TEHNIKE ULTRAZVUKA 6.semestar

5/11/2018 TEHNIKE ULTRAZVUKA 6.semestar - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/tehnike-ultrazvuka-6semestar 1/277

TEHNIKE

ULTRAZVUKA

DOC.DR.SC.MED FAHRUDIN SMAJLOVIĆ



Ultrazvuk je prisutan u arsenalu pretragaorganizma ĉovjeka više od 30 godina

Danas se niko više ne bi usudio pristupitilijeĉenju neke bolesti ako prije toga nije

postavljena ,verificirana ili profinjena dijagnozaultrazvukom.



Ĉak i u sredinama koja raspolaţu drugim

sofisticiranim metodama pretraga, ultrazvuĉnapretraga dopušta da se filtrira i izabere ona vrstapretrage koja je u najboljem interesu bolesnika

Tamo gdje su sloţenije metode pretragenedostupne ,ultrazvuk je osnova slikovnepretrage ,što znaĉi da nakon nesigurnepalpatorne pretrage omogućuje pouzdanmorfološki dokument .



Ultrazvuk je raskrsnica između medicinske slike i

kliniĉkog rasuđivanja



Ultrazvuk danas predstavlja jednu od najvaţnijihneinvazivnih dijagnostiĉkih metoda i gotovo da nema

podruĉja medicine u kojem nema svoju opravdanuprimjenu.

Zbog velikih prednosti kao što su neinvazivost, lakoćaprimjene ,mogućnost ponavljanja pretraga,jednostavan

transport aparata i pohranjivanje nalaza u poređenju sdrugim savremenim dijaganostiĉkim metodama,ultrazvuk je u sve ĉešćoj upotrebi tezauzima visoko mjesto u raznim algoritama



Danas , ultrazvučni pregled predstavlja praktično

rutinsku dijagnostičku pretragu u kliničkoj medicini



Lazzaro Spallanzani 1784 god. izveo pokus sa

šišmišima ,zakljuĉio da šišmiši „videušima“,odnosno da oni odašilju ultrazvuĉne talase ,koji se reflektiraju od predmeta na njihovom putu itako se orijentišu u prostoru.

Do sliĉnih zakljuĉaka je došao i hirurg Jurinea 1794god Ovu sposobnost posjeduju i delfini.



1880 godine braća Pijer i Ţak Kiri su otkrili dapojedini kristali pod mehaniĉkim pritiskomproizvode elektricitet i to su nazvali piezo-

elektriĉni efekata tu vrstu kristala su nazvalipezo-elektriĉni kristali



1881god.braća Kiri su otkrili da piezo-elektriĉnikristali u naizmjeniĉnom elektriĉnom poljumjenjaju oblik i pri tome proizvode mehaniĉke

talase visoke frekvencije koje ne moţe ĉutiljudsko uho (iznad 20.000Hz)i to su nazvaliobrnuti piezo-elektriĉni efekat ,a

visokofrekventne talase su nazvali ultrazvuĉnimtalasima



Frekvencija UZ talasa zavisi od debljine izapremine piezo-elektriĉnog KRISTALA , što jekristal tanji ,frekvencija ultrazvuĉnog talasa je

veća.

Daniel Collden 1822 god konstruisao podvodno

zvono u Ţenevskom jezeru , kako bi odrediobrzinu širenja zvuka.



Jedan mjesec što je potonuo“Titanik“ 1912 god

Riĉardston je Britanskom uredu za patenteprijavio prvi podvodni SONAR za ispitivanjepotonuća broda

1914 god Fesenden uoĉavao sante leda saudaljenosti od 2 milje i u Prvom svjetskom ratuotkrivanje njemaĉkih podmornica

1918 god francuski fiziĉar Paul Langevini prvikonstruiše ultrazvuĉni generator „hidrofon“ .



1939 god. Pohlman lijeĉenje reume i neuralgija vršio ultrazvukom zagrijavao tkivo i izazivao bolu svrhu terapije

1940 god. Firestone upotrebljavao ultrazvuk zaotkrivanje pukotina u metalima./supersoniĉnireflektoskop/Oni su prvi prekursori UZ aparata



1942 god. Austrijski neuropsihijatar THEODORE DUSSIK prvi je pokušaokoristiti ultrazvuk u dijagnostici u svrhu

procijenjivanja velićine moţdanih komora/Hiperfonografija/ dobio dvodimenzionalnusliku moţdanih komora

Japanac Tanaka je UZ nastojao locirati jata ribau moru



1949god Wild i Reid konstruišu prvi ruĉni B-modinstrument uspijeli dijagnosticirati tu tvorbu 7 cm

u realnom vremenu a svoju metodu nazivajuehometrija i ehoskopija./spremište sa vodom ukoje se uranjao pacijnt oko kojeg je transduktorpolukruţno rotirao/

1957god Ian Donald („otac ultrazvuka“)izumio jekontakt „COMPAUND SCANER“predstavlja

svojevrsnu revoluciju ,jer se pacijent nije morao više uranjati u posudu sa vodom nego sesonda,vođena rukom direktno prislanjala na koţuispitanika .



Radovi I.Donalda 1957 i 1958 god Investigation of

Abdominal masses by Pulses ultrasound gdje je spašen život

pacijenta u koje je pod dijagnozom inoperabilnog raka trbušne

šupljine ultrazvukom dokazana golema cista ovarijalna,koja se

sa lakoćom odstranila.

1959 god I.Donald ultrazvučno mjerio glavu fetusa i pratio

trudnoću.

1966 god. „REAL TIME“ aparati se počeli primjenjivati

zahvaljujući Kossofu i Gareti pravi je procvat kliničke

ultrasonografije

1972 god Alfred Kratochwil prvi prikazao folikule ovarijuma

B-mod UZ



1974 god Američka med.asocijacija imenuje ultrasonografiju

odvojenom specijalnošću

1982 god CDU ALOKA

1984god CFD

1989 god A. Kurjak u Zagrebu prvi u svijetu zapoćeo je

primjenu TV-CFD za prikaz cirkulacije u zdjelici

I pokrenuo najveću školu ultrazvuka u Dubrovniku IAN

DONALD

U 90 godinama napreduje razvoj 3D.PW Harmonic i

kontrastna sredstva.



Pod ultrazvukom se podrazumjevaju mehaniĉkitalasi sa frekvencijom većom od 2 - 10 na 4 Hz(20.000 Hz)

Talasi sa frekvencijom većom od 10 na 9 Hznazivaju se HIPERZVUK

Oni ispod 16 Hz nazivaju se infrazvuk

Znaĉi ĉujni talasi su od 16 Hz do 20.000 Hz.



Talasne duţine ultrazvuka su veoma malene

U zraku se kreću od 1cm do 10 na minus 7 m , što je već u podruĉju talasnih duţina vidljive svjetlosti

Zato su difrakcioni efekti ultrazvuka zanemarivi uodnosu na difrakcione efekte zvuka

Zbog toga ultrazvuk se moţe emitirati u viduusmjerenih snopova sliĉnim snopovima svjetlosti .





Ultrazvuk se dobiva pomoĉu ultrazvuĉnihgeneratora.

Oni rade na principu inverznog piezoelektriĉnog efekta ili na principu efekta magnetostrikcije.

Piezoelektriĉni efekat je osobina nekih kristala dase pod pritiskom elektriĉki polariziraju Obrnuto

,ako se kristal elektriĉki polarizira , dolazi domehaniĉke elastiĉne deformacije kristala , štopredstavlja inverzni piezoelektriĉni efekat

A



Ako se kristal nalazi u promjenljivom elektriĉnompolju (npr. između ploĉa kondenzatora u elektriĉnomoscilatornom kolu ), u jednom poluperiodu doći će dodilatacije kristala , a u drugom poluperiodu do njegovekompresije

Na taj naĉin kristal oscilira sa frekvencijom elektriĉnog polja , koja moţe biti proizvoljno visoka

Ove mehaniĉke oscilacije se prenose kroz sredinu ukojoj se nalazi kristal u vidu ultrazvuka .



Oscilacije su najintenzivnije kada je frekvencaelektriĉnog polja jednaka vlastitoj frekvencijikristalne ploĉice ,tj. kada se postigne rezonancija

Najĉešće se kao piezolektriĉni kristali koristekvarc (SiO2) ,barijev titanat i natrijev i kalijev tartarat.



Druga metoda dobijanja ultrazvuka se zasniva naefektu MAGNETOSTRIKCIJE.

To je osobina nekih feromagnetnih materijala(Fe ,Ni, Co) da se u magnetnom polju elastiĉnodeformiraju

Ako se šipka ovog materijala postavi upromjenljivo magnetno polje (npr. unutarzavojnice u elektriĉnom oscilatornom kolu),ona

će vršiti mehaniĉke oscilacije sa frekvencijompolja

Ove oscilacije se prenose na sredinu u obliku

ultrazvuĉnog talasa.



Ultrazvuĉne talase karakterizira veliki intenzitet ,koji sekreće i do 10 na šest W/m na kvadrat.Zato ultrazvuk u sredini kroz koju se prostire izaziva jake oscilacijezvuĉnog pritiska

Posljedice toga mogu biti :efekat kavitacije(ŠUPLJINA) u tećnoj sredini , efekat koagulacije itermiĉko djelovanje ili zagrijavanje sredine.



Efekat kavitacije je obrazovanje plinskihmjehurića u neprekidnoj tekućini

Naime ,zbog visoke energije osciliranja ,priekspanziji dolazi do kidanja tećne sredine i

stvaranja šupljina u koje se izdvajaju plinovi

Pri sabijanju sredine dolazi do rasprskavanja

ovih mjehurića pri ĉemu se javljaju kratkotrajniudari pritiska od oko 10 na osmu paskala



Na ovoj pojavi se zasniva primjena ultrazvuka uobrazovanju emulzija kod koloidnih rastvora ,

usitnjavanju disperznih ĉestica suspendiranih utekućini pri pripremanju lijekova ,pospiješivanjuhemijskih reakcija ,ubrzavanju procesa difuzije

Efekat koagulacije je poseban mehanizammeđudjelovanja ĉvrstih lebdećih ĉestica uplinovitoj sredini i ulltrazvuka

Pod djelovanjem ultrazvuka ove ĉestice sespajaju ,obrazujući veće tvorevine ,koje se zatim

pod uticajem polja Zemljene teţe ,taloţeT iĉk dj l j i iji



Termiĉko djelovanje zasniva se na apsorpcijiultrazvuĉne energije u sredini kroz koju seultrazvuk prostire

Apsorbirana energija dovodi do povećanjaunutrašnje energije sredine ,odnosno do njenog zagrijavanja .Ova se posebno koristi umedicinskoj terapiji za zagrijavanje tkiva kod

upalnih i reumatskih bolesti i stanja nakonpovreda.

P l k k di i i l k



Po prolazu kroz neku sredinu intenzitet ultrazvukaopada zbog apsorpcije

Pri opadanju intenziteta u homogenoj sredini odvija sepo eksponencijalnom zakonu i bitno zavisi odakustiĉne impendance sredine

Eksperimentalne ĉinjenice govore da kroz sredinu veće akustiĉne impendance ultrazvuĉni talasi boljeprolaze (sredina ih manje apsorbira)i imaju veći doseg

,nego kroz sredinu sa manjom akustiĉnomimpendancom

To je suprotno ponašanju zvuka



Dok zvuk najbolje prolazi i ima najveći doseg krozzraĉnu sredinu ,koja zbog male gustoće ima maluakustiĉnu impendancu ,dotle je zrak najvećiapsorber energije ultrazvuka i prava preprekaprostiranju ultrazvuĉnih talasa.

Apsorpcija ultrazvuka u nekoj sredini zavisi i odnjegove frekvencije ,odnosno intenziteta .



Što je intenzitet ultrazvuka veći ,to će ga data sredinabolje apsorbirati Pri većim razlikama akustiĉnihimpendanci veći dio ultrazvuĉnog talasa će sereflektirati ,a manji transmitirati .

KOEFICIJENT REFLEKSIJE I KOEFICIJENT TRANSMISIJE zavisi od akustiĉnih impendancisredine

Ak t ć di ibliţ j d k fl k ij



Ako su gustoće sredine pribliţno jednake refleksijaultrazvuka na graniĉnom sloju je minimalna atransmisija maksimalna

Sa porastom razlike gustoća sredine, raste refleksija ismanjuje se transmisija

Koeficijenti R i T ( izraţeni u procentima ) uzavisnosti od odnosa akustiĉkih impendanci sredine vidi se da kod sredina jednakih akustiĉnihimpendanci koeficijent refleksije je nula a koeficijenttransmisije 100%tj.sva ultrazvuĉna energija prelazi u

drugu sredinu



Kako je akustiĉka impendanca zraka malena ,pri

prelazu ultrazvuka u sredinu mnogo veće akustiĉkeimpendance ,npr, ljudsko tijelo veći dio ljudskog valase reflektira a manji dio transmitira.

Imajući u vidu i veliku apsorpciju ultrazvuka u zraku,onda zrak predstavlja dvostruku prepreku prostiranju

ultrazvuka ako se on ţeli iz zraka uputiti u drugu gušćusredinu , npr. u ljudsko tijelo



Zato je potrebno ultrazvučnu sondu

postaviti direktno na tijelo ili uroniti u tečnu

sredinu ,odnosno primjeniti tečnokontaktno sredstvo.



OSNOVNI FIZIKALNI

PRINCIPIDIJAGNOSTIĈKOG

ULTRAZVUKAPREDAVANJE 2



Frekvencija, brzina širenja u prostoru, dužina

talasa, intenzitet, pritisak Ultrazvuĉni talasi su u stvari zvuĉni talasi

frekvencije iznad granice ĉujnosti ljudskog uha,dakle iznad 16.000 – 20.000 Hz

To je ĉisto antropomorfistiĉka definicija, jer sesama fizikalna pojava ne mjenja kad postaneneĉujna za ljudsko uho



Zbog toga se naša razmatranja odnose

podjednako na ĉujni i na neĉujni zvuk

Ispod 16 Hz je infrazvuk

Zvuk se širi kroz sredstvo predajom mehaniĉkeenergije od ĉestice do ĉestice.Pri tome ĉesticetitraju oko svoga ravnoteţnog poloţaja



Zvuk se moţe širiti na razne naĉine , npr.longitudinalnim titranjem (ĉestice titraju u smijeru

širenja talasa ; taj talas je moguć u svim vrstamasredstava , i u tekućim) , transverzalnim (ĉesticetitraju okomito na smijer širenja talasa ; taj jeoblik titranja moguć u znatnijoj mjeri samo u

ĉvrstim sredstvima ), uvijajućim , gdje cijeliprenosnik talasa (npr.ĉvrst štap) titra uvijajući se iprenosi talas, itd

U medicinskoj dijagnostici nas zanima samolongitudinalni naĉin širenja talasa jer se u mekimtkivima talasi šire uglavnom na taj naĉin , dok seostali brzo uguše.



Najbitniji parametri koji opisuju talas su : talasna duţina ,

frekvencija , brzina širenja i intenzitet

Frekvencija se izraţava u hercima (Hz) , tj. titrajima u

sekundi , pa je 1 Hz – jedan titraj u sekundi , 1 KHz – hiljadu titraja u sekundi i MHz – milion titraja u sekundi.

U medicinskoj dijagnostici primjenjuju se ultrazvuĉni talasifrekvencije od 1-15MHZ.



Duţina talasa je udaljenost između istih faza kompresijeĉestica u prostoru (sredstvu) i izraţava se u metrima ili

milimetrima Brzina širenja talasa zavisi od svojstva sredstva (tkiva)

kroz koja se talas širi , a vezana je s frekvencijom italasnom duţinom sljedećom formulom:

v = f * l



Sa v je oznaĉena brzina širenja talasa , sa f frekvencija , a sa l talasna duţina

Srednja brzina širenja talasa kroz mehka tkiva jepribliţno 1540 m/s. Pri intenzitetima koji seupotrebljavaju u medicinskoj dijagnostici sve se

frekvencije šire jednakom brzinom (tj.nemadisperzije brzine). Brzina zvuka u tkivu zavisi odnjihovih elastiĉnih svojstava i od gustoće

Pri svojem širenju kroz tkiva zvuk izaziva dodatnipritisak (zvuĉni pristisak) koji se super ponirastatiĉkom (atmosferskom), koji već vlada u tkivima.



Mjera gustoće energije koja protiĉe kroz jediniĉnu

površinu u jedinici vremena je intenzitet, koji se izraţavau vatima po kvadratnom metru ili centrimetru. ( W/m2ili W/ cm2)

U dijagnostici se upotrebljavaju intenziteti od nekolikomilivata po kvadratnom centimetru (mW/ cm2 ) do više desetaka milivata po kvadratnom centimetru. Uizrazima za intenzitet ultrazvuka javlja nam se i pritisak

uzrokovan širenjem zvuĉnih talasa

To se moţe shvatiti da pri titranju ĉestica mora doći i dopromjene pritiska – povećanjem na mjestima zgušnjenja

i smanjenja i na mjestima razrijeđenja ĉestica. Kod niskih intenziteta to su male perturbacije



Kod niskih intenziteta to su male perturbacijestatiĉkog pritiska koji vlada u sredstvu. Promjenepritiska u našim se sluĉajevima odvijaju po

harmoniĉkom zakonu.Trenutni pritisak se moţeproraĉunati iz brzine ćestica , brzine propagacije igustoće .

U ultrazvuĉnoj terapiji upotrebljavaju se intenziteti ido nekoliko vata po kvadratnom centimetru. Pri

tome mislimo na prosjeĉni intenzitet u vremenu.Budući da se u dijagnostici najĉešće upotrebljavajuimpulsi ultrazvuka, trenutni intenzitet, u impulsu,

moţe biti mnogo veći .



Kad govorimo o frekvenciji ultrazvuĉnog talasa , onda

se samo za kontinuirani talas moţe reĉi da imaodređenu frekvenciju

Ako se radi o impulsima ultrazvuka ,onda se podatak o radnoj frekvenciji odnosi na centralnu frekvenciju,

dok cjelokupni impuls (signal) sadrţi širok pojasraznih frekvencija niţih i viših od centralne.



Prostiranje ultrazvuka u tkivima

PREDAVANJE 3



Akustična impendancija, lom, refleksija, raspršenje,

apsorbcija, atenuacija i reverberacija

Ugao loma ultrazvuĉnih talasa zavisi o brzini zvuka usredstvima kroz koji se širi

K liĉi fl k i ij i d i i



Koliĉina reflektirane energije sa granice sredstva zavisi okarakteristiĉnim impendancijama tih sredstava

Karakteristiĉna akustiĉna impendancija je svojstvo tkiva idefinisana je kao odnos trenutnog zvuĉnog pritiska ibrzine kretanja ĉestica sredstava koja taj pritisak izaziva

Razliĉita tkiva i sredstva najĉešće imaju razliĉitekarakteristiĉne impendancije i brzine prostiranjaultrazvuk. Među mekim tkivima te su razlike relativnomalene, dok su razlike prema kostima i gasovima znatne.

To ima znatne posljedice za praktiĉnu primjenuultrazvuka u medicini.



Brzina

u m/s

Karakteristična akustična

impendancija(Ns/m3 10-6 )

Zrak 340 0 ,0004

Voda 1525 1,48

Masno tkivo 1540 1,38

bubreg(paranehim) 1561 1,62

mišić(srednje) 1585 1,68

kost lubanje 3380 7,8

Mehka

tkiva(srednje) 1540 1,63

Tabela 1. Orijentacione vrijednosti akustičnih parametara za neka sredstva:



Z = px c

Z je akustiĉna impendanca , p je gustina tkiva , i c je brzinaširenja ultrazvuĉnih talasa kroz tkivo.Ovo je osnovna formulaza izraĉunjavanje akustiĉne impendance.

Što su veće promjene akustiĉne impendance ,veća je refleksijaultrazvuĉnih talasa. Između mekih tkiva i gasova postojiekstremno visoka razlika u akustiĉnoj impendanci i skorokompletan ultrazvuĉni talas se odbija , reflektuje na graniciizmeđu mekih tkiva i gasova i to je razlog zašto se stavlja gelna koţu pacijenta u toku ultrazvuĉnog pregleda da bi seistisnuo zrak koji bi inaće zaustavio ultrazvuĉni talas



Iz tog razloga ultrazvukom se ne mogu prikazatiregije pokrivene aerokoliĉnim crijevnim

vijugama,kao ni plućni parenhim ispunjen zrakom

Također postoji velika razlika u akustiĉnoj

impendanci između mekih tkiva i kortikalnog slojakostiju zbog ćega mnoge kosti smanjuju primjenudijagnostiĉkog ultrazvuka

Kad snop ultrazvuĉnih talasa naiđe na granicu dvajusredstava, jedan dio energije se reflektira, a drugi seprenese preko granice



Ugao pod kojim se ultrazvuk lomi zavisi oodnosu brzina prostiranja talasa u timsredstvima, dok odnos upadne i reflektiraneenergije zavisi o razlici ultrazvuĉnih impedacija utim sredstvima



Atenuacija ultrazvuka u tkivima izaziva slabljenjeintenziteta snopa na putu kroz tijelo, zbog ĉetiri

faktora: širenja volumena ultrazvuka, apsorpcije,refleksije i raspršenja.

Zbog ograniĉenosti dimenzije izvora ultrazvukatalasna se fronta širi , pa se koliĉina ultrazvuĉneenergije smanjuje, po jedinici volumena. Stoga se zataĉkasti izvor ultrazvuĉnog talasa energija smanjuje sa

kvadratom udaljenosti, a za nešto veći izvor smanjenjeje energije manje izraţeno.



Apsorbcija nastaje zbog gubitka eneregije ultrazvuĉnog talasa jer sredstvo kroz koje prolazi ultrazvuĉni talas ne moţe

vratiti energiju dobivenu kompresijom , najĉešće zbog trenja.Apsorbciona energija se pretvara u toplotnu

Apsorbcija u mekim tkivima, za frekvenciju od 0,5 do 10MHz, raste pribliţno linearno sa poveĉanjem frekvencije.Zbog porasta apsorbcije u odnosu na frekvenciju za razliĉitedubine upotrebljavaju se talasi razliĉitih frekvencija.Za dubine

od pet centimetara primjenjuju se talasi frekvencije 5 – 10MHz.a za dubine do 15 cm talasi frekvencije 2,5 – 5MHz.

Tkiva ljudskog tijela nisu jednoliĉna s obzirom na širenje



j g j j jultrazvuĉnih talasa , pa pri prolazu tih talasa kroz tijelo dolazido refleksije (odbijanja) ,loma , raspršenja na tkivima iapsorpcije energije.

Refleksija i raspršenje nastaju u bolesnikovu tijelukada ultrazvuk nailazi na granicu razliĉitih tkiva. Dio se

ultrazvuĉnog talasa reflektira smanjenjem eneregijeultrazvuĉnog snopa. Refleksija ultrazvuĉnog talasa podlijeţeodređenim zakonima.

Međutim, budući da granice razliĉitih tkiva nisu idealnoravnih površina , dio se ultrazvuĉnog talasa raspršuje u svimsmijerovima.Refleksijom i rasprešenjem ultrazvuk se širi izvankorisnog snopa pa se time smanjuje upotrebljiva energija.

Ove pojave zavise o frekvenciji i jaĉe su izraţene pri višimf k Zb š



p j j j pfrekvencijama.Zbog toga je prigušenje (atenuacija)ultrazvuka veća na višim frekvencijama, pa se za pretragena većoj dubini upotrebljavaju niţe frekvencije , a za

pretrage plićih struktura više frekvencije

Tipiĉno za abdominalne pretrage ( jetra , pankreas, itd.)upotrebljavaju frekvencije oko 3MHz , a za pretrage djece

, vrata , dojke i sliĉno frekvencije oko 5MHz, nekad i 7 i više MHz. Više frekvencije omogućavaju boljerazluĉivanje te ih valja upotrebljavati kad je god moguće

Snop ultrazvuka koji odašiljemo u unutrašnjost tijela uvjek je ograniĉen po širini i nije beskonaĉni ravni talas. Osimtoga ni sredstvo nije idealno i apsorbira dio ultrazviĉneenergije

Revereberacija predstavlja postojanje zvuka i nakon



Revereberacija predstavlja postojanje zvuka i nakonutihnuća njegovog uzroĉnika , zato se revereberacija jošnaziva i odzvanjavanje, odbljeskavanje i odsijavanje i na

ekranu ehoskopa viđamo takozvano višestruko odbijanje

Kompenzacija atenuacije

Ultrazvuk se apsorbira i raspršuje u tijelu , pa su stoga odjeciod strukture dubljih u tijelu slabiji nego odjeci od površnijh

struktura.Budući da je za dijagnostiku vaţno da se jednakireflektori prikaţu jednakim na slici, atenuacija se morakompenzirati elektroniĉkim putem.

Zbog toga se u kompenzacijskom (eng. TGC – time



g g p j ( ggain compensation) pojaĉalu više pojaĉavaju odjeci oddubljih struktura nego oni od plićih

Razlike u pojaĉanju za dublje i pliće strukture moţe semjenjati vanjskim kontrolama i bitno je da rukovalacuređajem zna kako i zašto se to radi

Ako je tkivo više apsorbirajuće mora se razlikapojaĉanja prednjih i straţnjih odjeka uĉiniti većom. TGC skalu podešavamo sa više paralelnih

potenciometara smještenih na komandnoj ploĉiuređaja

Potreba za tim komandama ima svoj temelj u samojfizici ultrazvuka

Reflektori u tkivu koji imaju iste amplitude odjeka ili



j j p jkoeficijent refleksije ne će biti prikazani jednakimintenzitetom ako se nalaze na razliĉitim dubinama

skeniranog podruĉja.

Ovaj problem uspješno rješavaju ugrađenalogaritamska pojaĉala u samom uređaju,ali je katkadpotrebno da korisnik pojaĉa dublje odjeke ili dasmanji odjeke iz bliskog polja ,odnosno da ujednaĉiraspored odjeka na slici u cijelosti

Zavisno o dubini skeniranja moramo u većine uređajaodabrati frekvenciju sonde

Z i b f k ij p i j j j p il št iš



Za izbor frekvencije primjenjuje se pravilo – što više,to bolje , a slika je uz više frekvencije kvalitetnija

Za veće dubine sluţimo se niţim frekvencijamaskeniranja

Upotrebom visokih frekvencija ne moţemo vizuelizirati dublje strukture zbog koeficijenta

atenuacije koji zavisi o tkivu i frekvenciji ultrazvuka.

Osim toga , postoji još i mogućnost da se mjenja ukupno



g p j j g j j ppojaĉanje,dakle,u jednoj mjeri za prednje i straţnje odjeke. Taje kontrola na većini uređaja oznaĉena engleskom rijeĉju

„GAIN“ ili „OVERALL GAIN“ . U nekim uređajima moţese još i posebno upravljati sa prednjim, straţnjim,ukupnimpojaĉanjem i «nagibom» , tj. brzinom porasta pojaĉanja podubini.

Posebno je moguće upravljati i rasponom veliĉine odjeka koji

se prikazuju na ekranu u «sivoj skali «.Pri tome se jaĉi

odjeci prikazuju svijetlim taĉkama,a slabiji tamnijimKoeficijent atenuacije izraţava se u dB/cm na 1MHz iproporcionalan je frekvenciji odaslanog ultrazvuka.



Dopplerov efekat i njegova primjena

PREDAVANJE 4



Christian Doppler (1803-1853), austrijski fiziĉar,opisao je promjenu boja dvojnih zvijezda ,u radu

objavljenom 1842.godine u Pragu pod naslovom „Oobojenom svjetlu dvostrukih zvijezda i izvjesnihdrugih nebeskih zvijezda“

Zakljuĉio je da je uzrok promjene boje dvojnihzvijezda promjena frekvencije svjetlosnih talasa kojizavise o smijeru kretanja izvora talasa u odnosu napromatraĉa

Primljena i odaslana frekvencija jednake su ako izvorsvjetla i promatraĉ miriju

Ako se promatraĉ kreće prema izvoru svjetla ,



p p j ,primljena frekvencija se povisuje , a ako udaljava ,frekvencija se smanjuje

Do istog uĉinka dovodi i kretanje izvora svjetla uodnosu na promatraĉa.Tri godine poslije, dokazano jeda isti principi vrijede i za zvuk , a Satomura je stogodina poslije , 1956 godine, uoĉio da eritrociti mogureflektirati ultrazvuk

Time u medicinskoj ultrazvuĉnoj dijagnostici , poĉinjeupotreba ovog fizikalnog principa, nazvana u ĉast

Christiana Dopplera , dopplerovim efektom.

Uopćeno reĉeno Dopplerov efekat je promjena uĉestalosti



Uopćeno reĉeno , Dopplerov efekat je promjena uĉestalostizvuka,svjetlosti i drugih talasa, prouzrokovana kretanjemizvora talasa ili kretanjem posmatraĉa (predmeta, krvnih

zrnaca,itd.)

Talasi se od izvora kreću u koncentriĉnim krugovima i ako seizvor kreće ka posmatraĉu (ili posmatraĉ ka izvoru) talasi se

zgušnjavaju i uĉestalost (frekvencija) je viša.Udaljavanjemizvora talasi se razređuju i frekvencija je niţa

Osnovni princip Dopplerovog efekta zasniva se na

sljedećem. Kada ultrazvuĉne talase usmijerimo na nekireflektor , oni se odbijaju. Ako reflektor miruje frekvencijareflektiranog talasa jednaka je emitiranoj frekvenciji

Ako se reflektor pribliţava primopredajniku reflektirana



Ako se reflektor pribliţava primopredajniku, reflektiranafrekvencija će biti viša od odaslane i konaĉno , ako sereflektor udaljava ,onda će primljena frekvencija biti niţa od

emitirane frekvencije.Ta je promjena frekvencije (zvanaDopplerov pomak) proporcionalna brzini kretanja reflektora.

Za praksu to znaĉi da je potreban uređaj koji odašiljeultrazvuĉne talase u tijelo i prima reflektirane talase iz tijela.Zatim taj uređaj mora izmjeriti razliku između odaslane iprimljene frekvancije .Ta razlika frekvencija (Dopplerov

pomak izraţen u Hz,) proporcionalna je brzini kretanjareflektora uzduţ linije koja spaja primopredajnik talasa ipokretni reflektor.(Slika 2.)



Slika 2. Dopplerov efekat

U medicinskim se primjenama Dopplerov efekat



upotrebljava tako da se ultrazvuk odašilje prema krvi upokretu i promatra Dopplerov pomak za ultrazvuk

raspršen na eritrocitima.

Pojedinaĉni eritrociti reflektiraju (reemitiraju) ultrazvuk uraznim smjerovima, ali se ipak dobiva dovoljna energija

talasa raspršenih unazad , tj. natrag prema izvoruultrazvuka.(sondi),dovoljna je za procjenu brzine protokakrvi

Budući da se relativno malo energije reflektira unatrag prema sondi , potrebna je vrlo osjetljiva elektronika ili seodaslana energija mora povisiti,kako bi se reflektirana

energija mogla upotrebiti .

Za mjerenje brzine strujanja krvi potrebno je emitirati



ultrazvuĉni snop u tijelo pod određnim uglom u odnosu nasmijer protoka .

Vaţno je primjetiti da doplerski pomak za ugao od 90 stepeniiznosi nula, tako da nije moguće mjeriti brzinu pod uglom od90 stepeni.Ugao između ultrazvuĉnog snopa i ţile trebao bi

biti što manji ,a idealan ugao bi bio 0 stepeni.

Ugao od 45 stepeni do 60 stepeni smatra se optimalnim, a

vaţno je za vrijeme cijele pretrage nastojati drţati ugaokonstantnim. Vrijednost frekvencije se izraţava u hercima(Hz) , a brzina strujanja krvi u metrima u sekundi(m/s).


http://slidepdf.com/reader/full/tehnike-ultrazvuka-6semestar 68/277 Protok u krvnoj ţili zavisi između ostalog i o promjeru krvnek d k k



ţile i kvalitetu zida krvne ţile. Brzina protoka razliĉita je naraznim mjestima u istoj krvnoj ţili . Osim brzine , moguće je

odrediti i prvac protoka krvi.

Ukoliko je došlo do poveĉanja frekvencijei, krv se kreće katransdjuseru , pa se takav protok oznaĉava na aparatu kaopozitivan , i prikazuje se iznad bazalne linije. I obrnuto, protok krvi od transdjusera se prikazuje kao negativan , tj.ispodbazalane linije

Kod aparata u boji protoci krvi ka sondi se uobiĉajenoprikazuju kao nijanse crvene boje , a od sonde kao nijanseplave boje.Također je moguće steći utisak o koliĉini krvnih

ćelija koje imaju određenu brzinu..

Na primjer , ukoliko se u jednom trenutku najviše



Na primjer , ukoliko se u jednom trenutku najvišećelija kreće brzinom od 80cm/s , onda će ta brzinabiti istaknutije predstavljena u crno-bijeloj nijansi

Kod aparata u boji određena brzina je predstavljenanijansom crvene ili plave boje , zavisno od pravca

kretanja.

U doppler dijagnostici koriste se dvije vrste

ultrazvuĉnih aparata

Doppler sa kontinuiranim talasima i Doppler sa

pulzirajuĉim ultrazvuĉnim talasima

Kontin irani Doppler



Kontinuirani Doppler

Princip rada kontinuiranog Dopplera je neprekidnoodašiljanje i primanje ultrazvuĉnih talasa.

Odašiljaĉ otpušta kontinuirane talase te nastaje

kontinuirani odjek koji se pojaĉava i šalje udemodulator koji analizira razliku frekvencijeodaslanog i primljenog talasa, tj.određuje Dopplerov pomak

Tom je tehnikom omogućeno vrlo taĉno mjerenjebrzine protoka krvi u krvnim ţilama bezfrekventnog prebacivanja



Glavni je nedostatak kontinuiranog Dopplera

nemogućnost taĉnog određivanja mjesta sa kojeg se mjeri brzina kretanja zbog sloţenosti zapisakoji se sastoji od niza frekvencija reflektiranih sapokretnih struktura razliĉitih krvnih ţila.

Pogodan je za analizu površnih ţila ili malih ţilanpr. u oftalmologiji, koristeći frekvenciju 7-10MHz.(Slika 3.).



Slika 3. Kontinuirani Doppler

Pulzirajući Doppler



Metoda pulzirajućeg Dopplera temelji se naizmjeniĉnom odašiljanju i primanju odbijenih

ultrazvuĉnih talasa u određenim intervalima

Za razliku od kontinuiranog ultrazvuĉnog talasa

pulsni talas ne pretraţuje cijeli promjer krvne ţile većsamo uski uzorak, te omogućuje određivanjeparametara protoka na taĉno određenom mjestu krvneţile.

Uzorak volumena (eng.»sample volume») predstavljanajmanji volumen krvi unutar krvne ţile u kojem se

sve ĉestice kreću u istom smijeru i istom brzinom



Veliĉina uzorka je 1-2mm3 i moţe se pomicati duţkrvne ţile

Obiĉno je mjerni uzorak polovica širine krvne ţile, a kursor se postavlja u središnji dio ţile.

Ista se sonda koristi i za odašiljanje i za primanjeultrazvuĉnih talasa , a ultrazvuĉni impuls se nemoţe odaslati prije nego je primljen zadnji odjek.

Pulzirajuća frekvencija ultrazvuka zavisi od udaljenostimjesta ispitivanja protoka krvi i ultrazvuĉne sonde pa je



mjesta ispitivanja protoka krvi i ultrazvuĉne sonde , pa jeu sluĉaju veće udaljenosti od sonde frekvencija manja

To je uzrok ograniĉene mjerne sposobonosti pulsirajućimDopplerom jednak je polovici pulsirajuće frekvencije.

Iako pulsni Doppler ima znaĉajnu prednost nadkontinuiranim zbog mogućnosti određivanja dubineuzorka krvi, postoji i određeno ograniĉenje

Pulsnim Dopplerom ne mogu se mjeriti jako brzi protoci.

Zbog pulsnog odašiljenja ehoa definiše se pojam



Zbog pulsnog odašiljenja ehoa definiše se pojamuĉestalosti ponavljanja impulsa (pulse repetitonfrequency-PRF), koja određuje sa kojomuĉestalošću se šalju impulsi ehoa kod pulsnog Dopplera.

Po Nikvistovom kriterijumu maksimalana brzinakoja moţe da se mjeri jednaka je polovini PRF

To znaĉi: što je uzorak krvi na većoj dubini,potrebno je duţe vrijeme da se ehoi vrate uultrazvuĉnu sondu , odnosno manje je PRF,

tj manja je maksimalana brzina koja se moţe mjeriti Što je viša frekvencija sonde sa kojem radimo , to je

takođe manja maksimalana brzina koja moţe da se mjeri



takođe manja maksimalana brzina koja moţe da se mjeri

Ukoliko ne obratimo paţnju na ograniĉenje za mjerenjemaksimalne brzine kod pulsnog doplera, dolazi dotakozvanog «alijasing» efekta, odnosno do preloma iliuvrtanja slike

Maksimumi brzine su odsjeĉeni i prikazuju se ispodbazalne linije

Kod kontinuiranog Dopplera takav efekat ne postoji, tumoţemo da mjerimo brzine neograniĉenog intenziteta ,ali bez određivanja dubine na kojoj je određeni uzorak

krvi



Slika 4 .Pulzirajući Doppler



Krvožilni otpor – rezistentni indeks (resistance index , RI,Pourcelot 1974.god ) i pulzativni indeks (pulsatility index ,PI,

Goslingov) prikazani su sljedećim formulama :

Vmax-Vmin V max -Vmin

RI = ---------------- PI = -------------------V max V mean

V max je maksimalna brzina protoka ,V min je minimalna brzina

protoka i V mean srednja brzina protoka krvi.

Indeks otpora daje pojednostavljenu informaciju o otporuk d l d k



protoka distalno od mjesta na kojem mjerimo.

Ovi indeksi su vrlo jednostavni; porast njihove vrijednostiposljedica je povećanja perifernog otpora distalno odmjesta postavljenog doplerskog uzorka (sample- volume,osjetljivi volumen)

Za izraĉunjavanje PI potrebno je komjuterskoizraĉunjavanje srednje brzine ,što moţe biti izvorpogreške u mjerenju . PI se u kliniĉkoj praksi koristi rjeđenego RI. RI i PI međusobno visoko koreliraju.

Obojeni Doppler i Power Doppler



Protok se moţe prikazati i dvodimenzionalno (2D). To senaĉelno moţe ostvariti tako da se upoređuju sukcesivnedvodimenzionalne slike i da se na ekranu prikazuju samoodjeci koji su se promjenili (tj. strukture koje su se u

međuvremenu pomaknule)

Krajnji je rezultat dvodimenzionalni prikaz krvi koja se kreće uţilama. Smijerovi i brzine se kodiraju bojom, i to tako da senpr. raznim tonovima crvene boje prikazuju protoci u smijerusonde, s raznim tonovima plave boje protoci od sonde , dok se protok pod 90 stepeni na sondu prikazuje crno (kao da ganema)

Kodovi u boji mogu se proizvoljno birati . Iako se ovaj prikaz (kolor Doppler)semikvantitativan, on ima veliku prednost jer nas brzo vodi do mjesta na kojem



Slika 5 . Kolor Doppler

p j j jonda možemo kvantitativno mjeriti protok (spektar)

U tu svrhu je 2D sistem redovno kombiniran sa impulsnim doplerskimspektrometrom, tako da onda osjetljivi volumen namjestimo na mjesto u žili kojenas zanima.(Slika 5.)

Posebni oblik dvodimenzionalanog prikaza protoka



Posebni oblik dvodimenzionalanog prikaza protokajeste tzv.power Doppler ili ultrazvuĉna angiografijaNaĉelno svaki kolor Doppler ima tu mogućnost

U ovome sluĉaju svi se protoci prikazuju istombojom razliĉitih nijansi. Nijanse bojeoznaĉuju

koliĉinu krvi (zapravo eritrocita) koji su u pokretu.Smijer se uopšte ne prikazuje

Ovaj postupak daje dobru ilustraciju o perfuziji

nekog podruĉja ,a moţe biti praktiĉan za vođenjemjerenja pulsnim dopplerom. Posebno je dobar zaprikaz kapilara i sporog protoka i kolaterala



Nastanak aliasinga kod power dopplera je praktiĉno



Nastanak aliasinga kod power dopplera je praktiĉnoiskljuĉena a kvaliteta procesiranja je manje zavisna od

visine upadnog ugla ultrazvuĉnih talasa

U radu s ovim modalitetom koristima više vrijednostikolor gaina (od 80 do 115%), dok se vrijednosti scale i wf

usklađuju već prema oĉekivanim hemodinamiĉkimuslovima u analiziranoj ţili.

U posljednje vrijeme pokušava se tzv.konvergentnim,direkcionalnim power doppleromobjediniti prednost konvekcionalnog kolor dopplera ipower moda i omogućiti istodobno dobijanje informacijao postojanju ,smijeru i brzini protoka



Iako su spektri i 2D prikazi protoka vrlo informativni, moramo paziti i na mogućnost artefaktnih prikaza

Nepaţljivim baratanjem visokopropusnih filtera(wallfilter) moţemo odrezati dijastoliĉki dio

arterijskog doplerskog spektra i iz toga arterijskog doplerskog spektra izvesti pogrešne zakljuĉke iizraĉunati pogrešne indekse otpora i pulsativnosti.



APARATURA

PREDAVANJE 5

Ultrazvuĉna dijagnostika zasniva se na obrnutom piezoelektriĉnomefektu, tj.svojstvu određenih materijala da se deformišu kada se nađu uelektriĉnom polju pa nastalim titrajima odašilju ultrazvuĉne talase a



elektriĉnom polju , pa nastalim titrajima odašilju ultrazvuĉne talase apiezoelektriĉni efekat kad deformacija tih materijala djelovanjemultrazvuka stvara elektriĉni naboj na njihovoj površini .Zbog toga ovi

materijali sluţe ne samo kao odašiljaĉi ultrazvuĉnih talasa već i kaonjihovi prijemnici.

Slika 6.Dijelovi ultrazvučnog aparata

Piezoelektriĉni efekat javlja se u nekih kristala ukojima elektriĉno polje moţe pomaknuti jone u



j p j p jkristalnoj rešetki iz njihovog ravnoteţnog poloţaja.

Ovu osobinu imaju neki prirodni kristali kao što sukvarc i furmalin, te neki umjetni kristali kao što jeolovni niobat.

Upotrebljavaju se i umjetni keramiĉki materijali kaošto je olovni cirkonat i barijum titanat

Ultrazvuĉni dijagnostiĉki aparat se sastoji od triglavna dijela : displey (monitor) , transducer (sonda),icentral processing unit – (CPU) (softverski dio). (Slika6.)

Prvo sa ĉim se srećemo je sonda – dio aparata koji



elektriĉne signale pretvara u ultrazvuĉne talase

Kako je srednja brzina ultrazvuka u tkivu 1530m/sec,to je ultrazvuku potrebno 13 msec da pređe 1cmtkiva i da se vrati do sonde

Dobijena slika se smatra kvalitetnom ako se sastoji od

500x500 piksela (od eng.Picture Element – pixel). Toznaĉi da je potrebno prikazati 500 linija. Da bi serješio ovaj problem, koristi se raĉunar posebnenamjene – digitalni sken konvertor

K k d i j 128 i j ĉkih



Kako sonde imaju 128 i manje pretvaraĉkihelemenata u sebi , onda sken konvertor

proraĉunom predviđa sivilo između dvijeultrazvuĉne linije , vrši dodatnu obradu slika u vezi sa kontrastom i omogućava razliĉita

izraĉunavanja u zavisnosti od specijalnosti kojakoristi aparat

On isto tako omogućava da se koriste razliĉitireţimi rada sondi i pruţa niz drugih pogodnosti.tehnika ili je memorisati na video traku i kasnije na

raĉunaru vršiti dodatnu obradu ili proraĉune U sken konvertoru se nalazi još jedan vaţan sklop-Time Gain

Compensation. Njegov zadatak je sljedeći: odjeci koji dolaze



Compensation. Njegov zadatak je sljedeći: odjeci koji dolazeod površina blizu sonde većeg su intenziteta od onih kojidolaze iz dubine

Da bi se izbjegao ovaj laţni intenzitet ,signali koji dolaze izdubine pojaĉavaju se zavisno od svog vremena kašnjenja.

Iz sken konvertora obrađena slika se vodi na monitor- vrši se vizualizacija organa. Paralelno sa prikazom slike na monitoru ,

moguće je sliku i snimiti nekom od fotografskih tehnika ili jememorisati na video traku i kasnije na raĉunaru vršiti dodatnuobradu ili proraĉune.

U današnjoj ultrazvuĉnoj dijagnostici upotrebljavaju se 2



osnovna tipa uređaja :

Impulsni ehoskopi za dobivanje slojnih slika

unutrašnjosti tijela i aparati na Dopplerovom principu za mjerenje ili prikazivanje pokreta struktura u tijelu

(srĉani zalisci , tok krvi te kombinacija ovih tipova).

U posljednje vrijeme razvila se i ultrazvuĉna terapija, u

urologiji (posebno metode razbijanja bubreţnih iureterskih kamenaca), ginekologiji (intrauterini zahvati nafetusu) itd.

Ultrazvučni ehoskopi



Princip ehoskopije ( šema 1.) je vrlo jednostavan i u bitipoznat iz svakodnevnog ţivota

U unutrašnjost tijela se šalju kratki UZ impulsi (duţine

ispod jedne mikrosekunde) i detektiraju se njihovi odjeci izunutrašnjosti tijela.Isti se pretvaraĉ upotrebljava kaoodašiljaĉ a zatim kao prijemnik ultrazvuka

Poznavajući brzinu ultrazvuka i mjereći vrijeme potrebno dase odjek vrati,određuje se udaljenost reflektirajućih strukturau tijelu. Ultrazvuĉni se impulsi u unutrašnjost tijela odašiljupribliţno 1000 puta u sekundi.

Odjeci se na ekranu ehoskopa prikazuju u oblikutomografske slike pretraţenog podruĉja tzv B-prikaza



tomografske slike pretraţenog podruĉja , tzv.B prikaza

Debljina sloja zavisi o debljini ultrazvuĉnog snopa i upraksi efektivno iznosi između 2 i 5mm

Uređaj koji funkcioniše na opisanom naĉelu se nazivaehoskop

Ehoskop se u osnovi sastoji od sonde , pulsnog generatora , kompenzacijskog pojaĉala, upravljaĉkejedinice za fokusiranje, memorije, digitalnog procesora isistema za prikaz.



Šema 1.Princip rada ehoskopa

Uređaj koji funkcioniše na opisanom naĉelu se nazivaehoskop. Ehoskop se u osnovi sastoji od sonde , pulsnog k ij k j ĉ l lj ĉk j di i



generatora , kompenzacijskog pojaĉala, upravljaĉke jediniceza fokusiranje, memorije, digitalnog procesora i sistema za

prikaz

Uređaj funkcioniše tako da se prema programu digitalnog

kompjutera aktivira pulsni generator, ĉiji se elektriĉniimpulsi preko upravljaĉke jedinice (za usmjeravanje ifokusiranje) prenesu na pretvaraĉ u sondi

Odjeci se primaju istom sondom , pojaĉavaju ukompenzacijskom pojaĉalu gdje se istodobno kompenzira iatenuacija ultrazvuka u tkivima, pa se ti signali zapamte umemoriji i prikaţu na TV monitor

Rukovalac ehoskopom mora sam namjestitikompenzacijsko pojaĉalo tako da kompenzira



kompenzacijsko pojaĉalo tako da kompenziraatenuaciju ultrazvuka u podruĉju tijela koje

pretraţuje.

Za generisanje i primanje ultrazvuka se upotrebljavaju

piezoelektriĉni pretvaraĉi

U sebi sadrţavaju ploĉicu ili foliju od piezolektriĉnog

materijala koji ima to svojstvo da pod mehaniĉkimnaprezanjem generiše elektriĉne naboje na svojojpovršini,a kad mu se poveća elektriĉni napon onda semalo fiziĉki deformira

Ti t ĉi đ i t k d t j ki



Ti su pretvaraĉi građeni tako da stvaraju uskiultrazvuĉni snop koji se na razne naĉine i fokusira

U neposrednoj blizini pretvaraĉa , snop jeneravnomjeran

U pretrazi plitkih organa (štitnjaĉa, dojka, oko,

novorođenaĉki kukovi) neravnomjernost bliskog polja moţe zasmetati pa se između sonde i tijelastavljaju odstojne kupke.



Ultrazvučne sonde

PREDAVANJE 6

Ehoskopska sonda je sprava koja se prislanja uzpacijentovo tijelo (osim u sluĉajevimai i d k k i l k k



intraoperativne,endoskopske i laparoskopskeultrasonografije) i sadrţi jedan ili više ultrazvuĉnih

pretvaraĉa

U većini sluĉajeva sonda automatski , i to najĉešće brţeod tromosti oka, pretraţuje unutrašnjost tijela (oko 20

slika u sekundi). Sonda je najkarakteristiĉniji, najskuplji inajosjetljiviji pojedinaĉni dio ultrazvuĉnog aparata

Cijena sonde ĉesto iznosi i polovicu vrijednosti cijeloga

uređaja. Uz sondu, osjetljiv je i skupocjeni i komplikovanikabal koji je spaja sa aparatom. Oba ta dijela treba paţljivoupotrebljavati i ne izlagati nepredviđenim mehaniĉkimnaprezanjima.(Slika 7.)



Slika 7. Vrste ultrazvučnih sondi

Prema svojoj namjeni , konstrukciji i tehnologiji izrade mogu sepodijeliti prema šemi 2



podijeliti prema šemi 2.

Šema 2. Podjela sondi za medicinsku dijagnostiku

Sve mehaniĉke sonde imaju sektorski oblik slike, dok elektronske sonde mogu imati pravougaoni i sektorski



elektronske sonde mogu imati pravougaoni i sektorskioblik

Za medicinsku dijagnostiku koriste se sonde sa obaoblika prikaza slike i rad u frekventnom opsegu od 2-10 MHz, dok se za oftamološke preglede koriste sondesa opsegom i do 16MHz.

Osnovno pravilo za prostiranje ultrazvuĉnog snopa

kroz mehka biološka tkiva je da za pretragu dubljihorgana koriste sonde sa niţom radnom frekvencijom;dok se za pretrage površinskih organa koriste sonde sa

višom frekvencijom.

Mehaničke sektorske sonde se koriste za pretrage



Mehaničke sektorske sonde se koriste za pretragegornjeg abdomena, u ginekologiji, kardiologiji i kod

neonatalnih pregleda glave.

Elektronske linearne sonde najpogodnije su za pregledeu opstetriciji, površinskih organa (dojka , štitna ţlijezda ,

testis, i dr.), ortopediji (djeĉji kukovi) i dr.

Elektronske convex sonde su kompromis između

mehaniĉkih sektorskih i elektronskih linearnih .Uzavisnosti od radijusa (R) zakrivljenosti, koriste se za

većinu ultrazvuĉnih pregleda osim ehokardiografije.



TEHNIĈKEMOGUĆNOSTI

ULTRAZVUKAPREDAVANJE 8

Ultrazvučna slika na monitoru može biti prezentirana na četiri načina (moda) :



A mod (Amplitude mode) prezentira ultrazvuĉnu

sliku u grafiĉkoj formi , jednodimenzionalni prikaz ,odjeci se prikazuju na ekranu kao šiljci ĉija je visinaproporcionalna amplitudi odjeka , a primjenjuje se uneurologiji, oftalmologiji i otorinolaringologiji. Po vertikalnoj osi se mjeri amplituda , a pohorizontalnoj vrijeme. Kad se zna vrsta tkiva ibrzina prostiranja kroz tu vrstu tkiva , dobija se

dubina odjeka.



B mod (Brightness mode) dvodimenzionalni

prikaz unutrašnjosti tijela , gdje su odjeciprikazani kao svijetle taĉke na ekranu , sjaj taĉkiproporcionalan je amplitudi odjeka , a poloţaj

zavisi o dubini i smijeru unutar tijela iz kojeg jeodjek primljen . Takav prikaz je u najĉešćojupotrebi u ginekologiji i opstetriciji ,

ehokardiologiji i dijagnostici abdominalnihorgana.



M mod (Motion mode) prezentira ultrazvuĉnu slikugrafiĉke forme u obliku krivulje i odgovara dinamiĉkom A modu.Koristi se najĉešće u ehokardiologiji i sluţi za prikazivanjepokretnih struktura u tijelu , npr.srĉanih zalisaka , pri ćemuordinata predstavlja dubinu koţe, a apscisa tekuće vrijeme.

C mod je sliĉan A i B modu sa tom razlikom što ima dvijesonde jednu za odašiljanje ultrazvuĉnih talasa a drugu da primareflektirane ultrazvuĉne talase .

Pri radu sa aparatima za ultrazvuĉnu dijagnostiku ultrazvukomsrećemo se vrlo ĉesto sa pojmovima «siva skala» (gray scale) i « ţivaslika « (real time).

Siva skala - Odjeci nastaju na površinama razdvajanjasredina razliĉitih akustiĉnih impendanci.



p

Veliĉina odjeka odgovara sivilu na ehogramu i zavisi odĉetiri faktora: stepena nepodudarnosti akustiĉnihimpendancija, atenuacije tkiva, oblika ultrazvuĉnog snopa i oblika površine razdvajanja koja reflektuje snopultrazvuka.

Ovaj posljedni faktor je od najvećeg uticaja na veliĉinuodijeka. Površine razdvajanja se dijele na dvije klase uodnosu na veliĉinu ultrazvuĉnog snopa.U prvu klasuspadaju velike površine koje odbijaju , kao ogledalo , cio

ultrazvuĉni snop U sluĉaju ovakvih površina od izuzetnog je znaĉaja je i ugaopod kojim snop pada na nju. Drugu klasu ĉine površine

razdvajanja mnogo manje od ultrazvuĉnog snopa Ove



razdvajanja mnogo manje od ultrazvuĉnog snopa .Ovepovršine razdvajanja odbijaju samo mali dio energijeultrazvuĉnog snopa, jer je u njihovom sluĉaju izraţen efekatdifuzije energije snopa.

Ţiva slika- Ovaj termin znaĉi da se stvara ultrazvuĉna

slika brzinom većom od brzine treptanja ljudskog oka – višeod 15 kadrova/sec.

Ova tehnika je omogućila revolucinarnu prekretnicu uprimjeni ultrazvuka. Slika se dobiva istog momenta , odmahu bilo kojem presjeku., jer operater drţi sondu u svojoj ruci injom manevrira po vlastitoj ţelji

Real – time prikazuje samo malo polje koje jepravouglog, sektorskog ili trapezoidnog oblika , zavisno o



vrsti real-time aparata , i automatski formira sliku.

U toku jedne sekunde moţe se stvoriti mnogo slika

Pomoći real-time aparata zapaţa se kretanje raznih struktura ,

što je vaţno zbog razlikovanja izvjesnih normalnih ipatoloških anatomskih struktura i nije potrebno zadrţavatidisanje , pa se mogu pregledati i bolesnici koji nemoguzaustaviti disanje.

Mogu se identificirati sljedeće kretnje : respiratorna pomiĉnost organa i struktura



respiratorna pomiĉnost organa i struktura

pomiĉnost krvnih ţila

pomiĉnost crijeva za vrijeme peristaltike

kretanje fetusa kao dokaz da je ţiv.

Na modernim real-time aparatima moţe se zamrznuti

slika, odmah snimiti polaroid kamerom i momentalnodobiti gotova slika te postupak ponoviti ako se nijedobio reprezentativni prikaz traţene patološkestrukture.

Velika prednost real – time aparature je u tome što je moţemokombinirati s impulsnim power Dopplerom i tako mjeritiprotok i brzinu strujanja krvi kroz određenu veću krvnu ţilu



protok i brzinu strujanja krvi kroz određenu veću krvnu ţilu,npr.portalnu venu. Bitnu ulogu u detaljnosti i taĉnosti

ultrazvuĉne dijagnostike ima razluĉivanje detalja (rezolucija).

Razlučivanje( rezolucija) nekog ehoskopa moţe se definisatikao najmanja udaljenost dva reflektora u tijelu koji se na

ekranu mogu prepoznati kao odvojeni

Razluĉivanje (rezoluciju ) dijelima na:

lateralno i aksijalno , tj. poprijeko na snop ultrazvuka i duţnjega. Lateralno razluĉivanje zavisi o širini (debljini) snopa. .

Višim frekvencijama (manjim talasnim duţinama) lakše jepostići uski snop, ali je prodornost talasa niţihf k ij ć i iši f k ij



frekvencija veća nego pri višim frekvencijama

Zbog toga se upotrebljava najviša frekvencija koja udanim uslovima zadovoljava prodornošću

To u praksi znaĉi da se danas za opću abdominalanudijagnostiku (jetra, pankreas, ginekologija) upotrebljavajusonde srednje frekvencije, oko 3MHz, za pretrage djece,za intrakranijalne pretrage dojenĉadi i opstetricijufrekvencije 3,5-7MHz , a za dojku, štitnjaĉu i vrat 5-10MHz.

Ako radimo sa smanjenim intenzitetom ultrazvuka ili uopće sasmanjenom osjetljivošću, onda slabe reflektore (parenhim)



gubimo iz slike , ali je lateralno razluĉivanje za preostale , jaĉereflektore, bolje

Tako pri mjerenju fetalnih kostiju uvjek treba smanjitiosjetljivost u poređenju sa općom pretragom. Razumljivo je da

i fokusiranje utiĉe na lateralno razluĉivanje pa kod uređaja kodkojih moţemo podešavati fokus treba fokus namjestiti nadubinu od interesa

Ako se radi sa sondama fiksnog fokusa ,onda valja odabratiodgovarajuću sondu , npr.za pretrage neonatalne glave fokusmora biti na 4-5cm, a za pretrage jetre i u ginekologiji na 8-

10cm

Dubinska (aksijalna) rezolucija je redovito mnogobolja nego lateralna , što u praksi iskorištavamo za



j g , pprikaz tankih krvnih ţila

Za prikaz tankih krvnih ţila treba sondu orjentiratitako da ţila teće poprijeko na ultrazvuĉni snop ,

odnosno na ehoskopskoj slici obiĉno – pribliţno vodoravno.

Razluĉivanje nije jednako za cistiĉne tvorbe (velik kontrast prema okolini) i za solidne tvorbe(slabkontrast prema okolini) .



Naprimjer , u dojci lako pronalazimo ciste veliĉine 3 – 4mm , dok je za solidne tvorbe tagranica oko 9mm uz upotrebu sonde od 5MHz.

Za snaţne reflektore poput fetalnih kostijumoţemo razluĉivanje popraviti sa 6mm na 2mm

ako smanjimo osjetljivost za 10 – 15 dB.

Izbor aparata



Izbor aparata

Danas se iskljuĉivo primjenjuje real-timeaparatura

Ta ţiva slika stvara dinamiĉan prikaz pokreta svihorgana koje se miću (krv, peristaltika crijeva ,kontrakcija organa ,njihovo spontano ili pasivno

pomicanje itd.).



Slika 8. Klasični ultrazvučni aparat

Svaki prikaz koji se pojavi na ekranu aparata moţe sefotografisati , snimiti na film ili video traci i zamrznuti



Kvalitetan ultrazvučni aparat treba imati sljedeće

karakteristike :

1. dobru i kvalitetnu sliku .

2. visok stepen pouzdanosti prikaza normalnih i patološkihstruktura ,

3. jednostavan naĉin manevrisanja aparatom,

4. pojednostavljen naĉin servisiranja aparata i

5. da bude jeftin i ekonomiĉan.

Na trţištu ultrazvuĉnih uređaja danas se nalaze takozvanicrno-bijeli sistemi i kolor-Doppler sistemi



Crno –bijele uređaje dijelimo na analogne i digitalne.Uređaji

koji podrţavaju rad sa doplerskom tehnikom u pravilu sudigitalni

Kolor-dopler aparatura također moţe znaĉajno varirati

kvalitetom i cijenom. Pri izboru uređaja potrebno je obratitipaţnju na aplikacije i modove koje uređaj podrţava, odnosnona softverske pakete koji dolaze instalirani sa sistemom te kojeopcije moguće dodatno dokupiti

Također je potrebno unaprijed znati u koje će svrhe uređaj bitiupotrebljavan jer je moguće da se kupe i opcije koje nisupotrebne.



Izbor i način primjene sonde

PREDAVANJE 9

Savremena industrija stavlja na trţište razne tipove sondi.. Zaodgovarajuće pretrage jednom je prikladnija linearna , drugi

k k ili k k



put konveksna ili sektorska

U gastroeneterološkoj dijagnostici dovoljna je , a i najĉešćeupotrebljavana , frekvencija od 3,5MHz, rjeđe više (5MHz),ilimanje od 3,5MHz

Uz takve niţe frekvence moţe se sasvim dobro analiziratisvaki parenhimni organ i svaka struktura ako ispitivaĉ

posjeduje savremeni ultrazvuĉni aparat dobre rezolucije imodernih kvaliteta.

U novije vrijeme sve više se obavljaju pregledi za vrijemeoperativnog zahvata. Za intraoperativnu ultrasonografijukoriste se linearne sonde malih dimenzija a visoke



koriste se linearne sonde malih dimenzija a visokefrekvencije do 15MHz., zbog bolje vizuelizacije malih

struktura koje hirurg ne moţe napipati

Bitno je znati postaviti sondu na površinu koţe iznadispitivanog podruĉja.Treba podsjetiti da svaka sonda šalje i

prima ultrazvuĉne talase, reflektirane sa raznih površina,graniĉnih ploha,(interface)

Samu sondu treba lagano povlaĉiti u ţeljenom smijeru iodgovarajućim popreĉnim, uzduţnim, kosim iliinterkostalnom smijeru skeniranja, odnosno presjeku. To suosnovni smijerovi skeniranja.

Ĉesto zbog boljeg pregleda okolnih struktura treba sondulagano njihati u kranio-kaudalnom, odnosno latero-lateralanom smijeru Paţljivo treba izbjegavati zrak i kost



lateralanom smijeru.Paţljivo treba izbjegavati zrak i kost ,koji bacaju sjenu i ometaju vizuelizaciju podruĉja koje se

ispituje

Kost se pri interkostalnim presjecima moţe izbjećizahvaljujući malim sondama koje se lako mogu smjestiti uinterkostalni prostor. Zrak se izbjegava promjenom poloţajatijela,pritiskom sonde a u ţeludcu punjenjem ţeludca vodom(«prozor kroz ţeludac»)

Linearne ultrazvuĉne sonde su najjeftinije . Sektorske suskuplje.Linearne sonde se upotrebljavaju u opstetriciji, zapregled dojki, štitnjaĉe i lokomotornog sistema.

One su elektronske sonde sa baterijama kristala koji se

aktiviraju jedan za drugim i dobijaju se slike pravougaonog



aktiviraju jedan za drugim i dobijaju se slike pravougaonog oblika , po dimenzijama jednakim sondi

Kod elektronskih sektorskih sondi aktiviranje baterijakristala vrši se po posebnom pravilu – na osnovu faznog kašnjenja – da bi se dobila karakteristiĉna sektorska slika ,kruţnog isjeĉka.Za pregled gornjeg abdomena i u ginekologijipovoljnije su sektorske i konveksne sonde.

Za ehokardiografske preglede dolaze u obzir samo sektorskesonde.Izbor fokusnih dubina i srednjih frekvencija zavisi odubini u tijelu na kojoj se nalaze strukture od najvećeg

interesa Postoje sonde koje su konstruisane samo za jednu namjenu

kao što su transezofagealne, endovaginalne , transrektalne ,intraoperativne transuretralne itd



intraoperativne , transuretralne itd.

Zahvaljujući moćnim mikroprocesorima ugrađenim u skenkonvektor,moguće je mjeriti i protoke korištenjemDopplerovog efekta .Za ovu svrhu su razvijene i posebne

sonde , tzv. duplex sonde , kod kojih je u isto kućištesmještena i klasiĉna sonda i sonda za mjerenje pomoćuDopplerovog efekta .Ona moţe da radi kako u klasiĉnom M – modu tako i u kombinaciji B-D (Doppler) modu .

Zahvaljujući moćnim mikroprocesorima ugrađenim u skenkonvektor,moguće je mjeriti i protoke korištenjemDopplerovog efekta.

Za ovu svrhu su razvijene i posebne sonde , tzv. duplexsonde , kod kojih je u isto kućište smještena i klasiĉna sonda isonda za mjerenje pomoću Dopplerovog efekta



so da a je e je po oću Dopp e ovog e e ta

Ona moţe da radi kako u klasiĉnom M – modu tako i ukombinaciji B-D (Doppler) modu

Kad se sad već klasiĉnom Doppler modu superponira boja – crvena za dolazeću , u smijeru sonde , a plava za odlazeću krv

od sonde , dobija se aparat koji omogućava izuzetno brzuorjentaciju , a istovremeno i detekciju krvnih ţila koje nijemoguće naći klasiĉnim sondama.

Izbor frekvencije sonde zavisi o debljini i izgledukristala u sondi



Više frekvencije daju bolju prostornu rezoluciju, alislabije prodiru u dubinu

Što je frekvencija viša i rezolucija (mogućnostrazluĉivanja) aparata je viša,ali je i atenuacija veća.Stoga je dubina penetracije ultrazvukaplića.Frekvencija je obrnuto proporcionalnapenentraciji ultrazvuĉnog snopa

M ć i d ž j i



Mogućnosti održavanj a i

pohrane UZ slike

PREDAVANJE 10



Odrţavanje ultrazvučnih uređaja

Na kvalitetu slike i rada uređaja te dugotrajnost ultrazvuĉnog sistema utiĉu mnogobrojni faktori. Pri ukljuĉenju aparata za vrijeme dizanja operativnog sistema i aplikacijskog softvera



j j p g p j guređaj se ne smije pomicati jer moţe nastati kvar na tvrdom

disku uređaja.

Uređaj nakon iskljuĉenja mora desetak sekundi biti ugašen da

bi se ponovo smjelo ukljuĉiti

Sonde se nakon upotrebe moraju obrisati od gela. Gel se nesmije ostavljati na sondi jer nagriza njezinu površinu. Sondese ne smiju ĉistiti alkoholom ni drugim nagrizajuĉimsredstvom.

Preporuĉuje se sonde po potrebi obrisati blagomsapunicom ili mlakom vodom



Ne potapati sonde u vodu

Ako je potrebno dezinficirati sondu najbolje je

koristiti se sredstvima koje je preporuĉio proizvođaĉ

Sonde se ne sterilišu.

Potrebno je paţljivo rukovati sa sondom.

K ar moţe nastati i zbog nepra ilnog r ko anja



Kvar moţe nastati i zbog nepravilnog rukovanjastrujnim vodiĉem sonde.

Izbjegavati nepotrebno namotavanje i natezanjekablova jer je u njima veliki broj sitnijih vodiĉa,

njihovim se pucanjem izbacuje iz rada dio pretvaraĉasonde.

Ako se pokaţe potrebno za zamjenu ili dodavanjem

sonde za vrijeme rada, to nikako ne smijemo uĉinitiako nismo prethodno zamrznuli sliku i takodeaktivirali sondu.

Moramo znati koje je mjesto ulaza sonde trenutnoaktivno. Najbolje je sondu ukljuĉiti (ako imamoi b ) j k j ij bi k



izbora) na mjesto koje nije u upotrebi pa nakon

iskljuĉenja to mjesto aktivirati. Uređaj će, u pravilu,nakon ukljuĉenja prepoznati sondu i ponuditiaplikaciju određene sonde.

Najsigurnije je obavljati zamjene dok je uređajiskljuĉen. U svakom se uređaju nalazi i sistem za

rashlađivanje elektronike



Filtere je potrebno jednom mjeseĉno oprati pod

mlazom mlake vode i ostaviti da se osuše.

Uređaj se hladi sa nekoliko ventilatora koji toplizrak usmjeravaju vani

Na mjestima gdje hladni zrak ulazi u uređajnalaze se filteri za zrak



Mogućnost pohrane ultrazvučne slike

Sliku dobivenu ultrazvuĉnim pregledom moguće je



saĉuvati na nekoliko naĉina. Najednostavniji je

isprintati na termiĉkom crno bijelom ili kolorprinteru.

Pregled moţemo u cijelosti snimiti i na VHS videokaseti . Snimanje na video kaseti je dobro akoţelimo pohraniti neki pregled, ali je krajnje

nepraktiĉan u praĉenju pacijenata zbog ograniĉenjasamog medija.

Najkvalitetnije i najbolje je sliku pohraniti udigitalnom obliku



g

Prednost pohrane slike u digitalnim formatima jestemogućnost stvaranja baze slikovnih podataka i ponekom kljuĉu (abecedni red, datum pregleda )

naknadno ih pretraţivati

Najbolji naĉin pohrane podataka jeste stvaranje

lokalne bolniĉke mreţe kojom je moguće povezati svenaprednije radiološke uređaje te provoditi poređenjasa drugim metodama skeniranja: CT, MR itd.

Većina ultrazvuĉnih uređaja omogućuje pohranuslike na nekoliko naĉina: pohrana na tvrdi disk



slike na nekoliko naĉina: pohrana na tvrdi disk uređaja ,floppy disk,magnetnooptiĉki disk ili CD-R ,CD-RW medije

Slika se pohranjuje u nekom od standardnihdigitalnih slikovnih formata. Formati su naĉinispremanja podataka u datoteku.

Za printanje koristimo dvije vrste pisaĉa koji se standardnonalaze kao oprema ultrazvuĉnog uređaja



Za brzo printanje crno- bijele slike upotrebljava se termiĉkicrno – bijeli pisaĉ u koji se stavlja rolna sa papirom zaprintanje otprilike 200 slika.

Kvaliteta takve slike zavisi o kvalitetu korištenog papira. Zaprintanje u boji koriste se specijalizirani pisaĉi za printanjeslika koje se koriste sublimacijskom tehnikom gdje se boja«skida» sa posebne folije i onda direktnim isparavanjem(sublimacijom) prebacuje na papir

Za izradu slike u boji potrebna su ĉetiri prolaska papira



kroz pisaĉ. Pri svakom prolasku sublimira se druga boja po

standradnoj paleti.

Ĉetvri prolazak kroz pisaĉ dodaje zaštitni sloj na sliku.Rezultat sublimacije je odliĉna slika koja se ne razlikuje odfotografije dobivene klasiĉnim hemijskim postupkom

Veliĉina slike zavisno o tipu pisaĉa moţe biti 9x13cm.

DIJAGNOSTIĈKE



J

MOGUĆNOSTIULTRAZVUKA

PREDAVANJE 11

Osnove ultrazvučne tehnike pregleda bolesnika



Ultrazvuĉna dijagnostika danas se svestranoprimjenjuje. Kako se iz godine u godinu konstruišunovi uređaji , tako se pronalaze novi naĉini ipodruĉja primjene ultrazvuka u medicinskojdijagnostici

Karakateristike ultrazvuĉne slike zavise kako odsamog aparata tako i od vrste sonde koje se koriste.

Kod aparata su vaţne njegove fabriĉkekarakteristike i naĉin njegovog štelovanja



j g g j

Što je aparat bolji, to je kod njega bolja elektronskaobrada podataka a time i veća mogućnost da se odistih podataka dobije bolja slika i ljepša

Ni u tom se ne smije pretjerivati jer to uljepšavanje

slike moţe dati greške, dakle artefakte .

Na ultrazvuĉnoj slici ĉesto vidimo formacije koje u stvari nepostoje , imitiraju normalne ili patološke strukture .Teformacije zovemo artefaktima .One mogu nastati jer je:



neispravna ultrazvuĉna oprema,

neispravno štelovanje instrumentarijuma,

pogrešan tehniĉki pregled,

neispravna obrada filma,

i uticaj sredine koja se pregleda, na ultrazvuĉne talase

Klasiĉan primjer neispravnog aparata je ispadanje u radunekoliko piezo-elemenata u linearnoj sondi.



Tada imamo zasjenjĉenje koje poĉinje od same površine i ideu dubinu i pomjera se kako pomjeramo sondu .

Navesti ćemo nekoliko najĉešćih artefakata:

Iza cistiĉnih tvorbi pojavljuje se zona pojaĉanog odijeka a izarubova lateralanih kontura ĉesto i ultrazvuĉna sijena . Taj

artefakt govori da je tekućina u cijelosti «prozirna» zaultrazvuk

Iza kostiju se pojavljuje ultrazvuĉna sjena zbog povećane apsorpcije u kostima i jake refleksije.Strukture od kalcificirane kosti prikazuju se pogrešno



Strukture od kalcificirane kosti prikazuju se pogrešno

zbog više razloga

Ultrazvuĉna impendancija kosti znatno je veća od

impendancije mekih tkiva , pa ultrazvuk teško ulazi ukost i teško se vraća iz nje. Stoga se unutrašnjost kostislabo vidi

Osim toga, brzina ultrazvuka u kostima znatno je veća od one u mekim tkivima , pa se kost po dubini

ik j k ć Apsorpcija ultrazvuĉne energije u kostima znatno je veća nego u mekim tkivima



Iza mjehurića gasa u crijevima i u plućima pojavljujuse sjene reverberacije i lomovi, što obiĉnoonemugućava dobar pregled struktura u takvompodruĉju

Tako se ispod jetre , u pravilu,vidi struktura koja jezapravo višestruka refleksija ultrazvuka u gasu icrijevima uz jetru, a iza dijafragme vidi se ponovljena i

izobliĉena slika jetre («mirror «,zrcalna slika,slikaogledala ili «špigel.»)

Iza paralelnih slojeva (npr. masni sloj,mišićni sloj..)

pojavljuju se artefakti reverberacije, tj. višestrukog



p j j j j j godbijanja ultrazvuka unutar takve paralelne strukture

Revereberacija se ĉesto pojavljuje kao ponovljena

djelimiĉna i izobliĉena slika paralelnih slojeva koji su jeizazvali.

Koţu treba premazati slojem gela ili ulja kako bi seizbjegli mjehurići zraka na putu talasima.

Igla za punkciju moţe se vidjeti samo ako je unutarravnine pretrage . Najĉešći razlog promašenoj punkcijipod nadzorom ultrazvuka jeste ne paralelnost igle satomografskom ravninom Treba upotrebljavati vodilice za



tomografskom ravninom .Treba upotrebljavati vodilice zapunkciju koje iglu drţe u ravnini kad kod je to moguće

Prigodom pretrage plitkih organa, npr. dojke ,interferencijsko podruĉje u blizini sonde (blisko polje)kvari kvalitet slike , pa treba koristiti odstojnu stazu (vodaili gel)

Pri tome treba paziti da se uzme dubina fokusa u obzir,sonde koju upotrebljavamo. Kod modernih aparata kojiimaju kratke impulse na 7,5 MHz moţemo raditi i bezodstojne staze jer su pojave interferencije manje izraţene.

Uvijek treba upotrebljavati sonde odgovarajućefokusne dubine , jer je slika izvan fokusne zoneznatno lošija



znatno lošija

Snaţni reflektori su na slici postraniĉno izduţeni,pa pri mjerenju treba paţljivo procjeniti gdje je

sredina takvog reflektora i tu postaviti mjernuoznaku na ekranu

Koso postavljeni i dobri reflektori ponekad seslabo vide jer veliki dio ultrazvuĉnog snopareflektuje izvan korisnog snopa. Primjer takvog

fl k ţ bi i k đ ĉk k k Razvojni ciklus ehografskih uređaja traje 3 do 3,5 godine ,što znaĉi da je nakon toga rok ehoskopa zastario , bez

obzira na to da li je još uvjek ispravan



Zbog toga pri nabavki uređaja treba paziti kojoj generacijipripada

Gotovo je nemoguće stalno nabavljati najnovije uređaje ijedina je zaštita od pretjeranih troškova i neinformisanekupnje starih aparata u novim kutijama shvaĉanje principanjihove funkcionalnosti i provjere prije odluke

Uz taj uslov ultrazvuĉna dijagnostika moţe biti vrloefikasna i ekonomiĉna.

Tehnika pregleda bolesnika ultrazvukom , priprema bolesnika za pregled

i odstranjivanje gasova



i odstranjivanje gasova

Za pregled abdomena bolesnik treba ostati natašte najmanje8 sati prije pregleda, naroĉito ako se radi pregled ţuĉne kese i

vodova

Zrak u ţeludcu i crijevima znatno ometa ultrazvuĉnupretragu, poţeljno je da ispitanik barem 2 do 3 dana prije

pretrage ne uzima hranu koja pogoduje stvaranje gasova uprobavnim organima.

Meteorizam je nakupljanje gasova u probavnoj cijeviili u slobodnoj trbušnoj šupljini



Javlja se pri povećanom gutanju zraka, u patološkimstanjima koja ometaju resorpciju gasova, u ţeludcu i

crijevima, pri zaprekama u pasaţi (ileus), kod bolesnikasa cirozom jetre, kod dekompenziranih srĉanihbolesnika , pri pojaĉanom stvaranju gasova izazvanomnekom crijevnom bakterijom itd

Moţe se javiti i kod osoba alergiĉnih na nekenamirnice, npr. na mlijeko, u osoba nervno emotivnih

itd Zato treba preporuĉiti tekuću i kašastu prehranu, a

izbjegavati hranu sa mnogo ostataka, naroĉito hranubogatu sa biljnim vlaknima (celuloze hemiceluloze



bogatu sa biljnim vlaknima (celuloze, hemiceluloze,

pektin, lignin, mukopolisaharidi i dr.) , kojih najvišeima u nekim ţitaricama , povrću i voću

U patološkim satanjima se gas ne moţe odstranitisamo dijetom , sugerišu se razni postupci za njegovueliminaciju i u patološkim i normalanim uslovima.

Naime normalno se gas nalazi u ţeludcu , u debelomcrijevu , u prvom odsjeĉku dvanaestopalaĉnog crijeva i

u terminalnom ileumu Kod male djece i bolesnika koji dugo leţe u krevetu

ima ga i u cijelom tankom crijevu.



Dijeta je osnovni postupak za spreĉavanje gasa i zanjegovo odstranjenje iz probavne cijevi.

Preporuĉuje se hrana bez mnogo ostataka , pa netreba uzimati ni sirovo ni kuhano povrće ili voće , a(što treba posebno naglasiti, jer se tu ĉesto griješi)

nikako se ne moţe preporuĉiti bolesniku da u okvirutekuće i kašaste hrane uzima mlijeko i mlijeĉniproizvodi

Ne smije uzimati ni razna gazirana pića (mineralnenapitke). Moţe se preporuĉiti tjestenina, kuhano, ali neţilavo meso i naroĉito pura. Posljedni obrok bolesnik



ţilavo meso i naroĉito pura. Posljedni obrok bolesnik

ne bi trebao uzimati poslije 20 sati dan prije.

Ne preporuĉuje se ĉistiti debelo crijevo klizmama , jer

one još više nakupljaju zrak , pa ih treba smatratikontraindiciranim za ultrazvuĉni pregled abdomena

Sa tim ne treba mješati pregled rektalnomultrazvuĉnom endosondom, kada se debelo crijevonapuni tekućinom koja olakšava pregled okolnih

organa Nijedna dijeta ne odgovara sasvim svakom bolesniku

, niti osigurava potpuno odstranjenje gasa



Posebno kod bolesnika kojima se poslije ranijihoperacija na probavnoj cijevi stvore adhezije ,priraslice

Iz nastalih dţepova nemoguće je gas odstraniti . U

takvim i sliĉnim situacijama mogu se primjeniti drugipostupci promjena poloţaja tijela i primjena lijekova.

Sa promjenom poloţaja tijela uspijeva se ĉestopomaknuti dio probavne cijevi ispunjene gasom



pomaknuti dio probavne cijevi ispunjene gasom

sa organa (pankreas , ţuĉni mjehur i sl.) kojetreba pregledati.

Od raznih sredstava koji se preporuĉuju najĉešćesu dimetikonski preparati.(espumisan drag.)

Kontaktna sredstva

Zbog odstranjivanja zraka između sonde i koţe ispitanika



Zbog odstranjivanja zraka između sonde i koţe ispitanika

mogu se koristiti prirodna i industrijska kontaktna sredstva. Od prirodnih to su razna biljna i tehniĉka ulja

Ako su loše raspoređena između pojedinih dlaka (kodkosmatih pojedinaca) , stvaraju «snijeg»i time ometaju

vizualizaciju .Nikakvim kontaktnim sredstvom ne moţe sepotpuno odstraniti zrak zaostao između pojedinih dlaka u

obliku nevidljivih zraĉnih mjehurića , koji stvaraju «snijeg».

Namjenska , industrijski proizvedena sredstvapokazala su se kvalitetnim od prirodnih



Proizvode ih farmaceutske kuće i stavljaju na

trţište pod zaštiĉenim imenom . (sonogel,elsonogel, aquasonic..), osim što su bolja odprirodnih ona djeluju i blago baktericidno .



Ultrazvuk u opstetriciji

(porodiljstvo)PREDAVANJE 12

Danas je ultrasonografija postala rutinski postupak koji sekoristi obavezno u svim savjetovalištima za trudnice odnajmanjih zdravstvenih ustanova pa do najviših



specijalizovanih institucija

U fiziološkoj trudnoći , prema zakonskim propisima , trebaobaviti 3 do 4 pregleda u toku trudnoće

U riziĉnim i visoko riziĉnim trudnoćama ne postoji taĉanbroj pregleda koji treba da se obave već o tome odluĉuje

akušer na osnovu podataka koje pruţa kliniĉka slika iultrazvuĉni pregled , naravno uz ostale dopunskemetode.(Slika 9.)



Slika 9. Ultrazvučna slika trudnoće

Ultrazvuĉne sonde koje se danas koriste u opstetriciji sadrţe veliki broj piezoelektriĉnih pretvaraĉa i frekvencije su od3,5MHz do 7,5MHz u zavisnosti od ţeljene dubineprodiranja ultrazvuĉnih talasa ĉime se ostvaruje slika



prodiranja ultrazvuĉnih talasa , ĉime se ostvaruje slika

visoke rezolucije sa veoma dobrim raspoznavanjem najsitnihtkivnih elemenata

Najbolji rezultati pregleda se postiţutransvaginalnim(endoskopskim) sondama,visoke frekvencijeod 7,5 MHz do l5MHz.

Pomoću B prikaza moţe se prikazati slojna (tomografska)slika ploda nakon 5 do 6 nedelja trudnoće , dakako sa višedetalja kasnije .Pri tom je moguće vidjeti poloţaj ploda,izmjeriti njegove dimenzije , pronaći grublje malformacije i

i i j li l d ţi



Osim toga moţe se prikazati posteljica i ostala okolinaploda ,što među ostalim omogućuje da se izvede ciljanapunkcija plodne vode i transfuzija krvi djetetu dok je još umaterici.



Od dimenzija mjeri se promjer glave , dimenzija trupa,dimenzije mokraćnog mjehura , debljina posteljice, duţina velikih kostiju i karakteristike fetalanog krvotoka

Danas se uveliko koristi color-Doppler koji je uniofascinantne elemente brzog prikaza cjelokupnihmorfoloških i hemodinamskih patoloških promjena

Posebno mjesto danas zauzima trodimenzionalni iĉetverodimenzional-ni ultrazvuĉni prikaz uz interventniultrazvuk.

Ehokardiografija Ultrazvukom se moţe prikazati presjek srca i pokreti

srĉanih struktura. Pretraga se obavlja aparatom u



ţivom vremenu (sektorski prikaz) i M- prikazom

Modernim ehokardiografskim uređajima moguće je

na sektorskom prikazu odabrati liniju uzduţ koje sepokreti mjere uz pomoć M – slike

Obiĉno se moţe i odvojeno raditi sa posebnimfokusiranim pretvaraĉem samo u M- naĉinu. Pokretnaslika B moţe se snimiti na magnetoskop i kasnijeprouĉavati usporeno

Sa slike presjeka srca mogu se izmjeriti dimenzije srca (uraznim fazama kucanja ), debljina i poloţaj zalisaka ,mogu sepronaći infarkt miokarda, tumori , promjene debljine mišića, puknute veze strukture i defekti u pregradama između



komora

Defekti na pregradama između komora mogu se vidjeti kaoprekidi u normalnoj slici, ali se mogu pouzdanije istraţitiinfuziom kontrastnog sredstva (obiĉna fiziološka otopinakoja sadrţi mikro mjehuriće zraka) gdje je vidljivoprelijevanje krvi između komora , koje u zdravom srcu nisuu vezi

M- prikaz je osnova kvantitativne ehokardiografije



Slika 10. Kolor dopler srca

Snop se usmjeri na neku interesantnu strukturu usrcu (npr. mitralnu valvulu ) i prikaţe se kinematikakretanja zaliska



Brzina zatvaranja valvule i njena kretanja moţe seizraĉunati jer je dubinsko i vremensko mjerilopoznato i taj podatak ima velike vrijednosti.(Slika

10.).

Prikazi B i M u posljednje se vrijeme kombiniraju samjerenjem brzine na Dopplerovom efektu, ĉime sedobijaju još potpuniji podaci o radu srca

Ehokardiografija kao neinvazivna metoda vrlo je korisna uradiologiji i njenom primjenom izbjegava se znaĉajni brojinvazivnih zahvata (npr. kateterizacija srca).



Dopplerove pretrage se rutinski upotrebljavaju za mjerenjeprotoka krvi u srcu. Na taj naĉin moguće je otkritiregurgitaciju krvi na valvulama , poremećaje strujanja iseptalne defekte.

Za kvalitativnu procjenu najprikladniji je dvodimenzionalniDopplerov sistem sa kodiranjem u boji (kolor-Doppler) .Timese sa relativnom lahkoćom otkrivaju septalni defekti iregurgitacija

Kvantitativna analiza protoka provodi se kombiniranomjerenjem impulsnim i kontinuiranim Dopplerovim uređajimasa kolor protokom.

Površinski organi Napredovanjem ultrazvuĉne tehnike poĉetkom osmadesetih

godina prošlog vijeka uvode se ultrazvuĉni aparati tzv. « real



g p g j ptime» (ili ţive slike ) tehnike koje u mnogome unapređujeultrazvuĉnu dijagnostiku, omogućuje prikaz finijih promjena, apregled postaje brţi i jednostavniji

Uporedo pronađene su i sonde za prikaz površnih tkiva sa

kraćim fokusom, većom frekvencijom i boljom rezolucijom

Istovremeno ultrazvuk dobiva sve širu primjenu usvakodnevnoj kliniĉkoj praksi i u našoj sredini dobiva svoje

mjesto u dijagnostiĉkoj šemi bolesti površinskih organaodmah iza anamneze i objektivnog fiziĉkog pregledabolesnika.

titnjača se moţe prikazati , izmjeriti , i u njoj se mogu naćitumori. Ti se nalazi upoređuju sa izotopskima pomoću g -kamaere ili sliĉno.



Ultrazvuĉna metoda pregleda štitne ţlijezde kao neinvazivnametoda , veoma je komforna za bolesnika , pruţa veomakorisne informacije o morfologiji ovog organa , dok u odnosuna funkcionalno stanje ne daje direktne informacije

Indikacije za ultrazvuĉni pregled su: svaka sumnja na oboljenještitne ţlijezde,sve palpabilne promjene na vratu, jasno vidljiva

guša, disfunkcija štitne ţlijezde, nodozne promjene štitneţlijezde, upalne promjene štitne ţlijezde, praćenjepostoperativnog toka, kontrola poslije resekcije , primjenainterventnog ultrazvuka (ciljana punkcija, evakuacija cista ,sklerozacija cista ,instalacija pojedinih faramaka).

Kontraindikacija za ovaj pregled praktiĉno nema. Za pregled

štitne ţlijezde kao i za sva ostala površna tkiva , pogodne susonde svih viših frekvencija od 7 MHz . Za rad se koriste



linearne sonde a ponekad i sektorske

Pogodnije su linearne sonde malih površina da bi senesmetano poloţile na vrat u vertikalnom i transvezalnompravcu. Pregled se izvodi u leţećem poloţaju sa zabaĉenom

glavom, ĉime se postiţe hiperekstenzija vrata

Najĉešće se ispod lopatica stavlja podmetaĉ ili jastuĉenapravljeno za tu potrebu.

Kao kontaktno sredstvo koristi se gel .Sonda se postavlja na vrat u popreĉnom,uzduţnom i kosom poloţaju.

Najprije se izvši orijentacioni pregled cijele ţlijezde ,zatim se određuje veliĉina reţnjeva i kvalitetehogenosti



Dalje se vrši pojedinaĉno pregled svakog reţnja iisthmusa i opisuju se eventualne promjene u njima

Vaţno je pregledati cijeli vrat radi otkrivanjaeventualno uveĉanih limfonoda .(Slika 15.)



Slika 15. Ultrazvučni prikaz štitne žlijezde

Parotidne, submandibularne pljuvačne ţlijezde,paratireoidne ţlijezde i okolne meke strukture vrata i lica



Za pregled nije potrebna nikakva priprema. Pacijent leţi naleđima sa vratom u hiperekstenziji

Ponekad je potrebno da se ispod leđa pacijenta postavi

jastuĉe da bi se postigao odgovarajući stepen ekstenzije.

Pregled obuhvata anteromedijalne i lateralne dijelove vrata,

ukljuĉujući i supraklavikularnu, submadibularnu i parotidnuregiju .

Prave se presjeci u svim ravnima (popreĉni , uzduţni i kosi).Koriste se sonde visoke frekvencije, nabolje su one od 7,5MHz i 10 MHz., a kod većih promjena pregled se dopunjavasondama niţih frekvencija.



j

Promjene koje se dijagnostikuju moţemo podjeliti naekstraglandularne i glandularne

Ekstraglandularne promjene mekih struktura vrata i lica(apscesi, traume, tumori,limfedem),krvnih sudova(kalcifikacije, plakovi, aneurizme, tromboze i okluzije), mišića,

limfne ţlijezde i kongenitalne anomalije (medijalne ciste vrata, laterlne ciste vrata)

Glandularne promjene moţemo podijeliti na one sa

egzokrinim luĉenjem i endokrinim luĉenjem. U egzokrineţl d d l ĉ d b d b l



ţlijezde spadaju pljuvaĉne, parotida i submandibularneţlijezde. Ultrazvukom se mogu utvrditi akutne upalnepromjene, hroniĉne upalne promjene, sijalolitijaza i tumori

Kod paratireoidnih ţlijezda zbog malih dimenzija , lokacije,superpozicije okolnih struktura , kliniĉki pregled nije davaozadovoljavajuće rezultate, tek primjenom ultrazvuka poĉelaje era dijagnostike paratireoidnih ţlijezda.

Tipiĉna lokalizacija je kada postoje ĉetiri ţlijezde, dvijegornje a dvije donje

One su malih dimenzija, veliĉina im je 5x3x1mm, diskoidnog su oblika i po strukturi su normalne izoehogene građe kao ištitna ţlijezda



j

Ultrazvuĉni pregled vrata posljednjih godina pokazao se kao visoko senzitivna i specifiĉna za otkrivanje uveĉanihparatireoidnih ţlijezda.

Od oboljenja ovdje treba spomenuti hiperplaziju, anaplaziju,adenom i karcinom.

Ove bolesti dovode do primaranog , sekundarnog itercijarnog hiperparatireoidizma.



Kod paratireoidnih ţlijezda zbog malih dimenzija , lokacije,superpozicije okolnih struktura , kliniĉki pregled nije davaozadovoljavajuće rezultate, tek primjenom ultrazvuka poĉelaje era dijagnostike paratireoidnih ţlijezda



Tipiĉna lokalizacija je kada postoje ĉetiri ţlijezde, dvijegornje a dvije donje

Gornje su lokalizovane na zadnjoj površini štitne ţlijezdena spoju gornje i srednje trećine , a donje također na zadnjojpovršini , na spoju srednje i donje trećine

Postoji i atipiĉna lokalizacija

Gornje se mogu naći iza jednjaka , između traheje ištitne ţlijezde , u tireoidei i u zadnjem dijelumedijastinuma. Donje se mogu naći uz karotidu i izaj d j k



jednjaka

One su malih dimenzija, veliĉina im je 5x3x1mm,diskoidnog su oblika i po strukturi su normalne

izoehogene građe kao i štitna ţlijezda

Ultrazvuĉni pregled vrata posljednjih godina pokazao

se kao visoko senzitivna i specifiĉna za otkrivanjeuveĉanih paratireoidnih ţlijezda.



Od oboljenja ovdje treba spomenutihiperplaziju, anaplaziju, adenom i karcinom.

Ove bolesti dovode do primaranog ,sekundarnog i tercijarnog hiperparatireoidizma

Ultrazvuk dojke ima svoje mjesto u sklopu kliniĉke i

rendgenske pretrage.Moguće je razlikovati ţlijezdano tkivood masnoga i ustanoviti njihov odnos a mogu se odrediti i



od masnoga i ustanoviti njihov odnos , a mogu se odrediti i

upalne promjene , tumori veći od 1 cm i cistiĉni tumori većiod 4 do 5 mm

Ta je metoda posebno korisna u ponavljanim pretragama

(gdje rendgenska mamografija previše opterećuje pacijentazraĉenjem) i kod ciljanih punkcija

Ultrazvuĉni pregled dojki obavlja se u leţećem stavu naleđima sa rukama ispod glave , a po potrebi i u boĉnomdekubitusu. Koriste se sonde viših frekvencija , linearne od7,5 MHz i 5 MHz.



Koţa dojke se premaţe elastiĉnim gelom,ĉime se sondaudaljuje od koţe , a istovremeno izbjegava deformacija tkivadojke



Dojka se skenira u cijelini na jedan od tri ponuđena naĉina:paralelnim skenovima odozgo nadole , radijalnim skenovima usmijeru kazalje na satu od centra koji odgovara bradavici dojke

i skenovima u istoj ravni , sa pregledima prvo gornjeg – spoljnjeg kvadranta, gornjeg – unutrašnjeg , a zatim oba donjakvadranta

Pregled se završava skeniranjem pazušne jame, uzduţnimparalelnim skenovima , a zatim supra i infraklavikularne loţe.

Ultrazvuk skrotuma i penisa

Od površinskih organa skrotum i penis su najdostupniji zapregled ultrazvukom



pregled ultrazvukom

Za njihov pregled se koriste linearne sonde visokihfrekvencija od 7,5 MHz do 10 MHz , samo izuzetno kodznatno uveĉanog skrotuma koristi se sonda manje

frekvencije (5 i 3,5 MHz)

Za pregled skrotuma i penisa nije potrebna nikakvapriprema i on se moţe izvoditi u svako doba i odmah. Utoku pregleda bolesnik leţi na leđima sa lako razmaknutimnogama. Ako je potrebno skrotum se moţe podićipodmetanjem savijene komprese .

U toku pregleda posmatra se svaka strana skrotuma i penisa ,posebno popreĉnim i uzduţnim skenovima , a po potrebi senalazi na jednoj upoređuju sa nalazima na drugoj strani



Obiĉno se poĉinje sa pregledom testisa , a potom sepregedaju i ostale strukture funikulusa i penis

Ovdje je jako vaţan color Doppler

Od oboljenja se ultrazvukom mogu jasno razlikovati upalnepromjene testisa i epididimisa od torzije testisa (color Dopplerje primaran) zatim otkrivanje varikokele, spermatokele,funikulokele, hidrokele, piokele, rupture testisa kod traume inaposljetku najvaţnije kod tumora testisa

Prikaz skrotalne vaskulature



Grane a. spermatike ( RI- 0,50)

Art. cremasterica- visok RI(dijastola na razini bazalne linije)

Spermatokela, funikulokela, cista ovojnice



Oftalmologija U pretragama oka ultrazvuk također ima svoje

mjesto.Posebno u onima koje se ne mogu vidjeti



optiĉkim instrumentima , dakle kad je staklovinazamućena (zbog krvarenja ili drugog razloga ) i upretrazi struktura iza retine

Pretrage se vrše prikazima A i B moda

Oftamologija je među prvim disciplinama u kojoj su

izvršeni pokušaji karakterizacije tkiva na osnovigustoće i amplituda odjeka.

Za prikaz B moda upotrebljavaju se sektorskiaparati s odstojnom kupelji , a za prikaz A moda



p j p j , p

se primjenjuju sonde s odstojnom stazom

Upotrebljavaju se visoke frekvencije 5-10MHz

Ehoskopski se mogu odrediti dimenzije struktureu oku i tumori u oku i iza oka.

Neurologija

Ultrazvuĉna ehoskopija najprije se primjenjivala upravo u



neurologiji, štaviše, prvi pokušaji ultrazvuĉne dijagnostike jošu toku Drugog svjetskog rata rađeni su upravo u pretrazimozga

Osnovni problem u podruĉju pretrage mozga jeste lom iapsorpcija zvuĉnog snopa u kosti lobanje

Danas se u tom podruĉju uglavnom koristi prikaz A , jer je vrlo teško dobiti realistiĉne slike B zbog loma talasa nalobanji, to više što komjuterizovana rendgenska tomografijad j l d b lik d i li j



daje vrlo dobre slike , pa to destimulira razvoj u ovomsmjeru.

Prikazom A mogu se dobiti korisni podaci o promjeni

simetrije moţdanih struktura. To je vrlo vaţan podatak kodtraumatiziranih pacijenata koji ne podnose sloţene i dugepretrage.

Na osnovu veliĉine odjeka ili njihova nepostojanja (tekućina)moţe se ustanoviti priroda procesa koji pomiĉe strukturemozga s njihovih normalnih mjesta ( npr.krvarenje u mozgu)



U neurologiji se vrlo znaĉajno razvila upotreba Dopplerovihmetoda kojima se mjeri protok i karakteristike protoka krvi umozgu

U vratnim ţilama mogu se otkriti i izmjeriti aterosklerotiĉne



U vratnim ţilama mogu se otkriti i izmjeriti aterosklerotiĉnepromjene , a primjenom impulsnog sistema mogu seprocijeniti poremećaji intrakranijalnog krvotoka

Danas je najĉešće u upotrebi transkranijalni Doppler (TCD)i

ekstrakranijalni Doppler krvnih ţila (Slika 16.).

Slika 16 . Prikaz rada ekstrakranijalnog doplera

Kroz takozvane ultrazvuĉne prozore(temporalni,subokcipitalni,orbitalni i submandibularni)pristupa sa ultrazvuĉnom sondom koja je preĉnika 16do 20 mm zahvaljujući povezanosti ovakvih



j j p

instrumenata sa aplikativnim programommikroraĉunara , moguće je iscrtavanje hemodinamskihkarti (TCD-flow mapping ), i to u tri ortogonalneravni – horizontalne, koronarna (aneteroposteriorna )i

sagitalna (boĉna ), što olakšava prostornu orjentaciju

Pored stenoze, okluzije i hipoplazije moţdanih arterija

TCD tehnikom moguće je ustanoviti postojanje varijacije Willisovog poligona, zatim se moguustanoviti arterio-venske malformacije , aneurizme i vazospazam.

Ortopedija-muskuloskeletni sistem

U posljednje vrijeme ultrazvuk se sve više rutinski



primjenjuje u ortopediji Najĉešća pretraga je pregled dojenaĉkog kuka , gdje

ultrazvuk velikim dijelom zamjenjuje upotrebu rendgena zakontrolne preglede

Pored toga ultrazvukom se pregledaju i promjene nazglobovima

Ova je primjena u naglom razvoju

Sektorske sonde se praktiĉno ne upotrebljavaju umuskuloskeletnom sistemu

Ultrazvuĉno ispitivanje najbolje je provesti sa linearnimsondama direktno na koţu , sa ultrazvuĉnim gelom kaosredstvom između koţe i sonde. Visokofrekventne i

visokorezolutne sonde su od 5 do 15 MHz omoguĉuju najbolji



j j j

prikaz

Potrebno je uvjek uĉiniti pregled u dvije ravnine , međusobno

okomite jedna na drugu, a obiĉno je to uzduţna i popreĉnaravan

U procjeni muskuloskeletnih poremećaja bitno je odabrati

odgovarajuću sondu kako bi se dobila optimalna rezolucija. Zapovršinske strukture kao što su tetive, ligamenti i mišićiuzimaju se sonde jakosti 10MHz ili sonde više frekvencije

Ako se ţele pregledati dubinske strukture kao što su kuk inatkoljenica , onda je potrebno uzeti slabiju sondu od5MHz



Ako se pak ţeli prikazati površinska struktura sa niţomfrekvencijom ili zbog neravnine površine tijela (zglob ,kost), potrebno je uzeti vodenu kupku da bi se poboljšala

vizelizacija

Ultrazvuĉna komparacija sa kontralateralnom stranom

neophodna je radi razlikovanja normalne varijacije odpatološkog nalaza.(Slika 17,18.)



Slika 17 .Ultrazvučna tehnika pregleda patele Slika 18. UZ slika frakture patele

Od patoloških stanja u ortopediji moţemoultrazvukom dijagnosticirati: rupturu mišića, rupturutetiva, subluksaciju ili luksaciju tetive, tendinitis,tendosinovitis rupturu ligamenata burzitis



tendosinovitis, rupturu ligamenata, burzitis,ganglionske ciste, tumorozne tvorbe mekotkivnihstruktura, odrediti tumore da li su solidni ili cistiĉni,tećni, odrediti lokacije tumora u odnosu na kost,

mišiće i krvne ţile.

Pod ultrazvuĉnom kontrolom moguće je uĉiniti

punkciju zgloba, evakuaciju hematoma,ciljanubiopsiju tumorozne tvorbe i dati intraartikularnuinjekciju.



Pregled gornjeg abdomena ,

bubrega i retroperitoneuma



bubrega i retroperitoneuma

PREDAVANJE 13

Ultrazvuk zauzima najznaĉajniju ulogu u pregleduprenhimnih organa gornjeg abdomena, iretroperitoneuma. Popularan je i kod ljekara ipacijenata. Najĉešće se izvodi za pregled ţuĉne kese iţuĉnih vodova



ţuĉnih vodova

Pregled se dobro podnosi i zahtjeva minimalnupripremu.

Metoda je neinvazivna,bezbolna i brza

U isto vrijeme ona je pouzdana u pregledu jetre,slezene, pankreasa, bubrega i okolnih struktura.

Mjerenja treba obavljati u medioklavikularnoj liniji pricijeloj slici jetre na ekranu , od vrha do donje ivice.



Ako cijela jetra ne moţe da stane u ekran , tada trebauzeti dvije slike i spojiti zajedno, koristeći internuoznaku , kao što je portalna vena , i mjereći zajednoza oba dijela.Sliĉno mjeriti i ostale parenhimneorgane.

Slika parenhima jetre i bubrega ustvari je slika

interferencijskih rezultata pojedinaĉnih odijeka, ali seipak s iskustvom moţe prepoznati kao normalna iliabnormalna



Ultrazvuĉnom ehografijom moguće je naći odstupanje odnormalne veliĉine nekih organa te promjene u strukturi



tkiva i tumore.

Najbolje se dijagnosticiraju ţuĉni kamenci u holecisti i

vodovima,zato je ova metoda pregleda , metoda izbora inajviše primjenjivana dosada uopće u ultrasonografiji.

Primjenjuje se kao inicijalna , najĉešće kao jedina metoda

u dijagnostici oboljenja bilijarnog trakta ipreoperativno.Nije potrebna posebna priprema i nepostoje posebne kontraindikacije za primjenu



Posebno je pogodna za sistematsko ispitivanje i ranootkrivanje oboljenja. Koristimo transverzalne, kose idopunske skenove.



U dopunske skenove spadaju interkostalni(ako je ţuĉnakesa visoko postavljena i retrokostalno) i skenove ulijevom dekubitusu sa forsiranim inspirijumom sa

pomicanjem sonde u interkostalne prostore

Pregled u desnom lateralnom dekubitusu ponekad

omogućuje da se prikaţe holecista kod mršavihpacijenata , kada se ţuĉna kesa pomjeri iz sjene kiĉme.(Slika 11,12).



Slika 11. Ultrazvučni prikaz proširenih žučnih kanala



Slika 12. Ultrazvučni prikaz žučne kese (kamenac)

Primjetiti se mogu ciste u bubrezima i jetri , i to sa velikom puzdanošću. Dijagnostika pankreasa je dostateška, ali pripada u uspješnije metode morfološkeneinvazivne dijagnostike



Posebno je taĉna kod pseudocista pankreasa, upalnihpromjena pankreasa, peripankreatiĉnih izljeva itumora pankreasa

Zastoji i promjene oblika velikih krvnih ţila u ovompodruĉju također se mogu pronaći posebno Dopplermetodom.Prikaz aneurizme abdominalne aorte jenezaobilazan kod urgentne ultrasonografije akutnog bola u abdomenu

Ultrazvuĉna ehoskopija danas je vrlo vaţna u otkrivanju metastaza ujetri i ostalim parenhimotoznim organima.(Slika13).



Slika 13. Metastaza u jetri



U prikazu difuznih i fokalnih bolesti jetre ultrasonofrafija je skoro nezamjenjljiva i ne

zahtjeva dodatne pretrage. Dopplerovim mjerenjima moţe se dopuniti dijagnoza kad je u pitanju promjena

protoka krvi (bilo kao neovaskularizacije, bilo kao zastoji, ili kao aneurizme) (Slika 14.).



Slika 14. Kolor Doppler aneurizme abdominalne aorte







Ultrazvukom se uspješno obavljaju pretrage bubrega ,konkrementi,hidronefroza i tumori bubrega.U pripremi zaoperacije ili litotripsije. Kontrolišu se i rezultatioperativnih zahvata. Mogu se pratiti i rezultati



transplantacije organa uz korištenje kolor Dopplera

Ultrazvuĉna dijagnostika u ovom dijelu tijela rutinska jedopuna radiološkim i nuklearno medicinskim pretragama

i u mnogim sluĉajevima predstavlja pretragu prve linije

Pregledi organa gornjeg abdomena obavlja se u supinaciji i

u lijevom i desnom boĉnom poloţaju a katkad u stojećemili leţeĉem na stomaku.Koriste se subkostalni iinterkostalni pristupi u zavisnosti od habitusa pacijenta

Standardni presjeci su popreĉni i uzduţni koji supoĉetni kod pregleda ovih organa. Jetru trebapregledati u ortogonalanom planu, obiĉno sagitalnomili popreĉnom.



p p

Treba koristiti i gain i dugme za jaĉinu da bi se dobilaoptimalna slika parenhima ovih organa.Ispitivanje bi valjalo obaviti sa sondom frekvencije od 3,5 MHz do5 MHz

Idealno, treba imati na raspolaganju varijabilni fokuskoji omogućava adekvatnu vizelizacijupovršnih,srednjih i udaljenih dijelova tijela

Sonde su elektronske sektorske i konveksne.



Posebno je vaţan pristup retroperitoneumu gdje se sauspjehom mogu otkriti tumori nadbubreţnih ţlijezda,apscesi , gnojne kolekcije uz straţnji zid ileopsosa,limfne ţlijezde, limfokele, urinomi i hematomi

U poređenju sa kompjuteriziranom tomografijom(CT) je ultrazvuk manje pouzdan.za pregled

retroperitoneuma . Koriste se ultrazvuĉni aparati visoke rezolucije , opremljeni sektorskim ilikonveksnim sondama od 3,5 MHz.

Za pregled desnog nadubrega i okolnih strukturasonda se postavlja u 9 i 10 interkostalno podruĉje u visini srednje ili prednje aksilarne linije prileţećem stavu . bolesnika na leđima



Vrši se i takozvana medijalna angulacija sonde.Pregled lijeve nadbubreţne ţlijezde i okolnih

struktura je znatno teţi zbog manjeg akustiĉkog prozora.

Sonda se postavlja u 8. ili 9. intrekostalni prostor namjestu ukrštanja zadnje aksilarne linije a pri leţećemstavu bolesnika na leđima

Laganim okretanjem sonda se postavlja ukoronarnu ravan i usmijerava put anteriornog



dijela lijevog bubrega

Jednaku vaţnost uspiješnom prikazu

nadbubreţnih ţlijezda imaju prednji popreĉni iuzduţni presjek u lateralnom dekubitusu.

Duboki inspirijum je imperativ svim navedenimtehnikama pregleda.

Interventni ultrazvuk



PREDAVANJE 14

Iskustva steĉena sa savremenim real - time aparatima u

dijagnostici ubrzo su proširena i u i na podruĉje terapije uzpomoć ultrazvuka

Citologija i histologija organa abdomena danas se ne mogu



g j g j g g

zamisliti bez ultrazvuka , koji operatoru omogućuje stalnopraćenje puta instrumenta u odgovarajuće organe ili tkivo vlastitim okom.

Danas se vođenjem ultrazvuka obavljaju ne samo perkutanatranshepatalna holangiografija nego i perkutanatranshepatalna bilijarna drenaţa (PTBD), perkutanatranshepatalna drenaţa ţuĉnog mjehura , punkcija i drenaţa

apscesa, nefrostome, punkcija cista, injiciranje kontrastnihsredstava, citostatika, radio-terapijskih materijala, inseracijaigle za lijeĉenje hipertermijom i mikrotalasima. (Slika 19.)



Slika 19. Prikaz punkcije pod kontrolom ultrazvuka

Pomoću citološkog uzorka dobivenog aspiracijom uz vođenje instrumenta ultrazvukom mogu se identificiratimaligne ćelije direktno , umjesto da se dijagnoza postavljaindirektno raznim metodama snimanja (CT; MRI,



scintigrafija , klasiĉna radiologija)

Patološke lezije koje treba analizirati mogu se direktno vizuelizirati i u nju ciljati instrumentom uz taĉno određivanjenjezine veliĉine i udaljenosti od površine koţe

Postupak aspiracijske citološke biopsije moţe se obavljati pri

dnevnom svjetlu , nije potrebno zamraĉivanje prostorije.Nema nikakve opasnosti od zraĉenja.

Postupak se moţe obavljati u svakoj prostoriji saodgovarajućim medicisnkim uslovima , i ne treba zatohirurška operaciona sala



Zahvat se moţe obaviti i na bolesniĉkoj postelji.Nijepotrebno kontrastno sredstvo.Nema ozbiljnihkomplikacija niti diseminacije malignih ćelija duţ putanjeaspiracijske igle

Koriste se posebne sonde sa ţlijebom sa strane i u koji se

postavlja vodilica sa iglom za aspiraciju i punkciju.Sondemogu biti sektorske i linearne zavisno od dubine procesa.

Intraoperativni ultrazvuk Pregled organa ultrazvukom u toku hirurškog zahvata

,na hirurškom stolu , postao je stvarnost.



To je danas dobro poznati intraoperativni ultrazvuk (Charnley,1990, Shawker, 1991,).

Pred perkutanim ultrazvukom bitna mu je prednostšto hirurg na operativnom stolu moţe otkriti svojimoĉima i rukama nevidljive i nedostupne patološke

strukture

Za intraoperativni pregled koriste se linearne i sektorske

Dok linerana sonda daje vjernije topografsko anatomskeodnose , sektorska ima mnogo šire podruĉje vizuelizacije,ali je topografska anatomija manje pregledna



Linearna sonda ima uţe podruĉje vizuelizacije

Za analizu nepravilnih struktura mnogo je pogodnijisektorski sken , posebno za otkrivanje raznih izboĉenja igrba, naroĉito u podruĉju jetre , njezine donje plohe ihilusa. Prikaz pojedinosti zavisi o atenuaciji ultrazvuĉnog

snopa i frekvencije koja se koristi. Površnije strukturemogu se bolje otkriti višim frekvencijama

Primjer neka bude cistiĉna tvorba promjera 5mm. Ako jesmještena na dubini od 4cm u jetri , dobro se moţe vidjetisondom frekvencije 7MHz, naprotiv , sondom frekvencijeod 3 ,5 MHz vidi se, ali se prikaţe slabo



Ako je cista promjera 10mm, na dubini od 1o cm u jetri ,dobro će se vidjeti sondom od 3,5MHz. Sondom od

7MHz i višom se ne će vidjeti.

Naime što je frekvencija viša, penentracija ultrazvuĉnog talasa u dubinu je manja. Drugim rjeĉima, viša frekvencijaje obrnuto proporcinalana dubini vidljivosti, dubiniprodora ultrazvuĉnog snopa u dublje slojeve.

Sonde za intraoperativni pregled su malih dimenzija,

sterilne, postavljene u posebne sterilne vreĉice saprisutnim sterilnim gelom u vreĉicama .



Postoji direktni i indirektni naĉin pristupa na operativnopolje. Direktni naĉin je postavljanje sonde direktno naoperativni organ a indirektni naĉin je da postoji izmeđusonde i ispitivanog organa sloj fizoiološke otopine iliparafinski balon Sve podlijeţe uzusima koji vladaju uoperacionoj sali

Indikacije za primjenu su sljedeće: kod transpalantacijeorgana za prikaz krvnih ţila koje se povezuju, vaskularneanastomoze, otkrivanje sitnih metastaza u jetri koje senisu mogle otkriti palpatorno ili digitalnim tehnikama.

Ultrazvuĉna sonda je u neku ruku i produţena rukahirurga za palpaciju,otkrivanje konkremenata uholedokusu za vrijeme operacije ţuĉne kese, malih



tumora pankreasa i biopsija istih pod kontrolomultrazvuka

U urologiji kod operacija bubrega ,određivanje sitnihkonkremenata koji se nemogu vidjeti radiološkimmetodama ili palpacijom,tumora bubrega kodresekcije, za vrijeme operacije u torakalnoj hirurgiji,

pregled kroz dijafragmu u abdomen a ne palapacijakako se prije radilo.

Endoskopski ultrazvuk Endoskopski ultrazvuk je metoda kojom se pomoću ultrazvuka

ispituju strukture i promjene zida digestivne cijevi te okolnihstruktura odnosno organa. Pored ispitivanja digestivne cijeviendoskopskim ultrazvukom se moţe ispitivati, urotrakt i bronhije.



(Slika 20.)

Slika 20.Transrektalni ultrazvuk prostate(TRUS)

Kod svih endoskopskih pretraga ugradnjom na endoskop

transdjusera (sondi) vrši se i ultrazvuĉno ispitivanje.Aparati zaendoskopsku ultrasonografiju optimalna su kombinacijafiberendoskopa sa boĉnim svjetlom i ultrazvuĉne sonde nanjegovu vrhu



Za endosonografsko pretraţivanje gornjeg dijela probavnecijevi upotrebljavaju se , zavisno o proizvođaĉu , konveksnesonde frekvencije 5 i 7 MHz sa vidnim poljem širine 180stepeni ili mehaniĉke radijalne sonde frekvencije od 7,5 MHzdo 12 MHz sa poljem ispitivanja od 360 stepeni

Primjenom sonde od 5 MHz penetracija ultrazvuka je oko 20cm, sonde od 7,5 MHz oko 7 cm , sonde od 12 MHz oko 3cm , u dubinu tkiva.



Za donju endoskopsku ultrasonografiju primjenjuju setakozvane «biplane» sonde sa više transdjusera iskeniranje je rotirajuće, frekvencija sonde je od 7,5



MHz do 12 MHz.

Posebno je ovdje vaţno napomenuti transrektalnuultrasonografiju kao dio endoskopske ultrasonografijekoja je najkorisnija metoda u dijagnostici ranog karcinoma prostate, seminalnih vezikula, mokraćnebešike, recidiva karcinoma rektuma nakon operativnih

metoda, otkrivanje uveĉanih limfonoda male zdjeliceuz rektum i u dijagnostici muškog steriliteta

Transuretralna ultrasonografija je dio endoskopskeultrasonografije sluţi takođe za otkrivanjeoboljenja mokraćne bešike, prostate , uretera i



uretre.

Transbronhijalna ultrasonografija je dio

endoskopske ultrasonografije sluţi za otkrivanjeoboljenja bronha , alveola i drugih dijelova pluća.

Laparoskopska ultrasonografija Laparoskopska ultrasonografija je metoda koja se

primjenjuje tek nekoliko godina , a dopuna je pregledu



bolesnika kod kojih je indicirana laparoskopija

Oprema se sastoji od standardnog laparoskopskog pribora i

eholaparoskopa linearne sonde, koja prolazi kroz troakar , afrekvencija je 7,5MHz i 10MHz i promjera 7mm i 12mm.

Neposredno prislanjanje sonde na ispitivane organe

omogućuje visoku rezoluciju i time otkrivanje lezije , koje suinaĉe teško dostupne

Tom se metodom olakšava preoperativna priprema,omogućuje se ciljano uzimanje biopsijskih uzoraka izlezije koje nisu na površini organa, a ponekad seotkrivaju i inoperabilna stanja, koja bi u protivnom



završila eksplorativnom laparotomijom

U bolesnika sa visokim alfa – fetoproteinom iklasiĉnim ultrasonografskim pregledom «nevidljivim»karcinomom , laparoskopska ultrasonografijaomogućuje prikaz tumora te uz CT i angiografiju

povećava vjerovatnost postavljanja dijagnoze



Tom metodom je olakšana i ciljana biopsijagušteraĉe kroz laparoskop , a moguće jeotkrivanje patoloških promjena i drugih organadostupnih laparoskopom..

Kolor Doppler i njegova primjena Dopler je unio novu dimenziju u ultrazvuĉnu

dijagnostiku.



Osim morfološkog prikaza moţe se prikazatiprokrvljenost organa kao i neinvazivna analiza

protoka u arterijama i venama u svim dijelovima tijela.Razvoj novih metoda ,obojenog i power Dopplera ,3-D, 4-D ultrazvuka , kontrastnih, intravenskihultrazvuĉnih sredstava i harmoniĉnog prikaza , pruţa

mogućnost vrlo detaljne dijagnostiĉke procjenemnogih patoloških procesa na krvnim ţilama u tijelu.

D l k l k i i i i b j i



Doppler se pokazo vrlo korisnim i pri brojniminterventnim procedurama , kao što superkutane angioplastike krvnih ţila , biopsije ipunkcije raznih organa , perkutane instilacije

etanola u lijeĉenju tumora jetre , toksiĉnihadenoma štitnjaĉe, itd.(Slika 21,22,23)



Slika 21.Prikaz krvne žile vrata u smjeru sonde(ka sondi) kolor Dopplerom (crvena boja)

Slika 22. Prikaz krvne žile vrata u smjeru od sonde kolor Dopplerom (plava boja)



Slika 23.Power Doppler karotida ,bifurkacija

Dopplerski aparati su sve brojniji u medicinskim ustanovama ,a zbog relativno niske cijene i neinvazivnosti Dopplerzamjenjuje angiografiju i flebografiju pri brojnim kliniĉkimindikacijama



Doppler se primjenjuje u pregledu arterija i vena periferije,Doppler karotidnih i vertebralnih arterija, Doppler jetre i

visceralnih krvnih ţila, u nefrologiji i urologiji, pri upalama uabdomenu, transplantaciji bubrega i jetre.

U ostalim podruĉjima gdje spada Doppler štitne ţlijezde,

parotide, paratireoidnih ţlijezda, dojke , limfnih ţlijezda ,upalnih promjena mišićno-koštanog sistema i dopler materice ijajnika.

Doplerski skrining (odabir) prije intervencijskih zahvata i

praĉenje nakon zahvata na perifernim arterijama i venama,doplerska analiza radijalne arterije pri koronarnimpremosnicama (bypass). Doppler pri traumi arterija i venaekstremiteta, dopler aneurizme abdominalne aorte izdjeliĉnih arterija



Zatim se sada najviše koristi u dijagnostici dubinske vensketromboze, površinskih tromboflebitisa i varikoziteta iultrazvuĉni prikaz vena koje se koriste kao premosnice

Kod karotidnih i veretbralnih areterija posebno prikazaterosklerotiĉnih masa, stenoze, kongenitalnih promjena,arterijsko - venskih fistula i malformacija kao i prikazsindroma krađe potkljuĉne arterije (subclavian styl syndrom).

Dopler u razlikovanju primarnih i sekundarnih tumora visceralnih organa , stenoza i okluzija visceralnih arterijaposebno mezenterijalne tromboze, kod portalne



hipertenzija provjera postavljenih šantovaportokavalanih hirurških ili perkutanealnih

Posebno je primjenljiv u urologiji, diferenciranje

karcinoma prostate kod transrektalne ultrasonografije,skrotalne ultrasonografije i kod penilnecirkulacije(impotencije)

Svaki pregled u ultrasonografiji nezamisliv je sada bezprimjene kolor Dopplera.

Terapija ultrazvukom

Ljudsko uho ĉuje zvuk frekvencije između 16Hz i



20000Hz.Zvuk s frekvencijom većom od 20000Hznaziva se ultrazvukom

Terapija ultrazvukom /lat ultra – preko ,iznad ; sonus – zvuk : grĉ.therapieia – lijeĉenje / primjenjuje u svrhulijeĉenja ultrazvuĉnu energiju ,frekvencije od 800 do1000 kHz.Ultrazvuk moţe povećati temperaturu tkiva u

dubinu od 3 do 5 cm i više,bez zagrijavanja koţe ipotkoţnog tkiva

Ta ĉinjenica najvaţniji je razlog za upotrebu ultrazvuka kodterapijskog agensa.Uĉinci ultrazvuka na tkivo su – toplinski,mehaniĉki ,hemijski i kavitacijski.U dijagnostiĉkesvrhe koristi se snaga ultrazvuka od 0,001 do 0, 05W/cm2



U terapiji od 1 do 3 W/cm2 . Hirurški laparoskopski kauternoţ od 10 d0 30 W/cm2

Indikacije za upotrebu ultrazvuka : kontrakture zglobnihĉahura ili adhezivni kapsulitis, otvrdnuća periartikularnihstruktura,Depuytmenova kontraktura.Hroniĉni artritis,bol koddegenerativnih i upalnih artritisa,ekstraartikularni reumatizam,burzitis ,tendinitis i nategnuće tetiva

Spazam,nategnuće ,fibroza ,miozitis ,hematomi mišića,neurinomi, poremećaji simpatiĉnog ţivĉanog sistema

/ fl k di fij i S d k fij iĉ



/refleksna distrofija i Sudeckova atrofija.Hroniĉnebolesti perifernih krvnih ţila vazospazam.

NAPREDNE OPCIJEULTRAZVUĈNIH UREĐAJA



B- flow ili protok u B-prikazu i B kolor

B- flow ili protok u B-prikazu , jedna je od novih opcija kojaomogućuje vizuelizaciju protoka u krvnim ţilama u radu u B-prikazu

Protok je krvi, budući da je rijeĉ o B-prikazu,kodiran usivoj boji i nisu potrebna posebna kompliciranapodešavanja pri korištenju opcije. Kako su odjeci iz

tki 20 30 dB iši d dj k k i i k ih ţil



tkiva 20 – 30 dB viši od odjeka krvi iz krvnih ţila ,uređaj posebnom metodom uspijeva uskladiti odijeke iprezentirati ih na ekranu

Prednost ove opcije je svakako u poboljšanju vizuelizacije aterosklerotiĉnih plakova te omogućujedetekciju krvnih ţila bez upotrebe obojenog Dopplerai nije zavisan o uglu upada zvuka

Mogućnost bojenja slike u B-prikazu (zelena, plava ,ţuta,crvena ..) zove se B-kolor,funkcija moţe bitizanimljiva pri upotrebi ultrazvuĉnih uređaja u jedinicama

i i j ili ij hi ških h k d j



intenzivne njege ili za vrijeme hirurških zahvata ,kad jeprisutno jako okolno osvjetljenje

Obiĉno se uz navedenu mogućnost dodaju i opcije zapodešavanje „zrnatije“ ili „mekše“ slike te mogućnostbojenja drugim bojama pojedinih dijelova sive skale kakobi se prikazali istom bojom odjeci sliĉnih intenziteta.

Panoramski prikaz

Skeniranjem linearnim sondama kojima s koristimao u

išić k l i iĉ i



pretragama mišićno – skeletnog sistema ograniĉeni smo naprikaz koji je određen širinom sonde (4-6cm)

Ĉesto se događa da ne moţem prikazati cijelo podruĉje kojeţelimo pregledati ili je promjena koju gledamo dimenzijamaizvan zadanih 4 do 6 cm , koliko iznosi širina sonde

Taj se nedostatak pokušava ispraviti panoramskim prikazomkoji omogućuje prikaz slike u širinu uz odrţanu rezoluciju.

Ova opcija će svakakao naći svoju primjenu u prikazivanjupromjena na mišićima i tetivama. Izvođenje pretrage jejednostavno , ali zahtjeva više vremena od standardnog skeniranja



Sonda se povlaći boĉno duţ podruĉja koje ţelimoprikazati , a slika na ekranu se nastavlja na dio slike kojusmo prešli i koji ostaje zamrznut.

Moguće je pri stvaranju slike koristiti obojeni i powerDoppler za prikaz krvnih ţila

Treba imati na umu da je slika koju smo dobili također tek jedan tomogram podruĉja u kojem je patološka promjena.

Virtual convex ili trapezni prikaz

Širina slike pri skeniranju sa linearnom sondom određena je

ši i d



širinom sonde

Radi boljeg snalaţenja i brţeg rada sa linearnom sondomrazvijena je opcija trapeznog prikaza koja podsjeĉa na prikaz koji

nastaje upotrebom konveksne sonde

Ukljuĉenjem opcije slika postaje šira u dubinu sa posljediĉnimgubitkom lateralne rezolucije na većim dubinama

Opcija i dalje omogućava rad u obojenom i pulsnom Doppleruali bez mogućnosti upotrebe „Slant scana“,odnosno „Beamsteeringa“.

3D i 4D prikaz

Opcija koja se zbog razvoja elektronike brzo razvija i

ć j k li ij i b ţ i ij lik 3D



omogućuje sve kvalitetniju i brţu interpretaciju slike , 3Di u novije vrijeme tzv. 4D (3D – prikaz u realnom vremenu) bazira se na digitalnoj obradi kompletnihskenova nastalih povlaĉenjem sonde preko podruĉja koje

ţelimo skenirati

Za precizniju i bolju 3D rekonstrukciju razvijene suspecijalizirane 3D – sonde koje uz mogućnost uobiĉajne

2D mogućnosti skeniranja , imaju mogućnost 3Drekonstrukcije slike. 3D – sonde posebno su dizajniranetako da se u široj bazi sonde nalaze pretvaraĉi koje za

vrijeme 3D skeniranja pokreće ugrađeni elektromotor



3D skeniranje zapoĉinje tako da najprije u 2D – prikazu (B-prikaz sa dodatkom obojenog Dopplera ili bez njega )odredimo podruĉje koje nas zanima.

Uklj ĉ j 3D prikaza (VOLUME MODE) na 2D sliku



Ukljuĉenjem 3D-prikaza (VOLUME MODE) na 2D – slikusuperponira se zona volumnog prozora (vol – box ) ĉijudubinu i širinu proizvoljno podešavamo.

Kada smo podesili sve ţeljene parametre, pokreće seelektromotor sonde te jednakomjernom brzinom prelazi

pretvaraĉem sonde po unaprijed određenom podruĉju.

Budući da je takav naĉin skeniranja u potpunostiautomatizitran,operater ne pomiĉe sondu , negoĉeka da uređaj završi skeniranje



Dalja obrada slike zavisi o softverskimmogućnostima specijaliziranog programa 3Daplikacije uređaja

Najmanja jedinica dvodimenzionalne digitalne slike zovese pixel , dok se najmanja jedinica trodimenzionalanog prikaza zove voxel

Volumni prikaz je dakle sastavljen od velikog broja



Volumni prikaz je dakle sastavljen od velikog broja voxela koji ĉine takozvani volumni blok. Kvalitet 3D – slike zavisi najviše od kvaliteta 2D – prikaza koji su uosnovi 3D-rekonstrukcije i o parametrima na koje smo

podesili 2D skeniranje

Slika nastala 3D rekonstrukcijom ostaje , naravno , idalje dvodimenzionalna ali je animirana i tako

konstuirana da se stvara privid treće dimenzije. (Slika 1.)

Slika 1. Savremeni 3D-kolorultrazvučni aparat



Za sada je 3D najviše primjenjivan u ginekologi i opstetriciji , pedijatrijskojneurologiji i kardiologiji .

Matrične sonde

Kod klasiĉnih elektroniĉnih linearnih sondi nalazi se na

po ršini sonde tek jedan red pret araĉa ltraz ĉnih talasaBr j pr t r ĉ z i i k lit t d ( r đ j )



površini sonde tek jedan red pretvaraĉa ultrazvuĉnih talasa.Broj pretvaraĉa zavisi o kvalitetu sonde (uređaja)

Matriĉne sonde sastoje se od nekoliko redova pretvaraĉa

smještenih paralelno na površini sonde praveći matricu. Takav dizajn omogućava nezavisan rad pojedinih matrica pretvaraĉau konstruiranju slike .

Matriĉne sonde (linearne i konveksne) mogu zavisno ooperateru , koristiti tek jedan red pretvaraĉa te tako smanjitidebljinu ultrazvuĉnog snopa. Rezultat je mnogo boljarezolucija slike aksijalno i lateralno uz visok „frame rate“.

Compound imaging ili sono CT

Opcija se temelji na mogućnosti zakošenja

lt ĉ t l p ( liĉ l t ilib i k d C l Fl I i )



ultrazvuĉnog talasa ,snopa (sliĉno slant scanu ilibeam stearingu kod Color Flow Imaging)

Reflektor koji se prikazuje na ekranu zapravo jeskeniran sa devet strana.Takav se prikaz razlikujeod klasiĉnog skeniranja u B- modu , a mjenja se iizgled artefakata ultrazvuĉne slike na kakav smo

navikli

Slika nastala primjenom opcije je visokokvalitetna ,kontrastna i glatka uz niţi frame rate

N ţ l t p ij m ţ k ri titi B prikazu i gubii j b j ili D l



Naţalost ,opcija se moţe koristiti u B- prikazu i gubise primjenom obojenog ili power Dopplera

Razlog ne postojanja opcije u drugim modovimaproizlazi iz samih fizikalnih zakona ove opcije te jezajedništvo u dupleks prikazu nemoguća.

Kontrastna sredstva

Odnedavno se i u ultrazvuĉnoj dijagnostici koristekontrastna sredstva u svrhu bolje vizuelizacije



kontrastna sredstva u svrhu bolje vizuelizacije.

Aplikacija kontrasta intravenski u krvotok se ubacuje veliki broj mjehurića gasa koji je stabilan sa nekimugljikohidratom.

Na taj se naĉin u krvotok uvodi veliki broj reflektoraultrazvuĉnih talasa pa je moguće prikazati protoke ukrvnim ţilama koji se ne vizueliziraju klasiĉnimpregledom



Mjehurići se nakon nekog vremena raspadaju iresorbuju

Noviji uređaji posjeduju mogućnost naglog izbijanjaultrazvuĉnog talasa veće snage koja razbija mjehurićei dodatno povećava broj reflektora pa se prikaz još više poboljšava.

Harmonični prikaz (oslikavanje)

(Native Tissue harmonic Imaging, Second Harmonic Imaging ,Octave Imaging)

U ţelji da se smanje smetnje i poboljša omjer šuma -



U ţelji da se smanje smetnje i poboljša omjer šuma -signala razvijena je metoda harmoniĉnog oslikavanja

Harmonici se generiraju u tkivu , a ne od strane sonde

Drugi harmonik osnovne frekvencije od 2 MHz je 4

MHz , treći 6 MHz. Svaki je harmonik za oktavu višiod prethodnog.

Pulsni talas odaslan u tkivo prolazi kroz procesatenuacije, refrakcije, difrakcije , faznih promjena istvaranja harmonika .



Signal koji se vrati pretvaraĉu ultrazvuka oneĉišćen jebrojnim smetnjama.

Budući da se harmonici stavraju interakcijom osnovnefrekvencije i tkiva , smanjuje se daljina puta signala za

pola, što smanjuje i oneĉišćenje signala.

Intenzitet signala tkivnih harmonika je 20 dB niţi ,odnosno 100 puta slabiji od osnovnog signala , što

zahtjeva vrlo osjetljivu elektroniku ultrazvuĉnog



zahtjeva vrlo osjetljivu elektroniku ultrazvuĉnog uređaja

Primjenom ove metode moguća su znatnapoboljšanja vizelizacije u nekim primjenama

Documents

TEHNIKE ULTRAZVUKA 6.semestar