61
АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ Факултя : «Ямтяяшцнаслыг» Ихтисас : «Истещлак малларынын експертизасы вя маркетинги» Б У Р А Х Ы Л Ы Ш И Ш И Мювзу: Истещлак базарына дахил олан ятриййат-косметика малларынын истещлак хассяляри вя кейфиййятинин експертизасы Ишин рящбяри: проф.Я.П.Щясянов Тялябя: Рамазанзадя Камал Гязянфяр Бюлмя: азярбайжан (рус) Груп: 320 «Тясдиг едирям» Кафедра мцдири :__________ prof.Ə.P.HƏSƏNOV «___» __________ Б А К Ы 2015

stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ

АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ

Факултя : «Ямтяяшцнаслыг» Ихтисас : «Истещлак малларынын експертизасы вя маркетинги»

Б У Р А Х Ы Л Ы Ш И Ш И Мювзу: Истещлак базарына дахил олан ятриййат-косметика малларынын

истещлак хассяляри вя кейфиййятинин експертизасы

Ишин рящбяри: проф.Я.П.Щясянов

Тялябя: Рамазанзадя Камал Гязянфяр

Бюлмя: азярбайжан (рус)

Груп: 320

«Тясдиг едирям»

Кафедра мцдири :__________ prof.Ə.P.HƏSƏNOV

«___» __________

Б А К Ы 2015

Page 2: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

2

ПЛАН

Эириш…………………………………………………………………..3

Ы ФЯСИЛ

Ы.1.Ятриййат-косметика малларынын истещсал инкишафы щаггында……6

Ы.2. Ятриййат-косметика малларынын истещлакын ящямиййяти……….. 7

Ы.3. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятиня верилян ясас

тялябляр…………………………………………………………………12

Ы.4. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятиня формалашдыран

амилляр.............................................................................................19

ЫЫ ФЯСИЛ

ЫЫ. Ятирййат-косметика малларынын тяснифат вя чешид

характеристикасы………………………………………………………..31

ЫЫ.1. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин лабораторийа цсулу

иля тящлили……………………………………………………………….40

ЫЫ.2. Косметика малларынын кейфиййятинин лабораторийа цсулу иля

тящлили…………………………………………………………………..42

ЫЫ.3. Тижарятя дахил олан ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин

експертизасы……………………………………………………………43

ЫЫ.4. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин горунуб

сахланмасына кюмяк едян амилляр………………………………….48

Нятижя вя тяклифляр………………………………………………........54

Ядябиййат……………………………………………………………..57

Page 3: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

3

Э И Р И Ш

Ики мин ил бундан яввял Чиндя вя Щиндистанда биткилярдян ятирли йаьлары

айырмаг цчцн дистилйасийа иля мяшьул олмушлар. Биткилярдян алынан ятирли

маддяляр Гядим Мисирдя эениш тятбиг олунурду. Орадан ятриййат Йунаныстана,

даща сонра ися Ромайа йайылды.

Ялiкимйанын инкишафы нятижясиндя орта ясрлярдя ефирйаьлы биткилярин

юйрянилмяси вя истифадяси сащясиндя важиб аддымлар атылды. Ярябляр тяряфиндян

говужу гурьунун (кубун) кяшф олунмасы ятриййат истещсалы технолоэийасыны

ящямиййятли дяряжядя ирялийя апарды. Ятирли маддялярин емалында ефир йаьларынын

айрылмасы технолоэийасы юйрянилди.

Интибащ дюврцндя ися ятриййат маллары Италийада, Франсада, Алманийада

вя диэяр Авропа дювлятляриндя эениш йайылмаьа башлады.

Мцасир дюврдя щяр бир юлкядя ятриййат-косметика маллары мядяни

инсанларын эиэийеник вя естетик тялябатыны юдяйян бир васитяйя чеврилмишдир. Мящз

бу сябябдян дя ятриййат-косметика маллары истещлак базарында юз чякисиня эюря

ящямиййятли йер тутур.

Республикамызда бу груп маллара олан тялябат ясасян йахын вя узаг

хариждян эятирилян маллар щесабына юдянилир. Айры-айры груплар цзря харижи

ятриййат-косметика малларынын хцсуси чякиси 75-80% тяшкил едир.

Ятриййат-косметика маллары харижи юлкялярдяки 3 миня йахын фирма

тяряфиндян истещсал олунур. Лакин онларын 50%-дян чоху 10 ири фирманын ялиндя

жямлянмишдир ки, бунларын да мящсуллары Азярбайжан базарында эениш шякилдя

истещлакчылара тягдим едилир. Бунлара ашаьыдакы фирмалар дахилдир: «Прожтер анд

Эамбле» (Проктер янд Эембл) – АБШ, «Ревлон» - Инэилтяря, «Флормар» -

Алманийа, «Лонда» - Алманийа, «Велла» - Алманийа. «Лумене» - Финландийа,

Page 4: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

4

«Орифламе» (Орифлейм) – Исвечря, «Л’Ореал» - Франса, «Виплине», «Фармаси» вя

с.

АБШ ятриййат-косметика малларынын бцтцн дцнйа цзря цмуми щяъминин

3/1 щиссяси гядяр истещсал едир. Ятриййат-косметика малларынын структурунда

косметика маллары хцсуси чякийя маликдир. Яксяр юлкялярдя ятриййат малларынын

пайына 9-11% дцшцр. Истисналыг тяшкил едян юлкяляр Йапонийа – 3% вя Франсадыр

– 30%.

Харижи юлкялярдя ятриййат-косметика маллары сянайеси чешидин

эенишлянмясиня эюря истещлак маллары истещлакчылары арасында 5-жи йери тутур. Беля

ки, 1987-жи илдя гадынлар цчцн йени ятирляр 6 эцндян бир, 1997-жи илдя щяр 43

саатдан бир, 1998-жи илдя ися щяр эцн йаранырды.

Гейд етмяк лазымдыр ки, юлкямизин истещлакчы базарында Русийадан

эятирилмиш ятриййат-косметика маллары да юз чякисиня эюря мцяййян йер тутур

(15-20%). Бунларын ичярисиндя косметика маллары (шампунлар, сач лаклары,

киршанлар, ласйонлар вя с.) даща чох цстцнлцк тяшкил едир. Бу маллар ясасян

ашаьыдакы фирмалара аиддир: «Чистая линия» (Москва), «Нивеа» (Москва),

«Калина» консерни (Йекатеринбург) «Северное сиaние» (Санкт-Петербург),

«Невскаya косметика» (Санкт-Петербург) вя диэярляри.

Тяяссцфля гейд етмяк лазымдыр ки, юлкямиз щяля юз малы иля ятриййат-

косметика базарында танына билмир. Бахмайараг ки, базардакы бязи косметика

маллары (ласйонлар, кремляр, тозлар вя с.) йерли истещсала мяхсусдур. Лакин беля

малларын рягабят габилиййяти чох зяифдир вя бунун арадан галдырылмасы

йолларынын ахтарылмасы вахты артыг эялиб чатмышдыр (йени елми-тядгигат

мцяссисяляринин йарадылмасы, йени технолоэийанын гурулмасы, мал щаггында

информасийайа мцасир йанашма, реклам иши вя с.).

Истещлакчы базарында ятриййат-косметика малларынын чешидинин эениш

олмасына бахмайараг бу груп маллар кейфиййят бахымындан щеч дя щямишя

истещлакчы тялябини юдямир. Чох вахт истещлакчылара сахта маллар сатылараг

истещлакчы щцгуглары позулур.

Page 5: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

5

Бу бахымдан щазырки бурахылыш иши ящямиййятли мювзуйа щяср олунур.

Бурахылыш ишиндя ятриййат-косметика малларынын истещлак хассялярини

формалашдыран амилляр тящлил едилмишдир. Ятриййат-косметика малларынын тижарят

чешидинин тящлилиндя мцхтялиф юлкялярин фирмаларынын малларынын хцсусиййятляри

верилмишдир.

Щямчинин бурахылыш ишиндя ятриййат-косметика малларынын кейфиййяти тящлил

едилмиш, кейфиййятин гиймятляндирилмяси цсуллары вя кейфиййятин сахланылмасына

тясир едян амилляр характеризя едилмишдир. Ишин сонунда апарылан тящлилляр

цмумиляшдириляряк мювзу иля баьлы тяклифляр иряли сцрцлмцшдцр.

Ямтяянин кейфиййяти бир сыра амиллярдян асылыдыр ки, бунлар да цч група

бюлцнцр: ямтяянин кейфиййятиня билаваситя тясир едян амилляр, кейфиййяти

стимуллашдыран амилляр, ямтяянин кейфиййятинин сахланмасыны тямин едян

амилляр.

Бцтцн бу амилляр йа гаршылыглы фяалиййят эюстярир, йахуд сярбяст щалда тясир

едир.

Ямтяянин кейфиййятиня билаваситя тясир едян амилляря, хаммалын,

материалларын комплектляшдиржи мямулатларын, мямулатын конструксийасы

(лайищяляндирмя вя моделляшдирмя) технолоъи просеслярин кейфиййяти (норматив

сянядляр, аваданлыглар, ишчилярин ямяйинин кейфиййяти). Кейфиййяти стимуллашдыран

амилляря сосиал вя игтисади мягсядяуйьунлуг, щямчинин истещсалын еффектлийи,

ишчилярин мадди мараьы вя санксийалар аиддир.

Истещсалдан истещлакчыйа чатдырылмасыны тямин едян амилляря кейфиййятин

сахланмасыны тямин едян амилляр аиддир ки, бунлара да габлашдырма,

маркаланма, дашынма вя сахланма шяртляри, сатышы вя малын истисмар шяраити

аиддир.

Бурахылыш ишим мящз ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин

експертизасына щяср едилмишдир.

Page 6: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

6

Ы ФЯСИЛ

Ы.1.Ятриййат-косметика малларынын истещсал инкишафы щаггында

Ятриййат васитяляринин истещсалы гядим Шяргдя йаранмышдыр. Илк духулар

«тцстцлц духулар» олуб. Бу духулар чичяклярин, биткилярин тохумларындан,

кюкляриндян ятриййат йаьлары алыблар. 2000 ил бундан яввял Чиндя вя

Щиндистанда биткилярдян ятирли йаьлары айырмаг цчцн дистилйасийа иля мяшьул

олублар. Биткилярдян алынан ятирли маддяляр Гядим Мисирдя эениш тятбиг

олунурду. Орадан ятриййат сащяси Йунаныстана, даща сонра Ромайа йайылды.

Ялкимйанын инкишафы нятижясиндя орта ясрлярдя ефир йаьы биткиляринин

юйрянилмяси вя истифадяси сащясиндя важиб аддымлар атылды. Ярябляр тяряфиндян

говужу гурьунун (кубун) кяшф олунмасы ятриййат истещсалы технолоэийасыны

ящямиййятли дяряжядя ирялийя апарды. Ятирли маддялярин емалында ефир йаьларынын

айрылмасы технолоэийасы юйрянилди.

Истещсал дюврцндя ися ятриййат маллары Италийада, Франсада, Алманийада вя

диэяр дювлятляриндя инкишаф етди. Бир гядяр сонра бу инкишаф юзцнц Русийада

эюстярди.

Русийада ятриййат васитяляриндян илк дяфя жювщяр алынырды. Биткилярин

йарпагларындан, эювдясиндян ширя чякирдиляр. Наня жювщяр ширяси илк дяфя

Русийада истещсал олунуб. Русийада христианлыьы гябул етдикдян сонра ятриййат

васитяляриндян дини мярасимлярдя вя мяишятдя истифадя олунурду.

Косметиканын вятяни Шярг сайылыр. Косметологийа сащясиндя илк мялумат

китабы Мисир шащзадяси Клеопатра тяряфиндян йазылыб. Косметиканын бешийи Мисир

сайылыр.

Page 7: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

7

Ы.2. Ятриййат-косметика малларынын истещлакын ящямиййяти

2009-cу илдя Азярбайжан харижи тижарят сащясиндя йцксяк нятижяляря наил

олмушдур. Бу дювр ярзиндя юлкямиз 135 харижи дювлятлярля тижарят ямялиййатлары

апармыш, харижи тижарят дювриййясинин цмуми щяжми 8558,4 милйон АБШ доллары,

о жцмлядян, идхал 4211,2 милйон, ихраж 4347,2 милйон доллар олмушдур. Тижарят

дювряиййясинин 50,8 фаизини ихраж, 49,2 фаизини идхал тяшкил етмишдир. Харижи тижарят

ялагяляринин 72,5 фаизи, о жцмлядян идхалын 65,6, ихражын 20,8 фаизи МДБ цзвц

юлкяляри иля апарылмышдыр. 2008-жи иля мцгайисядя харижи тижарят дювриййясинин

цмуми щяжми 20,0 фаиз, о жцмлядян идхал 19,8 фаиз, ихраж 20,2 фаиз артмышдыр.

2009-жу ил ярзиндя Азярбайжандан 3308,6 милйон доллар дяйяриндя 9033,1

мин тон нефт вя нефт мящсуллары ихраж олунмушдур. Нейт вя нефт мящсулларынын

94,9 фаизи узаг харижи дювлятляря, 5,1 фаизи МДБ юлкяляриня эюндярилмишдир.

2009-жу илдя Азярбайжанын Италийа, Русийа, Тцркийя, Франса,

тцркмянистан, Сингапур, Бирляшмиш Краллыг, Алманийа, Чин, Украйна,

Эцржцстан, Иран, Исраил, Америка Бирляшмиш Штатлары иля тижарят ялагяляри диэяр

юлкялярля мцгайисядя даща эениш олмушдур. Харижи тижарят дювряиййяиснин 16,5

фаизи Италийа, 11,7 фаизи Русийа, 6,9 фаизи Тцркийя, 6,2 фаизи Франса, 6,0 фаизи

Тцркмянистан, 5,9 фаизи Сингапур, 4,6 фаизи Бирляшмиш Краллыг, 3,4 фаизи

Алманийа, 3,2 фаизи Чин, 3,1 фаизи Украйна, 3,0 фаизи Эцржцстан, 2,8 фаизи Иран,

2,4 фаизи Исраил, 2,2 фаизи Америка бирляшмиш Штатларынын пайына дцшцр.

Идхал ямялиййатларынын 17,0 фаизи Русийа, 9,1 фаизи Бирляшмиш Краллыг, 9,1

фаизи Сингапур, 7,4 фаизи Тцркийя, 6,1 фаизи Алманийа, 5,8 фаизи Тцркмянистан,

5,4 фаизи Украйна, 4,1 фаизи Чин, ихражын 30,3 фаизи Италийа, 9,4 фаизи Франса, 6,6

фаизи Русийа, 6,3 фаизи Тцркийя, 6,3 фаизи Тцркмянистан, 4,8 фаизи Эцржцстан, 4,5

фаизи Исраил иля апарылмышдыр.

Page 8: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

8

Лакин бу маллар ичярисиндя тижарятдя тутдуьу йериня эюря азлыг тяшкил едян

мал групларда вардыр. Лакин онун ящали арасында йайылмасына, щятта аз гала

эцндялик тяляб олунан мал нцмунясиня чеврилян мал груплары да вардыр.

Бунлардан биридя ятриййат - косметика малларыдыр. Тяйинатына, тятбиги сащясиня

эюря мцхтялиф маркаларда истещсал олунур. Истещсал йериндян асылы олараг онларын

гиймяти дя дяйишмялидир. Йалныз ону демяк кифайятдир ки, 50 мг тарада

габлашдырылмыш франсыз ятринин гиймяти чох вахт 100-270 доллар арасында дяйишир.

Чох актуал олан мювзунун ишлянмяси мягсядя уйьундур.

Ашаьыда ики жядвялдя бу груп малларын динамик дяйишмяси айдын щисс

олунур. Лакин бязи малларын (сабунларын, синтетик йуйужу васитялярин) бу група

аид едилмяси, онларын тяркибиндя олан ятирли маддялярля ялагядардыр.

Ямтяя дювриййясинин гурулушунда айры-айры малларын йекунуна эюря фаизля

эюстярижиси.

Жядвял 1.

Ямтяяляр 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Синтетик

Йуйужу

васитяляр

0,39 0,48 0,59 0,58 0,60 0,54 0,59

Ял-цз

сабунлары

0,20 0,21 0,22 0,22 0,23 0,21 0,19

Ятриййат

Косметика

маллары

1,23 0,23 0,25 0,28 0,30 0,32 0,32

Page 9: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

9

2011-жу илдя мцщцм нюв мящсулларын идхалы.

Жядвял 2.

Мящсулун

ады

мигдар Жями идхал МДБ О жцмлядян узаг харижи юлкяляр

Мябляь

мин.тон

мигдары Мябляьи

мин.тон

мигдары Мябляьи

мин.тон

Ятирййат,

косметика

6169,3 3242,5 2670,9 1317,8 3498,4 1924,7

Синтетик

Йуйужу

васитяляр

15093,7 13704,8 1082,2 827,0 14011,5 12877,8

Ашаьыда план цзря ишин ижрасы йериня йетирилмишдир.

Щазырда юлкямиздя истещлак базарында ятриййат-косметика малларынын

яксяриййятинин харижи – идхал маллары тяшкил едир. Яввялляр Азярбайжан базарында

йерли вя совет мяканындан ятриййат-косметика маллары дахил олараг цмуми

ятриййат-косметика малларынын щяжминин 60-75%-ни, диэяр харижи юлкялярдян

дахил олан ятриййат-косметика маллары 30-40%-ни тяшкил едирди.

Харижи юлкялярдя ятриййат-косметика маллары иля щазырда мяшьул олан 3000

мин фирма фяалиййят эюстярир. Цмуми ятриййат-косметика малларынын истещсалы

дцнйа цзря ян ири 10 фирманын ялиндя жямлянмишдир. Бунлара «Проктер Анд

Эембле» -АБШ, «Ревлон» - Инэилтяря, «Флорена» - Алманийа, «Лонда» -

Алманийа, «Wella» - Алманийа, «Лумене» - Финландийа, «Орифламме» -

Исвечря, «Лореал» - Франса.

Page 10: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

10

Ятриййат-косметика малларынын цмумдцнйа истещсалынын 1/3 щиссясини

АБШ тяшкил едир. Ятриййат-косметика малларынын чешид гурулушунун хцсуси

чякисинин яксяр щиссясини косметика маллары тяшкил едир.

Бязи юлкялярдя ятриййат малларынын цмцми щяжми мал ьтдювриййясинин 9-

11%-ни тяшкил едир. Лакин бу фяргли олараг Йапонийада 3%, яксиня франсада ися

30%-и тяшкил едир.

Яввялляр харижи юлкялярдя ятриййат-косметика малларынын чешидинин

йениляшмясиня эюря 43-6 эцндян бир олдуьу щалда щазырда щяр эцн щесаб едилир.

Щазырда Азярбайжан истещлак базарына ики истигамятдя йяни Русийадан

(Кечмиш Совет мяканындан) вя диэяр юлкялярдян ятриййят-косметика маллары

дахил олмагдадыр. Русийа малларынын хцсуси чякисинин аз олмасы онун рягабят

габилиййятли аз мал истещсал етмясидир. Онларын габлашдырылма дизайны, ямтяя

информасийасынын зяиф олмасынын вя истещлак хассяляринин ашаьы олмасыдыр.

Русийада технолоэийанын сон иллярдя кюклц шякилдя дяйишмяси, бу сащяйя

хцсуси диггят йетирилмяси нятижясиндя щазырда 120-йя йахын йени компанийаларын

йаранмасына сябяб олмушдур. Бунларын ичярисиндя щям узаг тарихи олан, щям

дя чох йени олмасына бахмайараг, хцсуси мювгейя малик олан компанийалар

да вардыр. Бу мцяссисяляр Азярбайжан истещлак базарында хцсуси ряьбятля

гаршыланыр. Бунлара АО «Свобода», «Рассвет», «Новая Заря», «Грамония

Плюс» - Москва, «Калина», «Северное Сияние», «Грим» - Санкт Петербург

вя с. компанийалардыр.

Щазырда чох кичик тибби-биолоъи фирмалар чичяк вя биткилярдян алынан бир

сыра цз кремляри, ятриййатлар мясялян «Нярэиз», «Газели» кими цз кремляри

щазырланыр. Мцхтялиф ятрили сулар, йаьлар базара йенижя дахил олур. Бунларын

цмуми щяжми ятриййат-косметика малларынын истещлакынын 0,1 щиссясини тяшкил

едир.

Сон илляр бизим республикамызда Русийадан дахил олан маллара даща

инамла йанашылыр. Беляки, бу маллар еколоъи тямиз, хаммал ясасянда

щазырланмагла чох сярт вя жидди стандартларла тянзимлянир. Бунлара:

Page 11: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

11

«Косметика кремляри» - ГОСТ 29189-91

«Декоратив косметика» - ГОСТ 28767-90

«Йаьлар ясасында декоратив косметика» - ГОСТ 28767-90

«Синтетик ПАВ ясаслы шампунлар – ТУ 9158-019-033-5018-93

«Маникур лаклары» - ТУ 217РФ85-89

«Органолептик тядгигатын гайдалары» - ГОСТ 29188-0-91

Page 12: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

12

Ы.3. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятиня верилян ясас тялябляр

Ятриййат-косметика малларынын истещлак хассяляри ашаьыдакылардыр:

- функсионал хассяляр;

- естетик хассяляр;

- тящлцкясизлик хассяляри;

- етибарлылыг хассяляри;

- ергономик хассяляри.

Функсионал хассяляр.

Функсионал хассяляр ятриййат-косметика малларынын ясас тяйинаты иля мцяййян

едилир. Ятриййат малларынын ясас тяйинаты дярийя, сача, эейимя, щавайа хошаэялян

гоху вермякдир.

Ятриййат композисийасы мцхтялиф учужулуг габилиййятиня малик олан ятирли

маддялярдян йарадылыр. Буна эюря дя ятриййат мящсулларынын ийи яввялдян ахыра

гядяр ейни олмур.

Ятриййат малларынын ийи 3 мярщялядя йайылыр ки, бунлар да тядрижян бири

диэяриня кечир: башланьыж мярщяля, ясас мярщяля, галыг мярщяляси.

Ийин давамлыьы – ятриййатын щяр щансы сятщя чякилмясиндян башлайараг уйьун

мясафядян ийин щисс олунмасы давамлыьыдыр. Бязи харижи юлкялярдя ийин давамлыьы

дедикдя ийин там щисс олунмасы цчцн лазым олан мцддят нязярдя тутулур.

Ятирлярин (духи) ийинин давамлыьы 7-8 саат олур. Мцшащидяляр эюстярир ки,

габагжыл ширкятлярин истещсал етдийи ятирлярин галыг ийи бир-нечя сутка ярзиндя щисс

олунур.

Ийин давамлыьына ятирли маддялярин бухарланмасы (учмасы) тясир едир. Учужу

маддялярдян йарадылмыш гатышыг йцксяк бухарланма сцрятиня малик олур вя ятир

аз давамлы алыныр. Сцни олараг (гоурйужуларын тяркибя дахил едилмяси иля) ятирли

Page 13: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

13

маддялярин бухарланмасыны лянэитмяк вя ийин давамлыьыны йцксялтмяк

мцмкцндцр.

Чох щалларда ятирлярин ийинин давамлыьыны онларын тяркибиндяки жювщяр

гатышыьынын мигдарынын йцксялдилмяси йолу иля ялдя едирляр. Лакин ятирли

маддялярин жювщяр тяркибинин йцксялдилмяси щямишя лазыми еффект вермир, ий

кобудлашыр, гохунун зярифлийини, инжялийини итирир.

Одекалонлар вя ятирли сулар (эиэийеник ятриййат) цчцн ийин истещлак давамлыьы

йцксяк олмамалыдыр, беля ки, онларын ясас тяйинаты тяравятляндирижи вя

дезинфексийаедижи тясирдир.

Косметик васитялярин ясас функсийасы – дярини, сачлары, дишляри тямизлямяк,

дярини нямляндирмяк вя гидаландырмаг, сачлары вя дырнаглары

мющкямляндирмяк; сойугламаны арадан галдырмаг; инсанын харижи эюрцнцшцня

эюзяллик вермякдян ибарятдир. Декоратив косметика цчцн ясас функсионал хасся

рянэдир.

Тяйинатындан асылы олараг косметик васитялярин йериня йетирдикляри

функсийалар мцяййян хцсусиййятляря маликдир. Беля ки, шампунлар цчцн бу –

йума вя кюпцклянмя габилиййятидир; дырнаг лаклары вя емаллары цчцн адэезийа,

гурума габилиййятидир вя с.

Естетик хассяляр.

Ятриййат малларынын естетик хассяляри майенин хариъж эюрцнцшц, онун

шяффафлыьы, рянэи, габлашдырманын формасы вя дизайны, маркаланманын

кейфиййяти, цслуб истигамятидир.

Ятриййат майесинин шяффафлыь жювщяр гатышыьынын спиртдя там щялл

олунмасындан асылыдыр. Ятриййат имтещсалында зяриф сцзэяжлярин тятбиги тамамиля

шяффаф ятирлярин алынмасына имкан верир.

Ятриййат майесинин бойанмасы гатышыьын, бойагларын рянэиндян асылдыр.

Важиб шяртдир ки, истифадя олунан цзви бойаглар суда йахшы щялл олунан вя

парчада чятин эедян лякяляр йаратмайан олсунлар.

Page 14: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

14

Габлашдырманын дизайны ятриййат малларынын кейфиййятинин

гиймятляндирилмясиня, онун рягабят габилиййятиня тясир едян мцщцм амилдир.

Беля ки, бу чох вахт ятир сечиминдя ясас истещлак эюстярижисиня чеврилир.

Мяшщур фирмаларын ятриййат малларынын бир гисминдя дяйярин 70%-и ятриййат

тарасынын – ятир габынын (флакон) пайына дцшцр.

Ятирлярин естетик вя емосионал олараг гавранылмасында ясас рол ятир габына

мяхсусдур. Ятир габлары йцксяк инжясянятин хцсуси сащясидир. Онун ясас

мягсяди дягиг форма хятляри, щяжм вя рянэлярля «учужу» гоху щаггында

истещлакчыда илкин тяяссцрат йаратмагдыр. Габлашдырма дизайнынын мягсяди

тякжя ятриййат майесинин гохусунун характерини якс етдирмякдян ибарят дейил,

щям дя онда йени фикир чаларларынын олмасыны хябяр вермяли, эизли тяряфлярин

олмасыны нязяря чарпдырмалы, она юзцнямяхсус ня ися ялавя етмялидир.

Мцасир дюврдя ятир габлары дизайн цслубуна эюря ашаьыдакы нювляря

бюлцрляр.

Минималистик дизайн – ятир габларынын формасы садядир, габарыгдыр,

бязяксиздир. Габлар дашыдыглары ятриййатын гохусуна уйьундур – садя, тямиз вя

давамлы. Тутгун юртцлц шцшя вя металын бирляшмяси тяравят вя сяринлик щисси

йарадыр, ясябляри сакитляшдирир, йорьунлуг щиссини азалдыр.

Гохулары: «ЪКБ» (си кей би), «ЪК Оне» (си кей ван), «Ъонтрадиътион»

(контрадикшн), «Ъоол wатер wоман» (кул ватер вуман), «Паъо» вя «Паъо

Енерэй» вя с.

Щяссас дизайн - габларын формасы цчбужаглы, чохбужаглы, пирамида, конус

формасында олур, сакит цслубу характеризя едир. Вязиййятдян вя шяхсиййятдян

асылы олараг яняняви, щяссас вя йа ехстравагант гавраныла билян.

Гохулары: «Ъщамрс Елйсес» (Шамз Елизе), «Тресор» (Трезор).

Зяриф дизайн – дцзбужаглы вя йа квадрат формадыр. Бу габлар еля тясир

баьышлайыр ки, санки онун ичярисиндя ня ися чох гиймятли вя надир бир шей вар.

Онлар чох зярифдыр, юз мязмуну щаггында тез тяяссцрат йарадыр: бу ятир габлары

даща чох классик вя жидди гохулу олур.

Page 15: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

15

Гохулары: Келвин Клйайндан «Етеннитй» (Етеннити), Шанелдян «Аллуре»

(Алйур) вя б.

Ъидди дизайн – узадылмыш, чох садя вя лаконик формадыр. Бу мцасир

цслубдур, жялд щяйат темпи ящвал-рущийяси йарадыр. Беля формалы ятир габынын иш

столунун цзяриндя дя йери вар, зяриф чантада да.

Гохулары: Гуччидян «Енвй» (Енви), Елизабет Ардендян «5тщ Авенуе» (5-ъи

Авенйу), Йоъи Йаматотодан «Уоэщи» (Йоъи).

Ексентрик дизайн – мюжцзяли, екстравагант формайа малик олур, гейри-ади

гохуйа малик олмасы тяяссцратыны йарадыр. Ориъинал габлар ойунжаг, йахуд

декоратив елемент тясири баьышлайыр, щятта бош габы беля мяфтун едир.

Гохулары – «Ле Рои Солеил» (Ле руа солейл), Салвадор Далидян «Сониа

Рйкиел» (Сонйа Рикел) вя башгалары.

Романтик дизайн – овал, даиряви, щяжмли йахуд йасты формалара малик олур

ки, бунлар да гадын силуетини хатырладыр.

Даиряви формалы габы ялдя тутмаг чох ращатдыр. Бу формада мящяббят вя

гадынлыг щисси бирляшяряк сакитлик вя щармонийа йарадыр. Бу ятирляр даща чох

«ясябсакитляшдирижи» васитя кими гавранылыр.

Гохулары – Ести Лаудердян «Плеасурес» (Плеже) вя «Беаутифул» (Бйутяфул),

Хлоедян «Инноъенъе» (Иннокянс) вя б.

Ятриййат вя дяб. Ятриййат да эейим кими дябин дяйишкянлийиня мяруз галыр.

Лакин чох тез-тез дяйишмир.

«Мярщяляли» гохулар ятриййатда тяхминян 7-10 илдян бир йараныр. Ятриййатда

дяб яняняси юзцнц мцхтялиф дюврляр цчцн цстцн тутулан ятирлярин характерик

хассяляринин ижтимаилийиндя (цмумилийиндя) эюстярирди.

60-жи иллярин сону, 70-жи иллярин яввялляриндя бунлар йарпаг вя от ийли «йашыл»

гоху характериня малик эцл ятирляри олмушлар. 1977-жи илдя «Опиум» гохусу

йарадылды, бу гоху «Маэи» ятирляриндя инкишафыны тапды.

Бу ятирляр Шярг типли гохуларла зянэин идиляр. 80-жи иллярин орталарында дяри,

гятран, одунжаг, шипр чаларлы емосионал гохулар дябдя цстцнлцк тяшкил етмяйя

башлады. 80-жи иллярин сонунда ися дябдя эениш битки чаларлары йайылмаьа башлады.

Page 16: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

16

Бу ятирлярдя битки гохулары, чийяляк, гарпыз габыьы гохулары, мейвя нотлары

цстцнлцк тяшкил едирди. Америка истигамятли ятирляр «Етернитй» (Етернити),

«Мечта» (Мечта), «Розовый опал» (Розовый опал) даща чох дябдя иди.

Сон дюврлярдя ятриййатда франсыз вя американ цслублары бир-бирини явяз едир.

Франсыз цслубунда – ятир юз гохусуну тядрижян ачыр, американ цслубунда ися

тез. Американ цслубунда ятир юз гохусуну бирбаша ачараг ширин, ширин-эцл типли

олур вя ишэцзар щяйат цчцн нязярдя тутулур.

Косметика малларынын естетик хассяляриня онларын харижи эюрцнцшц, тяркиби,

ийи, мящлулун рянэи, габлашдырманын дизайны, мялуматын ифадялилийи, цслуб

истигамяти аиддир.

Косметика малларынын цслубу мямулатын мязмуну иля харижи тяртибатынын

гаршылыглы ялагясиндя якс олунур. Бир чох маллар цчцн фирма цслубу

характерикдир. Бу дягиг ифадя олунмуш ващид цслубдур ки, фирманын имижини

мцяййянляшдирир вя ян чох габлашдырманын фярди тяртибатында юзцнц эюстярир.

Декоратив косметика дябин тясириндян асылыдыр ки, о да чох шылтаг вя

дяйишкяндир.

Тящлцкясизлик хассяляри.

Ятриййат маллары мцхтялиф маддялярдян тяшкил олунмушдур ки, бу да инсан

дяриси цчцн тясирсиз дейил – йцксяк тцндлцйя малик спирт ятирли маддяляр дяридя

гашынмалар вя гыжыгланма (аллергийа) йарада биляр. Ятриййат сянайеси

гыжыгланма йарадан ятирли маддялярдян истифадя етмямяйя чалышыр. Ятриййат

маддяляринин инсан организминя тясири проблемляри цзяриндя ишляйян елми-

тядгигат институтлары фяалиййят эюстярир. Лакин гыжыгланма фярди реаксийа

олдуьуна эюря ону тамамиля истисна етмяк мцмкцн дейилдир.

Ятриййат маллары тящлцкясизлик эюстярижиляринин експертизасындан кечяряк

сертификасийа олунмалыдыр.

Косметика малларынын истещлакчылар тяряфиндян истифадясиндя тящлцкясизлик

хассяляриня олан тялябляр даим артыр вя онларын йениляшмяси важиб амиля чеврилир.

Онларын тящлцкясизлийи кимйяви, санитар-эиэийеник вя йаньындан мцщафизя

сявиййяси иля тяйин едилир.

Page 17: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

17

Кимйяви тящлцкясизлик косметика малларынын тяркибиндя зящярли елементлярин,

гадаьан олунмуш бойагларын, консервантларын вя башга ялавялярин

мювжудлуьундан асылыдыр. Санитар-эиэийеник тящлцкясизлик – косметика

малларында мцхтялиф формада зядялянмяляр йарада биляжя рискли щаллара йол

верилмямясидир.

Беля ки, косметик васитялярин тяркибиндяки маддяляр микроорганизмляр

цчцн гида мянбяйи ола биляр. Бир чох косметика нювляринин тяркибиндя суйун

чох олмасы онларын инкишафы цчцн мцнбит шяраит йарадыр. Косметик васитяйя

микроорганизмин дцшмяси онун кейфиййятинин кяскин писляшмясиня сябяб олур.

Бу заман мямулат сатыш эюркямини итирир. Тящлцкясизлик эюстярижиляринин йол

верилян щяддян йцксяк олмасы мящсулу «тящлцкяли мала» чевирир.

Йаньын тящлцкясизлийи – тяркибиндя тезалышан щялледижляр олан вя чиляйижи иля

габлашдырылмыш маллар цчцн хцсусиля важибдир.

Етибарлылыг хассяляри.

Ятриййат-косметика малларынын етибарлыьы дедикдя онларын юз кейфиййятини

лазыми мцддятдя горуйуб сахлама габилиййяти нязярдя тутулур.

Сахланма, дашынма вя истифадя заманы ятриййат майеляриндя физики-кимйяви

просес эедир ки, бу да истещлак хассяляринин писляшмясиня, кейфиййятин ашаьы

дцшмясиня сябяб олур. Ятриййат малларында важиб етибарлылыг эюстярижиси ийин,

шяффафлыьын, рянэин дяйишмямясидир. Онларын истещсалчылары 12 айдан 3 иля гядяр

мцддятдя кейфиййятин дяйишмямяси барядя тяминат верирляр. Лакин бу заман

дашынма вя сахланма гайдаларына ямял олунмалыдыр.

Бязи мцтяхяссисляр беля щесаб едирляр ки, ятирляр ютян мцддят ярзиндя йалныз

юз гохуларыны йахшылашдырырлар, буну она бянзядирляр ки, цзцм шяраблары, ликюрляр

узун мцддят сахланылан заман юз хассялярини йахшылашдырырлар. Башгалары щесаб

едирляр ки, ятирляри 3-5 ил сахламаг олар, бундан сонра онларын гохулары йалныз

кяскин турш ийи хатырладыр.

Тяжрцбя ися бунлары эюстярмишдир. Х1Х ясрин сону, ХХ ясрин яввялляриндяки

ятирляр чох узун мцддят сахланмасы заманы ийинин дяйишмямяси иля фярглянирди.

Page 18: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

18

Кющня фирмаларын ямтяя сийащыларында эюстярилирди ки, ятирлярин ийи узун мцддят

сахланма заманы йахшылашыр, лакин онлары йцксяк щярарятдян вя эцняш

шцаларындан горумаг лазымдыр. Гядим газынтылар заманы ашкар едилян ятриййат

габлары ийини бу эцня гядяр сахламасы щейрятамиздир.

Гейд олунанларла мцгайисядя мцасир ятриййатлар юз гохусуну узун мцддят

сахлайа билмир. Чохсайлы сынаглар эюстярмишдир ки, еля ятирляр вар ки, щятта 6-8 ай

сахландыгдан сонра юз госуну пис мянада дяйишир. Бу факты ашаьыдакы кими

изащ етмяк олар.

Мцасир дюврдя ятриййатда жювщяр гатышыьынын мигдары йцксялмишдир. Онун

ясас щиссясини синтетик ятирли маддяляр тяшкил едир ки, онларын да реаксийа

габилиййятли олмалары нятижя етибары иля жювщяр гатышыьынын йцксяк кимйяви

давамсызлыьына эятириб чыхарыр.

Ятриййат малларынын кейфиййятини горунуб сахланылмасына сахланма шяраити,

шцшясинин рянэи вя с. амилляр тясир едир.

Ергономик хассяляр.

Бу ятриййат-косметика малларынын истифадяси заманы ращатлыг вя хош тяяссцрат

йаратмаг хассясидир. Ятриййат маллары цчцн бунлар ятир габларынын юлчц вя

формасындан, баьланма нювцндян асылыдыр. Чиляйижили габлар истифадя цчцн даща

ращат щесаб олунур.

Косметика малларынын ергономик хассяляри мямулатын консистенсийалары

(мясялян, компакт киршан (пудра) тоз щалындакы киршандан даща чох истифадяйя

ращатдыр, майе туш бярк тушдан даща йахшыдыр); габлашдырылмасы, истифадяни

асанлашдыран лявазиматларла (туш цчцн фырчанын нювц, киршан цчцн сцнэяр

материалынын нювц, декоратив косметика габында эцзэцнцн олмасы вя с.)

мцяййян едилир.

Page 19: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

19

Ы.4. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятиня

формалашдыран амилляр

Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятиня билаваситя тясир едян, йяни

истещлак хассяляринин формалашдыран ики мцщцм амилляр ашаьыдакылардыр:

1. Истифадя едилян хаммал;

2. Истещсал технолоэийасы.

Мялум олдуьу кими ятриййат-косметика малларынын чешиди олдугъа

эенишдир. О жцмлядян, бу груп малларын истещсалында тятбиг едилян хаммалын

чешиди дя олдугжа мцхтялифдир. Буна эюря дя ятриййат-косметика малларынын

истещсалында истифадя олунан хаммалын кейфиййяти формалашдыран амил кими щяр

бир груп цзря айрыжа характеризя етмяк мягсядяуйьундур.

Ятриййат истиещсалында истифадя едилян хаммаллар. Ятриййат маллары

истещсалында истифадя едилян ясас хаммал бунлардыр: ятирли маддяляр, спирт, су вя

бязян бойаглар. Ятриййат малларынын кейфиййяти ятирли маддяляр дястинин

сечилмясиндян асылыдыр.

Ятирли маддяляр – эюзял ийя малик олан цзви бирляшмяляр вя йа онларын

гарышыьындан ибарятдир. Ятриййат истещсалында онлар ики група бюлцнцр: тябии вя

синтетик.

Мяншяйиня эюря тябии ятирли маддяляр битки вя щейван мяншяли олур. Битки

мяншяли ятили маддяляря ефир йаьлары, гятранлар, мялщямляр (бальзам) вя гуру

битки хаммалы дахилдир. Ефир йаьлары – битки хаммалындан алынан тез учан йаьлы

майелярдир. Дцнйада ефир йаьларындан алынан 3 мин ятирли маддя мялумдур,

лакин онлардан йалныз 1.5 мини юйрянилмишдир. 200-я гядяр ефир йаьлы битки сянайе

ящямиййятиня маликдир. Ефир йаьларынын мигдары биткилярдя 0.005-1.3%-я гядяр

олур.

Page 20: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

20

Ефир йаьларынын кимйяви тяркиби чох мцхтялифдир. Онларын тяркибиндя

йцздян чох ефир, спирт, алдещид, кетон вя с. тип бирляшмяляр олур Мясялн, эцл

йаьындан 226 бирляшмя чыхарылмыш вя тяйин олунмушдур ки, бу бирляшмялярдян

184-ц эцл йаьынын тяркибиндя 1%-я гядярдир. Бунларын арасында 16 спирт, 14

туршу, 15 алдещид, мцряккяб ефир вя башга бирляшмяляр идентификасийа

олунмушдур.

Ъасмин йаьынын тяркибиндя 100-дян чох нарывнжы, портаьал вя лумудан

алынан ефир йаьларында 300-дян чох компонент вардыр. Анжаг ефир йаьларынын

щярясиндя биринин вя йа бир нечясинин мигдары чох олур вя бу да йаьын ясас ийини

тяйин едир. Мясялян, ятиршащ йаьынын ясас тяркиб компоненти эериниол – Ж10Щ18О:

Щ3Ж – Ж = ЖЩ – ЖЩ2 – Ж = ЖЩ = ЖЩ2 – ОЩ,

ЖЩ3 ЖЩ3

Наня йаьынын ясас тяркиб щиссяси ментол – Ж10Щ19ОЩ:

ЖЩ3

ЖЩ3 - ЖЩ3

ЖЩ3

ОЩ

Луму йаьынын терпен – лимонен Ж10Щ16, эцл йаьындакы – эераниол, тситронеллол

Ж9Щ19ОЩ:

Щ3Ж - Ж = ЖЩ – ЖЩ2 – ЖЩ2 – ЖЩ – ЖЩ2 – ЖЩ2 – ОЩ,

ЖЩ3 ЖЩ3

вя башгалары.

Page 21: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

21

Ефир йаьларындан ятйриййат-косметика сянайесиндя ян чох истифадя

олунанлары ашаьыдакылардыр:

Анис – (разйана) – дцнйанын щяр йериндя бежярилир. Онун тяркибиндя 80-

90% анетол вардыр.

Азалийа йаьы – йабаны битян колдур. Йаьын ясас тяркиби (35%) учужулуьу аз

олан тритерпен, сесквитерпен вя фенол гурулушлу бирляшмялярдир.

Базилик (рейщан) йаьы – ясас тяркиб щиссяси евгенол (60-70%) вя

изоевгенолдур.

Палыд лихенинин резиноиди – палыд, шам вя йолка аьажларында битян лихендя

олур.

Бергомот йаьы – субтропик юлкялярдя, МДБ-дя вя Загафгазийада

бежярилир. Йаьын тяркибиндя 40-49% линалиласетат вардыр.

Гярянфил йаьы – гярянфилин ачылмайан бутасындан екстраксийа вя

щидродистиллйасийа цсулу иля алырлар.

Ятиршащ йаьы – ятиршащын тязя йарпагларындан алыныр. Йаьын тяркибиндя 25-

45% эераниол вя 40-75% ситронеллол вардыр.

Иланбаш биткисинин йаьы – тяркибиндя 30-70% ситрол вя 25-30% эераниол

вардыр.

Ирис (ирис, зиря) йаьы – ирис (зиря) биткисинин эювдясиндян екстраксийа цсулу иля

алыныр.

Кориандр йаьы – тяркибиндя 60-70% линалоол вардыр. Ону кориандрын

доьранылмыш тохумларындан щидродистиллйасийа вя щялледижилярля екстраксийа

цсуллары иля алырлар.

Лаванда йаьы – буну лаванданын чичякляриндян вя тязя, йашыл

йарпагларындан щидродистиллйасийа цсулу иля алырлар – Тяркибиндя 36-60%

линалиласетатвардыр.

Page 22: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

22

Ладан (бухур) йаьы – бухурун будагларынын гурудулмуш йонгарларындан

етил спирти иля екстраксийа васитясиля алырлар. Онун тяркиби ясасян доймуш

карбощидроэенлярдян, туршулардан, щямчинин ладана туршусу вя онун метил

ефириндян ибарятдир.

Луму йаьы – Луму габыгларындан механики преслямя вя йа щялледижилярля

екстраксийа цсулу иля алырлар. Тяркибиндя 90% терпенляр, о жцмлядян, лимонен

вардыр.

Жювцз адачайы (мускат шалфейи) йаьы – чичяклянян адачайындан

екстраксийа вя щидродистиллйасийа иля алырлар. Тяркиби 42-65% линалиласетатдан

ибарятдир.

Жющярнанянин ефир йаьы – гурудулмуш отундан щидродистиллйасийа цсулу иля

алыныр, тяркибиндя 46-70% ментол вардыр.

Эцл йаьы – эцл лячякляриндян петролей ефири иля екстраксийа вя йа

ферментляшдирилмиш чичякляриндян щидродистиллйасийа иля алыныр. Тяркибиндя 30-36%

ситронеллол, 20% эераниол, 35-40% фенил етил спирти (бета-изомери) вардыр.

Жиря йаьы – доьранылмыш жирядян щидродистиллйасийа цсулу иля алыныр.

Тяркибиндя 50-60% карвон, 30%-я гядяр лимонен вардыр.

Фенхел йаьы – хырдаланмыш фенхел мящсулунун щидродистиллйасийасындан

алыныр. Тяркибиндя 50-60% анетол вардыр.

Еквалипт йаьы – еквалиптин йарпагларындан вя йени жцжяртиляриндян

щидродистиллйасийа цсулу иля алыныр. Тяркибиндя 40-82% тсинеол вардыр.

Ефир йаьларынын чоху синтетик ятирли маддяляр заводуна верилир вя бурада о

йаьларындан фярди бирляшмяляр чыхарылыр.

Балзамлар. Балзамлар аьаж гатранларынын ефир йаьларындакы мящсуллары

олараг йарыммайе маддялярдир. Гатран вя балзамлар бязи аьажларын

йарыгларындан ахан майе мящсулдур.

Page 23: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

23

Гатранлар – бярк, йапышганлы ахынтылардыр. Бунлар суда щялл олмур,

скипидарда, спиртдя щялл олурлар. Тяркибляриндя ефир йаьлары олур. Ясас гатранлар

ашаьыдакылардыр: бухур (ладан), галбан, мирра, стиракс (гараэцнлцк).

Ладан – Шярги Африка вя Орта Шяргдя битян бурзер сцлаляли тропик аьажларын

габыг кясикляриндян йыьылыр. Ачыг сары вя йа нарынжы рянэли маддядирляр,

гыздырдыгда тцнд бярк щала кечирляр.

Галбан – ферула типли отвари биткилярдян (Тцркмянистан вя Иран даьларында

битян) алыныр.

Мирра – ароматик гатранлар «Жоммипщора миррща» колу эювдясинин

габыг кясийиндян алыныр. Ясасян Африкада, Асийада, Ярябистанда битир.

Тяркибиндя «мирол» ефир йаьы вардыр ки, бу антисептик хассяйя малик олдуьу

цчцн балзамлашдырылмада да истифадя олунур.

Стиракс – Ликвидамбра аьажындан алынан гатрандыр. Ванил ийиня бянзяр

аьыр ятирлидир.

Гатран вя балзамлар юз хцсуси ятирлийиндян башга, ятриййат мящсулларынын

ийини аьырлашдырыр вя фиксатор ролу ойнайырлар, йяни композисийада олан ятирли

маддялярин учужулуьуну тянзимляйирляр.

Гатран вя балзамларын ширя мящсулларындан истифадя едирляр.

Щейван мяншяли маддяляр. Бу тип маддяляр ашаьыдакылардыр: мускус,

амбра, тсибет, кастрореум.

Мускус – тцнд палыды рянэиндя дянявари маддядир. Ону еркяк кабарг

маралынын дахили секресийасынын гурудулмуш вязиляриндян алырлар. Бу мараллар

Шярги Сибирдя йашайырлар. Ат тяринин вя сидийинин ийини верир. Ясас тяркиби тсиклик

кетонлардыр. Спиртдя щялл едиб сахланылан мящлулунун олдугжа хоша эялян ийи

вардыр. Мускусун ийи олдугжа дюзцмлц, давамлыдыр. Тябриздя (Иран) йеэаня,

юзцнямяхсус «ятирли» мясжид вардыр. Бу мясжидин диварларынын щюрэцсцндя

мускус ялавя олунмуш мящлулдан истифадя олунмушдур вя щямин ий индидя, йяни

600 ил кечмясиня бахмайараг, йеня щисс едилир.

Page 24: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

24

Амбра – йашыл боз рянэли, ладан ийи верян, йаьлы мумабянзяр кцтлядир.

Амбра кашалотларын дахилиндя вя айырмаларында олур. Ону океанларын

сятщиндян мцхтялиф юлчцлц кясикляр шяклиндя тапыб йыьырлар.

Тсибет – Шимали Африка вя Асийада йашайан виверра еркяк пишийин

айырмаларыдыр. Сары рянэли, йапышганлы, кяскин спесифик ийи олан кцтлядир. Ясас

тяркиб щиссяси кетон тсибетондур.

Кастореум (эундуз майеси) – гундузларын дахили вязиляриндян айрылан

майедир. Йаьлы, сарымтыл, гатран ийи верян маддядир.

Бунлардан башга ятриййатда щейван мяншяли маддялярдян мускус

сичовулунда айырма майеси истифадя едилир. Бцтцн бу маддяляр ятриййатда

мящлул щалында истифадя олунур. Бунлар ий билмя органынын щиссиййатыны

кяскинляшдирир вя бунунла да ийи дярк етмя мцддятини артырырлар.

Франса ятриййатынын мязаж тябияти (темпераментлийи) мящз онларын

тяркибиндя олан щейван мяншяли ятирли маддялярин олмасы иля изащ едилир.

Бунларда «щейван» ийинин олмасы ятриййатын ийи иля инсан дярисинин арасында бир

щармонийа йарадыр вя ийи инсана мяхсуслу едир. Бу маддяляр чох бащалыдыр вя

микроскопик доза иля истифадя олунур.

Бцтцн ефир йаьлы хаммаллар ашаьыдакы груплара бюлцнцр:

биткинин тохумларындан алынан йаьлар – бурайа кориандр, анис,

фенхел, тмин вя с. аиддир;

биткинин йарпагларындан вя отлардан алынан йаьлар – базилик, евкалипт,

дяфня вя б.;

эцллярдян алынан ефир йаьлары – гызыл эцл, лаванда, шалфей, йасямян;

биткинин кюкцндян алынан ефир йаьлары – аир, ирис;

ефир йаьларынын диэяр нювляри

Гуру битки хаммаллары – биткинин ятирли щиссясинин гурудулмасы йолу иля

алыныр, спиртли ъювщяр формасында истифадя едилир. Еля биткиляр мювъуддур ки,

Page 25: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

25

онларын ефир йаьлары йалныз гурудулма вя узун мцддят сахланма цсулу иля

алыныр. Беля ки, ятирли ийи ферментатив просесин баш вермяси нятиъясиндя йараныр.

Гуру, спиртли битки хаммаллары ятирлярин ян гиймятли тяркиб щиссяси щесаб

едилир вя там давамлы ий йарадыр.

Гятранлар вя мялщямляр. Ян гядим ятриййат хаммалы щесаб олунур.

Мирра, ладан вя галбан щяля гядим Мисирдя истифадя едилмишдир. Гятран вя

мялщямляр бязи аьаъларын кясийиндян ахан мящлуллардан алыныр. Гятранлар бярк,

йапышганлы маддя олуб, суда щялл олмур, йалныз скипидар вя спиртдя щялл олур,

тяркибиндя ефир йаьы вардыр. Гятранлара ладан, галбан, мирра, стиракс вя с.

Аиддир.

Мялщямляр – йарыммайе маддялярдир, тяркибиндя ятирли туршулар олан аьаж

гятранларынын ефир йаьларындакы мящлулундан ибарятдир. Гятран вя мялщямляр

тякжя она эюря гиймятли дейилляр ки, хцсуси ийя маликдирляр. Онлар ятирлярин

гохусунун давамлыьыны йцксялдир, фиксатор ролуну ойнайыр, башга сюзля ятирли

маддялярин композийадан айрылмасыны тянзимляйир, айрыжа бухарланмасына

имкан вермир.

Синтетик ятирли маддяляр – нефтин, даш кюмцрцн, аьажын, ефир йаьларынын

кимйяви емалы нятижясиндя алынан мящсуллардыр. Онлар ики група бюлцнцр:

хцсуси синтетик маддяляр – бунлар даш кюмцрцн, нефтин, торфун

кимйяви емал мящсулларындан цзви синтез йолу иля алыныр;

сцни маддяляр – битки вя щейван мяншяли тябии ефир йаьларындан кимйяви

цсулларла фярди маддялярин айрылмасы йолу иля ялдя едилир.

Синтезин ясас мягсяди бюйцк эцжя вя давамлыьа малик йени ятирли

маддялярин алынмасыдыр.

Кимйачы алимляр синтез йолу иля тябиятдя аналогу олмайан фярди ятирли

маддяляр ялдя едирляр. Бу ися ятриййат малларынын имканларыны ящямиййятли

дяряжядя эенишляндирир.

Page 26: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

26

Карбощидроэенляр.

Дифенилметан – бензолдан вя хлорлу бензолдан синтез йолу иля алыныр. Тябии

ефир йаьларында тапылмайыб. Портаьал вя ятиршащ гарышыьы ийи вардыр.

Лимонен – синтез йолу иля терпинеолун натриум бисулфат иштиракы иля

гыздырылмасындан алыныр. Луму, жиря вя б. ефир йаьларынын тяркибиндя тапылыр.

Пара-симол – мцхтялиф терпенлярин дещидратасийасындан синтез олунур.

Жиря, мускат, адачайы биткиси вя диэяр ефир йаьларында олур. Жиря ийиня маликдир.

Спирт, су, бойаглар, ятирсиз маддяляр, онларын кюмякчи ящямиййяти: Спирт –

жювщяр гатышыьынын щялледиъиси кими тятбиг едилир. Бу мягсядля 96.2 дяряжяли тямиз

етил спирти истифадя едилир. Етил спирти ятирли маддялярин яксяриййяти иля уйьунлашан

хцсуси ийя малик олур. Учужулуг габилиййятиня эюря о, щяллолма заманы ийи

эцжляндирир, йетишмя просесиндя ийя етил спирти ейни заманда кимйяви аэент

ролуну ойнайыр, ахырынжы ийин формалашмасына бюйцк тясир эюстярир.

Мцхтялиф ятирли маддяляр спиртдя щялл олмасы вя бунун нятижясиндя жювщяр

гатышыьы ейни дейилдир. Буна эюря дя ятир вя одеколонларын мцяййян нювляри

цчцн мцяййян тцндлцк дяряжяси тяйин едилир ки, бу да гатышыьа су вя спиртин

мцяййян нисбятдя дахил едилмяси иля ялдя едилир.

Спиртляр.

Эераниол – эцл, ятиршащ, тситронеллол вя луму йаьларында вя диэяр ефир

йаьларында тапылыр. Эцл ийи верир.

Нерол – эцл, ятиршащ, бергамот вя диэяр ефир йаьларында олур. Ситралин

редуксийасы вя йа эераниолин изомерляшдирилмяси иля алыныр. Эераниолданда инжя

эцл ийи вардыр.

Ситронеллол – ситалын каталитик щидроэенляшдирилмясиндян вя йа ситронеллол

йаьындан алырлар. Ятиршащ ефир йаьында тапылыр. Эцл ийиня маликдир.

Терпинеол – терпентин йаьынын (тяркибиндя 70% пинен олан) сулфат туршусу

вя толуолсулфотуршу иля ишлядилмясиндян алыныр. Йасямян ийи вардыр.

Page 27: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

27

Линалол – кориандр, эцл, портаьал вябашга ефир йаьларында тапылыр.

Кориандр йаьынын вакуумда фраксийалы говулмасы иля алыныр. Инжи эцлц (ландыш)

ийи верир.

Бензил спирти – тубероза эцлцнцн йаьында тапылыр. Бензил хлоридин палтар

содасы мящлулу иля сабунлашдырылмасы вя сонракы тямизлянмя иля алыныр. Зяиф

ароматик ийи вардыр.

-Фенилетил спирти – бензол вя етилен оксидиндян алцминиум хлорид

катализатору иштиракы иля синтез олунур. Ефир щалында ятиршащ йаьында тапылыр.

Дуру мящлул щалында эцл ийи верир.

Фенил пропил спирти – ефир щалында гатранларда, балзамларда вя Америка

стираксында тапылмышдыр. Фенилпропенил алдещидинин каталитик

щидроэенляшдирилмясиндян алырлар. Зяиф гиатсинт ийи верир.

Су – мцхтялиф рол ойнайыр: щялледижи ролу, тяркиб ролу, чох щалларда ися ейни

заманда щяр ики функсийаны йериня йетирир.

Су хаммалын екстрактив маддялярини (цзви туршулар, бойаг маддяляри вя

с.) щялл едир. Су тцндлцйц ашаьы салмаг цчцн спирти явяз едир. Суйун кейфиййяти

ятриййат малынын кейфиййятиня эцжлц тясир эюстярир. Йахын вахтлара гядяр ятриййат

цчцн дистиля олунмуш су ян йахшы ялавя щесаб едилирди.

Мцасир дюврдя ися йахшы тямизлянмиш орта жодлуглу су (7 мг-екв/л)

истифадя едилир. Яэяр суйун жодлуьу чох оларса, ятриййат майесинин рянэиндя

хошаэялмяз тутгунлуг йаранар. Йцксяк кейфиййятли ятриййат малларында йалныз

дистилля суйу истифадя едилир.

Бойаглар. Ятирлярин вя одекалонларын рянэи жювщяр гатышыьынын рянэиндян

асылыдыр. Яэяр онларын тябии рянэи естетик тялябляря жаваб вермирся, спиртя суда

щялл олан цзви бойаг ялавя едирляр. Онлар тябии вя синтетик ола биляр. Бойаглара

ашаьыдакы тялябляр гойулур:

йцксяк бойама габилиййяти;

зярярсизлик;

Page 28: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

28

ийин олмамасы.

Ятриййат маллары цчцн родамин, йашыл туршу, бянювшяйи антрахин вя с.

Бойаглар истифадя едилир.

Кюмякчи тяйинатлы ятирли маддяляр

Бу груп маддяляря бензилбензолат, диетилфталат, дипропиленгликол вя с.

аиддир. Онлар ий йаранмасында иштирак етмир, кюмякчи ролуну ойнайыр, гатышыьын

бухарланмасыны азалдыр.

Ятриййат малларынын истещсалынын технолоъи просесляри

Ятриййат малларынын истещсалынын технолоъи просесляри бир-нечя мярщялядян

ибарятдир:

1) Мцяссися ятриййатчысы тяряфиндян жювщяр гатышыьынын йарадылмасы.

Ятриййатчы – чох надир сянятдир. Беля мцтяхяссисляр чох аздыр. Ятирин йарадылмасы

чох зящмят тяляб едян просесдир. Мясялян, парфцмер Робен Риччи «Нина

Рижщи» фирмасында 6 ил «Фароужще» (Фаруш) ятринин жювщяр гатышыьынын

йарадылмасы цзяриндя ишлямишдир.

Истянилян фирма илкин йарадылан жювщяр гатышыьынын ясасында юз вариантыны

щазырлайа биляр вя бу сахталашдырма щесаб олунмайажаг. Мясялян 1977-жи илдя

«Ив Сен Лоран» фирмасы «Опиум» ятрини бурахды. Бунун ясасында «Ъщанел»

фирмасы «Коко», «Карл Лагерфелд» фирмасы «КЛ» ятирляри иля дцнйада мящшур

олдулар. Русийада ися бунун охшары «Магийа»йаранды.

Ятир гатышыьы 90-а гядяр вя даща чох ятирли маддядян йарадыла биляр.

Мясялян, «Краснайа Москва»(Красное Москва) ятири 53,

«Джоконда»(Ъаконда) ятири 150-дян чох маддяйя малик олмушдур. Бцтцн

гатышыьын гурулмасы схеми ашаьыдакы мярщялялярдян ибарятдир. Яввялжя

ятриййатчынын ня истядийи щаггында айдын тясяввцрц йаранмалыдыр.

Ятрин характери вя истигамяти (эцл, фантазийа, исти, Шярг вя с.) тяхяййцлц

эерчякляшдирмяк цчцн щансы маддялярин бирляшдирилмяси мцяййян едилмялидир;

сонра ясас (апарыжы) ий, башга сюзля маддялярин характер вя чаларыны нязяря

Page 29: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

29

алмагла лейтмотив сечилир; лейтмотивин ясас ийинин тембрини дяйишян ийли маддя

сечилир; сон вя йа щармоник долдурма цчцн ятирли маддя, яэяр лазымдырса

сабитляшдирижяляр тяркибя дахил едилир.

2) Ятриййат майесинин тяркибинин йарадылмасы. Ятриййат малларынын

тяркибинин йарадылмасы заманы ясасян естетик, игтисади вя техники тяляблярдян

чыхыш едилир. Естетик тялябляр дябин истигамятини нязяря алмагла истещлакчы

тялябляри иля шяртляшир. Техники тялябляр мямулатын щазырланмасы заманы технолоъи

просеслярин апарылмасы шяртляриня гойулан тяляблярдир. Малын истещсалынын игтисади

мягсядяуйьунлуьу да важиб шяртдир.

3) Гатышыьын спиртдя щялл олмасы, диэяр маддялярин дахил едилмяси.

Маддялярин гарышдырылмасы тутуму 100-дян 16 мин литря гядяр олан гурьуларда

щайата кечирилир. Ятриййат майеляри бир нечя цсулла щазырланыр. Онларын ясас

фяргляри йцклямя, тяркиб маддяляринин гарышдырылмасы вя чюкдцрцлмяси

гайдасындадыр.

Ян эениш йайылмыш цсул ашаьыдакы кимидир: бцтцн тяркиб маддяляр кцтля

цзря гурьуйа йцклянир, гарышдырылыр, мцяййян мцддят ярзиндя чюкдцрцлмядян

сонра (щяр бир нюв цчцн) сцзэяждян кечирилир.

«Северное Сийание» (Севернойе Сияние) ширкятиндя ики мярщялядян ибарят

гарышдырылма цсулу ишляниб щазырланмыш вя тятбиг едилмишдир.

1. Бцтцн тяркиб маддяляри вя тяркиб цзря лазым олан спиртин 50%-и

гарышдырылыр;

2. Чюкдцрцлмя мцддятиндян 2 эцн кечдикдян сонра тяркиб цзря спиртин

вя суйун галан щиссяси ялавя едилир.

Suспензийалы гарышма 2 эцн дя давам едир. Бу чюкцнтц мигдарыны

азалтмаьа о жцмлядян истещсал сащясини ихтисар етмяйя имкан верир.

4) Майенин сцзэяждян кечирилмяси. Сцзцлмянин мягсяди ятриййат

майесиндя щялл олмайан механики гарышыглары кянарлашдырмаг вя шяффаф майе

Page 30: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

30

алмагдыр. Бунун цчцн мцхтялиф системли сцзэяжлярдян истифадя олунур. Щазырда

перлондан, памбыг, кятан вя йун парчалардан олан зяриф сцзэяжляр тятбиг едилир.

5) Долдурма. Мцхтялиф габларын майелярля долдурулмасы кцтля, щяъм вя

сявиййя цзря щяйата кечирилир.

Ятриййат-косметика малларынын ятир габларына долдурулмасынын бир

чятинлийи дя ондадыр ки, габларын тутумунда истещсал цсулундан асылы олараг 1-

5%-я гядяр кянарлашма олур. Майелярин габлара долдурулмасы ики цсулла щяйата

кечирилир:

ваккум алтында долдурулма (ял вя машын цсулу);

тязйиг алтында долдурма.

Икинжи цсул ахын-автомат хяттляриндя тятбиг едилир.

Page 31: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

31

ЫЫ ФЯСИЛ

ЫЫ. Ятирййат-косметика малларынын тяснифат вя чешид

характеристикасы

Ятриййат-косметика малларынын эениш чешидини характеризя етмяк цчцн

онлары мцхтялиф яламятляриня эюря тяснифляндирирляр. Тяснифляндирмя яламятлярини

щям ятриййат, щям дя косметика маллары цчцн айрыжа нязярдян кечирмяк,

онларын чешидини даща системли шякилдя характеризя етмяйя имкан верир.

Ятриййат малларыны бир сыра яламятляриня эюря тяснифляндирирляр. Бу тяснифат

яламятляриня мямулатын нювц, гатышыг тяркиби, габлашдырманын нювц, ийин

характери, ийин эцжц, истещлакчыларын жинс-йаш хцсусиййятляри аиддир.

Сон дюврлярдя истещлакчыларын жинс-йаш хцсусиййятляриня эюря ятриййат

маллары юз дягиг бюлэцсцнц тапмышдыр. Эянжлярдя ятриййат малларына мараг

еркян йашлардан (12-13 йаш) башлайыр.

Мцяййян олунмушдур ки, 2-12 йаш арасында олан ушаглар ийя чох щяссас

олурлар вя бу да онларын тяхяййцлляринин инкишафына тясир едир. Мящз бу амил

кичик йашлы истещлакчылар цчцн ятриййат малларынын ишляниб щазырланмасына сябяб

олмушдур. 1993-жц илдя Америкада ушаглар цчцн ятирляр мейдана чыхмаьа

башлады. Бунунла да ятриййат маллары бцтцн йаш дюврлярини ящатя етмиш олду.

Щяр жинс-йаш дюврцня аид олан мямулат ися юзцнцн фяргли хцсусиййятляри иля

сечилир:

оьланлар цчцн олан туалет сулары «Диснейс» тязя шам мешяси ятри вя с.

иля характеризя олунур;

гадын ятирляри даща чох инъялийи, тяравяти, ятринин истилийи иля характеризя

едилир;

эянжляр цчцн олан ятриййат маллары ийинин инжялийи, сяринлийи, тязялийи иля

фярглянирляр;

кишиляр цчцн олан ятриййат маллары ися даща гуру, ядва ийли олур.

Page 32: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

32

Мцасир дюврдя психологлар ятриййатын ийинин сечилмясини щятта инсан типи иля

ялагяляндирирляр. Бу характер типляриня эюря ятирляр 7 група бюлцнцр.

Ятирляр

Ятирлярин ясас функсийасы – тяравятляндирмя, башга сюзля десяк эейимя,

сача, бядяня эюзял ий вермякдян ибарятдир.

Маддя щалына эюря ятирляр гуру, бярк вя майе щалында олур. Ийинин

характериня эюря ятирляр эцл, рюйа, эцл-рюйа ийли ятирляря бюлцнцрляр. Ийлярин

типляри композисийанын инсанда йаратдыьы тяяссцрата эюря ятирляр ашаьыдакы

груплара бюлцнцр:

тязя ийли ятирляр – «Сирен» (Сирен), «Летний сад» (Летний сад), «Флирт»

(Флирт);

сойуг ийли – «Серебристый ландыш» (Серебристый ландыш), «Лесной ландыш»

(Лесной ландыш) вя с.;

исти ийли – «Краснайа Москва» (Красная Москва), «Золотайа роза»

(Золотая роза) вя с.;

исти гуру ийли – «Шипр»(Шипр) ;

ширин ийли – «Мечта» (Мечта);

Жядвял 2

Ятир вя инсан характери

Характерин типи Ятирин ады

Екставертив: Бу характерли инсанлар оптимистир, шяндир, риски севир – анаданэялмя лидердирляр. Цслцбu: – мягсядйюнлцлцк, мцасирлик, ишэцзарлыг

Тяравятли, ситрус, эцл. Классик: О де Ланъоме, Ма Эриффе, Еау де Роъщас, Фемме. Цслублу: Неw West For Her, Cristalle, Eau Sauvage Йени: Еден, Тендре Поисон, Съулптуре

Интровертив: Беля инсанлара дахили сакитлик вя щармонийа ящямиййятлидир; о цнсиййятъилдир, лакин тяк галмаьы севир. Цслубу: фярдилик вя орижиналлыг

Шярг Классик: Сщалимар, Йоутщ Деw, Опиум Цслублу: Щауте Парфумерие, Самсара, Муст, Анэел Йени: Жейпур, Сун Моон Старс, Донна

Page 33: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

33

Ятриййат вя туалет сулары

Бу груп ятриййат маллары эцндялик ятирляр щесаб едилир. Онлар гохулашдырыжы

вясаит кими тятбиг едилир. Тясири йумшагдыр, ийин йайылма дальасы гысадыр, ийин

давамлыьы аздыр. Буна эюря дя ятриййат вя туалет суларыны эундя бир-нечя дяфя

истифадя етмяк лазым эялир. Щазырда базарда дцнйанын мцхтялиф юлкяляриндян

эятирилмиш, айры-айры фирмалара мяхсус чохсайлы туалет сулары вардыр.

Туалет сулары ятриййат суларына нисбятян тяркибиндя ятирли маддялярин аз

олмасы иля фярглянир. Бу маллар 6%-дян аз олмайараг жювщяр гатышыьы

маддяляриня малик олур, спиртин тцндлцйц 83%-дян аз олмур.

Ятриййат вя туалет сулары да чох щалларда ятирлярин адлары иля ейни

адландырылыр.

Каран Емосионал дяйишкян: Щиссиййатлы, тяшвишя дцшмяйя мейлли, арзуларла йашайан, сентиментал вя романтик инсан Цслубу: йенилийя наил олмаг, ейни заманда кечмишя баьлылыг.

Алдещид-эцл Классик: Анаис Анаис, Диориссимо, Wщите Линен, Аззаро 9, Фиджи Цслублу: Етернитй, Тресор, Ъщампаэне Йени: Версис Донна, Дуне

Емосионал-дяйишкян, екстравертив: Щяйатсевян инсандыр, лакин дяймядцшярдир; щяйатдан щязз алмаьа чалышыр. Цслцбц: мцасир, импулсив

Алдещид, мускат, шярг. Классик: Сублиме, Диорессенъе, Унэаро Цслублу: Вижан, Венезиа, Среллбоунд. Йени: Ощ ла ла, Тоъаде, лйра

Емосионал дяйишкян, интровертив: Бу инсан активлийи севмир, сакитлийя вя тящлцкясизлийя наил олмаьа чалышыр, щяр ишини планлашдырыр. Цслубу: садя вя гиймятли яшйалара мящяббят.

Ширин, эцл, шярг. Классик: Жил Сандер 4, Ъассини,Ъоъо. Цслублу: Лалигуе, Wщате Диамондс, Долъе & Эаббана Йени: Донна, Далиссиме

Емосионал сабит, екстравертив: Щармоник вя эцълц характерли инсан, надир щалларда юзцнц бядбяхт вя йа язэин щисс едир, цнсиййятъилдир, енержилидир. Цслубу: кейфиййятли, ящямиййятли вя дяйярли яшйалара мейилли.

Шипр, эцл-мейвяли. Классик: Фемме, Мисс Диор Цслублу: Мон Парфум, Обсессион, Л’еау д’Иссей, Монтана Йени: Флеурс д’интердит, Съафт

Емосионал сабит, интровертив: Бу инсан дахили таразлыьа наил олмаьа чалышыр, юз щиссляриня нязарят едя билир, мцяййян сявиййяйя чатмаьа вя сайылмаьа ъан атыр. Цслубу: зяриф, нцфузлу вя надир яшйалар.

Алдещид, алдещид-ъцл, гуру. Классик: Ъщанел №5, Арпеэе, Флеурс дес Флеурс, Беаутифул Цслублу: Трибу, Wинэс, Зазоу. Йени: Есъапе, Фере, Флеурс де Роъаилле

Page 34: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

34

Одекалон вя ятирли сулар

Одекалон сюзц франсыз сюзцндян «Еау де Ъолоэне» (о де колон)

эютцрцлмцш, мянасы Кюлндян олан су демякдир. Ятирли майелярин истещсалы

Алманийанын Кюлн шящяриндя башламышдыр. Кюлн шящяриндя одеколонларын

щазырландыьы бина 4711 нюмряси иля нюмрялянмишди. Щямин вахтдан етибарян 4

рягями ятир габларынын цзяриндяки етикетллярдя эюстярилир вя кейфиййят рямзи

сайылыр.

Кейфиййятиня эюря одеколонлар 2 група бюлцнцр: «Садя одеколонлар» вя

«Екстра» одеколонлар. Одеколонлар сулу-спиртли мящлуллар олуб тяркибиндя

1.5%-дян аз олмайан жювщяр гатышыьы олур, спиртин тцндлцйц 60%-дян аз олмур.

«Екстра» групу одеколонлары цчцн гатышыьын мигдары 4%-дян аз олмамалы,

спиртин тцндлцйц 80% олмалыдыр. Ийин давамлыьы ади одеколонлар цчцн 24

саатдан, «Екстра» групу цчцн ися 30 саатдан аз олмамалыдыр.

Ятирлярдян, туалет вя ятриййат суларындан фяргли олараг одеколонлар щям

эиэийеник тяравятляндирижи, щям дя гохулашдырыжы васитя щесаб олунур.

Тятбиг олунан спиртин фаизиндян асылы олараг одеколонлар мцхтялиф

хассяляря малик олурлар. 60% спиртли одеколонлар яввялжя исидижи сонра ися

сяринляшдирижи хассяйя малик олур, 70%-дян йухары тцндлцйя малик олан

одеколонлар ися йцнэцл йандырыжы вя дезинфексийаедижи хассяйя малик олур.

Одеколонларын чешиди щямчинин жинс-йаш хцсусиййятляриня вя ийинин

хцсусиййятиня эюря груплашдырылыр. Ятриййат малларынын бязи чешидляринин

хцсусиййятляри 3-жц жядвялдя верилир.

Page 35: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

35

Жядвял №3

Ятриййат малларынын чешиди

Истещсалчынын ады Ятриййатын нювц, бурахылма тарихи

Ятринин (гохусунун) хцсусиййятляри

Анжелика Варум «Калина» консерни

Ятир 1997-ъи ил Тямиз, романтик, зяриф

Шалунйа «Новая Заря»

Ятир 1999-ъу ил Йцнэцллцк, наз-гямзя, шылтаглыг

Сердтсе океана «Новая Заря»

Гадынлар цчцн туалет суйу. 1999-ъу ил

Сонсуз гадынлыг щисси, щяссас романтика, шяффаф тяравят.

Голубайа логуна («Калина» консерни)

Туалет суйу 1999-ъу ил

Мцасир, эцняшли

2000-ъи илин ян йахшы гадын гохусу «Калина» консерни

Туалет суйу 1999-ъу ил

Романтик, щейранедижи

Титаник «Новая София»

Кишиляр цчцн туалет суйу 1999-ъу ил

Тяравят, йцнэцллцк, ейни заманда щяссаслыг вя дяринлик

О-де-Колон йункерский «Новая София»

Киши одеколону. 1999-ъу ил

Йцнэцл, тяравятли, ъидди, йункер кими мярдлик гохусу

Косметика маллары 3 група бюлцнцр:

эиэийеник – дярийя, сачлара вя дишляря гуллуг етмяк цчцн;

мцалижя-профилактика – дяридя вя сачларда олан бязи хястяликляри

мцалижя етмяк цчцн;

декоратив маллар – инсанын харижи эюрцнцшцндяки чатышмамазлыглары

юртмяк вя харижи эюрцнцшц эюзялляшдирмяк цчцн олан васитядир.

Мцалижяви-эиэийеник тяйинатлы косметик васитяляр ашаьыдакылара бюлцнцр:

дярийя гуллуг етмяк цчцн васитяляр;

дишляря вя аьыз бошлуьуна гуллуг етмяк цчцн васитяляр;

сачлара гуллуг етмяк цчцн васитяляр;

саир косметик васитяляр – дезодорантлар, ванна цчцн вясаитляр вя с.

Page 36: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

36

Жинс-йаш тяйинатына эюря косметик маллар да щямчинин гадынлар цчцн,

кишиляр цчцн, эянжляр вя ушаглар цчцн олан маллара бюлцнцр. Косметика маллары

харижи эюрцнцшцня эюря, тяркибиня, маддя щалына эюря мцхтялифдирляр. Онлар

сулу-спиртли мящсуллар (ласйонлар, майе шампунлар); емулсийалар (кремляр),

суспензийалар (диш мяъунлары, додаг йаьлары (помада)); тозлар (киршан, янлик

(румйана)) формаларында бурахылыр.

Дярийя гуллуг етмяк цчцн косметик васитялярин чешиди

Бу груп маллара кремляр вя ласйонлар аид едилир. Кремляр ашаьыдакы

яламятляриня эюря тяснифатландырылыр:

маддя щалына эюря – гуру вя майе кремляр. Майе кремлярин

тяркибиндя 92%-я гядяр су олур, щям гидаландырыжы, щям дя тямизляйижи

кими тятбиг едилир;

тяркибиня эюря;

тяйинатына эюря.

Тяркибиня эюря кремляр йаьлы, йаьсыз вя емулсийалы олур. Кремлярин эениш

йайылмыш чешидляринин хцсусиййятляри 4-жц жядвялдя эюстярилмишдир.

Жядвял 4

Дярийя гуллуг етмяк цчцн олан косметика васитяляринин чешиди

Ады, истещсалчысы Тяйинаты, тясири Актив компонентляри

Родомил «Фар Макон Ко»

Щяссас дяриляр цчцн, гырыш-лары щамарлайыр, пигмент лякялярини аьардыр, дярийя упруглуг верир

Битки йаьлары, ланолин, карбамид

Косметик маска «Интергрим»

Дяринин ъаванлашмасыны сц-рятляндирир, йумшалдыр, гида-ландырыр, нямляндирир

Мцхт. ялавялярля ща-зырланыр: женшен, чобан-йастыьы,мейвя туршулары

Ащава адванъед маистунизер фор оилй сун. Нямляндирижи крем «Ащава» Исраил

Йаьлы вя гарышыг дяриляр цчцн. Дярини гидаландырыр вя щамар-лайыр, гоъалманы лянэидир.

Минераллар комплекси, битки жювщярляри, тябии амин туршулары

Манделоъреме. Бадам кре-ми. Гуру дяриляр

Гуру, йаьсыз дяриляр цчцн.

Бадам йаьы, ланолин,

Page 37: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

37

цчцн актив эеъя креми. «Др.Същеллер Ъосметикс» Алманийа

Йумшалдыжы тясир едир, она зярифлик вя еластиклик верир.

глисерин, Е вя Ъ вита-минляри.

Ананас Ъреме. Ананаслы крем. «Др.Същеллер Ъосме-тикс» Алманийа

Проблемли, гарышыг дяриляр цчцн. Дяринин йаьланмасы-нын гаршысыны алыр, гарышыг дя-рийя оптимал гуллуьу тямин едир

Ананас жювщяри, вита-мин Е, алое жювщяри, сойа глисерини. Консер-вантларсыз вя бойагсыз.

Кики витами А, Д, Е. Ниэтщ Ъреам. Кики эеъя креми. «Кики» АБШ

Бцтцн тип дяриляр цчцн. Дярини гидаландырыр, йатан заман дя-ринин щцжейрялярини бярпа едир

А, Д, Е витаминляри

Ласйонлан цз вя бядян цчцн олур. Дяридян чирки вя тямизляйижи васитянин

галыгларыны кянарлашдырмаг мягсядиля тятбиг едилир. Габагжыл ширкятлярин

мящсулларынын ичярисиндя алкаголсуз ласйонлар цстцнлцк тяшкил едир ки, бунлар да

бцтцн тип дяриляря уйьун эялир.

Ласйонларда нямляндирижи тяркиб кими пантенол, глцкол, бетаин вя с.

щямчинин сакитляшдирижи тяркиб кими чобанйастыьы, гызылэцл жювщярляри тятбиг

едилир. Сифяти тяравятляндирмяк цчцн мейвя туршулу ласйонлар истифадя олунур.

«Чистайа линийа» (Чистая линия), «Огуречный» (Огуречный), «Черный жемчуг»

(Чйорный жемчуг) вя с.

Аьыз бошлуьуна вя дишляря гуллуг етмяк цчцн олан васитяляр

Дишляря вя аьыз бошлуьуна хидмят етмяк цчцн олан васитяляря диш тозлары

вя диш мяжунлары, диш протезляриня гуллуг етмяк цчцн олан васитяляр аиддир. Бу

груп маллар ичярисиндя диш мяжунлары (паста) даща çox цстцнлцк tяшкил едир.

Тяркибиндяки хцсусии ялавялярдян асылы олараг мяжунлар ашаьыдакы

йарымгруплара бюлцнцр:

эиэийеник;

мцалижя-профилактика;

хцсуси тяйинатлы.

Page 38: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

38

Эиэийеник мяжунларда мцалижяедиъи ялавяляр олмур. Онлар аьыз бошлуьуну

тяравятляндирир, дишляри йахшы тямизляйир, онлара парылты вя аьлыг верир.

Мцалижя-профилактики мяжунлар эиэийеник мяжунларын бцтцн хассяляриня

малик олмалы, бундан дашга дамаг вя дишляря мцсбят мцалижяви тясир етмялидир.

Бу груп мяжунларын тяркибиня дахил олан биолоъи-фяал маддялярдян асылы олараг

кариеся гаршы, сойугламайа гаршы вя комплекс тясирли олурлар. Кариеся гаршы олан

мяжунларын тяркибиндя флоридляр, калсиум глисерафосфат олур. Бязи фирмаларын

мяжунларында ися флцористат системляри мювжуддур. Кариеся гаршы олан

мяжунлара Жемчуг, Арбат, Аквафреш, Колэейт вя башгаларыны эюстярмяк олар.

Хцсуси тяйинатлы мяжунлара ясасян аьардыжы вя сигарет чякянляр цчцн

нязярдя тутулмуш мяжунлар аиддир. Аьардыжы диш мяжунлары мящдуд шякилдя

бурахылыр. Беля ки, онларын тяркибиндя хлор олур ки, бу да дишин мина гатыны

тядриъян даьыдыр. Беля мяжунлара мисал олараг «Вайтен» вя «Денивет»

мяжунларыны эюстярмяк олар. Сигарет чякянляр цчцн нязярдя тутулмуш хцсуси диш

мяжунлары Франсада ишляниб щазырланмышдыр. Бу мяжунлар сигарет чякмяк

истяйини зяифлядир. Онларын тяркибиндя эцмцш нитраты вардыр ки, о дишляри

тямизляйян заман тцтцнцн дадыны итирян физиолоъи еффект йарадыр. Беля мяжунлара

мисал олараг «Денти-Клин» мяжунуну эюстярмяк олар.

Сачлара гуллуг етмяк цчцн олан васитяляри функсионал тяйинатындан асылы

олараг ашаьыдакы груплара бюлмяк олар:

сачлары йумаг цчцн олан васитяляр;

сачлары мющкямляндирмяк, узатмаг вя кяпякдян тямизлямяк цчцн

олан васитяляр;

сачлары йумаг, бурмаг, сач дцзцмцнц горуйуб сахламаг цчцн олан

васитяляр;

сач бойалары.

Сачлары йумаг цчцн олан васитяляря шампунлар, мялщямляр, йахалайыъжылар

вя кондисионерляр, мяжму тясирли шампунлар дахилдир. Сач цчцн олан мцалижяви

Page 39: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

39

профилактик васитяляри шярти олараг 2 група бюлмяк олар – кяпяйя гаршы олан вя

сачлары мющкямлятмяк, узатмаг цчцн олан васитяляр.

Кяпяйя гаршы олан васитяляря сулсена тозу, себорин ласйону, Дила креми вя

с. аид едилир.

Сачлары бяркитмяк вя узатмаг цчцн олан васитяляря сач цчцн кремляр,

витаминли сулар, мялщямляр (Баллт, Нивейа), сач цчцн йаьлар, тоникляр (Формула

тайги, Чистайа линия), мцалижя маскалары (Чёрный жемчуг, Супер актив вя с.) вя с.

аид едилир. Сач бойаглары – мяншяйиня эюря тябии вя сцни олур. Тябии сач

бойагларына басма вя хна аиддир. Сцни сач бойаглары ашаьыдакылара бюлцнцр:

бойайыжы шампунлар;

сач бойаглары;

аьардыжы васитяляр.

Бойайыжы шампунлар сачлара йуйулма заманы йумшаг рянэ чалары верир.

Онлар ян зярярсиз, тяркибиндя оксидляшдирижи олмайан бойайыжылардыр. Шампунлар

сачы зяиф вя давамсыз бойайыр вя сачы 3-4 дяфя йудугдан сонра яввялки рянэ

бярпа олунур. Бойайыжы шампунлара «Ирида», «Силва», «Каратон» «Клерол»

(АБШ) вя с. аид едилир. Сач бойаглары сачлары дярин вя давамлы бойайыр. Онлар

ашаьыдакылара бюлцнцр:

оксидляшдирижи бойаглар;

бирбаша бойаглар;

дуз ясаслы бойаглар (эцмцш, никел, кобалт дузлары ясасында алыныр).

Гейд етмяк лазымдыр ки, сач бойагларынын истещлакчы базары харижи

фирмаларын маллары щесабына формалашыр. Бу фирмалар эениш рянэ палитрасында 20-

йя гядяр вя даща чох чаларда бойаглар истещсал едир. Болгар бойаглары сабит

истещлакчы тяляби иля истифадя олунур.

Бунлара Импересийа, Алма, Синта-колор вя башгалары аиддир. Бундан

башга Велла-колор, Велла-тон, Поли-колор, Лондаколор (Алманийа бойаглары),

Реситал, Перформанс, Екселанс (Франса) кими бойаглар истещлакчыларын диггят

мяркязиндя дурур.

Page 40: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

40

ЫЫ.1. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин лабораторийа цсулу

иля тящлили

Лабораторийа цсулу иля ятриййат мямулатларынын кейфиййяти тящлил едиляркян

ясасян ятриййат майесинин шяффафлыьы, рянэи, ийинин давамлылыьы тящлил едилир.

1. Ятриййат майесинин шяффафлыьынын тяйини.

Бу кейфиййят эюстярижиси лабораторийада ашаьыдакы кими тяйин едилир.

Сынаг шцшясиня 20 мл ятир вя йа одекалон тюкцлцр, ичярисиня термометр

салыныр вя аьзы тыхажла баьланыр. Сынаг шцшяси 50Ж-дян ашаьы температура гядяр

сойудулур.

Сонра сынаг шцшяси эцн ишыьына тутулараг майенин рянэиня бахылыр. Бу

заман майе тамамиля шяффаф олмалыдыр.

Яэяр чюкцнтц йаранарса сынаг шцшясиня 50Ж-йя гядяр гыздырыб йенидян

шяффафлыьы йохламаг лазымдыр. Бу заман чюкцнтц тамамиля яримялидир.

Щазыр нцмунянин кефиййятжя гябулу заманы щям шяффафлыг, щям дя

биржинслик йохланылыр. Бу заман ятриййат майесиня эцн ишыьында флакону аьзы

цстя чевирмякля бахылыр. Чюкцнтцнцн олмасына йол верилмир.

2. Рянэиня эюря алынан мал нцмунясини нязарят нцмуняси иля ашаьыдакы

кими йохлайырлар.

Ейни мигдарда ятриййат вя нязарят нцмунясини рянэсиз сынаг шцшясиня

тюкцб аь каьыз листинин цзяриня гойурлар вя майелярин рянэини мцгайися едирляр.

3.Алынмыш мал нцмунясинин ийиня эюря нязарят нцмуняси иля ашаьыдакы

кими йохлайырлар.

Филтр каьызы золаьыны нцмуня вя нязарят нцмуняси иля исладырлар. Спрти

бухарландырдыгдан сонра, онларын ийлярини мцгайися едирляр.

4. Ятриййат малларынын ийинин давамлылыьыны лабораторийада ашаьыдакы кими

йохлайырлар.

Чини финжана 1,5 мл ятриййат майеси тюкцлцр вя онда юлчцсц 5 х 10 см олан

жуна кясийини исладырлар.

Сонра сыхмадан жуна кясийини гурутмагла ийин интенсивлийини йохлайырлар.

Page 41: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

41

5. Ятриййат флаконларынын долдурулмасынын дцзэцнлцйцнц ашаьыдакы кими

йохлайырлар.

Чийинли флаконларда долдурулма чийин сявиййясиня гядяр олмалыдыр. Диэяр

флаконларда ися флаконун йухары щиссясиндя галан бошлуг флаконун цмуми

тутумунун 4%-я бярабяр олмалыдыр.

Жядвял 5

Группа

Синиф

Тяркиби

Ятрин

давамлылыьы

Габлаш дырма

Ады

Екстра А Б В

Ятир Йасямян, лимон олур.Чичяк ятирлидир.

Йасямян ийли олур, давамлыдыр.

Габлашдырыл мышдыр

«Кристиан – Диор»

Одеколон Су,етил спирти цзцм ятри олур.

Давамлыдыр. Шцшя габда габлашдырылыр

«Смородина»

Ятирли су Су,спирт вяс.гарышыглар олур

Тяравятли, йцнэцл, щяссаслыг

Габлашдырыл мышдыр

Титаник «Новайа Софийа»

Жядвял 5 . Ятриййат малларынын нювляри вя кейфиййят эюстярижиляри.

Page 42: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

42

ЫЫ.2.Косметика малларынын кейфиййятинин лабораторийа цсулу иля тящлили.

Лабораторийада косметика малларынын чешидини юйрянмяк цчцн косметика

мямулатынын нцмуняляри, шцшя пластикалар, стандартлар, каталог эютцрцлцр.

Стандарт вя каталоглар цзря кремлярин чешиди вя кейфиййятиня гойулан

тядяблярля таныш олурлар.

1.Стандартдан вя «Косметика маллары» каталогундан истифадя едяряк

ашаьыдакылар гейд едилир.

а) Кремлярин тяркибиня вя консентасийасына эюря нюв мцхтялифлийи – йаьлы

емулсийа.

б) Кремлярин тяйинаты – йаьлы дяри цчцн, гуру дяри цчцн, нормал дяри цчцн,

хцсуси тяйинатлы ял кремляри.

Мцхтялиф нювлц кремлярин ады дяфтярдя гейд едилир.

2.Стандарт цзря ики вя цч нцмунясинин кейфиййяти йохланылыр вя ашаьыдакылар

мцяййян едилир.

а) Консистенсийа – крем нцмуняси эютцрцлцр, шцшя пластиканын цзяриня чякилир.

Бу заман консистенсийа биржинсли олмалыдыр.

б) Рянэи – аь, чящрайы, крем рянэи адлара уйьун олараг гейд едилир.

ж) Гохусу – сечилян нцмунянин адына уйьун олараг хоша эялян олмалыдыр.

д) Яримя температуру – крем нцмуняси эютцрцлцр вя хцсуси эюн нцмунясинин

астар щиссясиня чякилир. Йахшы кейфиййятли крем асан яримяли вя эюнцн сятщиня

щопмалыдыр.

е) Маркаланманын вя габлашдырманын дцзэцнлцйц йохланылыр.

Апарылан тядгигатын нятижяляри ашаьыдакы жядвялдя гейд едилир.

Page 43: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

43

Жядвял 6.

Кремин ады Тяйинаты Стандарта уйьунлуьу Тяртибаты

«Чистая линия» Цз креми Стандарта уйьундур. Габлашдыырылмышдыр

«Ромашка» Ял креми Уйьундур Шцшя габда

габлашдырылыр.

«Чёрный жемчуг» Цз креми Уйьундур Габлашдырылыр

«Нивея» Тарашдан сонра

истифадя цчцн крем

Уйьундур Шцшя флаконда

габлашдырылыр

Page 44: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

44

ЫЫ.3. Тижарятя дахил олан ятриййат-косметика малларынын

кейфиййятинин експертизасы

Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин експертизасы ашаьыдакы

мягсядляр цчцн щяйата кечириля биляр:

малын кейфиййятинин гцввядя олан стандартларын тялябляриня, мал алан

вя сатан тяшкилатлар арасындакы мцгавиля шяртляриня уйьунлуьунун

тяйин олунмасы;

малын рягабят габилиййятинин гиймятляндирилмяси;

ятриййат-косметика малларында чыхдашын сябябини ашкар етмяк цчцн

(габлашдырма, сахланма, дашынмада йол верилян сящвляри ашкар етмяк

цчцн);

ориъинал малы фяргляндирмяк мягсядиля истещсаледижи фирманын мцяййян

едилмяси.

Гейд олунанлардан башга айры-айры хассялярин гиймятляндирилмяси дя

мцмкцндцр. Мясялян, мцтляг сертификасийа заманы тящлцкясизлик хассяляринин

йохланмасы лазым эялир.

Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин гиймятляндирилмяси

органолептик, експерт, бязи щалларда ися алят цсуллары иля щяйата кечирилир.

Ятрийййат-косметика малларынын кейфиййятинин гиймятляндирилмяси хцсусиййяти

ондадыр ки, хцсусиля ятриййат малларында ясас функсионал хасся (ийин кейфиййяти

вя давамлыьы) субйектив методларла (органолептик вя йа експерт) тяйин едилир.

Бу заман ялдя едилян гиймятин щягигилийи щиссийат тяжрцбясиндян чох асылыдыр.

Ятриййат-косметика малларынын органолептик эюстярижиляри (харижи

эюрцнцшц, рянэи ийи) уйьун стандартларда верилмиш методикайа ясасян тяйин

едилир. Ятриййат малларынын гохусу органолептик цсулла, юлчцсц 10х160 мм олан

сых каьыз золаьынын тяхминян 30 мм-ни анализ олунан майедя ислатмагла тяйин

едилир. Ятир эюстярилян адлы мящсула уйьун эялмялидир.

Page 45: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

45

Ятриййат майеляринин рянэини тяйин етмяк цчцн орта нцмуня вя нязарят

нцмуняси ейни мигдарда рянэсиз сынаг шцшясиня тюкцлцр, аь каьыз вярягинин

цзяриня гойулур вя мцшащидя едилир. Мцшащидя едилян рянэ верилян адда

мящсулун рянэиня уйьун олмалыдыр. Шяффаф ятир габларына долдурулмуш

мямулатын харижи эюрцнцшц нцмуняйя стяканда, аь каьыз вярягясинин фонунда,

дцшян вя якс олунан эцн ишыьынын вя йа електрик лампасы ишыьында бахмагла

тяйин олунур. Ятриййат майеси шяффаф, биржинс олмалыдыр.

Ятриййат малларында гохунун (ийин) давамлыьы да щямчинин органолептик

цсулла тяйин едилир. Юлчцсц 5х10 см олан аьардылмыш тянзиф парчада ичярисиндя

0.5 мл ятир олан чини финжана салыныр. Тянзиф маггаш васитясиля сыхылмадан

эютцрцлцр, температуру 15-20оC олан отагда гурудулур. Яэяр 50 саатдан

сонра ятирин гохусу айдын олараг щисс едилирся онда онун давамлыьы стандарта

уйьун щесаб едилир. Давамлы ятриййат малларында стандартда эюстярилян

мцддятдя гоху тянзифдя галмалыдыр.

Ятриййат малларынын харижи эюрцнцшцнц, габлашдырманын естетиклийи

(дизайны) нишанланманын дцзэцнлцйц вя кейфиййяти органолептик вя йа експерт

цсулу иля гиймятляндирилир. Ятриййат малларынын кейфиййятинин

гиймятляндирлмясиндя алят цсуллары ятирли маддялярин фаиз нисбятинин тяйин

олунмасында спиртин шярти тцндлцйц, шяффафлыьыын тяйин олунмасында тятбиг едилир.

Ятирли маддялярин мигдарынын тяйини гравиметрик йолла щяйата кечирилир. Бу

цсул ятриййат маддясинин говулмасындан сонра алынан галыгда ятирли

маддялярин мигдарынын тяйин олунмасына ясасланыр. Шярти тцндлцк ятриййат

майеляриндя +20оC температурда спиртометрин кюмяйи иля тяйин едилир.

Тутгунлашма температуруну (шяффафлыьы) тяйин етмяк цчцн орта нцмунядян 20

мл ятриййат майеси шцшя силиндря тюкцлцр, тыхажла гапаныр. Силиндрин ичярисиндя –

20оC-йя гядяр шкалалы термометр гойулур. Ятриййат майеси олан силиндир буз вя

дуздан ибарят гарышыьа салыныр. –3оC вя йа –5оC-йя гядяр сойудулдугдан сонра

чыхарылыр, эцн ишыьында бахылыр. Бу температурларда ятриййат майеси шяффаф

олмалыдыр.

Page 46: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

46

Ятриййат малларынын рянэинин тяйин олунмасы колориметрик вя йа

спектрофотометрик цсулла щяйата кечирилир. Спектрофотометрик цсул

електромагнит шцаланмасынын эюрцнян, ултрабянювшяйи, инфрагырмызы сащялярдя

удулма спектрляринин юлчцлмясиня ясасланыр. Ятриййат майесинин удулма

яйрисинин дяйишмясиня эюря гохунун кейфиййятиндяки дяйишиклик щаггында фикир

йцрцтмяк олур. Ишыьын эюрцнян сащясинин спектрал бурахылма яйриляриня ясасян

щесаблама йолу иля ятирлярин рянэини тяйин етмяк олур. Ятриййат малларынын

гохусунун интенсивлийини осиллографийа цсулу иля тяйин етмяк олар.

Тозабянзяр, емулсийа тяркибли косметика малларынын харижи эюрцнцшц яшйа

шцшясинин цзяриня вя йа аь каьыз цзяриня назик тябягя чякмякля йохланылыр. Бярк

щалда олан косметика малларына ися мямулатын харижи эюрцнцшц вя рянэи

онларын сятщиня бахмагла тяйин едилир.

Майе косметика малларынын харижи эюрцнцшц вя йекжинслийи нцмунянин

габына (яэяр о шяффафдырса) вя йа ичярисиндя сынаг майеси олан сынаг шцшясиня

40 Вт эцжя малик електрик лампасы ишыьында бахмагла тяйин едилир.

Ятриййат малларынын ийи онларын харижи эюрцнцшцнц тяйин етдикдян сонра

органолептик методла мцяййян едилир. Шампунларын ийи 10%-ли 40-45оC

температурлу мящлулдан истифадя етмякля гиймятляндирилир.

Декоратив косметика малларынын (додаг бойасы, гялям вя с.) харижи

эюрцнцшц, парлаглыьы, рянэи щямчинин органолептик цсулла тяйин едилир.

Косметика малларынын физики-кимйяви эюстярижиляриня ашаьыдакылар аиддир:

тяркиб эюстярижиляри (косметиканын нювцндян асылы олараг суйун кцтля

пайы, учужу маддялярин, гялявинин мигдары, хлоридин кцтля пайы, сятщи-

актив маддялярин, етил спиртинин вя диэяр маддялярин мигдары);

щидроэен эюстярижиси пЩ – эиэийеник вя декоратив косметиканын ясас

эюстярижисидир;

дамжылама температуру – йаьлы декоратив косметиканын, дезодорант

– карандашлар цчцн ясас эюстярижидир;

Page 47: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

47

каллоид стабиллийи вя термостабиллик – емулсийа ясаслы васитяляр цчцн ясас

эюстярижидир;

кюпцклянмя ядяди вя кюпцклянмянин давамлыьы – шампунлар, диш

мяжунлары цчцн ясас эюстярижидир;

шярти юзлцлцк, гурума мцддяти, адэезийа – дырнаг лаклары цчцн ясас

эюстярижилярдир.

Бу эюстярижилярин тяйин олунмасы цчцн косметика малларына даир уйьун

стандартларда верилмиш методикалардан истифадя едилир. Косметика малларынын

тящлцкясизлик хасся эюстярижиляри «Санитар гайда вя нормалар»а уйьун олараг

гиймятляндирилир. Косметика малларынын тящлцкясизлик хассяляринин

гиймятляндирилмяси заманы микробиолоъи, клиники-лабораторийа, органолептик вя

физики-кимйяви эюстярижиляр йохланылыр. Микробиолоъи хасся эюстярижилярини тяйин

едян заман бцтцн косметика 3 група бюлцнцр:

ампулалы косметика;

ушаг косметикасы вя эюз ятрафы цчцн олан косметика;

диэяр косметика васитяляри.

Ампула косметикалары стерилизя олунмалыдыр. Онларын тяркибиндя мезофил

бактерийаларын мигдары 102 (кйв) ващиддян чох олмамалыдыр.

Косметика малларынын микробла чирклянмяси 1г вя йа 1см3 мящсулда

колонийа йаратма ващидляринин мигдары иля гиймятляндирилир. Диэяр косметика

нювляри цчцн мезофил бактерийаларын мигдары 103 кв, эюбяляк бактерийаларынын

мигдары ися 102 квй-дян чох олмамалыдыр. Косметика малларында патоэен

бактерийаларын олмасына йол верилмир.

Клиники-лабораторийа тящлцкясизлик эюстярижиляринин тяйин олунмасы заманы

клиники шяраитдя дяри тестляри кечирилир. Тестдя ян азы 25 няфяр иштирак етмялидир. Бу

цсулла косметик препаратларын дяри-гыжыгландырыжы вя сенсибилизасийа (организмин

гыжыгланма щяссаслыьынын артмасы) тясирини тяйин едирляр. Косметика васитяляринин

яксяриййяти инсан дяриси иля тямас заманы 24 саатдан сонра гыжыгланма вя

Page 48: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

48

сенсибилизасийа тясири эюстярмялидир. Маскалар, сач бойалары, дырнаг лаклары 2

саатдан сонра щеч бир гыжыгландырыжы тясир эюстярмямялидир.

Дяринин пЩ эюстярижиси крем вя шампунларын истифадясиндян сонра яввялки

щядлярдя галмалыдыр (нормал дяри цчцн 5.4-5.6). гуру вя йаьлы дяриляр цчцн

кремлярин истифадяси заманы дяридя пЩ-ын азалмасы 0.2-дян аз олмамалыдыр;

гуру вя йаьлы сачлар цчцн олан шампунларын истифадяси заманы ися пЩ-ын 0.2-0.3

артмасы мцмкцндцр.

Крем вя шампунларын истифадясиндян сонра дяринин щидратлыьы вя липидлийи

илкин эюстярижи щядляриндя олмалыдыр. Гуру дяри цчцн кремлярин истифадяси заманы

щидратлыьын 5%, липидлярин 2% артмасына йол верилир. Йаьлы дяри цчцн олан

кремлярин истифадяси заманы ися бу эюстяриъилярин уйьун олараг 5% вя 2%

азалмасына йол верилир.

Гуру сачлар цчцн олан шампунларын истифадяси заманы йалныз дяридя

липидлярин мигдарынын 1% артмасына, йаьлы сачлар цчцн олан шампунларын

истифадяси заманы ися щидратлыьын 5%, липидлярин ися 2% азалмасына йол верилир.

Косметика малларында бир сыра физики-кимйяви эюстярижиляр тящлцкясизлик

эюстярижиляри кими чыхыш едя биляр (гурьушун, ъивя бирляшмяляринин мигдары, пЩ

эюстярижиси, туршулуг ядяди вя с.).

Бцтцн косметика маллары мцтляг сертификатлашдырмайа мяруз едилир ки, бу

заман тящлцкясизлик хассяляринин йохланмасы мцтляг щяйата кечирилмялидир.

Page 49: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

49

ЫЫ.4. Ятриййат-косметика малларынын кейфиййятинин горунуб

сахланмасына кюмяк едян амилляр

Габлашдырма вя маркаланма ятриййат косметика малларынын

кейфиййятинин горунуб сахланмасына тясир едян амиллярдян биридир.

Ятриййат-косметика малларынын габлашдырылмасы стандартлара вя техники

шяртляря уйьун олмалыдыр, онлары бухарланмадан, ишыьын, щаванын, рцтубятин

зярярли тясирляриндян горумалы, мцмкцн сахланма вя истифадя мцддяти ярзиндя

мящсулун кейфиййятинин горунуб сахланмасыны тямин етмялидир. Онлар истифадя

цчцн ращат вя тящлцкясиз олмалыдыр.

Ятриййат малларынын габлашдырылмасынын хцсусиййяти ондан ибарятдир ки,

таранын вя габлашдырманын харижи эюрцнцшц гисмян вя йа бцтювлцкдя естетик

хасся эюстярижиси щесаб едилир. Беля ки, истещлакчыларын ятриййат малыны сечмясиндя

бу амил мцщцм рол ойнайыр.

Ятриййат малларынын долдурулмасы цчцн тара кими ясасян шцшя (тягрибян

98%) бязи щалларда ися биллур шцшя вя керамика ятир габларындан истифадя едилир.

Сон иллярдя ятриййат малларынын габлашдырылмасы цчцн гара рянэли

нахышланмыш, туршу иля емал едилмиш, лак юртцклц, басма нахышлы, метал юртцклц,

щямчинин рянэли шцшялярдян щазырланмыш ятир габларындан истифадя олунур.

Тядгигатлар эюстярмишдир ки, ятриййат майеляриндя чюкцнтц йаранмасынын

сябябляриндян бири дя тара шцшяси иля гаршылыглы тясир реаксийасыдыр. Ади тяркибли

шцшялярдя ятриййат майеси иля реаксийа заманы К2О, Ал2О3, Фе2О3 вя Б2О3

оксидляри айрыла билир. Бунунла баьлы олараг шцшя габларын кимйяви давамлыьынын

артырылмасы цсуллары ишляниб щазырланмышдыр.

Шцшянин сятщиня силисиум цзви вя метал оксидли юртцйцн чякилмяси иля онун

кимйяви давамлыьыны ики дяфя артырмаг мцмкцн олмушдур. Ятирлярин

кейфиййятиня габларын рянэи дя тясир эюстярир. Рянэсиз, эюй рянэли, тутгун

габларда ятирин рянэинин вя ийинин дяйишмяси йашыл, чящрайы, сарымтыл рянэли

габлара нисбятян даща йцксякдир.

Page 50: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

50

Ятриййат габларынын баьланма формасы ятриййат майесинин кейфиййятинин

горунуб сахланмасына вя истифадя ращатлыьына ящямиййятли тясир эюстярир.

Ятриййат габларынын бурулма гапагларла баьланмасы даща эениш йайылмышдыр.

Бу мягсядля пластик кцтлядян, металдан вя онларын комбиняляшдирилмясиндян

истифадя едилир.

Полиетилен вя полипропилен кими термопластлардан щазырланан гапаглар

эениш истифадя едилир ки, бунлар бурулма гапаглы тыхажлары явяз едир, габларын

щерметиклийини йцксялдир, онларын истещсалында ямяк сярфини азалдыр.

Сон дюврлярдя бир чох истещсалчы юлкялярдя горуйужу башлыглар тятбиг едилир

ки, бунлар щям дя нязарят вязифясини йериня йетирир, башга сюзля щисс олунмадан

габын ачылмасына йол вермир. Бу ися мящсулун сахталашдырылмасы имканыны

арадан галдырыр.

Истифадя ращатлыьы вя сярфялилик бахымындан аерозол (Спрай) вя чиляйижи

(Натурал Спрай) бяркидижилярдян истифадя олунур. Спрай аерозолун шярти

ишарясидир: бу заман габ газ тязйиги алтында долдурулур. Клапанын башлыьыны

сыхан заман орадан хырда дамжыларла ятриййат маддяси чилянир.

15-20 ил яввял щазырланан аерозоллар ящямиййятли чатышмамазлыглара малик

олмушдур: мцяййян олунмушдур ки, тяркибиндя флйор вя хлор атомлары олан

карбощидроэенли бирляшмяляр атмосферин озон тябягясини позур.

Мцасир дюврдя аерозолларын истещсалы цчцн ятраф мцщцт цчцн зярярсиз олан

газлардан истифадя олунур. Буна эюрядя спрай нишанлы маллары хцсуси ещмаллыгла

чилянмяси иля йанашы аерозоллар даща бир цстцнлцйя маликдирляр ки, онлар цчцн

сахлама мцддяти сярщядсиздир. Буна эюря дя аерозоллар ейни вахтда бир нечя

ятир истифадя едян инсанлар цчцн даща чох уйьундур.

Натурал Спрай чиляйижи ятир габларын шярти ишарясидир. Онларда щеч бир газ

олмур чилянмя чиляйижинин башлыьы васитясиля щяйата кечирилир. Бу щалда чилянян

щиссяжикляр о гядяр дя кичик олмур. Сахлама мцддяти ися чиляйижи гурьусу

олмайан габларда олдуьу кимидир.

Page 51: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

51

Ятир габларыны ятриййат малларынын бцтювлцкдя естетик тяртибатынын тяркиб

щиссяси олан гутуларла габлашдырырлар. Онлар садя вя мцряккяб формалы, мцхтялиф

конфигурасийалы, мцхтялиф бядии тяртибатлы олур. Йцксяк кейфиййятли ятир вя

одеколонлар хцсуси мяхмяр вя парча иля ишлянмиш, литографийа нахышлы гутуларда

бурахылыр. Бязи фирмалар габлашдырманын рянэини мямулатын апарыжы гохусуна

уйьун сечир, башга сюзля габлашдырманын рянэиня эюря гохунун истигамятини

тяйин етмяк олар.

Мясялян, габлашдырманын аь рянэдя олмасы ятриййатын тяравятли ийя малик

олмасындан, кярпижи, чящрайы, гырмызы рянэляр гохунун лирик олмасындан вя с.

хябяр верир.

Картон гутуларда чякисиндян асылы олараг 10-дан 100-я гядяр ейни адлы

ятриййат мямулаты габлашдырыла биляр.

Косметика малларынын габлашдырылмасында да харижи эюрцнцшцн естетик

эюстярижи кими ящямиййяти вардыр. Лакин ятриййат малларындакы гядяр йцксяк

дейилдир. Мцасир дизайнлы, естетик эюстярижиляриня эюря истещлакчыларын тялябиня

жаваб верян габлашдырманын дяйяри йцксяк олмамалыдыр; лазымсыз дахили картон

астарлар, щяддиндян артыг галын габлар, гутулар ачыг шякилдя йцксяк щяжм вя

кцтля щаггында йанлыш тяяссцрат йарадыр.

Бу тялябляря риайят олунмамасы мямулатын тящлцкясизлик эюстярижилярини

ашаьы салыр. Габларын формасы гцввядя олан норматив сянядлярля мцяййян

олунур.

Майе косметик васитяляр шцшя габларда истещсал олуна биляр. Гаты

косметик васитяляр метал вя пластик тубларда габлашдырылыр. Вазелинляр, йаьлы

янликляр пластик вя метал банкаларда габлашдырыла биляр, бу заман онларын сятщи

парафин вя йа пергамент каьызла юртцлцр. Банкалар кянарына гядяр бошлугсуз

долдурулмалыдыр. Тозабянзяр косметика мямулатлары (диш тозу, киршан, янлик вя

с.) мцхтялиф формалы вя тутумлу метал вя пластик гутулара габлашдырылыр.

Косметик мящсулларын габлашдырылдыьы метал гутулар дахили антикоррозийа

юртцйцня малик олмалыдырлар.

Page 52: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

52

Косметика малларынын пластик гутуларда габлашдырылмасы мцасир дюврдя

эениш йайылмышдыр. Бу мягсядля полиетилен полипропилен, полистирол,

аминопластлар истифадя олунур. Поливинилхлорид габлар йахын дюврлярдя эениш

тятбиг олунса да щазырда зящярли олмасына эюря мягсядяуйьун щесаб едилмир.

Пластик габлар перспективлидир, беля ки, онлар асанлыгла мцхтялиф тутумлу бору

формасына салына билир, ачыг вя парлаг рянэляря бойаныр, игтисади сямярялидир,

косметик васитялярин тяркибиндяки бир чох маддяляря гаршы кимйяви жящятдян

нейтралдыр. Пластик тубларда истифадя едиля билмяйян галыьын мигдары алцминиума

нисбятян 1.5-2 дяфя аздыр.

Бир чох косметик васитяляр цчцн насослу полимер габлар даща ращат вя

мцасир щесаб едилир. Бунлар ачылан (гапагла бирликдя бурулур) вя ачылыб

чыхарылмайан олуб, габын бир щиссяси щесаб едилир. Беля габлашдырмада истифадя

едилмяйян галыг цмуми кцтлянин 6-8%-дян чох ола билмяз. Ятир габларынын

гурулушу онун дахилиня микроорганизмлярин дцшмясини истисна едир вя практики

олараг онларын тяркибиня консервантлар гатылмыр.

Ятриййат-косметика малларынын маркаланмасы мал щаггында информасийа

йарадан васитялярдян биридир. Маркаланма гцввядя олан норматив-техники

сянядлярин – стандартларын, техники шяртлярин тялябляриня уйьун олмалыдыр.

Ятриййат-косметика малларына даир 51391-99 нюмряли стандарта ясасян

ятриййат-косметика малларынын маркалары ашаьыдакы мялуматлара малик

олмалыдыр:

малын ады;

истещсаледижи юлкянин ады;

истещсаледижи фирманын ады (фирманын ады латын щярифляри иля ялавя эюстяриля

биляр);

мцтляг сертификасийа щаггында мялумат;

истещсаледижинин щцгуги цнваны;

ямтяя нишаны (истещсаледижинин ямтяя маркасы, яэяр вардырса);

малын щяжми;

Page 53: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

53

малын тяркибиндяки маддяляр;

щазырланма тарихи (сахлама мцддяти);

малын щазырландыьы норматив вя йа техники сянядин нишаняси;

малын штрих коду;

мал партийасынын нюмряси.

Ятриййат малынын маркасында «Викон де Парис» ифадясинин олмасы ону

эюстярир ки, мямулат франсыз лабораторийаларынын тестиндян кечмишдир, тяркибиндя

бащалы ефир йаьлары вя битки жювщяри вардыр.

Яэяр истещсалчыда гейдиййатдан кечмиш ямтяя маркасы варса о, даирядя

«Р» щярфи иля эюстярилир.

Ятриййат – косметика маллары сахланаркян стандартларын вя техники шяртлярин

тялябляриня риайят олунмалыдыр. Беля ки, ятриййат – косметика маллары гуру,

гапалы, щавасы даим тянзимлянян отагларда сахланылмалыдыр.

Щямин отагларда температур +50Ж-дян +250Ж-йя гядяр олмалыдыр.

Яэяр йухарыда сюйлядийимиз шяраит юдянилмязся бу заман бир сыра

хошаэялмяз щаллар йарана биляр.

Отагда нисби рцтубят 70%-дян чох олмамалыдыр.

Температур ашаьы дцшдцкдя ласйонлар юз шяффафлыьыны итирир, тцндляшир вя

чюкцнтц ямяля эятирир. Кремляр, диш пасталары, додаг бойалары бяркиширляр.

Йцксяк температурда бир сыра ятриййат – косметика маллары бухарланырлар.

Йцксяк рцтубятдя сахланылан косметика малларында микробиолоъи

дяйишиклик баш верир.

Онларда кифлянмя баш верир. Тоз шякилли малларда ися йумрулашма баш верир.

Эцняш шцаларынын бирбаша тясири косметика малларынын кейфиййятиня мянфи тясир

едир. Мясялян, сач цчцн олан бойаларын цзяриня эцняш шцалары дцшмямялидир.

Ятриййат – косметика маллары сахланылан заман малларын зяманят мцддяти

нязяря алынмалыдыр. Бцтцн ятриййат – косметика малларынын зяманят мцддяти

истещсал олундуьу эцндян сайылыр ки, бу да 12 айдыр. Сач бойаларында ися 6

айдан 18 айа гядяр ола биляр.

Page 54: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

54

Яэяр зяманят мцддяти битмямиш вя нормал шяраитдя ятриййат – косметика

маллары хараб оларса, онда малы истещсал едян мцяссися буна онун кейфиййятиня

жаваб вермялидир. Бир сыра сабунлар зяманят мцддяти битдикдян сонра да юз

кейфиййятини сахлайырлар. Бязи сабунларын зяманят мцддяти 6 айдыр.

Page 55: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

55

НЯТИЖЯ ВЯ ТЯКЛИФЛЯР

Бурахылыш ишиндя апарылан тящлилляри цмумиляшдиряряк ашаьыдакылары гейд

етмяк истяйирям.

Ятриййат-косметика маллары бцтцн груп истещлакчылар тяряфиндян истещлак

олунан, демяк олар ки, эцндялик тялябат малына чеврилмишдир. Истещлакчыларын бу

груп маллара ола тялябляри лазыми сявиййядя юдянилмяси цчцн онлара тягдим

едилян маллар юзцндя истещлак хассяляринин (функсионал, естетик, тящлцкясизлик,

ергономик, етибарлылыг вя с.) мяжмусуну жямляшдирмялидир.

Истещлак хассяляринин формалашмасына тяркиб елементляринин вя истещсал

цсулунун дцзэцн сечилмяси мцщцм тясир эюстярир. Арашдырмалар эюстярир ки,

тябии ефир йаьлары ясасында алынан ятриййат маллары сахланма мцддятиндян асылы

олмайараг юз кейфиййятини итирмир.

Ятриййат-косметика малларынын мцасир чешид гурулушунда мцхтялиф

юлкялярин ширкятлярини тяряфиндян истещсал олунан маллар яксяриййят тяшкил едир.

Бурайа Русийа, Тцркийя, Алманийа, Исвечря, АБШ, Франса вя с. юлкялярдя

истещсал олунан маллар аиддир.

Мцшащидяляр эюстярир ки, чох вахт истещлакчылара сахталашдырылмыш ятриййат-

косметика маллары тягдим едилир. Бурайа ясасян цзяриндя «Флор Мар», «Рубе

Росе», «Ъолден Росе», «Фармаси», «Газели», «Эцнай» фирмаларынын адлары

эюстярилян косметика васитяляри (киршанлар, помадалар вя с.) бир чох сач

шампунлары вя с. аиддир.

Доьрудур апардыьымыз мцшащидяляр эюстярир ки, беля маллары

габлашдырылмасына, маркаланмасына, характерик ийиня эюря айырд етмяк

мцмкцндцр. Лакин сюзсцз ки, бурада истещлакчынын щцгугунун позулмасы

ещтималы щяддиндян артыг йцксякдир.

Гейд олунанлары нязяря алараг бурахылыш ишиндя ашаьыдакы тяклифляри

вермяйи мягсядяуйьун щесаб едирям:

Page 56: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

56

1. 300 иля йахын тарихи олан «Прожтер Анд Эембле» фирмасы Азярбайжан

Республикасынын Игтисади Инкишаф Назирлийиня рясми мяктубла мцражият

едяряк бирэя мцтяхяссислярин иштиркаы иля гара базардан бу фирманын ады

иля бурахылан сахта малларын експертизасынын кечирилмясини вя бунларын

дахил олмасынын гаршысынын алынмасыны тяклиф етмишляр. Бу жцр гаршылыглы

експертизанын кечирилмяси Игтисади Инкишаф Назирлийи тяряфиндян диэяр

фирмаларла да апарылмасы тямин едилярся, щям истещсалчы мцяссися юз

имижини, щям дя истещлакчы сахта маллардан юзцнц горумуш олар.

2. Йухарыда эюстярилдийи кими щазырда истещлакчы базарында истещлакчылара

сахта малларын тяклиф олунмасы кцтляви щал алмышдыр. Бунун гаршысыны

алмаг вя истещлакчыларын щцгугларыны горумаг мягсядиля базара

ямтяяшцнас нязарятинин тяшкил олунмасыны эцнцн актуал мясяляси щесаб

едирям;

3. Мялум олдуьу кими косметика малларында тящлцкясизлик хассяляри ясас

кейфиййят эюстярижиляриндян биридир. Лакин бир чох щалларда бу груп

маллар истифадя заманы щямин тяляби юдямир. Инсан дярисиндя мцхтялиф

гыжыгланма яламятляри йарадыр. Буна эюря дя Республикамызда

аидиййаты тяшкилатларын няздиндя (о жцмлядян ямтяяшцнаслыг

факцлтясинин няздиндя) ятриййат-косметика малларынын тядгигат

лабораторийасынын йарадылмасы важибдир. Беля ки, ямтяяшцнаслар

тяряфиндян сечмя цсулу иля мал нцмуняляринин лабораторийа

тядгигатынын апарылмасы базара тящлцкясизлик сынагларындан

кечирилмямиш ятриййат-косметика малларынын дахил олмасынын гаршысыны

алар.

4. Ятриййат-косметика малларынын чешидинин тящлили эюстярир ки,

Республикамыз бу груп малларын истещсалы сащясиндя демяк олар ки,

танынмыр. Республикамызда хаммал базасынын олмасынын вя кадр

ещтийатынын (технолог, дизайнер, ямтяяшцнас вя с.) олмасыны нязяря

алараг эяляжякдя няинки дахили базарда еляжя дя харижи базарда танына

Page 57: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

57

биляжяк ятриййат-косметика мал нцмуняляринин истещсал олунмасы арзу

едиляндир.

5. Совет дюврцндя Республикамызын Загаталада йерляшян эцл йаьлары

заводу ятирляр, сабунлар, косметик кремляр истещсал едирди. Бурахылыш

ишинин йекуну мяня имкан верир ки, юйряндийимиз хаммаларын чох

щиссясинин республикамызда мювжуд олудуьуну нязяря алараг онларын

истещсалынын бярпасына хцсуси диггят йетирилсин вя истещсалы чохда

мцряккяб технолоэийа тяляб етмяйян фяалиййяти бярпа едилиб вя

эенишляндирлмясиня диггят йетирилмясини мягсядяуйьун щесаб едирям.

Page 58: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

58

ЯДЯБИЙЙАТ

1. Щясянов Я.П., Вялимяммядов Ж.М., Османов Т.Р., Щясянов Н.Н.,

вя башгалары. Истещлак малларынын експеритзасынын нязяри ясаслары. Бакы,

«Игтисад Университети» няшриййаты, 2003-жи ил.

2. Щясянов Я.П., Вялимяммядов Ж.М., Османов Т.Р., Щясянов Н.Н.

Ямтяяшцнаслыьын нязяри ясаслары. Бакы, «Игтисад Университети»

няшриййаты, 2003-жц ил.

3. Щясянов А.Щ., Бабайев Я.И., Щясянов Я.П., Вялимяммядов Ж.М.,

Ялийева Л.И. «Ямтяяшцнаслыг вя кимйа», Бакы»Елм».2006.

4. Бардина Р.А.Рассказы о косметических товарах. М., Знание, 1989 г.

5. Баранов С.И. и др. Справочник товароведа. М., Экономика 1999. т.

2-й.

6. Николаева М.А. Товароведение потребительских товаров.

Теоретические основы. М., Норма. 2007 г.

7. Райт Р.Х. Наука о запахах. Пер. с англ. М., Мир, 1996 г.

8. Савенко Л.В. Товароведение галантерейных и парфюмерно-

косметических товаров. М., Экономика, 1989 г.

9. Сизова А.В. Ассортимент и оценка качества парфюмерно-

косметических товаров. М., Экономика, 1998 г.

10. Фридман Р.А. Парфюмерия и косметика. История, назначение,

применение. М., Пищевая промышленность, 1975г.

11. Косметика. Берлин. СТIФТУНЭ WАРЕНТЕСТ. 1995 г.

12. Симаков К.Н. Природные и косметические средства. Кремы. СПб.,

Атлантида, «Корон-принт», 2005 г.

13. Яковлева Л.А., Кутакова Г.С., Товароведение парфюмерно-

косметических товаров. СПб, 2007 г.

Page 59: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

59

14. ГОСТ 17237-93. Изделия жидкие парфюмерные, общие технические

условия.

15. ГОСТ 28237-90. Изделия декоративной косметики. Общие

технические условия.

16. В.Л.Горчак., В.С.Аникушин., К.А.Амаев и другие. Справочник

товароведа промышленных товаров. М, «Экономика», 1975.

17. Б.С.Гуревич. Товары парфюмерно-косметические и галантерейные.

Москва, 1959.

18. Л.А.Яковлева., Г.С.Кутаков и др. Товароведение и экспертиза

порфюмерно-косметических товаров. Санкт-Пет., 2001.

19. А.А.Абрамзон. «Поверхностные явления и поверхностно активные

вещества». Л., 1994.

20. Т.А.Гончарова. «Секреты красоты косметика на каждый день».

Москва, 1997.

21. А.С.Лихонин. «Вы и ваши духи». Н.Нов., 1999.

22. А.И.Бронштейн. Вкус и обоняние, М, 1960.

23. В.И.Исагульянц., Синтетические душистые вещества, Из-во, М,

1976.

24. А.Н.Макаров-Землянский. Парфюмерия и косметика. М, 1952.

25. Н.С.Моисеенко. Товароведение пнепродовольственных товаров.

Часть 1. Ростов, 2003.

26. А.М.Андрусевич. Душистые вещества и полупродукты

порфюмерно-косметического производства. М, 1990.

27. И.М. Алавердиев. Гибкая система самосертификации и обеспечения

качества порфюмерно-косметических товаров. М, 1996.

28. Р.А.Бардина. рассказы о косметических товаров. М, 1989.

Page 60: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

60

29. М.А.Баранникова. Что должен знать каждый о сохранении зубов. М,

1990.

30. Х.Вилламо. Косметическая химия. М, 1990.

31. С.А.Войткевич. 865 душистых веществ для парфюмерии и бытовой

химии. М, 1994.

32. С.А.Войткевич. От древних благовайний к современным

порфюмерии и косметике. М, 1997.

33. ГОСТ 17237-93 Изделия жидкие парфюмерные общие технические

условия.

34. ГОСТ 29189-91 Кремы косметические общие технические условия.

35. И.И.Кольгуненко. Косметика для всех. М, 1990.

36. Н.И.Ласси. Красота, здоровья обояния женщины. 1993.

37. С.Миргародская. Ароматерапия. Мир запахов – запахи мира. 1995.

38. К.Н.Симаков. Природные и косметичесике средства. М, 1999.

39. А.Толоконников. Маркетинг парфюмерии и косметических средств.

1994.

40. А.П.Усов. Технология синтетических душистых веществ.

Краснодар, 1989.

41. Ю.А.Федоров. Прафлактика заболеваний зубов и полости рта. Л,

1989.

42. Р.А.Фридман. парфюмерия и косметика. История, назначение,

применение. М, 1975.

43. Л.А.Хейфиц и др. Средства для ухода за волосами. М, 1999.

44. Л.И.Шевченко. Упаковочные материалы для парфюмерно-

косметических изделий. М, 1988.

Page 61: stehlak bazarına daxil olan ətriyyaat-kosmetika mallarının istehlak

61

45. Король. Косметика, мода, фигура. Стиль женщины. Берлин:

СТИФТУНЭ WARENTEST? 1997.

46. Потребитель: Путеводитель по российскому рынку косметики и

парфюмерии. Экспертиза и тесты. М: Алмаз-Пресс 1998, 2000.