1

CENTRALNA BANKA

BOSNE I HERCEGOVINE

Broj: 101-17-2-1071/13

Sarajevo, 09.04.2013. godine

Na osnovu lana 53. Pravilnika Centralne banke Bosne i Hercegovine, UV broj: 120/05 od 29. juna 2005. godine, 100-UV broj: 66/10 od 29. aprila 2010. godine, 100-UV broj: 130/11

od 30. marta 2011. godine, 100-UV broj: 18/12 od 31. januara 2012. godine i 100-UV broj:

10/13 od 31. januara 2013. godine, guverner Centralne banke Bosne i Hercegovine, donosi

M E T O D O L O G I J U

za kompilaciju i prezentaciju statistike kamatnih stopa

Uvod

1. Ovom metodologijom za kompilaciju i prezentaciju statistike kamatnih stopa (u daljem

tekstu: metodologija) definiu se osnovna pravila za kompilaciju i prezentaciju statistike kamatnih stopa, nin i mtemtike formule z izrunvnje kmtnih stop, klasifikacija finansijskih instrumenta, institucionalnih sektora i primjeri za izraunavanje.

2. Statistika kamatnih stopa koju kompilira i publikuje Centralna banka Bosne i Hercegovine

(u daljem tekstu: Centralna banka) proizvodi harmonizovane podatke o visini prosjenih ponderisanih aktivnih i pasivnih nominalnih kamatnih stopa komercijalnih banaka u Bosni i

Hercegovini (u daljem tekstu: banke i BiH), iskazanih na godinjem nivou.

3. Za potrebe izrade statistike kamatnih stopa Centralna banka prikuplja podatke od svih

banaka u BiH na izvjetajnom obrascu MFS2-Novi Pregled kamatnih stopa na godinjem nivou (u daljem tekstu: Izvjetaj MFS2-Novi), poevi s podacima za januar 2012. godine. Prethodna statistika kamatnih stopa kao i Izvjetajni obrazac za kamatne stope, MFS2 ukida se s podacima za decembar 2012. godine, uz napomenu da prvi dio tog obrasca o rasponu od

minimalnih do maksimalnih aktivnih i pasivnih kamatnih stopa banke trebaju dostavljati i

dalje, jednom godinje, uz podatke za januar tekue godine, na postojeem formatu.

Metodoloki koncept

4. U procesu kompilacije podataka o kamatnim stopama, banke primjenjuju meunarodne standarde statistikog izvjetavanja utvrene:

a) Prirunikom za statistiku kamatnih stopa za monetarne finansijske institucije, ECB (ECB/2001/18)http://www.ecb.int/stats/pdf/money/mfiintrestratestatisticsmanual.pdf?3d820c233707337fdbe4c184c0fad1c8

b) Prirunikom za monetarnu i finansijsku statistiku, MMF, 2000 http://www.imf.org/external/pubs/ft/mfs/manual/index.htm

c) Vodiem za kompilaciju monetarne i finansijske statistike, MMF, 2008 http://www.imf.org/external/pubs/ft/cgmfs/eng/index.htm

d) Sistemom nacionalnih rauna SNA 93 e) Evropskim sistemom rauna ESA 95

5. U procesu razvoja nove statistike kamatnih stopa usklaene sa zakonodavstvom Evropske unije (u daljem tekstu: EU), koritene su preporuke eksperata Narodne banke Austrije koji su

2

u okviru Projekta IPA 2008, pruili tehniku pomo Centralnoj banci u cilju dostizanja standarda EU u oblasti statistike kamatnih stopa.

Izvjetajne jedinice

6. Izvjetajne jedinice za kompilaciju statistike kamatnih stopa jesu sve banke u BiH ije su nadlenosti, rad i poslovanje regulisani pozitivnim propisima o bankama, kao i Razvojna banka Federacije BiH, ije su nadlenosti i rad definisani Zakonom o Razvojnoj banci Federacije BiH.

Kompilacija podataka

7. Kompilacija podataka za statistiku kamatnih stopa od navedenih izvjetajnih jedinica se vri putem Izvjetaja MFS2-Novi iz take 3. ove metodologije. Podaci od banaka se prikupljaju u glavnim jedinicama Centralne banke i dostavljaju organizacionom obliku za

statistiku monetarnog i finansijskog sektora Centralnog ureda Centralne banke (u daljem

tekstu: Sluba). Izvjetaj MFS2-Novi s podacima o kamatnim stopama na kredite i depozite kao i pripadajuim iznosima, banke dostavljaju elektronski u Excel formatu, a po potrebi i u drugom elektronskom formatu, nadlenoj glavnoj jedinici Centralne banke u skladu s definisanim rokom od 15 kalendarskih dana po isteku izvjetajnog mjeseca. Glavne jedinice Centralne banke obraene Izvjetaje MFS2-Novi dostavljaju Slubi, najkasnije u roku od pet narednih kalendarskih dana. Izuzetak su podaci za decembar izvjetajne godine, koji se dostavljaju kao privremeni i konani podaci. Rok za dostavu privremenih podataka za decembar izvjetajne godine se bankama produava za pet do sedam kalendarskih dana u odnosu na prethodno utvreni rok od 15 kalendarskih dana, dok se konani podaci dostavljaju u prvoj sedmici marta.

8. Izvjetaj MFS2-Novi banke dostavljaju glavnim jedinicama Centralne banke sauvan u Excel formatu, s nazivom fajla koji sadri sljedee: File name: KBGGMMNNNNMFS2-Novi, KB=komercijalna banka, GG=godina,

MM=mjesec, NNNN=ifra banke i MFS2-Novi=oznaka izvjetaja.

Izrada izvjetaja

9. Pri izradi Izvjetaja MFS2-Novi, na prvoj stranici navodi se oznaka izvjetajnog mjeseca, ifra banke, ime ovlatene osobe koja je odobrila izvjetaj, ime osobe koja je sastavila izvjetaj, kao i datum sastavljanja izvjetaja. Prilikom popunjavanja Izvjetaja MFS2-Novi nije dozvoljeno dodavati kolone i redove kao ni mijenjati bilo koji sastavni dio istog, kako bi

se obezbijedila jednoobraznost formata ulaznih podataka za kamatne stope i pratee iznose i omoguilo dalje auriranje podataka. Banke iskljuivo popunjavaju bijela polja u izvjetajnom obrascu. Osjenena polja se ne popunjavaju.

10. Banke putem Izvjetaja MFS2-Novi dostavljaju iznose svih novougovorenih kredita i depozita zakljuenih izmeu banke i klijenta u izvjetajnom mjesecu kao i njima pripadajue kamatne stope. Pored novougovorenih poslova, banke izvjetavaju i o odreenim postojeim poslovima koji obuhvataju knjigovodstvena stanja revolving kredita, prekoraenja i kreditnih kartica u bruto iznosu (bez ispravke vrijednosti) i knjigovodstvena stanja depozita po vienju posljednjeg dana izvjetajnog mjeseca. Kamatna stopa se definie kao kamatna stopa individualno ugovorena izmeu banke i klijenta (stanovnitva ili nefinansijskog preduzea) za depozit ili kredit, iskazana na godinjem nivou, u procentima s tri decimale. Za svaki

3

pojedinani kredit ili depozit se vri izraunavanje kamatne stope, na jedan od dva naina, zavisno od naina naplate ili isplate kamate, odnosno pripisa ili kapitalizacije kamate. Prvi nain je izraunavanje anualizovane ugovorene kamatne stope ili AAR Annualized agreed rate (u daljem tekstu: AUKS), a drugi nain je izraunavanje ue definisane efektivne kamatne stope ili NDER Narrowly defined effective rate (u daljem tekstu: UDEKS). Nakon to se izrauna AUKS/UDEKS, izraunava se prosjena ponderisana kamatna stopa za odreenu kategoriju kredita ili depozita koja se unosi u Izvjetaj MFS2-Novi.

11. Svi iznosi za potrebe izrade Izvjetaja MFS2-Novi moraju biti preraunati i iskazani u hiljadama konvertibilnih maraka (u daljem tekstu: KM) s brojevima zaokruenim na najbliu hiljadu bez decimalnih mjesta, uz upotrebu separatora. (Na primjer: 2.158 dva miliona sto pedeset osam hiljada). Kod novih poslova se unose originalno ugovoreni iznosi kredita ili

depozita s pripadajuom kamatom a kod postojeih poslova se unosi postojee stanje kredita ili depozita zajedno s obraunatom kamatom koja je ukljuena u iznos postojeeg posla. U skladu sa strukturom Izvjetaja MFS2-Novi, treba klasifikovati novougovorene kredite nefinansijskim preduzeima prema visini iznosa, vodei rauna u kojem bi se rasponu taj kredit nalazio da se iskazuje u euro valuti. (Na primjer: U toku izvjetajnog mjeseca ugovorena su s nefinansijskim preduzeima dva kredita, u KM s valutnom klauzulom, od 1 milion KM i od 3 miliona KM. Prvi kredit treba biti prikazan u iznosu od 1.000 i klasifikovan

u red koji se odnosi na kredite: preko 0,25 miliona EUR do 1 milion EUR s prateom kamatnom stopom, jer je prema fiksnom kursu 1 KM=0,51129 EUR ili 1 EUR=1,955830

KM, iznos od 1.000.000 KM/1,955830=511.291 EUR. Drugi kredit treba biti prikazan u

iznosu od 3.000 i klasifikovan u red koji se odnosi na kredite: preko 1 milion EUR uz prateu kamatnu stopu, jer je 3.000.000/1,955830=1.533.875 EUR).

Revizija podataka

12. Revizija publikovanih podataka se vri prvog narednog izvjetajnog mjeseca, u sluaju dostave korigovanih podataka ili metodolokih promjena u procedurama kompilacije statistike kamatnih stopa. Revidirani podaci se oznaavaju fusnotom kojom se objanjava nastala promjena. Revizija podataka se vri od momenta nastanka promjene koja je rezultirala promjenom u seriji podataka.

13. Ako doe do promjene u prezentaciji, kao to je publikovanje novog indikatora, instrumenta ili slino, istorijska serija podataka se revidira od momenta uvoenja novog indikatora.

Osnovni principi, koncepti i pravila za kompilaciju i prezentaciju statistike kamatnih stopa

14. U procesu kompilacije i prezentacije statistike kamatnih stopa moraju se potovati osnovni principi, koncepti i pravila za klasifikaciju institucionalnih sektora, finansijskih

instrumenata i za izraunavanje kamatnih stopa.

15. Valuta

15.1. U okviru kategorija: a) krediti i b) depoziti, postoje i tri dodatne valutne podjele, kako

slijedi:

a) Kamatne stope na kredite

1) Kamatne stope na kredite u KM,

4

2) Kamatne stope na kredite u KM s valutnom klauzulom, 3) Kamatne stope na kredite u stranoj valuti.

b) Kamatne stope na depozite

1) Kamatne stope na depozite u KM i kamatne stope na depozite u KM s valutnom klauzulom,

2) Kamatne stope na depozite u stranoj valuti (ne ukljuujui depozite u EUR), 3) Kamatne stope na depozite u euro valuti (u EUR).

16. Sektorizacija

16.1. Sve prethodno navedene vrste kamatnih stopa dalje se rasporeuju u odreene pozicije prema sektorskoj pripadnosti korisnika kredita na:

a) Kredite/depozite koji se odnose na sektor stanovnitva: 1) stanovnitvo, 2) samostalni obrtnici i 3) neprofitne institucije koje pruaju uslugu stanovnitvu b) Kredite/depozite koji se odnose na sektor nefinansijskih preduzea: 1) javna i 2) privatna nefinansijska preduzea.

a) Krediti/depoziti koji se odnose na sektor stnovnitv

Z potrebe izvjetvnj o visini kmtnih stop n kredite i depozite bnk, sektor stanovnitva je proiren i obuhvt stnovnitvo po standardnoj klasifikaciji, samostalne obrtnike i neprofitne institucije koje pruju usluge stnovnitvu:

1) Stnovnitvo Sektor stanovnitva ukljuuje pojedince ili grupe pojedinc ko potroe i proizvoe rob i nefinnsijskih uslug z iskljuivo vlstitu finlnu upotrebu. U grupu privredno nesamostalnih se ubrajaju radnici, uposlenici, slubenici, penzioneri te nezaposleni. Grupu ostalih fizikih lica ine domaice, djeca, uenici, studenti, osobe koje se nalaze na obuci za obrt, te osobe bez navoenja zanimanja.

2) Samostalni obrtnici

Samostalni obrtnici proizvode trin dobr i usluge (trini proizvoi). Obrt jeste samostalno i trajno obavljanje doputenih i registrovanih privrednih djelatnosti u osnovnom, dopunskom ili dodatnom zanimanju, od strane fizikih lica sa svrhom postizanja dobiti koja se ostvaruje proizvodnjom, prometom ili pruanjem usluga na tritu. Ova kategorija obuhvata, na primjer: domau radinost, tradicionalne i stare obrte, ljekare, advokate, ugostiteljstvo itd.

3) Neprofitne institucije koje pruju usluge stnovnitvu Ove neprofitne institucije obuhvataju institucionlne jedinice koje su prvn lic i koje pruju usluge stnovnitvu. Njihovi osnovni izvori prihod, osim onog dobijenog od povremene prodje, uglvnom proizlze iz dobrovoljnih prilog u novcu ili nturi od strne stnovnit u svojstvu potro, od sredstv dobijenih od Vlde i od prihod od vlstite imovine. Ov ktegorij obuhvt, na primjer: sindikte, profesionln udruenj i kdemsk drutv, potrok udruenj, politike prtije, crkve, vjersk udruenj, kulturne, rekretivne i sportske klubove, dobrotvorne orgnizcije i orgnizcije z prunje pomoi.

b) Krediti/depoziti koji se odnose na sektor nefinansijskih preduzea

5

Pod nefinansijskim preduzeima podrazumijevaju se preduzea koja su angaovana prvenstveno u proizvodnji dobara i nefinansijskih usluga:

1) Javna nefinansijska preduzea Javna nefinansijska preduzea su preduzea koja osniva i kontrolie drava s najmanje 50% uea u vlasnitvu, a obavljaju djelatnost od opteg interesa.

2) Privatna nefinansijska preduzea Privatna nefinansijska preduzea su u veinskom privatnom vlasnitvu pravnih ili fizikih lica, bave se proizvodnjom i prodajom dobara i usluga za potrebe trita u cilju sticanja dobiti.

16.2. Prethodno navedeni sektori se odnose samo na rezidente, dok nerezidenti nisu ukljueni u statistiku kamatnih stopa.

17. Tip poslovanja

Statistika kamatnih stopa prema tipu poslovanja obuhvata: nove poslove i poslove po ostatku

vrijednosti (postojei poslovi).

17.1. Novi poslovi

a) Novim poslovima smatraju se:

1) svi novi ugovori o kreditu ili depozitu zakljueni izmeu bnke i klijent u toku mjesec za koji se izvjetv (izuzev kredit z restrukturirnje dug po kmtnim stopm znjno niim od trinih.) 2) svi finnsijski rnmni z koje su uslovi ugovoreni prvi put u toku mjesec za koji se izvjetava, ko i svi postojei ugovori z koje su ugovoreni novi uslovi uz ktivno uee klijent (Ukoliko je klijent ktivno uestvovo u ponovnom ugovrnju, k iko su uslovi iz ugovor ostli nepromijenjeni, tkvi ugovori o kreditu ili depozitu prikzuju se ko novi poslovi).

Dtum zkljuenj ugovor smtr se odluujuim fktorom prilikom klsifikcije i ukljuivnj novog kreditnog ili depozitnog posl u izvjetj o visini kmtnih stop bnke z mjesec koji je predmet izvjetvnj (za razliku od dosadanje statistike kamatnih stopa, gdje je osnov za prijavljivanje novog posla bio momenat stvarne realizacije novog posla u iznosu

koji je stvarno realizovan u tom mjesecu).

Novim poslovima, u smislu ove metodologije, ne smtrju se:

1) utomtsko produvnje postojeih ugovor o kreditu i depozitu, bez ktivnog ue klijent, koje ne zhtijev ponovno ugovrnje uslov i modlitet ugovor (kmtn stop, ronost, indekscij itd.). Termin Bez ktivnog ue klijent zni d je kmtn stop utomtski usklen u skldu s odredbom iz ugovor, bez mogunosti d je klijent imo neki uticj. (n primjer: ukoliko se kmtn stop uskluje s stopom EURIBOR rzliitih ronosti bez mogunosti d klijent pregovr ili otplti kredit), 2) bilo kkv promjen uslov iz ugovor (na primjer: kmtn stop, ronost, indekscij), ukoliko je to ugovorom predvieno, 3) ukoliko je tokom novih pregovor smo sredstvo obezbeenj potrivnj promijenjeno, pri emu to nem uticj n visinu kmtne stope i iznos kredit).

6

Primjer:

U mjesecu izvjetaja je: - Kredit 1 s volumenom od 10.000 KM po kamatnoj stopi od 5,25% novougovoren,

- Kredit 2 s 8.000 KM po novoj kamatnoj stopi od 5,5% ugovoren,

- Kredit 3 s 10.000 KM po kamatnoj stopi od 5% novougovoren

Pod novim poslovima se izvjetava kamatna stopa od 5,232% [(5,25%*10.000 + 5,5%*8.000 + 5%*10.000)/28.000= 5,232 %] i volumen novih poslova od 28.000 KM.

b) Problemtini krediti

Problematini krediti predstvljju stnje ukupnog preostlog dug pojedinnog kredit (ukljuujui i iznos kanjenja):

1) po osnovu kog dunik ksni s otpltom glvnice ili kmte 90 i vie dn od inicijlnog rok dospije, 2) po kome je kmt u visini tromjesenog iznos (i vi) pripisn dugu, kpitlizovn, refinnsirn ili je odloeno njeno plnje, 3) po osnovu kojeg dunik ksni mnje od 90 dn, li je bnk procijenil d je sposobnost dunik d otplti dug pogorn i d je otplt dug u punom iznosu doveden u pitnje.

U sluaju da klijent privremeno obustavi plaanje kredita i ponovo pone s otplatom poslije izvjesnog vremena, novi poetak otplate nakon moratorijuma, sam po sebi ne predstavlja novi posao, ukoliko nije dolo do promjene uslova iz ugovora uz aktivno uee klijenta. Ukoliko se takav kredit odnosi na revolving kredite ili kredite po kreditnim karticama, ponovo se

ukljuuje u postojee poslove kada klijent nastavi da otplauje kredit.

c) Krediti z restrukturirnje dug po kamatnim stopama znaajno niim od trinih

Po kmtnim stopm znjno niim od trinih su oni krediti kod kojih bnk omoguv klijentu d restrukturir neizmireni dug po kmtnoj stopi nioj od trine kko bi se sprijeilo potpuno neizvrenje obvez po tom kreditu u sluju kd klijent im finnsijskih problem. U smislu ove metodologije, restrukturirnje dug po kmtnim stopm znjno niim od trinih podrzumijev kmtne stope koje nisu nstle ko rezultt ponude i potrnje n kreditnom tritu, ve ih bnk utvruje n niem nivou od uobijnih kmtnih stop koje odobrv z istu vrstu proizvod.

17.2. Poslovi po ostatku vrijednosti (postojei poslovi) su poslovi, kako slijedi:

a) Dug po kreditnim krticm stanovnitvu ili nefinansijskim preduzeima Dug po kreditnim karticama se odnosi n kredite odobrene preko kreditne krtice sektoru stnovnitv ili nefinnsijskim preduzeima. Iskoriteni dio odobrenog kredit, tj. dugovni sldo moe se u cijelosti otpltiti u odreenom roku (kreditn pogodnost), ili se moe isplivti u rtm, pri emu neizmireni dug prelzi u produeni kredit.

b) Kreditn pogodnost

Kreditna pogodnost je odloeno plnje dug po kreditnoj krtici po kmtnoj stopi od 0% u periodu od dtum kd je izvreno plnje putem kreditne krtice u jednom obrunskom periodu do krj tog obrunskog period ili do rok koji bnk sm odredi (grejs period), nkon eg ovj dugovni sldo prerst u dug, odnosno produeni kredit.

7

c) Produeni kredit

Produeni kredit nstje nkon to je dtum dospije inicijlnog obrunskog period gdje je kmtn stop 0% ili beskmtnog period koji bnk sm odredi proo, odnosno kd se n dugovni sldo n runu kreditne krtice koji nije izmiren kd je to bilo prvi put mogue, obrunv kmt. Tkoe, produeni kredit nstje i u sluju kd bnk obrunv kmtu poev od dtum kd je klijent izvrio plnje kreditnom krticom.

d) Minus po tekuem runu (prekorenje)

Minus po tekuem raunu je dugovni sldo n tekuem runu sektor stnovnitv i nefinnsijskog sektor. Sv prekorenj po tekuem runu su predmet izvjetvnj bez obzir d li je minus po tekuem runu u okviru ili iznd limit ugovorenog izmeu bnke i klijent. Bnk prvi rzliku izmeu dozvoljenog i nedozvoljenog prekorenj po tekuem runu. Prekorenje po tekuem runu ne ukljuuje kredite odobrene preko kreditne krtice.

e) Revolving kredit

Revolving kredit je ugovor izmeu bnke i klijent koji omoguv klijentu d uzme kredit tokom odreenog period i do odreenog limit, i d otplti kredit po svojoj elji do ugovorenog rok.

Revolving kredit im sljedee krkteristike: klijent moe koristiti ili povui sredstv do visine prethodno odobrenog kreditnog limit bez obveze dvnj prethodne njve bnci, iznos odobrenog kredit moe d se povev ili smnjuje kko se sredstv koriste ili vrju, kredit moe d se koristi iz vie put i ne postoji obvez regulrne otplte kredit.

Revolving kredit iskljuuje kredite odobrene preko kreditne krtice. Ukupn iznos koji klijent duguje predmet je izvjetvnj o visini kmtnih stop bnk bez obzir d li je tj iznos u okviru ili izvn limit prethodno ugovorenog izmeu bnke i klijent u pogledu iznos ili period otplte kredit.

17.3. Razgranienje novih od postojeih poslova

Promjena kamatne stope tokom trajanja ugovora koja je predviena u ugovoru o kreditu ili

depozitu u vremenu zakljuenja ugovora t0 ne predstavlja novi posao, ve dio uslova

preciziranih ugovorom. Dakle, promjena kamatne stope ili drugih uslova iz ugovora koji su

predvieni ugovorom ne prikazuju se u statistici kamatnih stopa na nove poslove. Meutim, promjena kamatne stope predstavlja novi posao ukoliko nije predviena u inicijalnom ugovoru, ve je nastala kao rezutat pregovora izmeu banke i klijenta.

Primjer: Nain prikazivanja kamatne stope na postojee i nove poslove Banka je primila depozit u iznosu od 1.000 KM koji je oroen na dvije godine. Nominalna (ugovorena) kamatna stopa iznosi 7% godinje. Na kraju ugovora, klijent ima sljedee mogunosti:

1) da povue poloeni novac, 2) da obavijesti banku da eli da obnovi ugovor pod istim uslovima, 3) da ne uini nita, i u tom sluaju banka moe automatski produiti ugovor pod istim uslovima,

4) da pregovara o uslovima ugovora i u tom sluaju klijent ima mogunost da uslove iz ugovora promijeni ili da ih ne promjeni.

8

Mogunosti navedene u ovom primjeru od 1) 4) bie prikazane u statistici kamatnih stopa na postojee i nove poslove na sljedei nain, pri emu t0 oznaava vrijeme zakljuenja ugovora, a vremena t1 i t2 naredne periode u godinama. Za potrebe statistike kamatnih stopa

koju prikuplja Centralna banka potrebno je obratiti panju samo na dio koji se odnosi na nove poslove, a dio za postojee poslove se moe primijeniti samo u etvrtom sluaju, ukoliko je klijent pregovarao o tom da navedeni depozit bude poloen dalje kao depozit po vienju ili transferibilni depozit koji bi se samo po tom osnovu trebao klasifikovati u postojee poslove:

1) Povlaenje poloenog novca:

2) Klijent obavjetava banku da eli da obnovi ugovor pod istim uslovima:

3) Automatsko produavanje ugovora pod istim uslovima:

4) Pregovaranje o uslovima iz ugovora:

9

18. Krediti

Bnk e, z potrebe izvjetvnj, kredite odobrene sektoru stnovnitva, prem nmjeni dijeliti n: potroke, stmbene i ostle. Krediti nefinansijskim preduzeima se dijele prema iznosima novougovorenih kredita.

18.1. Krediti sektoru stanovnitva

18.1.1. Potroki krediti Potroaki krediti su krediti odobreni z kupovinu rob i uslug z linu potronju, (na primjer: krediti z kupovinu motornih vozil, nmjetj, kuanskih prt, televizor ili kompjuter, krediti z finnsirnje godinjih odmor, i slino). Potroaki krediti samostalnim poduzetnicima/drutvima lica bez pravnog svojstva obuhvaeni su ovom kategorijom kredita samo kada davalac kredita definitivno zna, da e kredit biti koriten uglavnom u svrhe line potronje. Potroki kredit koji se refinnsir kroz novi potroki kredit klsifikuje se ko potroki kredit. Potroki kredit koji se refinnsir kroz gotovinski kredit klsifikuje se ko ostli kredit. Pod potroakim kreditima/novi poslovi se izvjetavaju svi novougovoreni potroaki krediti osim kredita po kreditnim karticama, revolving kredita i prekoraenja po raunu.

18.1.2. Stambeni krediti

Stambeni krediti su krediti odobreni u cilju investirnj u stmbene jedinice z lino koritenje ili rentirnje, ukljuujui izgrdnju, dptciju, rekonstrukciju ili poprvku. Kupovin grevinskog zemljit bez izgrenog objekt i s djelimino izgrenim grevinskim objektom, krediti z uvoenje centrlnog grijnj i poboljnje energetske efiksnosti smtrju se stmbenim kreditim. Stmbeni kredit koji se refinnsir kroz novi stmbeni kredit klsifikuje se ko stmbeni kredit. Krediti za izgradnju ivotnog prostora samostalnim poduzetnicima/drutvima lica bez pravnog svojstva obuhvaeni su ovom kategorijom, osim u sluajevima kada davalac kredita zna, da se ivotni prostor uglavnom koristi u poslovne svrhe. U tom sluaju se isti iskazuju kao ostali krediti. Za kamatne stope i odgovarajue iznose novih poslova podjela stambenih kredita, prema ugovorenom poetnom roku fiksnog ukamaenja, dijeli se u sljedee kategorije:

10

a) do jedne godine,

b) preko jedne godine do pet godina,

c) preko pet godina do 10 godina,

d) preko 10 godina.

18.1.3. Ostli krediti Ostali krediti obuhvtju kredite koji ne spdju u prethodne dvije ktegorije, tj. u potroke ili stmbene kredite. Primjeri ostlih kredit su: poslovni krediti, krediti z obrzovnje, konsolidovnje dug, gotovinski krediti, krediti slobodnim profesijama i samostalnim obrtnicima, odnosno privatnim neprofitnim organizacijama, ukoliko se namjena ne moe identifikovati. Pod kategorijom Ostali krediti novi poslovi se izvjetavaju svi novougovoreni krediti za ostale svrhe osim kredita po kreditnim karticama, revolving

kreditima i prekoraenjima po raunu. Za kamatne stope i iznose novih poslova kategorija Ostali krediti, prema poetnom roku fiksnog ukamaenja, dijeli se u sljedee kategorije:

a) do jedne godine,

b) preko jedne godine do pet godina,

c) preko pet godina.

18.2. Krediti nefinansijskim preduzeima

Krediti nefinnsijskim preduzeima u KM, u KM s valutnom klauzulom i u stranoj valuti na nove poslove klasifikuju se u tri kategorije kredita, zavisno od iznosa svakog pojedinanog kredita:

a) do i ukljuujui 250.000 EUR, b) preko 250.000 EUR do i ukljuujui 1.000.000 EUR, c) preko 1.000.000 EUR.

Iznos kredit se odnosi n pojedinne kredite, znai ne odnosi se n ukupn iznos svih kredit odobrenih od strne bnke jednom nefinnsijskom preduzeu. Za kamatne stope i iznose novih poslova kategorija Krediti nefinansijskim preduzeima, prema poetnom roku fiksnog ukamaenja, dijeli se u sljedee kategorije:

a) do jedne godine,

b) preko jedne godine do pet godina,

c) preko pet godina.

19. Depoziti

Depoziti stanovnitva i nefinansijskih preduzea za potrebe statistike kamatnih stopa se dijele na prekonone ili depozite po vienju (transferibilne) i na oroene depozite (prema originalno dogovorenoj ronosti).

19.1. Prekononi, depoziti po vienju (overnight, prenosivi, transferibilni) depoziti

Prekononi depoziti (depoziti po vienju, transferibilni depoziti) su depoziti koji se n zhtjev mogu odmh pretvoriti u novc i/ili su prenosivi pltnim nlogom bnci, knjienjem dugovnj ili slinim sredstvom, bez znjnog odlgnj, ogrnienj ili knjvnj. To su

11

depoziti bez dogovorenog roka dospijea. (Primjeri prekononih depozit su: tekui runi s potrnim sldom, depoziti po vienju, tedni ulozi po vienju i nmjenski runi). Kmtne stope n prekonone depozite ukljuuju depozite s kamatom i kmtonosne i nekmtonosne depozite. Prekononi depoziti ukljuuju i kredite otpltive do krj nrednog rdnog dn od dn kd je kredit odobren.

19.2. Oroeni depoziti Oroeni depoziti su neprenosivi depoziti s fiksnim rokom kod kojih klijent ne moe rspolgti sredstvim prije istek ugovorenog rok ili moe rspolgti prije ugovorenog rok uz plnje neke vrste ndoknde (smnjenje kmtne stope ili plnje penl). Oroeni depoziti su oroeni tedni ulozi i depoziti oroeni n odreeno vrijeme. Ukoliko je ugovorom predvien mogunost d oroeni depozit moe nkon prethodne njve biti rnije rzoroen ili opozvn n zhtjev uz plnje odreenih penl, kod inicijlnog klsifikovnj ovkv depozit se klsifikuje ko oroeni depozit, ko je klijent podnio zhtjev z rzoroenje u skldu s odredbm iz ugovor koje se odnose n period prethodne njve, tkv oroeni depozit nkon podnoenj zhtjev z rzoroenje ukoliko se nlzi u knjigovodstvenom stnju n krju izvjetjnog mjesec prelzi u depozit s otkznim rokom. Depoziti s otkznim rokom su neprenosivi depoziti bez ugovorene ronosti kojim klijent ne moe rspolgti bez prethodne njve. U zvisnosti od odredb iz ugovor, rspolgnje sredstvim prije istek period njve nije mogue ili je mogue smo uz plnje penl.

Oroeni depoziti kod novih poslova z sektor stnovnitv i za sektor nefinnsijskih preduzea se dijele prem originalnoj (inicijalno) dogovorenoj ronosti. Originln (inicijln) dogovorena ronost oroenih depozit kod novih poslova, za sektor stnovnitv i sektor nefinansijskih preduzea, se dijeli n periode:

a) do jedne godine,

b) preko jedne do dvije godine,

c) preko dvije godine.

20. Izraunavanje kamatne stope na kredite i depozite

20.1. Inicijalni period fiksne kamatne stope

Krediti n nove poslove z sektor stnovnitv i sektor nefinnsijskih preduzea, osim kredita na postojee poslove (koji za sada ukljuuju samo revolving kredite, minuse po tekuem runu i dug po kreditnim krticm), dijele se prem inicijlnom periodu fiksne kmtne stope (u daljem tekstu: IPFKS).

IPFKS je unprijed odreeni, odnosno definisni period vremen n poetku ugovor o kreditu tokom kojeg kmtn stop ne moe biti promijenjen. IPFKS moe biti kri ili jednk originlnoj ronosti kredit. Klsifikcij kredit kod novih poslov vri se u zvisnosti od vrste kmtne stope (fiksn ili promjenljiv). Ukoliko je kmtn stop fiksn, dlj klsifikcij se vri po inicijlnom periodu fiksne kmtne stope i unosi u odgovarajue redove koji sadre oznaku do jedne godine IPFKS, preko jedne do pet godina IPFKS, preko pet godina IPFKS ili preko 10 godina IPFKS.

U tekstu koji slijedi dato je objanjenje za sve vrste kamatnih stopa na nove kredite koji su definisani u Obrascu:

- promjenljiva kamatna stopa i do jedne godine IPFKS, ukljuuje:

12

promjenljive kamatne stope na nove kratkorone kredite s originalnim dospijeem do jedne godine i promjenljive kamatne stope na nove dugorone kredite s originalnim dospijeem preko jedne godine, dakle sve kredite s promjenljivom kamatnom stopom. Ovdje se takoe klasifikuju i kamatne stope na nove kratkorone kredite s originalnim dospijeem do jedne godine i s IPFKS-om do jedne godine, kao i kamatne stope na nove dugorone kredite s originalnim dospijeem preko jedne godine ali s IPFKS-om do jedne godine, dakle i kamatne stope na nove kratkorone i dugorone kredite koji imaju IPFKS do jedne godine. Veinu kredita banke plasiraju po promjenljivim kamatnim stopama pa e se tu najvie podataka i popuniti,

- s originalnim dospijeem preko jedne godine (ovaj uvueni red u Izvjetaju MFS2-Novi slui kao dodatna informacija prethodnom redu i ovdje se klasifikuju promjenljive kamatne stope na nove dugorone kredite s originalnim dospijeem preko jedne godine i kamatne stope na nove dugorone kredite s originalnim dospijeem preko jedne godine ali s IPFKS-om do jedne godine,

- preko jedne do pet godina IPFKS ovdje se klasifikuju kamatne stope na nove kredite s

IPFKS-om preko jedne godine do pet godina s originalnim dospijeem preko jedne godine (promjenljive kamatne stope se ovdje ne klasifikuju),

- preko pet godina IPFKS ovdje se klasifikuju kamatne stope na nove kredite s IPFKS-om

preko pet godina s originalnim dospijeem preko pet godina (promjenljive kamatne stope se ovdje ne klasifikuju),

- preko 10 godina IPFKS ovdje se klasifikuju kamatne stope na nove kredite s IPFKS-om

preko 10 godina s originalnim dospijeem preko 10 godina (promjenljive kamatne stope se ovdje ne klasifikuju).

20.2. IPFKS kod kredit s rstuom ili opdjuom kmtnom stopom

Kod kredit s rstuom ili opdjuom kmtnom stopom (stepenst kmtn stop) inicijlni period fiksne kmtne stope jednk je ronosti kredit, poto je fiksn kmtn stop ugovoren z ukupnu ronost kredit u vremenu t0 kd je ugovor zkljuen.

Krediti i depoziti s rastuom ili opadajuom fiksnom kamatnom stopom, odnosno stepenastom kamatnom stopom, su krediti i depoziti s fiksnom ronosti kod kojih se primenjuje kamatna stopa koja raste ili opada iz godine u godinu, za unaprijed utvreni broj procentnih poena. Kod ovih kredita inicijalni period fiksne kamatne stope jednak je ronosti kredita, poto je fiksna kamatna stopa ugovorena za ukupnu ronost kredita u vremenu t0 kada je ugovor zakljuen.

Primjer i tabela prikazuju nain evidentiranja kamatne stope na kredit s rastuom kamatnom stopom. Svk stop koj se sstoji od fiksnog i vrijbilnog dijel koji je vezn z vrijednost nekog indeks novnog trit (EURIBOR, LIBOR i dr.) ili je vezn z rst cijen n mlo, indeks trokov ivot itd., tretir se ko promjenljiv kamatna stop i shodno tome klsifikuje se u okviru svke pojedinne ktegorije instrument u okviru indiktor promjenljiv kamatna stop i do jedne godine IPFKS.

13

20.3. IPFKS kod kredita za sektor stanovnitva i sektor nefinansijskih preduzea

Potroki, stmbeni i ostli krediti n nove poslove z sektor stnovnitv i sektor nefinansijskih preduzea prem periodu inicijlne fiksne kmtne stope dijele se n sljedei nin:

20.3.1. Kod potrokih i ostlih kredit n nove poslove z sektor stnovnitv rzlikujemo sljedee inicijlne periode fiksne kmtne stope:

- promjenljiv stop i do jedne godine IPFKS,

Primjer: Kredit sa stepenastom kamatnom stopom

Banka je odobrila potroaki kredit od 100.000 KM na etiri godine. U prvoj godini kamatna stopa iznosi 5%, u drugoj 7%, u treoj 9% i u etvrtoj 13%. Izraunata kamatna stopa UDEKS iznosi 8,4951%. Kamata se naplauje kvartalno, a glavnica po roku dospijea.

U statistici novih poslova u vremenu t0 prikazuje se kamatna stopa od 8,4951%, a

kredit se klasifikuje kao potroaki kredit preko jedne do pet godina IPFKS.

14

- preko jedne do pet godin IPFKS, - preko pet godin IPFKS.

20.3.2. Kod stmbenih kredit n nove poslove z sektor stnovnitv rzlikujemo sljedee inicijlne periode fiksne kmtne stope:

- promjenljiv stop i do jedne godine IPFKS, - preko jedne godine do pet godin IPFKS, - preko pet godin do 10 godin IPFKS, - preko deset godin IPFKS.

20.3.3. Krediti n nove poslove z nefinnsijska preduzea prem inicijlnom periodu fiksne kmtne stope dijele se n:

- do jedne godine IPFKS,

- preko jedne godine do pet godina IPFKS,

- preko pet godin IPFKS.

20.4. Izraunavanje anualizovane ugovorene kamatne stope/AUKS (AAR Annualized agreed rate)

Primjer: Kmtn stop kod kredit s IPFKS-om

Petogodinji kredit s promjenljivom kmtnom stopom koj se uskluje svkih est mjeseci klsifikuje se u okviru indiktor promjenljiv stop i do jedne godine IPFKS.

Petnestogodinji kredit s promjenljivom kmtnom stopom koj se uskluje jednom godinje tkoe se klsifikuje u okviru indiktor promjenljiv stop i do jedne godine IPFKS.

Primjer: Kmtn stop kod kredit s IPFKS-om

Odobren je potroki kredit stnovnitvu u trjnju od 10 godin. U vremenu t0 bnk i klijent su se dogovorili d je kmtn stop fiksn i iznosi 10% n godinjem nivou u prve etiri godine. Nkon ovog inicijlnog period fiksne kmtne stope, nov kmtn stop bie nkndno utvren u periodu t4. T nov kmtn stop z preostli period trjnj kredit, moe biti fiksn ili promjenljiv, li u svkom sluju nije poznt u vremenu t0. U sttistici novih poslov u vremenu t0 kredit se prikzuje u okviru indiktor preko 1 i do 5 godin IPFKS. Rezultt pregovor (uz ktivno uee klijent) u vremenu t4 je fiksn kmtn stop koj iznosi 8% n godinjem nivou tokom preostlih est godin trjnj kredit i on e u vremenu t4 biti prikzn u sttistici novih poslov u okviru indiktor preko 5 godin IPFKS.

15

Anualizovana ugovorena kamatna stopa (AUKS) je ugovorena kamatna stopa izmeu banke i klijenta na kredite i depozite koja je konvertovana na godinjoj osnovi i izraena u procentima na godinjem nivou. Bnk koj z obrun kmte n kredite i depozite koristi proporcionlni metod izrunv AUKS ukoliko se nplt, pripis ili kapitalizacija kmte n kredit, odnosno isplt, pripis ili kapitalizacija kmte n depozit, vri u regulrnim vremenskim intervlim u toku jedne godine ili ee ili jednko otplti glvnice kredit ili isplti depozit u slujevim kd: ) ugovorom nije predvien promjen kmtne stope i b) ugovorom je predvien promjen kmtne stope, pri emu visin budue kmtne stope nije poznt u momentu zkljuenj ugovor. Regulrnim vremenskim intervlom smtr se dnevn, mjesen, dvomjesen, tromjesen, etvoromjesen, polugodinj i godinj nplt, pripis ili kapitalizacija kmte n kredit, odnosno isplt, pripis ili kapitalizacija kmte n depozit unutr jedne godine.

Matematika formula za izraunavanje AUKS-

gdje je:

- x nulizovn kmtn stop (AUKS), - rag godinj nominln kmtn stop ugovoren izmeu bnke i klijent z kredit ili depozit, gde se nplt ili kapitalizacija kmte n kredit, odnosno isplt ili kapitalizacija kmte n depozit vri u regulrnim vremenskim intervlim unutr jedne godine, - n broj vremenskih period tokom kojih se vri nplt/isplt/kapitalizacija kmte (tako je n = 1 z godinje plnje, n = 2 z polugodinje plnje, n = 4 z kvrtlno, n = 12 z mjeseno, i n = 365 smo ukoliko se kmt zist pl dnevno, ne ukoliko se obrunv dnevno).

Primjer: Izrunvnje nulizovne ugovorene kmtne stope

Odobren je kredit n vremenski period od pet godin. Ugovoren kmtn stop iznosi 10% godinje, kmt se pl kvrtlno, otplt glvnice po roku dospije. AUKS se izrunv n sljedei nin:

X = (1 + 0,1/4) 4 1 = 0,103813 = 10,3813%

Primjer:

Poloen je depozit s rokom dospije od tri mjesec. Ugovoren kmtn stop n depozit iznosi 3% godinje, kapitalizacija kmte vri se po roku dospije. AUKS se izrunv n sljedei nin:

X = (1 + 0,03/4) 4 1 = 0,03033 = 3,033%

16

20.5. Izraunavanje ue definisane efektivne kamatne stope/UDEKS (NDER Narrowly defined effective rate)

Ue definisana efektivna kamatna stopa (UDEKS) je kamatna stopa koja na godinjem nivou izjednaava sadanju vrijednost svih buduih ili postojeih obaveza (kredit ili depozit, otplata glavnice, plaanje kamate), osim drugih trokova ugovorenih izmeu banke i klijenta. UDEKS izrunv bnk koj z obrun kmte n kredite i depozite koristi konformni metod. Bnk koj z obrun kmte n kredite i depozite koristi proporcionlni metod izrunv ue definisanu efektivnu kamatnu stopu (UDEKS) u sljedeim slujevima: ) ukoliko se nplt ili kapitalizacija kmte n kredit, odnosno isplt ili kapitalizacija kmte n depozit vri u neregulrnim vremenskim intervlim b) ukoliko se otplt/isplt glvnice vri ee od plnj kmte. Ukoliko se banka opredijeli, moe sve kmtne stope n kredite i depozite izrunvti ko UDEKS. Ukoliko bnk koristi proporcionlni metod z obrunavanje kmte i ukoliko se isplt ili kapitalizacija kmte n kredit ili depozit vri u regulrnim vremenskim intervlim u toku jedne godine ili ee ili jednko od otplte glvnice kredit ili isplte depozit, AUKS je jednk UDEKS-u.

Mtemtik formul koj se koristi z izrunvnje UDEKS- je:

gdje je:

K - iznos kredit, N - ukupn broj plnj, CFn - novni tok n, iz ugl bnke u sluju kredit ili iz ugl klijent u sluju depozit, DFn - diskontni fktor z n plnje, i - kmtn stop (UDEKS), Dn - broj dn do n-tog plnj.

Matrica uestalosti naplate kamate i otplate glavnice

17

20.6. Izraunavanje prosjene ponderisane kamatne stope

Nkon to se izrun AUKS/UDEKS z svki pojedinni kredit ili depozit, izrunv se prosjena ponderisn kmtn stop za odreenu kategoriju kredita ili depozita koja se unosi u Izvjetaj MFS2-Novi. Nain izraunavanja prosjene ponderisane kamatne stope na kredite i na depozite je ostao nepromijenjen i banke mogu koristiti metodu ili nain koji su i do sada koristile.

20.6.1. Prosjena ponderisana kamatna stopa na kredite

Prosjene ponderisane kamatne stope na kredite se izraunavaju za dvije kategorije kredita: kredite stanovnitvu i kredite nefinansijskim preduzeima, koristei jedan od dva naina za izraunavanje prosjenih ponderisanih kamatnih stopa iz stava (2) ove take.

Izraunavanje prosjene kamatne stope se moe vriti na dva naina:

a) na bazi ukupnih kredita po odreenoj kamatnoj stopi b) na bazi ostvarenog prihoda po osnovu kamate.

a) Izraunavanje prosjene ponderisane kamatne stope na bazi ukupnih kredita po odreenoj kamatnoj stopi

Prosjena ponderisana

kamatna

stopa na kredite

=

Ukupni krediti po odreenoj kamatnoj stopi

koritena kamatna stopa Ukupni krediti po razliitim kamatnim

stopama

Formula za izraunavanje prosjene ponderisane kamatne stope je sljedea:

p =

(G1 p1)+ (G2 p2)+ (G3 p3)+ .....+

(Gn pn)

G1+G2+G3+.....+Gn

Gdje je:

p prosjena ponderisana kamatna stopa, G1 suma kredita po odreenoj kamatnoj stopi p1, p1 kamatna stopa na kredite G1,

G1+....Gn suma kredita.

18

b) Izraunavanje prosjene ponderisane kamatne stope na bazi ostvarenog prihoda po osnovu kamate na kredite

Prosjena ponderisana kamatna stopa se moe izraunati na bazi ostvarenog prihoda po osnovu kamata na kredite po sljedeoj formuli:

P G p

100

Primjer: Banka je ugovorila sljedee kredite

8.000 KM kredita po stopi 12,25%

5.000 KM kredita po stopi 10,36%

18.000 KM kredita po stopi 8,18 %

31.000 KM kredita ukupno u toku mjeseca ugovoreno.

Kolika je prosjena ponderisana kamatna stopa na novougovorene kredite?

Prosjena ponderisana kamatna stopa se dobije kada se primijeni naprijed navedena formula

p =

(8000 12,25)+ (5000 10,36)+

(18000 8,18)

8000+5000+18000

p = 98000+51800+147240

31000

p = 297040

= 9,58% 31000

ili

8000 12,25 3,16%

31000

5000 10,36 1,67%

31000

18000 8,18 4,75%

31000

3,16+1,67+4,75 9,58%

19

P predstavlja ukupan prihod ostvaren od kamate,

G glavnica na koju je kamata raunata, p prosjena ponderisana kamatna stopa.

20.6.2. Prosjena ponderisana kamatna stopa na depozite

Prosjene ponderisane kamatne stope na depozite se izraunavaju za dvije kategorije depozita: depoziti stanovnitva i depoziti nefinansijskih preduzea koristei jedan od dva naina za izraunavanje prosjenih ponderisanih kamatnih stopa iz take 20.6.1. pod a) ili b) ove metodologije.

Prosjena ponderisana

kamatna

stopa na

depozite

=

Ukupni depoziti po odreenoj kamatnoj stopi

koritena kamatna stopa

Ukupni depoziti po razliitim kamatnim stopama

21. Izraunavanje kamatnih stopa na poslove po ostatku vrijednosti (postojei poslovi)

Postojei poslovi obuhvataju knjigovodstvena stanja revolving kredita, duga po kreditnim karticama, te knjigovodstvena stanja depozita po vienju posljednjeg dana izvjetajnog mjeseca. Navedene instrumente karakterie promjenljivost te se esto nazivaju volatilni instrumenti.

21.1. Kamatne stope kod prekononih depozita, depozita s otkaznim rokom, duga po kreditnim karticama, revolving kredita i minusa po tekuem raunu

Prilikom izrunvnj kmtnih stop kod prekononih depozit, depozit s otkznim rokom, dug po kreditnim krticm, revolving kredit i minus po tekuem runu (u dljem tekstu: voltilni instrumenti) koncept novih poslov ne odnosi se smo n nove poslove ve se proiruje i obuhvt ukupno stnje ovih instrumenat. Poto se kod voltilnih instrument dostvljju podci koji se odnose n ukupno stnje, ne postoji rzgrnienje n postojee i nove poslove. Kmtne stope kod ovih instrument izrunvju se ko ponderisni prosjeci

Primjer:

Ako je banka u odreenom mjesecu ugovorila ukupno 31.000 KM kredita nefinansijskim preduzeima po razliitim kamatnim stopama i ostvarila ukupan prihod po osnovu kamata na te kredite u iznosu 2.969,80 KM, kolika je prosjena kamatna stopa?

Po navedenoj formuli izraunavamo prosjenu ostvarenu kamatnu stopu:

G p

2969,8 = 31000 p

2969,8= 310p p=2969,8:310 p =9,58% 100 100

20

kmtnih stop koje se primjenjuju n knjigovodstveno stnje tih instrument posljednjeg klendrskog dn u mjesecu za koji se izvjetava. Pored prosjeno ponderisnih kmtnih stop izruntih n osnovu AUKS- ili UDEKS-, izrunvju se i prosjeno ponderisne nominlne (ugovorene) kmtne stope. Kod prtij koje u zvisnosti od stnj n runu mogu biti kreditne (minus po tekuem runu) ili depozitne (prekononi depozit), stnje posljednjeg klendrskog dn u mjesecu za koji se izvjetv odreuje d li je u pitnju kreditni ili depozitni run.

21.2. Tretman kombinovanog depozitnog i kreditnog rauna

Kod partija koje u zavisnosti od stanja na raunu mogu biti kreditne (minus po tekuem raunu) ili depozitne (prekononi depozit), stanje posljednjeg kalendarskog dana u mjesecu za koji se izvjetava odreuje da li je u pitanju kreditni ili depozitni raun.

Primjer: kombinovanog kreditnog i depozitnog rauna

Stanje posljednjeg dana u mjesecu uzima se u cilju odreivanja da li je raun kreditni ili depozitni u mjesecu za koji se izvjetava, odnosno da li je u pitanju minus po tekuem raunu ili prekononi depozit. Ukoliko pojedinana vremena od t0 do t9 predstavljaju jedan mjesec, tada salda u vremenima t1, t2, t3, i t6 predstavljaju prekononi depozit, a u vremenima t4, t5, t7 i t9 minus po tekuem raunu. Ukoliko svako od vremena od t0 do t9 predstavlja jedan dan, pri emu vrijeme t9 predstavlja dan izvjetavanja, u ovom primjeru raun je kreditni, tj. u pitanju je minus po tekuem raunu jer se u obzir uzima samo stanje rauna na posljednji dan u kalendarskom mjesecu za koji se izvjetava.

21.3. Tretman kreditnih kartica

Bnk iskljuivo prikzuje kmtne stope i iznose koji se odnose n dug (kredit) nsto koritenjem kreditne krtice. Iznos dug i kmtnu stopu primijenjenu n dug nsto koritenjem revolving kreditne krtice, bnk ukljuuje u dug po kreditnoj krtici. Ukoliko klijent koristi debitnu krticu, pri emu se n tekuem runu evidentir minus (prekorenje), bnk prikzuje kmtnu stopu u okviru minus (prekorenj) po tekuem runu. Bnk, prilikom izvjetvnj u okviru postojeih poslov kod dug po kreditnim krticm, ukljuuje dug po kreditnim krticm odobren ko produeni kredit (kmtn stop > 0%) i dug odobren ko kreditnu pogodnost (odloeno plnje s 0% kmte). Kmtn stop izrunv se ko prosjeno ponderisn kmtn stop.

21

Ukoliko klijent ne otplati ugovoreni minimalan iznos otplate duga po kreditnoj kartici u roku

predvienom ugovorom, banka zaraunava odreene penale koji mogu biti u formi kamatne stope, tj. vie kamatne stope i kao takvi ukljuuju se u statistiku kamatnih stopa. Ukoliko se penali prikazuju u formi dodatnih trokova ili naknada, ne ukljuuju se u izraunavanje AUKS-a ili UDEKS-a. Odobreni kreditni limit u okviru kojeg klijent moe da se zadui sam po sebi ne predstavlja novi posao.

22. Tretman subvencioniranih kredita

Z potrebe izvjetvnj o kmtnim stopm bnk, kod subvencioniranih kredita banka uvijek prikazuje kamatne stope s aspekta banke, dakle na osnovu kojih ostvaruje prihod.

Ovaj princip primjenjuje se samo ukoliko tree lice dobija subvenciju preko banke.

Primjer: Kmtne stope kod subvencioniranih depozit

Ukoliko klijent dobij kmtu po stopi od 5% n godinjem nivou n poloeni depozit, pri emu 3% dobij od bnke, 2% je subvencionirano od strne treeg lic, koje je klijent primio preko banke. Onda smo 3% ulzi u sttistiku kmtnih stop bnke. Za klijente 1, 2 i 3 prijavljuje se kamatna stopa od 3%, dok se za uposlenika koji ima

posebne uslove izvjetava kamatna stopa od 5%.

Primjer: Prikazivanje kamatne stope kod duga po kreditnoj kartici

Posljednjeg dana u mjesecu stanje ukupnog duga po kreditnoj kartici iznosi 12.000

KM. Od tog iznosa 8.000 KM predstavlja kreditnu pogodnost (odloeno plaanje po 0% kamate), a 4.000 KM je produeni kredit po kamatnoj stopi od 24% (kamatna stopa > 0%).

U okviru kamatnih stopa banke na postojee poslove prikazuje se iznos od 12.000 KM i prosjeno ponderisana kamatna stopa koja u primjeru iznosi 8,0%.

22

Ovj princip primjenjuje se bez obzir d li tree lice dje subvenciju direktno klijentu ili to ini preko bnke.

Diseminacija statistike kamatnih stopa

23. Diseminacija statistike kamatnih stopa vri se u skladu s navedenim pregledom aktivnih i pasivnih kamatnih stopa, koji sadri serije podataka formirane poev od januara 2012. godine, kako slijedi:

a) Aktivne kamatne stope

1) Kamatne stope na kredite stanovnitvu u KM, 2) Kamatne stope na kredite stanovnitvu u KM s valutnom klauzulom, 3) Kamatne stope na revolving kredite stanovnitvu, prekoraenja i kreditne kartice, 4) Kamatne stope na kredite nefinansijskim preduzeima u KM, 5) Kamatne stope na kredite nefinansijskim preduzeima u KM s valutnom klauzulom,

Primjer: Kmtne stope kod subvencioniranih kredita

Tkoe, ukoliko bnk zrunv kmtu po stopi 10% godinje n kredit, pri emu sm klijent pl 6%, 4% pl tre strn ko subvenciju direktno banci, kmtn stop od 10% godinje prikzuje se u sttistici kmtnih stop bnke za klijente 1,2 i 3. Za uposlenika koji ima posebne uslove prijavljuje se kamatna stopa

od 6%.

23

6) Kamatne stope na revolving kredite nefinansijskim preduzeima, prekoraenja i kreditne kartice

b) Pasivne kamatne stope

1) Kamatne stope na depozite stanovnitva u KM i u KM s valutnom klauzulom, 2) Kamatne stope na depozite stanovnitva u stranoj valuti (osim euro valute), 3) Kamatne stope na depozite stanovnitva u euro valuti, 4) Kamatne stope na depozite nefinansijskih preduzea u KM i u KM s valutnom klauzulom, 5) Kamatne stope na depozite nefinansijskih preduzea u stranoj valuti (osim euro valute), 6) Kamatne stope na depozite nefinansijskih preduzea u euro valuti.

24. Ostale aktivne kamatne stope na kredite u stranoj valuti se ne publikuju za sada, zbog

nedovoljne zastupljenosti ovih kredita u izvjetajima banaka te se ne mogu se smatrati relevantnim podatkom o prosjeku za BiH.

Prelazne i zavrne odredbe

25. Podaci statistike kamatnih stopa Centralne banke objavljuju se mjeseno, na Internet stranici Centralne banke Bosne i Hercegovine www.cbbh.ba, 4-5 sedmica po isteku

izvjetajnog mjeseca, u skladu s Kalendarom objavljivanja podataka Finansijskog sektora BiH http://cbbh.ba/index.php?id=29&lang=bs. Podaci statistike kamatanih stopa se

objavljuju u okviru statistike Finansijskog sektora u BiH

http://cbbh.ba/index.php?id=33&lang=sr&sub=mon. Odreeni indikatori statistike kamatnih stopa se objavljuju i u MMF-oj mjesenoj publikaciji International Financial Statistics IFS.

26. Mjeseni podaci o prosjenim ponderisanim kamatnim stopama su takoe dostupni korisnicima i putem povremenih saoptenja za tampu, mjesenog ekonomskog pregleda, kao i kvartalnih biltena i godinjeg izvjetaja koji se objavljuju na Internet stranici Centralne banke u okviru foldera Publikacije http://cbbh.ba/index.php?id=35&lang=bs.

27. Prethodna statistika kamatnih stopa koju je Centralna banka publikovala za period od

januara 2002. godine do decembra 2012. godine je dostupna u okviru foldera Arhiva na

Internet stranici Centralne banke

http://cbbh.ba/index.php?id=33&lang=hr&sub=mon_archive.

28. Ova metodologija stupa na snagu danom donoenja.

29. Stupanjem na snagu ove metodologije stavljaju se van snage Dodatna pojanjenja za popunjavanje Izvjetaja 2SR-proirena verzija i ostalih izvjetaja za prikupljanje podataka za potrebe statistike monetarnog i finansijskog sektora (MSF), 02/3-192/06 od 28. novembra

2006. godine i u skladu s dodatnim pojanjenjima Uputstvo za izraunavanje prosjenih kamatnih stopa na kredite i depozite privatnih preduzea i stanovnitva koji su realizovani u izvjetajnom mjesecu, iz novembra 2006. godine.

GUVERNER

dr Kemal Kozari

24