REPUBLIKA E SHQIPRIS UNIVERSITETI I TIRANS

FAKULTETI I HISTORIS DHE FILOLOGJIS DEPARTAMENTI I GJEOGRAFIS

RESURSET NATYRORE DHE HUMANE PR ZHVILLIMIN E QNDRUESHM N PELLGUN E

DELVINS (Rrethi i Delvins)

Studim gjeografik Pr marrjen e grads shkencore

Doktor

PRGATITI: UDHHEQS SHKENCOR: MSC. BRISILDA SHTINO (BEGAJ) PROF. DR. BILAL DRAI

Tiran, 2016

UNIVERSITETI I TIRANS FAKULTETI I HISTORIS DHE FILOLOGJIS

DEPARTAMENTI I GJEOGRAFIS

DISERTACION

me titull

RESURSET NATYRORE DHE HUMANE PR ZHVILLIMIN E QNDRUESHM N PELLGUN E DELVINS

(Rrethi i Delvins)

E paraqitur nga Msc. BRISILDA SHTINO (BEGAJ)

N KRKIM T GRADS

DOKTORDOKTORDOKTORDOKTOR

N SHKENCAT GJEOGRAFIKE

Specialiteti: Gjeografi REGJONALE

Udhheqs shkencor

Prof. Dr. BILAL DRAI

U mbrojt m ...../...../.....................

Komisjoni:

1. ................................................................. Kryetar

2. ................................................................. Antar ( oponent)

3. ................................................................. Antar ( oponent)

4. ................................................................. Antar

5. ................................................................. Antar

Tiran, 2016

3

PRMBAJTJA

Faqe Parathnie ............................................................................................................. 7-8 Shkurtesa ................................................................................................................ 9 Lista e grafikve .................................................................................................... 10 Lista e tabelave ..................................................................................................... 11 Lista e fotografive ................................................................................................. 12 Lista e hartave ...................................................................................................... 13

Hyrje

Qllimi dhe objektivat e studimit ........................................................................ 17-19 Metodologjia e prdorur n studim ............................................................................... 19-21 Fazat e realizimit t studimit .............................................................................. 21 -22 Fazat e organizimit t studimit ................................................................................. 23

KAPITULLI I

RESURSET NATYRORE DHE POTENCIALET E TYRE PR ZHVILLIM T QNDRUESHM N PELLGUN E DELVINS .... 24 - 73

I.1. Pozita gjeografike dhe roli i saj. ...................................................................................... 24 -26

I.2. Gjeologjia dhe pasurit natyrore ............................................................................... 26 - 31 I.2.1 Litologjia dhe vlersimi pasuror i saj .................................................................. 26 - 28 I.2.2 Pasurit minerale, vlersimi dhe shfrytzimi i tyre ............................................ 28 - 31

I.3. Relievi dhe vlerat e tij ...................................................................................................... 31 -36 I.3.1 Tiparet morfometrike ........................................................................................... 31 - 33 I.3.2 Tiparet morfografike ............................................................................................. 33 - 34 I.3.3 Vlersime sintetike mbi kushtet e relievit n raporte zhvillimi. ....................... 34 -36

I.4. Klima dhe potencialet biologjike e humane .................................................................. 36-47 I.4.1 Klima: vlersime t prgjithshme ............................................................................... 36 I.4.2 Elementt klimatik ......................................................................................................... 37

I.4.2.1- Rrezatimi diellor, potencialet dhe pasojat ........................................... 37 -38 I.4.2.2 - Presioni atmosferik dhe errat .............................................................. 38 -40 I.4.2.3- Temperaturat ........................................................................................................... 40 -42 I.4.2.4- Rreshjet ................................................................................................................... 42 - 44 I.4.2.5- Fenomenet e jashtzakonshme, pasojat dhe menaxhimi i tyre ......................... 44- 45

I.4.2.6 Potencialet biologjike dhe humane ............................................................................. 46 -17

4

I.5. Hidrografia dhe pasurit pr zhvillim ......................................................................... 47 - 53 I.5.1 Lumenjt dhe prrenjt ........................................................................................... 47 - 48 I.5.2 Liqenet ...................................................................................................................... 48 -50 I.5.3 Burimet karstike ...................................................................................................... 50 -51 I.5.4 Rezervuart dhe kanalet ............................................................................................... 52 I.5.5 Vlersime sintetike pr zhvillim ................................................................. 52 - 53

I.6.Tokat, flora dhe fauna n vlersimin e zhvillimit t qndrueshm ......................... 53 -58

I.6.1 Tokat dhe prdorimi i saj. Harta e prdorimit t truallit .................................... 53 - 55 I.6.2 Tokat dhe shprndarja e tyre. Pasurit biologjike. .............................................. 55 - 56 I.6.3 Katet floristike dhe karakteristikat. Pasurit dhe prdorimi i tyre. .......................... 57 I.6.4 Fauna dhe vlerat e saj ..................................................................................................... 58

I.7. Lidhja ndrmjet resurseve natyrore dhe vlerat e tyre ekonomike. ........................ 58 - 59

I.8. Mjedisi natyror dhe ndikimi i human. Disa vlersime n kuadr t zhvillimit t qndrueshm. ............................................................................................................................. 60 -68 I.9. Monumentet e natyrs dhe vlersimi zhvillimor i tyre. ............................................ 68 -73

KAPITULLI II

POPULLSIA DHE VEORIT E DINAMIKS S SAJ. POTENCIALET DHE VLERAT HUMANE PR ZHVILLIM...................................................... 74 -127

II.1. Evolucioni i numrit t popullsis dhe pasojat gjeografike ....................................... 74 -78 II.2. Shprndarja, dndsia dhe presioni demografik mbi territor. Pasojat gjeografike dhe rregullimet territoriale .................................................................................................... 78 - 85

II.3. Analiza dhe vlersime strukturore demografike. Ekuilibret dhe disekuilibret demografike ............................................................................................................................... 85 -101 II. 3.1. Analiza e prbrjes grupmoshore dhe piramidat e moshs. Tendencat dhe pasojat e proeseve socialo ekonomike ............................................................................................... 85 -90

II.3.2. Struktura gjinore dhe pasojat zhvillimore .............................................................. 90 -94 II.3.3. Analiza e strukturs qytet fshat dhe proeset e sotme ...................................... 94 -96 II.3.4. Analiza dhe vlersimi i struktures etnike e etnokulturore. Bashkveprimi dhe potencialet kulturore. ................................................................................................................. 96 -101

5

II.4. Analiza dhe vlersimi i potencialeve sociale ........................................................... 101 - 115 II.4.1. Arsimi .................................................................................................................... 101 - 104 II.4.2. Shndetsia ............................................................................................................ 104 -106 II.4.3. Punsimi ................................................................................................................. 106 -111 II.4.4. Monumentet kulturore, potencialet dhe vlerat pr zhvillimin e qndrueshm e perspektiv ................................................................................................................................. 111 - 115

II.5. Proeset e migrimit dhe dinamika territoriale. Disekuilibrat dhe pasojat e zhvillimit. ................................................................................................................................. 115 - 127 II.5.1. Emigrimi dhe Imigrimi ........................................................................................ 115 -120 II.5.2. Pasojat sociale .................................................................................................... 121 - 123

II.6. Treguesi i zhvillimit njerzor ...................................................................................... 123 -127

KAPITULLI III

EKONOMIA DHE PROBLEMATIKAT E SAJ ZHVILLIM