Embed Size (px)
Citation preview
1
Tetor 2020
Banka e Shqipërisë
Departamenti i Politikës Monetare Komisioni Evropian1
Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe të Konsumatorit
Tremujori i tretë 2020
Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE) u përmirësua në tremujorin e tretë të këtij viti, pas nivelit më të ulët
historik të shënuar një tremujor më parë. Me gjithë rritjen me 23.0 pikë, vlera e TNE-së prej rreth 75.3
qëndron nën mesataren afatgjatë (Grafik 1). Ecuria e TNE-së është ndikuar kryesisht nga përmirësimi i
besimit të bizneseve dhe në një masë më të vogël nga përmirësimi i besimit të konsumatorëve. Megjithatë,
si treguesi i besimit të bizneseve, ashtu edhe ai i besimit të konsumatorëve mbeten nën mesataret përkatëse
historike.
Grafik 1. Treguesi i ndjesisë ekonomike (TNE)
Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.
Treguesi i besimit në sektorin e industrisë (TBI) u rrit me 9.7 pikë përqindje gjatë tremujorit të tretë. Me
gjithë këtë zhvillim, treguesi vijon të mbetet nën mesataren historike (Grafik 2). Përmirësimi i TBI-së
pasqyroi kryesisht rritjen e balancës së prodhimit, me 21.9 pikë përqindje, dhe në një masë më të vogël,
rritjen e balancës së kontratave porositëse, me 9.9 pikë përqindje. Ndërkohë, balanca tjetër përbërëse e TBI-
1 Vrojtimet e besimit bashkëfinancohen nga Bashkimi Evropian dhe Banka e Shqipërisë. Duke filluar nga muaji maj i vitit 2016,
ato kaluan në programin e harmonizimit të Komisionit Evropian.
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
T3
-02
T1
-03
T3
-03
T1
-04
T3
-04
T1
-05
T3
-05
T1
-06
T3
-06
T1
-07
T3
-07
T1
-08
T3
-08
T1
-09
T3
-09
T1
-10
T3
-10
T1
-11
T3
-11
T1
-12
T3
-12
T1
-13
T3
-13
T1
-14
T3
-14
T1
-15
T3
-15
T1
-16
T3
-16
T1
-17
T3
-17
T1
-18
T3
-18
T1
-19
T3
-19
T1
-20
T3
-20
Mesatare afatgjatë
2
së, gjendja e inventarëve2, e ndikoi ecurinë e treguesit lehtësisht në kahun rënës. Edhe balancat e tjera të
vrojtimit, si gjendja financiare, kontratat porositëse nga eksportet, pritjet për ecurinë e punësimit në
tremujorin e ardhshëm dhe norma e shfrytëzimit të kapaciteteve, u përmirësuan. Me gjithë rritjen tremujore
me 5.3 pikë përqindje, norma e shfrytëzimit të kapaciteteve në industri rreth 69.1%, mbetet nën nivelin e
shënuar një vit më parë dhe nën mesataren historike. Për sa i takon balancës së pritjeve për ecurinë e
prodhimit në tremujorin e ardhshëm, ajo rezultoi më e përkeqësuar.
Treguesi i besimit në sektorin e ndërtimit (TBN) u rrit me 23.2 pikë përqindje gjatë tremujorit të tretë,
por vazhdon të qëndrojë nën mesataren e tij historike (Grafik 3). Niveli më i lartë i TBN-së i atribuohet
rritjes së të dy komponentëve formues të treguesit, përkatësisht balancës së aktivitetit ndërtues me 34.5 pikë
përqindje dhe balancës së kontratave porositëse me 11.9 pikë përqindje. Përmirësim shënuan edhe balancat
e tjera të vrojtimit për sektorin e ndërtimit, si gjendja financiare, punësimi, pritjet për të në tremujorin e
ardhshëm dhe norma e shfrytëzimit të kapaciteteve. Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve rezultoi rreth
64.4%, duke qëndruar lehtësisht mbi mesataren historike të saj.
Treguesi i besimit në sektorin e shërbimeve (TBSH) u rrit gjatë tremujorit të tretë, me 22.2 pikë përqindje,
ndonëse në një masë të pamjaftueshme për t’u zhvendosur mbi mesataren historike (Grafik 4). Të dy
balancat përbërëse të TBSH-së shënuan rritje, me 22.4 pikë përqindje ecuria e biznesit dhe me 22.0 pikë
përqindje kërkesa. Në kahun rritës rezultuan edhe balancat e tjera të vrojtimit, si gjendja financiare,
punësimi, pritjet për ecurinë e kërkesës dhe punësimit në tremujorin e ardhshëm. Ndërkohë, bizneset në
sektorin e shërbimeve raportojnë një normë shfrytëzimi kapacitetesh rreth 69.4%, 0.9 pikë përqindje më
poshtë nivelit të një tremujori më parë dhe ndjeshëm nën mesataren historike të saj.
Treguesi i besimit në sektorin e tregtisë (TBT) u rrit me 14.8 pikë përqindje gjatë tremujorit të tretë, pa
mundur të tejkalojë mesataren historike përkatëse (Grafik 5). Dinamika e përmirësuar e treguesit vijoi t’i
atribuohet pothuajse tërësisht balancës së ecurisë së biznesit, e cila u rrit me 29.4 pikë përqindje. Ndërkohë,
komponenti tjetër përbërës i TBT-së, balanca e pritjeve për ecurinë e punësimit në tremujorin e ardhshëm
qëndroi pothuajse në të njëjtin nivel me një tremujor më parë (+0.1 pikë përqindje). Balanca të tjera të
vrojtimit për tregtinë, të cilat shënuan rritje ishin gjendja financiare, punësimi dhe norma e shfrytëzimit të
kapaciteteve. Me gjithë rritjen e shënuar si në terma tremujorë ashtu edhe në terma vjetorë, norma e
shfrytëzimit të kapaciteteve rreth 73.9% vijon të mbetet nën mesataren historike të saj. Për sa i takon pritjeve
për ecurinë e biznesit në tremujorin e ardhshëm, balanca përkatëse shënoi rënie gjatë tremujorit në analizë.
Treguesi i besimit konsumator (TBK) u rrit me 3.3 pikë përqindje gjatë tremujorit të tretë. Megjithatë,
pas goditjes së marrë në tremujorin e dytë, besimi konsumator vijon të mbetet nën mesataren historike të
tij (Grafik 6). Përmirësimi i TBK-së reflektoi rritjen e të katër komponentëve formues të tij, përkatësisht
balancës së blerjeve të mëdha, me 8.2 pikë përqindje; balancës së situatës së përgjithshme ekonomike të
pritur në vend, me 3.1 pikë përqindje; balancës së të ardhurave dhe shpenzimeve, me 1.8 pikë përqindje;
dhe balancës së situatës financiare të pritur të familjes, me 0.1 pikë përqindje.
2 Balanca e gjendjes së inventarëve u rrit me 2.6 pikë përqindje. Shtimi i inventarëve interpretohet si zhvillim negativ për biznesin.
Balanca përkatëse shumëzohet me -1, kur llogaritet TBI-ja.
3
Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.
-40
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
T3-0
2
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0
Bala
nca,
në %
Grafik 2. Treguesi i besimit në industri
Mesatare afatgjatë
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
T3-0
2
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3
-15
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3
-20
Bala
nca,
në %
Grafik 3. Treguesi i besimit në ndërtim
Mesatare afatgjatë
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0
Bala
nca,
në %
Grafik 4. Treguesi i besimit në shërbime
Mesatare afatgjatë
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
T1-1
0
T4-1
0
T3-1
1
T2-1
2
T1-1
3
T4-1
3
T3-1
4
T2-1
5
T1-1
6
T4-1
6
T3-1
7
T2-1
8
T1
-19
T4-1
9
T3-2
0
Bala
nca,
në %
Grafik 5. Treguesi i besimit në tregti
Mesatare afatgjatë
-25
-20
-15
-10
-5
0
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3
-06
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3
-13
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0
Bala
nca,
në %
Grafik 6. Treguesi i besimit konsumator
Mesatare afatgjatë
4
Tabelë 1. Treguesit e besimit sipas sektorëve*
Vlerat 2019 2020 Situata aktuale
min mes max T2 T3 T4 T1 T2 T3 Koniunkturale** Strukturore***
Industri -30.1 -7.3 5.5 -1.6 2.6 -1.7 -5.1 -30.1 -20.3 ↑ − −
Ndërtim -59.5 -25.7 -5.5 -21.5 -26.7 -30.0 -29.6 -59.5 -36.3 ↑ −
Shërbime -44.5 1.9 24.3 10.9 12.9 -4.8 13.0 -44.5 -22.3 ↑ − −
Tregti -29.3 -1.9 20.5 -5.4 -4.4 -8.3 -9.6 -29.3 -14.6 ↑ − −
Konsumator -21.6 -12.4 -6.2 -10.9 -12.4 -13.6 -15.4 -21.6 -18.3 ↑ − −
Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.
*) Treguesit janë llogaritur nga balanca të rregulluara për sezonalitet, me përjashtim të balancës së pritjeve për punësimin në
tremujorin e ardhshëm në sektorin e tregtisë, e cila nuk shfaq sezonalitet. Balancat minimale, mesatare dhe maksimale, janë të
llogaritura duke filluar prej: T2-2002, për treguesit e besimit në industri dhe ndërtim; T4-2002, për treguesit e besimit në shërbime;
T1-2010, për treguesin e besimit në tregti; dhe T2-2003, për treguesin e besimit konsumator.
**) Situata krahasuar me tremujorin e mëparshëm.
***) Situata për secilin tregues konsiderohet: shumë e kënaqshme (++), kur treguesi është më shumë se 1 devijim standard më i
lartë se mesatarja; e kënaqshme (+), kur treguesi është më pak se 1 devijim standard më i lartë se mesatarja; e pakënaqshme (-),
kur treguesi është më pak se 1 devijim standard më i ulët se mesatarja; dhe shumë e pakënaqshme (--), kur treguesi është më shumë
se 1 devijim standard më i ulët se mesatarja.
Tabelë 2. Balancat kryesore të sektorëve të ekonomisë (në pikë përqindje)*
2018 2019 2020
T3 T4 T1 T2 T3 T4 T1 T2 T3
INDUSTRIA
Prodhimi gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 1, komponent i TBI-së) 8.9 1.9 7.8 6.8 17.4 10.4 -2.1 -53.9 -32.1
Kontratat porositëse
(pyetja 2, komponent i TBI-së) -15.0 -11.8 -18.3 -17.7 -13.3 -22.8 -24.6 -55.4 -45.6
Inventari i produkteve të përfunduara
(pyetja 4, komponent i TBI-së)* 6.2 -5.9 -5.7 -6.1 -3.7 -7.3 -11.5 -19.1 -16.6
Kontratat porositëse nga eksportet (pyetja 3) -12.0 -8.5 -10.7 -22.3 -19.7 -29.6 -25.9 -61.7 -47.7
Prodhimi pritje (pyetja 5) 34.0 42.6 31.1 39.7 29.9 25.0 33.0 31.3 25.9
Çmimet e produkteve pritje (pyetja 6)* 2.8 4.4 5.6 0.9 -1.2 -0.6 1.7 7.3 0.1
Punësimi pritje (pyetja 7) 8.5 14.1 7.3 7.7 6.6 2.2 4.7 -2.0 2.2
Gjendja financiare (pyetja 17) 10.6 2.8 8.9 7.4 9.9 11.5 -4.8 -60.7 -27.2
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve
(në %, pyetja 13) 75.3 75.9 76.3 76.9 75.9 76.2 74.7 63.7 69.1
NDËRTIMI
Aktiviteti ndërtues gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 1, komponent i TBN-së) -16.1 -8.7 -0.9 0.4 -6.1 -10.7 -5.1 -56.6 -22.1
Kontratat porositëse
(pyetja 3, komponent i TBN-së) -50.5 -45.9 -40.5 -43.4 -47.4 -49.4 -54.2 -62.4 -50.4
Punësimi pritje (pyetja 4) 6.5 7.3 8.5 8.0 -0.2 -4.1 10.0 -8.1 -2.2
Çmimet pritje (pyetja 5)* 0.4 -9.0 2.0 2.1 0.1 -0.6 3.0 5.7 6.6
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve
(në %, pyetja 7) 60.9 63.0 65.7 66.6 62.3 64.1 64.9 56.5 64.4
Punësimi gjatë tre muajve të kaluar (pyetja 8) -3.6 -8.9 -4.3 -8.7 -9.3 -3.6 -11.2 -27.0 -22.7
Gjendja financiare (pyetja 9) -15.2 -14.3 -2.4 -3.2 -8.5 -12.4 -18.3 -56.3 -26.0
SHËRBIME
Ecuria e biznesit gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 1, komponent i TBSH-së) 9.9 6.7 9.0 12.4 13.1 -5.6 14.9 -43.9 -21.4
5
Kërkesa gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 2, komponent i TBSH-së) 5.4 3.2 4.0 9.4 12.8 -3.9 11.0 -45.2 -23.1
Kërkesa pritje (pyetja 3) 29.2 25.6 25.3 30.0 15.6 32.2 11.8 17.4 22.0
Punësimi gjatë tre muajve të kaluar (pyetja 4) -3.5 3.0 2.4 2.1 8.0 -1.2 -0.1 -28.4 -15.1
Punësimi pritje (pyetja 5) 5.6 7.2 5.6 6.6 6.7 6.9 1.4 6.9 7.7
Çmimet pritje (pyetja 6)* 0.4 1.8 -3.0 -0.3 0.9 -1.4 6.9 4.7 1.4
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve
(në %, pyetja 9) 75.5 72.3 77.6 78.6 77.5 77.1 78.1 70.3 69.4
Gjendja financiare (pyetja 10) 8.3 9.7 3.7 6.3 6.8 2.0 14.8 -39.7 -28.9
TREGTIA
Ecuria e biznesit gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 1, komponent i TBT-së) -7.9 -9.9 -9.6 -10.5 -10.8 -8.8 -17.2 -55.5 -26.2
Punësimi pritje
(pyetje 5, komponent i TBT-së)* -0.5 -6.6 -2.8 -0.3 1.9 -7.7 -2.0 -3.1 -3.0
Ecuria e biznesit pritje (pyetja 4) 29.9 18.3 22.7 31.2 24.3 23.8 15.9 21.7 15.7
Çmimet pritje (pyetja 6)* 0.8 -5.7 1.2 -1.7 0.9 -1.3 3.2 -0.2 -3.7
Norma e shfrytëzimit të kapaciteteve
(në %, pyetja 8)* 71.2 75.2 71.2 73.3 71.9 71.3 69.7 65.0 73.9
Gjendja financiare (pyetja 9) -3.8 -8.4 -11.3 -13.4 -10.9 -10.8 -12.9 -58.3 -33.6
Punësimi gjatë tre muajve të kaluar
(pyetja 10)* 2.3 -6.6 -2.1 -7.4 -3.4 -6.0 -4.0 -14.5 -6.1
KONSUMATORI
Situata financiare pritje
(pyetja 2, komponent i TBK-së) 6.1 7.3 7.9 6.2 7.7 5.9 5.3 -2.9 -2.8
Situata ekonomike pritje
(pyetja 4, komponent i TBK-së) 7.8 7.7 9.6 6.2 6.3 3.8 -0.3 -10.4 -7.3
Blerjet e mëdha aktuale
(pyetja 8, komponent i TBK-së) -61.8 -60.3 -56.0 -55.8 -62.1 -63.4 -63.7 -69.8 -61.6
Gjendja aktuale financiare
(pyetja 12, komponent i TBK-së) -3.4 -2.1 0.2 -0.4 -1.3 -1.0 -2.9 -3.4 -1.6
Situata financiare gjatë dymbëdhjetë muajve
të kaluar (pyetja 1) -5.5 -6.7 -2.5 -4.5 -5.9 -4.8 -6.2 -15.4 -14.8
Situata ekonomike aktuale (pyetja 3) -15.2 -15.5 -10.0 -14.6 -14.1 -17.5 -18.8 -27.9 -28.9
Çmimet pritje (pyetja 6)* -19.1 -9.2 -23.3 -24.9 -20.2 -9.0 -16.0 -12.9 -8.6
Papunësia pritje (pyetja 7) -0.7 0.7 -1.3 6.8 5.4 2.2 9.1 22.7 20.5
Blerjet e mëdha pritje (pyetja 9)* -48.6 -44.3 -45.0 -42.3 -49.0 -52.3 -55.5 -58.6 -57.0
Kursimi aktual (pyetja 10)* -49.3 -49.2 -45.6 -48.0 -48.1 -50.6 -48.6 -55.5 -52.4
Kursimi pritje (pyetja 11)* -42.5 -42.1 -40.2 -42.5 -43.6 -44.4 -44.8 -56.0 -53.3
Burimi: Vrojtimi i Besimit të Biznesit dhe Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.
*Balancat nuk shfaqin sezonalitet dhe, si të tilla, janë të parregulluara sa i takon atij.
6
Grafik 7. Balancat kryesore të Vrojtimit të Konsumatorit
Burimi: Vrojtimi i Besimit të Konsumatorit, Banka e Shqipërisë.
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3
-13
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0
Situata financiare
aktuale pritje
-35
-30
-25
-20
-15
-10
-5
0
5
10
15
T3-0
3
T3-0
4
T3
-05
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3
-20
Situata ekonomike
aktuale pritje
-80
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3
-14
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0Blerje të mëdha
aktuale pritje
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3
-20
Situata e kursimit
aktuale pritje
-10
-5
0
5
10
15
20
25
30
35
T3-0
3
T3-0
4
T3-0
5
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3-2
0
Papunësia pritje
-20
-16
-12
-8
-4
0
4
T3-0
3
T3-0
4
T3
-05
T3-0
6
T3-0
7
T3-0
8
T3-0
9
T3-1
0
T3-1
1
T3-1
2
T3-1
3
T3-1
4
T3-1
5
T3-1
6
T3-1
7
T3-1
8
T3-1
9
T3
-20
Situata e të ardhurave dhe shpenzimeve
7
Aneks
Shpjegime metodologjike
Balanca është treguesi që përdoret më shpesh për agregimin e të dhënave cilësore nga vrojtimet. Ajo
llogaritet si diferencë midis përqindjes së përgjigjeve pozitive dhe përqindjes së përgjigjeve negative.
Balanca shprehet në pikë përqindje.
Treguesi i Besimit (TB) ndërtohet për çdo sektor dhe llogaritet si mesatare e thjeshtë e balancave të
rregulluara sezonalisht, të treguesve të cilët kanë korrelacionin më të lartë me serinë e referencës (serinë e
të dhënave reale të ekonomisë).
Treguesi i Ndjesisë Ekonomike (TNE) ndërtohet duke u bazuar në të njëjtat balanca që përdoren për
ndërtimin e TB-ve për secilin sektor (industri, ndërtim, shërbime, tregti dhe konsumatorë), duke synuar të
kapë aktivitetin e ekonomisë në vend. Para agregimit të TNE-së, këto balanca standardizohen dhe peshohen.
