Upload
dokien
View
221
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Prof. Dr. Sirel KARAKAŞ Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü
Türk Zeka Vakfı Kurucu ÜyesiPsikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Sorularımız, Sorunlarımız Zekayı Tam Olarak Anlamak Adına
Zeka
Bölümü
Tanımı Oran
%
140 ve üstü Deha
2.20
130-139 Çok üstün zeka
120-129 Üstün zeka 6.7
110-119 İleri zeka/parlak normal zeka 16.1
90-109 Normal zeka 50.0
80-89 Donuk normal zeka/tutuk zeka 16.1
70-79 Sınır zeka/düşük zeka 6.7
50-69 Hafif derecede zeka geriliği /
eğitilebilir geri zekalılık
2.231-49 Orta derecede zeka geriliği /
öğretilebilir geri zekalılık
20-30 Ağır derecede zeka geriliği
<20 Çok ağır derecede zeka geriliği
ÜLKEMİZ ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNİ ÖZEL YASA VE YÖNETMELİKLERLE ELE ALMAYA KARAR VERMİŞ BULUNMAKTADIR.
Ünlülerin IQ’larıMarilyn Vos Savant: 228James Woods: 180 Quentin Tarantino: 160Sharon Stone: 156Jimmy Carter: 156Angelina Jolie: 136Arnold Schwarzenegger: 135Jodie Foster: 132Hillary Clinton: 140Madonna: 140Nicole Kidman: 132
Tahmin edilen IQ’lar
(Cox, Terman, Goodenough, Gordon)
Galileo Galilei: 187
Rene Descartes: 180
Immanuel Kant: 175
Charles Darwin: 165
Wolfgang Amedeus Mozart: 165
Albert Einstein: 160
Nicolaus Copernicus: 160
Rembrabdt: 155
BU ÖNEMLİ GİRİŞİMİN UZUN DÖNEMDE BAŞARILI OLMASI İÇİN,
AŞAĞIDAKİ SORU VE SORUNLAR ÜZERİNDE DİKKATLE DURULMALIDIR.
Zekayı bilmek için sağduyu yeterli midir?
Soru: Zekayı hiçbir bilim adamı açıklamamış mıdır?
Cevap: Tabii ki açıklamıştır. Bkz aşağıdaki tablo……
GELİŞTİREN HİPOTETİK KURULTU VE KAVRAMLAR WEHSLER ZEKA TESTİNİN DAYANDIĞI KURAM
Psikometrik Modeller
1. C. Spearman (1863-1945) Zekanın 2-Faktör Kuramı: Genel yetenek, özel
yetenekler (1927)
WISC-IV: çeşitli yetenekler temelinde ölçülen
genel yetenek
2. E. Thorndike (1874-1949) Soyut, sosyal ve mekanik yetenek kümeleri
(1909)
3. L.L. Thurstone (1887-
1955)
Birinci l Zihinsel Yetenekler: Sözel malzemeyi
anlama, sözel akıcılık, sayısal yetenek,
görselleştirme, bellek, algısal hız, irdeleme
(1938)
4. J.P. Guilford (1897-1987) Girdi/içerik, işlem/ üründen oluşan 120 farklı
özellik
5. P.E. Vernon (1905-1987) Genel yetenek, sözel-eğitimsel yetenek, pratik-
mekansal yetenek, özel yetenekler
6. R.B. Cattell (1905-1998)
J.L. Horn (1928-2006)
Kristalize zeka ve akıcı zeka (1978)
7. J. B. Carroll (1916-2003) Zekanın 3-Tabakalı Hiyerarşik Kuramı: Genel
tabaka, 8 kapsamlı tabaka, çok sayıda özel dar
tabaka (1997)
8. Cattell-Horn- Carol /
CHC Modeli
10 geniş tabaka, 70 dar tabaka (1998) WISC-V: Çalışma belleği, İşlemleme Hızı, Sözel
Anlama, Algısal Akıl Yürütme Faktörleri
Bilişsel Modeller
8. J. Piaget (1896-1980) Bilişsel Gelişim Kuramı
9. J. Renzulli (1936-) Üç Çember Kuramı
10. H.Garder (1943-) Çoklu Zeka Kuramı (7 tür zeka) (1983, 2004)
11. D. Goleman (1946-) Duygusal Zeka Kuramı
12. R.J. Sternberg (1949-) Üçbileşenli Kuram: Bilgi kazanım, performans,
meta-bileşenler (1986)
13 T. Naglieri (1985-)
J.P. Das
PASS Kuramı: Planlama, dikkat, eşzamanlı ve
izleşik işlemleme (1988)
Cevap: Sorunun cevabı için aşağıya bkz.
Soru: Üstün yetenekli çocuk nasıl belli olur? Acaba öğretmen düzeyinde yapılmakta olan ilk elemede bazı çocuklar sistem dışı kalabilmekte midir?
.
Öğretmen Seçim Ölçütleri Başvuru hakkı:
Sicil notu
Akademik Personel ve Lisanüstü Eğitimi Giriş
Sınavı (ALES)
Tercih Nedenleri:
Lisans Üstü Eğitim
Yabancı Dil
Hakemli dergilerde yayın, alanında
yayınlanmış kitap Ulusal ve Uluslar-arası proje deneyimi
Lisans bitirme notu
Kendi alanında ders alırken üstün yetenekli
çocukların eğitimi alanında ders almış olmak
Uzman veya başöğretmen unvanına sahip
olmak
Kullanılan Ölçme Araçları
Sınıf öğretmeni tarafından
doldurulan Gözlem Formu
Temel Kabiliyetler Testi (TKT 7-11)
Wechsler Çocuklar için
Geliştirilmiş Zeka Testi
Düzenlenmiş Formu (WISC-R)
Wechsler D (1991) Manual for the Wechsler IntelligenceScale for Children—Third Edition (WISC-III). San Antonio, TX: The Psychological Corporation.
Savaşır I, Şahin N (1995). Wechsler Çocuklar İçin
Zeka Ölçeği (WISC-R) El Kitabı. Ankara: Türk
Psikologlar Derneği Yayınları.
Soru: WISC-R neyi ölçüyor? WISC-V neyi ölçüyor?
Cevap: Aşağıdaki tabloyu inceleyelim.
GELİŞTİREN HİPOTETİK KURULTU VE KAVRAMLAR WEHSLER ZEKA TESTİNİN DAYANDIĞI KURAM
Psikometrik Modeller
1. C. Spearman (1863-1945) Zekanın 2-Faktör Kuramı: Genel yetenek, özel
yetenekler (1927)
WISC-R: çeşitli yetenekler temelinde ölçülen
genel yetenek
2. E. Thorndike (1874-1949) Soyut, sosyal ve mekanik yetenek kümeleri
(1909)
3. L.L. Thurstone (1887-
1955)
Birinci l Zihinsel Yetenekler: Sözel malzemeyi
anlama, sözel akıcılık, sayısal yetenek,
görselleştirme, bellek, algısal hız, irdeleme
(1938)
4. J.P. Guilford (1897-1987) Girdi/içerik, işlem/ üründen oluşan 120 farklı
özellik
5. P.E. Vernon (1905-1987) Genel yetenek, sözel-eğitimsel yetenek, pratik-
mekansal yetenek, özel yetenekler
6. R.B. Cattell (1905-1998)
J.L. Horn (1928-2006)
Kristalize zeka ve akıcı zeka (1978)
7. J. B. Carroll (1916-2003) Zekanın 3-Tabakalı Hiyerarşik Kuramı: Genel
tabaka, 8 kapsamlı tabaka, çok sayıda özel dar
tabaka (1997)
8. Cattell-Horn- Carol /
CHC Modeli
10 geniş tabaka, 70 dar tabaka (1998) WISC-IV: Çalışma belleği, İşlemleme Hızı, Sözel
Anlama, Algısal Akıl Yürütme Faktörleri
Bilişsel Modeller
8. J. Piaget (1896-1980) Bilişsel Gelişim Kuramı
9. J. Renzulli (1936-) Üç Çember Kuramı
10. H.Garder (1943-) Çoklu Zeka Kuramı (7 tür zeka) (1983, 2004)
11. D. Goleman (1946-) Duygusal Zeka Kuramı
12. R.J. Sternberg (1949-) Üçbileşenli Kuram: Bilgi kazanım, performans,
meta-bileşenler (1986)
13 T. Naglieri (1985-)
J.P. Das
PASS Kuramı: Planlama, dikkat, eşzamanlı ve
izleşik işlemleme (1988)
Soru: Birkaç on yıldır ülkemizde zekayı (üstün yeteneği) ölçmede; bunun da ötesinde, eğitim, sağlık ve adalet sistemi kapsamında birey için çok önemli kararları almada kullanılan Wechsler zeka testinin ülkemizde ne ölçtüğü tam olarak bilinmekte midir?
Cevap: Açıklama 1. Alttestlerin adlarında a belirtilen şeyleri ölçer.Açıklama 2. Bannatyne kategorilerinde belirtilenleri ölçerAçıklama 3. Kaufman faktörlerinde belirtilenleri ölçer.
WISC-R BANNATYNE
KATEGORİLERİ
KAUFMAN
FAKTÖRLERİ
Sözel Bölüm
Genel Bilgi/ S Kazanılmış Bilgi Sözel Bilgiyi Anlama
Benzerlikler/S Kavramsal Sözel Bilgiyi Anlama
Aritmetik/S Kazanılmış Bilgi Dikkat
Sözcük Dağarcığı/S Kazanılmış Bilgi
Kavramsal
Yargılama Kavramsal Sözel Bilgiyi Anlama
Sayı Dizileri Sıralama Dikkat
Performans Bölümü
Resim Tamamlama Mekansal Algısal Organizasyon
Resim Düzenleme Sıralama Algısal Organizasyon
Küplerle Desen Mekansal Algısal Organizasyon
Parça Birleştirme Mekansal Algısal Organizasyon
Şifre Sıralama Dikkat
Labirent
Soru: WISC-R çocuklarımızda başka bir şeyler ölçüyor olabilir mi?
Cevap: Öyle görünüyor.
Lojistik Regresyon Analizi Sınıflandırma Çizelgeleri. A: Dikkat (STP1-4, İT1, İT4, İT5, GİSD-B) Puanları İçin Çizelge. B: WISC-R tüm Alt Test Puanları İçin Çizelge. C: WISC-R’ın 3 Dikkat Alt Testi Puanı (Sayı Dizileri, Aritmetik, Şifre) İçin Çizelge.
A Yordanan Grup
Gözlenen Grup DEHB Kontrol Doğru Sınıflandırma
Oranı
DEHB (n=214) 181 33 84.6
Kontrol (n=141) 24 117 83.0
Toplam 83.1
B Yordanan Grup
Gözlenen Grup DEHB Kontrol Doğru Sınıflandırma
Oranı
DEHB (n=213) 176 37 82.6
Kontrol (n=141) 56 141 60.3
Toplam 73.7
C Yordanan Grup
Gözlenen Grup DEHB Kontrol Doğru Sınıflandırma
Oranı
DEHB (n=213) 177 38 82.6
Kontrol (n=141) 82 60 42.3
Toplam 66.4
Karakaş, S., Erdoğan Bakar, E., Işık Taner, Y. (2013). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğuolgularındaki zeka puanında dikkatin rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 28 (72), 62-82.
Soru: Önemli kararların alınmasında kullanılan
psikometrik araçlar ne gibi bir işlemden geçmiş
olmalıdır?
Cevap: Standardizasyon işleminden
Standardizayon Bir İşlemler Bütünüdür.
İçerdiği basamaklar şunlardır:
1. Çeviri: Test malzemesinin kendisi, yönergesi ve kayıt formunu içerir.
2. Uyarlama: Testin kültürle bağdaştırılmasını içerir.
3. Güvenirlik: Testin güvenirliğinin belirlenmesini içerir.
4. Geçerlik: Testin ölçmeyiamaçladığı özellilkleri ne derece ölçtüğünün belirlenmesini içerir.
5. Normalizasyon: Testin kullnılacağı kültür için norm değerlerinin hesaplanmasını içerir.
BU BASAMAKLARDAN HERHANGİ BİR TANESİ STANDARDİZASYON DEĞİLDİR.
STANDARDİZASYON, BASAMAKLARIN TÜMÜNE BİRDEN VERİLEN ADDIR.
Soru: Zeka testleri üstün yetenekli çocukları
belirlemede tek başına yeterli midir? Çağdaş
nörobilim yaklaşımının zeki olanı seçme girişimine
getirdiği destekleyici ve alternatif çözümler var
mıdır?
Cevap: Evet var.
1. Nöropsikolojik testler
2. Elektroansefalografi
3. Beyin Görüntüleme Teknikleri
NÖROPSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME
Karakaş, S. (2011). BİLNOT Nöropsikolojik Test Bataryası: Stroop Testi TBAG Formu Araştırma ve Geliştirme Çalışmalarıve Kullanım Kılavuzu. Ankara: Ayrıntı Bas. Yay. Mat.
Karakaş, S., Doğutepe Dinçer, E. (2011a). BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testlerin Çocuklar için Araştırma veGeliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt I). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri.
Üstün Yetenek
ELEKTROANSEFALOGRAFİSİ
Alfa frekans bantında aktivite artışı
Alfa koherensinde artış
Hemisferik koherenste artış
Sağ ve sol hemisferlerde koordinasyon artışı
Sinir lifleri arasında bağlantısallıkta yüksek işlevsellik
EEG kümelenmeleri
Nörotransmitter maddelerde seçici örüntü farklılıkları
Sinir iletimi hızında artış
Üstün Yetenek
NÖRORADYOLOJİSİFonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme
Traktrografi
Zeka Bölümü (ZB) 130'un üstündeki 12 çocuğun görsel-mekansal bilişi ölçmek
üzere tasarlanmış bir teste tepkide bulunurken faaliyet gösteren beyin alanları,
ZB 90-130 olan 16 çocuğunkiyle karşılaştırlmıştır. Fonksiyonel manyetik
rezeonan görüntülemeye yönelik analiz sonuçları:
Görsel korteks aktivasyonu açısından iki grup arasında fark olmadığı
görülmüştür.
İki grup arasında fark, görsel-mekansal algılama ile ilgili parietal lobda ortaya
çıkmıştır.
ZB 90-130 olan çocuklar söz konusu testi çözmede yüksek zihinsel
süreçlerde aktive olan frontal lobu kullanmıştır.
Üstün zekalı çocuklarda frontal lobdaki aktivasyon alanı nisbeten daha kısıtlı
olmuş; buna karşın çocuklar görsel-mekansal bilişsel doğrudan ilgili olan beyin bölgesinden (parietal lob) yararlanmışla
ZB = 90-129
ZB > 130
YUKARIDAKİLER,
ZEKAYI TAM OLARAK ANLAMAK ADINA CEVAPLANMASI
GEREKEN SORULARDAN SADECE BİRKAÇIDIR.
Prof. Dr. Sirel Karakaş[email protected]
Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Psikoloji Bölümü Başkanı
Nörometrika Medikal Tıp Teknolojileri Ltd. Şti. Kurucu ve Yöneticisi
Psikofizyoloji ve Nöropsikoloji Derneği Başkanı
OSTİM Medikal Sanayi Kümelenmesi Derneği Kurucu Şirketi
®