STERİLİZASYON DERSİ4. HAFTA DERS NOTLARI

YRD. DOÇ. DR. KADRİ KULUALP

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİSÜZME YÖNTEMİ FİLTRASYON İLE STERİLİZASYON

Süzme mekanizmalarına göre;

a) Absorbsiyonla mikroorganizmaları tutan

süzgeçler (Berkfeld, Chamberland, Seitz gibi).

b) Mikroorganizmaları mekanik olarak tutan

süzgeçler (HEPA filtreler).

ÖZELLİKLERİ

1) Filtre gözenek çapları bazı büyük protein

moleküllerinin geçebileceği boyutlarla küçük virüs

partiküllerinin geçebileceği boyutlara kadar farklı

genişliktedir.

2) Isıya dayanıksız maddeleri steril etmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir.

3) Bu yöntem sıvı bir ortamda bulunan mikroorganizmaları çeşitli filtrelerden geçirerek tutma ve süzüntüye geçmesini engelleme esasına dayanır.

4) Süzme işleminde kullanılan aletlere filtre ya da süzgeç adı verilir.

1-Mekanik Olarak Süzme: Filtrenin delikleri

bakterilerden küçük olduğu için bakterileri tutarlar.

Bakteriler filtrenin üzerinde kaldığı için, süzüntü

steril hale gelir.

2-Adsorbsiyon Yoluyla Süzme: Bakteri yüzeyi ile,

filtrenin elektrik yükünde farklılık nedeniyle, süzme

işlemi sırasında bakteriler filtrenin deliklerine

yapışarak absorbe olurlar. Bu sayede süzüntüye

geçemezler.

ABSORBSİYONLA MİKROORGANİZMALARI TUTAN FİLTRELER

MİKROORGANİZMALARI MEKANİK OLARAK TUTAN FİLTRELER

BAKIMLARI

Filtrelerin periyodik olarak kontrolü yapılmalı, temizlik ve

değişim işlemleri aksatılmamalıdır.

Gözenek çapları;

- Tüm bakteriler için 0.2 µm

- Maya hücreleri için 3 µm

- Virüsler için 0.2 µm

Gaz ve sıvıların sterilizasyonu

- Porselen filtreler (Chamberland),

- Diatom toprağı filtreler (Berkfeld),

- Asbest süzgeçli filtreler (Seitz),

- Cam tozu filtreler,

- Membran ve ultra filtreler,

- Elektrostatik filtreler

* Membran filtreler ince kağıtlardan, inert selüloz esterlerinin

gözenekli materyallerle birleşiminden ve polimerik ajanlardan

yapılmıştır.

FİLTRE SİSTEMİNİN STERİLİZASYON KONTROLÜ

- Filtre ile süzülen sıvıdan alınarak besi yerlerine ekimler

yapılıp üreme olup olmadığı kontrol edilir.

- Ayrıca süzüntü kısmı ikinci defa filtreden süzüldükten sonra,

bu filtre kağıdı alınarak besi yeri üzerine konulur.

- Belirli süre inkübasyondan sonra üreme olmaması

sterilizasyonun tam olduğunu gösterir.

MİKROBİYOLOJİDE FİLTRELER NEDEN

KULLANILIR?

1) Çözeltilerin ve havanın sterilizasyonu

2) Farklı büyüklükteki mikroorganizmaların

birbirinden ayrılması

3) Toksin, antijen, ve enzimlerin hücrelerden

arındırılması

4) Çözeltilerin saflaştırılması

STERİLİZASYON YÖNTEMLERİ

IŞINLAMA İLE STERİLİZASYON

- Isı ve diğer yöntemlerle steril edilemeyen

ortamların sterilizasyonu yapılır.

- Kullanım alanları sınırlıdır.

- Çevreye de etkili olduklarından sınırlı olarak ve

önlem alınarak uygulanabilir.

- Belli bir kontrol mekanizması çerçevesinde

kullanılmalıdır.

A) İyonize edici radyasyon

- X ışınları, gama ışınları, beta ışınlarından

oluşurlar.

- Mikroorganizmların nükleik asitlerine etki

ederler.

- Uygulama alanları sınırlı, maliyeti yüksek ve

insan sağlığı yönünden tehlikeli (Mutajenik

etkilidir)

- Daha çok oda ve alet dezenfeksiyonunda

kullanılır.

- Penetrasyon yüksek olduğundan en çok

endüstriyel alanlarda kullanılır.

- Tek kullanımlık enjektör, kateter gibi malzemeler

üreten fabrikalarda bu yöntem kullanılmakla

birlikte muayenehane veya hastanelerde

dezavantajları nedeniyle kullanılmamaktadır .

B. UV ışınları (Mor ötesi ışınlar)

- Dezenfeksiyon için gerekli dalga boyu 253.4 nm’dir.

- İyonize ışınların aksine radyasyon enerjileri ve

penetrasyon güçleri azdır.

- Bu nedenle daha çok hava, su ve yüzey

sterilizasyonunda kullanılır.

Mikroorganizmaların

DNA yapılarını kırar,

ya replikasyon inhibe olur

ya da mutasyona uğrarlar.

- Bu amaçla UV lambaları ve UV

sterilizatörleri kullanılmaktadır.

- UV sterilizatör su içindeki

mikroorganizmaların %99.99’nu yok eder.

- Ameliyathaneler, doku kültürü yapılan

odalar, antibiyotiklerin hazırlandığı odalar,

mikoloji laboratuvarında kullanılırlar.

UV ışınları kullanırken nelere dikkat edilmelidir?

1) Ultraviyole ışınları civa buharlı lambalardan elde edilirler.

2) UV kaynağı ile dezenfekte edilecek eşya arasında bir engel olmamalıdır.

3) Gözde ve deride irritasyon yapması nedeni ile gözlükle veya cam arkasından gözleme yapılmalıdır.

4) Kullanma süresine dikkat edilmelidir.

5) Kullanılacağı ortamda insanlar dışarı çıkarılmalıdır.

6) Lamba yakılarak kapılar kapatılır ve sterilizasyon süresi bitiminde lambalar söndürülerek bu şekilde gerektiğinde steril odaya girilir.

7) Etkisi azaldığında lamba değiştirilmelidir.

8) Uzun süreli kullanımlardan sonra ortam havalandırılmalıdır.

KİMYASAL MADDELERLE YAPILAN DEZENFEKSİYON VE STERİLİZASYON

- Dezenfeksiyon, sterilizasyondan sporisid

aktivitesinin olmaması ile ayrılır.

- Dezenfektanlardan farklı olarak endosporlara da

etkili olan sterilanların kullanıma girmesiyle

günümüzde dezenfeksiyon terimi, mikrobiyal

kontaminasyonu minimal düzeye düşürmekten,

sterilizasyona kadar uzanan geniş bir kavramı içine

alır.

Hastanelerde sıkça sorun olan

mikroorganizmalar;

bazı vejetatif bakterilerin yanısıra;

Mikobakteriumlar, mantarlar, bazı zarflı ve zarfsız

viruslar, protozoonlar, prionlar ve bakteri

endosporlarıdır .

Sorun olabilen patojen mikroorganizmalar için

önerilen dezenfektanlar etki seviyelerine göre üç

grupta toplanır: “yüksek, orta ve düşük seviyeli”

dezenfektanlar.

A) Yüksek seviyeli dezenfektanlar

Bakteri sporları hariç mikroorganizmaların tümünü 20

dakikada, 6-10 saatte bakteri sporlarını da öldürdüğünden,

yüksek seviyeli dezenfektan olarak değerlendirilir.

B) Orta seviyeli dezenfektanlar

Bakteri sporları hariç Tüberküloz basili ve diğer

mikroorganizmalara yaklaşık 10 dakikada etkili olan

dezenfektanlardır.

C) Düşük seviyeli dezenfektanlar

- Vejetatif bakterilerin çoğunu, bazı mantarları ve yaklaşık

10 dk’da bazı virusları öldürebilen dezenfektanlardır.

- Bakteri sporları ve Tüberküloz basiline etkili değildir.

HIV ve HBV ile kontamine malzemelerin

dezenfeksiyonunda standart olarak;

- 1.000-10.000 ppm konsantrasyondaki hipoklorit

solüsyonları,

- %2 gluteraldehit solüsyonu veya

- % 70 lik etanol kullanılmalıdır.

Bakteriyel Sporlar B. subtilis

Mikobakteriler Mycobacterium tuberculosis

Lipid içermeyen veya küçük viruslar Rhinovirus, Coxsackie virus

Mantarlar Candida sp.

Vejetatif bakteriler P. aeruginosa, S.

aureusLipid içeren veya orta büyüklükteki viruslar HBV, Herpes simplex virus, HIV

DUYARLI

DİRENÇLİ STERİLİZASYON

Yüksek Düzey

Orta Düzey

Düşük Düzey

Mikroorganizmaların dezenfektanlara direnci ve dezenfeksiyon düzeyi

Prionlar