SOSYAL BİLİMLER LİSESİ OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİ (10, 11 ve ...bizdosyalar.nevsehir.edu.tr/61f2fbc18fdd41a2ade82da6032095b9/sosyal... · 1 TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİ

(10, 11 ve 12. SINIFLAR) ÖĞRETİM PROGRAMI

2011

OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİ

ÖĞRETİM PROGRAMINI GELİŞTİRME KOMİSYONU

Prof. Dr. Adnan KARAİSMAİLOĞLU Akademik Danışman

Turgut BAĞRIAÇIK Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Mehmet Akif SÜTCÜ Program Geliştirme Uzmanı

Mehtap ERMAN Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı

1

TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL AMAÇLARI

1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’na göre Türk Millî Eğitiminin Genel

Amaçları:

1. Genel Amaçlar

Madde 2.

Türk Millî Eğitiminin genel amacı, Türk milletinin bütün fertlerini;

1. Atatürk inkılâp ve ilkelerine ve Anayasada ifadesini bulan Atatürk

milliyetçiliğine bağlı; Türk milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel

değerlerini benimseyen, koruyan ve geliştiren; ailesini, vatanını, milletini seven ve

daima yüceltmeye çalışan; insan haklarına ve Anayasanın başlangıcındaki temel

ilkelere dayanan demokratik; lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye

Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış hâline

getirmiş yurttaşlar olarak yetiştirmek;

2. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı şekilde

gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya

görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma

karşı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek;

3. İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve

birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların,

kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek

sahibi olmalarını sağlamak;

Böylece, bir yandan Türk vatandaşlarının ve Türk toplumunun refah ve

mutluluğunu artırmak; öte yandan millî birlik ve bütünlük içinde iktisadî, sosyal ve

kültürel kalkınmayı desteklemek ve hızlandırmak ve nihayet Türk milletini çağdaş

uygarlığın yapıcı, yaratıcı seçkin bir ortağı yapmaktır.

2

GİRİŞ

Dilin insanlar için bir iletişim aracı olması yanında, en önemli yönü bir topluma millet olma özelliği kazandırmasıdır. Dil, toplumu ayakta tutan millî ve manevi değerlerin temelinde yer alır. Dilin, kültürün hem yapıcısı hem de nesilden nesile aktarıcısı olma gibi önemli bir görevi vardır.

Bir millet tarihini dili sayesinde öğrenir. Mensup olduğu milletin diline, geçmişine yabancılaşan insanların, o milletin geleceği için hiçbir olumlu davranış içinde bulunamayacağı bir gerçektir. Geçmişini bilmeyen, geleceğe yön veremeyeceğinden sosyal bilimler alanında çalışacak, milletinin ve devletinin geleceğine önemli katkı sağlayacak gençler için Türk dilinin tüm özelliklerini ve geçmişini bilmek milletini, milletinin düşünüş, yaşayış ve beklentilerini anlamada en büyük rehber olacaktır.

Osmanlı Türkçesi, yaklaşık altı yüz yıllık bir sürece tanıklık eden, Türk edebiyatına binlerce eser kazandıran, milyonlarca arşiv belgesinin oluşturulduğu tarihî bir yazı dilidir.

Bir toplumun aydını olmak; yalnızca yaşadığı devrin gereğini yerine getirmek, sosyal ve siyasi gelişmelerini takip etmekle mümkün değildir. Kendisinden yarım asır önce yapılmış felsefi, bilimsel, siyasi tartışma ve gelişmelerden habersiz insanlar, sadece güncel bilgilerle milletinin geleceğine ışık tutamaz.

Osmanlı Türkçesi dersi öğrenciler için geçmişe açılan kapının anahtarıdır. Bu anahtarla öğrenciler, yazı inkılâbının nedenlerini, Türk dilinin incelik ve zenginliğini; Türk sanatının ve sanatçısının estetik yaklaşımını; sanat anlayışını; Türk milletinin duyuş ve düşünüşünü; yaklaşık bin yıllık siyasi, sosyal, ekonomik, askerî ve kültürel yaşantısını, o döneme tanıklık eden eser ve belgelerden okuma, anlama imkânına sahip olacaklardır. Ayrıca öğrenciler bu dersin öğrenim aşamalarında yaptıkları gezi, gözlem, sınıf ve okul içi etkinlikler sayesinde bedenen, zihnen ve duygusal olarak dengeli ve sağlıklı bir kişiliğe; bilimsel düşünme becerisine; karşılaştırma, yorumlama becerisine sahip; topluma ve toplumsal olaylara duyarlı kişiler olarak yetişeceklerdir.

Günümüzde hukuk, uluslararası ilişkiler, felsefe, sosyoloji, iktisat, işletme, basınyayın, kamu yönetimi, tıp, halk bilim, Türk dili ve edebiyatı, tarih, resim, müzik gibi birçok alanda doğru bilgilere ulaşıp sağlıklı araştırmalar yapabilmede Osmanlı Türkçesini bilmek önemlidir.

Bu programla, Türk dilinin tarihî safhalarını bilen, diline, kültürüne, millî ve manevi değerlerine sahip çıkan, Türkiye Cumhuriyeti devletinin bağımsızlığını, Atatürk ilke ve inkılaplarını kişisel değerlerin üzerinde tutarak korumaya çalışan gençlerin daha duyarlı hale getirilmesi hedeflenmektedir.

3

PROGRAMIN YAPISI VE İŞLENİŞE İLİŞKİN AÇIKLAMALAR Osmanlı Türkçesi Dersi Öğretim Programı, ünite esasına dayalı olarak hazırlanmıştır. Onuncu sınıftan başlayarak on ikinci sınıfa kadar devam edecek olan bu programda 10. ve 11. sınıfta dört üniteye son sınıfta ise üç üniteye yer verilmiştir. 10. sınıfın birinci ünitesinde Osmanlı Türkçesinin genel özellikleri ve Osmanlı Türkçesi etrafında gelişen kültür değerlerine odaklanılırken diğer üç ünitede Osmanlı Türkçesinin özellikleri, Osmanlı Türkçesi metinlerinin okunması, bu metinlerin okunmasını kolaylaştıracak kurallar ele alınmıştır. Ünitelerde yer alan alt başlıklar çerçevesinde ünite kazanımları belirlenmiştir. Kazanımların her biriyle, bazı durumlarda da birden fazla kazanım ile eşleşen etkinliklere yer verilmiş; etkinlik örneklerinin çeşitliliğine özen gösterilmiştir. Gerekli görülen durumlarda kazanımların verilişiyle ilgili açıklamalara yer verilmiş; kullanılacak ölçme ve değerlendirme araçlarına ilişkin yönlendirme yapılmıştır. Onuncu sınıfta yer alan üniteler sırasıyla “Osmanlı Türkçesine Giriş, Osmanlı Türkçesi Alfabesi ve Özellikleri, Osmanlı Türkçesinin Özellikleri, Osmanlı Türkçesinde Yabancı Kökenli Kelimelerin Kullanımı-I” başlıklarını taşımaktadır. Birinci ünitede öğrencilerin, Osmanlı Türkçesinin ayrı bir dil olmadığını; Türkçenin belli bir dönemini temsil ettiğini, kendine özgü nitelikleri bulunduğunu ve bu niteliklerin oluşumunda hangi tarihî, kültürel şartların etkili olduğunu kavramaları amaçlanmaktadır. İkinci ünite, Osmanlı Türkçesi alfabesinin tanıtılması, harflerin bitişme sırasında aldığı şekillerin kavratılması üzerine temellendirilmiştir. Üçüncü ünitede Osmanlı Türkçesindeki Türkçe kelime ve eklerinin tanınması ve okunması amaçlanmaktadır. Dördüncü ünite, Osmanlı Türkçesinde yabancı kelimelerin kullanımına giriş niteliğindedir. Açıklamalarda yer verilen “Ünitenin sonunda üniteye yönelik okuma amaçlı metinler konulur.” ifadesiyle düzeye uygun metinlerden hareketle yapılacak çalışmaların önemi vurgulanmıştır. Burada üzerinde hassasiyetle durulması gereken husus, öğrencilerin Osmanlı Türkçesi ile yazılmış metinleri okumaya geçiş sürecinin uzun tutulmamasıdır. Sürecin geciktirilmesi öğrencide olumsuz algılamalara ve bezginliğe yol açabilecekken düzeye uygun metinlerin erken dönemde okunabilmesi motivasyonu artıracaktır. Okuma amaçlı metinler ile öğrencilerin, belirtilen konuların öğretimine uygun, bu açıdan zengin metinler ile karşılaşmalarının sağlanması amaçlanmıştır. Onbirinci sınıfta yer alan üniteler sırasıyla “Türkçe-Farsça-Arapça İlişkileri, Osmanlı Türkçesinde Kullanılan Yabancı Kökenli Kelimelerin Yapı Özellikleri, Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar, Sıfat ve Çokluk Kalıpları, Osmanlı Türkçesindeki Tamlamaların Anlam Özellikleri” başlıklarını taşımaktadır. Genel olarak Osmanlı Türkçesinde yer alan Arapça ve Farsça unsurların kullanımına ilişkin kazanımların verilişinde hareket noktası, öğrenciye bu dillere ait kuralları kavratmak değil; Osmanlı Türkçesi metinlerinin anlamlandırılmasını kolaylaştırmaktır. On ikinci sınıfta yer alan üniteler sırasıyla “Osmanlı Türkçesinde Arapça ve Farsça Kökenli Kelimelerin Kullanımı-II, Yazı Çeşitleri, Osmanlı Türkçesiyle Yazılmış Kaynaklar ve Belgeler” başlıklarını taşımaktadır. Yazı Çeşitleri ünitesinde öğrenciden beklenen söz gelimi sülüs ile ya da kûfî yazı stiliyle yazılmış bir metni okuması değil; yazı stillerini bir bütün olarak algılamaya yönelik bir görsel hafıza geliştirmek suretiyle bu tür metinleri birbirinden ayırt edebilmesidir. Üçüncü ünitede yazma eserlere ilişkin bilgilerin verilmesi, Osmanlı Türkçesiyle yazılmış ferman, kadı sicili, tapu kaydı gibi resmî belgeler ile levha, kitabe, hat örneklerinin tanıtılması hedeflenmektedir. Bu ünitede de öğrenciden beklenen, adı geçen belgelerde öne çıkan biçim, üslup özelliklerini kavrayarak konu hakkında genel kültür düzeyinde bilgi sahibi olmasıdır.

4

Programın uygulanmasında 1353 sayılı “Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun”un ilgili hükümleri esastır.

GENEL AMAÇLAR

Osmanlı Türkçesi Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin; 1. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış farklı güçlük düzeyindeki metinleri okumaları, 2. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış metinleri anlamlandırmaları, 3. Okudukları metinlerden hareketle söz varlığını zenginleştirmeleri, 4. Osmanlı Türkçesi etrafında gelişen kültürü tanımaları, 5. Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserleri koruma konusunda duyarlılık kazanmaları, 6. Sosyal bilimler alanında yapacakları çalışmalarda Osmanlı Türkçesi ile yazılmış

eserlerden yararlanmaları amaçlanmaktadır.

Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik [!] Uyarı Ders içi ilişkilendirme Diğer derslerle ilişkilendirme Ölçme ve değerlendirme

5

10. SINIF

ÜNİTELER KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR

1. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ

1. Osmanlı Türkçesinin Özellikleri

2. Osmanlı Türkçesi Bilmenin Önemi

1. Osmanlı Türkçesinin özelliklerini belirtir.

2. Osmanlı Türkçesinin oluşumu ve tarih içindeki gelişimini ana hatlarıyla açıklar.

3. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemini fark eder.

4. Osmanlı Türkçesini öğrenmeye istekli olur.

BilİsteÖğren: Öğrencilerden iki grup oluşturulur: Birinci grup Osmanlı Türkçesinin Türk dili tarihindeki yeri ile oluşum ve gelişim sürecini; ikinci grup üniversitelerde Osmanlı Türkçesinin kullanıldığı alanları araştırır. Ulaşılan bilgiler sınıfta paylaşılır (1, 2, 4. kazanım).

Fotoğraflar Konu şuyor: Öğrencilerden üç grup oluşturulur. Birinci grup bulundukları ilde Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserlerin olduğu kütüphanelere giderek Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserleri; ikinci grup Osmanlı dönemine ait mimari eserlerin üzerindeki yazıları; üçüncü grup yeni ve eski mezar taşı ve kitabelerini araştırır, fotoğraflandırır. Bu fotoğraflar sınıfta yorumlanır (3, 4. kazanım).

[!] Kazanımların metinler aracılığıyla verilmesi esastır.

[!] Farklı coğrafyalarda, Türklerin kullandıkları diğer alfabelerden (Göktürk ve Uygur alfabeleri vb.) kısaca söz edilir (2.kazanım).

Tarih dersi ile ilişkilendirilerek Osmanlı Türkçesinin oluşum ve gelişimini etkileyen olaylar üzerinde durulur (2. kazanım).

[!] Osmanlı Türkçesinin kullanıldığı alanlara vurgu yapılır (3. kazanım).

[!] Öğrencilere illerindeki Osmanlı dönemine ait mimari eserleri, kitabeleri gezip görmeleri önerilir. Eserlerin üzerindeki yazıları okuyabilmelerinin verdiği haz üzerinde durulur (3. kazanım).

Bu ünitede açık uçlu, çoktan seçmeli sorular ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.


6

10. SINIF


2. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİ ALFABESİ VE ÖZELLİKLERİ

1. Osmanlı Türkçesi Alfabesi

2. Osmanlı Türkçesi Alfabesinde Harflerin Bitişme Özellikleri ve Bitişme Sırasında Aldığı Şekiller

1. Osmanlı Türkçesinde kullanılan harflerin ses karşılıklarını söyler.

2. Ünsüzleri karşılayan harfleri ve yazılış biçimlerini tanır.

3. Alfabedeki harflerin bitişme özelliklerini kavrayarak bitişme sırasında aldığı şekilleri tanır.

4. Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış hece, kelime ve metinleri okur.

5. Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamları okur.

Eşini Bul: Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazıldığı bilinen cümle ve dizelerin yeni Türk alfabesine aktarılmış biçimi yazılır ve harfler karşılıklı eşleştirilerek her harfin adı ve Osmanlı Türkçesi harflerindeki karşılığı gösterilir. Aynı etkinlik harflerin bitişme özelliklerinin kavranması için de yapılır (1, 2, 3. kazanım).

Kelime Defteri Oluşturuyoruz: Türk edebiyatı, Tarih ve Osmanlı Türkçesi derslerinde geçen Osmanlı Türkçesine ait kelimelerin anlamları sözlükten bulunur (4. kazanım).

Adı Kutuda Sakl ı: Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış kelimelerin bulunduğu kâğıtlar bir kutuya konur, her öğrenci bir kâğıt çeker ve kâğıttaki kelimeyi okur (4. kazanım).

Herkes Yerine : Bazı atasözü, deyim ve özdeyişleri oluşturan kelimeler bir kutuya konularak karıştırılır. Kutudan çekilen kelimelerle atasözü, deyim ve özdeyişler yeniden oluşturulur (4. kazanım).

Saatleri İnceliyoruz: Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamların yer aldığı saat kadranlarını gösteren resimler sınıfta öğrencilerle birlikte incelenir (5. kazanım).

[!] Örnekler öğrencinin aşina olduğu İstiklâl Marşı, Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi vb. metinlerden seçilmelidir.

[!] Klasik şiirimizde harflerle yapılan edebî sanatlara; günlük hayatta gönderme yapılan deyim, ibare ve kalıp sözlere örnekler verilir (1, 2. kazanım).

[!] Osmanlı Türkçesi alfabesindeki ünlüler ve ünsüzleri tanımaları, Türkçedeki ses karşılıklarını kavramaları için ünlülerin/ünsüzlerin ağırlıklı olduğu ünlemler, yansımalı kelimelerin çok olduğu cümleler okunur (5. kazanım).

[!] Sayıların, harflerin aksine soldan sağa doğru okunup yazıldığı vurgulanır (6. kazanım).

Bu ünitede; açık uçlu, boşluk doldurma, eşleştirmeli sorular; gözlem formu ve performans görevi ile değerlendirme yapılabilir.

[!] Ünitenin sonunda üniteye yönelik okuma amaçlı metinler konulur.

tafana5

Highlight


7

10. SINIF


3. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Türkçe Kelimelerin Özellikleri

2. Türkçe Eklerin Özellikleri

3. Türkçe Kalıplaşmış Kelimeler

1. Osmanlı Türkçesindeki Türkçe eklerin özelliklerini kavrar.

2. Ek almış Türkçe kelimeleri kuralına uygun olarak okur.

3. Sık kullanılan zamir, edat ve bağlaçların kalıplaşmış yazımlarını okur.

4. Yazımı kalıplaşmış özel adları okur.

5. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış düzeye uygun metinleri okur.

Tablo Hazırlıyoruz: Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış kısa metinlerde zamirler, edatlar ve bağlaçların farklı renklerde kalemlerle altları çizilir. Farklı ekler almış kelimeler bulunarak bunlarla tablo oluşturulur ve sınıfa asılır (4. kazanım).

Harita Olu şturuyoruz: Bir Türkiye haritası hazırlanır. Şehir isimleri, dağ, nehir, plato, ova ve deniz isimlerinin Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış şekilleri bulunarak haritada uygun yerlere yapıştırılır (5. kazanım).

Cevabımı Ar ıyorum: Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış sorular yine Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış ve karışık bir şekilde sıralanmış cevaplar ile eşleştirilir. (4. kazanım)

Metin Oku ma: Atatürk’e ait Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış özdeyişler ile kısa metinler, günlük diyaloglar, atasözleri, şiir ve fıkra örnekleri okunur (5.kazanım).


Türkçe çekim ve yapım ekleri ile zamir, edat ve bağlaçlarla ilgili bilgi verilmeden Dil ve Anlatım dersi ile ilişkilendirilmelidir. (1, 2, 3, 4. kazanım).

9. sınıf 2. ünite ile ilişkilendirilerek çıkış noktası art damak olan “n” sesini gösteren kef harfinin teklik kişi zamirlerinin yönelme hâlinde, ilgi hâlinde, teklik ve çokluk 2. kişi ekinde de kullanıldığı hatırlatılır (4. kazanım).

Bu ünitede boşluk doldurma, eşleştirmeli, doğru/yanlış, açık uçlu sorular ve performans görevi ile değerlendirme yapılabilir.



8

10. SINIF


4. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDE YABANCI KÖKENLİ KELİMELERİN KULLANIMI -I 1. Farsça Unsurlar

a. Farsça Kelimeler b. Farsça Sayılar ve

Gün Adları 2. Arapça Unsurlar

a. Arapça Kelimeler

b. Arapça Ay Adları ve Takvim Bilgisi

1. Okuduğu metinde geçen Farsça ve Arapça kökenli kelimeleri fark eder.

2. Farsça sayı ve gün adları ile Arapça ay adlarını okur.

3. Hicrî ve rumî tarihleri yıl olarak miladiye çevirir.

4. Beğendiği mısra ve beyitler ile şiirlerden bölümler ezberler.

5. Osmanlı Türkçesi sözlüğü kullanmayı öğrenir.

6. Türk edebiyatının belli başlı yazar ve şairlerinin Osmanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerinden örnekler okur.

Beyin Fırtınası: Farsça sayı ve gün adları günümüzdeki kullanımlarından ve bilinen metinlerden örneklendirilir (çeyrek=çehar-yek, Çarşamba=çehar-şenbe, “Olmaz ilaç sinei sad pareme”…) (2. kazanım).

Kelime Seç, Anlam ını Bul: Bir metinden Arapça ve Farsça kökenli kelimeler belirlenerek anlamları bulunur (1, 6. kazanım).


[!] Türkçede kullanılan Farsça sayı adları ile sınırlandırılır (2. kazanım).

[!] Etkinliklerde okunacak metinler öğrencilerin aşina olduğu örneklerden seçilir.

Tarih dersi ile ilişkilendirilir. Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimler hakkında Tarih dersi öğretmeninden bilgi alınır.

Bu ünitede boşluk doldurma, eşleştirmeli, açık uçlu sorular kullanılarak değerlendirme yapılabilir.

[!] Ünitenin sonunda üniteye yönelik okuma amaçlı metinler konulur. Bu eserler 20. Yüzyılın birinci çeyreğinde yaşamış şair ve yazarların eserlerinden seçilir (6. kazanım).


9

11. SINIF


1. ÜNİTE: TÜRKÇE-FARSÇA-ARAPÇA İLİŞKİLERİ

1. Dillerdeki Ses Özellikleri

2. Türkçe- Farsça- Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri

3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri

1. Türkçe-Arapça-Farsçanın ses özellikleri bakımından benzer ve farklı yönlerini kavrar.

2. Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin kullanım sırasında uğradığı ses ve anlam değişikliklerini fark eder.

3. Türkçe-Arapça-Farsça arasındaki kelime geçişlerinin hangi alanlarda gerçekleştiğini belirler.


Beyin F ırtınası: Dillerdeki ses özellikleri bakımından benzer yönlerin Türkçe-Arapça-Farsça arasındaki kelime alışverişine etkisi beyin fırtınası yöntemi ile belirlenir (1. kazanım).

Türkçe-Arapça-Farsça ilişkileri konusunda düzeyine uygun bilimsel yazıları araştırılarak sonuçlar sınıfla paylaşılır (3. kazanım).


Dil ve Anlatım dersi, Türkçenin ses özellikleri konusuyla ilişkilendirilir (2. kazanım).

10. sınıf dördüncü ünitedeki Arapça ve Farsça Kelimelerin Özellikleri konusu ile ilişkilendirilir (2. kazanım).

Bu ünitede boşluk doldurma, eşleştirmeli, açık uçlu sorular; performans görevi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.



10

11. SINIF


2. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ

1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar

2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri

3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri

1. Farsça kökenli türemiş kelimeleri fark eder.

2. Farsça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar.

3. Arapça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar.


Şiir Aktaral ım: İçinde Farsça tamlamalar bulunan şiirler günümüz Türkçesiyle düz yazıya dönüştürülür (2. kazanım).

Sözlükten Ara ştıralım: Sözlükten kalıplaşmış olarak kullanılan Farsça tamlamalardan örnekler (gül-i rânâ, mest-i naz, devr-i âlem, lisân-ı Osmânî) yazılışlarıyla birlikte bulunur (2. kazanım).

DüşünPaylaşYaz: Öğrenciler günümüz Türkçesinde kullanılan Arapça tamlamalara örnekler (darülaceze, Abdullah vb.) düşünür ve bunları sırayla sınıfla paylaşır (3. kazanım).

Tamlama: Şemsi ve kameri harflerin bulunduğu Arapça tamlamalar okunur (3. kazanım).


[!] Farsça bir mastarın emir gövdesinin herhangi bir ek almadan sıfat –fiil anlamı da taşıdığı belirtilir. “gazel-han, kıssa-han, mevlid-han” örnekleri verilir.

9. sınıf Dil ve Anlatım dersi ile ilişkilendirilerek Farsça türemiş kelimeler anlatılırken Türkçede kelime oluşturma yolları hatırlanır.

[!] Osmanlı Türkçesi harfleriyle yazılmış metinlerde geçen bazı Farsça tamlamaları ayırt edecek herhangi bir işaretin bulunmamasının, tamlamanın fark edilmesinde güçlük doğurduğu hatırlatılır (2. kazanım).




11

11. SINIF


3. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDE SIK KULLANILAN ARAPÇA MASTAR, SIFAT VE ÇOKLUK KALIPLARI

1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar

2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri

3. Arapça çokluk kalıpları

1. Osmanlı Türkçesinde sık kullanılan mastar kalıplarını tanır.

2. Kelimelerin kurallı mastar kalıplarında kazandığı anlam özelliklerini fark eder.

3. Sıfat kalıplarını tanır.

4. Çokluk kalıplarını tanır.


Sen de Dü şün: Öğrenciler iki gruba ayrılarak verilen metni okurlar. Metnin içindeki mastar kalıpları tespit ederler. Kelimelerin anlamlarını sözlükten araştırarak metni günümüz Türkçesine çevirirler (1, 2, 3. kazanım).

Dağarcığıma Kelime Ekliyorum: Her öğrenci bir harf satın alarak bu harfle başlayan ve Türkçede kullanılan Arapça kökenli kelimeler bulmaya çalışır. Daha sonra öğrenciler gruplara ayrılarak her grup kendi kelimelerinin asıl anlamları ile Osmanlı Türkçesinde kazandıkları anlamları karşılaştırır (2. kazanım).

Öğrendiklerini De ğerlendir: Okunan metinlerde Arapça mastarlar belirlenir. Bu mastarların anlamları bulunarak karşılarına Türk Alfabesi harfleriyle yazılır, bu kelimelerle yeni ve anlamlı cümleler oluşturulur (1, 2. kazanım).


10. sınıf, dördüncü ünitenin 2. konusu olan Arapça unsurlar ile ilişkilendirilir (2. kazanım).

[!] 3. kazanımda ism-i fâ’il ve ism-i mef’ul sıfat kalıpları verilecektir.

[!] Herhangi bir kalıptaki mastarın hem ism-i fâ’ilinin hem de ism-i mef’ulünün bulunamayabileceği, bir mastarın Arapçada kullanılırken Osmanlı Türkçesine sadece ism-i fâ’ili veya ism-i mef’ulünün girmiş olabileceği belirtilir (2. kazanım).

[!] Mezidünfih mastarlardan bazılarının Osmanlı Türkçesinde anlam değişikliğine uğradığı da vurgulanır (2. kazanım).

[!] Osmanlı Türkçesinde kullanılan kalıpları seçerken günümüz Türkçesinde hâlen kullanılan kelimelerin dikkate alınması tavsiye edilir. (Örneğin, ihlal, müsrif, tercih…)




12

11. SINIF


4. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDEKİ TAMLAMALARIN ANLAM ÖZELLİKLERİ

1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri

2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri

1. Osmanlı Türkçesinde kullanılan Farsça tamlamaların anlam özelliklerini fark eder.

2. Osmanlı Türkçesinde kullanılan Arapça tamlamaların anlam özelliklerini fark eder.

3. Osmanlı Türkçesi metinlerindeki Farsça ve Arapça tamlamaları, anlam özelliklerini dikkate alarak günümüz Türkçesine aktarır.


Yapboz Yapal ım: Osmanlı Türkçesi ile kelime gruplarının (tamlamalar) yazılı olduğu yapboz, parçalara ayrılır ve en kısa zamanda birleştirilmeye çalışılır (1, 2. kazanım).

Tamlamaları Bul: Farsça tamlamaların fazlaca kullanıldığı Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati dönemlerine ait eserler, Türk edebiyatında önemi olan gazete yazıları, güncel ve toplumsal açıdan değeri olan resmî yazılar araştırılarak sınıfa getirilir. (Ahmet Haşim: Yollar, Şinasi: Mukaddime, Fecr-i Ati Beyannamesi, Tanzimat Fermanı) okunur ve tamlamalar tespit edilerek anlamları belirtilir (1, 2, 3, 4. kazanım).

Eşini Bul: Arapça tamlama şeklindeki makam, mevki, kitap isimleri ve terimleri oluşturan kelimelerin anlamları sözlükten bulunur (3. kazanım).

Metin Ok uma: Düzeye uygun metinler okunarak günümüz Türkçesine çevrilir (4. kazanım).


10. sınıf 2. ünitenin Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri konuları ile ilişkilendirilir.

[!] Arapça tamlamaların Osmanlı Türkçesinde az kullanıldığı, büyük kısmının makam, mevki, kitap isimlerinde, bilimsel terim ve dinî tabirlerde kullanıldığı belirtilir.

[!] Tamlanan unsurun mastar olduğu tamlamalarda unsurlar arasındaki ilişkinin her zaman sondan başa doğru gerçekleşmediği belirtilir.

Bu ünitede eşleştirme ve boşluk doldurma soruları; proje görevi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.



13

12. SINIF


1. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDE ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ KELİMELERİN KULLANIMI - II

1. Arapça İsim ve Sıfatlar ile Farsça Birleşik Kelimeler

2. Arapça ve Farsça Kalıplaşmış İfadeler

1. Osmanlı Türkçesinde sık kullanılan Arapça ve Farsça kalıplaşmış ifadelerin özelliklerini fark eder.

2. Osmanlı Türkçesinde sık kullanılan Arapça isim ve sıfatlar ile Farsça birleşik kelimeleri tanır.


Beyin F ırtınası: Verilen metinde Arapça isim ve sıfatlar ile Farsça birleşik kelimeler bulunur, anlamları sözlükten bulunarak karşılarına Türk Alfabesi harfleriyle yazılır (1. kazanım).

Örneğin…: Birleşik kelimelere örnekler bulunur, yapı ve anlam olarak incelenir (2. kazanım).

Metin Oku ma: Düzeye uygun edebî ve tarihî metinler okunarak sözlük yardımıyla günümüz Türkçesine çevrilir. Yeni karşılaşılan kelimelerin anlamı, kelime defterine Türk Alfabesiyle yazılır (2. kazanım).


[!] Farsça birleşik sıfatlarda kimi zaman isim ve sıfat unsurunun yer değiştirebildiği (dil-şikeste, şikeste- dil) belirtilir.

[!] Maşallah, binaenaleyh, mamafih, müşarünileyh, ezcümle, kazara gibi kalıplaşmış ifadeler kullanılır (1. kazanım).

Bu ünitede eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu sorular; proje görevi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.



14

12. SINIF


2. ÜNİTE: YAZI ÇEŞİTLERİ

1. El Yazısı (Rika Harfleri)

2. Diğer Yazı Çeşitleri (Nesih, Talik, Sülüs, Divanî, Kûfî, Siyakat)

3. Çeviri Yazı Sistemi

1. Harflerin el yazısında bitişme özellikleri ve bitişme sırasında aldığı şekilleri tanır.

2. El yazısı harfleriyle yazılmış metinleri okur.

3. Rika, Nesih, Talik, Sülüs, Divanî, Kûfî, Siyakat ile yazılmış metinleri ayırt eder.

4. Rika, Nesih, Talik, Sülüs, Divanî, Kûfî, Siyakat’in hangi tür metinlerde kullanıldığını belirtir.

5. Çeviri yazı sistemini tanır.

6. Osmanlı Türkçesi metinlerini çeviri yazıya aktarır.

7. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış klasik eserleri okur.

Gezerek Ö ğreniyoruz: Ünlü edebiyatçıların, tarihî kişiliklerin mezarlarına gezi düzenlenir. Mezar taşı kitabelerinde kullanılan yazı çeşitleri hakkında bir sunum hazırlanır (4. kazanım).

Sergi Aç ıyoruz: Öğrenciler tarafından okulun bulunduğu şehirdeki mimari eserlerde yer alan ilginç hat sanatı örnekleri, çeşitli edebî, tarihî ve resmî belgeler fotoğraflanır ve okulda sergilenir veya kamera çekimi yapılarak bir belgesel oluşturulur (4. kazanım).

Karşılığı Ne dir? Türk Tarih Kurumu, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve diğer kurumlarca yayınlanmış tarihî belgelerin tıpkıbasımları, çeviri yazı hâliyle karşılaştırılır ve incelenir. Farklı türde metinler çeviri yazıya aktarır (5, 6. kazanım).

Klasik Eserl eri Okuyoru m: Türk edebiyatının belli başlı eserlerinden örnekler sınıfa getirilerek okunur ve günümüz Türkçesine aktarılır. (7. kazanım).


[!] Yazı çeşitlerinin en zoru sayılan ve genellikle arşiv vesikalarında görülen siyakat yazısının uzmanlık isteyen bir yazı çeşidi olduğu vurgulanır (4.kazanım).

[!] Transkripsiyonlu örnek metinler kullanılır.

Tarih dersi öğretmeni ile bu konuda iş birliği yapılır (4. kazanım).

Bu ünitede boşluk doldurma, kısa cevaplı sorular ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.


tafana5

Highlight


15

12. SINIF


3. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİYLE YAZILMIŞ KAYNAKLAR VE BELGELER

1. Yazma Eserler 2. Resmî Belgeler (Ferman,

Kadı Sicili, Tapu Kaydı) 3. Levha, Kitabe ve Hat

Örnekleri 4. Harflerin Sayı Değerleri

1. Yazma eserlerin biçimsel özelliklerini (kapak, cilt, sayfa yapısı, sayfa numaralandırması) tanır.

2. Yazma eserleri okur.

3. Arşiv belgelerinin (ferman, kadı sicili, tapu kaydı gibi) temel özelliklerini tanır.

4. Levha, kitabe ve hat örneklerini ayırt eder.

5. Levha örneklerini okur.

6. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış klasik eserleri okur.

7. Harflerin sayı değerlerinin farkında olur.

İnternetten Ara ştırıyoruz: Osmanlı Türkçesi metinlerine ulaşılabilecek yerler hakkında İnternetten araştırma yapılır, bu araştırma sonuçları sınıfta paylaşılır.

Eser İnceleme: Yazma eserler bulunan kütüphanelere gidilir, her öğrenci bir yazma eseri inceler, bu eseri tanıtan Türk Alfabesiyle bir yazı hazırlar ve sınıfta sunar (1. kazanım).

Geçmişten Bir Belge: Ders öğretmenleri tarafından bir yazma eser belirlenir. Bu dersi alan bütün öğrencilere eşit şekilde eser paylaştırılır ve öğrenciler tarafından okunur. Okunan metin çeviri yazıyla yazılır ve okul kitaplığına konur (2. kazanım).

Rapor Ya zalım: Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden ferman, kadı sicili, tapu kaydı gibi resmî belge örneklerinin tıpkıbasımları temin edilerek sınıfta okunur ve incelenir. Bu belgelerin içerik ve şekil özellikleri tespit edilip bu konuda bilgi veren bir rapor hazırlanır (3. kazanım).

BulİncelePaylaş: Öğrenciler, tapu kayıtlarını, mezar taşı kitabelerini araştırır ve bulduğu belgeleri inceler. İnceledikleri kitabe ve belgelerin içerik ve şekil özelliklerini anlatan bir sunum hazırlayarak sınıfta gösterirler (3. kazanım).

Gezerek Öğreniyoruz: Hattatlarla tanışmak, hat yazımını görmek, Osmanlı hat sanatı örneklerini tanımak, özel koleksiyonları görmek için ilgili yerlere (cami, saray, mezarlık, hat kursları vb.) geziler düzenlenir. Fotoğraflar çekilerek okulda sergilenir (4, 5. kazanım).


11. sınıf, 2. ünitenin yazı çeşitleri konusu ile ilişkilendirilerek hangi belgelerde hangi yazı çeşitleri kullanıldığı hatırlatılır.

Bu ünitede eşleştirmeli, kısa cevaplı, açık uçlu sorular; proje görevi ve gözlem formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir.


[!] Belirgin tarih düşürme örnekleri öğretmen eşliğinde incelenir.

16

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Ölçme ve değerlendirme öğrencilerin başarılarını ve eksikliklerini saptamak, süreç içerisinde

gelişimlerine yönelik dönüt sağlamak ve öğretim yöntemlerinin yeterliğini ve etkinliğini belirlemek

amacı ile kullanılır.

Osmanlı Türkçesi Dersi Öğretim Programında ölçme değerlendirme ile sadece öğrenme

ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir. Ölçme ve değerlendirme öğrenmenin

ayrılmaz bir parçası olarak görülmeli ve yapılacak çalışmalar dersin amaçları ve kazanımlarına

uygun olarak öğretim etkinlikleri ile birlikte yürütülmelidir.

Öğretmenler öğrencilerin başarılarını değerlendirirken sadece kısa cevaplı, uzun cevaplı,

çoktan seçmeli vb. sorulardan oluşan sınavlarla değil, gözlem, poster, öz değerlendirme, performans

görevleri gibi süreci değerlendirmeye de yönelik araç ve yöntemleri kullanmalıdır.

Aşağıda bazı ölçme araçları ve yöntemleri ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ARAÇ VE YÖNTEMLERİ

GÖZLEM: Öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlayan yöntemlerden biri olan

gözlemde, öğretmen öğrencilerin sınıf içi tartışmalara katılmaları, grup çalışmalarında

sorumluluklarını yerine getirme, soru ve önerilere verdikleri cevapları vb. gözlemleyebilirler.

Öğretmen gözlem yaparken hazır formları kullanabileceği gibi kendi oluşturduğu ölçütlerin

yer aldığı formları da kullanabilir. Gözlem yaparken aşağıdaki noktalara dikkat etmek öğretmenlere

kolaylık sağlayacaktır:

Ölçütleri oluştururken bütün öğrenciler için aynı standartları kullanınız.

Her öğrenciyi birkaç kez gözlemleyiniz.

Her öğrenciyi değişik durumlarda ve farklı günlerde gözlemleyiniz.

Her öğrenciyi değişik özellikler, beceriler ve davranışlara göre değerlendiriniz.

Yapılan gözlem için değerlendirmeyi mümkün olduğu kadar gözlemlediğiniz zaman

kaydediniz.

SÖZLÜ S UNUM: Öğrencilerin konuşma, hatırlama, kavrama ve hitap düzeyleri hakkında

bilgi toplamak için kullanılan araçlardandır. Sözlü sunumlar, kısa cevap gerektiren maddeler

(sorular) gibi yapılandırdığımızda, öğrencilerin sahip olduğu bilgiler kısa bir sürede

değerlendirilebilir. Bu yolla öğretim süreci içerisinde öğretimin ve değerlendirmenin eş zamanlı

yürütülmesi kolaylaşmaktadır. Sözlü sunumların değerlendirilmesinde dereceli puanlama

17

anahtarlarının yanında, sergilenecek beceriye göre kontrol listeleri, öz değerlendirme ve akran

değerlendirme ölçekleri de kullanılabilir.

PERFORM ANS DEĞERLENDİRME: Performans değerlendirme, öğrencilerin bireysel

farklılıklarını dikkate alarak onların bilgi ve becerilerini eyleme dönüştürmelerini, gerçek yaşama

aktarmalarını sağlayacak durum ve ödevler aracılığıyla değerlendirme yapmak biçiminde

tanımlanabilir. Performans değerlendirme gözlenebilen bir performans veya somut bir ürünle

sonuçlanmaktadır.

Öğretmenler performans değerlendirme amacıyla verecekleri görevler ile öğrencilerin

yaptıkları analizleri, problem çözmelerini, verdikleri kararları, arkadaşları ile iş birliği içinde

çalışmalarını, sözel sunumlarını ve bir ürünü oluşturmalarını doğrudan gözlemleyebilir ve onlara

not verebilirler.

Açık uçlu sorular, proje ve performans görevleri performans değerlendirme çalışmaları için

iyi birer örnektir.

a. Performans Görevi: Öğrencilerin sahip olduğu bilgi ve becerilerini günlük yaşamla da

ilişkilendirerek ortaya koymasını gerektiren çalışmalardır. Sınıftaki her öğrenciye veya oluşturulan

gruplara aynı konu başlığında ve aynı zaman diliminde verilmesi zorunlu değildir. Verilecek

görevler öğrenci seviyesine uygun ve öğrenci tarafından yapılacak nitelikte olmalıdır. Öğrencinin

görevi yaparken konuya ilişkin kazanımlarını gözlemleyebilmek için görevin belirli aşamaları

öğretmen gözetiminde, sınıf ortamında yapılmalıdır. Örnek bir performans görevi EK 2 ’de

verilmiştir.

b. Proje: Bir konu hakkında araştırma planlayarak, tasarlayarak hazırlanan projeler kişiye

yeni bilgiler, özel beceriler ve alışkanlıklar kazandırır. Proje konusu öğretmenler tarafından

belirleneceği gibi öğrencinin belirleyeceği öğretmen tarafından uygun görülen konulardan da

seçilebilir. Seçilecek konular öğrencilerin seviyesine, sosyo-ekonomik durumlarına ve çevresel

şartlara uygun olmalı. Örnek bir proje EK 3’te verilmiştir.

ÖZ DEĞERLENDİRME: Belli bir konuda bireyin kendi kendisini değerlendirmesine öz

değerlendirme denir. Öz değerlendirme, bireyin kendi yeteneklerini kendilerinin keşfetmelerine

yardımcı bir yaklaşımdır.

Kendini değerlendirme, öğrencilerin kendi güçlü ve zayıf yönlerini tanımalarına yardım

eder.

Performansının düzeyi hakkında karar vermek için kişisel ya da kişiler arası ölçüt

koymada ve öğrencinin motivasyonunun yükselmesinde öğrencilere fırsat verir.

Kendini değerlendirme ile öğrenci, sürecin bir parçası olduğunu hisseder.

Kendilerine dışardan bakma yetisi gelişir.

18

Bu tür değerlendirmenin olumsuz yönleri de vardır. Genellikle kendi performanslarını

değerlendirirken yanlılığın varlığı göz ardı edilmemelidir. Başlangıçta kendini değerlendirme,

öğrencilerin deneyimsizliği nedeniyle yanılgılara neden olabilir. Yine de öğrenciler daha fazla

deneyim kazandıkça aldıkları kararlar daha doğru olacaktır. Öz değerlendirme formu örneği

EK 4’te verilmiştir.

AKRAN DEĞERLENDİRME: Öğrencilerin, arkadaşlarının hazırladığı ödev, araştırma,

proje, rapor vb. çalışmaları değerlendirmesidir. Öğrenciler, arkadaşlarının çalışmalarındaki yeterlik

düzeylerini değerlendirirken kendilerinin eleştirel düşünme becerileri gelişir. Akran değerlendirme,

öğretmene öğrencilerin gelişim ve yeterlik düzeyleri hakkında geri bildirim sağlar. Akran

değerlendirmede, öğrencilerin yanlı davranışlarını önlemek için ölçütlerin öğrencilere verilmesi

yararlı olur.

ÖĞRENCİ ÜRÜN DOSYASI: Öğrenci ürün dosyası, öğrencilerin bir ya da birkaç

alandaki çalışmalarını, harcadığı çabayı, geçirdiği evreleri gösteren, öğrencinin ürünlerinin bir araya

getirilmesi ile oluşturulan bir dosyadır. Öğrencinin sınıf içi etkinlikler sırasında yaptığı

çalışmalarından, hazırladığı performans görevlerinden, proje çalışmalarından, beğendiği ve

performansını yansıttığına inandıklarını seçmesi sonucunda oluşan öğrenci ürün dosyası, aynı

zamanda hem öğretmen hem de öğrenci için bir değerlendirme aracıdır.

KISA CE VAPLI MADDE LER: Bir kelime, bir sembol ya da en çok birkaç kelime ile

cevaplanabilen ve öğrencinin sorunun cevabını kendisinin yazdığı madde türüne denir.

ÇOKTAN SEÇME Lİ MADDE LER: Çoktan seçmeli bir madde, kök ve seçeneklerden

oluşur. Kök, kazanımın ifade edildiği veya sorunun sorulduğu kısımdır. Seçenekler de öğrencinin

önüne konulan muhtemel cevaplardır. Öğrenciye yöneltilen sorunun cevabı genellikle üç ya da dört

başka cevapla birlikte verilir. Öğrenciden istenen, doğru cevabı, verilenler arasından seçip

işaretlemesidir. Bu maddeleri, öğrencilerin yaratıcılığını ve yazma becerilerini ölçmek amacıyla

kullanamayız. Daha çok bilgi, zihinsel beceriler ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılırlar. Fiziksel

beceriler ve yeteneklerin ölçülmesinde kullanılmazlar.

EŞLEŞTİRMELİ MADDELER: İki grup hâlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi

ögelerinin, belli bir açıklamaya göre eşleştirilmesini gerektirir. “Kim, ne, nerede” gibi soruların

cevabını oluşturan olgusal bilgilerin ölçülmesinde daha kullanışlıdır.

AÇIK UÇLU MADDELE R: Bu tip maddelerde cevabın içeriği, niteliği ve uzunluğu

açısından cevaplayıcı serbest bırakılır. Açık uçlu soruların değerlendirilmesinde dereceli puanlama

anahtarı kullanılır. Her soru için değerlendirme ölçütleri belirlenir

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI: Öğrencinin gerçekleştirdiği bir çalışmaya ilişkin

performansını, belirlenen ölçütler bakımından yetersizden yetkine doğru belirleyen puanlama

anahtarıdır. Herhangi bir çalışmanın puanlanması için geliştirilmiş ölçütleri içeren bir araçtır.

19

Her bir çalışma için ölçütleri listeleyen ve çalışmada nelerin yapılacağını gösteren bir

puanlama aracıdır. Dereceli puanlama anahtarının en önemli özelliği, öğrencilerin aldıkları puanın

tam olarak neye karşılık geldiğini ve ondan beklenenin ne kadarını yapabildiğini görmelerini

sağlamasıdır.

Amaçlarına Göre Dereceli Puanlama Anahtarı

1. Bütüncül Dereceli P uanlama Anahtar ı: Öğretmenin genel süreci veya ürünü bir bütün

olarak, parçalarını dikkate almadan puanlamasıdır. Bu yöntem öğrenme ürünleri toplam puan olarak

değerlendirilmek istendiğinde kullanılır.

2. Analitik Dereceli Puanlama Anahtarı: Burada önce performans veya ürünün parçalarının

ayrı ayrı puanlanmasını, sonra da bu puanları toplayarak toplam puanın hesaplanmasını gerektirir.

Bu ölçekler, çalışmanın ya da ürünün farklı boyutlarına farklı puanlar vermek amacıyla oluşturulur.

20

Ek 1

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME FORM ÖRNEKLERİ

ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU

Ünite adı: ……… Ad ı ve soyadı : ………………

No : ………………

Sınıfı : ………………

AÇIKLAMA: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin yapılan çalışmalara katılma düzeylerini

gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır.

BECERİLER

DERECELER Hiçbir zaman

Nadiren Bazen Sıklıkla Her zaman

1 2 3 4 5 I. DERSE HAZIRLIK 1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir. 2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde yararlanır.

3. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir. 4. Derse hazırlıklı gelir.

Toplam II. ETKİNLİKLERE KATILMA 2. Görüşü sorulduğunda söyler. 3. Yeni ve özgün sorular sorar. 4. Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür. 5. Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar.

Toplam III. İNCELEME – ARAŞTIRMA – GÖZLEM 1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara başvurur. 2. Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip başka kaynaklar araştırır.

3. İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek yapar.

4. Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar. 5. Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda bulunur.

6. Araştırma ve inceleme sonucunda genellemeler yapar.

Toplam IV. BİLİMSEL YÖNTEM 1. Bilinenlerden bilinmeyeni kestirir. 2. Verileri çizelgelere ve grafiklere dönüştürür. 7. Araştırma ve inceleme sonuçlarından genellemelere ulaşır.

Toplam GENEL TOPLAM

21

Ek 2

PERFORMANS GÖREVİ

Dersin Adı Osmanlı Türkçesi Sınıf 12 Kazanımlar Levha, kitabe ve hat örneklerini ayırt eder.

Levha örneklerini okur. Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlere sahip olan kişi ve kuruluşları araştırır.

Beklenen Performans Araştırma Süre 2 Hafta Puanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı

Performans Görevi Konusu

Sizden, tapu kayıtlarını, mezar taşı kitabelerini araştırmanız ve bulduğunuz belgeleri inceleyerek kitabe ve belgelerin içerik ve şekil özelliklerini anlatan bir sunum hazırlamanız beklenmektedir. Hazırlayacağınız sunuda;

Kitabelerin ve belgelerin fotoğrafları veya fotokopilerine, Belgelerin ve kitabelerin Türk alfabesiyle yazılışına, Belgelerin ve kitabelerin Türkçe anlamlarına yer vermelisiniz.

Ödevi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler

1. Sunu için en az beş belge ya da kitabe belirleyin. 2. Belirlediğiniz belgeleri okuyarak Türk Alfabesi harfleriyle yazın. 3. Belge ya da kitabelerin ulaşıldığı yerler hakkında bilgi toplayın. 4. Belge ya da kitabelerin elde edildiği kişiler hakkında bilgi toplayın. 5. İncelediğiniz levha, kitabe ve hat örnekleri arasındaki yazım bakımından farkları belirleyin. 6. Elde ettiğiniz bilgileri düzenleyerek sununuza ekleyin. 7. Sunumu yaparken verilen bilgileri görsel materyallerle (belgenin elde edildiği, kurum, yer ve kişilerin

fotoğrafları) destekleyin. 8. Sunumunuzu ..../...../20… tarihinde yapacak şekilde hazırlıklarınızı tamamlayın.

PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

Nitelikler Geliştirilmeli (1) İyi (2) Mükemmel (3) Kaynak Kullanma

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserler hakkında yeterince araştırma yapılmamış, bir veya iki belgeye ulaşılmıştır.

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserler hakkında bir araştırma yapılarak belirtilen sayıda belgeye ulaşılamamıştır.

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserler hakkında ayrıntılı bir araştırma yapılarak beş belgeye ulaşılmıştır.

İçerik

Amaca uygun belgeler seçilememiştir. Belge ya da kitabelerin elde edildiği kişiler hakkında bilgi toplanmamış ve belgeler arasındaki fark belirlenmemiştir.

Büyük oranda amaca uygun belgeler seçilmiştir. Belge ya da kitabelerin elde edildiği kişiler hakkında bilgi toplanmamış veya belgeler arasındaki fark belirlenmemiştir.

Amaca uygun belgeler seçilmiştir. Belge ya da kitabelerin elde edildiği kişiler hakkında bilgi toplanmış ve belgeler arasındaki fark belirlenmiştir.

Sunum Sunuda görsel materyal kullanılmamıştır. Dinleyicilerle göz kontağı kurulmamıştır. Doğru ve etkili bir beden dili kullanılmamıştır. Sunuda kullanılan anlatım akıcı değildir.

Sunu, yeteri kadar görsel materyallerle desteklenmiştir. Dinleyicilerle göz kontağı kurulmuştur. Doğru ve etkili bir beden dili kullanılmamıştır. Sunuda kullanılan anlatımın akıcılığında sorun vardır.

Sunu, zengin görsel materyallerle desteklenmiştir. Dinleyicilerle göz kontağı kurulmuştur. Doğru ve etkili bir beden dili kullanılmıştır. Sunuda kullanılan anlatım akıcı ve ilgi çekicidir.

22

Ek 3

PROJE

Dersin Adı Osmanlı Türkçesi Sınıf 12 Ünite Adı Yazı Çeşitleri Beklenen Performans Araştırma, iş birliği yapma Süre 1 Ay Puanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı

Proje Konusu

Sizden, Osmanlı Türkçesinde yazılmış çeşitli eserleri araştırmanız ve araştırmanızla ilgili bir sergi düzenlemeniz belenmektedir. Düzenlenecek sergide çevrenizde bulunan;

- Mimari eserlerde yer verilmiş hat sanatı örneklerinin fotoğraflarına, - Çeşitli edebî eserlerin fotoğraf ya da fotokopilerine, - Tarihî ve resmî belgelerin orijinallerine ya da fotoğraflarına yer vermelisiniz.

Projeyi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler

1. Bu sergiyi hazırlamak için sınıfınızdan grup hâlinde çalışabileceğiniz arkadaşlar

belirlemelisiniz. 2. Araştırmalarınızı zamanında tamamlayacak ve okulda sergiyi düzenleyebilecek şekilde bir

plan oluşturmalısınız. 3. Grup üyeleri kendi aralarında serginin düzenlenme sürecinde üstleneceği sorumlulukları

belirlemelidir. 4. Sergide yer vereceğiniz eserler ve fotoğraflar için çevrenizde bulunan müzeler, tarihî

mekânlar, kitaplar, dergiler, İnternet vb. kaynaklardan yararlanabilirsiniz. 5. Düzenlenen sergiyi okuldaki arkadaşlarınıza iki gün süreyle tanıtmalısınız. 6. Sergi hazırlıklarınızı en geç …./…./20… tarihine kadar bitirmelisiniz.

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

Nitelikler Geliştirilmeli (1) İyi (2) Mükemmel (3) Araştırma Osmanlı Türkçesi ile

yazılmış eserler hakkında yeterince araştırma yapılmamıştır.

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserler hakkında bir araştırma yapılmıştır.

Osmanlı Türkçesi ile yazılmış eserler hakkında ayrıntılı bir araştırma yapılmıştır.

İçerik

Amaca uygun mimari ve edebî eserler ile resmî belgeler seçilememiştir. Çalışmada çeşitlilik sağlanamamıştır.

Büyük oranda amaca uygun mimari ve edebî eserler ile resmî belgeler seçilmiştir. Çalışmada farklı örneklere yer verilmiştir.

Amaca uygun mimari ve edebî eserler ile resmî belgeler seçilmiştir. Çalışmada çeşitlilik sağlanmıştır.

Görsellik Oluşturulan sergi ilgi çekici değildir. Görsel/işitsel materyallerle zenginleştirilmemiştir. Sergi için seçilen materyaller eserleri belgeler nitelikte değildir.

Çeşitli görsel/işitsel materyallerden yararlanılmıştır. Sergi için seçilen materyaller eserleri belgeler niteliktedir.

Oluşturulan sergi ilgi çekicidir. Çeşitli görsel/işitsel materyallerle zenginleştirilmiştir. Sergi için seçilen materyaller eserleri tam olarak belgeler niteliktedir.

23

Ek 4

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

Adı ve soyadı :

Nu.: :

Sınıfı :

AÇIKLAMA: Aşağıdaki tabloda çalışmalarınızı en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X)

işareti koyunuz.

DEĞERLENDİRİLECEK TUTUM VE

DAVRANIŞLAR

DERECELER

Her

zaman Bazen

Hiçbir

zaman

1. Planlı çalışmaya özen gösterdim.

2. Çalışmalarım sırasında planıma uygun hareket ettim.

3.Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandım.

4. Öğretmenimin önerilerini dinledim.

5. Çalışmalarım sırasında değişik materyallerden

faydalandım.

6. Sorumluluklarımı tam anlamıyla yerine getirdim.

Bu etkinlik sırasında en iyi yaptığım şeyler ve diğer yorumlarım: ………………………….

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………

Documents

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ OSMANLI TÜRKÇESİ DERSİ (10, 11 ve ...bizdosyalar.nevsehir.edu.tr/61f2fbc18fdd41a2ade82da6032095b9/sosyal... · 1 TÜRK MİLLÎ EĞİTİMİNİN GENEL