1

Tekjumunur karla og kvenna

Ingólfur V. Gíslason16.8.2007

2

Þrjár þróunarlínur í stöðu kynjanna síðustu 50 ár

• 1. Vinnumarkaðsvæðing mæðra

• 2. Samfélagsvæðing barnauppeldis

• 3. Fjölskylduvæðing feðra

3

Atvinnuþátttaka karla og kvenna 1910 - 2006

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1910 1920 1930 1940 1950 1960 1971 1981 1991 2001 2004 2005 2006

Karlar

Konur

4

Atvinnuþátttaka kvenna eftir hjúskaparstöðu 1920-2001

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

1920 1930 1940 1950 1960 1971 1981 1991 2001

Ógiftar

Giftar

5

Börn í leikskólum sem hlutfall af árgangi 1998-2006

0102030405060708090

100

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

1 árs2 ára3 ára4 ára5 ára

6

Lengd leikskóladvalar 1998-2006

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

7 klst -

8 klst +

7

8

Hlutur karla í heimilisstörfum 1987/90 og 2000/01

010203040506070

8090

100

Danmörk Noregur Svíþjóð

1987/90

2000/01

9

Hlutfall umsókna karla af umsóknum kvenna

• 2001 82,4%

• 2002 83,6%

• 2003 86,6%

• 2004 89,8%

10

Meðaldagafjöldi

Karlar Konur

• 2001 39 186

• 2002 68 187

• 2003 97 183

• 2004 96 182

11

Þrennt liggur undir

• Heildar munur á launatekjum

• Munur að teknu tilliti til vinnutíma

• Munur að teknu tilliti til (sanngjarnra) breyta

12

Hlutfall atvinnutekna kvenna af atvinnutekjum karla 1980-2005

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

% 46,6 46,4 48 48,7 48,2 49,3 54,1 49,7 50,6 49,3 49 49,7 50,8 51,4 52 52 52 52,3 52,9 54,2 55,3 57,2 59 60,9 60,7 61,1

1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

13

Hærri atvinnutekjur sambúðarfólks 1991-2005

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Konan

Karlinn

Konan 12,4 13,2 14,5 15,4 15,4 15,1 15,2 15,3 16 16,1 17,1 18,7 19,5 19,8 20,1

Karlinn 87,6 86,8 85,5 84,6 84,6 84,9 84,8 84,7 84 83,9 82,9 81,3 80,5 80,2 79,9

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

14

Meðalfjöldi vinnustunda í aðal- og aukastarfi 1991-2006

0

10

20

30

40

50

60

KarlarKonur

Karlar 51,3 50,5 50 49,6 50 50,6 50,1 49,9 50,4 50,9 49,6 48,8 46,9 47,1 47,8 47,5

Konur 34,5 33,7 34,1 34,4 34,5 35,6 35,2 34,8 35,4 35,5 35,7 36,3 36 35,9 35,6 36

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

15

Lífskjör og lífshættir 1988

• 8,2% kvenna sögðu vinnutíma sinn of stuttan og 22% þeirra segjast ekki vinna jafn lengi og þær vildu vegna barna. 2,4% karla nefndu þá ástæðu

16

Launamunur karla og kvenna 1991-2005

0102030405060708090

100

%

% 73,9 76,1 75,4 75 75,4 73,9 74,4 75,9 77,2 79,2 79,4 79,3 79,3 79,6 81,1

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005

17

Reykjavík, breytur

• Málaflokkur

• Starfsgrein

• Hlutfall karla í stéttarfélagi

• Starfsaldur

• Aldur

• Vinnutími

18

Reykjavík

• 1995 var óútskýrði munurinn 14%

• 2001 var óútskýrði munurinn 7%

19

Hlutfall kvenna af brautskráðum úr Háskóla Íslands

0102030405060708090

100

%

% 12,5 20 52,4 62,7 64,8

1961 1973 1995 2003 2005

20

Launamyndun og kynbundinn launamunur 1994 og 2006

• Athugun í 4 einkafyrirtækjum og fjórum opinberum stofnunum. Breytur:

• Starf• Menntun• Starfsaldur• Aldur• Yfirvinna• Opinbert eða einkafyrirtæki

21

Launamyndun og kynbundinn launamunur 1994 og 2006

Launamunurinn var 16% árið 1994 en 15,7% árið 2006

• En verulegar breytingar á viðhorfum – karlar spenntari fyrir fjölskyldunni og konur spenntari fyrir launavinnunni

22

Hagfræðistofnun 2007

• Raungögn frá 102 fyrirtækjum

• Föst mánaðarlaun kvenna 18% lægri

• 8% skýrð með menntun, starfi, aldri eða starfsaldri

• Eftir stendur 10% munur

• Gæti stafað af ábyrgð og frammistöðu

23

Tilraun Þorláks o.fl.

• 429 starfsmenn fyrirtækja og háskólanemendur tóku þátt

• Léku starfsmannastjóra

• Réðu fólk og ráðlögðu nákomnum ættingja varðandi launakröfur

• Ýmist karl eða kona, frændi eða frænka

24

Niðurstöður Þorláks o.fl.

• Kona fékk að meðaltali 10-12% lægri laun yfir allar mælingar

• Konu eru boðin lægri laun, talið að hún sætti sig við lægri laun, konu er ráðlagt að biðja um lægri laun, talið að henni verði boðin lægri laun og ráðlagt að sætta sig við lægri laun en karl

25

Niðurstöður Þorláks o.fl.

• Einnig kom fram að þátttakendur töldu konu eiga mun erfiðar með að vinna aukavinnu sökum fjölskyldulífs

26

Niðurstöður Þorláks o.fl.

• Upphaflegar tilgátur staðfestar:

• 1. Körlum eru boðin hærri laun, óháð því hvort karl eða kona býður launin

• 2. Sami munur sést þegar fólki er ráðlagt að biðja um tiltekin laun og þegar metið er við hvaða laun fólk sætti sig

27

Könnun SA 2003

• Konur +

• 1. Samviskusamari (62%)

• 2. Liprari í mannlegum samskiptum (33%)

• Konur –

• 1. Þurfa meira að sinna fjölskyldu og heimili (40%)

• 2. Eiga erfiðar með að taka gagnrýni (20%)

28

Venjulegar vinnustundir karla og kvenna (25-54 ára) eftir fjölda

barna (2002)

0

10

20

30

40

50

60

Ekkert barn1 barn (0-6 ára)2 börn e.fl. (0-6 ára)

Ekkert barn 50,6 37,8

1 barn (0-6 ára) 52,6 35,3

2 börn e.fl. (0-6 ára) 54,2 30,9

Karlar Konur

29

Atvinnutekjur giftra og ógiftra 2002 - 2005

0

500.000

1.000.000

1.500.000

2.000.000

2.500.000

3.000.000

3.500.000

4.000.000

4.500.000

5.000.000

2002 2003 2004 2005

Ógiftar konur

Giftar konur

Ógiftir karlar

Giftir karlar

30

Hver bar oftast ábyrgð á börnum sl. 6. mánuði?

• Svör kvenna:

• Bæði jafnt 40%

• Ég sjálf 48%

• Maki 2%

• Annað 10%

• Gallup 2003

31

32

Bilið brúað

• Minnkað starfshlutfall:• Karlar7,3%• Konur18,2%

• Sveigjanlegur vinnutími:• Karlar8,3%• Konur11,1%

• Bryndís Jónsdóttir (2007). Upplifun foreldra á fæðingarorlofi

33

Lokapunktar

• Samkvæmt skattframtölum þokar saman með konum og körlum

• Sama er uppi á teningnum ef tekið er tillit til vinnutíma

• Kannanir á “óskýrðum launamun” benda eindregið til stöðnunar þar

34

Lokapunktar

• Staðan hérlendis svipuð (ívið lakari) og á hinum Norðurlöndunum

• Stöðnun þar líka

• Erum við komin að endapunkti?

35

Takk fyrir