Standardni jezik i njegova svojstva

Najvažnija karakteristika standardnog jezika jeste nadregionalnost. Standardni jezik prevazilazi sve dijalekte i

sociolekte. Standardni jezik je jezik insitucija, medija i obrazovnog sistema. On se uči u školi, a to učenje pruža

prestiž. Prestiž omogućava napredak u društvu.

Glavna obilježja standardnog jezika:

1. Lingvističke odlike: iako su one i sociolingvističke jer proističu iz društvenih funkcija standardnog jezika –

nove uloge standarda izazivaju promjene u samoj strukturi jezika.

- Jedinstvenost - standardni jezik funkcioniše kao cjelina, kao homogen sistem

- Autonomnost- standardni jezik je poseban i razlikuje se i od idioma koji mu je u osnovi

- Eelastična stabilnost - standarda koju uvodi osnivač Praškog lingvističkog serkla, češki germanista V.

Matezius i definiše je kao dinamičku napetost između kodifikacije i realne norme – standardni jezik se stabilizuje

odgovarajućom kodifikacijom, a norma utvrđena kodifikacijom mora biti elastična da bi se mogla prilagoditi

promjenama u jezičkoj zajednici.

- Intelektualizacija - standardnog jezika je odlika standarda koju uvodi B. Havranek i pod njom

podrazumijeva prilagođavanje jezika kako bi mogao da izrazi misao u svoj njenoj kompleksnosti. apstraktnost i

objektivnost na račun afektivnosti)

- Pismenost - ne može se govoriti o standardu koji nema pismenost, ali to ne znači da postojanje pismenosti

znači i postojanje standarne norme jer ovu treba tek graditi.

- Kodifikacija - uspostavljanje eksplicitne otrografske, ortoepske, gramatičke i leksičke norme. Jezik je

kodifikovan kad ima pravopis, gramatiku i rječnik;

- Artificijelnost - standardni jezik je vještačka tvorevina – niko rođenjem ne govori standardni jezik,

- Modernizacija - sposobnost da se standardni jezik prilagodi potrebama moderne kulture, intelektualizacija;

- Funkcionalna raslojenost- za razliku od narodnog jezika, standardni jezik je funkcionalno raslojen

- Internacionalizacija - standard služi za širenje i preko nacionalnih i jezičkih granica.

2. Sociološke odlike

- Istoričnost - svijest o istorijskom kontinuitetu jezičkog idioma koji je u osnovi standarda, kulturnim

vrijednostima u njemu nataloženim što često bude izvor nacionalne afirmacije ali i nacionalne mitologije.

- Vitalnost - jednom stvoren standard istrajava i odolijeva promjenama

- Ekspanzivnost - težnja standardnog jezika da se širi i pokrije nacionalnu teritoriju date zajednice, potiskujući

dijalekte iz mnogih domena upotrebe-.

3. Sociolingvističke funkcije: - Ujedinjujuća - standard kao povezujući faktor govornika, nasuprot dijalekatskoj raznolikosti

- Odvajajuća - jedna zajednica se odvaja od druge standardnim jezikom koji služi kao simbol zasebnog

identiteta)

- Prestižna - prestižni status imaju oni govornici koji vladaju standardnim jezikom i one zajednice koje imaju

standardni jezik;

- Funkcija učešća - korišćenjem standardnog jezika zajednica pripada modernom svijetu;

- Funkcija normativne orijentacije - standard služi kao orijentir u pitanjima jezičke korektnosti.

Pored ovih pet izdvojenih kao manje poznatih sociolingvističkih funkcija, standardni jezik , svakako, ima i

druge očiglednije funkcije, kao što su komunikacijska i kulturna iskazane kroz kultivisano verbalno opštenje unutar

jezičke zajednice (obrazovni sistem, administracija, mediji) ili između jezičkih zajednica, zatim, simbolička – kad se

nacionalni identitet vezuje za standardni jezik, sociopolitičke funkcije koje standardnim jezicima obezbjeđuju status

nacionalnih, zvaničnih ili državnih jezika i dr.

4. Sociopsihološki status standardnog jezika: Unapređujući klasičnu teoriju standarada Praške škole sedamdestih godina prošlog vijeka teoretičari kao

važne komponente za status standarda uključuju i stavove jezičke zajednice prema standardnom jeziku, koji u

suštni korespondiraju sa funkcijama:

- Lojalnost - odnosi se na funkciju ujedinjavanja i odvajanja, ljudi su emotivno vezani za svoj standardni jezik;

- Ponos - odnosi se na funkciju prestiža, iskazuje se pozitivan stav prema svom standardu;

- Svijest o važnosti norme - odnose sa na dvije posljednje funkcije, norma se prihvata kao dobra i potrebna.