1

Edward Musia Politechnika Gdaska

SPRAWDZANIE INSTALACJI ELEKTRYCZNYCH NISKIEGO NAPICIA.

PRZEGLD TRECI ORAZ BDW TUMACZENIA

NORMY PN-HD 60364-6:2008 Abstrakt

Ustanowiona w grudniu 2008 roku norma PN-HD 60364-6:2008 [5] Instalacje elektryczne niskiego napicia Cz 6: Sprawdzanie jest tumaczeniem na jzyk niby-polski wydanej rok wczeniej angloj-zycznej wersji PN-HD 60364-6:2007 (U) [4]. Porwnanie obydwu dokumentw pozwala kademu zaintere-sowanemu odkry niezliczone bdy merytoryczne tumaczenia i nieudoln polszczyzn. Pozwala te zrozu-mie gbi maksymy, i przekad to szukanie nie sw, lecz sensw. Trzy wczeniejsze wersje normy [1, 2, 3] dotyczyy tylko sprawdzania odbiorczego, nowa edycja za dotyczy rwnie sprawdzania okresowego i wprowadza wiele innych zmian. Rozszerzono zakres sprawdzania odbiorczego, uwydatniono znaczenie ogl-dzin, zaakceptowano pomiar impedancji ptli zwarciowej metod cgow i zmodyfikowano niektre wyma-gania.

1. Sprawdzanie odbiorcze i sprawdzanie okresowe Ustanawiajc w roku 1986 pierwszy arkusz 61 (IEC 364-6-61:1986) dotyczcy sprawdzania

odbiorczego Midzynarodowa Komisja Elektrotechniczna IEC zamierzaa wkrtce wyda arkusz komplementarny 62 dotyczcy sprawdzania okresowego i prace w tym kierunku trway do roku 2001 wcznie. Zrezygnowano z dwch powodw. Jedno i drugie sprawdzanie ma podobny zakres i t sam metodyk, co podwaa sens ustanawiania dwch osobnych rwnorzdnych dokumentw normalizacyjnych, a ponadto i to zawayo nie udao si uzgodni w skali midzynarodowej czstoci przeprowadzania sprawdzania okresowego, na co bardzo liczono. Wszczto zatem prace nad arkuszem 6 Sprawdzanie, obejmujcym zarwno sprawdzanie odbiorcze, jak i okresowe.

Sprawdzanie stanu technicznego instalacji elektrycznych jest wymagane po zakoczeniu bu-dowy, przebudowy (rozbudowy, modernizacji) bd remontu instalacji jako sprawdzanie odbiorcze oraz w okrelonych odstpach czasu w trakcie jej eksploatacji jako sprawdzanie okresowe. Meto-dyka jednego i drugiego sprawdzania jest niemal jednakowa, ale zakres sprawdzania odbiorczego jest nieporwnanie szerszy, bo w porwnaniu z okresowym obejmuje teraz dodatkowo: sprawdzanie poprawnoci dokumentacji technicznej stanowicej podstaw budowy, przebudo-

wy bd remontu, sprawdzanie protokow odbiorw czciowych, tzn. ogldzin i bada, ktre mona przepro-

wadzi tylko podczas budowy obiektu bd instalowania urzdze, np. przy odbiorach robt zanikowych (trasy przewodowe i kablowe, ekranowanie w cianach i stropach, uziomy funda-mentowe i bezporednio w gruncie, uoenie i czenie zwodw i przewodw odprowa-dzajcych naturalnych).

Osobie dokonujcej sprawdzania odbiorczego naley udostpni informacje wymienione w Rozdziale 514.5 Czci 5-51 normy i inne informacje niezbdne do wykonania tego sprawdzania (pkt 61.1.2 omawianej normy [5]). Chodzi o kompletne schematy i plany instalacji oraz zestawienia przedstawiajce peny jej ukad i nastpujce dane poszczeglnych obwodw: obcienie szczytowe, liczba i przekrj przewodw oraz sposb ich uoenia, dugo obwodu, umiejscowienie cznikw izolacyjnych i cznikw roboczych (obie funkcje moe spenia

2

jeden cznik: rozcznik izolacyjny lub wycznik izolacyjny), umiejscowienie, rodzaj, typ oraz nastawienie zabezpiecze nadprdowych i innych, jeli wyst-

puj, prd zwarciowy pocztkowy oraz prd zwarciowy wyczalny zabezpiecze nadprdowych

(wycznikw i bezpiecznikw). Waciciel bd zarzdca instalacji powinien aktualizowa t dokumentacj, zwaszcza po

kadej przebudowie i rozbudowie oraz kadej zmianie warunkw zasilania. Protok sprawdzania odbiorczego powinien zawiera (61.4):

- schematy i plany instalacji z opisem pozwalajcym zidentyfikowa kady obwd, jego wyposa-enie (zwaszcza zabezpieczenia) i jego umiejscowienie w budynku lub w terenie,

- szczegowy opis wynikw ogldzin, prb i pomiarw, - usterki i braki wymagajce usunicia przed przekazaniem obiektu do uytkowania, - zalecenia odnonie do terminu pierwszego sprawdzania okresowego, - podpisy osb uprawnionych do dokonywania sprawdze i oceny ich wynikw.

Osoby odpowiedzialne za bezpieczestwo, budow i sprawdzenie odbiorcze instalacji powin-ny przedstawi inwestorowi wraz z protokoami bada czciowych i bada odbiorczych proto-k okrelajcy zakres odpowiedzialnoci kadej z nich (61.4.4).

Z kolei sprawdzanie okresowe naley rozpocz od zapoznania si z protokoem poprzed-niego sprawdzania (odbiorczego bd okresowego). Jeeli taki protok nie jest dostpny, to mog by konieczne dodatkowe badania (62.1.1 oraz 62.1.2), zwizane z dodatkowymi kosztami. Spraw-dzanie okresowe wykonuje si bez demontau bd z czciowym demontaem urzdze. Jeeli szczegowe przepisy nie stanowi inaczej, to akceptuje si zasad ochrony zastanej (62.1.2, UWAGA 1), czyli wystarcza sprawdzenie zgodnoci z przepisami i normami z okresu projektowa-nia i budowy obiektu.

Protok sprawdzania okresowego powinien zawiera (62.1.4, 62.3): - schematy i plany instalacji z opisem pozwalajcym zidentyfikowa kady obwd, jego wyposa-

enie (zwaszcza zabezpieczenia) i jego umiejscowienie w budynku lub w terenie, - szczegowy opis wynikw ogldzin, prb i pomiarw oraz sposobu ich uzyskania (metoda i

warunki pomiaru oraz uyte mierniki), - ewentualne ograniczenia zakresu sprawdzania w stosunku do wymaga normy i ich powody, - usterki i braki wymagajce usunicia z podkreleniem usterek wymagajcych usunicia przed

najbliszym uruchomieniem okrelonych urzdze, - ewentualne zalecenia modernizacji instalacji w celu doprowadzenia do zgodnoci z aktualnymi

normami i przepisami, jeeli przemawiaj za tym wane argumenty, - zalecany termin kolejnego sprawdzania okresowego, - podpisy osb uprawnionych do dokonywania sprawdze i oceny ich wynikw.

Czsto sprawdzania okresowego powinna by ustalana (62.2) z uwzgldnieniem rodzaju instalacji, jej narae rodowiskowych (w normie od lat nazywanych bdnie wpywami zewntrz-nymi) oraz trybu uytkowania, w tym czstoci i jakoci zabiegw konserwacyjnych; wymagana czsto jest zwykle okrelona w przepisach krajowych.

Dla budownictwa mieszkaniowego mona dopuci do dugi okres czasu midzy kolejnymi sprawdzeniami okresowymi, np. 10 lat. Zaleca si jednak przeprowadza sprawdzanie przy zmianie uytkownika lokalu, aby kolejny lokator nie by naraony na skutki ewentualnych niefachowych napraw i przerbek dokonanych przez poprzednika.

Poza budownictwem mieszkaniowym okres czasu midzy kolejnymi sprawdzeniami okreso-wymi moe wynosi 4 lata, natomiast powinien by krtszy w nastpujcych przypadkach: a) obiekty o zwikszonym zagroeniu poraeniem, poarem lub wybuchem, b) miejsca, w ktrych wystpuj instalacje zarwno niskiego, jak i wysokiego napicia, c) tereny budowy, d) instalacje bezpieczestwa, e) obiekty gromadzce publiczno (widowiskowe, gastronomiczne, handlowe, usugowe, komuni-

kacyjne, edukacyjne, sportowe).

3

Ta ostatnia pozycja brzmi w tekcie angielskim communal facilities, co przetumaczono jako obiekty komunalne i bd si polscy elektrycy dziwi, dlaczego szczeglnie czsto naley spraw-dza instalacje elektryczne wysypisk mieci, oczyszczalni ciekw i cmentarzy. Wtpliwoci inter-pretacyjne wyjania wersja francuska tekstu: tablissements recevant du public. Chodzi o obiekty gromadzce publiczno (niem. bauliche Anlagen fr Menschenansammlungen), zaliczane w polskich przepisach do wysokiej kategorii zagroenia ludzi ZL.

Cytowane wyej postanowienia tekstu oryginalnego normy odnonie do zakresu i czstoci sprawdzania stanu technicznego instalacji elektrycznych nie koliduj z przepisami art. 62.1 polskiej ustawy Prawo budowlane.

Norma wyjania ponadto, e sprawdzenia okresowe mog by zastpione nadzorem cigym przez stay wykwalifikowany personel albo monitoringiem cigym dokonywanym przez aparatu-r. To nowe strategie prowadzenia eksploatacji urzdze elektrycznych wdraane i rozwinite w Niemczech, a nastpnie w USA, pocztkowo w przestrzeniach zagroonych wybuchem. Maj na celu zmniejszenie kosztw i zwikszenie bezpieczestwa, czyli dwa cele tylko pozornie sprzecz-ne. Nadzr cigy pozwala wyeliminowa kontrole okresowe oraz sprawozdawczo z nimi zwi-zan. Powinien odbywa si wedug zasad sformuowanych w ustpie 4.5 normy [8].

2. Ogldziny, prby i pomiary

W obecnym ujciu normy ogldziny s kontrol instalacji elektrycznej dokonywan za pomo-

c wszelkich zmysw (6.3.2), bez uycia aparatury, w szczeglnoci bez prbnikw i miernikw. Okrelenie za pomoc wszelkich zmysw oznacza, e kontrolujcy powinien wykorzystywa nie tylko wzrok, ale rwnie such (pozwalajcy wykry anormalny przydwik, szum, haas), powo-nienie (swd spalonej izolacji, nieszczelno instalacji), dotyk (anormalna temperatura). Waciw polsk nazw takiego badania jest ocena organoleptyczna, termin powszechnie uywany przy kon-troli jakoci produktw spoywczych, ktry by moe brzmiaby zabawnie w odniesieniu do urz-dze elektrycznych. Tym niemniej, korzystajc z norm, trzeba sobie zdawa spraw, e: pojcie ogldziny (w oryginale angielskim inspection) w dwch pierwszych edycjach normy [1,

2] oznaczao dokadnie ogldziny w rozumieniu sownikw jzyka polskiego (Obejrzenie cze-go przez kogo upowanionego. Ogldziny lekarskie. Ogldziny miejsca zbrodni. Dokona ogldzin zwok),

pojcie ogldziny (w oryginale angielskim nadal inspection) w kolejnych edycjach normy, po-czynajc od roku 2006 [3, 4, 5], oznacza badanie organoleptyczne, podczas gdy ogldziny sen-su stricto w oryginale angielskim nazywaj si teraz visual inspection.

Ogldziny wykonuje si przed prbami (za pomoc prbnikw, argonowo nazywanymi te-sterami) i pomiarami (za pomoc miernikw).

Ogldziny przy sprawdzaniu odbiorczym powinny odpowiedzie na pytanie, czy poszcze-glne skadniki instalacji zostay poprawnie dobrane w projekcie, a nastpnie prawidowo zainsta-lowane w czasie budowy instalacji, zgodnie z wymaganiami waciwych przepisw, norm oraz wy-tycznych producenta (C.61.2.2). Norma wylicza w 61.2.3 i w C.61.2.3 liczne szczegowe aspekty wymagajce s