241

TEST

1. Hasta yataðýmdan iyice doðruldum. Sýrtý-mý iki yastýða birden dayadým. Günlerdirdýþarý çýkamýyordum. Dýþarýda hafif birrüzgâr vardý. Güneþ ýþýnlarý yataðýma ka-dar odayý doldurmuþtu. Pencereden görü-nen selvi aðacýnýn tepesi, söyleþen kuþlar-la doluydu. Birden içim serin bir mutluluk-la doldu. Doya doya dýþarýyý seyrettim veher þeye raðmen hayat çok güzel, diyerekkendi kendime gülümsedim.Yukarýdaki paragrafla ilgili aþaðýdakile-rin hangisi söylenemez?

A) Duyu organlarýndan yararlanýlmýþtýr.B) Kiþileþtirmelerden yararlanýlmýþtýr.C) Soyut kavramlar somutlaþtýrýlmýþtýr.D) Karþýlaþtýrmalardan yararlanýlmýþtýr.

2. Irmaðýn iki yakasýnda irili ufaklý ahþap yalý-lar var. Bir sürat motoru, ardýnda bembe-yaz bir çizgi býrakarak ilerliyor. Martýlar biryükselip bir alçalarak su üzerinde halkalaryaratýyorlar. Irmak boyunca onlarca balýkçýyanlarýnda kovalar, misinalar; salmýþlar ol-talarýný suya, balýk peþindeler.Bu parçadaki betimlemelerin anlatýmakazandýrdýklarý için aþaðýdakilerdenhangisi söylenemez?

A) Renkli, dikkat çekici özellik kazandýrmaB) Görünürlük saðlayarak zihinde canlan-

dýrýlmasýný saðlamaC) Anlatýmdaki kiþilerin karakterlerini taný-

mayý saðlamaD) Anlatýmda kullanýlan mekâný ayrýntýlarýy-

la verme

3. Aþaðýdakilerden hangisinin anlatýmýndaöyküleme yöntemi kullanýlmamýþtýr?

A) Ayakkabýcý, aðzýna doldurduðu çivileriustalýkla çýkarýp çakýyordu.

B) Ýþsizmiþ gibi görünen ev kadýnlarý enaðýr iþçi gibi çalýþmaktalar.

C) Ýþportacý çocuk, yokuþ aþaðý kaçýrdýðýarabasýnýn peþinden koþuyordu.

D) Kapýdaki görevlinin kulaðýna eðilmiþ,tehdit edercesine bir þeyler söylüyordu.

4. Zaman eskir, deðerler eskir. Ýnsan eskir.Eskime, burada geçerliliðini kaybetme an-lamýndadýr. Bütün eskiyenlerin arasýndayüzyýllar da geçse ýþýltýsýný kaybetmeyenyapýtlar da vardýr. Bu yapýtlar ve yaratanla-rý, zaman denizinin üstünde bir salla dola-þýr gibi hiç dibe batmazlar. Kim gibi mi?Mesela; William Sheakespeare, Molliere,Tolstoy gibi... Yukarýdaki paragrafta aþaðýdaki anlatýmbiçimlerinden hangi ikisine baþvurul-muþtur?

A) Açýklama - tartýþma

B) Tanýmlama - açýklama

C) Açýklama - örnekleme

D) Tanýk gösterme - örnekleme

23Anlatým Biçimleri - Düþünceyi Geliþtirme Yollarý - 1

242

5. Orhan Veli’nin 1950’de çýkardýðý “Yaprak”dergisinin ilk sayýsýnda, amacýný; “Edebiyat verir, yalýn söz alýrýz,Tek ses verir, çok ses alýrýz,Lisan verir, dil alýrýz,Tespih verir, pergel alýrýz,Meta verir, fizik alýrýz,Salon verir, sokak alýrýz.” biçiminde sun-muþtu. Bu anlatýma göre Orhan Veli düþüncesi-ni açýklarken aþaðýdakilerin hangisin-den yararlanmýþtýr?

A) Tanýmlamadan B) BetimlemedenC) Açýklamalardan D) Mecazlardan

6. Yolda gezen geceninkör gözlerinde kara gözlükleri var...Geniþ kanatlarý kar martýlarOturmuþlar evin damýna.Beyaz ev benziyor bir þimal akþamýna...Bu þiirin anlatýmýnda aþaðýdakilerin han-gisinden yararlanýlmamýþtýr?

A) KiþileþtirmelerdenB) BenzetmelerdenC) KarþýlaþtýrmalardanD) Öykülemeden

7. Daðlar var karanlýk, daðlar var beyaz,

Korka korka eteðinden öper yaz,Aðrý daðý, Baba dað, Gavur dað, Ilgaz,Kubbelerdir dolaþýlýr aþýlmaz.Yukarýdaki dörtlüðün anlatýmýnda dü-þünceyi geliþtirme yollarýndan hangisi-ne baþvurulmuþtur?

A) Betimleme B) ÖrneklemeC) Tanýk gösterme D) Açýklama

8.

Zeynep ile Doðan’ýn konuþmasýnda an-latým tarzý olarak aþaðýdakilerden han-gisi kullanýlmýþtýr?

A) Karþýlaþtýrma

B) Örnekleme

C) Soyutlama

D) Tanýmlama

9. Sevgili dinleyiciler, þimdi bizeulaþan bir haberi iletiyorum!Üzerinde siyah bir kaban, gribir pantolon bulunan, kývýrcýksaçlý, esmer tenli 30’lu yaþ-larda, akli dengesi yerindeolmayan bir bay, polislercebulunmuþtur. Tanýyanlarýn veyakýnlarýnýn polis merkezinebaþvurmalarý rica olunur.Yukarýdaki radyo anonsunda kayýp kiþiile ilgili betimlemenin amacý aþaðýdaki-lerden hangisi olamaz?

A) Kayýp kiþinin dikkatini çekme

B) Benzerlerinden ayýrt edilmesini saðla-ma

C) Tanýyan veya görenlerin dikkatini çek-me

D) Kayýp kiþi ile ilgili ayrýntýlý bilgi verme

Kadýnlar daha duygusaldýr. Erkekler

duygusuz.

Kadýnlar barýþçý, sevecen ve

olumludurlar. Erkekler kaba güç

kullanmayý severler.

Kadýnlar, bizi dýþarýnýnsert, acýmasýz

koþullarýna mahkûmederler. Sonra da savaþçý ve kaba

olduðumuzu iddiaederler.

Hayýr, caným! Erkek-ler gerçekçidir.

243

10. Güler yüz, tatlý bir dille tamamlandýðý za-man insana bütün kapýlar açýlýr. Öyle kiAdana, Mersin, Maraþ gibi vilayetlerdehalk aðzýnda “dil” kelimesi “anahtar” ma-nasýnda kullanýlýr. Yukarýdaki paragrafta düþünceyi geliþ-tirme yollarýndan hangisi kullanýlmýþtýr?

A) Örnekleme B) TartýþmaC) Tanýk gösterme D) Açýklama

11. Birçok þey gibi misafirperverliðimiz de de-ðiþti. Çaðýn þartlarýna o da uyuverdi. Buzamanda nasýl aile küçülmüþse misafirlikde kýsaldý. Doðu’nun misafirperverlik gele-neði zamana uyamaz olunca Batý’nýn alýþ-kanlýklarýný moda yapmak yoluyla misafir-likleri zamana uydurmak yoluna gidildi.Bu paragrafta düþünceyi geliþtirme yol-larýndan hangisi aðýr basmaktadýr?

A) Tartýþma B) KarþýlaþtýrmaC) Örnekleme D) Tanýk gösterme

12. Ýnsanlar ve ülkeler gibi dertler de türlü tür-lü. Birinin dert dediðine diðeri, ah keþkebaþýma gelse, diyecek kadar farklý. Bir So-maliliye, Amerikalýnýn þiþmanlýðý dert edin-diðini söylemek sinir bozucu bir þey; Ame-rikalýya tersinden bahsetmekte olduðu gi-bi...Bu paragrafta aþaðýdaki anlatým teknik-lerinden hangi ikisi kullanýlmýþtýr?

A) Tanýk gösterme - açýklama

B) Örnekleme - karþýlaþtýrma

C) Tanýmlama - betimleme

D) Tartýþma - örnekleme

13. Mevlam bir dama çocuk verince

Baðda bitmiþ bir fidana benzer.Ýkisinde sarhoþ gibi dolaþýr,Üç yaþýnda her nesneye ulaþýr,Dört yaþýnda gördüðüne sataþýr,Beþ yaþýnda kaþlar benzer kemana.Yukarýdaki þiirde, çocuktaki geliþme an-latýlýrken hangi anlatým tekniðine baþvu-rulmuþtur?

A) Örneklendirme B) TanýmlamaC) Karþýlaþtýrma D) Açýklama

14. Sürekli iyimserliði, güler yüzlülüðü, “ciddi-yetsizlik” kabul edenler var. Ben tersini dü-þünüyorum. Ýyimserliði, güler yüzlülüðüyaþama sarýlma, onu ciddiye alma çabasýkabul ediyorum. Hoca Nasreddin’i iyim-serliði, güler yüzlülüðü için kim ciddiyetsizolmakla suçlar?...Bu parçada aþaðýdaki anlatým biçimle-rinden ve düþünceyi geliþtirme yollarýn-dan hangisi kullanýlmýþtýr?

A) Tartýþma - örnekleme

B) Karþýlaþtýrma - örnekleme

C) Açýklama - karþýlaþtýrma

D) Tanýk gösterme - betimleme

15. Bizde okullu olan, bir de usta çýrak iliþki-siyle yetiþen iki tip sanatçý vardýr. Sanatiçin eðitimin þart olduðunu söylerler amaikinci tip sanatçýlar bizde daha baþarýlýdýr.Ben de sanat ile eðitimin çok da yan yanaduramadýðýna inanýrým, yaygýn görüþ böy-le olmasa da. Sanatý bir kalýba sokma, “za-naat”laþtýrma gibi gelir ikinci görüþ.Yukarýdaki paragrafta hangi seçenekteverilen iki anlatým tekniði kullanýlmýþtýr?

A) Örnekleme - tanýk göstermeB) Tartýþma - karþýlaþtýrmaC) Açýklama - tartýþmaD) Tanýmlama - örnekleme

244

16. Etrafýmýzý bilimin bin bir türlü icadý sarmýþ-ken, biz hâlâ umut dünyamýz için “fal”lara,“muska”lara bel baðlarýz. M. Kemal’in “Ha-yatta en hakiki mürþit ilimdir.” sözü, dü-þünce dünyamýzýn önemli bir bölümündeyer almamýþ hâlâ...Bu paragrafta aþaðýdaki düþünceyi ge-liþtirme yollarýndan hangisine baþvurul-muþtur?

A) Örnekleme B) KanýtlamaC) Tanýk gösterme D) Tanýmlama

17. Bakanlýk verilerine göre, sigarayý býraktýk-tan sonra;20 dakikada kan basýncý ve nabýz normaledöner,8 saat sonra, kandaki oksijen düzeyi nor-male döner,24 saat sonra, vücut karbonmonoksittenarýnýr,48 saat sonra, kandaki nikotin düzeyi aza-lýr, tat ve koku duygusu artar...Yukarýdaki paragrafta sigarayý býrakma ge-rekçeleri belli zaman periyotlarýndaki so-nuçlarla açýklanmýþtýr. Bu durum anlatýmaaþaðýdakilerden hangisini katmaz?

A) Kanýtlanabilirlik özelliðiB) Güvenirlilik özelliðiC) Açýklayýcýlýk özelliðiD) Tartýþýlabilirlik özelliði

18. Yarýya kadar suyla dolu barda-ða bakan kiþilerden biri;– Neden bardaðýmýn yarýsý boþ,der.Diðeri de:– Ne þanslýyým, bardaðýn yarýsý suyla dolu,der.Bu iki kiþinin yaklaþýmý ile ilgili aþaðýda-kilerden hangisi doðrudur?

A) Birincisi, ikincisine göre daha asabidir.

B) Birincisi, ikincisine göre daha çok su-samýþtýr.

C) Birincisi, ikincisinden daha gerçekçidir.

D) Birincisi, ikincisine göre hayata karþýdaha olumsuzdur.

19. Unutkanlýk iyi bir þey deðildir ve her za-man insanýn baþýna olmadýk iþler açar. Fa-kat mesela bir gün, iyotlu gümüþ levhala-rýn bulunduðu bir dolapta küçük bir cývatüpünün unutuluvermiþ olmasý fotoðrafýnbulunmasýný saðlamýþ, yine bir dolaptaunutulmuþ fotoðraf plaklarýnýn üzerindentesadüfen kuvvetli bir elektrik cereyanýnýngeçivermesi röntgenin keþfine yol açmýþtýr.Yukarýdaki paragrafta düþünceyi geliþ-tirme yollarýndan hangisine baþvurul-muþtur?

A) Açýklama B) ÖrneklemeC) Tanýk gösterme D) Tanýmlama

20. Kurtlu meyveler gibi düþünceler de içindebir þüphe taþýmadan olgunlaþmazlar. Hiç-bir düþünce mükemmel doðmaz. Ýçindençýkardýðý þüpheler yardýmýyla eksiklerini ta-mamlar ve olgunlaþýr.Yukarýdaki paragrafta düþünce ile elmaarasýndaki iliþki anlatýlýrken hangi anla-tým tekniði kullanýlmýþtýr?

A) AçýklamaB) Tanýk göstermeC) TartýþmaD) Tanýmlama

245

TEST

1. Bu toplum eleþtiriyi de övgüyü de bir türlüöðrenemedi. Ýnsanlarý ya göðe çýkarýyoruzya da yedi kat yerin dibine batýrýyoruz.Parçaya göre bu toplum için kullanýlabi-lecek en doðru sýfat aþaðýdakilerin han-gisidir?

A) Katý B) GerçekçiC) Karamsar D) Duygusal

2.

Kendisini Haydar’a böyle tanýtan Beh-çet’in anlatým tarzý için aþaðýdakilerdenhangisi söylenebilir?

A) Doðru anlatýmý seviyor.B) Duru anlatýmý seviyor.C) Özlü anlatýmý seviyor.D) Akýcý anlatýmý seviyor.

3. Ayþe: – Aysun’cuðum, benim için bir hikâyeyazar mýsýn?Aysun: – Niçin kendin yazmýyorsun Ayþe?Ayþe: – Ya, senin yazma biçimini çok sevi-yorum. Senin yazdýklarýný okurken hiç ta-kýlmýyorum. Kulaðýmý týrmalayan sözcüklerolmuyor. Hatta su gibi okunuyor, bir bak-mýþsýn yazýnýn sonundasýn.Ayþe’nin, Aysun’un yazýsý için sýraladýðýnitelikleri adlandýrýrsak aþaðýdakilerdenhangisi en doðru adlandýrma olur?

A) Akýcýlýk B) AçýklýkC) Ýçtenlik D) Yalýnlýk

4. Düþüncelerinden dolayý ölüme mahkûmedilen Sokrates’in karýsý çok üzgündür.Aðlayarak: – Ah, Sokrates, seni haksýz yere idamamahkûm ettiler!..Sokrates: – Ýyi ya, haným, ya bir de haklýyere idama mahkûm edilseydim?Parçada Sokrates’in hanýmýna verdiðicevabý düþünerek Sokrates’in kiþiliðiiçin verilecek en doðru yargý aþaðýdaki-lerden hangisi olmalýdýr?

A) Ölümden korkmayan biridir.

B) Suçsuz olmanýn erdemini taþýyan biri-dir.

C) Gamsýz, rahat bir kiþiliði vardý.

D) Ölümü kurtuluþ yolu sayan biridir.

5. Arabadan indiðinde bir kalabalýk karþýla-mýþtý beni. Yanýk odun kokusuyla karýþmýþaðlama sesleri meydaný doldurmuþtu.Neydi bu kalabalýk? Kim ölmüþtü? Az son-ra buz gibi bir elin elimi tuttuðunu ve sýktý-ðýný fark ettim...Bu parçanýn anlatýmýnda aþaðýdaki du-yularýn hangisinden yararlanýlmamýþtýr?

A) koklama B) duymaC) iþitme D) tatma

6. 15.12.2007

Sevgili Günlük,Bugün anladým ki “hayat”, umut etmektir.Ne tür zorluklarla karþýlaþýrsak karþýlaþalýmumudumuzu hiç yitirmemeliyiz. Bunu yap-týðýmýz sürece mutlu olma þansýný da yitir-memiþ oluruz.

KemalKemal’in günlüðüne umut ile ilgili yaz-dýklarýnda aþaðýdaki düþünceyi geliþtir-me yollarýndan hangisini kullandýðýnýsöyleyebiliriz?

A) Tartýþma B) AçýklamaC) Örnekleme D) Karþýlaþtýrma

24Anlatým Biçimleri - Düþünceyi Geliþtirme Yollarý - 2

Haydar Behçet

Sen sözü çok uzatýyorsunHaydar. Ben söyleyeceðimilaf kalabalýðý yapmadan, kes-tirmeden söylerim.

246

7. (I) Korkuluk misali sallanan aðaç gövdele-ri.

(II) Büyük gürültülerle gökyüzünde çakanþimþek ýþýltýlarý yüzümüzü yalayýp aydýnla-týyordu.

(III) Hepimiz sanki korkudan tir tir titreye-rek büyük ve siyah bir örtünün altýna sak-lanmýþ gibiyiz.

(IV) Uzaktan köpek ulumalarý da sanki bukorku filmi sahnesini tamamlýyordu.

Bu betimlemenin hangi cümlesinde ben-zetme yoktur?

A) I B) II

C) III D) IV

8. Bana bir þey kanýtlamaya çalýþanlardan is-tediðim; bununla ilgili gösterebilecekleriþeyler olmasýdýr. Þurada þu oldu, buradabu var, diyerek anlatmalarýný isterim.Buna göre dinleyenin, anlatýcýnýn anlatý-mýnda istediði özellik aþaðýdakilerdenhangisidir?

A) Karþýlaþtýrma B) AçýklamaC) Örnekleme D) Tartýþma

9. Yaþar Kemal’in onunla ayný temalarý iþle-yenlerden daha fazla okunmasýnýn bir se-bebi var mutlaka.Bu deðerlendirmede anlatým teknikle-rinden hangisine baþvurulmuþtur?

A) Karþýlaþtýrma B) AçýklamaC) Örnekleme D) Tanýmlama

10. Ben hayata, üstünde yazý yazýlacak bir alandiye bakýyorum. Böyle bakmaktan da vaz-geçemiyorum. Bunu hem bir þans hem debir þanssýzlýk olarak deðerlendiriyorum.Þans; çünkü onu yazýp anlattýkça kendimide yazýyor, tanýyorum. Þanssýzlýk; çünküonun dýþýnda kendimi anlatýp yazamýyo-rum.Bu paragrafýn anlatýmýnda düþünceyigeliþtirme yöntemlerinden hangisi kul-lanýlmýþtýr?

A) Karþýlaþtýrma

B) Karþýtlardan yararlanma

C) Örnekleme

D) Tanýmlama

11. Dünün aydýný ile bugünün aydýný arasýndaciddi bir kopukluk yaþanmýþtýr. Geçmiþindaha katý, zorba karanlýðýna karþý idealist-çe direnen aydýn, yerini rahatýna düþkün,çok da sorgulamayan yeni aydýna býraktý.Bu parçada düþünceyi geliþtirme yolla-rýndan hangisine aðýrlýk verilmiþtir?

A) Benzetme B) TartýþmaC) Örnekleme D) Karþýlaþtýrma

12.

Oðlu için bu düþünceleri taþýyan baba-nýn, oðlunda olmasýný istediði nitelik aþa-ðýdakilerden hangisidir?

A) TartýþmacýB) Burnunun dikine gidenC) AraþtýrmacýD) Akýlcý

Ah, oðlum, ah! Bensenden dik kafalýolmaný, her þeye iti-raz etmeni, kavga-cýlýðý istemiyorumki!... Ama her söy-leneni kabul etme,doðru da olsa ken-din bul, doðruyu.

247

13. Þafakla birlikte yola çýktýk. Sýrtýmýzdaki aðýryüklerle, engebeli, dik bir yamacý týrman-maya çalýþýyorduk. Uzun, ince dallarýylabacaklarýmýza dolanýp dikenleriyle canýmý-zý acýtan bodur aðaçlar da cabasý...Bu paragrafta aþaðýdaki anlatým biçim-lerinden hangisi aðýr basmaktadýr?

A) Tartýþma B) BetimlemeC) Karþýlaþtýrma D) Açýklama

14. “Her kimlik biraz ölümcüldür.” demiþ AminMaalouf. Ben buyum, dediðiniz, kendiniziayýran özellikleri saymaya baþladýðýnýz an-dan itibaren bir baþkasýyla aranýza mesafekoymaya da baþladýnýz demektir.Parçada anlatýlmak istenen düþünce,aþaðýdaki yollardan hangisiyle geliþtiril-miþtir?

A) Karþýlaþtýrma B) AçýklamaC) Tanýk gösterme D) Örnekleme

15. Yeni çaðýn insaný kahramana ihtiyaç duy-maz. Bu yüzden destanlar oluþmuyor. Za-manýn insaný, daha bilgili; olaylarý kendi ak-lýnda tartabilen, olaðanüstülükten medetbeklemeyen bir yapýya sahip.Bu paragrafýn anlatýmýnda hangi anla-tým yollarýndan yararlanýlmýþtýr?

A) Karþýlaþtýrma B) TartýþmaC) Açýklama D) Örnekleme

16. “Ben karþý tarafýn fikirlerini, tezlerini öðren-meyi seven, kendi tezlerini onunkiyle kar-þýlaþtýrmayý yarar sayan biriyim.” diyen bi-ri hangi niteliðe sahiptir?A) saygýlý B) araþtýrmacýC) duygusal D) tartýþmacý

17. Kars’ýn reyhan kokan yaylalarý, yumuþak,kahverengi topraðý, yeþillikler içinde sýrala-nan kýl çadýrlarý, hatta sisi, dumaný bile in-saný kendinden geçirmeye yeter.Bu cümlede vurgulanan ayrýntýlar hangiüç duyumuza seslenmektedir?

A) Görme, dokunma, koklamaB) Görme, iþitme, koklamaC) Koklama, iþitme, dokunmaD) Tat alma, koklama, görme

18. Yanan ormanýn gövdesine bakanlar, duma-nýn yaný sýra acý çýðlýklarý, kanlarý, kurumuþbörtü böceðin gözlerindeki dehþeti, hattaaffetmez þikâyeti de görebilirlerdi.Bu cümledeki betimlemede, aþaðýdaki-lerden hangisine yer verilmemiþtir?

A) Öznel anlatýmaB) AbartmayaC) Koklama ögesineD) Ýþitsel ögeye

19. Jean Paul Sartre, “Yazar gördüðü iþin kar-þýlýðýný alan bir iþçiden çok, bursla okuyanbir öðrenci gibidir...” der. Yapýtý ile kazancý-ný baðlamýþ yazar, artýk özgür deðildir. Ya-zar, yaratma gücünü, paranýn geldiði gücekarþý koruyamaz artýk.Bu paragrafta düþünceyi geliþtirme yol-larýndan hangisine baþvurulmuþtur?

A) Tanýk gösterme B) KarþýlaþtýrmaC) Açýklama D) Tartýþma

20. Mayakovski’nin önemi, yazdýðý þiirlerdekiustalýðýndan çok, alýþýlmýþý aþan, daha ön-ce rastlanmamýþ bir biçimin kývýlcýmlarýnýçakmýþ olmasýndandýr.Bu parçaya göre Mayakovski’nin asýlönemi nedir?

A) Evrenseli yakalamýþ olmasýB) Gerçekçiliði yaratmasýC) Usta ve mükemmel þiirler yaratmasýD) Özgün ve öncü özelliklere sahip olmasý