TENEKE AMBALAJLAR

Teneke Kutu Ve Levha

Gıda sanayisinde çeşitli gıdaların işlenmesinde, depolanmasında ve ambalajlanmasında kullanılan malzemelerin hızlı olarak gelişmesine karsın, konserve endüstrisinde teneke yerine başka bir materyalin yaygın olarak kullanılması sağlanamamıştır.

Gıdaların metal kaplarda güvenli olarak saklanabileceği 1800’lü yılların başında Fransa’da anlaşılmıştır.

1809’da Paris’li şef ve şekerlemeci Nikolas Appert teneke

kutulara konulmuş ve kaynatma ile sterilize edilmiş gıdaların

uzun süre saklanabileceğini bulmuştur.

Bir yıl sonra İngiliz Peter Durand kapatılmış silindirik kutuyu

tasarladıktan sonra teneke için patent almıştır. Kalaylı

levhalardan yapılmış teneke kutular ise 1840 yılından

itibaren konserve sanayinde kullanılmıştır.

Konserve üretiminde tenekenin ambalaj maddesi olarak

kullanılması ile birlikte kendine özgü kimyasal bir sorun ortaya

çıkmıştır. Bugüne kadar çok sayıda araştırmaya konu olan ve bu

eğitimin de konusu olan bu olay ‘korozyon’ olarak

adlandırılmaktadır.

Konserve kutularında korozyon, yol açtığı sonuçlar açısından

sakıncalı bir olaydır. Bu sakınca, konservenin dayanma süresinin

azalmasından, kalitesinin düşmesinden ve çözünerek

konserveye geçen metal iyonlarının insan sağlığına zararlı

olmasından ileri gelmektedir.

Gıda ambalajı olarak kullanılan metal kutular, ana materyali

veya kaplaması farklı levhalardan yapılırlar:

Kalay kaplı teneke levhalar

Kalaysız teneke levhalar

Lak kaplı teneke levhalar

Alüminyum kaplı teneke levhalar

Alüminyum levhalar

Diğer teneke levhalar

Teneke kutu yapısı Kalaylanmış teneke levhadan kalınlığına bir kesit alıp

incelendiğinde 5 ayrı katmandan oluştuğu görülür. Sırasıyla

çelik gövde, demir-kalay alaşımı (FeSn2), kalay, kalay oksit

filmi ve yağ filmi görülür. Laklı levhalarda, bunlara bir de lak

tabakası eklenmektedir.

Çelik Tabakası

Tenekenin ana bölümüdür. Malzemeye direnç ve

şekillendirilebilme özelliği sağlar. Orta ve düşük karbonlu

çelik kullanılır. Konserve sanayisinde genellikle L, MR,

MC, MS tipi olmak üzere baslıca 4 tip çelik

kullanılmaktadır.

Çelik tipi çeliğin bileşimiyle ilgilidir. Çeliğin bileşiminde

yer alan iz elementlerin miktarlarına göre gruplara

ayrılır. Çelik levhaların bileşiminde karbon, mangan,

kükürt, fosfor, bakır ve silis bulunmaktadır. Çelik

levhanın bileşiminde kükürt ve fosfor oranı arttıkça

korozyon hızlanmaktadır.

Kalaylı teneke üretiminde kullanılan çelik tabakasının önemli

bir özelliği de temper derecesidir. Temper terimi kalaylı

tenekelerde toplam uzama, sertlik, eğilip bükülmeye direnç

gibi değişik mekaniksel özelliklerin ifade etmektedir. Bu

nedenle temper terimi yerine çoğu zaman yapıldığı gibi

sertlik terimini kullanmak doğru değildir. Temper derecesi,

kalaylı tenekeye şekil ve form verebilme kolaylığının bir

ölçüsüdür.

Kalay Demir Alaşım Tabakası

Böyle bir tabakanın varlığı korozyonun önlenmesi açısından

önemlidir. Bu tabaka demir ve kalay tabakaları arasındaki

elektrik akımını keserek korozyonu yavaşlatmaktadır.

Çelik levha üzerine mat olarak kaplanmış kalayın, ergime

sıcaklığı olan 232 °C’nin biraz üzerine, 250°C’ye ısıtıldıktan

sonra aniden 50°C’ye soğutulmasıyla parlak bir teneke yüzeyi

elde edilirken, demir kalay alaşım tabakası oluşur.

Bu tabaka sert ve kırılgan olduğundan kalınlığının

fazla olması istenmez. Gereğinden kalın olması

halinde tenekeye şekil verilirken, kalay tabakasının

kapatamayacağı büyüklükte çatlaklar meydana

gelir.

Kalay Tabakası

Çelik levhaların korozyona direncini artırmak için çelik

levhalar kalay ile kaplanırlar. Ancak kalayın da gerçekte

korozyona tam olarak dayanıklı bir materyal olduğunu

söyleyemeyiz.

Kalaylı tenekenin korozyona direnci, tenekenin kalay

kaplama miktarına, kaplamanın homojen olup olmadığına,

çelik gövdenin bileşimine ve gıdanın çeşidine bağlıdır. Kalaylı

tenekenin ağırlık olarak % 99’u çelikten oluşmaktadır.

Kalay tabakasının kalınlığı 0,0025 mm’den daha

incedir (0,00038 -0,0015 mm).

Çelik levhalar ‘sıcak daldırma’ ve ‘elektrolitik’

yöntem olarak baslıca iki şekilde kalayla

kaplanabilmektedir. Bugün konserve sanayi için

üretilen kalaylı tenekelerin % 90’ından fazlası

elektrolitik yöntemle kaplanmaktadır. Bu tür

tenekelere ‘elektrolitik teneke’ denir.

Sıcak daldırma yöntemiyle, tenekeler fazla miktarda

kalayla kaplanmakta, yüzeydeki kalay miktarı oldukça

tekdüzelik göstermekte ve kaplama tabaksı daha az

gözenek içermektedir.

Bütün bu özellikleriyle, sıcak daldırma yöntemi ile

üretilen tenekeler, daha pahalı ve değerlidirler. Ancak

daha hızlı ve ucuz bir üretim sağlamak ve daha az kalay

harcamak amacıyla 1934 yıllarında elektrolitik kaplama

yöntemi geliştirilmiştir.

Tenekelerde kalay kaplama miktarı o kadar azdır ki

(24x10-4mm), bunun bir katman olarak kalınlığının

ölçülmesiyle belirtilmesi olanaksızdır.

Kalay kaplama, kalınlık olarak değil,1 m2 tenekenin

içerdiği kalay miktarı (gram) olarak verilir.

Konserve kutularında kullanılan elektrolitik tenekelerin

1m2’lik tek yüzeyinde en az 2,8 g, en çok 11,2 g kalay

kaplama bulunmalıdır. 1 m2 levhanın her iki yüzü

düşünüldüğünde (çift yüz için) bu değerler iki katı

olarak alınır.

Kalay kaplama her iki yüzeyde eşit miktarda olduğu

gibi, farklı uygulanmış olabilir. Bu durumda daha fazla

kalay içeren yüzey, kutu içini oluşturan yani gıda ile

temas eden yüzey olmalıdır.

Kalay Oksit Tabakası

Çelik levha üzerindeki kalay tabakası çok stabil değildir. Bu

nedenle üzerinde bir koruyucu oksit tabakasının

oluşturulması gerekir. Kalay oksit filmi, alt tabakaları dış

etkenlere karşı korur. Laklama ve litograf baskıyı izleyen

fırınlama işleminde teneke yüzeyinde leke oluşumunu

önler.

Sıcak daldırma yöntemiyle kalaylanan tenekelerde oksit

tabakası daldırma işleminden sonra tenekenin hava ile

teması sonucu hemen oluşur.

Elektrolitik tenekelerde ise, elektrokimyasal veya

kimyasal işlemlerle gerçekleştirilir. Elektrolitik

tenekelerde yüzeyde ince bir oksit filmi oluşturulması

işlemi ‘passivasyon’ olarak tanımlanmaktadır.

Eğer bu tür tenekeler passive edilmezlerse yüzeyde

kontrolsüz ve gereğinden fazla bir oksit tabakası oluşur

ve sonuçta renk bozulur, tenekenin lehimlenebilme

özelliği olumsuz etkilenir.

Yağ Tabakası

Yağ tabakası ise, tenekenin en dıs katmanı olup, çok ince bir

film halindedir. Teneke levhanın yüzeylerine ince zerrecikler

halinde püskürtülen bu yağlar levhayı paslanma, çizilme ve

darbelere karsı korur. Konserve üretiminde, gıda kutuya

doldurulup ısıl islem uygulandıktan sonra yüzeydeki yağ ve

oksit tabakası kaybolur.

Yağ filmi alttaki metalleri oksidasyondan, paslanmadan korur

ve levhaların işlenmesi sırasında temas ettiği yüzeylerde

kolaylıkla kayarak çizilmeleri önlenir.

Lak Tabakası

İçine konulacak gıda maddelerinin korozif özelliğine

göre her gıda için farklı miktarda kalayla kaplanmış

teneke seçilmek zorundadır.

Ancak korozyonu engellemek için kalay kaplama

tabakasının organik bir maddeyle de kaplama

zorunluluğu doğmaktadır. Bu organik kaplama

maddelerine ‘lak’ denir.

Lak tabakası, kutunun metal yüzeyini gıda

maddesinin bileşim öğelerinin etkisiyle oluşan

korozyondan korumakla kalmaz, gıdaya metal

bulaşmasını da önler.

Metal bulaşmaları, kutu içindeki gıdanın renk,

aroma ve lezzetinin bozulmasına neden olur.

Örneğin demir, kalay veya alüminyum ile temas

eden pembe, mor pigmentlerin rengi açılır.

Ayrıca bazı gıdaların sterilizasyonunda serbest kalan

kükürtlü bileşikler kalay ve demirle birleşerek siyah

renkli bileşikler oluşmaktadır.

Laklamanın diğer bir avantajı da, laklanmış tenekede

gözeneklerin büyük oranda kapanmış olmasıdır. Çok

değişik nitelikte, farklı amaçlara göre hazırlanmış laklar

vardır.

Konserve Kutularında Kullanılan Laklarda Aranan

Özellikler

Lak sağlığa zararlı herhangi bir madde içermemeli,

toksik olmamalıdır.

Gıdanın renk, lezzet ve diğer niteliklerine olumsuz etki

yapmamalı ve kendisi de gıdadan etkilenmemelidir.

Sterilizasyon sıcaklığına dayanmalı, yumuşamamalıdır.

Teneke yüzeyine iyi yapışabilmeli, sonradan

dökülmemelidir.

Esnek ve çizilmeye karsı dayanıklı olmalı, tenekenin

kutuya islenmesi sırasında metalle birlikte

esneyebilmelidir.

Kutu yan kenedinin lehimlenmesi sırasında

kavrulmaya karsı dirençli olmalıdır.

Kalaysız Teneke Levha -TFS (Tin Free Steel)

Veya ECSS (Electrically Cromated Steel)

Kalayın pahalı olusu ve kalay kayaklarının azalısı

‘kalaysız teneke’ adı verilen malzemenin

gelistirilmesine yol açmıstır. İlk kez 1965 yılında

Japonya’da üretilmistir.

Metalik Krom-Krom Oksit kaplı çelik levhadır,

Parlak veya mat olarak üretilebilirler Lakı çok iyi

tutarlar. Kesinlikle laksız olarak kullanılmazlar. Her

iki yüzü laklanır.

Sıvama kutu üretimine uygundur.

Lehimlenemezler.

TFS, kalaylı tenekenin tüm mekaniksel özelliklerini taşır.

Ancak kalay yerine çok ince bir katman halinde,

metrekareye 50-100 mg olacak şekilde, metalik krom ve

krom oksit kaplanmıştır.

TFS tenekenin çeşitli olumlu ve olumsuz özellikleri

vardır:

Bu tenekeler hem ayna gibi çok parlak nitelikte, hem de

mat olarak üretilebilmektedirler.

Kesinlikle laksız olarak kullanılamazlar. Aksi halde kısa bir

süre sonra aşırı derecede korozyon oluşur ve buna bağlı

olarak hidrojen bombajı ortaya çıkar.

TFS tenekelerin en üstün özellikleri lakı çok iyi tutarlar.

Lakı çok iyi tutma özelliği lak altı korozyonuna

uğramasını engellemekte ve kükürdün neden olduğu

renk değişikliklerinin ortaya çıkmasını önlemektedir.

Ayrıca TFS tenekeler sıvama kutu üretimine uygundur.

Kromun kimyasal özellikleri nedeniyle TFS tenekeler

aside az alkaliye daha fazla dayanıklıdırlar. En kötü

özelliği ise lehimlenemeyişleridir. Bu nedenle

geleneksel kenetleme-lehimleme tekniği ile üç parçalı

kutu gövdesi üretiminde kullanılamamaktadırlar.

Yapıştırma veya kaynak yöntemi ile gövde oluşturulur.

Kaynaklı gövdenin lehimli gövdeye göre birçok

üstünlükleri vardır. Bunlardan en önemlisi gövde

kenedinde lehim (kalay+kurşun) kullanılmadığı için, kutu

içindeki gıdaya lehimden kaynaklanan kurşun bulaşması

olmamaktadır.

Kaynak bölgesi, lehimle yapılan kenetleme bölgesine

göre çok dar olduğundan litograf baskı için daha fazla

yer kalmaktadır.

Ayrıca kaynaklı gövde, lehimli gövdeye göre daha

dayanıklıdır.

Korozyonu Etkileyen Faktörler

Kutunun yapıldığı tenekeye ilişkin özellikler,

Kutulanan gıdanın bileşimi ve özellikleri,

Konservenin depolanma koşulları.

Kutunun yapıldığı tenekeye ilişkin özellikler

Tenekelerde kalay miktarı artıkça, korozyonun azaldığı

ancak tamamıyla önlenemediği bilinmektedir. Bu

durumda tenekenin esas maddesi olan çelik kalitesi ile

gözenek sayılarının da etkisinin bulunduğu ortaya

konmuştur. Buna göre kutu üretiminde kullanılan

tenekelerin seçiminde kalay miktarları yanında çelik

kalitesi ve gözenek miktarı da önemlidir.

Çelik Levhanın Bileşimi

Tenekenin elde edilmesinde kullanılan çelik saç hangi

yöntemle ve ne miktarda kalayla kaplanırsa kaplansın,

teneke belirli miktarda gözenek içermekte ve dolayısıyla

gıda maddesi bu noktalardan çelik ile temas etmektedir.

Kalayın zamanla aşınması sonucu bu ilişki zamanla daha

da yoğunlaşmaktadır. İşte bu nedenle çeliğin bileşimi

önem kazanmakta, gıdaya uygun nitelikte çelik tipi

seçilmesi zorunlu olmaktadır.

Çelik tipi, çeliğin bileşimiyle, çeliğin bileşimindeki iz element

miktarıyla ilgilidir. Çelik levhanın bileşimindeki kükürt ve

fosfor oranı arttıkça korozyon hızlanmakta, bakır oranı

artıkça azalmaktadır. Kükürt oranının %0,4’ü geçmemesi

gerektiği belirtilmektedir.

Konserve sanayiinde baslıca dört tip çelik kullanılmaktadır.

Bunlardan L tip çelik korozyona en dayanıklı çelik tipidir.

MR tipi çeliğin korozyon direnci orta düzeydedir. MC tipi

çelik az korozif veya korozif olmayan gıdalar için kap

eldesinde kullanılır.

Demir Kalay Alaşım Tabakası

Demir kalay alaşım tabakası çelik levhanın kalayla

kaplanırken, demirin kalayla kimyasal bir tepkimeye

girmesi sonucu oluşan tabakadır. Bu alaşım tabakasının

oluşması korozyonu azaltmakta ve bu tabakanın

gözenekli olduğu bölgede korozyon hızı artmaktadır.

Kalaylama Tekniği

Kalay kaplama ağırlığının artışı ile levhadaki gözenek

sayısı ve korozyon olasılığı azalmaktadır.

Laklama Tekniği

Laklamada kullanılan püskürtme yönteminde gözenek

sayısı sıvama yöntemine göre daha az olduğundan

korozyon açısından tercih edilmelidir.

Gıdanın bileşimi ve özellikleri

Konserve gıdalar koroziflik açısından genel olarak 3

gruba ayrılmaktadır:

Kuvvetli korozif (çilekgiller, visne, kiraz ,erik, elma suyu,

tursular..)

Orta korozif (şeftali, kayısı, incir, armut, greyfurt..)

Zayıf korozif (Bezelye, yeşil fasulye, domates, et,

balık..)

Korozyonu etkileyen bileşiklerin konservelerde değişim

göstermeleri nedeniyle, gıdaların korozifliklerine göre

sistematize edilmeleri güçtür. Ancak ürünleri gruplara

ayırırken içerdikleri korozyon üzerine etkili

maddelerden yararlanılır.

Tabloda metal aşınmasına neden olan ya da aşınmayı

kolaylaştıran gıda bileşenleri gösterilmiştir.

pH ve Asitlik

Tüm konserve gıdaların pH derecesi 7’nin altında

bulunduğundan, yani zayıf asit niteliğinde olduklarından

genelde hepsi korozif etkili maddeler olarak kabul

edilirler. Ancak pH düzeyi kendi basına, bir gıdaya

korozif veya daha az korozif nitelik kazandıramaz.

Öyle meyveler vardır ki, çok düsük pH derecelerine

sahip olmalarına rağmen, daha yüksek pH

derecesindeki bir sebzeden daha az koroziftir. Hatta

bazı meyve konservelerine sitrik ve malik asit ilavesiyle,

onun korozif etkisinin bir ölçüde azaltılabildiği dahi

saptanmıştır. Bu ise ilave edilen adı geçen asitlerin

etkisiyle kalayın, demire karşı daha anodik davranma

eğilimi kazanmasındandır.

Renk Maddeleri

Gıdaların bileşiminde yer alan maddelerden, korozyon üzerine

en etkilisi, antosiyanin renk maddeleridir.

Oksijen

Kutuda kalan oksijen de, antosiyanin gibi depolarizatör olarak

rol oynamak suretiyle korozyonu hızlandırmada önemli bir

etkendir.

Kükürt Bileşikleri

Bazı ürünlerin işlenmesinde kullanılan SO2 eğer yeterince

uzaklaştırılamazsa, kalıntı bırakır ve bu halde konserve edilirse,

kutuda hızlı bir korozyon belirir.

Tuz, Karamel, Hidrosiyanik Asit ve Trimetilamin

Tuz, karamel, çekirdekli meyve konservelerinde

bulunabilen hidrosiyanik asit (HCN) ve balık

konservelerindeki trimetilamin gibi maddeler

korozyonu hızlandırırlar.

Bunlardan karamelin korozif etkisi, özellikle glukoz ve

fruktoz gibi heksozların aşırı ısıtılmaları sonucunda

olusan ‘hidroksimetilfurfural’dan kaynaklanmaktadır.

Balıklardaki en önemli korozif madde olan

‘Trietilaminoksit’ tatlı su balıklarında bulunmaz. u

maddenin aşsındırıcı etkisi ortamda sülfat

bulunması durumunda daha belirgindir.

Yaklaşık 100 mg kalay çözebilmesi için, 30 mg

Trimetilaminoksit yeterli olmaktadır.

Nitrat

Korozyon hızlandırıcı bileşim öğelerinin başında ise, bazı

gıdalarda bulunan nitrat gelir. Gerçekten zaman zaman

nitratın neden olduğu yaygın korozyon olaylarıyla

karşılaşılmaktadır.

Bu durum birçok ürünün yetiştirilmesinde uygulanan

aşırı gübrelemeye bağlanmaktadır.

Nitrat korozyonu da denen bu olay, yaygın olarak yeşil

fasulye ve ıspanak konserveleri ile kutulara konmuş

portakal bazlı içeceklerde görülmüştür. Özellikle

kutulara konan hafif içeceklerde kullanılan sudan

kaynaklanan nitrat, korozyona neden olmakta ve bu

içeceklerin üretiminde çoğu zaman kullanılan fosforik

asidin de kamçılayıcı etkisiyle kutularda hızlı bir

korozyon belirmektedir.

Nitratın korozyonu hızlandırıcı etkisi şöyle

açıklanmaktadır: Oksijenin etkisi ile indirgen bir madde

olan 2 değerlikli kalay oluşur. Bu, ortamdaki nitratı nitrite

indirger. Oluşan nitrit, ortamdaki diğer asitlerle birlikte

metalik kalaya etki ederler ve yine 2 değerlikli kalay

oluşur. Bu sırada nitrit amonyağa dönüşür. Bu olayda

oksijen tetik görevindedir, olay nitritin tükenmesine değin

zincirleme olarak devam eder. Kutuda amonyak oranı

arttıkça korozyon ve dolayısıyla çözünen kalay miktarı

artar.

Nitratın aşındırıcılığı asidik ortamda daha fazla

olmaktadır. Nitratın oluşturduğu korozyonda hidrojen

gazı oluşmadığından kutuda vakum azalmamaktadır.

Ancak kalayın tümünün çözünüp kalayın soyulmasından

ve demir yüzeyin ortaya çıkmasından sonra, devam eden

korozyon sonucunda hidrojen gazı oluşarak vakum

azalmaktadır. Bununla birlikte aşırı nitrat korozyonunda

oluşan azot gazına bağlı olarak önce vakumun azaldığı

sonra bombaj oluştuğu da bilinmektedir.

Ürünün Depolama Koşulları

Korozyon üzerine etkili diğer bir faktör; kutuların depolama

sıcaklığıdır. Korozyon olayı kimyasal reaksiyonla

gerçekleştiğinden sıcaklıktaki her artış, korozyonu

hızlandıracaktır. Bu nedenle korozyonu sınırlandırma

açısından konservelerin yüksek sıcaklıklarda

depolanmaması gerekir.

Depolama sıcaklığının her 10°C yükselişi, korozyon hızını iki

kat artırmaktadır.Yani 20°C‘de depolama süresi 1 yıl olan

konservenin 30°C’de dayanma süresi 6 ay, 40°C’de ise 3

aydır.

Bu durumda 20°C’de depolanan kalaylı tenekedeki bir

ürünün raf ömrü 40°C’de depolanan ürünün raf

ömründen 4 kat daha fazladır. Fakat bu genel yaklaşım

ürünün özelliğine göre değişir.

Bu nedenle, korozyonu sınırlandırma açısından,

konservelerin yüksek sıcaklıklarda depolanmamaları,

ilke olarak donma üzerinde olabildiğince düşük

derecelerde saklanmaları gerekir.

Özellikle sıcak ülkelere gönderilecek meyve

konservelerinin mutlaka iyice laklanmış kutulara

konmasına ve çok etkin bir şekilde egzost uygulanarak

oksijenin uzaklaştırılmasına özen gösterilmesi

gerekmektedir.

Sülfür Kararması

(Kutuda Yüzey Kararması)

Özellikle yüksek oranda protein içeren ürünler, laksız

veya gözenek içeren laklı kutularda konserve yapılınca,

kutu iç yüzeyinde esmer, siyah ve koyu mavi lekeler

oluşur.

“Sülfür kararması”, “harelenme” veya “menevişlenme”

de denilen bu olgu daha çok et, balık, bezelye, bakla gibi

gıdaların sterilizasyonunda, S içeren amino asitlerden

(methionin, sistin, sistein) H2S’ün ayrılması veya bu amino

asitlerin serbest SH- grupları içeren ürünlere parçalanması

sonucu ortaya çıkar. Glutatiyon gibi peptidler de S’ün

kaynağı olabilir.

Bu bileşiklerden SnS ve SnS2 siyah, Sn2S3 pembe kırmızı

renklidir.

Menevişlenmenin önlenebilmesi için alınması

gereken başlıca önlemler

Çinko oksit gibi kükürt akseptörü içeren lakların

kullanılması,

Laka Al katılması,

Teneke yüzeyinde dayanıklı bir oksit filminin

oluşturulması, yani yüzeyin kromat-fosfat

banyolarından geçirilerek passive edilmesidir.

Teneke kutuların dış yüzeyinin aşınıp

paslanmasına neden olan faktörler Kutu dış yüzeyinde kalay kaplama ağırlığı düşük

seçilmiştir.

Boş kutular nemli koşullarda saklanmış, daha

kullanılmadan önce paslanma başlamıştır.

Kutu üretiminde ve kullanılmasında, teneke çizilmiş ve

kalay katmanı zarar görmüştür.

Kutu kapaklarına vurulan kot çoğunlukla içte ve dıştaki

kalay kaplamayı zedelemiştir.

Kutunun kapatılmasından sonra kutu yüzeyinde kalan

tuzlu ve asitli kalıntılar, kutular otoklava girmeden önce

uzaklaştırılmamıştır.

Kutular, paslı bir otoklav sepeti veya otoklav arabası ile

temas etmiştir.

Kutuların kaynar suda pastörize edilmesinde, su içinde

bulunan oksijen, yüzeyin paslanmasına neden olur.

Sterilizasyon işleminde otoklavda kalan hava kutularda

paslanmaya yol açabilir.

Sterilizasyondan sonraki soğutma sıcaklığının düşük

tutulması ve kutu yüzeyindeki suyun uzun süre

buharlaşmaması da paslanmaya yol açabilir.

Soğutmada kullanılan suyun bileşimi de paslanmada

etkin olabilir.

Nem çekici nitelikteki bir zamkla yapıştırılan

etiketler de paslanmaya neden olabilmektedir.

Depolamada doğal nemin yüksek olması paslanmayı

hızlandırmaktadır.

Depolama sıcaklığının dalgalanması da paslanmaya

yol açabilmektedir.

Kutu dışı korozyonunun (paslanma)

önlenebilmesi için alınması gereken tedbirler

Kutu dış yüzeyi laklanmalı veya lito etiket

kullanılmalıdır.

Kutu üretiminde ve kullanılmasında, tenekenin çizilip

kalay katmanının zarar görmesi önlenmelidir.

Kotlama makinesinin ayarı kalay tabakasının

zedelenmesine yol açmayacak duyarlılıkta yapılmalıdır.

Kutunun kapatılmasından sonra kutular hemen

durulanarak kutu yüzeyinde kalan tuzlu ve asitli

kalıntılar uzaklaştırılmalıdır.

Paslı bir otoklav sepeti veya otoklav arabası

kullanılmamalıdır.

Otoklav suyu önceden kaynatılarak, sudaki oksijenin

uzaklaşması sağlanmalıdır.

Otoklavda uzun süre tutulması gereken büyük kutuların paslanma olasılığı daha fazla olduğu için, otoklav suyuna yaklaşık 600 ppm sodyum nitrit katılmalıdır.

Otoklavın havası tam alınmalı, çıkış süresi hızlı olmalı ve sterilizasyon işlemi sırasında otoklavın sızdırma muslukları açık bırakılarak buharla taşınan hava buradan dışarı atılmalıdır.

Soğutma suyu yeterli nitelikte değilse ve su korozif

özellikteyse, 1000 litresine 50-100 g sodyumbikromat

katılmalıdır.

Isıl işlemden sonra kutular 38°C’ye kadar soğutulmalı ve

böylece kutu yüzeyindeki suyun kendiliğinden

buharlaşması sağlanmalıdır.

Depolama sıcaklığının dalgalanması önlenmeli ve

çiğlenme noktasının üzerinde tutulmalıdır.