการสงออกไมทอดจากเศษไม ไมไดมบนทกอยในตวเลขของประเทศผน าเขา (2009:60) การสบสวนหาขอเทจจรงตอไปจงมความจ าเปน

22

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

ประเทศไทยมการสงออกไปยงประเทศทเปนพนทสงออกไปยงหลายภมภาค เชน ประเทศจน ประเทศเวยดนามและประเทศมาเลเซย ดวยเหตนประเทศไทยจงเปนทงคแขง ระดบโลกของประเทศจน ประเทศเวยดนาม และประเทศมาเลเซยในดานอตสาหกรรมปาไมบางประเภท และเปนผจดหาหลกใหแกประเทศเหลานในบางประเภทของภาคอตสาหกรรมน

ประเทศจนยงคงเปนจดหมายปลายทางทใหญทสดของประเทศไทยส าหรบการสงออกผลตภณฑทเกยวกบปาไม ทงในดานปรมาณและมลคา ในป ค.ศ. 2009 ประเทศเวยดนามเปนจดหมายอนดบทสอง ทมการเพมอตราอยางรวดเรวจากรอยละ 1 ในป ค.ศ. 2000 ไปเปนรอยละ 10 ของการสงออกของประเทศไทย สวนประเทศมาเลเซยน าหนาประเทศญปนไปเปนอนดบสามโดยมปรมาณ 1.29 ลานลกบาศกเมตร RWE ในการน าเขากระดาษและกรอบไม จากประเทศไทย เนองจากประเทศจนยงคงน าเขาผลตภณฑไมกงแปรรป (โดยเฉพาะไมทอดขนจากเศษไมและไมสบ) จากประเทศไทย (ดตารางท 7) ซงสามารถน าไปเปนดชนชวาประเทศไทยไดตกมารงต าแหนงผผลตรองจากประเทศจน เนองจากประเทศจนกลายเปนศนยกลางการผลตและสงออกรายใหญเปนอนดบทสาม

ตงแตการหามตดไมท าลายปาไดรบการบญญตขนเปนกฎหมายใน ค.ศ. 1989 อตสาหกรรมไมแปรรปทมงเพอการสงออกกมการขยายตวอยางมาก กระดาษ เฟอรนเจอรไม กรอบไม และไมยางพาราแปรรปกกลายเปนสนคาหลกในการสงออกไป สวนองคการอตสาหกรรมปาไม (FIO) ซงเปนองคกรเดยวทไดรบการอนมตใหสงออกไมซงได กท าการสงออกไมซงในปรมาณไมมากนกในแตละป

ขอมลของประเทศไทยแสดงวาโดยทวๆ ไปสหภาพยโรปและประเทศสหรฐอเมรกาน าเขาผลตภณฑจากปาไมทเพมมลคาจากประเทศไทย ทงสหภาพยโรป และประเทศสหรฐอเมรกาตางน าเขาเฟอรนเจอรและกระดาษ อยางไรกด การน าเขาของประเทศสหรฐอเมรกาไดลดลงกวารอยละ 50 นบแตป ค.ศ. 2005 ทงในดาน ปรมาณและมลคา ประเทศญปนเปนผน าเขาเศษไมจ านวนมากจากไทย ในป ค.ศ. 2009

จน

ญปน

อนโดนเซย สหรฐอาหรบเอมเรสต

ออสเตรเลย อนๆ

เวยดนาม เกาหลใต

สหรฐอเมรกา อนเดย อหราน

มาเลเซย ไตหวน สหภาพยโรป สงคโปร ฟลปปนส

ตารางท 2 การสงออกผลตภณฑจากปาไมของไทยแบงตามประเทศคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

23

ประเทศไทยสงเฟอรนเจอรไมมลคาโดยประมาณ 160 ลานดอลลารสหรฐฯ ไปยงสหภาพยโรป มลคา 180 ลานดอลลารสหรฐฯ ไปยงประเทศญปน และ 180 ลานดอลลารสหรฐฯไปยงประเทศสหรฐอเมรกา นแสดงวามลคาการสงออกประมาณ 470 ลานดอลลารสหรฐฯ ของผลตภณฑทท าจากไมถกสงไปยงตลาดทมมาตรฐานดานสงแวดลอมสง และก าลงตองการการรบรองความถกตองจากหนวยงานอสระ และ/หรอการบรหารจดการแบบยงยน

ตารางท 3 กระดาษและเยอกระดาษทมการสงออกของประเทศไทยคดตามมลคา (พนลานดอลลารสหรฐฯ)

กระดาษ ไมสบและเศษไม เยอไม

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

มลคาการสงออกกระดาษของไทยไดเพมขนอยางชาๆ โดยมมลคาเกอบ 1.3 พนลานดอลลารสหรฐฯ ใน ค.ศ. 2009 (ตารางท 3) โดยรวม ประเทศไทยมการสงออกกระดาษรอยละ 23 และผลตภณฑเยอกระดาษรอยละ 19 (ขอมลจากองคการอาหารและเกษตร แหงสหประชาต ค.ศ. 2009: 57) ในอดต เนองจากลกษณะในการหาแหลงทมา (ตวอยางเชน ตองอาศยผเพาะปลกรายยอยในประเทศอยางมากและการใชกระดาษ รไซเคล) อตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษของไทยอาจจะดเหมอนวาประเดนดานความถกกฎหมาย ของไมระหวางประเทศมากนก อยางไรกด เนองจากการขยายตวอยางรวดเรวของอตสาหกรรมดงกลาวไปทวโลก กอปรกบการเพมการน าเขาวสด กระดาษเคลอบมนทมคณภาพสง ซงตองใชเสนใยเปนสวนใหญ ยทธวธการหาแหลงผลตจงมแนวโนมทจะเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และนาสนใจทจะท าวจยเชงลกตอไปในอนาคตอนใกลน ไมสบจะสงออกไปยงประเทศญปนและประเทศจน

24

ตารางท 4 การสงออกผลตภณฑไมจากประเทศไทย (ยกเวนกระดาษ) คดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

ตารางท 5 การสงออกผลตภณฑไมของประเทศไทย (ยกเวนกระดาษ) คดตามมลคา (พนลานดอลลารสหรฐฯ)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

กรอบไมอนๆ

ไมอด ไมอดจากเศษไม

ขอบประตและวงกบ

เฟอรนเจอร ผลตภณฑจากไมอนๆอนๆ

เฟอรนเจอร ขอบประตและวงกบ

กรอบไมอนๆ

ไมอด

ไมอดจากเศษไม

ไมประเภทอน

25

กรอบไมและไมทอดจากเศษไมเปนผลตภณฑไมของไทยทมปรมาณการสงออกสงสด (ตารางท 4) แตหากดจากมลคา เฟอรนเจอรไมกลบเปนรายการทสรางรายไดสงสดส าหรบอตสาหกรรมผลตภณฑไมเพอการสงออก (ตารางท 5) โดยมอตรารอยละ 37 ของมลคาการสงออกหรอมมลคา 650 ลานดอลลารสหรฐฯ

4.1.1 การสงออกไปยงประเทศจน

ประเทศจนเปนตลาดเดยวทใหญทสดส าหรบผลตภณฑปาไมของประเทศไทยทงปรมาณและมลคา (ตารางท 6 และ 7) ประเทศไทยสงผลตภณฑหลายประเภทไปยงประเทศจน แตผลตภณฑหลกๆ ไมใชเฟอรนเจอร ซงเปนผลตภณฑหลกทถกสงออกเปนจ านวนมากไปยงตลาดอนๆ เชนประเทศสหรฐอเมรกาและ/หรอทวปยโรป สนคาหลกทประเทศไทยสงออกไปยงประเทศจนคอไมทอดจากเศษไมและกระดาษ (ตามมลคา) และไมทอดจากเศษไม ไมสบและเศษไม (ตามปรมาณ) ทงๆ ทตามประวตแลว ไมซงเปนสนคาทประเทศจนตองการเปนอยางมาก แตประเทศไทยกไมสามารถเปนแหลงสงออกไมซงใหแกประเทศจนได องคการอตสาหกรรมปาไมเปนเพยงองคการเดยวทสามารถสงออกไมซงทอนกลมอยางถกตองตามกฎหมาย ซงโดยมากกคอไมสก

ตารางท 6 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยสงออกไปประเทศจนคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

ไมอดจากเศษไม ไมสบและเศษไม กรอบไมอนๆ กระดาษ เยอกระดาษ

26

ตารางท 7 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยสงออกไปประเทศจนคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

ไมอดจากเศษไม กระดาษ กรอบไมอนๆ ไมสบและเศษไม เยอกระดาษ

27

4.1.2 การสงออกไปยงสหภาพยโรป

ตารางท 8 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยสงออกไปยงสหภาพยโรปคดตามปรมาณ

เฟอรนเจอร เยอกระดาษ

กระดาษ

ไมสบและเศษไม

ขอบประตและวงกบ

ไมอดจากเศษไม

กรอบไมอนๆไมอด

28

ตารางท 9 ผลตภณฑจากปาไมทไทยสงออกไปสหภาพยโรปคดตามมลคา (พนลานดอลลารสหรฐฯ)

เ เฟอรนเจอร กระดาษ ขอบประตและวงกบ กรอบไมอนๆ ไมประเภทอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

สนคาหลกๆ ทประเทศไทยสงไปยงสหภาพยโรปไดแก เฟอรนเจอรไมและกระดาษ (ตารางท 8 และ 9) เฟอรนเจอรทไมใชไมยางพาราอาจจะตองการการพสจนความถกตองตามกฎหมาย เนองจากประเทศทเปนแหลงสงออกไมประเภทดงกลาวอยางประเทศพมา (สงออกโดยตรงหรอผานทางประเทศมาเลเซย) ประเทศลาวหรอประเทศกมพชาถกมองวา เปนประเทศท “มความเสยงสง” การสงออกกระดาษของประเทศไทยมความเปนไปไดคอนขางนอยทจะจดใหอยในกลมผดกฎหมาย ถงแมวาระบบการรบประกนกระดาษของประเทศไทยอาจมปญหาเนองจาก ในประเทศไทยนน การปลกไมยคาลปตสจะเปนไปตามสญญาทตกลงกนไวในกลมผปลกรายยอยในชนบทนบพนๆ ราย อยางไรกด มบรษทกระดาษและเยอกระดาษบางบรษทน าเขาไมทอนกลมส าหรบท าเยอกระดาษจากการไดรบสมปทานในประเทศลาวอกดวย

29

4.1.3 การสงออกไปญปน

ตารางท 10 ผลตภณฑจากปาไมของไทยทสงออกไปยงญปนคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

ไมสบ&เศษไม เฟอรนเจอร กระดาษ ขอบประต&วงกบ กรอบไมอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

30

ตารางท 11 ผลตภณฑจากปาไมของไทยทสงออกไปยงญปนคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

เฟอรนเจอร กระดาษ ไมสบ&เศษไม ขอบประต&วงกบ กรอบไมอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

ผลตภณฑจากปาไมหลกๆ ทประเทศไทยสงออกไปยงประเทศญปนไดแกไมสบ (คดตามปรมาณ) อยางไรกด เฟอรนเจอรกลบเปนสนคาสงออกทท าก าไร หากคดตามมลคาการสงออกของประเทศไทยทสงไปยงประเทศญปน

31

4.1.4 การสงออกไปยงประเทศสหรฐอเมรกา

ตารางท 12 ผลตภณฑจากปาไมทไทยสงออกไปสหรฐฯ คดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

เฟอรนเจอร กระดาษ กรอบไมอนๆ ขอบประต&วงกบ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

32

ตารางท 13 ผลตภณฑจากปาไมทไทยสงไปสหรฐฯ คดตามมลคา (พนลานดอลลารสหรฐฯ)

เฟอรนเจอร กระดาษ กรอบไมอนๆ ขอบประต&วงกบ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

ประเทศสหรฐอเมรกา เปนตลาดทมมลคาการสงออกลดลงส าหรบอตสาหกรรมการผลตไมของประเทศไทย การสงออกไปประเทศสหรฐฯ ลดลงถงรอยละ 50 ของมลคาการสงออกตงแต ค.ศ. 2005-2009 แมวาตลาดการสงออกไปประเทศญปนและสหภาพยโรปจะยงมมลคาคงท มลคาการสงออกไปยงประเทศจนเพมขนอยางชดเจน อาจคาดการณไดวาประเทศไทยก าลงเผชญกบคแขงการผลตเฟอรนเจอรทเขมแขงกวาอยางประเทศจนกบประเทศเวยดนามนบตงแต ค.ศ. 2005 เปนตนมา ขณะทตลาดดานทอยอาศยของประเทศสหรฐอเมรกากลบลดลงอยางรวดเรวนบแตป ค.ศ. 2008

33

4.1.5 การสงออกไปยงประเทศเวยดนาม

ตารางท 14 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยสงออกไปยงประเทศเวยดนามคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

กระดาษ กรอบไมอนๆ ไมอดจากเศษไม เยอกระดาษ ไมซง

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

34

ตารางท 15 ผลตภณฑจากปาไมของประเทศไทยทสงออกไปยงประเทศเวยดนามคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

กระดาษ กรอบไมอนๆ ไมอดจากเศษไม เยอกระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

35

4.1.6 การสงออกไปยงประเทศมาเลเซย

ตารางท 16 ผลตภณฑจากปาไมของประเทศไทยทสงออกไปประเทศมาเลเซยคดตามปรมาณ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

กระดาษ กรอบไมอนๆ ไมอดจากเศษไม ไมอด เยอกระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

36

ตารางท 17 ผลตภณฑจากปาไมของประเทศไทยทสงออกไปประเทศมาเลเซยคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

กระดาษ กรอบไม ไมอดจากเศษไม ไมอด เยอกระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

ในปจจบน ผลตภณฑไมจากประเทศไทยทสงออกไปยงประเทศมาเลเซยมมลคาและปรมาณเกอบเทาการสงออกของประเทศไทยไปยงประเทศสหรฐอเมรกา

37

4.1.7 การสงออกไปยงประเทศออสเตรเลย

ตารางท 18 การสงออกผลตภณฑไมจากประเทศไทยไปยงประเทศออสเตรเลยคดตามปรมาณ (พนลกบาศกเมตร RWE)

กระดาษ เฟอรนเจอร ขอบประต&วงกบ เยอกระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

38

ตารางท 19 การสงออกผลตภณฑจากปาไมของประเทศไทยไปยงประเทศออสเตรเลยคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

กระดาษ เฟอรนเจอร ขอบประต&วงกบ เยอกระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

39

5. การจดหาไมซง: การน าเขาและการผลตภายในประเทศ

การทปรมาณไมทหาไดจากปาภายในประเทศลดลงท าใหเกดการขาดแคลนไมประเภททมคณคาในเชงเศรษฐกจ ทางแกกคอการน าเขาไมซงจากธรรมชาตและไมอดจากเศษไมจากประเทศเพอนบานในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะประเทศพมา ประเทศกมพชา ประเทศลาว และประเทศมาเลเซย ในปจจบนการจดหาไมทงหมดของตลาดผลตในประเทศไทยมาจาก:

i) แปลงเพาะปลกจากผเพาะปลกรายยอย ไดแก ไมยางพารา ยคาลปตส อคาเซย ไมสกแ ละไมพนธอนๆ

ii) การน าเขาไมซงทอนกลมและไมแผน

iii) การรบมาจากองคการอตสาหกรรมปาไม ซงถอเปนสวนนอย

จากจ านวน 19.2 ลานลกบาศกเมตรทปรมาณโดยรวมของไมซงทอนกลมส าหรบน ามาใชในอตสาหกรรมทประเทศไทยหาไดใน ค.ศ. 2003 มเพยง 20,000 ลกบาศกเมตรเทานนทมาจากธรรมชาต อกรอยละ 98 ของไมซงทอนกลมทงหมดไดมาจากแปลงเพาะปลก (ไมยคาลปตส 10.6 ลานลกบาศกเมตรและไมยางพารา 8.2 ลานลกบาศกเมตรมาจากผเพาะปลกรายยอย มเพยง 3,900 ลกบาศกเมตรเทานนทมาจาก องคการอตสาหกรรมปาไม) (กรมปาไม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ป ค.ศ. 2005) ไมซงทอนกลมทน าเขามปรมาณกวา 380,000 ลกบาศกเมตรในชวงปเดยวกน ไดมการประเมนไววามปรมาณการน าเขาไมซงเนอแขงทไดจากธรรมชาตมากกวารอยละ 95 และมปรมาณผลตภณฑไมแปรรปทงหมดทสงเขามาในประเทศไทยทรอยละ 70-80 ในระหวางป ค.ศ. 1992-97 (Mungkorndin and Castren 1999)

ไมซงขนาดใหญคณภาพดยงคงหาไดยากส าหรบอตสาหกรรมไมอด และมการน าเขาจ านวนรอยละ 28 ของการใชในภาคการผลตน (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 57) ไมซงน าเขาทมาใชในอตสาหกรรมไมอดของประเทศไทย สวนมากมาจากประเทศพมาเนองจากไมยางพาราทหาไดในประเทศมวงไมขนาดเลก ซงสามารถใชไดแตกบโรงไมทถกออกแบบมาโดยเฉพาะเทานน

การจดเกบคาธรรมเนยมการน าเขาไมมสวนส าคญในการเคลอนไหวดานการน าเขาไมและการสงออกผลตภณฑไม ในขณะทไมน าเขาตอง เสยภาษในอตราเพยงรอยละ 1 แตผลตภณฑไมแปรรปอาจตองเสยภาษในอตราสงกวามาก เชน ในอตรารอยละ 30 และแผนไมประกอบทน าเขาจะตองเสยภาษระหวางรอยละ 2 ถงรอยละ 12.5 (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 59) คณะกรรมการสงเสรมการทนของไทยพยายามเจรจาใหลดอตราภาษหรอยกเลกการเกบภาษน าเขาวสดไมทยงไมผานการแปรรปทน าเขามาในประเทศไทยเพอใชในอตสาหกรรมการผลตเฟอรนเจอร

5.1 การน าเขา

เนองจากประเทศไทยเปนแหลงอตสาหกรรมการผลตไมเพอสงออกรายส าคญ ภาคอตสาหกรรมของประเทศไทยจงไดพฒนายทธศาสตรในการหาแหลงไมอยางรอบคอบ ซงเปนการเชอมหลายๆ ประเทศเขาดวยกน (อยางประเทศมาเลเซย ประเทศพมา ประเทศลาว และประเทศอนๆ) ภาคธรกจของประเทศไทยไดเพมคณคาใหแกทรพยากรไม ทยงไมผานการแปรรปหรอกงแปรรป จากนนผลตภณฑดงกลาวจะถกน าไปใชภายในประเทศ หรอถกสงออก ไปยงตลาดโลก อน ไดแก ประเทศจน สหภาพยโรป และทวปอเมรกาเหนอ

เมอสนคาเขาหรอออกจากประเทศไทย ผน าเขาหรอผสงออกจะตองสงแบบฟอรมส าแดงสนคาพรอมกบเอกสารอนๆ ทเปนหลกฐานใหแก กรมศลกากร เพอน าสนคาออกมา กรมศลกากรไดจดใหมระบบการน าสนคาออกสองวธคอ การด าเนนการดวยตวเองหรอการด าเนนการผานระบบอเลคทรอนกสทเรยกวา EDI ใหการด าเนนการเปนไปอยางรวดเรวขนและลดขนตอนอนยงยากของการผานสนคาทถกตองตามกฎหมาย (ดทภาคผนวก 1 เกยวกบขนตอนการน าเขาไม)

40

มรายงานอยางเปนทางการวาปรมาณการน าเขาไมซงอยทประมาณ 2 ลานลกบาศกเมตรนน คอนขางจะคงทแลว โดยเรมคงทนบตงแตภายหลงการฟนตวจากการเกดวกฤตการณทางการเงนในเอเชย อยางไรกด ปรมาณดงกลาวยงต ากวาชวงกอนเกดวกฤตการณอยางมาก (3-4 ลานลกบาศกเมตร) แตรปแบบดงกลาวนไมรวมถงการน าเขาจากประเทศลาว เนองจากปรมาณการคาไมของประเทศลาวกบประเทศไทยเพมขนกวาเมอกลางทศวรรษท 1990

ส าหรบไมน าเขา มเพยงไมซงทอนกลมหรอไมแผนเทานนทเสยภาษในอตราต า อยางไรกด สนคาน าเขาทท าจากไมอนๆ มมลคาภาษเกดขน อยางเชน ไมแผนเรยบเสยภาษในอตรารอยละ 5 และเฟอรนเจอรไมทมอตราเสยภาษรอยละ 20-40

บรษทตองเตรยมเอกสารหลกฐานส าหรบยนตอกรมศลกากร คอ ใบรบสนคา ใบสงซอสนคา ใบก ากบหบหอ สนคา ใบแจงยอดเบยประกน ใบน าสนคาออก แบบฟอรมการท าธรกรรมตางประเทศ (หากมลคาการน าเขามากกวา 500,000 บาท) ใบ อนญาต การน าเขา (ถาม) หนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคา และเอกสารอนๆ ทเกยวของ หากยนเอกสารดงกลาวครบถวน บรษทจะไดรบเอกสารอนญาตใหสามารถล าเลยงไมดงกลาวในประเทศไทยได (ซงจะตองแสดงเอกสาร ณ จดตรวจทจะผานตามเสนทางการล าเลยง) ระบบดงกลาว มขนเพอใหแนใจวาไมไมไดถกลกลอบตดอยางผดกฎหมายระหวางเสนทางการล าเลยงทน าไปสโรงงาน และเพมเขาไปในปรมาณสนคาทมอยเดม เมอการขนสงไมถงโรงงาน เจาของไมจะตองแจงใหกรมปาไมในพนททราบอยางเปนทางการ

ประเทศผสงออก จะตองมหนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคา (COO) อยางไรกด ดเหมอนวาเอกสารดงกลาวจะจ าเปนในกรณทไมนนถกสงมาจากประเทศเพอนบานทมปญหาการน าไมขาผดอยางกฎหมายมากทสด เชนประเทศมาเลเซยและประเทศพมา หากสงสยวามการปลอมแปลงหนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคา กรมศลกากรกจะแจงไปยงกระทรวงการตางประเทศ นบแต ค.ศ. 2008 เปนตนมา กรมศลกากรไมไดรบอนญาตใหขายไมทยดมาไดอกตอไป ซงกฎดงกลาวออกมาภายหลงจากเกดเหตการณผดปกตหลายๆ ครง ในการยดไมโดยกรมศลกากร และไดขายไมดงกลาวออกไปโดยไมสงผานองคการอตสาหกรรมปาไม

กรมศลกากรยงมปญหาอยางตอเนองเกยวกบการปลอมแปลงหนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคาทใชส าหรบน าเขาไมสกจากสาม ประเทศไดแก ประเทศจน ประเทศสงคโปร และประเทศมาเลเซย (ซงแทจรงแลวไมดงกลาวถกสงมาจากประเทศพมา) แตเนองจากขอจ ากดทางกฎหมาย ถงแมจะสงสยวามการปลอมแปลงหนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคา แตหากมการแสดงหนงสอฉบบดงกลาว กรมศลกากรไทยกจะอนญาตใหมการน าเขาสนคาตอไป ตวอยางเชน ไมสกน าเขาทมาจากประเทศมาเลเซยพรอมกบหนงสอรบรองแหลงก าเนดสนคาทระบวาไมดงกลาวมทมาจากประเทศมาเลเซย กรมศลกากรกจะตองด าเนนการตามขนตอน แมจะมความเปนไปไดอยางสงวาไมดงกลาวอาจเปนไมสกถกสงมาจาก ประเทศพมากตาม

41

ตารางท 20 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยเปนผน าเขาแบงตามประเทศ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

มาเลเซย สหรฐอเมรกา นวซแลนด

แคนาดา ชล

เกาหลใต

สหภาพยโรป

ลาว

ประเทศอนๆ

จน ญปน

42

ตารางท 21 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยเปนผน าเขาแบงตามประเทศ (พนลานดอลลารสหรฐฯ)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

มาเลเซย สงคโปร สหภาพยโรป

จน

แคนาดา อนๆ

ญปน พมา

สหรฐอเมรกา ลาว

43

ตารางท 22 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยเปนผน าเขาแบงตามผลตภณฑ (ลานลกบาศกเมตร RWE)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

กระดาษ

ไมอด

ไมประเภทอน

ไมอดจากเศษไม กรอบประตและวงกบ

เยอกระดาษ

ไมซง

44

ไมแผนยงคงเปนวสดทประเทศไทยน าเขามากทสด (นอกเหนอจากกระดาษและเยอกระดาษ) โดยมปรมาณ 2 .3 ลานลกบาศกเมตร และไมจรงมสวนแบงอยทรอยละ 74 คดตามมลคา ในปค.ศ. 2009 การคาไมแปรรปในประเทศไทย (ทงการน าเขาและสงออก) ถอวามขนาดใหญ เนองจากมจ านวนรอยละ 90 ของปรมาณไมเนอแขงทงหมดทน าเขามาและคดเปนอตรารอยละ 54 ของยอดทมการสงออกทงหมด (องคการอาหารและเกษตร แหงสหประชาชาต 2009:58) อตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมทมเปาหมายการสงออกเปนหลกจ าเปนตองพงการน าเขาไมแปรรปและไมซงทอน โดยเฉพาะไมสกจากประเทศพมา ถงแมวาปรมาณการน าเขาจะต ากวาไมอยางอนอยางมากกตาม การน าเขาไมมอตราเพมขนอยางมากในชวงตนทศวรรษท 21 และในปจจบนมปรมาณทคอนขางจะคงท โดยมการลดต าลงอยางรวดเรวของมลคาการสงออกเมอเกดภาวะเศรษฐกจตกต าในชวงป ค.ศ. 2009

ตารางท 23 ไมซงทประเทศไทยน าเขาคดตามมลคา (ลานดอลลารสหรฐฯ)

(นอกเหนอจากในสวนของอตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษ)

มลคาการน าเขาของประเทศไทยเพมขนในชวงระหวางป ค.ศ. 2000 ถง 2008 (จากมลคา380 ลานดอลลารสหรฐฯ ในปค.ศ. 2000 ไปเปน 720 ดอลลารสหรฐในป ค.ศ. 2008) มลคาการน าเขาไมของไทยลดลงอยางเหนไดชดในป ค.ศ. 2009 คอเหลอนอยกวา 500 ดอลลารสหรฐฯ ซงรวมอยกบสดสวนของสนคาน าเขาสวนทเหลอ

5.1.1 การน าเขาจากประเทศมาเลเซย

ตงแตป ค.ศ. 2006 เปนตนมา ประเทศไทยไดน าเขาไมแปรรปในปรมาณ 1.5 ถง 2 ลานลกบาศกเมตรจากประเทศมาเลเซย โดยมปรมาณ

ไมอดจากเศษไม กรอบประตและวงกบ

ไมอด กรอบไมอนๆ

ไมซง ไมวเนยร

เฟอรนเจอร ไมประเภทอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

45

การน าเขาทสงกวามากในชวงแรกๆ ของทศวรรษดงกลาว จากการสมภาษณผทท าการธรกจดานการคาไมของประเทศพมาในกรงยางกง ผน าเขาไมซง ทอนในกรงเทพฯและเจาหนาทกรมปาไมของไทย (ชวงเดอนมถนายน –กรกฎาคม ค.ศ. 2010) จะเหนวาจ านวนไมน าเขาจากประเทศมาเลเซย อาจมาจากประเทศพมาขนอยกบสายพนธ โดยเฉพาะไมสก โดยทไมซงของประเทศพมาถกสงออกจากยางกงไปยงประเทศมาเลเซย ซงถอเปนการด าเนนการท “ถกกฎหมาย” ระหวางรฐบาลประเทศพมาและประเทศมาเลเซย เมอไมซงไปถงประเทศมาเลเซย ผใหสมภาษณกลาววา ไมซงทอนจากพมาอาจไดรบหนงสอรบรองรบรองแหลงก าเนด สนคาระบวาเปนสนคาทมาจากประเทศมาเลเซย และจากนนอาจถกสงออกไปอกครงหนง เพอไปยงประเทศอนๆ อยางเชน ประเทศไทย

ตารางท 24 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขามาจากประเทศมาเลเซยคดตามมลคา (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

ไมอดจากเศษไม กระดาษ ไมอด ไมซง กรอบไมอนๆ กรอบประต&วงกบ ไมวเนยร

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

46

5.1.2 การน าเขาจากประเทศพมา

ตารางท 25 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากพมาคดตามมลคา (พนลกบาศกเมตรโดยประเมน)

กรอบประต&วงกบ ไมซง ไมอดจากเศษไม

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

จากขอมลของทางราชการ ในป ค.ศ. 2009 ประเทศพมา สงออกไมซงใหประเทศไทยทางทะเลโดยรวมนอยกวา 150,000 ลกบาศกเมตร ในรปของซงและไมแผน อยางไรกด ไมแผนจ านวนมากจากประเทศพมาถกล าเลยงมาประเทศไทยโดยผานประเทศมาเลเซย และถกตตราวาเปนไมจากประเทศมาเลเซย มความเปนไปไดวาตวเลขดงกลาวอาจจะประเมนต ากวาความเปนจรงอยมาก นอกจากน ยงคงมปญหาเกยวกบไมน าเขาจากประเทศพมาทถกล าเลยงทางบกผานชายแดนของทงสองประเทศอยางไมเปนทางการ ซงไมไดถกรวมไวในสถตอยางเปนทางการของประเทศไทยดวย

47

5.1.3 การน าเขาจากประเทศลาว

ตารางท 26 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากลาวแบงตามประเภทของผลตภณฑ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

ไมอดจากเศษไม กรอบประต&วงกบ ไมอด ไมซง ไมวเนยร

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

48

5.1.4 การน าเขาจากประเทศกมพชา

ตารางท 27 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากประเทศกมพชาแบงตามประเภทของผลตภณฑ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

ไมทอดจากเศษไม

49

5.1.5 การน าเขาจากประเทศออสเตรเลย

ตารางท 28 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากประเทศออสเตรเลยคดตามมลคา (พนลกบาศกเมตรโดยประเมน)

กระดาษ ไมอดจากเศษไม กรอบไมอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

50

5.1.6 การน าเขาจากประเทศแคนาดา สหภาพยโรป และประเทศสหรฐอเมรกา การน าเขาหลกๆ จากประเทศแคนาดา ประเทศสหรฐอเมรกาและสหภาพยโรปจะอยในประเภทของอตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษ อนประกอบดวย กระดาษและเยอกระดาษทมาจากไมเปนสวนใหญ

ตารางท 29 ผลตภณฑจากปาทประเทศไทยน าเขาจากประเทศสหรฐอเมรกาคดตามปรมาณ (พนลกบาศกเมตรโดยประเมน)

เยอกระดาษ กระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

51

ตารางท 30 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากประเทศแคนาดาคดตามปรมาณ (พนลกบาศกเมตรโดยประเมน)

เยอกระดาษ ไมอดจากเศษไม กระดาษ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

52

ตารางท 31 ผลตภณฑจากปาไมทประเทศไทยน าเขาจากสหภาพยโรปแบงตามประเภทของผลตภณฑ (ลานลกบาศกเมตรโดยประเมน)

กระดาษ เยอกระดาษ ไมทอดจากเศษไม ไมประเภทอนๆ

ทมา: สถาบนปาไมแหงยโรป รวบรวมโดยเจมส ฮววตต ค.ศ.2010

5.2 การผลตไมซงในประเทศ

5.2.1 การเกบเกยวจากปาธรรมชาต

ขอมลเกยวกบการผลตไมในประเทศไทยมอยคอนขางจ ากด ขอมลบางชนดหาไดจากจ านวนไมซงทองคการอตสาหกรรมปาไมยดมาจากการ ด าเนนการทผดกฎหมาย และจ าหนายไมดงกลาวออกไปภายหลง และจากไมทตายแลวหรอตนไมลมในปาธรรมชาต กบการพฒนาสาธารณปโภค ทงสองประเภทนมการลดปรมาณลงอยางมากตงแตชวงตนทศวรรษ 2000 เปนตนมา จากจ านวน 45,000 ลกบาศกเมตรในชวงตนทศวรรษท 2000 ลดลงเหลอเพยง 2,000 ลกบาศกเมตรภายในป ค.ศ. 2004 (ขอมลจากกรมปาไม ค.ศ. 2004)14 การลกลอบตด ไมผดกฎหมายจากปาธรรมชาตยงมอย แมวาในปจจบนจะมปรมาณนอยกวาทเกดขนในชวงทศวรรษ 1990 กตาม นบตงแตป ค.ศ.2005 เปนตนมา เราสามารถหาขอมลเกยวกบจ านวนคดการลกลอบตดไมผดกฎหมายทเกดขนจากรายงานของกรมปาไมและกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การลกลอบตดไมผดกฎหมายทเกดขนจากรายงานของ15

14 ตวเลขดงกลาวเปนตวเลขของไมผดกฎหมายทถกยดมา และประมลโดยองคการอตสาหกรรมปาไม เปนขอมลทวไปและมความนาเชอถอไมมากนก

15 ดขอมลไดท : http://web2.forest.go.th/stat/; http://web2.forest.go.th/stat/stat52/stat2552.html; http://www.dnp.go.th/statistics/.

53

5.2.2 การเกบเกยวจากแปลงเพาะปลกไมเพอน าไปใชในอตสาหกรรม

นบตงแตทศวรรษท 1980 เปนตนมา ประเทศไทยเรมด าเนนการพฒนาดานการเพาะปลกไมเพอน าไปใชในเชงพาณชย ซงในปจจบน สามารถผลตไมซงในปรมาณมาก เพอน าไปใชในประเทศและเพอการสงออก อนไดแกการสงไมยางพาราไปประเทศมาเลเซย นอกจากพนธไมหลกๆ สามประเภททใชกนอย (ตนยางพารา ตนยคาลปตส และตนสก) ยงมแปลงเพาะปลกขนาดยอมทปลกตนกระถนณรงค ตนกระถนยกษ ตนซอและพชจ าพวกสนอกดวย

ประเทศไทยเปนผน าในภมภาคดานการพฒนาแปลงเพาะปลก จากขอมลในชวงตนทศวรรษ 2000 แสดงพนทเพาะปลกทงสน 4.9 ลานเฮคเตอร โดย 2.8 ลานเฮคเตอรเปนแปลงเพาะปลกพชอนทไมใชยางพารา (Katsigris et al. 2004).16 ซงท าใหประเทศไทยกลายเปนผน าดานการพฒนาแปลงเพาะปลกในภมภาคลมน าโขง โดยพนทเพาะปลกมพนทครอบคลมถงเศษหนงสวนสของพนทปลกตนไมทวประเทศ ขณะนยงมขอมลทไมเพยงพอเกยวกบการขยายแปลงเพาะปลกตนไมของไทย ตวอยางเชน พนททมการเพาะตนไมประจ าป อตราการรอดของไมทเพาะ การแบงประเภทอายของตนไม ปรมาณโดยรวม จ านวนทโตขนในแตละป และขอมลอนๆ

ภาคการเพาะปลกตนไมของไทยสามารถแบงไดเปนประเภทตางๆ ดงน แปลงเพาะปลกทบรษทเปนผซอหรอท าสญญาเชา พนทๆ บรหารจด การโดยรฐบาล (ไดแก องคการอตสาหกรรมปาไมแหงประเทศไทย กรมปาไมและพนททอยในความดแลของกองทพไทย) ผถอครองกรรมสทธในทดนขนาด กลาง และผเพาะปลกรายยอย17 ในภาคการเพาะปลกยางพารา จ านวนรอยละ 93 ของการถอครองกรรมสทธตกเปนของผเพาะปลก-ผกรดยางพารารายยอยทมขนาดพนทเพาะปลกโดยเฉลย 2.08 เฮคเตอร (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 42) องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตรายงานวา พนทเพาะปลกยางพาราขนาดกลางในประเทศไทย มพนทโดยเฉลย 9.6 เฮคเตอร คดเปนรอยละ 6.7 ของพนททงหมด (ไมมค านยามทแบงระหวางผเพาะปลกรายยอยและผเพาะปลกขนาดกลาง) ยางพาราจดเปนอตสาหกรรมชนบททมความส าคญอยางยง โดยเฉพาะในเขตภาคใตของประเทศไทย การกรดยางจะสรางรายไดโดยประมาณ 3.3 พนลานดอลลารสหรฐฯ ตอปใหประชากรกวา 800,000 หลงคาเรอนในชนบท (หรอ 4,125 ดอลลารสหรฐฯตอหนงหลงคาเรอน) (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:42) ตวเลขดงกลาวยงไมรวมรายไดทมาจากการจ าหนายไมยางพาราทมอายแกเกนกรดออกไปอกดวย

การทผเพาะปลกรายยอยไมคอยปลกไมพนธทมมลคาสงนนถกจ ากดเนองจากตองใชเวลานานกวาไมพนธดงกลาวจะโต โดยทวไปมแตเพยงเกษตรกรทมพนทขนาดกลางถงขนาดใหญเทานนทสามารถจะรอผลตอบแทนจากการปลกพชทตองใชเวลานานอยางตนสกได เกษตรกรรายยอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจ านวนมากไมสามารถรอเปนเวลา 5 ปใหตนยคาลปตสโตเตมทได เนองจากมปญหาดานเงนหมนเวยนหรอมหนสน ผเพาะปลกยคาลปตสรายยอยไดลดเวลาการรอใหไมโตเหลอเพยง 4 หรอ 3 ปเทานน อกทงในปจจบนโรงงานอตสาหกรรมรบซอตนยคาลปตสทมเสนผาศนยกลางเทากบ 2.5 เซนตเมตรดวย

5.2.3 พนทและปรมาณมาตรฐานของการเพาะปลกยางพารา

แมวาโดยสวนมากการปลกยางพาราในประเทศไทยจะท าไปเพอการผลตน ายาง ยางพารากลายเปนไมทใชท าผลตภณฑไมอยางแพรหลาย อยางเชน เฟอรนเจอร ไมปาเก ปารตเกล (แผนไมทประกอบขนจากเสนใยหรอชนไมละเอยด) MDF (แผนใยไมอดความหนาแนนปานกลาง) และไมอด เนองจากยางพาราเปนพชผลทางการเกษตร การปลกยางพาราจงอยภายใตการควบคมของกระทรวงเกษตร และสหกรณ

16 ตวเลข 4.9 ลานเฮคเตอรนนยงเปนทนากงขา เมอพจารณาจากสภาพทไมสมบรณของปาไมไทยและสภาพคงคลงของแปลงเพาะปลก

17 ความหมายของ “รายยอย” เปนความหมายเฉพาะส าหรบบรบทของประเทศทตางกนออกไป และสามารถเปนไดตงแตตงแต 1 เฮคเตอร (ในประเทศอนเดย) ไปจน ถง 200 เฮคเตอร (ในประเทศออสเตรย) ในภาคการผลตเยอกระดาษของไทย Boulay (2009) ใชพนทจ านวน 16 เฮคเตอรในการก าหนดพนทของผเพาะปลกรายยอย

54

ประเทศไทยเปนประเทศทมทรพยากรไมยางพาราในปรมาณมหาศาล ซงสามารถน าไปใชไดอยางตอเนองในระยะกลางถงระยะยาว ในอตสาหกรรมการผลตภายใน ประเทศและการสงออกผลตภณฑไมกงแปรรป (ไมแผน) ในปรมาณมากๆ และสนคาแปรรป (เฟอรนเจอร กรอบไมและแผนไม) องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาต (2009: 41) ไดระบวาเนอทการเพาะปลกยางพาราทงหมดขนาด 2.019 ลานเฮคเตอรนน คดเปนอตรารอยละ 84 อยในภาคใต และรอยละ 11 อยในภาคกลาง สมาคมยางพาราแหงประเทศไทย (2008) ไดใหตวเลขทมความแตกตางออกไปเลกนอย คอ ในป ค.ศ. 2006 สมาคมยางพาราแหงประเทศไทยประเมนวาพนทเพาะปลกยางพาราทงสนขนาด 2.29 ลานเฮคเตอรโดยแบงตามภมภาค ไดแก ภาคใต รอยละ 76 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรออสาน รอยละ 11 ภาคกลาง รอยละ 11.5 และภาคเหนอ รอยละ 1.5 โดยมประชากรกวา 1 ลานครวเรอนทมสวนเกยวของในการปลกยางพารา มการพฒนาพนธยางพารา ผสมพนธใหม ทเกดขนในชวงสองสามปทผานมาเพอใหยางพาราสามารถเตบโตและขยายพนธไดในพนททแหงและมอากาศหนาวเยนกวาอยางในภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2009: 41) เผยใหเหนวา พนทปลกยางพารามอตราการขยายตวรอยละ 8 ในชวงระหวางป ค.ศ. 1995 ถงป ค.ศ. 2005

ถาใชอายเฉลยของแปลงปลกตนยางพาราท 25 ป โดยมพนทเพาะปลกขนาด 2.1 ลานเฮคเตอร อปทานไมยางพาราจากพนทเพาะปลกจะใหผลผลตโดยเฉลย 21 ลานลกบาศกเมตรตอปในระยะยาว ถาสมมตใหมปรมาณมาตรฐานโดยเฉลยท 250 ลกบาศกเมตร/เฮคเตอร อตราการเกบเกยวตามจรงมปรมาณทต ากวามาตรฐานโดยเฉลยมาก ซงการประเมนบางแหงต าถง 4 ลานลกบาศกเมตร/ปดวยซ า อปทานตามจรงคอนขางจะแตกตางจากอปทานทค านวนไวเนองจาก ราคายางพาราปรบตวสงขนซงเปนผลใหเกษตรกรตองชะลอการปลกยางพารารอบใหม ดวยเหตน การปรบตวขนสงของราคายางพาราอาจจะท าใหเกดปญหาตออปทานไมยางพาราในอตสาหกรรมการผลตไมและกรอบไมของประเทศไทย

นอกจากน ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร (BAAC), ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยาง (ORRAF) ไดใหความชวย เหลอทางการเงนในการปลกยางพารา ซงดวาเปนโครงการมความจ าเปนทจะตองรกษาไมใหเกษตรกรเปลยนไปปลกอยางอน อยางทเคยเปนปญหาแบบในโครงการอนๆ18

5.2.4 พนทและปรมาณมาตรฐานของการปลกตนยคาลปตสและพนธไมอนทน ามาท าเยอกระดาษ

อตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษของประเทศไทยเปนสวนทส าคญของภาคการผลตไมของประเทศ ซงจ าเปนตองอาศยแปลงเพาะปลกไมเพอ การอตสาหกรรมอยางมาก มกลมบรษทอย 2 กลมทมสวนเกยวของกบการผลตแปลงเพาะปลกยคาลปตสในประเทศไทยไดแก กลมเกษตร รงเรองพชผล (ในเครอบรษทแอดวานซอะโกร) และกลมบรษทสยามซเมนต (Boulay 2009: 58)

จากการประเมน พนทเพาะปลกยคาลปตสมเนอทตงแต 480,000 ถง 600,000 เฮคเตอร19 เปนพนทเพาะปลกของเกษตรกรรายยอยจ านวนรอยละ 80-90 ของเขตการผลตไมทน ามาผลตเยอกระดาษโดยรวม (RISI 2008) การทหนวยธรกจดานกระดาษและเยอกระดาษปรบราคา ของไมซงใหสงขนทงราคา ณ แปลงเพาะปลกและราคาหนาโรงงานนบตงแต ค.ศ. 2006 เปนตนมา สงผลใหการปลกยคาลปตสเปนทดงดดใจส าหรบผเพาะปลกรายยอยและเกษตรกรไดท าสญญาไว การเกษตรแบบท าสญญาไวเปนรปแบบทผปลกยคาลปตสรายยอยใหความส าคญ มการประเมนวาหนวยธรกจผลตเยอกระดาษหลกๆ ของไทยจะมเนอทการเพาะปลกมากกวา 200,000 เฮคเตอรภายใตการประกนราคา ดงกลาวโดยถอตามสวนแบงตอไปน คอ แอดวานซอะโกร 80,000 เฮคเตอร ฟนกซกระดาษและเยอกระดาษ 108,000 เฮคเตอร

18 ขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยางไดเรมใหเงนทนสนบสนนการปลกพชชนดอนทไมใชยางพาราดวย เชน ตนสกและตนกระถนณรงค

19 Barney (2005) พบขอมลทตรงกนส าหรบแปลงเพาะยคาลปตสมเนอทประมาณ 480,000 เฮคเตอร การประเมนทกระท าโดยหนวยธรกจหลกของไทยป ค.ศ. 2007 ไดประเมนวาพนทส าหรบปลกพชทใชท าเยอกระดาษมอยประมาณ 600,000 เฮคเตอร รวมถงจ านวน 50,000 ทปลกขนใหมในป ค.ศ. 2007 ดวย

55

และสยาม ฟอเรสทร 44,800 เฮคเตอร

ไมมหลกฐานปรากฎวาไมทมาจากปาไมตามธรรมชาตไดถกน าไปใชในอตสาหกรรมไมสบของไทยหรอในหวงโซอปทานในอตสาหกรรมการ ผลตเยอกระดาษ (Barney 2005) และไมมรายงานเกยวกบความขดแยงทส าคญใดๆ จากการทแปลงเพาะปลกเขามาแทนทปาไมตาม ธรรมชาตของไทย ดงทไดเคยเกดขนในชวงกลางและปลายทศวรรษท 1980 ทกวนน บรษทผลตเยอกระดาษของไทยและผสงออกไมสบ ยงไมไดลงทนโดยตรงเกยวกบโครงการสมปทานการเพาะปลกในประเทศเพอนบาน (ประเทศลาว ประเทศกมพชา และประเทศพมา) ซงอาจน าไปสการลกลอบตดไมผดกฎหมายของหนวยธรกจดงกลาว อยางไรกด ทงบรษทแอดวานซอะโกรและบรษทฟนกซเยอกระดาษซงไดกลายเปนบรษทในเครอสยาม ซเมนตไปแลวในปจจบน ตางกมหนวยงานส าหรบซอไมซงส าหรบน ามาผลตเยอกระดาษในประเทศลาวเชนกน

5.2.5 พนทและปรมาณมาตรฐานของการปลกตนสก

นบตงแตป ค.ศ. 1993 เปนตนมา แปลงปลกตนสกเพมจ านวนมากขนในประเทศไทย สวนใหญแลวเกดจากการทรฐบาลใหเงนสนบสนนผปลกเอกชน พระราชบญญตการปลกปาทออกมาในป ค.ศ. 1992 ไดสรางอปสรคใหแกการลงทนภาคเอกชน อยางไรกด เมอมการแกไขพ.ร.บ. แลว การเพาะปลกของภาคเอกชนกนาจะมปรมาณทเพมขนดวย (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:47).20

องคการอตสาหกรรมปาไมยงคงเปนหนวยงานหลกของรฐทส าคญทสดในการท าแปลงปลกไมสก ตงแตป ค.ศ. 2000 เปนตนมา มรายงานวาทงภาครฐและภาคเอกชนมเนอทการปลกไมสกถง 836,000 เฮคเตอร (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต ค.ศ. 2001 อางขอความจาก องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 46).21 องคการอตสาหกรรมปาไมยงคงรกษาพนทการปลกไมสกไวท 80,000 เฮคเตอร มความเปนไปไดวาผลผลตทจะไดรบในระยะยาวจากแปลงปลกไมสกในประเทศไทยจะมประมาณ 0.9 - 1.0 ลานลกบาศกเมตร/ป ทงจากแปลงปลกของเอกชนและแปลงปลกทบรหารจดการโดยองคการอตสาหกรรมปาไม

อตสาหกรรมไมของไทยยงคงตองการไมสกจากประเทศพมา เนองจากแปลงปลกไมสกในประเทศไทยใหผลผลตทมคณภาพต าและยงเปนทตองการนอยกวาในตลาดคาไมระดบโลก 22

5.2.6 ผลสรปของโครงการสงเสรมแปลงปลกไมในประเทศไทย

อปสรรคทส าคญทสดในการพฒนาแปลงปลกไมซงในประเทศกคอ ขอจ ากดของเกษตรกรผปลกรายยอย เกษตรกรทมหนสนและมฐานะ ยากจนตองการผลตอบแทนทางการเงนทรวดเรวกวาทจะไดจากการเพาะปลกพนธไม และดวยเหตนเกษตรกรจงมกจะใหความสนใจกบการปลกพชผลทางเกษตกร หรอพนธไมทมระยะเวลาการหมนเวยนสนกวา ส าหรบพนธไมทเตบโตชานน มเพยงเกษตรกรทมฐานะดกวา และมพนทการเพาะปลกขนาดใหญกวาเทานนทสามารถแบกรบคาใชจายเพอรอจนกวาพนธไมทปลกจะเตบโตเตมท

เพอขจดอปสรรคดงกลาว ภาคเอกชนและภาครฐบาล (อยางกรมปาไมและองคการอตสาหกรรมปาไม) จงไดมสวนในแผนการสงเสรมการ

20 Mahannop (2002) ไดกลาวถงนโยบายทไมมประสทธภาพหลายๆ นโยบาย พระราชบญญตการปลกปาทดแทนและขอบงคบทเกยวของไดรบการบนทกวายากตอการด าเนนการและไมครอบคลมพชทกชนด ประการทสอง ยงมขอจ ากดเกยวกบการตงอตสาหกรรมดานไมภายในจงหวดรอบนอก (ไมเหมอนกบ 10 จงหวดภาคกลางทไมมขอจ ากดดงกลาว) ประการสดทาย การเชาพนทปาสงวนไดรบการบนทกวามความยงยากและถกจ ากดใหมจ านวน 50 ไรตอผลงทน และบางประเภท ยงคงอยในรายการทหามสงออกอกดวย

21 ตวเลข 836,000 เฮคเตอรของไมสกนนยงเปนทนากงขา เมอพจารณาจากสภาพทไมสมบรณของปาไมไทยและสภาพคงคลงของแปลงเพาะปลก

22 ใหดขอมลจากองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:45 ดวย

56

เพาะปลกไมซง อยางไรกด ไมสกเปนไมทเปนทตองการสงสดโดยเฉพาะในอตสาหกรรมการผลตเฟอรนเจอรและอตสาหกรรมตอเรอ ระยะเวลาอนยาวนาน กวาไมสกจะโตเตมทมสวนลดทอนพนทเพาะปลกไมพนธดงกลาว การเพาะปลกไมสกอยในระบบวนเกษตร และเปนการเพาะปลกในเชงพาณชย โดยเฉพาะจากองคการอตสาหกรรมปาไม นบตงแตป ค.ศ. 1992 เปนตนมา โครงการพฒนาแปลงเพาะปลกจ านวนมากไดรบการสงเสรมจากกรมปาไมและองคการอตสาหกรรมปาไม ภายใตหนวยงานการปลกปาเอกชน ซงโครงการเกอบทงหมดไมมระบบการตรวจสอบอยางเพยงพอทจะประเมนอตราความส าเรจไดอยางถกตอง ในหลายๆ กรณ เกษตรกรไมไดรกษาแปลงเพาะปลกใหอยในสภาพเดมหลงจากเงนชวยเหลอจบลง เนองจากเกษตรกรตองการรายไดเสรมจนกวาพชทปลกจะโตพอทจะเกบเกยวได

นกวเคราะหบางรายแยงวา แทจรงแลวโครงการการเพาะปลกดงกลาวอาจจะไปขดขวางการพฒนาของแปลงเพาะปลกเพอการอตสาหกรรมในประเทศของไทยได เนองจากอาจท าใหเกดปญหาไมมมากเกนไปในทองถนและมผลท าใหราคาตก (Barney 2005:12; Mahannop 2002) นโยบายสงเสรมแปลงเพาะปลกในประเทศไทยมขอจ ากดในหลายๆ ประเดน ตวอยางเชน กระบวนการอนมตทซบซอนในการเกบเกยวพชบางพนธทปลกในแปลง (Barney 2005:12) ท าใหผเพาะปลกรายยอยทปลกพชเพอการพาณชยไมเกดแรงจงใจ

57

6. ผลตภณฑไมไทยในภาคอตสาหกรรม 6.1 ขอมลทวไป

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตประเมนวาสองในสามของโรงงานจ านวน 2,500 แหงทเปดด าเนนการในประเทศไทย

และใชไมเปนฐานการผลต สวนใหญเปนผผลตสนคาเฟอรนเจอร (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:61-62) โรงงาน

อตสาหกรรมจางแรงงานสงถง 260,000 คน (รอยละ 11 ซงเปนยอดรวมภาคอตสาหกรรม) คาจางแรงงานและเงนเดอนคดเปน

คาใชจายโดยประมาณ 560 ลานดอลลารสหรฐฯ นอกจากน องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตมการประเมนวาในป ค.ศ.

2004 มจ านวนผคาไมไวทจ านวน 3,000 ราย มโรงเลอยขนาดเลกจ านวน 242 แหง โรงงานประกอบกจการเกยวกบไมขนาดเลก กวา

5,000 แหงโรงงานแผนชนไมอดจ านวน 22 แหง โรงงานไมอดแขง 4 แหง โรงงานแผนไมอดขนาดกลาง 7 แหง ถาหากวาตวเลขทกลาว

มานนคงทตงแตป ค.ศ.2004 ถอไดวาแปลงปลก และการแปรรปไมเปนยทธศาสตรส าคญส าหรบภาคเศรษฐกจของไทย

ดวยการเปดกวางของการคาเสรและการกระจายอ านาจในประเทศไทย ภาคเอกชนมบทบาทเปนอยางมากในภาคอตสาหกรรมไม ท าใหชองวางระหวางรฐบาลและเอกชนในเปาหมายทางเศรษฐกจสวนทางกบเปาหมายในเชงอนรกษขยายกวางขน ชองวางทวานเหนไดจากการแบงแยกระหวางพระราชบญญตคมครองและอนรกษปาฉบบเกาของกรมปาไม และขอบงคบทใชในปจจบนส าหรบผคาไมเอกชน เชน การด าเนนการดานหนงสอรบรองไมและระบบการออกศลกากร

ภาคเอกชนซอไมจากแหลงตางๆ ส าหรบไมทปลกในประเทศ บรษทสามารถจดซอไดโดยตรงจากเกษตรกรรายยอย (ซงเปนสวนหนงทไดรบเงนทนสนบสนนโครงการจากกรมปาไม) หรอจากองคการอตสาหกรรมปาไม (เชนไมสก) ส าหรบไมธรรมชาตซงมคณภาพสงและมคณคา ส าหรบการคาสงออกนน บรษทคาไมในประเทศไทยสงเขามาจากตางประเทศ

เนองจากสภาวะการคาทคอนขางจ ากดในประเทศไทย เมอเปรยบเทยบกบประเทศอนในภมภาคน บรษทคาไมตระหนกถงปญหานจนถงกบพจารณายายโรงงานไปยงประเทศอน เชน ประเทศจนและประเทศมาเลเซย เพอคงราคาวตถดบซงต ากวาและคาแรงงานทไมสงนกในการผลตเพอมงเนนการสงออก

ผลตภณฑไมทงหมดจากประเทศไทยทจะสงออกตองมมลคาเพม ไมมทางทไมทตดจากปาสงวนจะสามารถสงออกไดอยางถกตองตามกฎหมาย เวนเสยวาองคการอตสาหกรรมปาไมใหใบอนญาตเพอสงออกไมซงไดตามกฎหมาย โดยทวไปแลวจะเปนไมสก (ซงโดยมากมกมาจากแปลงเพาะปลก) รฐมนตรวาการกระทรวงพาณชยสามารถใหการยกเวนตอกฎหมายและอนญาตใหหนวยงานอนนอกเหนอจากองคการอตสาหกรรมปาไมสามารถท าไมเพอการสงออกไมซงได ซงกรณดงกลาวยงไมเคยเกดขน พนธไมทไมไดเปนพนธเดยวกบไมปาสงวน เชน ไมยางพารา และไมยคาลปตส สามารถสงออกเปนไมซงได

6.2 แผนชนไมขนาดเลก เยอกระดาษและอตสาหกรรมเยอกระดาษ ในเชงปรมาณการผลตสวนใหญในภาคอตสาหกรรมไมแปรรปในประเทศไทยคอ การท าเยอกระดาษและกระดาษ ตามมาดวยการ เลอยไมและการอดแผนชนไม การผลตแผนไมชนขนาดเลกจากไมยคาลปตสใประเทศไทยในแตละปเกอบทงหมดใชในอตสหกรรมกระดาษและเยอกระดาษ มสวนหนงเทานนทสงออกเปนแผนชนไมขนาดเลก การผลตอตสาหกรรมเยอกระดาษโดยรวมในประเทศ ไทยอยทประมาณ 1.25 ตนตอป (RISI 2008). อยางไรกตามบางบรษท (เชนปญจพล พลพ อนดสทรจ ากด) พงพาวตถดบจากแหลงวสดรไซเคลเปนหลก การขาดความสามารถในการในขยายก าลงการผลตอตสาหกรรมเยอกระดาษของไทยสงผลใหการสงออกแผนชนไมขนาดเลกเพมขนเพยงเลกนอยในชวงปทผานมา

58

ตารางท 2 ผผลตเยอกระดาษรายใหญในประเทศไทย

บรษทกระดาษและเยอกระดาษ สถานทตง ก าลงการผลต ในป ค.ศ.2006 (ตน)

บรษททท าสญญากบเกษตร

บรษทแอดวานซ อะโกร ปราจนบร 515,000 บรษท แอดวานซ อะโกร

บรษทฟนคซ พลพ แอนด เปเปอร

ขอนแกน 235,000

บรษท ฟนคซ พลพ แอนด เปเปอร

ปญจพล พลพ อนดสทร อยธยา 110,000 -

เอสซจ เปเปอร a ราชบร 100,000 บรษทสยามฟอเรสททร

สยามเซลลโลส กาญจนบร 86,000 บรษทสยามฟอเรสททร

เอนไวรอนเมนท พลพ แอนด เปเปอร

นครสวรรค 100,000 -

ยอดรวม 1,146,000 a ชอเดม สยามพลพ แอนด เปเปอร b เรมเปดด าเนนการในเดอนตลาคม ค.ศ. 2004

ทมา: ดดแปลงมาจาก 2009; FAO 2008; และ PRNewswire 2008.

59

ตารางท 3 ผผลตแผนชนไมขนาดเลกรายใหญ ประเทศไทยมผประกอบการส าหรบผลตไมสบเนอแขงอยทงหมด 6 แหง ซงบางรายท าเยอกระดาษแยกตางหาก โดยมผประกอบการอยางนอย 4 แหงทมงเนนตลาดการสงออก

บรษท สถานทตง ก าลงการผลตแผนชนไมขนาดเลก (BDMT/ป)

สนฮวเสง บางปะกงมลล 200,000 สยามทรเดเลเวลลอปเมนท (เจววทเจแปนนสอโทชคอรปปอเรชน JV with Japanese Itochu Corp.)

ชลบร 200,000

ไทย วทวส สรนทร 40,000-50,000 กจทว สรนทร 40,000-50,000 (ทงหมดขายแก

โรงงานผลตภายในประเทศ) ไทยมารตน ประจวบครขนธ 145,000 (ทงหมดขายใหแก

สยามพลพ) กลมสยามซเมนต จงหวดตางๆ ไมมขอมล แตรวมการสงออก ทมา: Barney 2005; RISI 2008; และ Jones 2010

6.3 เฟอรนเจอรไม

อตสาหกรรมโรงเลอยไมของไทยมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวตงแตมกฎหมายหามตดไม ซงเปนอปสรรคในการหาไมเนอแขง เชน ไมสก บอยครงทการปลกไมสกของไทยถกมองวาดอยคณภาพและมขนาดเลก และท าใหเปนปญหาดานการคาในตลาดสงออก รฐบาลมความกงวลเกยวกบอตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมของประเทศ ซงสบเนองมาจากการลดจ านวนลงของไมสกจากประเทศพมา เปนผลใหโรงเลอยไมสกและโรงเลอยไมเนอแขงผสมสวนใหญตองปดตวลง โรงเลอยสวนใหญ (สวนใหญเปนเจาของบรษทเฟอรนเจอรเอง) จงตองหนมาใชไมยางพารา แตสวนการผลตยางพาราของไทยขณะนมงเนนในการเพมการผลตน ายางขน ไมใชการผลตไมซง ซงนเปนประเดนความเสยงของอตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมในการหาวตถดบ

อตสาหกรรมเฟอรนเจอรไมของไทยสามารถแบงออกเปนเฟอรนเจอรทท าจากไมยางพาราเนอแขง (รอยละ 60) เฟอรนเจอรไมเนอแขง (รอยละ10) และ เฟอรนเจอรทท าจากแผนไม เชน แผนชนไมอด MDF และไมอด และรอยละ 90 ของ เฟอรนเจอรทท าจากแผนไม เชน แผนชนไมอด MDF และไมอด เปนผลตภณฑทท าจากไมยางพารา (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 66) การแกะสลกไมและอตสาหกรรมเฟอรนเจอรทท าดวยมอส าหรบการใชภายในประเทศและการสงออก (สวนใหญไปทสหภาพยโรป) ยงคงเปนสวนทส าคญ ภาคอตสาหกรรมไดรบความเดอดรอนเนองจากไมสามารถใชไมสกไทยทมอยตามธรรมชาต แตยงรกษาสถานะของตวเองใหอยรอดไดดวยการน าเขาไมสกจากประเทศพมาซงสวนใหญเปนการล าเลยงน าเขาทางบก

แมเฟอรนเจอรไมยางพาราจะมเปอรเซนตการสงออกเปนจ านวนมากจากประเทศไทย ผลตภณฑเฟอรนเจอรจ านวนมาก (โดยเฉพาะอยางยง เฟอรนเจอรส าหรบสวนกลางแจง) ผลตดวยไมเนอแขงจากปาเขตรอน ซงสวนใหญเปนไมสกจากประเทศพมา นอกจากนนไมเนอแขงในปาเขตรอนพนธอน เชนไมพยงทมมลคาสง จะน ามาท าเปนแผนไมเพอเปนสวนประกอบในผลตภณฑ

60

มโรงงานเฟอรนเจอรไมประมาณ 1,700 แหง ซง 10 ถง 15 แหง เปนบรษทขนาดใหญทมความเชยวชาญในการคาสงออกกบผซอตาง ประเทศอยางสม าเสมอ ตลาดสงออกหลกๆ ไดแก ผบรโภคจากปรแทศสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และประเทศญปน (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009: 66)

6.4 ไมแผน

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (2009: 63) ประมาณการวามโรงงานไมอดประมาณ 10 แหงทด าเนนกจการในประเทศไทย ไดแก บรษทไมอดไทยจ ากด ซงเปนรฐวสาหกจ (บรษทยอยขององคการอตสาหกรรมปาไม) การด าเนนการผลตเกอบทงหมดของโรงงานไมอดอาศยไมยางพาราเปนหลก บรษทตอไปนรวมอยในกลมผผลตแผนไมอด และแผนใย ไมอด MDF ทส าคญในประเทศไทย

ตารางท 4 รายชอผประกอบการธรกจไมแผนรายใหญของประเทศไทย

บรษท สถานทตง (จงหวด) ปรมาณการบรโภค

(ปรมาณ ตนโดยประมาณ) ไฟเบอรบอรดแหลมเกา ฉะเชงเทรา 528,000 เมโทรไฟเบอร กาญจนบร 80,000 วนชย ชลบร 80,000 ไทยเคนบอรด กาญจนบร 60,000 ยอดรวม 748,000

ทมา: Barney 2005; RISI 2008; และ Jones 2010.

6.5 งานกอสรางและการเคหะ

ภาคการกอสรางของประเทศอาสยไมแผนทงในประเทศและทน าเขาจากตางประเทศ ไมแผนทน าเขาสวนใหญใชเพอการกอสราง ประมาณ

รอยละ75 ของการผลตไมอดในประเทศไทยถกน ามาใชในการกอสรางอาคาร (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009)

61

7. ระบบการรบรองและการพสจน

รฐบาลไทยยงไมคอยมโครงการเกยวกบการรบรองผลตภณฑไมตามค าเรยกรองเพอตลาดการสงออกหลกๆ หนวยงานรฐบาลหลายหนวยงานทมความเกยวของกบประเดนทางกฎหมายเกยวกบปาไม มกไมไดท างานประสานกน หรอด าเนนงานไปในแนวเดยวกน ซงนอาจเปนสาเหตหลก ดวยเหตน ภาคเอกชนจงรเรมระบบใหมๆ ขนมาและผลกดนใหหนวยงานของรฐบาลและสมาพนธธรกจใหเรมน าการพสจนและรบรองมาใช อนเปนเปนสาเหตใหหนวยงานตางๆ มระบบการรบรองไมทแตกตางกนไป

ปจจบนประเทศไทยมระบบการบนทกทใชอยหลายระบบ ซงสามารถน ามาใชเปนพนฐานส าหรบพฒนาระบบการประกนความถกตองตามกฎหมายของไมทยอมรบจากนานาประเทศได ซงประกอบดวยระบบการบนทกโดยรฐบาล และการรบรอง/การพสจนทใชในตางประเทศ เชน คณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา (Forest Stewardship Council: FSC) ในขณะทระบบดงกลาวอาจชวยสรางพนฐานระบบการ จดการไมใหเกดขน แตกยงคงขาดระบบทใชในการรบรองแหลงไมน าเขาเพอใชในอตสาหกรรมไทย

ผปลกไมรายยอยในประเทศไทยมจ านวนทคอนขางมาก (ทงไมยางพาราและยคาลปตสส าหรบอตสาหกรรมกระดาษและเยอกระดาษ และไมยางพาราส าหรบท าเฟอรนเจอร) ท าใหระบบการพสจนและรบรองมความซบซอนมากขน เจาหนาทปาไมทานหนงใหความเหนวา ระบบการรบรองใหญๆ ในระดบนานาชาต อยาง คณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา ฯลฯ จะสงผลลบตอบรษทไมขนาดกลางและขนาดเลกของประเทศไทย และโครงการแปลงเพาะปลกของผปลกรายยอย ซงนอาจเปนการกลาวเกนจรง (คณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาสงเสรมการใชระบบรบรองของผเพาะปลกรายยอย และก าลงพฒนาระบบรบรองการปลกตนสกในประเทศลาว) แตกยงมปญหาเกยวกบการท าใหมนใจวาเกษตรกรผเพาะปลกรายยอยจะมความพรอมในการแขงขนในตลาดทใชระบบกฎหมายใหม หากไดมการกอตง และสนบสนนปาชมชนอยางมนคงกจะเปนทงโอกาสและปญหา ในการท าการพสจนและการรบรองอกตอไป

7.1 ระบบการบนทกขอมลของรฐบาลไทย

ระบบทใชกนอยหลายๆ ระบบในการบนทกขอมลโดยกรมปาไมและกรมศลกากรในการน าสงไมไปยงโรงงานนน (ทงการจดหาไมจากในประเทศ หรอน าเขา) เปนระบบทไมไดการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอ ไปจนถงผลตภณฑไม (Chain of Custody) ตามขอมลของเจาหนาทกรมปาไม

แปลงเพาะปลกขององคการอตสาหกรรมปาไม: องคการอตสาหกรรมปาไมบรหารจดการเนอท 132,800 เฮคเตอร ในเขตพนทจ านวน 124 แหงทในประเทศไทย หากแยกไมออกตามประเภท พนทซงมไมสกคดเปนจ านวน 86,500 เฮคเตอร ไมยคาลปตสจ านวน19,150 เฮคเตอร และไมยางพาราจ านวน 5,150 เฮคเตอร องคการอตสาหกรรมปาไมบรหารระบบการรบรองไมจากแปลงเพาะปลกของตนเองทมอยในประเทศไทย (แตไมรบรองแปลงเพาะปลกของเอกชน) ซงครอบคลมไมทง 3 ประเภทไดแก ไมสก (ภาคเหนอ) ไมยคาลปตส (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสาน) และไมยางพารา (ภาคใต) องคการอตสาหกรรมปาไมไดรบรองพนท 149 แหงไปเรยบรอยแลว นอกจากน ยงมพนทเพาะปลกอก 5 แปลงทจะไดรบการรบรองภายในสนป 2010 น พนทเพาะปลกทไดรบการรบรองจากองคการ อตสาหกรรมปาไมไดผานการตรวจสอบประจ าปจากคณะกรรมการทประกอบดวยองคการอตสาหกรรมปาไม กรมปาไมแหงประเทศไทย และ มหาวทยาลยอกสองแหง

องคการอตสาหกรรมปาไมขายไมโดยตรงใหเพยงสองบรษทคอ บรษทซนไทยและบรษทซนวด หลงจากทองคการอตสาหกรรมปาไมไดเสยสถานะการรบรองจากคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาไปสองแหงในป ค.ศ. 2003 องคการอตสาหกรรมปาไมกไดรบสถานะการรบรองจากคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาอก 4 แหงทางตอนเหนอของประเทศ (จงหวดล าปางและจงหวดแพร) คลอบคลมพนท

62

กวา 11,000 เฮคเตอร องคการอตสาหกรรมปาไมยงสงออกไมจากแปลงเพาะปลก (และในบางโอกาสอาจเปนไมทมาจากปาธรรมชาต) แตสวนมากมกจะเปนไมสกซงเพอสงไปยงประเทศอนเดยส าหรบตลาดภายในประเทศของประเทศอนเดย เนองจากประเทศอนเดยไมจ าเปนตองใชเอกสารรบรองใดๆ

นอกจากระบบการรบรองขององคการอตสาหกรรมปาไม และการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอ ไปจนถงผลตภณฑไมของกรมปาไมแลว ยงมโครงการพสจนทด าเนนการโดยสถาบนมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ภายใตการดแลของกระทรวงอตสาหกรรม สถาบนดงกลาวไดเรมท างานกบบรษทไมขนาดใหญของประเทศไทยเพอรบรองผลตภณฑไมตามมาตรฐาน ISO 14001 ทงภาครฐและภาคเอกชนสามารถสมครขอการรบประกนดงกลาวได แมวาโครงการน ารองจะเรมตนขนในป ค.ศ. 2001 กตาม แตกยงไมมบรษทใดทไดรบการรบรองดงกลาวซงดเหมอนวาโครงการ สมอ. นไดหยดชะงกไป

แปลงเพาะปลกทไมใชขององคการอตสาหกรรมไทย: กรมปาไมจดการเอกสารทเรยกวา สป 13 และสป 15 (เอกสารประเภทแรกส าหรบการตดตนไมในแปลงเพาะปลก และเอกสารประเภทหลงส าหรบการท ารายการไมซงทตดออกมาจากแปลงเพาะ) ส าหรบแปลงเพาะ ตนสกและตนกระถนณรงค ซงท าใหตองมการจดทะเบยนแปลงเพาะปลกกบกรมปาไม โดยทเจาของแปลงเพาะปลกเปนผบนทกขอมลและแจงใหเจาหนาทกรมปาไมในพนททราบเมอจะมการตดตนไม ระบบดงกลาวเรมมปญหาเมอพบวามไมสกและไมกระถนณรงคจากธรรมชาต รวมอยในไมทตดจากแปลงเพาะปลก แมจะมกรณดงกลาวเกดขนบอยๆ แตจ านวนทพบนนมไมมากนก

แปลงเพาะของผเพาะปลกรายยอย: อยางไรกด เอกสาร สป13 และ 15 ไมไดเปนการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอ ไปจนถงผลตภณฑไม(COC) หรอระบบรบรองใดๆ ใหแกแปลงเพาะปลกของเกษตรกร เนองจากสวนใหญแลวแปลงเพาะปลกดงกลาวถกก าหนดใหใชส าหรบตลาดในประเทศอยแลว ไมใชส าหรบสงออกไปนอกประเทศ นอกจากน ยงไมมแผนการจดการปาไมแบบยงยน (Sustainable Forest Managemaent: FSM) ใดๆ ส าหรบใชกบแปลงเพาะของผเพาะปลกรายยอย แมวาปจจบนประเทศไทยพรอมทจะเรมโครงการน ารองภายใตหลกเกณฑและตวบงชขององคการไมเขตรอนระหวางประเทศ (ITTO) กตาม เจาหนาทกรมปาไมไดใหความสนใจโครงการรบรองเพอผเพาะปลกรายยอย แตแสดงความไมแนใจเกยวกบความคมทนส าหรบแปลงเพาะปลกรายยอย

นอกจากระบบบนทกขอมลทไดกลาวไปแลวขางตน กรมปาไมยงไดพฒนาระบบการตดตามไมแปรรปทไมตองมการบนทกลงในกระดาษ แบบเกาดวย โดยปฏบตตามขอบงคบของ ASEAN ทใชระบบออนไลนและการเรมตนรบรองไมแปรรปของ Pan-ASEAN (ดหวขอ 7.2.3 ดานลาง)

7.2 โครงการรบรองทมาจากแหลงภายนอก

ในชวงป ค.ศ. 2010 บรษทไมทมสถานภาพดในตลาดสงออกเรมตระหนกถง ขอตกลงการเปนหนสวนดวยความสมครใจ (Voluntary Part-nership Agreements: VPAs) พระราชบญญต US Lacey Act ของประเทศสหรฐอเมรกา และขอบงคบดานไมแปรรปของสหภาพยโรป บรษทหลายแหงทไดใหสมภาษณในรายงานฉบบนเมอเดอนกรกฎาคมป ค.ศ. 2010 ไดกลาววาไดมการน าเอาระบบการตรวจสอบขอเทจจรงมาใชส าหรบไมถกกฎหมายของประเทศไทยแลว เพราะฉะนนบรษทเชอวาการปฏบตใหเปนไปตามกฎจะเปนประเดนส าคญ บรษทใหญๆ ดานเฟอรนเจอรทมไมกแหงในประเทศไทยเผยวา พวกเขาเชอวาความสมพนธอนดกบรฐบาลของพวกเขาจะชวยลดอปสรรคทอาจจะ เกดขนจากระบบการตรวจสอบขอเทจจรงได แตบรษทอนไดพงความสนใจไปทการสงออกไปยงสหภาพยโรปและประเทศสหรฐอเมรกา และมบทบาทส าคญในการ สนบสนนใหภาคอตสาหกรรม และรฐบาลใหมความเขาใจทดขนถงความเสยงอนอาจจะเกดขนกบการสงออกและหาทางตอบสนองอยางเหมาะสม หลายแหงเชอวาระบบของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาไมคมคาในทางเศรษฐกจ และการใหการรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาตอแปลงเพาะปลกของเอกชนแปลงแรกทเกดขนไดนน

63

เปนเพราะไดรบการสนบสนนจากกรมปาไมเทานน มบรษทบางแหงทเรมหาแหลงไมใหม ทไมใชไมสกจากประเทศพมา และหนมาสนใจไมเนอแขงทเมอผานความรอนแลวมคณสมบตคลายไมสกแทน

7.2.1 การรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา (FSC)

องคการอตสาหกรรมปาไมทเปนของรฐบาลไดรบการรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาในแปลงเพาะปลกสองแหงในป ค.ศ. 2001 (ไดแกททองผาภมในจงหวดกาญจนบร และทเขากระยางในจงหวดพษณโลก) แตการรบรองทงสองแหงถกระงบไปใน ค.ศ. 2003 โดย Smartwood ซงเปนหนวยงานตรวจสอบอสระ เนองจากการทองคการอตสาหกรรปาไมไมสามารถปฏบตตามค าขอใหด าเนนการแกไขได 23 ปจจบนยงไมไดมการทบทวนการใหการรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาตอพนทการจดการสองแหงน ในป ค.ศ. 2008 องคการอตสาหกรรมปาไมไดรบการรบรองจากคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา ส าหรบพนทเพาะปลกไมสกจ านวน 4 แหง (ไดแก ทงเกวยน แมเมยน วงชน และคณแมค าม ทงหมดอยในจงหวดล าปาง และจงหวดแพร) ซงมพนทรวมทงหมด 11,000 เฮคเตอร (Smartwood 2008) งานศกษาดงกลาวไมไดพบวาไมสกทไดรบการรบรองจากองคการอตสาหกรรมปาไมจะถกน าไปขาย หรอวาการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอไปจนถงผลตภณฑไมยงคงอยหรอไม เมอเรวๆ น บรษทสยามฟอเรสทร (ภายใตเครอสยามซเมนต) ไดตงกลมทไดรบการรบรองจากการรบรองจากคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาส าหรบเกษตรกรกลมเยอกระดาษทอยภายใตสญญาของบรษท

จนถงป ค.ศ. 2011 มบรษทแปรรปไมทงหมด 35 แหงทไดรบการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอไปจนถงผลตภณฑไมของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา การสมภาษณเจาหนาทองคการอตสาหกรรมปาไมเผยถงความกงวลทมตอคาใชจายในการรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา และกลาววาการรบรองของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปานนมคาใชจาย ถง 1 ลานบาท (33,000 ดอลลารสหรฐฯ) ตอแปลงเพาะปลกหนงแหง เมอเปรยบเทยบกบคาใชจายทใหองคการอตสาหกรรมปาไมรบรองจะอยทเพยง 50,000 บาทตอป (1,700 ดอลลารสหรฐฯ) ราคาทแตกตางนสวนหนงเปนเพราะวา องคการอตสาหกรรมปาไมใชผตรวจสอบคนไทยส าหรบการรบรองของตน ขณะทคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาใชผตรวจสอบชาวตางประเทศรวมกบผตรวจสอบคนไทย

มความเปนไปไดในการพฒนามาตรฐานของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปาส าหรบพนทปาชมชนในประเทศไทย (เชน Mar-kopoulos 2003) ซงสามารถใชกบการรบรองไมทองถนหรอผลตภณฑทไมใชไม เพอเปนการสงเสรมความเปนอยของชมชน การรบรองตามแนวทางของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปามความเปนไปไดทจะลดการชะลอตวของปาชมชนโดยรวม โดยการเพมแรงจงใจทางเศรษฐกจส าหรบการผลตไมในปาชมชน อยางไรกด การรบประกนอาจท าใหเกดการเพาะปลกไมโตเรวเพอการพาณชยแกปาชมชนได เปนความเคลอนไหวทท าใหบรรดาองคกรพฒนา เอกชนทมเปาหมายเพอชมชนและเหลานกวชาการออกมาตอตานดวยเหตผลในทางนเวศนวทยาและสงคม

7.2.2 โครงการขององคการไมเขตรอนระหวางประเทศ (ITTO)

ประเทศไทยไดสงแผนเสนอใหแก ITTO ในเดอนพฤษภาคมป ค.ศ. 2009 เพอการจดการปาไมแบบยงยน (SFM) และขนตอนของมาตรฐาน

23

Smartwood CAR’ มความเกยวของหลกๆ กบขอบงคบในการปรบปรงระบบหวงโซอปทานส าหรบตดตามไมซงทไดรบการรบรอง และขอบงคบเพอให ตรงกบมาตราฐานคาแรงขนต าส าหรบพนกงานขององคการอตสาหกรรไม ในการศกษาอยางละเอยดเกยวกบความเคลอนไหวของปาฝนโลก (WRM) (2003) ไดระบถงปญหาหลายๆ ประการเกยวกบขนตอนการรบรองในประเทศไทย โดย WRM ไดแจงในวารสารวา “…ขนตอนการรบรองของสภาพทกษปา ถกระบวามความไมพอเพยงดานขอมล ความรวมมอ การใหค าปรกษา ความโปรงใสและปจจยพนฐานทางสงคม การเมอง วฒนธรรม เศรษฐกจและการ วจยดานสงแวดลอม ”

64

และตวชวดตางๆ (C&I) แมวาจะยงอยในชวงการขออนญาต แตกรมปาไมจะเรมตนดวยโครงการน ารองกอนทจะขยายขนไปสระดบประเทศ ในแปลงเพาะปลกของเอกชนและของรฐทองคการอตสาหกรรมปาไมด าเนนการ และปาชมชน (ทยงรอการบญญตกฎหมาย แหงชาต) โครงการน ารองนรวมถงเอกสารการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอไปจนถงผลตภณฑไมดวย

7.2.3 การรเรมการรบรองไมแปรรปของ Pan ASEAN

เชนเดยวกบประเทศในภมภาคอาเซยนอนๆ รฐบาลไทยไดเขารวมในโครงการ Pan-ASEAN Timber Certification Initiative ทมเปาหมายใน การสรางความรวมมอดานการรบรองไมซงในระดบภมภาคและระดบนานาชาต เพอการจดการปาไมแบบยงยน (SFM) โดยน าเอาหลกการการรบรองไมซงเปนขนตอน และใชเกณฑมาตรฐานและตวชวดของการจดการปาไมแบบยงยน ทเปนทยอมรบในระดบนานาชาตมาใช

7.2.4 โครงการรบรองเพอรบประกนการมสวนรวมของผเพาะปลกรายยอย

ผจดการดานแปลงเพาะของผเพาะปลกรายยอยนนแทบจะไมสามารถจะมสวนรวมทงในโครงการการรบรองของรฐบาลและโครงการการรบรองของเอกชนได และอาจเปนปญหาส าคญในการจดตงระบบการประกนความถกตองตามกฎหมายของไมในประเทศไทย อยางไรกด TISI ไดเสนอ โครงการน ารองทเรยก วา “การรบประกนแบบกลม” ขนมาส าหรบแปลงเพาะปลกขนาดเลก นอกจากนคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปายงไดเสนอโครงการรบประกนแบบกลมส าหรบกลมผผลตไมจากปาดวย ในประเทศไทย บรษทสยามฟอเรสทร (ในเครอสยามซเมนต) ไดจดตงการรบรองแบบกลมของคณะกรรมการรบรองมาตราฐานการปลกปา ขนส าหรบเกษตรกรเยอกระดาษทอยในสญญาของตน

7.3 กฎและขอบงคบส าหรบอตสาหกรรมไม

ส านกการอนญาตของกรมปาไมมบทบาททส าคญตออตสาหกรรมน าเขาและสงออกไมของประเทศ ตวอยางเชน บรษทจะตองท าตามขนตอนอยางเปน ระบบเพอใหไดรบการรบรองดานการสงออกไม อยางไรกตามเฉพาะองคการอตสาหกรรมไมเทานนทสามารถจะไดรบการอนญาต ใหสงออกไมซงทอนกลมและไมแผนจากประเทศไทยได

ระบบไมทถกกฎหมายของประเทศไทยในปจจบน มขอก าหนดทใหอตสาหกรรมไมปฏบตตามดงตอไปน:

- จะตองมการจดบนทกแหลงก าเนดของวสดไม (เชน ใบรบรองแหลงก าเนด เอกสารจากองคการอตสาหกรรมปาไมส าหรบการท าแปลงเพาะ ปลกไมภายในประเทศ)

- จะตองมการผานเอกสาร ณ กรมศลกากรเพอการน าเขาและการสงออก (ดวยความรวมมอจากกรมปาไม)

- ใบอนญาตประจ าปของกรมปาไมใหมการด าเนนการแปรรปไมและด าเนนการโรงงานเฟอรนเจอรทท าจากไม

-กฎขอบงคบทเขมงวดและการตรวจสอบการล าเลยงไมภายในประเทศไทย โดยอาศยใบผานทางทระบปรมาณของไมทมรายการประเภทของ ไมเพอแสดงแกดานตรวจกรมทางหลวง และ

- โรงงานทมการบนทกและรายงานการผลตไม ทรวมอยกบกฎขอบงคบอนๆ

การบรการครบวงจรในขนตอนเดยวหรอ “National Single Window” เปนระบบใหมลาสดส าหรบการด าเนนการผานทางระบบออนไลน และเปนการบรการขนตอนเดยวส าหรบธรกจ การน าเขาและสงออกไมแบบทกขนตอน โดยอาศยคมอจากระบบการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอ ไปจนถงผลตภณฑไม ถอตาม Pan-ASEAN Timber Certification Initiative ระบบจะตดตามการผลตไมทกขนตอน ตงแตแหลงก าเนด

65

ของไมทมการขาย จนกระทงถกซอมา ทงเพอการน าเขาและสงออก ซงอาจจะเปนการสนบสนนระบบการประกนความถกตองตามกฎหมายของไม (TLAS) ไดในอนาคตอนใกลน

7.3.1 ประเดนเกยวกบการขามพรมแดน การซอขายทางบกและการรบรองเสนทางตนตอของไม

การซอขายทางบก โดยเฉพาะกบประเทศพมา ถอเปนความกงวลอยางตอเนองของหนวยราชการไทย แมวาการซอขายจะมจ านวนนอยลงตงแต ทศวรรษท 1990 ซงเปนชวงทพบปญหาบอยๆ เพอลดความเสยงตอการลกลอบตดไมผดกฎหมายในประเทศไทย เพอสงไมขาม พรมแดนไปยงประเทศพมา และสงกลบมาอกครงโดยตตราวาเปนไมทมาจากประเทศเพอนบาน (แบบเดยวกบกรณออฉาวไมสาละวน) ประเทศไทยจงสงหามการน าเขาไมซงหรอไมแผนทล าเลยงเขามาทางบกดวย อยางไรกด หากรฐสภาเหนชอบกสามารถน าเขาไมซงผานพรมแดนเขามาได เนองจากกฎหมายไทยอนญาตใหสามารถล าเลยงไมซงลองตามแมน าโขงได จงกลายเปนทางเลอกทถกกฎหมายส าหรบการล าเลยงไมแปรรปจากประเทศลาวเขามายงประเทศไทย การคาขายดงกลาวเกดขนบรเวณอ าเภอเชยงแสนซงเปนชายแดนของประเทศไทย

นอกจากน ยงม “คณะกรรมการ” แยกตางหาก (หรอเปนสมาคมธรกจชายแดน) ณ เมองชายแดน (ตาก แมฮองสอน ระยอง และ สงขละบร) ทซงไมจากประเทศพมาจะถกล าเลยงผานเขามาในประเทศไทย คณะกรรมการประกอบดวยกรมศลกากร กรมปาไม และเจาหนาทในหนวยงานพาณชย ซงคณะกรรมการมหนาทอ านวยความสะดวกใหแกการด าเนนธรกจทเกดขนบรเวณชายแดน ขณะนคณะกรรมการดงกลาวไดประสบปญหากบนกธรกจทมอทธพล ทบางครงตองการใหมการปลอมแปลงเอกสารเกยวกบการรบรองเสนทางการท าไมจากตนตอ ไปจนถงผลตภณฑไมแหลงก าเนดของไมทสงมาจากประเทศพมา หากไมมใบรบรองแหลงก าเนดสนคา ขณะทเรองนยงไมมการพจารณาสบสวนอยางเปนระบบ บางครงการปลอมแปลงเอกสารการรบรองเสนทางตนตอไมกจ าเปน เนองจากกองก าลงชนกลมนอยในประเทศพมา เปนผตดไมดงกลาว โดยททางการรฐบาลพมากไมไดใหการรบรอง

อาจจะมการหามไมใหมการซอขายบรเวณชายแดนบางเปนครงคราว โดยการด าเนนการของทงรฐบาลไทยหรอรฐบาลพมาหากมความขดแยงทางการเมองในบรเวณจดตรวจในพนทนนๆ การด าเนนการชวคราวน โดยทวไปมระยะเวลาเพยงไมกวนหรอไมกสปดาห มกระงบการน าเขาไมจากชายแดน ตวอยางเชน ในป ค.ศ. 2006 มการระงบการน าไมล าเลยงเขามาในไทยทางดานเจดยสามองค อนเนองมาจาก ความไมสงบจากการสรบในพนท (Sai Silp 2006)

66

8. การวเคราะหผมสวนไดสวนเสย

8.1 ภาครฐบาล

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (ทส)

กรมปาไมเปนผรบผดชอบพนทปาทอยนอกพนทคมครองและสงเสรมการจดการปาชมชนและปาปลกของภาคเอกชน ตงแตมการกอตงกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เจาหนาทกรมปาไมจงท าเฉพาะหนาทหลกอยในระดบจงหวด บอยครงทเกดความสบสนในอ านาจหนาทและมความทบซอนกนในการปฏบตหนาทของกรมปาไม และกรมอทยานแหงชาต ตามทองคการไมเขตรอนระหวางประเทศ (2006: 86) กลาววา ม “การขาดวสยทศนทชดเจนของผบรหารภาครฐวาอะไรคอภารกจ (ของกรมปาไม) อะไรคอหนาท และควรจะมทรพยากรเทาไร”

หนวยงานทมสวนเกยวของในการบรหารจดการปาไม ไดแก

กองการปลกปาภาคเอกชน สงเสรมการลงทนภาคเอกชน โดยสรางแรงจงใจทางการเงนใหเกษตรกรรายยอย

เพอสรางสวนปา (การปลกสรางสวนปา) โดยมเปาหมายทหมบานชนบทเพอเปนมาตรการบรรเทาความยากจน

ส านกปองกนรกษาปาและควบคมไฟปา เปนผรบผดชอบตอปญหาการกระท าทผดกฎหมายรวมกบส านกกฎหมาย กรมปาไม

ส านกกฎหมาย กรมปาไม ดแลของรายละเอยดกฎหมายแหงชาตทเกยวของกบการจดการทรพยากรปาไมในประเทศ

ส านกจดการปาชมชน มหนาทรบผดชอบในการจดท าทะเบยนและการด าเนนการดานการเงนการบญชของ

ส านกจดการปาชมชน สนบสนนชมชนทองถนในการจดการปาไมในระดบหนง โดยทผานมาในอดต ขอจ ากดอยทโครงการ

น ารองเทานน ส านกจดการปาชมชนของกรมปาไมสนบสนนการจดการปาชมชนทองถน แมขณะนจะ

เปนเพยงโครงการน ารองจนกวารฐบาลจะผานพระราชบญญตปาชมชน

ส านกการอนญาต มหนาทในการควบคมและก ากบการดแลอตสาหกรรมไมในการน าเขาและสงไม

ออกนอกราชอาณาจกร รวมถงการตรวจสอบและออกหนงสอรบรองไมเพอการสงออก

กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช มหนาทรบผดชอบพนทคมครองในประเทศไทย

องคการอตสาหกรรมปาไม (อ.อ.ป.) เปนหนวยงานหนงของกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แตจากกรมปาไม24 กลาวคอ มลกษณะเปนการประกอบธรกจของกรมปาไม อยางไรกตาม องคการอตสาหกรรมปาไมเปนรฐวสาหกจทกอตงขนในป 1947 มสวนรวมในการ บรหารจดการปา รวมถงการปลกและการจดการทรพยากร การด าเนนการอตสาหกรรมไมและการตลาด การทองเทยว การอนรกษและการ พฒนาชนบท องคการอตสาหกรรมปาไมมสวนเกยวของในการขายไมทยดได การปลกปา การพฒนาและการจดการสวนปาสกและการสงออกไมซง องคการอตสาหกรรมปาไมเปนหนวยงานเดยวในประเทศไทยทสามารถสงออกไมซงไดอยางถกตองตามกฎหมาย ไดแก ไมสก (ไมอนญาตใหสงออกโดยภาคเอกชน) อยางไรกตาม องคการอตสาหกรรมปาไมมปรมาณการสงออกในจ านวนนอย กอนทจะมการออก

24

แมวาผอ านวยการของกรมปาไมจะด ารงต าแหนงคณะกรรมการขององคการอตสาหกรรมปาไมกตาม

67

กฎหมายหามตดไม องคการอตสาหกรรมปาไมเคยควบคมบรหารการจดการดานการสมปทานไมดวย

องคการอตสาหกรรมปาไมไดรบเงนทนจากภาครฐในการด าเนนงานโครงการปลกปาพเศษและพฒนาเพมรายไดในการด าเนนงานอน ๆ โดยทวไปองคการอตสาหกรรมปาไมมงเนนการท าสวนยางพาราและยคาลปตสมากกวาไมสก เพอจะไดรบผลตอบแทนทเรวกวา ในอดตทผานมา องคการอตสาหกรรมปาไมตองสงสยวาทจรตในการท าไมและโครงการปลกปา องคการฯ ยงคงแบกรบภาระหนสงซงเปนขอจ ากดความสามารถ ในการขยายการพฒนาองคกรอยางมประสทธภาพหรอการเพมสนทรพยในการด าเนนการใหกบองคกร

องคการอตสาหกรรมปาไมจดหาสวนปาสกใหแกอตสาหกรรมเฟอรนเจอรทงขนาดเลกและขนาดกลาง ซงมมากในจงหวดแพรและอตสาหกรรม บางสวนเนนการสงออก (ITTO 2006:91) องคการอตสาหกรรมปาไมยงด าเนนงาน บรษทไมอดไทยเชนเดยวกบโรงงานแผนใยไมอดทมความหนา แนนปานกลาง

เนองจากพนทขององคการอตสาหกรรมปาไมไมเกนรอยละ 20 ถกครอบครองโดยเกษตรกรทองถนทใชทดนเพอการผลตทางการเกษตรจงมผลท าใหเกดความตงเครยดระหวางองคการอตสาหกรรมปาไมและชมชนทองถน (ITTO 2006: 91) กลาวคอ พนทเพาะปลกบางแหงขององคการอตสาหกรรมปาไมทมขนในทศวรรษท 1960 1970 และ 1980 จากการขบไลเกษตรกรใหออกนอกพนท (ดตวอยางท Barney 2001) และบางรายยงคงม ขอพพาทจนถงปจจบนน (Ekachai 2009; Prachatai 2009; Isaan Record 2011) หนงในมาตรการทองคการอตสาหกรรมปาไมไดด าเนนการเพอบรรเทาปญหาการใชประโยชนในทดนภายในประเทศในขณะนคอการรเรมปลกปาชมชน ชาวบานจะสามารถรวมกลมและรองขอไปยงองคการอตสาหกรรมปาไมในการใชพนทสวนหนงในพนทเพาะปลกเพอท าฟารมขน โดยรอการอนมตจากองคการอตสาหกรรมปาไม อกโครงการหนงขององคการอตสาหกรรมปาไมคอการจดตงกองทนเพอบรหารจดการสวนปา โดยไดมอบเงน 100,000 บาท แกชมชนเพอใชส าหรบการพฒนา ชวตและสงคม

กรมทรพยากรทางทะเลและชายฝง มอ านาจหนาททางกฎหมายในการบรหารจดการปาชายเลนและปาชายฝงทะเล

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พฒนานโยบายและแผนการสงเสรมรกษาคณภาพสงแวดลอม

กรมควบคมมลพษ ก าหนดระเบยบ ควบคมดแล เสนอแนะ ประสานความรวมมอ เฝาตดตามและประเมนความเสยหายเพอฟนฟ ปองกน และสงเสรมรกษาคณภาพสงแวดลอม

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ด าเนนการวจย การพฒนาฝกอบรม และการสรางความตระหนกรแกสาธารณชน และสงเสรมการพฒนาเทคโน โลยทเหมาะสมในการจดการทรพยากรธรรมชาตแกสงแวดลอม

กระทรวงเกษตรและสหกรณ

การจดการพนทเพาะปลกยางพาราของประเทศไทยและการผลตน ายางอยภายใตความรบผดชอบของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ในขณะท การแปรรปไมยางพารา ใหเปนผลตภณฑไมเพมมลคาอยภายใตการประสานงานของกรมปาไม กระทรวงเกษตรและสหกรณ มหนวยงานทเกยวของดงตอไปน

กรมพฒนาทดน (รวมถงการวางแผนการใชทดนในเขตปา)

กรมสงเสรมการเกษตร สงเสรมความเขาใจการเกษตรแนวใหมและใหความรดานเทคโนโลยในดานการเพาะปลกแกผผลตขนาด

68

เลก ภายในประเทศไทย

ศนยวจยยาง โดยสวนใหญจะมสวนรวมในการเพมประสทธภาพในการผลตน ายาง

ส านกงานการปฏรปทดนเพอการเกษตรกรรม มหนาทรบผดชอบในการจ าแนกทดนปาไมของรฐใหเปนทดนท ากนและแจกจาย

ใหแกเกษตรกร

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร จดท าสถตและรบหนาทในการวจยเกยวกบการเกษตรกรรมของไทย อนไดแก ภาคยางพาราและ

ภาคการเพาะปลกทไมใชการปลกสรางสวนปา

ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยาง มสวนรวมในการสงเสรมทางการเงนและการควบคมการพฒนาของการท าสวน

ยางพารา ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยางใหบรการเทคโนโลยในการท าสวนยางแกเกษตรกรและใหการสงเคราะห

คาใชจายในการปลกยางพารา ปจจบนนพชชนดอน ๆ (รวมถง ไมสก ตนยาง และปาลมน ามน) ไดถกรวมอยในโครงการสนบสนน

(องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:44) ส านกงานกองทนสงเคราะหการท าสวนยางมความตระหนกถงความส าคญ

ของรายไดของเกษตรกรทเกดจากไม แตไมกยงถกมองวาเปนองคประกอบเสรมในขนตอนในการปลกใหมเทานน มการประสานงาน

กบอตสาหกรรมแปรรปไมยางพาราของไทยมนอยมาก เมอเทยบกบการใหขอมลเกยวกบพนทเพาะปลกแกภาคอตสาหกรรม

กระทรวงมหาดไทย

นโยบายของรฐบาลไทยคอการสงเสรมการกระจายอ านาจ25 โดยการสรางเสรมความเขมแขงของสายการปฏบตในการแสดงภาวะ

ความรบผดชอบจากบนลงลาง คอจากผวาราชการจงหวดไปยงอ าเภอ ต าบล และหมบาน ราชการหลายระดบมกระบวนการ มอบ

อ านาจในการตดสนใจสผบรหารระดบลาง ซงจะตกอยภายใตฝายบรหารของกระทรวงมหาดไทย ตวอยางเชน กรมสงเสรม การ

ปกครองทองถน กระทรวงมหาดไทย รวมถงส านกงานจงหวดตางๆ ซงเปนผรบผดชอบในการปฏบตการของเจาหนาทปาไม จงหวด

และอ าเภอ นอกจากนยงมหนวยนโยบายปาไมของกรมต ารวจทชวยในการปองกนปาไมและลาดตระเวนเพอคนหาการกระท าผด

กฎหมายปาไม ในอดตมการแขงขนทางราชการเปนอยางมากระหวางหนวยงานทรพยากรธรรมชาตเชนกรมปาไม กบ

กระทรวงมหาดไทย (Vandergeest และ Peluso 1995)

หนวยงานของรฐซงอยภายใตอ านาจของกระทรวงมหาดไทย ทมหนาทเกยวกบงานดานปาไม และทดนมดงตอไปน

25

ความพยายามทจะกระจายอ านาจไปสทองถนทเกดขนเรวๆ น ถกขดขวางจากหนวยงานของรฐทมอ านาจเปนระยะๆ อาจกลาวไดวาการกระจายอ านาจในไทยเปนกระบวนการทไมสมบรณและยงอยระหวางด าเนนการ แตกระนน คณะกรรมการการกระจายอ านาจระดบชาตกยงคงผลกดนเพอใหเกดการปฏรป Garden et al (2011:156) กลาววา“เมอการกระจายอ านาจไมไดท าใหประเทศไทยมธรรมาภบาลทมประสทธภาพและมความรบผดชอบมากขน องคการบรหารสวนต าบล (อบต) ทมอ านาจมากขนจงไดกลายเปนรปแบบของรฐบาลทองถนทใชการไดจรงและเปนเวททางการเมองทเกยวของ”

69

กรมสอบสวนคดพเศษ มอ านาจและมการตรวจสอบการด าเนนงานการลกลอบขนไมผดกฎหมาย โดยบางครงไดรวมมอกบ

ส านกงาน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตในการสอบสวนคดลกลอบ

องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) ในประเทศไทยม 75 จงหวด โดยแตจงหวดจะมองคการบรหารสวนจงหวดซงมผแทนจาก

กระทรวงทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมและผแทนกรมปาไมระดบจงหวดเขารวม

เจาหนาทอ าเภอ26 ส านกงานอ าเภอ ควรมสวนรวมในการอนมตแผนการจดการปาไมในทองถนรวมกบส านกงานปาไมจงหวด ตามท

องคการไมเขตรอนระหวางประเทศ (2006:112) รายงานวาเจาหนาททอ าเภอไดรบค าแนะน านอยมากเกยวกบเรองน ถาในแงของการ

ก ากบดแลสงแวดลอม ผแทนทองถนของกระทรวงมหาดไทย เชน ผวาราชการจงหวดหรอนายอ าเภอเปนผทมความส าคญในการ

ตดสนความขดแยงดานทรพยากรธรรมชาต (Garden et al. 2011:151)

เจาหนาทฝายบรหารต าบล (องคการบรหารสวนต าบล อบต)27 สภาองคการบรหารสวนต าบลเปนระดบต าสดของโครงสรางการ

บรหารของรฐบาลทองถน โดยมก านน ผใหญบาน จากแตละหมบานในต าบล และเจาหนาทสาธารณสขต าบลและสมาชกอกสองคนท

ไดรบเลอกตงจากแตละหมบานในต าบล (ITTO 2006:89) ประเทศไทยมมากกวา 7,000 ต าบล โดยขดความสามารถและทรพยากร

ขององคการบรหารสวนต าบลมความแตกตางกนออกไปก านนและผใหญบานมบทบาทส าคญในการจดการทรพยากรธรรมชาต

(Garden et al. 2011)

คณะกรรมการสภาต าบลทมาจากการเลอกตงมอ านาจตามกฎหมายทจะพฒนาและด าเนนการวางแผนส าหรบการจดการและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตทงหมดภายในเขตพนทบรหารการปกครอง ตวอยางเชน พนทปาขนาดเลกจะถกจดสรรใหกบองคการบรหารสวน

ต าบล เพอการปลกปาและการปลกตนไม (สวนใหญเปนไมสกและไมยคาลปตส) (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

2009:30) องคการบรหารสวนต าบล ไดรวมอ านาจนตบญญตและเปนราชการบรหารสวนทองถน องคการอาหารและเกษตรแหง

สหประชาชาต (2009:32) สงเกตวา โดยทวไปแลวมไมมากนกทสภาต าบลใหการสนบสนนคนในทองถนในการท าตลาดผลตภณฑของ

ปาหรอการสรางชมชนของผประกอบการผลตภณฑจากปาในเชงพาณชย (เชนผานโครงการหนงต าบลหนงผลตภณฑ) แมวาการ

สงเสรมผประกอบการทองถนจะอยในความสนใจของเจาหนาทองคการบรหารสวนต าบล ปญหาอาจเกยวของกบการขาดความร

ภายในคณะกรรมการสภาต าบลและ/หรอการทองคการบรหารสวนต าบลไดจดล าดบความส าคญในการคดรเรมเพอการพฒนา

ทองถนใหแกเรองอนๆ ทอาจจะใหผลตอบแทนทมากกวา

เจาหนาปกครองระดบหมบาน การเมองการปกครองระดบหมบาน มผใหญบาน ผชวยผใหญบานสองคน และคณะกรรมการหมบาน Gar-den et al. (2011) รายงานในป 2005 วา สองในสามของพลเมองไทยจ านวน 63 ลานคนอาศยอยในหมบาน สบถงยสบหมบานรวมเปนต าบล สถาบนระดบหมบานหรอกลมเลก ๆในหมบานทรวมตวกนจะมสวนรวมเปนอยางมากในการรเรม จดการปาชมชนในประเทศไทย

26 ม อ าเภอ 876 อ าเภอในประเทศไทย ประมาณ 10 แหงตอจงหวด

27 อ าเภอหนงๆ จะประกอบดวยต าบล 10 ต าบลโดยประมาณ

70

กระทรวงอตสาหกรรม

กระทรวงอตสาหกรรม โดยรวมกบกระทรวงพาณชย ชวยสงเสรมอตสาหกรรมปาไมส าหรบตลาดภายในประเทศและตลาดสงออก กระทรวงอตสาหกรรมท างานตามมาตรฐานส าหรบอตสาหกรรมไทย รวมถงการปาไม ตวอยางเชน ส านกงานมาตรฐานแหงชาตอยภายใต กระทรวงอตสาหกรรมตงคณะกรรมการดานการรบรองปาไม ผอ านวยการองคการอตสาหกรรมปาไมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมเปนคณะกรรมการการอตสาหกรรมปาไมของกระทรวงอตสาหกรรมปาไม

กระทรวงพาณชย

กระทรวงอตสาหกรรมรวมกบกระทรวงพาณชยชวยในการสงเสรมและพฒนาไมเศรษฐกจทใชส าหรบตลาดในประเทศและตลาดสงออก

กรมศลกากร เปนผรบผดชอบการน าเขาไมและการสงออกตามกฎหมาย เจาหนาทกรมศลกากร มหนาทรบผดชอบในความถกตองของไมทน าเขาและสงออก เจาหนาทศลกากรตองรบผดชอบการตรวจสอบแบบฟอรม ลงทะเบยนพธการศลกากร (กรอกขอมลและการบรการออนไลน) และการเกบคาธรรมเนยมภาษทเหมาะสมส าหรบการน าเขาและสงออกสนคาไม ถาพบสงผดปกตใด ๆจะมการตดตอไปยงกรมปาไมและหนวยงานอนๆทรบผดชอบ

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.)

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต มหนาทเตรยมแผนและสงเสรมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ส าหรบหาป นอกจากนยงก าหนดนโยบายในการปฏบตตามแผน และประเมนความคบหนาของโครงการพฒนาปาไมเพอใหสอดคลองกบแผน โดยแผนฯฉบบปจจบนเรมตงแตป ค.ศ. 2007-2012

8.2 ผมบทบาทในอตสาหกรรมปาไม

ผซอแผนชนไมขนาดเลก

รายชอผซอไมแผนชนไมยคาลปตสขนาดเลกรายใหญๆ ของป 2000 มดงน

ตารางท 5 บรษทผมความตองการรบซอไมยคาลปตสรายใหญในป 2000

บรษท สถานทตง ประโยชนในการใช ความตองการ (ไมยคาลปตส ใน GMT*/ป)

สยามทรดวลอปเมนท จ ากด (เอสทด) ศนยรบซอไมยคา พมาย นครราชสมา

ศนยรบซอ (Chip Mill) 60,000

สยามทรดวลอปเมนท จ ากด (เอสทด) ศนยรบซอไมยคา พะยหะคร นครสวรรค

ศนยรบซอ (Chip Mill) 10,000

สยามทรดวลอปเมนท จ ากด (เอสทด) โรงงานชลบร Chip Mill 450,000

71

บรษทปญจพล เปเปอร อยธยา Pulp Mill 300,000

บรษทสยามเซลลโลส กาญจนบร Pulp Mill 600,000

บรษทไมอดไทย สระบร MDF/ไมอดพารตเคล n/d

บรษทเมโทรไฟเบอร กาญจนบร MDF/ไมอดพารตเคล 60,000

วนชยกรป ชลบร MDF/ไมอดพารตเคล 30,000

บางปะกงชพมล (อาจอยในกลมแอดวานซ อะโกร)

ฉะเชงเทรา Chip Mill 600,000

อะโกร ไลน (อาจเปนผซอของแอดแวนซ อะโกร)

ฉะเชงเทรา MDF/ไมอดพารตเคล 50,000

แอดวานซ อะโกร ปราจนบร Pulp Mill 2,200,000

กตทว สรนทร Chip Mill 250,000

ไทย วทวส สรนทร Chip Mill 250,000

บรษทฟนคซ พลพ แอนด เปเปอร ขอนแกน Pulp Mill 1,000,000

5,860,000 GMT/ป

ทมา: Barney 2005.

*หมายเหต: GMT = Green Metric Tonnes.

ภาคธรกจทเปนผผลต

บรษท ไทยฮวยางพารา เปนผผลตยางรายใหญในประเทศไทย ทงยงเปนบรษทรวมทนในการท าสมปทานสวนยางพาราในประเทศ

ลาว

บรษทในเครอแอดวานซอะโกร มเจาของคอสนหวเซงกรป แอดวานซอะโกรมความโดดเดนในการซอ/ใชไมยคาลปตสเปนหลก เพอ

ใชในการผลตเยอกระดาษ แหลงทมาของไมสวนใหญมาจากการลงทนการเกษตรแบบมสญญา แตมนยส าคญคอพนทของ การท า

วสดท าเยอกระดาษจะตองอยภายใตการบรหารโดยตรงของบรษท

บรษทสวนกตตมหาชนจ ากด โดย นายกตต ด าเนนชาญวนชย อดตสมาชกวฒสภา ด ารงต าแหนงประธานกรรมการ ซงอยในเครอ

การจดการสวนปาของสนหวเซง/แอดวานซอะโกร

72

บรษทสยามฟอเรสต เปนบรษทยอยของบรษทเยอกระดาษสยาม (สยามซเมนตกรป) มสวนรวมเปนอยางมากในการท าสวนเพอการผลตเยอกระดาษในจงหวดกาญจนบร

บรษทฟนคซ พลพ แอนด เปเปอร เปนบรษทยอยของสยามซเมนตกรป จดตงโครงการรวมกลมผปลกไมเยอกระดาษรายยอยทวภาค ตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

กระดาษและเยอกระดาษ

กลมผลงทนทางธรกจเยอกระดาษและกระดาษไทยทส าคญจ าแนกเปนกลมเลกๆดงน

เครอซเมนตไทย เปนเจาของบรษทยอยทมสวนรวมในอตสาหกรรมเยอและกระดาษ รจกในนามบรษทเยอกระดาษสยาม ในป 2005 ส านกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรยถอหนเครอซเมนตไทยรอยละ 30 (CPB) ซงหมายถงบรษทไดรบการลงทนจากสถาบนพระมหากษตรย ไทย (Phorphant 2008)

บรษท สยามฟอเรสทร จ ากด อยในเครอของบรษทเยอกระดาษสยาม ใน ค.ศ. 2004 บรษทเปนเจาของทดนเพาะปลกในจงหวด ก าแพงเพชร 1,280 เฮคเตอร และมทดนเพาะปลกในจงหวดกาญจนบร 160 เฮคเตอร (Barney 2005)

บรษทเยอกระดาษสยาม เปนบรษทยอยของเครอซเมนตไทย (SCG) เปนผผลตเยอกระดาษทมการผลตครบวงจรจรทสดในประเทศ ไทย บรษทเยอกระดาษสยามมโรงงานผลตเยอกระดาษและกระดาษในจงหวดกาญจนบรและราชบร ในป ค.ศ. 2005 เครอซเมนต ไทยไดซอบรษท ฟนคซ พลพ แอนด เพเพอร รวมทงผผลตเยอกระดาษรายใหญทอยในจงหวดขอนแกน บรษทเยอกระดาษสยาม ผลตเยอกระดาษคราฟท กระดาษพมพและกระดาษเขยน กระดาษลกฟก กระดาษลกฟกบรรจภณฑ และกระดาษทใชท าบรรจภณฑ กลองกระดาษลกฟกบรรจภณฑ เครอซเมนตไทยเปนสมาชกของเครอขายเพอความยงยน (SFPI) ของสภานกธรกจโลกเพอการพฒนาทยงยน

บรษทเยอกระดาษสยาม มหลกประกนการซอไมทใชท ากระดาษจากเกษตรรายยอยจ านวน 30,000 ราย ซงคดเปนรอยละ 95 และจากเกษตรทมเนอทปลกไมนอยกวา 10 เฮคเตอรคดเปนรอยละ 80 (Jones 2010) บรษททอยในเครอของบรษทสยามฟอเรสทรเปนเจาของพนทโดยตรงมเนอทปลกในจงหวดก าแพงเพชร จ านวน 1,280 เฮคเตอรและมเนอทปลกในจงหวดกาญจนบร 160 ไร (Barney 2005) วนท 1กนยายน ค.ศ. 2010 เครอซเมนตไทยมการจดการปาไมทเปนพนทเพาะปลกในภาคกลางและภาคตะวนตก ของประเทศไทยจ านวน 1,325 เฮคเตอร ซงไดรบมาตรฐานการจดการสวนปาอยางยงยน กลมทไดรบการรบรองนมสมาชกจ านวน 29 กลม (แตละกลมมการดแลการจดการพนทปานอยกวา 100 เฮคเตอร) ภายใตระบบการรบรองของการจดการสวนปาอยางยงยนและระบบรบรองกลมของ FSC-SLIMF เมอเรวๆ น เครอซเมนตไทยไดเรมสงไมสบออกไปยงประเทศจน (Jones 2010)

บรษทแอดวานซ อะโกร ดวยฐานการผลตในจงหวดปราจนบร และพนทจดการทขยายไปทวภาคกลาง ภาคตะวนออก และภาคตะวน ออกเฉยงเหนอของประเทศไทยและไปยงประเทศลาว แอดวานซ อะโกรเปนผผลตเยอกระดาษรายใหญทสดในประเทศไทย ในการจดท าบญชประชาชาตการผลตคดเปนรอยละ 44 จงมความตองการไมเพอการผลตเยอกระดาษฟอกขาวใยสน จากตนยคาลปตส โดยเฉลยแลวอยท 2-3 ลานลกบาศกเมตร

73

อตสาหกรรมโรงเลอย

มความจ าเปนในการปรบโครงสรางในสวนของการเลอยไมหลงจากมกฎหมายหามตดไมในป ค.ศ. 1989 เจาของธรกจโรงเลอยสวนใหญในขณะนนไดกลายเปนเจาของบรษทเฟอรนเจอร การเลอยไมของไทยใชแรงงานคนเปนสวนใหญ โดยมการใชเทคโนโลยต าและ อตราคาตอบแทนจากไมทอนกลมไปเปนไมแผนยงอยในระดบต าโดยอยระหวางรอยละ 20-35 ในการจดการไมยางพารา "ระบบการด าเนนการมเปาหมายเพอเพมปรมาณงานทมากกวาทจะใหเกดอตราการเปลยนแปลงทสงขน หรอแมแตการเพมประสทธภาพ ของการผลตไมใหมศกยภาพกยงมนอย" (องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต 2009:62)

ผผลตแผนไมประกอบ

รายชอ จ านวนตวเลขในการผลตของโรงงานผลตแผนไมประกอบรายใหญในประเทศไทยใน ค.ศ. 2002

ตารางท 6 โรงงานแผนชนไมอด ความสามารถในการผลตและปรมาณวตถดบทใช

บรษท ความสามารถใน การผลตตอป (ลกบาศกเมตร)

ปรมาณวตถดบทใช

ไทยชปบอรด (เอกทรดเดด พบ) 6,900 เศษเลอย

Dorospan 45,000 ไมยางพารา

พารทเคล แพลนเนอร 123,000 ไมยางพารา

ไทยพารทเคล โปรดกส 93,000 ไมยางพารา

เอมพ พารทเคลบอรด 70,000 ชานออย

Daiichi Particle พารทเคลบอรด 60,000 ไมยางพารา

สหะชย พาตเคลบอรด 45,000 ไมยางพารา

ไทยน าแสง 60,000 ไมยางพารา

เอสเอส เฟอรนเจอร 15,000 ไมยางพารา

โมลาว วด โปรดกส 75,000 ไมยางพารา

เอส ท เอ พารตเคล โปรดกส 195,000 ไมยางพารา

ระยอง พารตเคลบอรด 54,000 ไมยางพารา

พงงา พารตเคลบอรด 60,000 ไมยางพารา

ส. กตชย 30,000 ไมยางพารา

74

วนชย พาเนล อนดสทรส 300,000 ไมยางพารา

สยามรโซ ผลตภณฑไม 84,000 ไมยางพารา

เอเชย แพลนเนอร 100,000 ไมยางพารา

ยอดรวม 1,364,900

ทมา: Lamsaek 2002.

ตารางท 7 โรงงานผลตไมอดแผนใยขนาดหนาปานกลางของไทย ความสามารถในการผลตและปรมาณวตถดบทใช

บรษท ความสามารถในการผลตตอป (ลกบาศเมตร)

ปรมาณวตถดบทใช

ขอนแกน เอม.ด.เอฟ. 66,000 ชานออย

เอม ด เอฟ แพลนเนอร 217,800 ไมยางพารา

เอสทเอ กรป 115,500 ไมยางพารา

เมโทร เอม ด เอฟ 113,900 ไมยางพารา

เมโทร กรป 115,500 ไมยางพารา

ไมอดไทย 99,000 ไมยคาลปตส

อะโกรแมทส 113,900 ไมยคาลปตส

ยอดรวม 841,6000

ทมา: Lamsaek 2002.

ตารางท 8 โรงงานแผนใยไมอดแขงของไทย ความสามารถในการผลตและปรมาณวตถดบทใช

บรษท ความสามารถในการ ผลตตอป (ลกบาศกเมตร)

ปรมาณวตถดบทใช

บรษทไมอดไทย (ภายใตองคการอตสาหกรรมปาไม)

66,000 ไมยคาลปตสและเศษไมอด

75

ไทยเคนบอรด 50,000 ชานออย

เมโทรไฟเบอร 27,000 ไมยคาลปตส

อะโกร ไลน 38,000 ไมยคาลปตส

ยอดรวม 181,000

ทมา: Lamsaek 2002.

ภาคเฟอรนเจอรไม

มโรงงานเฟอรนเจอรไมประมาณ 1,700 แหง ซง 10-15 โรงงานเปนวสาหกจขนาดใหญทมความเชยวชาญในการคาสงออกกบผคา

ตางประเทศเปนประจ า เชน ผบรโภคจากประเทศสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และประเทศญปน (องคการอาหารและเกษตรแหง

สหประชาชาต 2009:66) เนองจากมผผลตจ านวนมาก ในตารางท 9 จงเลอกเฉพาะบรษทซงเปนทรจกกนในดานการใชไมเนอแขง

ตารางท 9 ผผลตเฟอรนเจอรใชงานจากไมเนอแขง (2007)

บรษท ชนดของผลตภณฑ

เอยบงวดเซงจ ากด ไมสกวเนยร และ การขนรป

หางหนสวนจ ากดเอยบงวดเซงโรงเลอย ไมอดสกและไมสกวเนยร

นครแพรปารเก จ ากด ไมสกปารเก เฟอรนเจอรขนาดเลก ทอนไมทแชน ามนกนมอดและวสด

พทเควดจ ากด ไมสกอด

ทซเคเฟอรนเจอรจ ากด เฟอรนเจอร ประต ไมวเนยร ไมทใชประดบตกแตง

เชยงใหมทศนาภรณจ ากด ไมประด และเฟอรนเจอรไมสก เครองใชทท าดวยไม

ดสเพลยเทค (ประเทศไทย) จ ากด ไมแปรรป และซง รวมถงไมสก

ดบเบลพอนเตอรเนชนแนลจ ากด เฟอรนเจอรไมสก

เคนคน จ ากด ไมสกภายนอก เฟอรนเจอร

76

ไทยสมบรณอนเตอรเนชนแนลจ ากด งานไมทเกยวกบทางน า แนวไมส าหรบตดฝกบว ไมสกประดบ

เนชนแนลเฟอรนเจอรจ ากด เฟอรนเจอร ไมปารเก

ปเตอร แอนด ซน เฟอรนเจอรจ ากด ไมประด เฟอรนเจอรไมสก

ปนกระจายเฟอรนเจอร จ ากด เฟอรนเจอร

ประยนยง วด เฟอรนช จ ากด เฟอรนเจอรไมสก MDR และไมอดพารตเคล ไมยางพารา เฟอรนเจอรไม

เรซน แอนด แอสโซซเอทส จ ากด เฟอรนเจอรไมสก และไมแกะสลก

ซเลคฟอรม เฟอรนเจอร แอนด ซน จ ากด

ไมประดและเฟอรนเจอรไมสก

สกทอง (ไทย) จ ากด เฟอรนเจอรและอปกรณเสรมตางๆ

สยาม วดสเทช จ ากด ประตไมเนอแขง

ซเรยนอนเตอร จ ากด ไมพนจากไมประด ไมสก และไมมะคา และไมพนปารเก

สมตรา วดเวอรค จ ากด เฟอรนเจอรไมสก

สมตราคารพวง จ ากด เฟอรนเจอรไมสก

อรามนดจ ากด ชดโตะไมสก และต

ไทยทควดวเนยร จ ากด เฟอรนเจอรไมสก

ไทยเจรญผลอตสาหกรรม จ ากด เฟอรนเจอรไมสก

ไทยปวณจ ากด เฟอรนเจอรไมสก

ทพเอส การเดน เฟอรนเจอร จ ากด เฟอรนเจอรในสวน พนไม

อนดามน ดรม คอรป จ ากด เฟอรนเจอร

อาดเซยร จ ากด ชดไมสกในหองนอน โตะในสวนและชดเกาอ

บ บ บ เอกซปอรต 999 จ ากด ประต หนาตาง เฟอรนเจอรไม

บ พ เอส มลคอม จ ากด โตะ มานง โซฟา และเกาอ

บางกอก เจรญมตร จ ากด เฟอรนเจอรไมประด เฟอรนเจอรไมยางพารา เฟอรนเจอรไมสก

เรองอทย สราษฎรธาน (1991) จ ากด ผลตภณฑส าเรจรป ไมแปรรป ไมอดพารตเคล

77

สกทอง (ไทย) จ ากด เฟอรนเจอร

ซเลคฟอรม เฟอรนเจอร แอนด ซน จ ากด

เฟอรนเจอรไมชงชน เฟอรนเจอรไมสก

ศาลาทาน า จ ากด เฟอรนเจอรนอกบาน (ศาลาทาน า) เฟอรนเจอรในสวน

วนเจรญจ ากด เฟอรนเจอร เฟอรนเจอรไมประด และชดโตะกนขาว

ซเรยนอนเตอร จ ากด ไมพนไมประด ไมสก และไมมะคา และไมพนปารเก

ซน วด อนดสทรส จ ากด วสดกอสราง กระเบองยางแบบเรยบเงา เฟอรนเจอรในสวนและเฟอรนเจอรภายใน

โรงเรอยจกรทาเสา จ ากด ไม เฟอรนเจอร ประตไม วสดกอสราง บานหนาตางไม

เรซน แอนด แอสโซซเอทส จ ากด เฟอรนเจอรไมสก การแกะสลกไมงานทาส

ยเนยน ฟอรเรส จ ากด โตะไมชงชนและโตะกนขาว โตะไมยางและชดโตะกนขาว

เนชนแนล เฟอรนเจอร จ ากด เฟอรนเจอร ไมพนปารเก

ประยนยง วด เฟอรนช จ ากด เฟอรนเจอร MDR และไมอดพารตเคล ไมยางพารา เฟอรนเจอรไม

รวบรวมโดยผเขยน 2007

8.3 สมาคมอตสาหกรรมปาไม

มประมาณ 10 สมาคม ทมความเกยวของกบการสงเสรมการปลกปาของไทย และองคกรเหลานมความกาวหนาอยางมาก เมอ

เปรยบเทยบกบประเทศเพอนบาน ซงไดแก

- สมาคมอตสาหกรรมเยอและกระดาษไทย

- สมาคมอตสาหกรรมเครองเรอนไทย

- สภาอตสาหกรรมไทย กลมอตสาหกรรมไมแปรรป

- สมาคมพอคาสงไมออกและสงเขา

- สมาคมธรกจไม

- กลมอตสาหกรรมโรงเลอยและโรงอบไม สภาอตสาหกรรมไทย

- สมาคมธรกจไมยางพาราไทย (ไมยางพารา)

- สมาคมสงเสรมและพฒนาไมเศรษฐกจ

78

- สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย (กลมอตสาหกรรมเฟอรนเจอร)

- สมาคมธรกจไมยางพาราไทย

สมาคมกระดาษและเยอกระดาษและสมาคมเฟอรนเจอรถอวามความเขมแขงมากทสด นอกจากนยงมสมาคมเกษตรกรตามทองถน แตมการ

จดการในระดบรองลงมาและมเงนสนบสนนคอนขางนอย (ITTO 2006:104-105)

นอกจากน ประเทศไทยยงมสวนรวมในสมาคมอตสาหกรรมเฟอรนเจอรอาเซยน (AFIC) และสมาคมผลตภณฑอตสาหกรรมปาไมแหงอาเซยน

(AFPIC) ประเทศไทยยงด ารงต าแหนงเปนประธานเลขาธการและมหนาทเปนเลขาธการสมาคมอตสาหกรรมเฟอรนเจอรอาเซยน ในชวงระยะ

ป ค.ศ. 2011-13

8.4 ประชาสงคม

องคกรพฒนาเอกชนในประเทศ

ประเทศไทยมภาคประชาสงคมทแขงแกรงเนองจากมองคกรพฒนาเอกชนจ านวนมากทท างานเกยวกบปญหาในประเทศและในระดบ

ภมภาค ในขณะทการอนรกษสงแวดลอม การอนรกษ และปญหาดานสทธชนเผาพนเมอง และเรองอนๆ ทเกยวของก าลงเปนปญหาท

ทาทายการท างานขององคกรพฒนาเอกชนไทย ภาคการปาไมสวนใหญจะถกละเลยนบตงแตมกฎหมายหามตดไมในป ค.ศ. 1989

ในชวงระยะเวลา 10 ปทผานมา องคกรพฒนาเอกชนในประเทศไดใหความส าคญในการพฒนาระยะยาวในเรองการจดเกบ

ผลประโยชนจากปาชมชนของไทยเปนอยางมาก ประเดนทมการถกเถยงกนขณะนคอเรองสทธของชมชนในการอาศยอยภายในพนท

คมครอง หลงจากการทมการถกเถยงกน ประชาสงคมไทยไดแตกประเดนการจดการทรพยากรและปาไม แมในป ค.ศ. 2006 องคการ

ไมเขตรอนระหวางประเทศบนทกวา “จากมมมองของรฐบาล การทองคกรเอกชนมลกษณะการท างานทแบงภาคสวน แตกตางกนไป

เปนเหตใหการประสานงานเปนไปอยางล าบาก ทงนเหนวาองคกรเอกชนควรเขามามสวนรวมในการพดคย เกยวกบบทบาทของ

ประชาชนในพนทตอยทธศาสตรการอนรกษ เนองจากภาครฐบาลไดรบขอมลทไมชดเจนในการก าหนดนโยบาย และด าเนนการ

เกยวกบกลมประชากรพงปา" (2006: xix)

องคกรพฒนาเอกชนภายในประเทศบางองคกรท างานเกยวกบการคาสตวปาคมครอง ซงแสดงใหเหนวามความสนใจระดบหนงในประเดน กฎหมายเกยวกบการคาทรพยากร นอกจากนองคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศและองคกรทนใหความชวยเหลอจ านวนหนง (สหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาต องคการกองทนสตวปาโลก องคการเพอการพฒนาระหวางประเทศแหงสหรฐอเมรกา ฯลฯ) ก าลงใหความสนใจกบประเดนปาไมในแงกฎหมายและการทวนสอบ ความยงยน และนโยบายการรบรองมาตราฐานการปฏบตการ

79

องคกรพฒนาเอกชนในประเทศบางองคกรมการท างานในเชงการอนรกษและปองกนพนทระดบชาต ไดแก

- มลนธสถาบนสงแวดลอมไทย

- มลนธธรรมนาถ

- มลนธการศกษาเพอชวตและสงคม

- มลนธสบนาคะเสถยร

- มลนธสงเสรมทรพยากรมนษยเพอพฒนาชมชน

- มลนธเดกโสสะแหงประเทศไทย ในพระบรมราชนปถมภ

- สมาคมผบ าเพญประโยชนเพอประชาชน

- คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

นอกจากน ยงมกลมองคกรพฒนาเอกชนไทยหลายกลมทมสวนรวมในการจดการทดนและปาไมโดยทวไป จากมมมองการปฏรปทดน ดงน

- เครอขายปฏรปทดน ประเทศไทย

- เครอขายปฏรปทดน ตะวนออกเฉยงเหนอ

องคกรพฒนาเอกชนระหวางประเทศและองคกรระหวางรฐบาล

องคการกองทนสตวปาโลก ส านกงานประเทศไทย ท างานตอตานการคาสตวปา การตดไมท าลายปา การจบปลา มลพษ ปญหา

การจดการลมน าโขง องคการกองทนสตวปาโลกมงเนนการท างานดานอนรกษปาชายเลนในประเทศไทย

สหภาพนานาชาตเพอการอนรกษธรรมชาตและทรพยากรธรรมชาตแหงประเทศไทย ท างานทมความเกยวของอยางใกลชดในการจดการพนทคมครองในประเทศไทย ชมชน และการอนรกษปา เชนเดยวกบการจดการดานชายฝง ความหลากหลายทางชวภาพและการควบคมการคาไมใหเปนไปตามการกฎขอบงคบและเปนไปอยางยงยน

ผทมสวนรวมในขอตกลงในการพฒนาปาไมไทย

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต (แผนกปาไม)

องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต มประวตอนยาวนานในการสนบสนนอตสาหกรรมปาไมไทย นบตงแตชวงหลงสงครามโลกครงทสอง องคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตใหการสนบสนนดานปาไมไทยมากขนในทศวรรษท 1950 - 1960 โดยใหความชวยเหลอดานผเชยวชาญทางวชาการเทคโนโลย เทคโนโลยในการตดไมและแปรรป สนบสนนเงนทนและใหความชวยเหลอในการส ารวจปา การอนรกษและการก าหนดเขตปา และสรางการเรยนรเพอความเชยวชาญดานปาไม (Vandergeest and Peluso 2006) ส านกงานขององคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาตประจ าภมภาคเอเชยแปซฟก (FAORAP) ตงอยในกรงเทพมหานคร

ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชย

80

ธนาคารเพอการพฒนาแหงเอเชยมบทบาทจ ากดในการระดมทนในอตสาหกรรมปาไมมาตงแต ค.ศ. 1990 ธนาคารฯ สงเสรมความคดรเรมดานการอนรกษตางๆ ทเกยวของกบอนภมภาคลมแมน าโขง (GMS) โครงการพฒนาโครงสรางพนฐานเชน การอนรกษในผนปาตะวนตก

ธนาคารโลก ธนาคารคารโลกเปนผสนบสนนรายใหญของ (shelved) กระบวนการวางแผนแมบทในการจดการทรพยากรปาไม ในชวงทศวรรษ 1990 (เปนสวนหนงของแผนปฏบตการปาไมเขตรอน) ปจจบนธนาคารโลกมสวนรวมในการสนบสนน การจดการพนทลมน าในประเทศไทย

ประชาคมยโรปไดมสวนเกยวของในบางโครงการทมศกยภาพเกยวของกบกจกรรมของ FLEGT เชน โครงการสนบสนนการรบรองมาตราฐานการจดการหวงโซผลตภณฑส าหรบหวายดบ และการเชอมโยงไปยงตลาดยโรป

SIDA (ในอดต สวเดนสนบสนนกระบวนการรบรององคการอตสาหกรรมปาไมโดยการระดมทนจาก SCC Natura (กอนหนานคอ Swedforest International AB)) บรษททปรกษาปาไมของสวเดนไดพฒนาแผนจดการธรกจ กอนหนาน SIDA สงเสรมการปรบโครงสรางขององคการ อตสาหกรรมปาไม

FINNIDA aid ในอดตเปนองคกรมความส าคญอยางมากเกยวกบปาไมของไทย FINNIDA ใหการสนบสนนและการวางแผนการผลตเยอกระดาษ กระดาษอตสาหกรรม อปกรณเยอกระดาษเพอการสงออก ศกษาความเปนไปไดของการท าเยอกระดาษ และการวางแผนนโยบายปาไมแหงชาต (เชน โครงการจดท าแผนแมบทของกรมปาไม ประสานงานของโครงการพฒนาแหงสหประชาชาตผานทาง Jaakko Poyry Consulting)

NORDIC PRIVATE SECTOR ACTORS เปนผมบทบาทส าคญในการผลตเยอกระดาษไทยและภาคอตสาหกรรมเทคโนโลยกระดาษ NORDIC PRIVATE SECTOR ACTORS ไดแก Sunds Defribator Industries AB (สวเดน), บรษท Kvaerner ผลตเยอ AB (นอรเวย) และ บรษท Ahlstrom (ฟนแลนด ) (Sonnenfeld 1999).

องคการไมเขตรอนระหวางประเทศ (ITTO) ประเทศไทยเปนสมาชกขององคการไมเขตรอนระหวางประเทศตงแตเมอกอตงในป 1986 ในฐานะ ทเปนประเทศผผลต องคการไมเขตรอนระหวางประเทศประจ าประเทศไทยมสทธไดรบขอมลและความรวมมอทางวชาการเพอการพฒนาการ คาไมเขตรอนเชงยงยน

องคการความรวมมอระหวางประเทศของญปน (JICA) ตงแตทศวรรษท 1990 ประเทศญปนสนบสนนการจดตงสถานเพาะเลยงตนกลาส าหรบการปลกปา และไดขยายไปยงหลายโครงการ รวมถงโครงการปลกปาของไทยและโครงการสวนขยาย (1993-1997, 1999-2004) ศนยฝกอบรมวนศาสตรชมชนแหงภมภาคเอเชยแปซฟก ส านกงานกรงเทพมหานคร เปนผสงเสรมรายใหญของชมชนในการจดการปาไม ในประเทศไทยและทวทงภมภาค ปจจบนศนยฝกอบรมวนศาสตรชมชนแหงภมภาคเอเชยแปซฟกมสถานะทางการเงนมนคง เพราะไดรบการสนบสนนดานการเงนจากองคการเพอการพฒนาและความรวมมอแหงสวตเซอรแลนด ธนาคารพฒนาแหงเอเชย มลนธฟอรด ประเทศเดนมารก องคการเพอการพฒนาระหวางประเทศแหงประเทศแคนนาดา องคการเพอการพฒนาระหวางประเทศ แหงสวเดน และองคการอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาต

81

9. อางอง

Bangkok Post (2010a). “Authorities to Get Tough on National Park Encroachers.” 16 July 2010. http://www.bangkokpost.com/news/investigation/194683/villagers-try-experimental-defence

Bangkok Post (Supara Janchitfa) (2010b). “Climate scapegoats?” (January 3, 2010). http://www.bangkokpost.com/news/investigation/30426/

Barney, Keith (2005). At the Supply Edge: Thailand’s Forest Policies, Plantation Sector and Commodity Export Links with China. China and Forest Trade in the Asia-Pacific Region: Implications for Forests and Livelihoods. Washington, DC: Forest Trends. http://www.forest-trends.org/publication_details.php?publicationID=141

Barney, Keith (2001). Paper Promises: A Political Ecology of Plantation Forestry in Thailand and Sarawak, Malaysia. Master’s in Environmental Studies Major Paper. York University, Toronto.

Boulay, Axelle (2009). Contract Tree Farming and Smallholders: Drivers of Adoption and Livelihood Impacts in Thailand. Ph.D. Dissertation. Environment and Governments Program, Crawford School of Economics and Government. Australian Na-tional University. February, 2009.

Ekachai, Sanitsuda (2009), “Forestry dept, the root cause of great misery”. Bangkok Post, (July 23).

Floch, Philippe and David Blake (2011). “Water Transfer Planning in Northeast Thailand: Rhetoric and Practice.” Pp. 19-38. In K. Lazarus, N. Badenoch, N. Dao and B.P. Resurreccion (ed.’s). Water Rights and Social Justice in the Mekong Region. London: Earthscan.

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) (2009). Thailand Forestry Outlook Study. Asia-Pacific Forestry Out-look Study II. Working Paper No. APFSOS II/WP/2009/22. FAO: Bangkok.

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) (2008). Thailand Country Report. In Proceedings of the FAO Advi-sory Committee on Paper and Wood Products Forty-ninth session, Bakubung, South Africa.

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) (2001). Global Forest Resources Assessment, Main Report. FAO Forestry Paper No. 140. Rome.

Fujita, Wataru (2004). “Living the National Park: Formation of Socio-Ecological Space in a Protected Area in Northeast Thailand.” Tropics. 13(3): 187-202.

Fujita, Wataru (2003). “Dealing with Contradictions: Examining National Forest Reserves in Thailand.” Southeast Asian Studies. 41(2): 206-238.

82

Garden, Po, Louis Lebel and Charunee Chirangworapat (2011). “Local Government Reforms as Work in Progress.” pp. 137-160. In Peter Vandergeest and Chusak Wittayakap (ed.’s). The Politics of Decentralization: Natural Resource Management in Southeast Asia. Chiang Mai: Mekong Press.

Grainger, Alan (2004). “Societal Change and the Control of Deforestation in Thailand.” International Journal for Sustainable Devel-opment and World Ecology. 11:364-379.

Hirsch, Philip (1990). Development Dilemmas in Rural Thailand. Singapore, Oxford University Press.

International Tropical Timber Organization (ITTO) (2006). Achieving the ITTO Objective 2000 and Sustainable Forest Management in Thailand: Report of the Diagnostic Mission. November 7, ITTO: Yokohama. 2006.

Isaan Record (2011), “Land dispute lands eleven in jail”. The Isaan Record, (07/07/2011).

Jones, Mel (2010). Mainstreaming Poverty Alleviation Initiatives Among ASEAN Member Countries: SCG Small Scale Forestry, Thailand. Unpublished Report.

Katsigris, Eugenia, et al. (2004). “The China Forest Products Trade: Overview of Asia-Pacific Supplying Countries, Impacts and Implications.” International Forestry Review. 6(3-4): 237-253.

Laemsak, Nikhom (2002). Multi-Country Study Mission on Marketing of Forest Products. Paper presented on “Multi-Country Study Mission on Marketing of Forest Products, Asian Productivity Organization (APO),” Tokyo, Japan, May 7-14, 2002.

Leblond, Jean Philippe (2011). Vers une Transition Forestière en Thaïlande? Analyse Causale de L'avancée des Forêts à Partir du Cas de Phetchabun. [Towards a forest transition in Thailand? A causal analysis of forest expansion based on the case of Phetchabun]. Unpublished PhD Thesis. Université de Montréal, Montréal.

Leblond, Jean-Philippe (2010). Population Displacement and Forest Management in Thailand. Montreal: ChATSEA Working Paper No. 8. March 2010.

Lohmann, Larry (1995). “Land, Power and Forest Colonization in Thailand.” In The Struggle for Land and the Fate of the Forest, ed. M. Colchester and L. Lohmann. Penang, World Rainforest Movement.

Mahannop, N. (2002). The Impact of Incentives on the Development of Forest Plantation Resources in Thailand. Private Reforesta-tion Division, Reforestation Office, RFD. Draft Paper for Workshop on Impact of Incentives on Development of Forest Plantation in the Asia Pacific Region. March 19-21, 2002, Manila, Philippines.

Markopoulos, M. (2003). Standards-Based Approaches to Community Forestry Development in Asia and the Pacific: A Regional Assessment and Strategy. RECOFTC Working Paper 1/2003. Bangkok.

Molle, Francois and Philippe Floch (2008). “Megaprojects and Social and Environmental Changes: The Case of the Thai “Water Grid.” Ambio. 37(3): 199-204.

83

Mungkorndin, S. and Tuukka Castren (1999). Timber Trade and Wood Flow Study: Thailand. Regional Environmental Technical Assistance 5771 Poverty Reduction and Environmental Management in Remote Greater Mekong Subregion (GMS) Wa-tersheds Project (Phase I).

Nalampoon, A. 2003. “National Forest Policy Review: Thailand.” In T. Enters, M. Qiang, and R. N. Leslie (eds.). An Overview of Forest Policies in Asia, eFAO Regional Office for Asian and the Pacific. Bangkok, Thailand.

Onchan, Tongroj (ed.) (1990). A Land Policy Study. Bangkok: Thailand Development Research Institute.

Phorphant Ouyyanont (2008). “The Crown Property Bureau in Thailand and the Crisis of 1997.” Journal of Contemporary Asia. 38(1): 166-189.

Prachatai (2009), “Farmers in khon san call on government to scrap eucalyptus plantation and give them back their land”. Prachatai.com, (July 23) Available from: http://www.prachatai.com/english/node/1316.

PRNewswire (2008). Global Brand and Leader in Paper Industry Launches Product in the U.S. PRNewswire, Los Angeles.

Pye, Oliver (2005). Khor Jor Kor: Forest Politics in Thailand. Bangkok: White LotusPress.

Royal Forest Department (RFD) (2004). Forestry Statistics of Thailand, 2004. Bangkok, Planning Division.

RFD/Kasetsart University (KU). 2005. Final Report of the Master Plan for the Extension of Economic Tree Farm Development in Thailand.

RISI (2008). RISI International Pulpwood Resource and Trade Review 2008: Supply Asia. Pp. 39-71.

Sai Silp (2006). “Burma-Thailand Border Trading Slumps.” The Irrawaddy. June 22, 2006.

Sato, Jin (2003). “Informational Basis for Policy Judgments: The Case of the Royal Forestry Department in Thailand.” Pp. 170-185. In M. Inoue and H. Isozake (ed.’s). People and Forests: Policy and Local Reality in Southeast Asia, the Russian Far East and Japan. Kluwer Academic Publishers.

Smartwood (2008). Controlled Wood Forest Management Assessment Report for Forest Industry Organisation in Bangkok, Thai-land. 3 December 2008. Denpassar, Bali: SmartWood Asia Pacific Regional Office.

Sonnenfeld, David (1999). “Vikings and Tigers: Finland, Sweden and Adoption of Environmental Technologies in Southeast Asia’s Pulp and Paper Industries.” Journal of World Systems Research. 5(1): 26-47l

Thai Rubber Association (Luckchai Kittipol) (2008) Natural Rubber Production and Outlook of Thailand. Conference Presentation Shanghai, 28-29 May, 2008.

Thawilwadee Bureekul (2006). Public Participation in Environmental Management in Thailand. Bangkok: Center for the Study of Thai Politics and Democracy, King Prajadhipok Institute, Working Paper No.1.

84

Trisurat, Yongyut (2007). “Applying Gap Analysis and a Comparison Index to Evaluate Protected Areas in Thailand.” Environmen-tal Management. 39: 235-245.

Unger, Daniel and Patcharee Siriros (2011) “Trying to Make Decisions Stick: Natural Resource Policy Making in Thailand. Journal of Contemporary Asia. 41 (2): 206-228.

Vandergeest, Peter and Chusak Wittayapak (2011). “Decentralization and Politics.” In Chusak and Vandergeest (ed.s). The Poli-tics of Decentralization: Natural Resource Management in Southeast Asia. Chiang Mai: Mekong Press.

Vandergeest, Peter and Nancy Lee Peluso (2006). “Empires of Forestry: Professional Forestry and State Power in Southeast Asia, Part 2.” Environment and History. 12: 359–93

Vandergeest, Peter and Nancy Lee Peluso (1995). “Territorialization and State Power in Thailand.” Theory and Society. 24: 385-426.

World Rainforest Movement (2003). Certifying the Uncertifiable: FSC Certification of Tree Plantations in Thailand and Brazil. Monte-video: World Rainforest Movement.

85

ภาคผนวก กระบวนการศลกากร กรกฎาคม (2010) เมอมการขนสงสนคาทางเรอขาเขาหรอออกจากประเทศไทย ผน าเขาและสงออกตองท าการส าแดงสนคาพรอมยนเอกสารรบรองตอ ศลกากรเพอท าการเดนพธการดานศลกากร เพอเปนการอ านวยความสะดวกและเพอใหกระบวนการไมลาชา ศลกากรไดจดระบบการเดนพธ 2 ระบบ ซงไดแกระบบเอกสารและระบบอเลคทรอนคส

1. เอกสาร

1.1 นตบคคล นตบคคลทเกยวของกบธรกจน าเขาและสงออกตองเปนสมครเขารบบตรเพอใชผานพธการศลกากรแบงเปนประเภทตางๆดงน

(1) บตรทองส าหรบผน าเขาและสงออก

(2) นายหนาศลกากรทไดรบใบอนญาต (บตรเงน)

(3) บตรผจดการหรอเจาของ ( เหลอง)

(4) บตรทนายความ (เขยว) และ

(5) บตรผานกรมศลกากร (ชมพ)

1.2 บคคลธรรมดา บคคลธรรมดาจะตองยนบตรประจ าตวตอเจาหนาทศลกากรในการเดนพธการดานศลกากร ดงน

(1) บตรประชาชน

(2) บตรขาราชการส าหรบผทเปนขาราชการ

(3) บตรประจ าตวพนกงานรฐวสาหกจส าหรบพนกงานบรษทจ ากดทเปนรฐวสาหกจ

(4) หนงสอเดนทาง เฉพาะบคคลตางประเทศ

2. พธการน าเขา

2.1 เอกสารพธการน าเขา ขนตอนแรกในพธการน าเขาสนคา สงตนฉบบใบขนสนคาขาเขา (กศก.99 หรอ 99/1) ดวยตนเองหรอผาน ระบบ EDI

2.2 เอกสารทตองจดเตรยม ขนตอนทสองคอการเตรยมเอกสารหลกฐานดงตอไปน (ตามทก าหนดไวในประกาศกรมศลกากรเลขท

38/2543) (1) ใบตราสงสนคา (2) ส าเนาบญชราคาสนคา 3 ฉบบ

86

(3) บญชรายละเอยดบรรจหบหอ (4) แจงยอดเบยประกน (5) ใบสงปลอยสนคา (กศก.100/1 หรอ 469) (6) แบบธรกจตางประเทศมลคาเกน 500,000 บาท (7) ใบอนญาตส าหรบสนคาควบคมการน าเขา ถาม (8) ใบรบรองแหลงก าเนดสนคา ถาม (9) เอกสารอนๆเชน เอกสารแสดงสวนผสม คณลกษณะการใชงานของสนคา

2.3 ตรวจสอบวนทและเอกสารประกอบ ขนตอนทสามคอ การสงเอกสารน าเขาและเอกสารทเกยวของทงหมดเพอใหศลกากรตรวจสอบททาเรอทสนคาเขามา (ในกรณทเปนอดไอหรอ ท าดวยตนเอง)เจาหนาทศลกากรจะตรวจสอบหลกฐานวาท าเอกสารไดอยางถกตอง พรอมกบแนบเอกสารทจ าเปนมาดวย นอกจากนอตราภาษศลกากร ภาษ และการค านวณภาษ การประเมนมลคาของสนคาจะมการตรวจสอบในขนตอนน

2.4 การช าระคาภาษอากรขาเขา ขนตอนทสคอการช าระคาภาษอากรสามารถช าระและ/หรอการวางประกน วธการในการช าระ คาภาษอากรขาเขามสวธ

(1) ช าระทกรมศลกากร ผน าเขาจะช าระเงนทแผนกการเงนททาเรอทสนคาเขา ศลกากรจะออกใบเสรจการช าระเงนเพอทจะใชใน การตรวจสอบสนคาและปลอยสนคาทคลงสนคา การช าระเงนอาจจะท าอยางใดอยางหนงในรปเงนสดหรอเชค ในกรณทการช าระเงนเปนเชคจะตองเปนเชคดงตอไปน

- เชคทออกโดยธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.) - แคชเชยรเชค - เชคทมพนธบตค าประกน - ดราฟตหรอตวแลกเงน

(2) ช าระเงนผานธนาคารทางอเลกทรอนกส BOT’s BAHTNET กรมศลกากรอนญาตใหผน าเขาช าระเงนผานทางธนาคารพาณชยโดยผานระบบ BAHTNET ตงแตวนท 1 มกราคม ค.ศ.1998

(3) ช าระเงนผานธนาคารกรงไทยทางอเลกทรอนกส (ระบบการช าระเงน Teller Payment System) กรมศลกากรและธนาคารกรงไทยมระบบทเชอมตอกนตงแตวนท 1 กนยายน 2000 สงทผน าเขาจะตองเตรยมมดงน

กรอกแบบฟอรมการช าระเงนอากรทแนบมากบ Customs Notification No. 47/2543 พรอมคส าเนา 1 ฉบบ

สงแบบฟอรมการช าระเงนไปยงบญชของกรมศลกากรไดทบญชธนาคารกรงไทยทกสาขา ธนาคารจะ สงส าเนาพรอมดวยหมายเลขยนยนการช าระเงนใหแกผน าเขา คาธรรมเนยมโอนเงนตอครง 30 บาท กรอกตวเลขยนยนการช าระเงนบนหนา 1 ของแบบฟอรมพธการขาเขาน าเขาและสงแบบฟอรมดง กลาวใหเจาหนาทการเงนของกรมศลกากรเพอทจะไดรบใบเสรจการช าระเงนเพอใชส าหรบการตรวจ สอบและปลอยสนคา

87

(4) การโอนเงนทางอเลกทรอนกส (EFT) ผานระบบ EDI ภายใตระบบอตโนมตการช าระเงนอเลกทรอนกสทท าระหวางผจายเงนภาษ/ผจายภาษ (ผน าเขา/สงออก) โบรกเกอรทเปนธนาคาร (บญชธนาคารของผน าเขา/สงออก) บญชธนาคารของกรมศลกากรและการโอนเงนทางอเลกทรอนกสผานระบบ EDI มดงน

- ผเสยภาษ/อากรทางอเลกทรอนกสสงใหธนาคารโบรกเกอรทเปนธนาคารโอนเงนไปยงบญช ธนาคารของธนาคาร ศลกากร - หลงจากไดรบการอนมตการช าระเงนทางอเลกทรอนกสโบรกเกอรของธนาคารจะก าหนดตวเลข

ในการท าธรกรรมแกผเสยภาษอากรเพอใชอางองในอนาคต จากนนจะโอนเงนไปยงบญชธนาคาร ของกรมศลกากร

- เมอช าระเงนเตมจ านวนผานทางอเลกทรอนกส บญชธนาคารของศลกากรจะสงขอมลการช าระ เงนทางอเลกทรอนกสไปยงกรมศลกากรธนาคาร ธนาคารทเปนโบรกเกอรจะสงขอมลการช าระ เงนรายการเดยวกนใหกบผเสยภาษอากร - ในเวลาเดยวกน ผเสยภาษ/อากร มหนาทสงขอมลการช าระเงนทางอเลกทรอนกสไปยงกรมศลกากร โดยการอางถงเลขทโอน - ระบบ EDI ของกรมศลกากรจะตรวจสอบขอมลการช าระเงนทไดรบจากผเสยภาษ กบขอมลจาก บญชธนาคารของกรมศลกากรในการเทยบหลกฐาน

- หากขอมลทงหมดถกตอง กรมศลกากรจะสงขอความอเลกทรอนกสแจงไปยงผสงใหเกบรวบรวมใบเสรจช าระเงนเพอใชในการตรวจสอบและปลอยสนคา

2.5 การตรวจและปลอยสนคา ขนตอนสดทายคอการตรวจและปลอยสนคาจากอารกขาของศลกากร ผน าเขายนใบขนฯ กบใบเสรจรบเงนทคลงสนคาเพอการปลอยสนคา ในขนนขอมลของสนคาถกตรวจสอบความถกตองโดยละเอยดเพอระบวาสนคาดงกลาวตองผานการเปดตรวจ ถาสนคาไดรบการตรวจและเปนไปอยางถกตองตามทส าแดง เจาหนาทผตรวจจะบนทกขอมลผลการตรวจสอบในระบบคอมพวเตอรและปลอยสนคาใหแกผน าเขา

แตกระบวนการตรวจสอบสนคาภายใตระบบทท าดวยตวเองจะแตกตางจากระบบ EDI กลาวถงการเดนพธการดวยตวเอง เจาหนาท ศลกากรจะมการสมตรวจสนคาภายใตระบบ EDI มการตรวจสอบรายละเอยดของสนคาตามทเหนสมควรโดยไมเหมอนกบระบบทท าดวยตวเองทศลกากรมการก าหนดใหมการสมตรวจสนคา (ประกาศกรมศลกากรเลขท 47/2543).

3. ขนตอนการปฏบตพธการสงออกสนคา

3.1 ส าแดงเอกสารการสงออก ขนตอนแรกของขนตอนพธการสงออกคอการยนใบขนสนคา (ศลกากรแบบฟอรมเลขท 101 หรอเลขท 101/1) ตามทศลกากรก าหนดดวยตนเองหรอผานระบบ EDI 3.2 จดเตรยมเอกสาร เอกสารทผสงออกควรจดเตรยมในการสงออกสนคา a. ใบขนสนคาขาออก b. บญชราคาสนคา c. แบบธรกจตางประเทศกรณสนคาสงออกมราคา FOB เกน 500,000 บาท

88

d. ใบอนญาตสงออกหรอเอกสารอนใดส าหรบสนคาควบคมการสงออกและ e. เอกสารอน ๆ (ถาม)

3.3 ตรวจสอบเอกสารส าแดงสนคาและเอกสารประกอบ ขนตอนทสามคอการสงเอกสารทงหมดเพอยนยนการตรวจสอบโดยศลกากรทจดการสงออก (ในกรณทเปนใบขนสนคาขาออก ทตองตรวจสอบพธการหรอระบบตองยนเอกสารดวยตนเอง) เจาหนาทศลกากรจะตรวจสอบวาเอกสารหลกฐานไดออกมาอยางถกตองและมเอกสารทจ าเปนเพอการสงออกไดถกแนบมาดวย

3.4 เกบอากรการสงออกและภาษ (ถาม) ขนตอนทสคอการจายภาษอากรทใชบงคบและช าระอากร 3.5 ตรวจสอบและปลอยสนคา ขนตอนสดทายคอการตรวจสอบและปลอยสนคาจากอารกขาของศลกากร ผสงออกยนใบขนฯพรอม กบใบรบเงน (ถาม) ทคลงสนคา เจาหนาทศลกากรตรวจสอบสนคาทส าแดงเพอสงออก หากการตรวจสอบสนคาทถกตองสอดคลองกบขอมลของสนคา หลงจากนนสถานะการปลอยสนคาจะสงผานระบบอเลกทรอนกสไปททาเรอและปลอยสนคา ในกรณทผสงออกใชใบขนสนคาทไมตองมการตรวจสอบพธการ EDI green line ผสงออกตองสงขอมลการน าเขาดวยระบบอเลกทรอนกสใหกบกรมศลกากรดงทกลาวไวในขอ 3.1 เครองคอมพวเตอรกรมศลกากรตรวจสอบขอมลทสงเขามา ถาขอมลทกอยางถกตองจะออกใบขนสนคาทไมตองมการตรวจสอบพธการ ศลกากรจะใหเลขทใบขนสนคาแกผสงออกเพอทจะด าเนนการตรวจสอบและปลอยสนคา

2

The EU FLEGT Facility assists in the implementation of the EU Forest Law Enforcement Governance and Trade (FLEGT) Action Plan. The Facility is funded through a multi-donor trust fund, with current contributions from the European Union and the Govern-ments of Finland, France, Germany, the Netherlands, Spain and the UK.

www.euflegt.efi.int