1

Stappenplan Centrum voor Jeugd en Gezin1 Handleiding voor gemeenten bij het opzetten van een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). 5 Gouden Regels:

1. Gebruik het landelijk basismodel als vertrekpunt. 2. Neem als gemeente de regie in handen. 3. Niet de instellingen staan centraal, maar het kind en de ouder. 4. Bepaal eerst de taken van het CJG. Kijk pas daarna welke instellingen die

kunnen uitvoeren. 5. Zie het stappenplan als cyclisch proces en het CJG als een groeimodel.

PRIMO nh, oktober 2007

1 Dit stappenplan is mede gebaseerd op het stappenplan van JSO/PJ Partners Zuid Holland (juni 2007), alsook de ervaringen van een viertal projectplannen CJG in Alkmaar, Haarlem, Hoorn én Zaanstad.

2

Wat is een Centrum voor Jeugd en Gezin? (definitie uit “Alle kansen voor alle kinderen”, Ministerie voor Jeugd en Gezin (juni 2007) Een Centrum voor Jeugd en Gezin is voor ouders, kinderen én jongeren (-9 maanden tot 23 jaar) een herkenbaar en laagdrempelig centraal punt voor opgroei- en opvoedvragen, adequate en passende hulp, en coördinatie van die hulp. Een dergelijk centrum is er voor álle ouders, kinderen en jongeren, niet alleen voor probleemgezinnen. Want opvoeden en opgroeien is leuk, maar soms ook lastig. Het centrum is ook een centraal punt voor professionals bij vroegtijdige signalering. Het Centrum brengt diverse instanties en functies samen die nu nog teveel langs elkaar heen werken. Het is dus nadrukkelijk niet de bedoeling een extra (bureaucratische) laag aan te brengen. De toegevoegde waarde staat voorop. Het basismodel voor de Centra voor Jeugd en Gezin bestaat uit:

• De vijf functies van het preventieve jeugdbeleid uit de Wet maatschappelijke ondersteuning (informatie & advies; signalering; toeleiding tot de hulp; licht pedagogische hulp én coördinatie van zorg).

• Het basistakenpakket van de jeugdgezondheidszorg uit de Wet collectieve preventie volksgezondheid.

• In het basismodel maakt elk centrum een schakel met de Bureau Jeugdzorg en de scholen.

Verdere richtlijnen: • Met de gemeenten is afgesproken dat zij bevorderen dat de bureaus jeugdzorg als voorpost in het

Centrum voor Jeugd en Gezin functioneren.

• De verdere invulling is aan de gemeente. Het Centrum voor Jeugd en Gezin is er voor de jeugdigen en ouders in de betreffende gemeente of stadswijk. Elk centrum moet inspelen op de wensen en behoeften van de betreffende gemeente of wijk.

Meer informatie over Centrum voor Jeugd en Gezin: Website ministerie Jeugd en Gezin: www.jeugdengezin.nl Nederlands Jeugdinstituut: www.nji.nl (dossier Centrum Jeugd en Gezin) PRIMO nh www.primo-nh.nl (dossier en zoek op preventief jeugdbeleid) (zie ook de folder Centrum Jeugd en Gezin)

3

Stap 1: Initiatief nemen Doel: Zicht te krijgen op wat een CJG is om hiermee (politieke) draagvlak te verkrijgen voor het verdere traject. Wat is de betekenis van een CJG voor de gemeente en aan welke randvoorwaarden moet het voldoen. 1. Verzamel informatie over:

• Prestatieveld preventief jeugdbeleid in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).

• Centra voor Jeugd en Gezin (wat is het doel van een CJG, wat is het basismodel, praktische voorbeelden).

• Zoek aansluiting bij het preventieve jeugdbeleid in uw gemeente.

2. Doe een haalbaarheidsonderzoek en bepaal het draagvlak. Ga op verkenningstocht:

• Binnen de gemeente (wethouder én collega-ambtenaren). • In de omliggende gemeenten of regio. • Bij belanghebbenden zoals:

• Ouders en kinderen; • Consultatiebureau; • GGD; • Lokaal welzijnswerk; • Kinderopvang; • (brede) school; • algemeen maatschappelijk werk; • Bureau Jeugdzorg; • en anderen.

Betrek daarbij deze vragen:

• Wat heeft betrokkene voor beeld en visie bij een CJG? • Wat moet de meerwaarde van een CJG zijn? • Wat hebben ouders en jeugdigen nodig? • Waarom worden ouders en jeugdigen nu onvoldoende gereikt? • Wat zijn huidige goede netwerken die bij voorkeur behouden moeten blijven? • Wat wordt er gemist in het huidige jeugdbeleid waar een CJG de oplossing moet zijn? • Welke ruimte(s) komen eventueel in beeld voor een CJG? • Zijn er mogelijk financiële bronnen binnen én buiten de gemeente?

3. Bepaal wie u als gemeente tot de kernpartners rekent. 4. Stel een startdocument op: Het startdocument moet het bestuurlijke draagvlak geven voor het Centra voor Jeugd en Gezin. De vraag wordt hierin beantwoord of de gemeente zelfstandig verder gaat of samenwerkt met andere gemeenten. Verder worden de projectopzet én de vervolgstappen hierin benoemd. Maak het startdocument bij voorkeur in samenspraak met de lokale voorzieningen. Tips speciaal voor kleine gemeenten: Onderzoek de mogelijkheid om regionaal (of samen met buurgemeenten) plannen te maken voor het opzetten van Centra voor Jeugd en Gezin.

4

Stap 2: Ontwerpen Doel: Het verder uitwerken van de taken van een Centrum voor Jeugd en Gezin die vervolgens vastgelegd worden in een samenwerkingsovereenkomst.

1. Formeer een projectgroep, waarin naast de gemeente vertegenwoordigers zitten van de kernpartners (lokale en regionale instellingen op het gebied van opvoeden en opgroeien).

2. Werk een duidelijke visie en missie uit.

• Wat willen de betrokken partijen met elkaar in een Centrum voor Jeugd en Gezin? • Strookt dit met de doelen van het jeugdbeleid in de gemeente?

3. Werk het ontwerp verder uit.

• Bepaal de doelgroep. Professionals, ouders en jeugdigen (tot welke leeftijd?). • Doe een behoefteonderzoek onder de ouders en jeugdigen. • Bepaal de contouren van het aanbod. • Bepaal hoe aan te sluiten bij de bestaande regionale voorzieningen en netwerken

zoals de zorgadviesteams in het onderwijs en de buurtnetwerken. • Onderzoek mogelijkheden om organisaties gezamenlijk te huisvesten, bij voorkeur in

een bestaand gebouw (zoals een school, consultatiebureau of een buurthuis). • Breng jeugdigen, ouders en professionals op de hoogte van de vorderingen van het

Centrum.

4. Zoek naar de ruimte waarin het Centrum het best kan functioneren. Dit kan bijvoorbeeld zijn:

• Een bestaand gebouw, zoals het consultatiebureau, een (brede) school, een buurthuis of andere multifunctioneel gebouw.

• Een nieuw te bouwen multifunctioneel centrum. • Stel vervolgens een eventueel verbouwplan op. • Benoem wie de hoofdhuurder zal worden.

5. Stel een samenwerkingsovereenkomst op. • Werk de afspraken uit in een samenwerkingscontract en laat deze formeel

ondertekenen door bestuurders van betrokken instellingen én de gemeente. Meld daarin afspraken over regie, communicatie en informatie aan de klantgroepen.

• Maak er een feestelijke bijeenkomst van en geef er publiciteit aan. Nodig er betrokken ouders en jeugd bij uit.

Tips voor de missie en visie

• In de definitie van een CJG staan (zie eerder) verschillende doelen. Vraag je af welke doelstellingen je het meest aanspreken en verwerk dit tot een goede missie.

• Ook de Rechten van het Kind kunnen goed verwerkt worden in de missie. Tips voor de bereikbaarheid

• Erg belangrijk is de bereikbaarheid van een CJG voor de doelgroep. Hierbij gaat het niet alleen om een goed herkenbaar gebouw. Denk bijvoorbeeld ook aan de mogelijkheid van één gezamenlijk centraal adres, telefoonnummer, website en één balie/loket.

• Bekijk ook of er meerdere vestigingen wenselijk zijn. • Voor kleine gemeenten kan uitbreiding van spreekuren van een consultatiebureau al een

verbetering zijn in de toegankelijkheid en bereikbaarheid voor ouders.

5

Stap 3: Realiseren Doel: Het concreet uitwerken en implementeren van het CJG.

1. Werk het Centrum voor Jeugd en Gezin verder uit: • Formeer een projectgroep van uitvoerders. • Benoem een projectleider voor het inrichten van gezamenlijke primaire processen. • Maak afspraken over ieders rol in de projectgroep.

2. Werk de bouwkundige aspecten uit:

• Verbouw de ruimte. • Stel huur- en gebruikersovereenkomsten op voor de verschillende partijen.

. 3. Werk de inhoudelijke samenwerking uit:

• Beschrijf de activiteiten van de betrokken partijen in het front- en back office. • Werk aan een eenduidige registratie, waaronder gebruikmaking van Elektronisch Kind

Dossier en Verwijsindex. • Richt eventueel een gezamenlijke website in. • Ontwikkel een goede sociale kaart. • Regel de coördinatie van zorg voor multiprobleem gezinnen. • Zorg voor één duidelijke indicatie én eenduidige toegang tot Bureau Jeugdzorg. • Betrek bij zoveel mogelijk zaken de doelgroep zelf. Werk daarom aan duidelijke ouder- en

jeugdparticipatie.

4. Werk de randvoorwaarden verder uit, zoals: • de interne protocollering; • taak en verantwoordelijkheden van elke instelling, die in het Centrum voor Jeugd en

Gezin participeert daarin heeft; • de gewenste resultaten en tijdsplanning. (monitoren van het werkproces).

5. Open het Centrum voor Jeugd en Gezin op een feestelijke wijze!!!!! 6. Maak met een communicatieplan voor een functionerend centrum.

• Zorg voor continue PR voor de Centra voor Jeugd en Gezin voor de gehele doelgroep, inclusief professionals.

• Zorg voor verslaglegging met daarin gegevens van alle betrokken partners, aan de bestuurders.

• Communiceer hierover met de klanten en alle burgers.

6

Stap 4: Bijstellen Doel: De werking van het Centrum voor Jeugd en Gezin optimaliseren.

1. Zorg voor een jaarlijkse evaluatie van de opzet en werking van het centrum voor Jeugd en Gezin. Houdt daarbij rekening met onder meer:

• Gehaalde resultaten. • Successen en flops. • Actuele ontwikkelingen (beleid, behoeften doelgroep). • Financiën. • Tevredenheidonderzoek gebruikers.

================================================================================ PRIMO nh Wie zijn we? PRIMO nh is een Noord-Hollandse adviesorganisatie op sociaal terrein. Voor de provincie Noord-Holland voeren we projecten uit in het kader van provinciaal sociaal beleid. Daarnaast krijgt PRIMO nh opdrachten van gemeenten, fondsen, ministeries en maatschappelijke instellingen. Wat kan PRIMO nh u bieden bij de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin?

Overdragen van inhoudelijke kennis, bijvoorbeeld over de verschillende vormen van Centra voor Jeugd en Gezin die landelijk en provinciaal worden gebruikt;

Het uitvoeren van een haalbaarheidsonderzoek (zowel in één gemeente als bij regionale samenwerking);

Het (mede)organiseren van een lokale of regionale startconferentie; Procesbegeleiding bij het opzetten van een Centrum voor Jeugd en Gezin. Denk hierbij aan

visieontwikkeling, draagvlakonderzoek en het maken van een plan van aanpak; Het betrekken van ouders en jeugd bij het opzetten van een Centrum Jeugd en Gezin.

Ondersteuning op maat Het opzetten van een Centrum voor Jeugd en Gezin bestaat uit verschillende stappen. In elke fase van de beleidsvorming kunt u gebruik maken van de expertise van PRIMO nh. Wij bieden maatwerk. Ons aanbod sluit aan bij uw specifieke vragen en de situatie in uw gemeente. Meer informatie Voor meer informatie kunt u bellen of mailen met het Servicepunt van PRIMO nh, maandag t/m donderdag tot 13.00 uur via 0299 - 418 700 of servicepunt@primo-nh.nl. Of neem contact op met één van onze adviseurs: Niko de Groot Coby Noordhof Jonneke Kruse ndegroot@primo-nh.nl cnoordhof@primo-nh.nl jkruse@primo-nh.nl 0299 418 700 0299 418 700 0299-418700 Kijk op onze website www.primo-nh.nl voor meer informatie.