Spis tre�ci

Tre�ci zawarte w preprincie

Jak korzysta� z papierowego zeszytu �wicze� ............................................... 4Jak korzysta� z elektronicznego zeszytu �wicze� ............................................... 6

I Mapa 1. Geograficzny punkt widzenia ................. 7 2. Mapa �ród�em informacji

geograficznej ..........................................10 3. Skala mapy .............................................13 4. Mapa i plan .............................................16 5. „J�zyk” mapy ..........................................18 6. Mapa �wiata ............................................... 7. Wspó�rz�dne geograficzne ........................Sprawd�, czy potrafisz ........................................

II Kszta�t i ruchy Ziemi 8. Ziemia we Wszech�wiecie 9. Kszta�t i rozmiary Ziemi ............................. 10. Ruch obrotowy Ziemi ................................. 11. Rachuba czasu ............................................ 12. Ruch obiegowy Ziemi ................................. 13. Strefy o�wietlenia Ziemi .............................Sprawd�, czy potrafisz ........................................

III Sfery Ziemi 14. Zró�nicowanie temperatury powietrza

na Ziemi ...................................................... 15. Wiatr wieje i wieje... .................................. 16. Dlaczego pada? ......................................... 17. Pogoda i klimat .......................................... 18. Zró�nicowanie klimatyczne naszej

planety ........................................................ 19. Woda na Ziemi – hydrosfera ...................... 20. Co mamy pod nogami?

Twardy jak ska�a ......................................... 21. Litosfera ......................................................Sprawd�, czy potrafisz ........................................

IV Rze�biarze l�dów 22. Si�y drzemice we wn�trzu Ziemi ............. 23. Rola wód w kszta�towaniu

krajobrazu ................................................... 24. W�drujce wydmy ...................................... 25. Lodowce .....................................................Sprawd�, czy potrafisz ........................................

Wk�adka – mapa: Okolice Wis�y ..........................

Zeszyt, tak jak podręcznik, został podzielony na cztery działy tematyczne: Mapa, Kształt i ruchy Ziemi, Sfery Ziemi oraz Rzeźbiarze lądów.

Jak korzysta� z papierowego zeszytu �wicze�

Rysunki w zadaniach naucz� ci� analizowania i interpretowania ró�nych �róde� wiedzy

Polecenie do wykonania zadania jest czytelnie wyró�nione

Kolejny numer i tytu� lekcji jest taki sam jak w podr�czniku

Ka�d� lekcj� znajdziesz tak�e w elektronicznym zeszycie �wicze�

Oznaczenie stopnia trudno�ci zadania: – �atwe – rednio trudne – trudne

Polecenia oznaczone symbolem globusa odnosz� si� do Atlasu geogra� cznego Gimnazjum.

Ka�de zadanie jest oznaczone stopniem trudnoci

Zadania typu egzaminacyjnego pozwol� ci doskonale przygotowa� si� do egzaminu

10 MAPA

2 Mapa �ród�em informacji geograficznej

1. Każdemu z podanych objaśnień przyporządkuj właściwy termin geografi czny. Uzupełnij zdania, wstawiając w luki odpowiednie określenia z ramki.

� globus � mapa � siatka geografi czna � siatka kartografi czna � legenda mapy � atlas

I. Obraz powierzchni Ziemi lub jej fragmentu wykonany na płaszczyźnie, w po-mniejszeniu, według ściśle określonych zasad matematycznych z zastosowaniem

grafi cznych znaków umownych to .

II. Układ południków i równoleżników odwzorowanych na płaszczyźnie to

.

III. Umowny układ południków i równoleżników na Ziemi lub na jej modelu to

.

IV. Objaśnienie znaków grafi cznych użytych na mapie to .

2. Określ rodzaje poszczególnych map wybranych z Atlasu geografi cznego. Gim-nazjum. Uzupełnij tabelę, wpisując we właściwe miejsca O lub T.Rodzaje map:� ogólnogeografi czne – O � tematyczne – T

Tytu� mapy Rodzaj mapy Tytu� mapy Rodzaj mapy

G�ówne o�rodki przemys�u zaawansowanej technologii

Azja – gospodarka

Ameryka Po�udniowa Europa – podzia� polityczny

Azja Wschodnia Polska – ukszta�towanie powierzchni

11 Mapa źródłem informacji geograficznej

3. Oceń prawdziwość każdego zdania. Wpisz w odpowiednią lukę P, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub F, jeśli jest fałszywe.

I. Południki wskazują kierunek północ–południe.

II. Równoleżniki wskazują kierunek wschód–zachód.

III. Południki i równoleżniki tworzące siatkę geografi czną przecinają się ze sobą pod kątem prostym.

IV. Najdłuższy równoleżnik w siatce kartografi cznej to równik.

4. Korzystając z map o wskazanych tytułach, zamieszczonych w Atlasie geogra-fi cznym. Gimnazjum, uzupełnij tabelę zgodnie z poleceniami.

Lp. Tytu� mapy Polecenie Odpowied�

1 Europa– podzia� polityczny

Podaj nazw� krajów, które granicz z Francj.

2 Polska– surowce mineralne

Podaj rodzaj surowca mineralnego wyst�pujcego wokolicy Lubina.

3Australia– ukszta�towanie terenu

Podaj nazw� �a�cucha górskiego cigncego si� wzd�u� wschodnich wybrze�y Australii.

4 Europa Po�udniowaPodaj nazw� francuskiej wyspy, któr od Sardynii oddziela Cie�nina �w. Bonifacego.

5 G�sto�� zaludnieniawed�ug województw

Podaj nazw� dwóch województw o najwi�kszej liczbie mieszka�ców na 1 km2.

5. Podkreśl poprawne dokończenie zdania.Generalizacja mapy to

A. użycie na mapie znaków umownych. B. użycie na mapie tylko znaków punktowych. C. wybór i uogólnienie treści mapy. D. dostosowanie treści mapy do tematu.

12 MAPA

6. Korzystając z mapy gospodarczej zamieszczonej w podręczniku (s. 15), wskaż poprawne dokończenie zdania.W północno-wschodniej części Polski uprawia się głównie

A. żyto i ziemniaki. B. pszenicę.

7. Korzystając z ryciny 2.3 zamieszczonej w podręczniku (s. 14), przyporządkuj podanym znakom umownym stosowanym na mapach ich odpowiedni rodzaj. Zaznacz A, jeśli znak jest punktowy, B jeśli liniowy, C jeśli powierzchniowy.

I. leśniczówki A / B / C

II. poziomice A / B / C

III. szczyty A / B / C

IV. sady A / B / C

V. rzeki A / B / C

VI. drogi A / B / C

VII. lasy A / B / C

VIII. kamieniołomy A / B / C

8. Korzystając z mapy gęstości zaludnienia zamieszczonej w podręczniku (s. 15), wykonaj polecenia a i b.

a) Wskaż poprawne dokończenie zdania.Gęstość zaludnienia powiatów graniczących z Wrocławiem wynosi

A. powyżej 420 osób/km2. B. powyżej 200 osób/km2.

b) Oceń prawdziwość każdego zdania. Zaznacz w tabeli znakiem X, które ze zdań jest prawdziwe (P), a które fałszywe (F).

P F

W okolicach Bia�egostoku g�sto�� zaludnienia jest wi�ksza ni� w okolicy Warszawy.

Najwi�ksza g�sto�� zaludnienia jest w okolicach Katowic.

Pó�nocna i pó�nocno-wschodnia cz��� Polski jest s�abiej zaludniona ni� po�udniowo-zachodnia cz��� kraju.

C. warzywa. D. buraki cukrowe.

C. poniżej 100 osób/km2. D. powyżej 100 osób/km2.

13 Skala mapy

3 Skala mapy

1. Zapisz skale, które odczytujemy w podany niżej sposób.I. Odcinkowi jednego centymetra na mapie odpowiada osiemdziesiąt kilometrów

w terenie.

Zapis skali –

II. Jeden do czterystu tysięcy.

Zapis skali :

2. Zapisz każdą z podanych skal liczbowych w postaci skali mianowanej i po-działki liniowej. Wpisz w luki w tabeli odpowiednie liczby.

Skala liczbowa Skala mianowana Podzia�ka liniowa

1 : 300 000 1 mm – m 0 km

1 : 1 cm – 0,2 km 0 km

1 : 1 mm – m 750 7500 1500 m

3. Zapisz każdą z podanych skal liczbowych w postaci skali mianowanej i po-działki liniowej. Wpisz w luki w tabeli odpowiednie liczby.

Skala liczbowa Skala mianowana Podzia�ka liniowa

1 : 500 000 1 cm – km 0 km

1 : 1 cm – 1 km 0 km

1 : 1 mm – km 10 100 20 km

14 MAPA

4. Uporządkuj podane skale od najmniejszej do największej. Wstaw zapisy skal w odpowiednie miejsca.

� 1 : 100 000 � 1 : 25 000 � 1 : 75 000 � 1 : 1 000 000

najmniejsza największa

1. 2. 3. 4.

5. Uporządkuj podane skale od największej do najmniejszej. Wstaw zapisy skal w odpowiednie miejsca.

� 1 cm – 2 km � 1 mm – 300 m � 1 cm – 500 m � 1 mm – 1 km

najmniejsza największa

1. 2. 3. 4.

6. Uporządkuj podane skale od najmniejszej do największej. Wstaw zapisy skal w odpowiednie miejsca.

� 1 cm – 2 km � 1 : 300 000 � 1 : 3 000 000 � 1 cm – 10 km

najmniejsza największa

1. 2. 3. 4.

7. Na mapie w skali 1 : 1 000 000 odległość w linii prostej między Koninem a Płockiem wynosi 10,5 cm. Oblicz odległość w terenie między tymi miastami i uzupełnij odpowiedź.

Obliczenia:

Odpowiedź: Rzeczywista odległość między tymi miastami wynosi m.

15 Skala mapy

8. Odległość w linii prostej pomiędzy Kłodzkiem a Złotym Stokiem wynosi 16 km.Oblicz skalę mapy, na której odległość między tymi miastami wynosi 3,2 cm. Uzupełnij odpowiedź.

Obliczenia:

Odpowiedź: Mapa jest wykonana w skali 1 : .

9. Uzupełnij odpowiedź.Długość Wisły w terenie wynosi 1047 km. Oblicz, ile wynosi długość tej rzeki na mapie w skali 1 : 2 250 000. Uzupełnij odpowiedź, podając wynik z dokładnością do drugiego miejsca po przecinku.

Obliczenia:

Odpowiedź: Długość Wisły na tej mapie wynosi cm.

18 MAPA

5 „J�zyk” mapy

1. Uzupełnij rysunek, wpisując w zaznaczone miejsca właściwe określenia wy-brane z ramki.

� wysokość względna � wysokość bezwzględna

2. Na podstawie rysunku poziomicowego wykonaj polecenia a–d.

a) Wpisz wartość cięcia poziomicowego (różnica wysokości między sąsiednimi poziomicami) zastosowanego na zamieszczonym rysunku poziomicowym.

Cięcie poziomicowe wynosi m.

b) Wpisz wartości oraz skróty oznaczenia wysokości bezwzględnej punktów za-znaczonych na rysunku poziomicowym.

Wysokość bezwzględna punktu A wynosi .

Wysokość bezwzględna punktu B wynosi .

19 „Język” mapy

c) Oblicz wysokość względną punktu A w stosunku do punktu B.

Obliczenia:

Odpowiedź: Wysokość względna punktu A w stosunku do punktu B wynosi

.

d) Oceń stromość stoków przedstawionej formy terenu i wpisz w zaznaczone miej-sca właściwy kierunek geografi czny, wybrany z podanych.

� południowy � wschodni � północny � zachodni

Stok najbardziej stromy:

Stok najbardziej łagodny:

3. Każdej przedstawionej formie terenu przyporządkuj właściwy rysunek pozio-micowy. Przy numerze formy terenu wpisz literę odpowiadającą jej rysunkowi poziomicowemu.

I II III

A B C

I – II – III –

20 MAPA

4. Korzystając z Atlasu Geografi cznego. Gimnazjum, uzupełnij tabelę, wstawiając odpowiednią wysokość bezwzględną, na jakiej znajduje się obiekty geografi czne występujące w podanych obszarach.

� 150 � –1,8 � 300

ObszarWysoko��

bezwzgl�dna(m n.p.m.)

Okolice pó�nocnej cz��ci jeziora Dru�no na �u�awach Wi�lanych

Warszawa

Cz�stochowa

5. Na podstawie ryciny w podręczniku (s. 32) uzupełnij zdania, wpisując odpo-wiednią nazwę surowca mineralnego lub miejscowości.

I. W okolicach Bełchatowa występują złoża .

II. W okolicach Lubina i Polkowic występują rudy .

III. Na południu Polski gaz ziemny występuje w pobliżu oraz

.

IV. Na wschodzie Polski węgiel kamienny występuje w okolicy .

6. Zadanie wykonaj na podstawie mapy Okolice Wisły (fragment Parku Krajo-brazowego Beskidu Śląskiego) załączonej do zeszytu ćwiczeń.

a) Na mapie odległość w linii prostej między kościołem w Malinczanach a szczy-tem Czupel wynosi 3 cm. Oblicz, ile wynosi odległość między tymi obiektami w terenie i uzupełnij odpowiedź. Wynik zapisz z dokładnością do jednego miejsca po przecinku.

Obliczenia:

Odpowiedź: W terenie odległość między tymi obiektami wynosi km.

21 „Język” mapy

b) Uzupełnij zdania, wpisując nazwę właściwego kierunku geografi cznego, tak aby każde zdanie prawidłowo informowało o położeniu wymienionych obiektów.

I. Miejscowość Wisła leży na od Salmopola.

II. Malinka znajduje się na od Nowej Osady.

III. Głębce położone są na od szczytu Koziniec.

c) Na podstawie podanych informacji odszukaj na mapie i wpisz do tabeli nazwy opisanych miejscowości.

Opis po�o�enia miejscowo�ci Nazwa miejscowo�ci

Miejscowo�� po�o�ona przy drodze krajowej nr 942, w której znajduje si� le�niczówka

Miejscowo��, w której znajduje si� dolna stacja orczykowego wycigu narciarskiego na stok góry Grapa

Miejscowo�� po�o�ona nad sztucznie utworzonym Jeziorem Czernia�skim

7. Zadanie wykonaj na podstawie mapy Okolice Wisły (fragment Parku Krajo-brazowego Beskidu Śląskiego) załączonej do zeszytu ćwiczeń. Uzupełnij tabelę, odpowiednimi oznaczeniami pól mapy, na obszarze których znajdują się podane obiekty.

� A2 � B2 � C2 � B3

Obiekty wyst�pujce w danym polu mapy Pole mapy

góra Smrekowiec

Jezioro Czernia�skie

Prze��cz Salmopolska

miejscowo�� G��bce

Notatki