STRUKTURA LATENTNOG PROSTORA PSIHOMOTORIKE

• Istraživanja cjelokupnog motoričkog prostora suveoma obimna, pa stoga i rijetka. Radovi iistraživanja ovog prostora u nas su novijeg datuma,a njihovi rezultati, i pored sporadičnih zamjerki,govore u prilog egzistencije njegovog hijerarhijskogustrojstva.

• N. Kurelić i saradnici ističu da "fiziološkimehanizmi koji leže u osnovi tih dimenzijamogu se dijelom svesti na procese regulacijeekscitacije i inhibicije, u skladu sa teorijamaPavlova, Sečenova i Eysencka, a dijelom namehanizme koji regulišu na različitim nivoimafunkcionisanja nervnog sistema, sinergetičkiautomatizam, tonus muskulature, relaksacijuanatogonista i procesa aferentacije,reaferentacije i integracije u skladu sateorijama Bermštajna.

• U nastavku biće analizirana četiri faktoralatentnog prostora psihomotorike:

• Faktor integracije, koji se zasniva namehanizmu struktuiranja kretanja (MSK),

• Faktor sinergestičkog automatizma i regulacijetonusa (SRT)

• Faktor regulacije intenziteta ekscitacije (RIE) i

• Faktor regulacije trajanja ekscitacije (RTE)

Faktor integracije (MSK)

• Pretpostavlja se da je ovaj faktor zavisan odmehanizma za centralnu kontrolu, koji jeodgovoran za bilateralnu integraciju pokreta,formiranje ideomotornih struktura i kontroluprocesa aferentacije, i dijelom reaferentacije.

• Faktor integracije odgovoran je:

- za većinu testova koordinacije tim višeukoliko zadatak testa može biti riješen navarijabilan način, kao i u slučajevima gdje prirješavanju testa figurativne tačke kretanjaopisuju složene trajaktorije,

-za one tekstove brzine čiji učinak zavisi odalternativne inervacije mišića, koji se nalazelijevo ili desno od velike osovine tijela, i čija jeakcija regulisana impulsima koji dolaze izdesnog i lijevog dijela primarne motorne zone,

- za one tekstove ravnoteže, kod kojih je procesaferentacije, a posebno reaferentacijeodlučujući za njihovo izvršenje,

-za tekstove koordinacije. Može se reći da jeovaj faktor odgovoran za efikasnostmehanizma za obradu informacija od kogazavisi efikasnost adaptivnih reakcija ukompleksnim ili novim situacijamapsihomotorike.

• Fleishman (1956) je zbog navedenih karakteristikaovo definisao kao "poseban oblik motoričkeinteligencije".

• Ovaj faktor hipotetski je nadređen primarnimfaktorima prvog reda, normiranim kao:koordinacija ruku, koordinacija nogu, koordinacijatijela, reorganizacija stereotipa gibanja, agilnost,koordinacija u ritmu, brzina učenja novihmotoričkih zadatak a i brzina izvođenjakompleksnih motoričkih zadataka.

• N. Kurelić i saradnici ovaj faktor ističu kaogeneralni psihomotorički faktor za sve kompleksnepsihomotoričke strukture.

Faktor sinergističkog automatizma i regulacije tonusa (SRT)

• Definisan je kao regulativni i integrativnisubsistem, koji u motoričkim reakcijamakontroliše subspremno redosljed, omjer iintenzitet Uključivanja i isključivanjamotoričkih jedinica agonistikih iantagonističkih mišićnih grupa, kao i veličinasile koja se njima generira.

• Ovaj faktor je zasnovan na procesureaferentacije i regulaciji tonusa pojedinihmišićnih grupa i mehanizmu za relaksacijuanatogonista prilikom izvođenja svih cikličnihpokreta.

• Pod kontrolom ovog faktora nalaze se sljedećiprimarni faktori prvog reda: brzinajednostavnih pokreta, fleksibilnost, preciznost,ravnoteža sa otvorenim očima i ravnoteža sazatvorenim očima.

• Ovaj faktor je u pozitivnoj vezi sa faktoromintegracije, pretpostavlja se da je hijerarhijskipodređen faktoru integracije.

Faktor regulacije intenziteta ekscitacije (RIE)

• Definisan je kao regulativni i integrativni sklopkoji je odgovoran za istovremeno aktiviranjemaksimalnog broja motoričkih mišićnihjedinica pri izvedenim ili pokušanimmotoričkim akcijama.

• Pretpostavlja se da ovaj faktor zavisi oduređaja za kontrolu ekscitacije u primarnimmotoričkim centrima i onim subkortikalnimjezgrima, koji imaju ulogu amplifikatora ilimodulatora.

• Faktor regulacije intenziteta ekscitacijeodgovoran je za sve testove eksplozivne snagekako u situacionim tako i u dinamometrijskimtestovima.

• Pošto je odgovoran za broj aktiviranihmotornih jedinica to on direktno utiče naveličinu sile koja se razvija pri izvođenjupokreta. A kako nema psihomotoričkogzadatka bez učešća sile, to je ovaj faktor vrloznačajan.

Faktor regulacije trajanja ekscitacije (RTE)

• Definisan je kao regulativni i integrativnipodsistem koji omogućuje optimalnoiskorištavanje energetskih potencijala u tokutrajanja rada.

• Pretpostavlja se da ovaj faktor zavisi odkontrolnih centara zaduženih za određivanjetrajanja ekscitacije u primarnim motoričkimcentrima i subkortikalnim jezgrima i koji sunajvjerovatnije subkortikalno locirani.

• Faktor regulacije trajanja ekscitacijedogovoran je za sve testove repetitivne iizometrijske snage, kod kojih je brojkontrakcija ili trajanja izometrijskog rada(naprezanja) značajnije od veličine snagepotreban za izvršavanje tog rada (kretnogzadatka).

• Ovaj faktor je nadređen svim primarnimfaktorima snage, koji su u prostoru prvog redadefinisani kao: repetitivna snaga ruku,repetitivna snaga nogu, repetitivna snagatrupa, statička snaga ruku i ramenog pojasa,statička snaga nogu i statička snaga trupa.

• Međusobna pozitivna povezanost faktor integracije(MSK) i faktora sinergetičkog automatizma iregulacije tonusa (SRT) opravdava pretpostavku dapostoji jedan generalni faktor centralne regulacijekretanja (integracije, regulacije i kontrole) definisankao Mehanizam za regulaciju kretanja, koji senalazi u prostoru trećeg reda.

• Na drugoj strani je opravdana i pretpostavka opovezanosti faktora regulacije intenzitetaekscitacije (RIE) i faktora regulacije trajanjaekscitacije (RTE) koji reguliše kvantitet ekscitacijete da u prostoru trećeg reda postoje kao faktor iliMehanizam za energetsku regulaciju.

• M. Gajić (1985) je "na osnovu brojčanihpokazatelja i tekstualnog komentara datih umonografiji Strukture i razvoj morfoloških imotoričkih dimenzija omladine, N. Kurelića isaradnika načinila grubu šemu „hijerarhijskeuređenosti latentnog prostora motorikeomladine".

HVALA NA PAŽNJI !