Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Stedelijke Agenda Ouderen 2016-2018
Vitaal oud worden in Utrecht
2
Voorwoord 3
Inleiding,uitgangspuntenenambitie 4
Gezondouderwordenindewijk(actielijn1) 6
Kwetsbareouderenzolangmogelijkthuis(actielijn2) 8
24-Uurszorgvoordezorgafhankelijkeoudere(actielijn3) 11
Communicatie,middeleneninformatie 13
Bijlage1:CijfersoverouderwordeninUtrecht 14
INHOUD
3
Utrechtiseenjongestadwaar,invergelijkingmetanderesteden,verhoudings-
gewijsweinigouderenwonen.Ditzaldekomendejarenzoblijven.Tochgroeitde
groepouderenindestad–ouderendieingrotemeerderheidzolangmogelijk
thuiswillenblijvenwonen,ookalszekwetsbaar(der)wordenenmeerzorgnodig
hebben.Demogelijkhedenomteverhuizennaareenverzorgings-ofverpleeghuis
zijnafgenomen.Vooronzeorganisatiesbetekentditeenstevigeuitdaging.
Eensociaalvitalestadisvoorbereidopdeuitdagingendieouderwordenmetzich
meebrengt.ZilverenKruisendegemeenteUtrechtwillendatUtrechterszovitaal
engezondmogelijkoudkunnenwordenindestad.Beidenleverenwij,iedervanuit
onzeeigenverantwoordelijkheid,eenbijdrageaanhetrealiserenvandezeambitie.
Waaronzeverantwoordelijkhedenelkaarraken,willenwesamenwerken.Juistop
deraakvlakkenvaltwinsttebehalen.
IndezeStedelijkeAgendaOuderenbenoemenwedemaatregelendiewesamen
treffenomervoortezorgendatdestadistoegerustopeengroteregroep
ouderendiezelfstandigwonen.Natuurlijkdoenweditnietalleen.Wewerken
samenmetdebewonersvanonzestad,cliënten(organisaties),debuurtteams,
medischebasiszorg,zorginstellingenenwoningbouwcorporaties.Utrechtmaken
weimmerssamen!
Vitaal oud worden in Utrecht
OlivierGerritsDirecteurZorginkoopZilverenKruis
MargrietJongeriusWethouderWelzijn,Zorgenmaatschappelijke
Ondersteuning(Wmo),wijkgerichtwerkenen
Participatie,CultuurenwijkNoordwest
VictorEverhardtWethouderWerkeninkomen,Jeugdzorg,
Volksgezondheid,Stationsgebieden
wijkenLeidscheRijnenNoordoost
4
Inleiding, uitgangspunten en ambitie
In deze Stedelijke Agenda Ouderen 2016-2018
presenteren zorgverzekeraar Zilveren Kruis1 en de
gemeente Utrecht2 een aantal ideeën en initiatieven
voor vernieuwing van de ouderenzorg in de stad.
1.1. De aanleidingErzijntweeaanleidingenomdezeagendaoptestellen.Deeerste
ishetgroeiendeaantalouderenindestad.HoewelUtrechteen
relatief‘jongestad’isenblijft,stijgthetaandeel65-plussersinde
(groeiende)bevolkingvanruim10procentin2015naar13,5procent
in2030.Elkjaarkomener700tot80065-plussersbij.Detweede
aanleidingzijndeveranderdemaatschappelijkeopvattingenover
oudwordenendeingrijpendeveranderingenindezorg,diede
afgelopenjarenhunbeslaghebbengekregen.Demeesteouderen
willen,ookalszekwetsbaar(der)worden,zolangmogelijkthuis
blijvenwonen;demogelijkhedenomteverhuizennaareenver-
zorgingshuisofverpleeghuiszijnsterkafgenomen.
1 Zilveren Kruis is onderdeel van het Achmea-concern. Achmea heeft
ouderen als specifieke doelgroep benoemd. Achmea wil producten en
diensten voor ouderen vanuit zijn verschillende divisies integraal
aanbieden. Dit betreft informatie, zorg, wijkinfrastructuur en wonen.
Dit biedt kansen voor innovatie, ook in het kader van deze Agenda.
Zilveren Kruis is de grootste zorgverzekeraar in Utrecht en is
Zorgkantoor voor de regio Utrecht.
2 “Bouwen aan een gezonde toekomst” is één van de drie speerpunten
van het Utrechtse college van B&W. Deze Agenda sluit aan bij dit
speerpunt en bij het gemeentelijk beleid op het gebied van
maatschappelijke ondersteuning en volksgezondheid.
Ditallesvraagt–inonzeogen–omvernieuwingvande
ondersteuningenzorgvoorouderen.
1.2. Een agendaDezeStedelijkeAgendaOuderenbiedthiertoeeenaanzet.
Wesprekenvaneen‘agenda’omdatwegeenblauwdrukvande
vernieuwingwillenenkunnenleveren.Vernieuwingvande
ouderenzorgiseensamenspelvanveelpartijen.Omtebeginnen
degroepouderenzelfenhunmantelzorgers,dehuisartsen,de
buurtteams,zorginstellingen,zorgverzekeraarsendeoverheid.
Wijnodigenallebetrokkenpartijengraaguithunaandeelinde
vernieuwingteleveren.Wijzienbijveelinstellingenenzorg-
professionalseengroeiendebereidheidenenthousiasmevoor
vernieuwing.
1.3. UitgangspuntenWijhebbendezeagendaopgesteldmetdevolgendeuitgangs-
punten:
■■ Devraagvandeoudereenzijn(eventuele)mantelzorgerstaat
centraal–enniethetbestaandeaanbodvanzorg.Deregie
overdezorgligtzoveelmogelijkbijdeoudere.
■■ Vernieuwingvanzorgiseenstapsgewijsproces,waaraanveel
partijeneenbijdrageleveren,nietalleenalsdeelnemermaar
somsookineenleidenderol.
5
Dedrieactielijnenbiedeneenkadervoorveranderingen
vernieuwing.Uitwerkinginconcreteafsprakenenactiesvolgtin
demaandennadevaststellingvandeagenda.Ditdoenwijliefst
insamenwerkingmethuisartsen,debuurtteamorganisaties,
wijkverpleegkundigen,zorgaanbieders,woningcorporaties,
cliënten(organisaties)enanderebetrokkenpartijen.Wijnemen
hiertoehetinitiatief.
1.6. Tot slot■■ Bijlage1bevatcijfersoverouderwordeninUtrecht.
■■ Wehanterenindezeagendageenstriktedefinitievoor
‘ouderen’.UitgangspuntisdeAOW-leeftijd.Maardezeagenda
isookvantoepassingop–bijvoorbeeld–iemandvan55,die
jongdementeert.
■■ Waar‘wij’staatindezeagendabedoelenwedegemeente
UtrechtenzorgverzekeraarZilverenKruis.
■■ Vernieuwingiseenprocesvan‘leren’doormiddelvanpilotsen
experimenten.
■■ Dedoordeoudereervarenkwaliteitvanondersteuningenzorg
neemttoe,wanneererzominmogelijkhinderlijkeschottenzijn
tussenwettenendebijbehorendefinanciering.
1.4 Beoogde resultaten in 2018 Metonzeagendawillenwijeenbijdrageleverenaanhetbereiken
vandevolgenderesultaten:
■■ Ouderenkiezenvooreengezonde(re)leefstijl,voelenzich
langervitaalengezond,enhebbenminderondersteuningen
zorgnodig.
■■ Ouderendieveelzorgnodighebbenkunnen,dankzijgoede
ondersteuningenzorgaanhuis,langerzelfstandigthuisblijven
wonen.
■■ Mantelzorgershoudendezorgdiezijleverenbetervolen
kunneneenberoepdoenoprespijtzorgdieaansluitbijhun
behoefte.
■■ Ooksommigeouderendie24-uurszorgnodighebben,kunnen
thuisblijvenwonendankzijdecombinatievanintensieve
professionelezorgaanhuisenmantelzorg.
■■ Kwetsbareouderendie24-uurszorgnodighebbenkunnen
rekenenopkwalitatiefhoogwaardigeenbeschikbarezorgin
eenpassendewoonomgeving.
Metdeze(beoogde)resultatenmakenweeen‘bewegingnaarde
voorkant’:minderintramuralezorg,langerthuiswonen,uitstel
vanzorgdooreengezondereleefstijl.Hetaccentverschuiftvan
‘ziekteenzorg’naar‘gedragengezondheid’.Dezebewegingnaar
vorenkanalleenslagen,alszorgverleners,zorgverzekeraarsen
gemeentewillensamenwerkenenkúnnensamenwerkendoordat
wetten,regelsenfinancieringsstromendesamenwerkingnietin
dewegstaan.Daaromvoegenweaanbovenstaandeinhoudelijke
resultatenéénbelangrijkbeoogdprocesresultaattoe:
■■ Wet-enregelgevingendebijbehorendefinanciëlestromen
leverenzominmogelijkhindernisopvoordesamenwerkingin
deouderenzorg.
1.5. Samenwerking langs drie actielijnenZilverenKruisendegemeenteUtrechthebbeneenverschillende
opdracht.DegemeentevoertdeWetmaatschappelijkondersteuning
(Wmo)endeWetpubliekegezondheid(Wpg)uit;ZilverenKruisde
Zorgverzekeringswet(Zvw)en–alsZorgkantoor–deWetlangdurige
zorg(Wlz).Maardeopdrachtenrakenaanelkaar.Beidengevenwe
informatieenadviesaanmensen,gerichtopeengezonde(re)
leefstijl.Beidenhebbenweeenrolindeeerstelijnszorgenkunnen
wedaarineffectieverenefficiënteroptredendoorsamenwerking.
Beidenhebbenwetemakenmetdenoodzaakommeeronder-
steuningenzorgthuistebieden,vanwegedecapaciteitsreductiein
deintramuralezorg.Dedrieactielijnen,dieweindezeAgenda
formulerenomdehiervoorgenoemdeambitiesterealiseren,
vloeienvoortuitdezeraakvlakken.Deactielijnenzijn:
1. Gezondouderwordenindewijk(hoofdstuk2)
2. Kwetsbareouderenzolangmogelijkthuis(hoofdstuk3)
3. 24-Uurszorgvoordezorgafhankelijkeoudere(hoofdstuk4)
6
Gezond ouder worden in de wijk
De inzet van Zilveren Kruis en de gemeente Utrecht in
deze eerste actielijn is erop gericht dat zoveel mogelijk
oudere Utrechters zo lang mogelijk vitaal en gezond
blijven.
Wewetendatfactorenalssociaalisolement, life events,teweinig
bewegen,ongezondevoeding,drinkenenrokenslechtzijnvoor
iemandsgezondheid.Mensenvergrotenhunkansenopeenvitale
oudedagdoorgoedtezorgenvoorhunlichaam,geest,sociaal
netwerk,maatschappelijkebetrokkenheid(werk,vrijwilligerswerk)
en(aanpasbare)woning.Primairisditdeverantwoordelijkheid
vandeburgerzelf.Maargezienhetmaatschappelijkbelangvan
hetbetaalbaarhoudenvandezorghebbenookdeoverheid,
zorgverzekeraarsenzorgorganisatieshierineenrol.Hiernagaan
weinopdriethema’swaarsamenwerkingmeerwaardekan
opleveren,teweten:
1. Hetbevorderenvangezondheidsvaardigheiden
2. Vroegsignalering
3. Ondersteuningvanmantelzorgers
2.1. GezondheidsvaardighedenDerolvangemeenteenzorgverzekeraaris,datzijde(oudere)
burgerresp.deverzekerdeeenhandjehelpenbijhetontwikkelen
enonderhoudenvanzijn‘gezondheidsvaardigheden’.
Gezondheidsvaardighedendefiniërenwijalshetvermogenvan
mensenomdiedingentedoendienodigzijnomfysiek,mentaal,
sociaalenmaatschappelijkvitaalengezondteblijven.
Gezondheidsvaardighedenbevorderenwijdoorsamentewerken
aandevoorlichtingaanouderenovergezondenvitaalouder
worden-endoortezorgendatinformatiegoedtoegankelijken
begrijpelijkis.Overallerleiaspectenvangezondheidengezonde
leefstijlisveelinformatiebeschikbaarvoordeinwonervan
Utrecht.Maardevraagis,ofdezeinformatievoldoendeistoege-
spitstopouderen.Datgaanwebekijken.Hierbijvalttedenkenaan
bijvoorbeeld:
■■ informatiedieaanzettotnadenkenover(verhuizennaar)een
woningdiepastbijdeleeftijdsfase(vangezinswoningnaar
appartement,alsjeouderbent);
■■ voorlichtingoverbewegenvoorouderen;
■■ tipshoeouderensociaalisolementkunnendoorbreken.
Wewetendatsommigeouderengroteregezondheidsrisico’slopen
danandere.Datzijnouderenmeteenverstandelijkebeperking,
migrantendieopleeftijdkomenenalleenstaandenmetdementie.
Wewetenookdatergroteverschillenzijntussenwijkenenbuur-
ten,waarhetgaatomdekansomvitaalengezondoudteworden.
Samenmetpartnersgaanweonderzoeken,ofervoorgenoemde
groepeneninderisicobuurteneenschepjebovenopmoetbijde
gezondheidsbevordering–enhoewedateffectiefkunnendoen.
Wijgaanookverkennenwelkekansentechnologischevernieuwing
(domotica,e-health)biedtvoorkwetsbareouderenenhunverzor-
gers(mantelzorgersenprofessionals).Denkbijdomoticabijvoor-
beeldaanslimmeapparatuurinhuisdiesignalenkangevenaan
verzorgenden.Ofbije-healthaandemogelijkhedendiebeeld-
schermbellenbiedt.
ACTIELIJN �
7
Gezond ouder worden in de wijk
2.2. VroegsignaleringMetvroegsignaleringwillenwebereikendatouderentijdigde
juistezorgenbegeleidingkrijgen.Deorganisatievanvroegsignale-
ringstartnietbijnul.ErisinUtrechtinmiddelseenmooiebasis
gelegdwaaropdekomendejarenverdergebouwdzalworden.
ZohebbenhuisartsenpraktijkenhetscreeningsinstrumentUprim
(UtrechtsePeriodiekeRisicoIdentificatieenMonitoring)ontwik-
keld.OokhebbenweeennetwerkvanGEZ-en,datbijnadehele
staddekt.DeGEZ-en3zijnhetvoertuigvoorsamenwerkingmetde
buurtteamsenmetdesocialenetwerkenvanouderen,diezijn
opgezetinhetkadervanhetprojectSamenindeStad.
Ophetterreinvanvroegsignaleringzettenwedekomendejaren
extrainophetverbindenvansignalenvandediverseprofessio-
nals,vrijwilligersenbewonersindewijk.
DepilotsdieZilverenKruisstartinhetkadervanZorgindeWijk
(ziehetvolgendehoofdstuk),biedendemogelijkheiddesamen-
werkingtussenenerzijdshuisartsenpraktijkenenwijkverpleging
enanderzijdsdebuurtteams,denetwerkenvanoudereneninfor-
melezorgorganisatiesteversterken.Opwijkniveauwordenafspra-
kengemaakt(zonderstructureleoverlegvormentecreëren)omer
voortezorgendatsignalenopdejuisteplekkomenenworden
opgepakt.Deouderestaathierbijcentraal:eriseengezamenlijke
verantwoordelijkheid,debalwordtnietrondgespeeld.Deorgani-
satiedieondersteuningkanbiedenbijhetmeestacuteprobleem
gaatmetdesignalenaandeslag;andereorganisatiesworden
daarzonodigbijbetrokken.Blijkenergrijzegebiedentezijn,dan
wordenhiervoorinco-creatietijdelijkeenstructureleoplossingen
gezocht.
2.3. Ondersteuning van mantelzorgersDebeschikbaarheidvanvoldoendemantelzorgiseenvoorwaarde
omtebereikendatouderenzolangmogelijkthuiskunnenblijven
wonen.VeelUtrechtersgevenmantelzorgaanhunoudersof
ouderefamilieleden.Uitonderzoek,uitgevoerdinhetvoorjaarvan
2015inopdrachtvandegemeenteenhetSteunpuntMantelzorg,
blijktdat45procentvandemantelzorgersdezorgdiezijleveren
alszwaartotzeerzwaarervaren(eenscorevan8ofhogeropeen
schaalvan1–10).Hetonderzoekweesookuit,datmantelzorgers
grotebehoeftehebbenaansteunvanhunomgevingenvanzorg-
professionals.Steunindevormvanerkenningvanhunrolen
goedesamenwerkingmethuisarts,thuiszorgenwijkverpleging.
Deondersteuningvanmantelzorgersiseengemeentelijketaak,
geregeldindeWetmaatschappelijkeondersteuning.Dezorgverze-
keraarbiedtinhetkadervansommigeaanvullendeverzekerings-
pakkettenookmantelzorgondersteuning.
Wij(ZilverenKruisengemeente)gaanverkennenwatwijsamen
opkunnenpakkenommensendiemantelzorggevenaanouderen
betertekunnenondersteunen.Daarnaastgaanweopzoeknaar
vernieuwinginhetaanbodvanondersteuning,passendbijde
behoeftevanmantelzorgers.
Deeerstestapdiewezetten,isverdiepingvanhetinzichtinde
ondersteuningsbehoeftevanmantelzorgers.Ditdoenwedoor
middelvandeskresearch,aangevuldmetéénoftweegesprekken
metfocusgroepenvanmantelzorgersendeskundigen.Dezeactie
rondenwevooreind2015af.Vervolgenszullenwein2016een
aantalgezamenlijkepilotsuitvoerenopbasisvandeuitkomsten
vanstap1.Dezepilotskunnenbijvoorbeeldgaanoverhetbeteren
vroegersignalerenvanmantelzorgproblematiek,deinzetvan
digitalehulpmiddelenzoalsmantelzorgappsofinternetplatforms
als‘Wehelpen’,enverbeteringvanderelatietussenmantel-
zorgerseneerstelijnsprofessionals.
3 GEZ staat voor: Geïntegreerde Eerstelijns Zorg per wijk. In een GEZ
werken eerstelijns zorgverleners in de wijk met elkaar samen.
8
Kwetsbare ouderen zo lang mogelijk thuis
Naarmate mensen ouder worden, neemt hun
kwetsbaarheid vaak toe en hebben ze, om zelfstandig
thuis te kunnen blijven wonen, meer ondersteuning
en zorg nodig.
ACTIELIJN 2
9
Iemandsgezondheidenzelfredzaamheidwordenbeïnvloeddoor
veelfactoren.Ditwordtmooiweergegevendoorhetzogenoemde
vier-domeinen-modeldatisontwikkelddoorhuisartsenin
Overvecht(figuur1).
Zolangproblemenbeperktblijventoteenenkelefactor,zaleen
ouderezelfderegieoverzijnofhaarlevenkunnenblijvenvoeren.
Misschienisdehulpvaneenpartnernodigofvandekinderen,
maardatvolstaat.Maarwanneerzichmeerproblemenvoordoen,
opmeerderedomeinen–departnerisweggevallen,lopengaat
moeilijker,vrijwilligerswerkluktnietmeerwaardoorvereen-
zamingensomberheidopdeloerliggen–wordtheteenander
verhaal.Dankanhetgebeurendatdeouderedegripophet
leven,ophetdefiniërenvanzijnzorgvraagenophetorganiseren
vaneffectievezorgverliest.Danishetzaakdatprofessionalshun
verantwoordelijkheidnemen,liefstinsamenwerkingmetmantel-
zorgersenzorgvrijwilligers.Datvraagtomvernieuwingvan
ondersteuningenzorg.
Hiervoorzijnwijveelmogelijkhedenenkansen,diewijhierna
korttoelichtenonderdevolgendenoemers:
■■ Samenwerkingindedriehoekhuisarts,wijkverpleging,
buurtteam
■■ Ouderenzorgzonderscheidslijnen:afstemmingtussen
WmoenZvw
■■ Betereorganisatievanrespijtzorg
3.1. Samenwerking tussen huisarts, wijkverpleging en buurtteam
Wanneereenoudereproblemengaatondervindenopmeer
domeinen,issamenwerkingtussendeverschillendedisciplines
indezorggeboden.Delinkerhandmoetwetenwatderechter
doet,bijhetstellenvandediagnoseenhetbepalenvandebest
mogelijkeondersteuningenzorg.Wijziengrotekansenomdie
samenwerkingteorganiseren.Hetfundamentvoorsamen-
werkingligter,nuindehelestadbuurtteamsvanstartzijn
gegaanendewijkverpleegkundigeisteruggekeerdophettoneel.
Evenbelangrijkis,datallebetrokkenpartijendenoodzaakvan
samenwerkingonderschrijven.Innovember2014zijndaarover
afsprakengemaaktdoorhetsamenwerkingsverbandvanhuis-
artsenindestad(HUS),deGEZ-en(degeïntegreerdeeerstelijns
zorgperwijk),ZilverenKruisendegemeenteUtrecht.Wezien
ookdatprofessionalsinitiatiefnementotsamenwerkingendaar,
vaaknaasteendrukkebehandelpraktijk,veelenergieen(vrije)
tijdinsteken.Deuitdagingvoordekomendejarenisomde
kansenopbeteresamenwerkingteverzilveren,indevormvan
een(beperkt)aantalexperimenten,afspraken,protocollenen
watverdermaarbehulpzaamkanzijn.Ookdeafsprakendiewij
makenmetzorgaanbiedersbijdeinkoopvanzorg,zijneen
middelomdesamenwerkingtestimuleren.
Zorg in de Wijk
Een voorbeeld van een samenwerkingsinitiatief
is de module Zorg in de Wijk, waarmee Zilveren
Kruis in augustus 2015 is gestart – bij wijze van
pilot – in drie gemeenten, waaronder Utrecht.
IndezepilotwerktZilverenKruisbijdeinkoop
vanwijkverplegingmeteenpopulatie-gebon-
denbudgetperwijkofbuurt.Ditwijkbudget
wordtgegundaanéénaanbiederperbuurt.In
Utrechtishiervoordezelfdeindelinggekozen
alsdievandebuurtteams.Doelvandepilotis
hetstimulerenvansamenwerkingindebuurt.
Doorhetwijkbudget(inplaatsvandereguliere
PxQbekostiging)vervaltdeperverseprikkel
omzoveelmogelijkmenseninzorgtenemen.
Hetwijkbudgetbiedtdegecontracteerde
zorgaanbiedereenstimulansommeerteinves-
tereninde‘voorkant’–inpreventie–enzo
voorhetzelfdegeldeengroteregroepmensen
tehelpen.
IntweebuurtenwillenZilverenKruisen
gemeenteeenstapverdergaanindezorgvoor
kwetsbareouderen.Indeze,nogtekiezen,
buurtenwillenweeengezamenlijkeopdracht
gevenaanhuisartsen,GEZ-en,wijkverpleging
enbuurtteam,dieveelruimtebiedtomvoor
decliënttedoenwatnodigis.Andersgezegd:
omindividuelearrangemententekunnen
treffen,zonderdatsamenwerkendeprofessio-
nalshinderondervindenvandegegeven
verdelingvanfinanciëlemiddelenoverde
verschillendezorgvormenenvoorzieningen.
Ditexperimentrichtenweinals‘leertraject’,
waarvanwedevoortgangenresultatengoed
zullenvolgen.Criteriavoordekeuzevande
tweebuurtenzijnhetaandeelkwetsbare
ouderenindebuurt,deaanwezigezorginfra-
structuurendeveranderingsgezindheidvande
zorgpartijenindebuurt.Dezorgorganisaties
dieindebeidebuurtenwordengecontracteerd
voordepilotZorgindeWijk,krijgendevraag
omeenvoorsteltedoenvoordeuitwerking
vandezeextrastap.
10
3.2. Ouderenzorg zonder scheidslijnen: afstemming Wmo – Zvw
ZilverenKruisendegemeenteUtrechtdelenhetuitgangspunt
vanhetRijkdatdecliëntaltijdhetuitgangspuntmoetzijnvoor
ondersteuningenzorg.Decliëntzounietmogenmerkendatzorg
opbasisvanverschillendewettenwordtverstrekt.Maarerzijn
grijzegebiedenalsgevolgonduidelijkeafbakeningtussende
werkingvandeWetmaatschappelijkeondersteuningendievan
deZorgverzekeringswet.Eenmaaltijdklaarzettenvooreenoudere:
Wmo.Diezelfdeouderehelpenbijheteten:Zvw.Dagbegeleiding:
Wmo;dagbehandeling:Zvw.Zozijnermeervoorbeeldente
gevenvanonduidelijkheidoverdevragen‘Wiedoetwat?’en
‘Wiebetaaltwat?’
Wijwillengezamenlijkoplossingenvindenvoordezegrijze
gebieden,vooralwaardezebelemmeringenopwerpenvoorhet
snelleverenvanpassendeondersteuningenzorg.Doormiddelvan
overlegtafelsmetcliënten,zorgaanbiedersendebuurtteam-
organisatiewillenwijdeproblemeninkaartbrengen,kennis
uitwisselenenafsprakenmaken,dieduidelijkmakenwiewelkerol
heefttespeleninhetgrensgebiedvanbeidewetten.
3.3. Ontlasting van mantelzorgers door respijtzorgMantelzorgersmoeten–omdevaakintensievezorgvooreen
partneroffamilielidtekunnenvolhouden–dezorgvantijdtottijd
kunnenoverdragenaananderen.Ditheetrespijtzorg.Zowordt
voorkomendatdemantelzorgeroverbelastraaktendeinzetvan
zwaarderezorgnodigis.
ZoweldeWmoalsdeWetlangdurigezorg(Wlz)biedenmogelijk-
hedenvoorrespijtzorgindevormvantijdelijkeopnamevande
zorgbehoevendepartnerofverwantineenzorginstelling.Inde
Wmoheetditkortdurendverblijf(eenmaatwerkvoorziening).
DeWlzkentdesubsidieregelingkortdurendeerstelijnsverblijfom
medischeredenen;dezeregelinggaatin2016waarschijnlijkover
naardeZorgverzekeringswet.ZilverenKruisbiedtinzijnaan-
vullendeverzekeringspakkettenverschillendevariantenvan
mantelzorgondersteuningenrespijtzorg.
Indebestaandepraktijkervarenouderen,mantelzorgersen
zorginstellingeneenaantalknelpuntenrondrespijtzorg,teweten:
■■ Veelouderen,mantelzorgersenverwijzershebbenonvol-
doendezichtopdemogelijkhedenvoorkortdurendverblijf.
■■ Devoorzieningendieerzijn,vindtmensomsnietaantrekkelijk.
Bijvoorbeeldomdatzeteverwegzijnoftegrootschalig.
■■ Mantelzorgerserkennensomstelaatdatzebehoeftehebben
aanondersteuningindevormvanrespijtzorg,omdezorgvol
tekunnenhouden.
■■ Zorginstellingenvindendewettelijkeregelingmetkortdurend
verblijf(Wmo)eneerstelijnsverblijf(Wlz)onduidelijk:watis
hetverschil,hoezithetmetdefinanciering?Omdezereden
zijnzijterughoudendbijhetaanbiedenvanrespijtzorg.
ZilverenKruisendegemeenteUtrechtvindenrespijtzorgeen
belangrijkevoorziening.Wijonderzoekenofwijbeideregelingen
‘dichterbijelkaar’kunnenbrengen,metalsdoeldehierboven
genoemdeknelpuntenwegtewerken.Mantelzorgersmoeten
duidelijkheidkrijgenoverdemogelijkhedenvanrespijtzorg,die
beantwoordtaanhunbehoefte.Ookzullenwijdemogelijkheden
vangezamenlijkeinkoopvanrespijtzorgverkennen.
Lichaam• ziektes• letsel• beperkingen
Maatschappelijk• (vrijwilligers)werk• wonen• financiën
Geest• ziektes• cognitiesengevoelens• karakter• life-events• religie/cultuur
Sociaal• gezin/familiesysteem• informele
ondersteuning• relatiemethet
zorgsysteem
Zelf
Figuur1 Het vier-domeinen-model
Bron:StichtingOvervechtGezond
11
24-Uurs zorg voor de zorgafhankelijke oudere
Ook al wordt alles op alles gezet om een oudere zo lang
mogelijk thuis te laten wonen, er kan een moment
komen dat de situatie zo verslechtert dat 24-uurs zorg
of permanent toezicht nodig is.
DanmoetereenvoorzieninginhetkadervandeWetlangdurige
zorg(Wlz)beschikbaarzijn.ZilverenKruisendegemeentegaan,
opbasisvaneenanalysevandebestaandesituatie,eenplan
maken,datmoetresultereninvoldoendebeschikbaarheidvan
24-uurszorg,inverschillendevarianten.
4.1. De analyseEenanalysevoordezorgkantoorregioUtrecht,uitgevoerddoor
hetKenniscentrumvanZilverenKruis,leertdat–opdeschaalvan
deregioalsgeheel–debestaandecapaciteitvoor24-uurszorg
voldoendeis.DezorgkantoorregioUtrechtomvatbijnaalle
gemeentenvandeprovincieUtrecht.Maardebeschikbare
capaciteitmoetbeteroverderegiowordenverspreid.Voorde
stadUtrechtwijstdeanalyseuit,daterintramuralecapaciteit
zoumoetenwordenafgebouwdendatderesterendecapaciteit
beteroverdestadzoumoetenwordenverdeeld.
Voor24-uursopvangisnietperdefinitieeenplaatsineen
verpleeghuisnodig.Omtegemoettekomenaandewensvan
ouderenomthuisteblijvenwonen,zijnhetVolledigPakketThuis
(VPT)enhetModulairPakketThuis(MPT)ontwikkeld.BijVPT
krijgtdecliëntthuisdezelfdezorgalsineenverpleeghuis.MPT
omvatminderzorg:inditpakketzijnondermeergeenmaaltijd-
voorzieningenhuishoudelijkehulpopgenomen.VPTenMPTzijn
geschiktvoorouderen,diehulpkrijgenvaneenofmeermantel-
zorger(s)ofkunnenterugvallenopeengrootnetwerkvan
vrijwilligehulpverleners.Ditvraagtwelomgoedeondersteuning
vandemantelzorgersenhetvrijwilligersnetwerkenomeen
integraleaanpakvandeprofessionelehulpverleners.Ookmoet
dewoninggeschiktzijnvoordeleveringvanzwarezorg.VPTen
MPTbiedendecliëntnietalleendemogelijkheidlangerthuiste
blijvenwonen,zezijnookinfinancieelopzichtgunstig:deeigen
bijdrageisaanzienlijklagerdaningevalvanopnameineen
verpleeghuis.
Degenoemderegioanalysebiedtnaastinzichtindecapaciteit
vande24-uurszorgookinzichtindedemografischeont-
wikkelingendekwaliteitvande24-uurszorg.Dekwaliteit
wordtvooralbepaalddoordeervarenkwaliteitvandezorgen
dekwaliteitvanhetverblijf,ofditnuineenverpleeghuisis,
ofindeeigenwoning.
Hetzorgkantoorbespreektdezezomerdeuitkomstenvande
analysemetzorginstellingen,woningcoöperaties,gemeentenen
cliëntorganisaties.Zowordtvastgesteldofdeuitkomstensporen
metdebeeldendiedezepartijenhebbenvande24-uurszorg.
Ditleverteenvolledigénbreedonderschrevenbeeldopvande
huidigesituatie.
ACTIELIJN 3
12
4.2. Het plan OpbasisvanderegioanalysenemenZilverenKruisendegemeente
hetinitiatieftoteenplanvoordestad,waarindegewenstesituatie
in2025wordtbeschrevenendewegdaarheen.Hetplanmoeteen
antwoordgevenopdevolgendevragen:
■■ Welkecapaciteitisnodigomaandetoekomstigevraagnaar
24-uurszorgtevoldoen?
■■ Inwelkevorm(intramuraal/VPT/MPT)kandezecapaciteit
geleverdworden?
■■ OpwelkewijzekunnenzorgaanbiedersviaVPTen/ofMPT
invullinggevenaandeeigenregievandecliënt,rekening
houdendmetdebelastbaarheidvanhetcliëntsysteemende
indebuurtaanwezigezorgvoorzieningen?
■■ Aanwelkekwaliteitseisenmoetde24-uurszorgvoldoen?
■■ Watiseengewenstespreidingoverdestad?
■■ Hoeverhoudtzichdittotdehuidigecapaciteit?
■■ Welkeaanbieder(s)moet(en)/willenafbouwen,(ver)bouwen
ofomzetten?
Hetstrevenisomhetplanvoor1januari2016bestuurlijkvast
testellen.
EenvoorlopigeconclusieisdatindewijkUtrecht-Zuideen
knelpuntgaatontstaan,aangeziendetweeintramuralelocaties
indewijkbeidesluiten.Naarverwachtingontstaatookin
Vleuten-DeMeerneentekortaanintramuralecapaciteit,omdat
debevolkinghiersterkvergrijst,terwijldebeschikbarecapaciteit
nietheelhoogis.Hoegrootdeknelpuntendaadwerkelijkzullen
zijn,hangtondermeerafvandeaanwezigheidvanlevensloop-
bestendigewoningenwaar(toekomstige)cliëntenopeengoede
wijzekunnenblijvenwonen,ookalsze24-uurszorgnodighebben.
Ookdezorginfrastructuurindewijkspeelteenrol.
Nadathetregioplanisvastgesteld,beginthettrajectvanrealisa-
tie.Wedenkenaanhetmogelijkmakenvan(ver)nieuwbouwdoor
instellingen,zorgenvoorvoldoendelevensloopbestendigewonin-
genenafstemmingvanzorgenondersteuningbijVPT/MPT.
Bijderealisatiehopenweop–enstrevenwenaargoedesamen-
werkingtussenzorginstellingen,woningcorporaties,gemeenteen
zorgkantoor.Indewijkenwaarknelpuntenontstaan,zullenwein
gesprekgaanmetdeoudereinwonersomhunideeën,vragenen
wensenteinventariseren–enookomtepeilenofzebereidzijnte
verhuizennaaranderewijkenindestadwaarvoldoende24-uurs
zorgbeschikbaaris.
13
Communicatie, middelen en informatie
MiddelenEenbegrotingvandemiddelendienodigzijnvoorderealisatievan
hetstadsplanisnognietgemaakt.Deverschillendelijnen,en
activiteitendaarbinnen,verkereninverschillendefasen.Hetis
nogtevroegomeengedetailleerdebegrotingoptestellen.Inhet
najaarwordtdezeverderuitgewerktanaloogaandeuitwerking
vandedrieactielijnen.
Welformulerenwehierdevolgendeuitgangspuntenvoorde
benodigdefinanciering:
■■ Inprincipewordendekostenvoordezorgenondersteuning
gefinancierduitderegulieremiddelenvoordeWmo,Zvwen
Wlz.Indiennodigwordtookgebruikgemaaktvandemogelijk-
hedenvandeinnovatie-ofexperimenteerartikelen.
■■ Voorfinancieringvanoverigekosten,zoalsprojectkosten,
organisatiekostenenstimuleringsgelden,zaleenberoep
gedaanwordenopdemogelijkhedenbinnendeWmo,deaan
ZilverenKruisgelieerdefondsen(StichtingAchmeaGezond-
heidszorg(SAG)enStichtingAgisZorginnovatiefonds).
■■ GemeenteenZilverenKruiszijnalertopdesubsidiemogelijk-
hedendielandelijkeinstanties,zoalsZONMw,Nuts/Ohrafonds
enVWS,bieden.MetdepartijenmetwiedeStedelijkeAgenda
Ouderenwordtgerealiseerd,wordenaanvragenvoorbereiden
ingediend.
Deverdereconcretiseringvandedrieactielijnenluktnietzonder
betrokkenheidvandeprofessionalsenorganisatiesindestaddie
bepalendzijnvoorhetresultaatvanhetplan.Inhetnajaarwordt
ereenontwikkelsessiegepland.Voorhetorganiserenenbegelei-
dingvandezesessieeneenmogelijkvervolgdaarop,reserveren
wijeenbudgetvan€25.000,waarbijGemeenteenZilverenKruis
elk€12.500beschikbaarstellen.
Communicatie DecommunicatierichtingUtrechters,cliënten,verzekerde,
professionalsenaanbiedersoverdezeStedelijkeAgendaOuderen
endeuitwerkingdaarvanwerkenwesamenmetbetrokkenen
verderuitinhetnajaarvan2015.
InformatieHetoverenweerbenuttenvaninformatieoverdegroepouderen
inUtrecht,deervarenproblematiekenhetzorggebruikhelptons
omgerichtkeuzentemaken.Inhetnajaarvan2015wordener
stappengezetomdeinformatievanuitgemeente,ZilverenKruis,
aanbiedersen(cliënten)organisatiesbijelkaartebrengenen
afsprakentemakenoverhoewedeontwikkelingenenresultaten
opdedrieactielijnengaanvolgen.
14
Bijlage 1
Cijfers over ouder worden in Utrecht
15
■■ AandeeloudereninUtrechtisenblijftrelatiefklein;
hetabsoluteaantalouderenneemttoeenstijgingaantal
allochtoneouderenonderhen.Verdubbelingverwachtvan
dementieonderallochtoneouderen.
■■ Levensverwachtingneemtnogtoe.Groteverschillenin
levensverwachtingingoedervarengezondheidnaarwijk
(i.r.t.bevolkingssamenstelling-lageSES).
■■ Toenamevanouderenproblematiekbij‘jongeouderen’
(55+jaar),vooralinachterstandswijken;
■■ Dehelftvande65plussersvoeltzichgezond.Datgeldtveel
mindervoorallochtoneenvoorlaagopgeleideouderen.
■■ Bijnaeenkwart(22%)vandeouderenervaartonvoldoende
regieopeigenleven(wasin200815%).Bijallochtoneoude-
rengeldtdatvoormeerdaneenderde(35%)vandemensen
(sterkerbijouderenvanTurkseafkomstdanbijMarokkaanse
afkomst).
■■ 66%vanouderenheeftminimaal2chronischeaandoenin-
gen;bijallochtoneouderenisdat75%.Stijgingvanaantal
ouderenmetdiabetesenmethart-envaatziekten(duidelijk
meerbijallochtoneouderen).Diabetesbijouderenvan
21naar28%;allochtoneouderen45%.Hart-envaatziekten
van51naar60%;allochtoneouderen72%.
■■ Overhetalgemeenzijnerbijouderenminderpsychische
aandoeningen.
■■ 46%vandeoudereniseenzaam(12%ernstigeenzaam)dat
ismeerdangemiddeld(Utrechters35%resp.7%).
■■ 23%vandeouderenheeftweinigcontactmetvriendenof
kennissen(Utrechters11%).
■■ 8%vandeouderenvoeltzichsociaaluitgesloten(Utrechters
ook8%).Bijautochtoneouderenisdat5%(laagopgeleid
7%)enbijallochtoneouderenisdat15%.
■■ 22%vandeouderenismantelzorger(verg.Utrechters15%);
8%vandeouderemantelzorgersiszwaarbelast
(verg.Utrechters13%).
■■ 17%vanouderenontvangtprofessionelethuiszorg(verg.
Utrechters3%):20%autochtoneouderen,25%autochtone
laagopgeleideouderenen10%allochtoneouderen.
■■ 87%vandeouderenen91%vandeallochtoneouderen
bezoektregelmatigdehuisarts(verg.Utrechtersvan
68%hoogopgeleidtot83%laagopgeleid).
■■ 7%deouderenen14%vanallochtoneouderenheeftgeen
aanvullendeverzekering(verg.Utrechters16%).61%van65-80
jarigenheeftcontactmetmedischspecialist;bij80plussersis
datook60%.Bijallochtoneouderenheeft64%contactmet
medischspecialist(verg.Utrechterszo’n30%;stijgtmetde
leeftijdsgroepen,maarstabiliseertrond80ste).
■■ 21%vanouderenheeftmoeitemetrondkomen;bijallochtone
ouderenisdat41%.Erwordtdoorouderenweiniggebruik
gemaaktvanspecifiekeregelingenentoeslagen.
■■ Minderouderenhebbeneengezondgewicht(41%versus
62%Utrechters).
■■ Hoogopgeleideautochtoneouderendrinkenrelatiefveel
(17%overmatig).
■■ Tendensdatouderenlangerthuisblijvenwonen.Ditzaleffect
hebbenophetaandeeloverbelastemantelzorgers,deaarden
omvangvandeeenzaamheidsproblematiekendeervareneigen
regie.Logischgevolgisdathetberoepopeenaantalvoorzie-
ningenzaltoenemen,alsookophetverzorgdwoneninde
stad.Dehuidigevoorraadenverwachtevraaglopenuitdepas;
■■ 92%vanouderenistevredenoverhunwoning(verg.Utrechters
90%)en88%overhunwoonomgeving(verg.Utrechters87%).
Bijallochtoneouderenisdatietsminder:86%resp.81%.
Uitgave
Gemeente Utrecht en Zilveren Kruis september 2015
Vormgeving
Ontwerpwerk, Den Haag
Drukwerk
Drukkerij De Bondt, Barendrecht