STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNÜN YAPISI

DÖNGÜNÜN DENETİMİNİ ÖNEMLİ KILAN UNSURLAR

Stoklar varlık yapısı içinde başlıca kalemlerden biridir. İşletmenin çalışma sermayesi içinde nitelik ve nicelik olarak önemli bir yer tutarlar.Stokların denetiminde fiziki sayım ve gözlem işlemleri önemli bir yer tutar. Bu işlemler zaman alıcı ve maliyetli prosedürlerdir.

Stoklar çok sayıda türden oluştuğundan, denetimleri güçtür

Tanınmaları ve değerlemeleri denetçiler için zorluk doğurduğundan, çoğu zaman uzman yardımına ihtiyaç vardır.

İşletmelerin ana faaliyet konularını oluşturduklarından, kar veya zarar tutarını doğrudan etkilerler.

STOK, ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE İÇ KONTROL YAPISI

İlk madde ve malzeme giriş formu

Hammadde ve malzeme iç istek formu

Depo iç çıkış formu

Depo iç giriş formu

Depo çıkış formu

İlk madde ve malzeme hareket kartı

Stok kartları

STOK, ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE İÇ KONTROL YAPISI

Mamul ürün ağacı formu

İşlemler listesi formu

Üretim emirleri

Sipariş maliyet kartı

Zaman kartları ve işçilik maliyet dağıtım kartları

Üretim faaliyet raporu

Yevmiye maddeleri

Büyük defter kayıtları

Muavin hesaplar

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNÜN İŞLEYİŞİ

Üretimin planlanması ve kontrolü

Satın alma süreci

İlk madde ve malzeme

depolanma süreci

Üretim süreciMamullerin

depolanması süreci

Satış ve gönderme

süreci

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNÜN İÇ KONTROL HEDEFLERİ VE İŞLEMLERİN

TEST EDİLMESİ

DÖNGÜDE KARŞILAŞILABİLECEK DÜZENSİZLİK ÖRNEKLERİ

Kasıtlı veya kasıtsız sıra

numarasız belge kullanımı

gerçekleşebilir

İşlemler gerekli yetkilendirme süreci dışında gerçekleşebilir

Planlama gerekenden fazla

üretim emri verebilir

Gereksiz ilk madde ve malzeme

kullanımları onay alınmadan yapılabilir

İlk madde ve malzeme

kullanımları onay alınmadan yapılabilir

Zamanında yapılmayan

kayıtlar sonucunda

maliyetler yanlış hesaplanabilir

Diret işçilik giderleri mamul

maliyetlerine yüklenmeyebilir

Depo giriş ve çıkışlarında gerekli

kayıtlar yapılmayabilir

Depodan stok kalemleri çalınabilir

Üretim bölgesinde kaybolma veya

çalınmalar gerçekleşebilir

Yanlış veya özensiz üretim

firelerin artmasına neden olabilir

Üretim maliyetleri yanlış hesaplara

kaydedilebilir

MALİYET MUHASEBESİ KAYITLARINDA İZLENMESİ

GEREKEN KAYITLARMamulün bünyesine doğrudan giren ilk

madde malzemelerin miktar ve tutar olarak izlenmesi Mamulün

üretiminde doğrudan

yararlanılan işçiliklerin zaman ve

tutar olarak hesaplanması ve

izlenmesi

Mamulün maliyetine giren

ancak dağıtılması gereken genel

üretim giderlerinin miktar ve tutar olarak izlenmesi

Miktar ve maliyetlerin üretim gider yerlerindeki

transferlerinin kayıtlarda izlenmesi

Üretim sürecinin sonunda

tamamlanan mamullerin miktar ve maliyetlerinin

hesaplanarak mamul hesaplarına

devri

Üretimi tamamlanmamış yarı mamullerin

miktar ve maliyetlerinin

izlenmesi

DENETÇİNİN MALİYET MUHASEBESİ UYGULAMALARINI

TEST ETME ÇALIŞMLARI SIRASINDA DİKKATE ALMASI

GEREKEN UNSURLAR

Fiziki kontroller

Stok hareketlerinin belge ve kayıt düzeni

Sürekli envanter kayıtları

Birim maliyet hesaplama ve kayıtları

STOKLAR ÜZERİNDEKİ FİZİKİ KONTROLLER

Depo olarak kabul edilen yerler kapalı ve koruma altında

olmalıdır

Depo yetkili kişi veya kişilerin

koruması altında ve kilitli olarak

tutulmalıdır. Yetkisiz kişilerin stoklara

erişimi engellenmelidir

Depoya giren ve çıkan stok kalemleri

belgeye bağlanmalı, teslim

alan ve edenin imzaları belgelerde

kesinlikle bulunmalıdır

Depo bağımsız bir görevli tarafından belirli dönemlerde örnekleme yoluyla sayılmalı, sonuçlar

kayıtlarla karşılaştırılmalıdır

STOK HAREKETLERİNİN BELGE VE KAYIT DÜZENİ

İlk madde ve malzemeler depodan ilgili gider yeri

sorumlusunun düzenlediği ‘’ İlk Madde ve Malzeme İç İstek Formu’’ ile teslim

edilmelidir

Üretimdeki ilk madde ve malzeme veya yarı mamul,

bir gider yerinden diğer gider yerine ‘’ İlk Madde ve

Malzeme Hareket Kart’’ ile teslim edilmelidir

Tamamlanan mamuller, son üretim gider yerinden

depoya, ‘’ Depo İç Giriş Formu’’ düzenlenerek teslim

edilmelidir

SÜREKLİ ENVANTER KAYITLARI

BİRİM MALİYET HESAPLAMA VE KAYITLARI

Birim maliyeti incelenen mamulün bünyesine ilk giren ilk madde ve malzemelerin

miktar ve tutar hareketleri stok kartından izlenir, mamul ürün kartları mamulün bünyesine

giren ilk madde ve malzemelerin miktarları

konusunda bilgi verir

Ücret ve zaman kartlarından işçilik zaman ve tutar

hareketleri izlenir

Mamulün bünyesine doğrudan girmeyen genel üretim

giderlerinin dağıtım mantığı incelenir. Direkt unsurlara göre denetlenmesi oldukça zor olan

genel üretim giderlerinin dağıtım ölçülerinin mantığı test

edilir

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE ÖNEMLİLİK DÜZEYİ VE RİSK

UNSURLARI

Satın alma ve ödeme döngüsündeki ilgili bir alım işlemi, stok ve üretim döngüsündeki bir stok hesabının artmasına neden olacaktır. Dolayısıyla, döngüdeki

‘’Geçerlilik ‘’ iç kontrol ve denetim hedefi, satın almadaki işlemlerin düzgün yapılmamasına doğrudan

bağlı olacaktır

Satış ve tahsilat döngüsünde yapılan bir satış işlemi, ilgili stok

kaleminin azalmasına neden olacaktır. Örneğin; yapılan bir

satışın kayıtlara girmemesi, stok ve üretim döngüsünün ‘’

Bütünlük’’ iç kontrol ve denetim hedefini etkileyecektir

Personel ve ücret döngüsünde yapılacak bir hata, stok

maliyetlerinin ‘’ Değerleme’’ iç kontrol ve denetim hedeflerini

doğrudan etkileyecektir

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE ANALİTİK

İNCELEME PROSEDÜRLERİ

•Dönem sonu stok tutarlarındaki yüksek veya düşük göstermelerin habercisidir (olası hata)

Dönemin satış karlılığı ile önceki

yılların karlılıklarını karşılaştır

•Satışların maliyetinde olabilecek yüksek veya düşük göstermelerin habercisidir (olası hata)

Satışların maliyeti/ net satışlar oranını

önceki yılların oranları ile karşılaştır

•Gerçekte olmayan stok olup olmadığı konusunda fikir sahibi olunur (olası hata)

Denetlenen dönemdeki stok dönüşüm hızı ile önceki yılların

değerlerini karşılaştır

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE ANALİTİK İNCELEME

PROSEDÜRLERİ•Birim

maliyetlerinde olabilecek yüksek veya düşük gösterme düzenlemelerini ortaya çıkartabilir (olası hata)

Denetlenen dönemin birim maliyetleri ile önceki dönemlerin birim maliyetlerini

karşılaştır

•Birim maliyetlerindeki ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderleri düzensizlikler ortaya çıkartabilir (olası hata)

Denetlenen dönemin üretim giderleri ile

önceki yılların üretim giderlerini karşılaştır

•Maliyet hesaplama işlemlerindeki düzensizlikler ortaya çıkartılabilir (olası hata)

Stok kalemlerinin depoda bekleme

sürelerinin yaşlandırmasını yap

STOK VE ÜRETİM DÖNGÜSÜNDE ANALİTİK

İNCELEME PROSEDÜRLERİ

•Dönem sonu stok ve satışların maliyet tutarlarında olabilecek düzensizlikleri ortaya çıkartabilir (olası hata)

Daha önce sayılan denetlenen dönem oranlarını, bütçe ve sektör ortalamaları

ile karşılaştır

•Maliyetlerde yapılmış olabilecek düzenlemeler ortaya çıkartılabilir (olası hata)

Denetlenen dönem fire oranları ile

önceki dönem fire oranlarını ve sektör

fire oranlarını karşılaştır

STOK HESABI BAKİYESİNİN MADDİLİK TESTİNİN YAPILMASI

Stok kalemlerinin miktar olarak işletmede bulunup bulunmadığını anlayabilmek için, envanter sayımları gözlenir

İşletmede dönem sonunda bulunan stok kalemlerinin maliyetlerinin doğruluğu test edilir

FİZİKİ STOK SAYIMLARININ GÖZLENMESİ

İŞLETMELERİN STOK SAYIMINDA BELİRLEDİKLERİ

UNSURLAR

Stok sayımlarında görev alacak yetkili personelin

isimleri

Sayımın yapılacağı tarihler

Sayım yapılacak yerlerin belirlenmesi

Sayımın yapılma biçimini açıklayan

ayrıntılı yönetmelik

Önceden numaralandırılmış stok sayım etiketlerinin ve derleme kartlarının

hazırlanması ve kullanılması

Yolda, teslim alma bölümünde,

yüklemede ve üretim alanında bulunan

malların sayımı için yapılması gereken

işlemler

Depoda bulunan ancak işletmenin

mülkiyetinde olmayan malların ayrılması ve

tanımlanması işlemleri

SAYIM SIRASINDA DENETÇİNİN DİKKAT EDECEĞİ UNSURLAR

Sayım yapan işletme personelinin, sayım planına uygun davranıp davranmadıklarını gözleyecektir. Sayım kurallarına uyulmadığını belirlediğinde durumu durumu yetkili yöneticilerle görüşecek ve aksaklıkların düzeltilmesini sağlayacaktır

Sayılan her stok kalemine stok sayım etiketinin takılıp takılmadığını kontrol edecektir

Tüm kalemlerin sayılıp sayılmadığını gözleyecektir

Örnekleme yoluyla, yapılan sayımları test edecektir. Derleme kartlarındaki miktarları izleyerek, fiilen var olup olmadıklarını izleyecektir

Depoda bulunan boş taşıyıcı kutuları, açılmış ambalajları daha dikkatli gözleyecektir

Zarar görmüş ve değersiz malların sayım biçimlerini gözleyecektir

Yeni gelen, teslim alma bölümünde olan, satışa gönderilen malların, sayım sonuçlarına etkisine dikkat edecektir

STOK MALİYET TUTARININ DENETİMİ

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜ

PERSONEL ÜCRET DÖNGÜSÜ HESAPLARINI ETKİLEYEN

İŞLEMLER

Çeşitli biçimlerde

ücret ödemeleri

Ücretlerle ilgili vergi ve sigorta

primlerinin ödenmesi

Direkt işçilik işlemleri

Endirekt işçilik işlemleri

Personele avans

işlemleri

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜNDE KULLANILAN

BELGE VE KAYITLARI

Personel bilgi formu

Zaman kartları

Çalışma süresi fişleri

Ödeme belgeleri

Personel belgeleri

Bordro kayıtları

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜNÜN İŞLEYİŞİ

Personelin işe alınması

Çalışma sürelerinin

belirlenmesi ve ücret

bordrolarının hazırlanması

Ücretlerin ödenmesi

Vergi ve sosyal

güvenlik primlerinin

hesaplanması ve ödenmesi

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜNÜN İÇ KONTROL

HEDEFLERİ VE İŞLEMLERİN TEST EDİLMESİ

Fiilen olmayan personele ödeme yapılabilir

Çalışmadıkları zamanlar için personele ödeme yapılabilir

Personele hak ettiğinden fazla ödeme yapılabilir

Üretim işletmelerinde mamulün maliyetine girmesi gereken ücret ödemeleri doğrudan gider yazılabilir

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜNDE MADDİLİK TESTLERİNİN YAPILMASI

PERSONEL VE ÜCRET DÖNGÜSÜNDE ANALİTİK

İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN UYGULANMASI

•Ücret giderlerinde olabilecek yüksek veya düşük göstermeler ortaya çıkartılabilir (olası hata)

Denetlenen dönem ücret giderleri ile önceki yılların ücret giderlerini, artışları dikkate alarak

karşılaştır

•Direkt işçilik giderlerinde olabilecek yüksek ve düşük göstermeler ortaya çıkartılabilir (olası hata)

Direkt işçilik giderlerinin satışlara olan oranını, önceki yılların oranları

ile karşılaştır

•Ücret giderlerinde olabilecek yüksek veya düşük göstermeler ortaya çıkartılabilir (olası hata)

Ücret giderlerinin, genel yönetim giderlerine olan oranı ile önceki yılların

oranlarını karşılaştır

KAYNAK ELDE ETME VE GERİ ÖDEME DÖNGÜSÜNÜN

YAPISI

SENETLİ BORÇLARIN DENETİMİNDE ULAŞILMAK

İSTENEN AMAÇLAR

İşletmenin senetli borçları üzerinde

oluşturduğu iç kontrol yapısının yeterli olup

olmadığı

Senetli borçları oluşturan ana para ve

faiz işlemlerinin gerektiği biçimde

kayıtlara alınıp alınmadığı

İşletmenin ana para ve ödenecek faiz borçlarını

gösteren hesap bakiyelerinin uygun biçimde beyan edilip

edilmediği

SENETLİ BORÇLARLA İLGİLİ İÇ KONTROL YAPISI

Senetli borçlar üzerinde uygun yetkilendirme

düzeni kurulmalıdır

Ana para ve faiz borçlarının geri ödenmesi işlemlerinde

yeterli kontroller

oluşturulmalıdır

Yeterli belge ve kayıt düzeni

oluşturulmalıdır

İşletme içi denetim düzeni oluşturulmalıdır

SENETLİ BORÇLARLA İLGİLİ İŞLEMLERİN TEST EDİLMESİ

SENETLİ BORÇLARA ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN

UYGULANMASI

•Cari yıldaki senetli borç tutarlarındaki önemli dalgalanmalara dikkat çekilir (olası hata)

Cari yıl senetli borçları ile önceki yıllardaki

senetli borç tutarlarını karşılaştır

•Cari yıldaki finansman giderlerinde olabilecek yüksek gösterme veya düşük göstermelere dikkat çekilir (olası hata)

Cari yıl finansman giderleri ile önceki

yıllardaki finansman giderlerini karşılaştır

•Finansman giderlerinde olabilecek düzensizliklere dikkat çekilir (olası hata)

Belirlenecek periyotlarda faiz hesaplamalarını

yeniden yap ve fiili durumla karşılaştır

SENETLİ BORÇLARA ANALİTİK İNCELEME PROSEDÜRLERİNİN

UYGULANMASI

•Cari yıldaki senetli borç tutarlarındaki önemli dalgalanmalara dikkat çekilir (olası hata)

Senetli borçların öz kaynaklara olan oranını

hesapla ve önceki yılların oranları ile

karşılaştır

•Cari yıldaki senetli borç tutarlarındaki önemli dalgalanmalara dikkat çekilir (olası hata)

Senetli borçların toplam aktiflere oranını hesapla

ve önceki yılların oranları ile karşılaştır

•Cari yıldaki senetli borç tutarlarındaki önemli dalgalanmalara dikkat çekilir (olası hata)

Hesaplanan oranları, bütçelerle ve sektör

ortalamaları ile karşılaştır

NAKİT BAKİYELERİNİN DENETİMİ

KASA VE BANKA DOĞRULAMASI İLE ORTAYA ÇIKARTILAMAYACAK

HAREKET ÖRNEKLERİ

Müşteriye fatura düzenlemesinde

ihmal veya yolsuzluk

Satıcı faturalarına yapılabilecek birden

fazla ödeme

Müşteriye düşük fiyatla fatura düzenleme

Tahsilat yapıldığı halde kayıtlara yansıtmama

İşletme çalışanlarına doğru olmayan ödeme yapma

Dinlediğiniz

İçin

Teşekkür

Ederim

…