TARİHTEN GÜNÜMÜZE TARİHTEN GÜNÜMÜZE DÜNYA POLİTİKASINDA DÜNYA POLİTİKASINDA

KAFKASYAKAFKASYA

PROF. DR. ÖMER GÖKSEL PROF. DR. ÖMER GÖKSEL İŞYARİŞYAR

KAFKASYA NERESİ?KAFKASYA NERESİ?

GÜNEY KAFKASYA – TRANS GÜNEY KAFKASYA – TRANS KAFKASYAKAFKASYA

““KAFKASYA” TERİMİKAFKASYA” TERİMİ Kafkas adının nereden geldiğiyle ilgili ilk açıklamalardan Kafkas adının nereden geldiğiyle ilgili ilk açıklamalardan

biri antik dönem yazarı biri antik dönem yazarı PliniusPlinius'a aittir. 'a aittir. Plinius,Plinius,KafkasKafkas adının kökeninin İskit dilinde  adının kökeninin İskit dilinde ak ak karkar anlamına gelen  anlamına gelen Gracaucasus'Gracaucasus'tan geldiğini tan geldiğini belirtmiştir. belirtmiştir.

1800'lü yıllarda Kafkasya'yı gezen 1800'lü yıllarda Kafkasya'yı gezen J.J.KlaprothKlaproth ise Kafkas  ise Kafkas adının adının FarsçaFarsça kökenli olduğunu ve Farsçada  kökenli olduğunu ve Farsçada Kaf Kaf DağıDağı anlamına gelen  anlamına gelen Koh-KafKoh-Kaf(Kuh-i Kaf) kelimesinden (Kuh-i Kaf) kelimesinden kaynaklandığını iddia etmiştir.kaynaklandığını iddia etmiştir.

Romalılar ise bu bölgeyi Romalılar ise bu bölgeyi KavkasusKavkasus olarak adlandırmıştır.  olarak adlandırmıştır. Avrupa'da 15. ve 16. yüzyıllarda Kafkas Avrupa'da 15. ve 16. yüzyıllarda Kafkas

adı adı CaucasusCaucasus olarak geçmiş ve bu kullanım günümüze  olarak geçmiş ve bu kullanım günümüze kadar gelmiştir; fakat bu kullanımlarda kadar gelmiştir; fakat bu kullanımlarda belirtilen belirtilen KafkasyaKafkasya,günümüzde ,günümüzde Kuzey KafkasyaKuzey Kafkasya olarak  olarak anılan bölgeyi belirtiyor, Güney Kafkasya bu tanıma anılan bölgeyi belirtiyor, Güney Kafkasya bu tanıma girmiyordu. girmiyordu.

Güney Kafkasya'yı belirtmek için Güney Kafkasya'yı belirtmek için kafkas kafkas ötesiötesi anlamındaki anlamındakiTranscaucasiaTranscaucasia sözcüğü kullanılıyordu.  sözcüğü kullanılıyordu.

TARİHTEN GÜNÜMÜZE TARİHTEN GÜNÜMÜZE KAFKASYA ÜZERİNDE REKABETKAFKASYA ÜZERİNDE REKABET

TEMEL AKTÖRLER: OSMANLI – TEMEL AKTÖRLER: OSMANLI – İRAN – RUSYAİRAN – RUSYA

Rusya’nın en geleneksel amacı: GÜNEYE / Rusya’nın en geleneksel amacı: GÜNEYE / SICAK DENİZLERE İNMEK… İSTANBUL’U SICAK DENİZLERE İNMEK… İSTANBUL’U ALIP 3. ROMA’YI kurmak… Bu amacı ilk dile ALIP 3. ROMA’YI kurmak… Bu amacı ilk dile getiren Rus Çarı: III. IVAN (1462-1505)getiren Rus Çarı: III. IVAN (1462-1505)

Kafkaslar, bu yolda önemli bir geçittir. Kafkaslar, bu yolda önemli bir geçittir. Diğer 2 geçit: Afganistan ve Boğazlar…Diğer 2 geçit: Afganistan ve Boğazlar…

Kafkaslar’daki Terek Nehri üzerinden Kafkaslar’daki Terek Nehri üzerinden aşağılara inmeye çalışmıştır.aşağılara inmeye çalışmıştır.

Bu amacı için Rusya, bölgedeki 2 Hıristiyan Bu amacı için Rusya, bölgedeki 2 Hıristiyan unsuru da kullanmıştır: ERMENİLER ve unsuru da kullanmıştır: ERMENİLER ve GÜRCÜLER.. GÜRCÜLER..

* Rusya, 14.yy.da ALTINORDA’nın * Rusya, 14.yy.da ALTINORDA’nın egemenliğinden kurtuldu.egemenliğinden kurtuldu.

Bağımsız bir aktör haline gelmeye Bağımsız bir aktör haline gelmeye başladı.başladı.

Rusya, Kafkaslarda sürekli baskı Rusya, Kafkaslarda sürekli baskı kurmuş 2 aktör/rakiple karşılaşmıştır: kurmuş 2 aktör/rakiple karşılaşmıştır: İran ve Osmanlı. İran ve Osmanlı.

ALTINORDA DEVLETİALTINORDA DEVLETİ

Rus baskısını hafifletmek için, Kanuni Rus baskısını hafifletmek için, Kanuni Sultan Süleyman’ın EJDERHAN Sultan Süleyman’ın EJDERHAN SEFERİ ve DON-VOLGA NEHİRLERİNİ SEFERİ ve DON-VOLGA NEHİRLERİNİ BİR KANALLA BİRLEŞTİRMESİ FİKRİ BİR KANALLA BİRLEŞTİRMESİ FİKRİ (Sokollu Mehmet Paşa).(Sokollu Mehmet Paşa).

Kanuni’nin Ardından------ 1587 - Kanuni’nin Ardından------ 1587 - KABARDA (KABARTAY) SEFERİ KABARDA (KABARTAY) SEFERİ düzenlendi.düzenlendi.

1604-ÇAR BORİS GODİNOV’un 1604-ÇAR BORİS GODİNOV’un DAĞISTAN SEFERİ.DAĞISTAN SEFERİ.

Rusya’nın büyük devlet haline gelişi: Rusya’nın büyük devlet haline gelişi: Çar 1. Petro (Büyük Petro) 1695Çar 1. Petro (Büyük Petro) 1695

Rusya, Kırım Hanlığı’na vergi Rusya, Kırım Hanlığı’na vergi vermekten kurtuldu.vermekten kurtuldu.

1700: Osmanlı-Rus Savaşı olmuştur: 1700: Osmanlı-Rus Savaşı olmuştur: İstanbul Antlaşması imzalandı.İstanbul Antlaşması imzalandı.

Antlaşmaya göre; - Rusya, Azak’ı Antlaşmaya göre; - Rusya, Azak’ı aldı.aldı.

Böylelikle Karadeniz’de varlık göstermeye Böylelikle Karadeniz’de varlık göstermeye başladı.başladı.

Kafkasları çevreledi.Kafkasları çevreledi. Osmanlı’nın Rusya üzerine 1711 - PRUT Osmanlı’nın Rusya üzerine 1711 - PRUT

SEFERİ: Statükoyu yeniden Osmanlı lehine SEFERİ: Statükoyu yeniden Osmanlı lehine değiştirdi: Ruslar Azak bölgesinden değiştirdi: Ruslar Azak bölgesinden yeniden geri çekilmek zorunda kalmıştır.yeniden geri çekilmek zorunda kalmıştır.

1722 – Osmanlı ve bölgedeki güçlerin acziyeti: 3 1722 – Osmanlı ve bölgedeki güçlerin acziyeti: 3 zaafiyet belirtisizaafiyet belirtisi

- Osmanlı’da LALE DEVRİ.- Osmanlı’da LALE DEVRİ. - İran’da Şİİ-SÜNNİ ÇATIŞMALARI.- İran’da Şİİ-SÜNNİ ÇATIŞMALARI. - Afgan topraklarında ayaklanmalar.- Afgan topraklarında ayaklanmalar. Bölge dengeleri Rusya lehine değişti. İRAN SEFERİ Bölge dengeleri Rusya lehine değişti. İRAN SEFERİ

DÜZENLEDİ. Kafkasya üzerindeki baskılarını artırdı.DÜZENLEDİ. Kafkasya üzerindeki baskılarını artırdı. Osmanlı bu aşamada İran’a yardım etti. Ama Osmanlı bu aşamada İran’a yardım etti. Ama

beklendiği kadar olmadı. Osmanlı-Safevi rekabeti beklendiği kadar olmadı. Osmanlı-Safevi rekabeti etkili oldu.etkili oldu.

Rusya ile İran arasına Fransa girdi ve taraflar 1724 Rusya ile İran arasına Fransa girdi ve taraflar 1724 - MAZENDERAN ANTLAŞMASI’nı imzaladılar. - MAZENDERAN ANTLAŞMASI’nı imzaladılar. Osmanlı 1590 sınırlarına (günümüzdeki Osmanlı 1590 sınırlarına (günümüzdeki Azerbaycan ve Ermenistan toprakları) tekrar Azerbaycan ve Ermenistan toprakları) tekrar genişledi. Bunu sağlayan 1724 – İSTANBUL genişledi. Bunu sağlayan 1724 – İSTANBUL ANTLAŞMASI. Bu antlaşmaya göre, HAZAR ANTLAŞMASI. Bu antlaşmaya göre, HAZAR BÖLGESİ 2’YE BÖLÜNDÜ: - Kuzey sahilleri BÖLGESİ 2’YE BÖLÜNDÜ: - Kuzey sahilleri Rusya’nın, - Güney sahilleri Osmanlı’nın…Rusya’nın, - Güney sahilleri Osmanlı’nın…

Osmanlı ilgisini devam ettiremedi: Osmanlı ilgisini devam ettiremedi: 1730 – Patrona Halil İsyanı. Fırsattan 1730 – Patrona Halil İsyanı. Fırsattan istifade eden İran, Kafkaslardaki istifade eden İran, Kafkaslardaki Osmanlı topraklarına girmeye çalıştı. Osmanlı topraklarına girmeye çalıştı. Engellemek için I. Mahmud, İRAN Engellemek için I. Mahmud, İRAN SEFERİ’ne çıktı. Bölgeyi yeniden SEFERİ’ne çıktı. Bölgeyi yeniden düzene koydu.düzene koydu.

10 Mart 1735 – Osmanlı-Rus GENCE 10 Mart 1735 – Osmanlı-Rus GENCE (GANDZAK) ANTLAŞMASI yapıldı. İki (GANDZAK) ANTLAŞMASI yapıldı. İki taraf tam bir KOMPROMİS’e ulaştılar.taraf tam bir KOMPROMİS’e ulaştılar.

Kompromis şudur: İki taraf Kompromis şudur: İki taraf Kafkasya’daki topraklarını bırakıp Kafkasya’daki topraklarını bırakıp aynı anda geri çekilmeleri ve bu aynı anda geri çekilmeleri ve bu toprakları İRAN’a terk etmeleri…toprakları İRAN’a terk etmeleri…

Osmanlı giderek güç kaybederken, Osmanlı giderek güç kaybederken, Rusya giderek güçlenmekteydi.Rusya giderek güçlenmekteydi.

Rusya fırsattan istifade edip, 1739-Rusya fırsattan istifade edip, 1739-BELGRAD ANTLAŞMASI yapıldı.BELGRAD ANTLAŞMASI yapıldı.

Rusya AZAK’ı geri aldı.Rusya AZAK’ı geri aldı. Rusya ve Osmanlı karşılıklı olarak Rusya ve Osmanlı karşılıklı olarak

Kabarda’ya müdahale etmeme Kabarda’ya müdahale etmeme konusunda anlaşmışlardır. konusunda anlaşmışlardır. (KONSENSUS).(KONSENSUS).

ÖNEMLİ BİR DÖNÜM NOKTASI:ÖNEMLİ BİR DÖNÜM NOKTASI: 1762 – ÇARİÇE II. KATERİNA’nın tahta 1762 – ÇARİÇE II. KATERİNA’nın tahta

çıkması.çıkması. Kafkaslarda Ermeniler onun döneminde Kafkaslarda Ermeniler onun döneminde

toplanıp, bir araya gelmeye başladılar.toplanıp, bir araya gelmeye başladılar. OSMANLI ile RUSYA arasındaki ilk GENEL OSMANLI ile RUSYA arasındaki ilk GENEL

HARP: (1. OSMANLI-RUS HARBİ de denir.) HARP: (1. OSMANLI-RUS HARBİ de denir.) Rusya KIRIM ve DAĞISTAN’ı işgal etti. Rusya KIRIM ve DAĞISTAN’ı işgal etti. Neticede, 21 Temmuz 1774-KÜÇÜK Neticede, 21 Temmuz 1774-KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI.KAYNARCA ANTLAŞMASI.

Küçük Kaynarca Antlaşması’na göre;Küçük Kaynarca Antlaşması’na göre; Rusya, resmen Karadeniz’e inmiş oldu.Rusya, resmen Karadeniz’e inmiş oldu. Kırım Hanlığı resmen ortadan kaldırıldı.Kırım Hanlığı resmen ortadan kaldırıldı. Kırım bölgesini Rusya işgal etti.Kırım bölgesini Rusya işgal etti.

1787 – Osmanlı-Rus Savaşı: Rusya, ANAPA’yı ele 1787 – Osmanlı-Rus Savaşı: Rusya, ANAPA’yı ele geçirdi. Netice YAŞ ANTLAŞMASI: (10 Ocak 1792)geçirdi. Netice YAŞ ANTLAŞMASI: (10 Ocak 1792)

Yaş Antlaşması’na göre, RUSYA: KENDİSİNE BİR Yaş Antlaşması’na göre, RUSYA: KENDİSİNE BİR SALDIRI OLMADIKÇA KAFKASYA SALDIRI OLMADIKÇA KAFKASYA TOPRAKLARINDAN ÇIKMAYI KABUL ETTİ.TOPRAKLARINDAN ÇIKMAYI KABUL ETTİ.

1801: RUSYA, GÜRCÜLERİN ÇAĞRISIYLA, 1801: RUSYA, GÜRCÜLERİN ÇAĞRISIYLA, GÜRCİSTAN TOPRAKLARINI İŞGAL ETTİ.GÜRCİSTAN TOPRAKLARINI İŞGAL ETTİ.

1806 – OSMANLI-RUS SAVAŞI: (1806-1812) 1806 – OSMANLI-RUS SAVAŞI: (1806-1812) İstanbul’da KABAKÇI İSYANI. Ruslar, Kars Kalesi’ni İstanbul’da KABAKÇI İSYANI. Ruslar, Kars Kalesi’ni aldı. Aynı dönemde Napolyon-Rusya Barışı, 1807-aldı. Aynı dönemde Napolyon-Rusya Barışı, 1807-TİLSİT BARIŞI. Napolyon, Rusya’yı Osmanlı ile TİLSİT BARIŞI. Napolyon, Rusya’yı Osmanlı ile ateşkese zorladı. Ateşkesin şartı: HAZAR DENİZİ ateşkese zorladı. Ateşkesin şartı: HAZAR DENİZİ TAMAMEN RUSYA’NIN EGEMENLİĞİNE GEÇTİ.TAMAMEN RUSYA’NIN EGEMENLİĞİNE GEÇTİ.

1812-BARIŞI: (BÜKREŞ ANTLAŞMASI): SADECE 1812-BARIŞI: (BÜKREŞ ANTLAŞMASI): SADECE KARAÇAY BÖLGESİ RUSYA’NIN ELİNDE KALDI. KARAÇAY BÖLGESİ RUSYA’NIN ELİNDE KALDI. RUSLAR DİĞER KAFKAS TOPRAKLARINDAN GERİ RUSLAR DİĞER KAFKAS TOPRAKLARINDAN GERİ ÇEKİLDİLER.ÇEKİLDİLER.

1823-RUSYA-İRAN SAVAŞI: 1823-1823-RUSYA-İRAN SAVAŞI: 1823-TÜRKMENÇAY ANTLAŞMASI. Rusya TÜRKMENÇAY ANTLAŞMASI. Rusya Kafkasya Hanlıklarının çoğunu almıştır.Kafkasya Hanlıklarının çoğunu almıştır.

Ardından 1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı: Ardından 1828-29 Osmanlı-Rus Savaşı: 1829-EDİRNE BARIŞ ANTLAŞMASI:1829-EDİRNE BARIŞ ANTLAŞMASI:

Rusya, Nahçıvan’ı işgal etti,Rusya, Nahçıvan’ı işgal etti, Revan’da bir Ermeni tamponu Revan’da bir Ermeni tamponu

oluşturulmaya başlandı,oluşturulmaya başlandı, Ermeni Tamponu: Osmanlı-İran tertibatını Ermeni Tamponu: Osmanlı-İran tertibatını

kesmek…kesmek… Anapa, Ahıska, Kars Rusların eline geçti.Anapa, Ahıska, Kars Rusların eline geçti. Kısacası: Karadeniz’in önemli limanları Kısacası: Karadeniz’in önemli limanları

Rusya’nın eline geçti.Rusya’nın eline geçti.

1853-56: KIRIM SAVAŞI:1853-56: KIRIM SAVAŞI: - Savaşın ağırlık merkezi, KIRIM YARIMADASI.- Savaşın ağırlık merkezi, KIRIM YARIMADASI. - Şeyh Şamil de, savaş devam ederken, (1834-1859) - Şeyh Şamil de, savaş devam ederken, (1834-1859)

Kuzey Kafkasya’da bağımsızlık savaşı vermişlerdir.Kuzey Kafkasya’da bağımsızlık savaşı vermişlerdir. ŞEYH ŞAMİL: Gürcistan topraklarını ele geçirmek ŞEYH ŞAMİL: Gürcistan topraklarını ele geçirmek

için, İstanbul’dan yardım istedi.için, İstanbul’dan yardım istedi. Osmanlı: Savaşın genel gidişatı içinde durumu Osmanlı: Savaşın genel gidişatı içinde durumu

değerlendirdi. Cihat ilan etmekle yetindi. Kafkasya değerlendirdi. Cihat ilan etmekle yetindi. Kafkasya mücadeleleri sırasında Rusya bölgede sürekli 270.000 mücadeleleri sırasında Rusya bölgede sürekli 270.000 kişilik bir ordu bulundurmak zorunda kaldı. kişilik bir ordu bulundurmak zorunda kaldı. Osmanlı’nın eli rahatladı. Ama Osmanlı Doğu Osmanlı’nın eli rahatladı. Ama Osmanlı Doğu Cephesi’nde yeniliyordu: Kars Rusların eline geçti. (29 Cephesi’nde yeniliyordu: Kars Rusların eline geçti. (29 Ekim 1855). Osmanlı, Batı ve Kuzey cephelerinde galip Ekim 1855). Osmanlı, Batı ve Kuzey cephelerinde galip oluyor. Doğuda yeniliyor. Osmanlı, BARIŞ İSTEMEK oluyor. Doğuda yeniliyor. Osmanlı, BARIŞ İSTEMEK DURUMUNDA KALMIŞTIR.DURUMUNDA KALMIŞTIR.

30 MART 1856 – PARİS BARIŞ ANTLAŞMASI. Rusya, 30 MART 1856 – PARİS BARIŞ ANTLAŞMASI. Rusya, 1829 Edirne Ant.’yla elde ettiği bazı kazanımlarını 1829 Edirne Ant.’yla elde ettiği bazı kazanımlarını kaybetti.kaybetti.

- Rusya, Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin - Rusya, Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin tam hamisi durumuna gelmiştir.tam hamisi durumuna gelmiştir.

ÇAR II. ALEKSANDER DÖNEMİNDE: (1855-1881)ÇAR II. ALEKSANDER DÖNEMİNDE: (1855-1881) ERMENİ MESELESİ, KIRIM HARBİ’NDEN SONRA ERMENİ MESELESİ, KIRIM HARBİ’NDEN SONRA

İYİCE ULUSLARARASI BİR SORUN HALİNE İYİCE ULUSLARARASI BİR SORUN HALİNE GELMİŞTİR.GELMİŞTİR.

İNGİLTERE DE KONUYA EĞİLDİ… İNGİLTERE’DEN İNGİLTERE DE KONUYA EĞİLDİ… İNGİLTERE’DEN SONRA İSE, DİĞER GÜÇLER…SONRA İSE, DİĞER GÜÇLER…

RUSYA’NIN ÇELİŞKİSİ: - DIŞARIDAKİ ERMENİLERİ RUSYA’NIN ÇELİŞKİSİ: - DIŞARIDAKİ ERMENİLERİ OSMANLIYA KARŞI BİLİNÇLENDİRME,OSMANLIYA KARŞI BİLİNÇLENDİRME,

KENDİ İÇİNDEKİ ERMENİLERİ SLAVLAŞTIRMA VE KENDİ İÇİNDEKİ ERMENİLERİ SLAVLAŞTIRMA VE EZME… (Çar II. Aleksander, Ermenilere EZME… (Çar II. Aleksander, Ermenilere “Hıristiyanların Yahudileri” demiştir.)“Hıristiyanların Yahudileri” demiştir.)

ASİMİLASYON (PAN-SLAVİZM YAKLAŞIMI).ASİMİLASYON (PAN-SLAVİZM YAKLAŞIMI). EÇMİYADZİN ERMENİ KİLİSESİ, İTİBARLAŞTIRILDI… EÇMİYADZİN ERMENİ KİLİSESİ, İTİBARLAŞTIRILDI…

(ANADOLU ERMENİLERİNE ETKİ BEKLENTİSİ)(ANADOLU ERMENİLERİNE ETKİ BEKLENTİSİ) OSMANLI’NIN İÇİŞLERİNE KARIŞMASI…OSMANLI’NIN İÇİŞLERİNE KARIŞMASI…

AYRICA,AYRICA, - RUSYA, KAFKASYA’DAKİ - RUSYA, KAFKASYA’DAKİ

TÜRKLERİ/MÜSLÜMANLARI TÜRKLERİ/MÜSLÜMANLARI (“BUSURMANLAR” ya da “TATARLAR” (“BUSURMANLAR” ya da “TATARLAR” ) DA ASİMİLE ETMEYE ÇALIŞMIŞTIR. ) DA ASİMİLE ETMEYE ÇALIŞMIŞTIR. BUNLAR “INORODEST”LER (SLAV BUNLAR “INORODEST”LER (SLAV OLMAYANLAR)DIR.OLMAYANLAR)DIR.

RUSLAR, NETİCEDE KAFKASLARDA RUSLAR, NETİCEDE KAFKASLARDA KONTROL KURDULAR:KONTROL KURDULAR:

ŞEYH ŞAMİL 1859’DA YENİLDİ,ŞEYH ŞAMİL 1859’DA YENİLDİ, ÇERKES DİRENİŞİ 1864’TE KIRILDI.ÇERKES DİRENİŞİ 1864’TE KIRILDI. SONUÇ: OSMANLI YÖNÜNDE SONUÇ: OSMANLI YÖNÜNDE

KAFKASYA’DAN YOĞUN GÖÇLER...KAFKASYA’DAN YOĞUN GÖÇLER... RUSLAR, BUNDAN SONRA ORTA RUSLAR, BUNDAN SONRA ORTA

ASYA’YA YÖNELDİLER…ASYA’YA YÖNELDİLER…

BU ARADA, RUSYA OSMANLI’YA SAVAŞ İLAN ETTİ. (24 BU ARADA, RUSYA OSMANLI’YA SAVAŞ İLAN ETTİ. (24 Nisan 1877) Hicrî 1293 (“93 Harbi”) Bu savaş, 1877-78 Nisan 1877) Hicrî 1293 (“93 Harbi”) Bu savaş, 1877-78 Savaşı’dır.Savaşı’dır.

Ermeni birlikleri de Rus Ordusu içinde hareket Ermeni birlikleri de Rus Ordusu içinde hareket etmişlerdir. Doğudan onlar da Anadolu’ya etmişlerdir. Doğudan onlar da Anadolu’ya saldırmışlardır.saldırmışlardır.

Rusya, Kars’ı almıştır,Rusya, Kars’ı almıştır, Erzurum’u almıştır,Erzurum’u almıştır, Erzurum halkı direnç – ağırlaşan kış şartları, ATEŞKES Erzurum halkı direnç – ağırlaşan kış şartları, ATEŞKES

İMZALANDI. 31 OCAK 1878’DE EDİRNE’DE…İMZALANDI. 31 OCAK 1878’DE EDİRNE’DE… BARIŞ ANTLAŞMASI: 3 Mart 1878 - AYASTEFANOS BARIŞ ANTLAŞMASI: 3 Mart 1878 - AYASTEFANOS

ANTLAŞMASI (SAN STEFANO ya da YEŞİLKÖY ANT. DA ANTLAŞMASI (SAN STEFANO ya da YEŞİLKÖY ANT. DA deniliyor)deniliyor)

Doğu sancaklarının çoğu Rusya’ya bırakıldı. (Batum, Doğu sancaklarının çoğu Rusya’ya bırakıldı. (Batum, Ardahan, Kars, Oltu, Eleşkirt, Beyazıt Sancakları)Ardahan, Kars, Oltu, Eleşkirt, Beyazıt Sancakları)

Anadolu’da ERMENİLERİN MESKUN OLDUĞU YERLER, Anadolu’da ERMENİLERİN MESKUN OLDUĞU YERLER, Rusya’nın himayesine bırakıldı. “BÜYÜK ERMENİSTAN” Rusya’nın himayesine bırakıldı. “BÜYÜK ERMENİSTAN” bölgesi denildi. İngiltere büyük tehdit olarak gördü… bölgesi denildi. İngiltere büyük tehdit olarak gördü… Bu bölgelerde ıslahat yapılmazsa, Rusya tarafından Bu bölgelerde ıslahat yapılmazsa, Rusya tarafından ilhak edilebilecekti…(16. Md.)ilhak edilebilecekti…(16. Md.)

İNGİLİZ DİPLOMASİSİ HAREKETE GEÇTİ: Başbakanı Disraeli İNGİLİZ DİPLOMASİSİ HAREKETE GEÇTİ: Başbakanı Disraeli ve Dışişleri Bakanı Lord Salisbury -----OSMANLI’NIN ve Dışişleri Bakanı Lord Salisbury -----OSMANLI’NIN RUSYA’NIN ELİNDEN KURTARILMASI GEREKİYORDU…RUSYA’NIN ELİNDEN KURTARILMASI GEREKİYORDU…

AMA BATI VE RUSYA ŞU KONUDA ANLAŞTILAR: AMA BATI VE RUSYA ŞU KONUDA ANLAŞTILAR: ANADOLU’DA BİR ERMENİ DEVLETİNİN KURULMASI…ANADOLU’DA BİR ERMENİ DEVLETİNİN KURULMASI…

RUSYA, ERZURUM’U BOŞALTTI.RUSYA, ERZURUM’U BOŞALTTI. KİLİKYA-ÇUKUROVA’DA BİR ERMENİ DEVLETİ, RUSYA’NIN KİLİKYA-ÇUKUROVA’DA BİR ERMENİ DEVLETİ, RUSYA’NIN

GÜNEYE/SICAK DENİZLERE YANİ AKDENİZ’E İNMESİNİ GÜNEYE/SICAK DENİZLERE YANİ AKDENİZ’E İNMESİNİ SAĞLAYACAKTI…SAĞLAYACAKTI…

BATILILAR, ERMENİLERİN KARADENİZ ÇIKIŞINI BATILILAR, ERMENİLERİN KARADENİZ ÇIKIŞINI DESTEKLEDİLER… (TRABZON ÜZERİNDEN…) RUSYA DESTEKLEDİLER… (TRABZON ÜZERİNDEN…) RUSYA AÇISINDAN BU ZARARLIYDI (KENDİ İÇİNDEKİ ERMENİLERE AÇISINDAN BU ZARARLIYDI (KENDİ İÇİNDEKİ ERMENİLERE OLUMSUZ ETKİ EDEBİLİRDİ…)OLUMSUZ ETKİ EDEBİLİRDİ…)

Rusya, Kafkas Ermenilerine yaptığı baskıları artırmıştır.Rusya, Kafkas Ermenilerine yaptığı baskıları artırmıştır. Osmanlı’da, Sultan Abdülhamit tahta çıktı… Rusya, Osmanlı’da, Sultan Abdülhamit tahta çıktı… Rusya,

Ermenileri tehcir ettiriyorlardı. (Rusya’nın iç bölgelerine…) Ermenileri tehcir ettiriyorlardı. (Rusya’nın iç bölgelerine…) Osmanlı ile arasındaki sınırı bir müddet kapatmıştır.Osmanlı ile arasındaki sınırı bir müddet kapatmıştır.

Kafkasya’daki Ermeniler ve Gürcüler, bu şartlar altında Kafkasya’daki Ermeniler ve Gürcüler, bu şartlar altında Komünizm fikrine (Narodnaya Volya) bile sıcak (kurtuluş Komünizm fikrine (Narodnaya Volya) bile sıcak (kurtuluş yolu olarak) bakabilmişlerdir. Abdülhamit de, Ermenilere yolu olarak) bakabilmişlerdir. Abdülhamit de, Ermenilere karşı cebrî tedbirler almıştır.karşı cebrî tedbirler almıştır.

13 Haziran – 13 Temmuz 1878: BERLİN 13 Haziran – 13 Temmuz 1878: BERLİN KONGRESİ toplanmıştır:KONGRESİ toplanmıştır:

- Eleşkirt, Oltu, Beyazıt - Eleşkirt, Oltu, Beyazıt Osmanlı’nın oldu.Osmanlı’nın oldu.

- Kars-Ardahan-Batum (Elviye-i - Kars-Ardahan-Batum (Elviye-i Selase: Üç Sancak) Rusya’nın oldu. Selase: Üç Sancak) Rusya’nın oldu.

58. Md.: Bu 3 sancakta yaşayan 58. Md.: Bu 3 sancakta yaşayan Müslüman-Türk halkı, mülk ve topraklarını Müslüman-Türk halkı, mülk ve topraklarını satıp eşyalarıyla Anadolu’ya göç satıp eşyalarıyla Anadolu’ya göç edeceklerdi. (ZORUNLU GÖÇ).edeceklerdi. (ZORUNLU GÖÇ).

- Bu 3 sancak, aşamalı olarak (5 yıllık geçiş - Bu 3 sancak, aşamalı olarak (5 yıllık geçiş süreci içinde…) Rus idaresine geçecekti.süreci içinde…) Rus idaresine geçecekti.

1880’lerde ve 1890’larda Ermeniler, bu 3 sancağa 1880’lerde ve 1890’larda Ermeniler, bu 3 sancağa yoğun olarak göç etmişlerdir. Osmanlı’nın yoğun olarak göç etmişlerdir. Osmanlı’nın doğudaki 6 eyaletine de göç ettirilmişlerdir.doğudaki 6 eyaletine de göç ettirilmişlerdir.

Osmanlı karşılık verdi: - Kafkas Müslüman halkları Osmanlı karşılık verdi: - Kafkas Müslüman halkları (Çerkezler ve Abhazlar) ayaklanmaya teşvik (Çerkezler ve Abhazlar) ayaklanmaya teşvik edildi,edildi,

Türk savaş gemileri, Sohum kalesini Türk savaş gemileri, Sohum kalesini bombaladılar.bombaladılar.

Rusya, Osmanlıdaki Şii-Sünni çatışmasını tahrik Rusya, Osmanlıdaki Şii-Sünni çatışmasını tahrik etmiştir.etmiştir.

1877-78 Harbi: Rus-Osmanlı Harbi’nde, TÜRKLÜK 1877-78 Harbi: Rus-Osmanlı Harbi’nde, TÜRKLÜK BİLİNCİ de gelişmiş, bölgede (Rus işgali altında BİLİNCİ de gelişmiş, bölgede (Rus işgali altında yaşayan halk arasında) TÜRKÇÜ FİKİRLER de yaşayan halk arasında) TÜRKÇÜ FİKİRLER de gelişti.gelişti.

1881 sonrasında, başa geçen III. 1881 sonrasında, başa geçen III. Aleksander döneminde (1881-1894) Aleksander döneminde (1881-1894) Rusya; ORTA ASYA bölgesine Rusya; ORTA ASYA bölgesine yönelmeye başladı.yönelmeye başladı.

ÇARLIĞIN SON DÖNEMİNDE (II. ÇARLIĞIN SON DÖNEMİNDE (II. NİKOLA) (1894-1917); KAFKASYA’DA NİKOLA) (1894-1917); KAFKASYA’DA 3 AKIM GELİŞTİ:3 AKIM GELİŞTİ:• PAN-İSLAMİZMPAN-İSLAMİZM• PAN-TÜRKİZM (1908-2.MEŞRUTİYETİN PAN-TÜRKİZM (1908-2.MEŞRUTİYETİN

ETKİSİ – TURAN ÜLKÜSÜ – ETKİSİ – TURAN ÜLKÜSÜ – JÖNTÜRKLERİN ETKİSİ)JÖNTÜRKLERİN ETKİSİ)

• SOSYALİZM (HİMMET TEŞKİLATI: SOSYALİZM (HİMMET TEŞKİLATI: STALİN/SHAUMYAN). STALİN/SHAUMYAN).

2. MEŞRUTİYETTEN SONRA, OSMANLI 2. MEŞRUTİYETTEN SONRA, OSMANLI İDARECİLERİ DOĞUYA YÖNELDİLER.İDARECİLERİ DOĞUYA YÖNELDİLER.

SONRASINDA, BALKAN SAVAŞLARI SONRASINDA, BALKAN SAVAŞLARI (1912-1914) sırasında RUSYA şunu (1912-1914) sırasında RUSYA şunu önerdi: 6 doğu vilayetinde Otonom önerdi: 6 doğu vilayetinde Otonom bir Ermenistan devletinin kurulması…bir Ermenistan devletinin kurulması…

Hangi 6 vilayet: ERZURUM, VAN, Hangi 6 vilayet: ERZURUM, VAN, BİTLİS, DİYARBAKIR, HARPUT, SİVAS.BİTLİS, DİYARBAKIR, HARPUT, SİVAS.

Balkan Savaşları, RUSYA’NIN Balkan Savaşları, RUSYA’NIN OSMANLI ÜZERİNDEKİ İŞTAHINI OSMANLI ÜZERİNDEKİ İŞTAHINI KABARTTI…KABARTTI…

1. DÜNYA SAVAŞI: BREST LİTOVSK (1918): 1. DÜNYA SAVAŞI: BREST LİTOVSK (1918): 3 SANCAK (KARS-ARDAHAN-BATUM) 3 SANCAK (KARS-ARDAHAN-BATUM) Osmanlıya verildi. 1918 Kafkas Ordusu Osmanlıya verildi. 1918 Kafkas Ordusu kuruldu. Bakü Seferi. MONDROS ATEŞKES kuruldu. Bakü Seferi. MONDROS ATEŞKES ANT. (30 Ekim 1918)ANT. (30 Ekim 1918)

Sevres Barış Antlaşması: 1920: BÜYÜK Sevres Barış Antlaşması: 1920: BÜYÜK ERMENİSTAN DEVLETİ, OTONOM ERMENİSTAN DEVLETİ, OTONOM KÜRDİSTAN DEVLETİ.KÜRDİSTAN DEVLETİ.

KAFKASLARDA 3 CUMHURİYET.KAFKASLARDA 3 CUMHURİYET. TAŞNAKSUTİYUN ERMENİLERİ: ORTAK TAŞNAKSUTİYUN ERMENİLERİ: ORTAK

TEHDİT.TEHDİT. 1920-GÜMRÜ ANTLAŞMASI.1920-GÜMRÜ ANTLAŞMASI. 1921-MOSKOVA ANTLAŞMASI.1921-MOSKOVA ANTLAŞMASI.

ARDINDAN Sovyet Rejimi, ARDINDAN Sovyet Rejimi, KAFKASYA’YI ZAMANLA KAFKASYA’YI ZAMANLA BOLEVİKLEŞTİRDİ (1920-21).BOLEVİKLEŞTİRDİ (1920-21).

1921-KARS ANTLAŞMASI.1921-KARS ANTLAŞMASI. 1991 YILINA KADAR SOVYETLER 1991 YILINA KADAR SOVYETLER

BİRLİĞİ’NİN İÇİNDE KALDI…….BİRLİĞİ’NİN İÇİNDE KALDI…….