SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI°DARİ İŞLER/Dış Pazar Stratejileri...4 SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI Tablo 5. IPARD I Kapsamında

GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI AVRUPA BİRLİĞİ VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI

Haziran / 2016

AVRUPA BİRLİĞİ VE DIŞ İLİŞKİLER GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DIŞ PAZAR STRATEJİLERİ ÇALIŞMA GRUBU

İÇİNDEKİLER 1. ÜRETİM ...................................................................................................................... 2

1.1. TÜRKİYE’DE ÜRETİM ......................................................................................... 2

1.1.1. Türkiye’nin Süt ve Süt Ürünleri Üretimi ......................................................... 2

1.1.2. Türkiye’de Süt ve Süt Ürünleri Destek ve Kredi Uygulamaları ....................... 3

1.1.3. Türkiye’de Süt ve Süt Ürünleri İçin Coğrafi İşaret Uygulamaları .................... 4

1.2. DÜNYA’DA ÜRETİM ............................................................................................ 5

1.2.1. Dünya Süt ve Süt Ürünleri Üretimi ................................................................ 5

2. DIŞ TİCARET ............................................................................................................. 6

2.1. DÜNYADA SÜT ALIM FİYATLARI ....................................................................... 6

2.2. TÜRKİYE’NİN SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ ..................................... 7

2.3. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ ............................................... 8

2.3.1. Dünyada Süt Tozu ve Krema Ticareti ........................................................... 9

2.3.2. Dünyada Tereyağı Ticareti ...........................................................................10

2.3.3. Dünyada Peynir Ticareti...............................................................................10

2.3.4. Dünyada Peynir Altı Suyu ve Yoğurt Ticareti ...............................................10

3. POTANSİYEL PAZARLAR MATRİSİ .........................................................................12

4. DEĞERLENDİRME ...................................................................................................13

5. KAYNAKLAR .............................................................................................................13

ŞEKİLLER

Şekil 1. Aylara Göre Türkiye’de İnek Sütü Üretimi (Bin Ton) ............................................. 2

Şekil 2. Ülkelerin 2013 Yılına Göre Dünya Çiğ Süt Üretimindeki Payları (%) ......................... 6

Şekil 3. Ülkelere Göre Aylık Çiğ Süt Alım Fiyatları (€/100 L) ............................................. 6

TABLOLAR

Tablo 1. Yıllara Göre Türkiye’nin Süt Üretimi (Baş/Ton) ........................................................ 2

Tablo 2. 2016 Yılı Tarımsal Kredi Faiz İndirim Oranları ......................................................... 3

Tablo 3. 2016 Yılı Tarımsal Kredi Faiz İndirim Oranları ......................................................... 3

Tablo 4. IPARD I Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek Limitleri ve Hibe Oranları ......... 3

Tablo 5. IPARD I Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek ve Hibeler ............................... 4

Tablo 6. IPARD II Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek Limitleri ve Hibe Oranları ........ 4

Tablo 7. Bakanlığımız Tarafından Verilen Destekler (Milyon TL) ........................................... 4

Tablo 8. Yıllara ve Ülkelere Göre Dünya Çiğ Süt Üretimi (Milyon Ton) .................................. 5

Tablo 9. Türkiye’nin Ürün Gruplarına Göre Süt ve Süt Ürünleri İhracatı (Milyon$/ Bin Ton) ... 7

Tablo 10. Türkiye’nin Ülkelere Göre Süt ve Süt Ürünleri İhracatı (Milyon$/ Bin Ton) ............. 7


2 SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI

1. ÜRETİM

1.1. TÜRKİYE’DE ÜRETİM

1.1.1. Türkiye’nin Süt ve Süt Ürünleri Üretimi

Türkiye’nin yıllara göre süt üretimi ve sağılan hayvan sayısına ilişkin bilgiler Tablo 1’de yer

almaktadır.

Tablo 1. Yıllara Göre Türkiye’nin Süt Üretimi (Baş/Ton) Yıllar 2011 2012 2013 2014 2015

KÜÇÜKBAŞ HAYVAN

Koyun S.H.S. 11.561.144 13.068.428 14.287.237 14.524.264 15.362.927

Süt 892.822 1.007.007 1.101.013 1.113.937 1.177.228

Keçi S.H.S. 3.033.111 3.502.272 3.943.318 4.400.168 4.578.494

Süt 320.588 369.429 415.743 463.270 481.174

KÜÇÜKBAŞ TOPLAM

S.H.S. 14.594.255 16.570.700 18.230.555 18.924.432 19.941.422

Süt 1.213.410 1.376.436 1.516.756 1.577.207 1.658.401

BÜYÜKBAŞ HAYVAN

Sığır

Kültür S.H.S. 1.868.274 2.211.242 2.314.278 2.427.909 2.500.880

Süt 7.239.644 8.554.402 8.946.131 9.383.812 9.672.573

Melez S.H.S. 1.962.713 2.263.400 2.395.897 2.428.708 2.314.061

Süt 5.341.224 6.166.762 6.531.573 6.628.337 6.315.366

Yerli S.H.S. 930.155 956.758 897.097 752.623 720.833

Süt 1.221.560 1.256.673 1.177.305 986.701 945.581

Manda S.H.S. 40.218 46.959 51.940 54.891 62.999

Süt 40.372 46.989 51.947 54.803 62.761

BÜYÜKBAŞ TOPLAM

S.H.S. 4.801.360 5.478.359 5.659.212 5.664.131 5.598.772

Süt 13.842.800 16.024.827 16.706.956 17.053.653 16.996.280

TOPLAM S.H.S. 19.395.615 22.049.059 23.889.767 24.588.563 25.540.194

Süt 15.056.210 17.401.263 18.223.712 18.630.860 18.654.681

Kaynak:TÜİK SHS:Sayılan Hayvan Sayısı

Türkiye’de 2015 yılında sağılan hayvan sayısı geçen yıla göre %3,9 artarak 25,5 milyon başa,

toplam süt üretimi ise geçen seneye göre %0,1 artarak 18,7 milyon tona ulaşmıştır.

Şekil 1. Aylara Göre Türkiye’de İnek Sütü Üretimi (Bin Ton)

Kaynak: TÜİK

İneklerde ortalama süt veriminin 2.803 litre olduğu Ülkemizde, kültür ırkı hayvanlardan 3.884

litre, melez ırk hayvanlardan 2.720 litre, yerli ırk hayvanlardan ise 1.316 litre ortalama süt elde

edilmektedir (Gümüş, 2015). FAO verilerine göre 2013 yılında ortalama inek başına süt

verimimiz yıllık 2.970 litre verime ulaşılmasına karşın AB ve ABD ortalamasının altında yer

almaktadır (FAO, 2016).

400

450

500

550

600

650

700

750

800

850

900

Üre

tim

(B

in T

on

)

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016



Üretilen çiğ sütün sadece %44’ü sanayiye girerek işlenmekte, geri kalanı ise üretim yerlerinde

tüketilmekte veya sokak sütü olarak satılmaktadır. 2013 yılı itibariyle sanayiye giren 8 milyon

ton sütün 1,3 milyon tonu içme sütü, 601 bin tonu peynir, 1,1 milyon tonu yoğurt, 560 bin tonu

ise ayran olarak işlenmiştir (Gümüş, 2015).

Ülkemizde çiğ süt üretimi yapan işletme sayıları giderek azalmakta olup, 2011 yılında

1.744.859 olan işletme sayısı 2013 yılında 1.250.947’ye düşmüştür. Bununla birlikte,

işletmelerin %76,3’ü 1-10 baş hayvan içeren, %98,38’i ise 50 baştan az hayvana sahip aile

işletmelerinden oluşmaktadır. Ülkemizde süt ve süt ürünleri işletmeleri ağırlıklı olarak Ege ve

Marmara Bölgelerinde toplanmasına karşın hayvancılığa yapılan desteklemeler sayesinde

Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin de ileride önemli üretim merkezleri haline

geleceği düşünülmektedir (Gümüş, 2015).

1.1.2. Türkiye’de Süt ve Süt Ürünleri Destek ve Kredi Uygulamaları

Tablo 2. 2016 Yılı Tarımsal Kredi Faiz İndirim Oranları

HAYVANSAL ÜRETİM KONULARI

KREDİ KONULARI İNDİRİM ORANI (%) Kredi Üst

Limiti (TL) Yatırım İşletme

Damızlık süt sığırı

yetiştiriciliği

750.000 TL’ye kadar 100 50

12.500.000 750.001-5.000.000 TL 75 50

5.000.001-12.500.000 TL 50 25

Yaygın hayvansal üretim 75 50 200.000

Damızlık Etçi ve Kombine sığır yetiştiriciliği 100 75 7.500.000

Damızlık Düve yetiştiriciliği 100 75 7.500.000

Tablo 3. 2016 Yılı Tarımsal Kredi Faiz İndirim Oranları

Projeler

1990-2002 2003-2015

Koop.Sayısı Kredi Desteği Koop. Sayısı

Kredi Desteği

Süt Sığırcılığı Projesi 400 54,3 Milyon TL 997 1 Milyar TL

Damızlık Sığır Projesi 54 15,7 Milyon TL 439 655 Milyon TL

Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında süt ve süt ürünleri

işlenmesi konularında 130 Milyon TL’lik hibe ödemesi yapılmıştır. Yine bu alanda IPARD

destekleri kapsamında; süt üreten tarımsal işletmeler ve süt ve süt ürünlerinin işlenmesi ve

pazarlanması tedbirleri çerçevesinde 3 Milyar TL’lik yatırım için 1,6 Milyar TL’lik hibe desteği

verilmiştir.

Tablo 4. IPARD I Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek Limitleri ve Hibe Oranları

DESTEKLENEN SEKTÖRLER DESTEĞE ESAS

YATIRIM LİMİTLERİ (€)

HİBE DESTEK ORANLARI (%)

101-1 Süt Üreten Tarımsal İşletmelere Yatırım 15.000 – 1.000.000 % 50-65

103-1 Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması

Bütçe Kalemi – 1 (Süt İşleme Tesisleri) 50.000 – 3.000.000 % 50 Bütçe Kalemi - 2 (Süt Toplayan Üretici

Örgütleri) 25.000 – 1.000.000

Kaynak:TKDK



Tablo 5. IPARD I Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek ve Hibeler

SEKTÖRLER SÖZLEŞME

SAYISI

TOPLAM YATIRIM

TUTARI (TL)

TOPLAM DESTEK

TUTARI (TL)

Süt Üretin Tarımsal İşletmeler 1.134 2.631.751.805 1.430.101.039

Süt ve Süt Ürünlerinin İşlenmesi ve Pazarlanması

118 403.545.227 168.801.285

Süt Toplama Merkezi 51 23.444.146 10.569.717 Kaynak:TKDK

Tablo 6. IPARD II Kapsamında Süt Üretimine Verilen Destek Limitleri ve Hibe Oranları

ALT TEDBİR/SEKTÖR ADI KAPASİTE KRİTERLERİ YATIRIM

LİMİTLERİ (€)

DESTEK ORANI

(%)

Tarımsal İşletmelerin Fiziki Varlıklarına Yönelik Yatırımlar (101)

Süt Üreten Tarımsal İşletmeler 10- 120 Süt İneği; 5-50 Manda 20.000-

1.000.000 %60-%70 50-500 Koyun; 50-500 Keçi

Kaynak:TKDK

Toplam tarımsal destekler içerisinde hayvancılığın payı 2015 yılı itibari ile %29’a ulaşmıştır.

Süt teşvik primi olarak bugüne kadar toplam 4 Milyar TL destek verilmiş, 2009 yılından itibaren

süt fiyatlarındaki istikrarın sağlanması için Süt Regülasyonu Programı oluşturulmuş ve bu

çerçevede bugüne kadar 520 Milyon TL destek ödenmiştir.

Tablo 7. Bakanlığımız Tarafından Verilen Destekler (Milyon TL)

1.1.3. Türkiye’de Süt ve Süt Ürünleri İçin Coğrafi İşaret Uygulamaları

Coğrafi İşaretler (Cİ) belirli bir bölgeden kaynaklanan, kalite, ün ve diğer karakteristik özellikleri

bakımından bu bölgeye atfedilen ürünlere ait sınai mülkiyet haklarına verilen genel bir isimdir

(Kan ve Gülçubuk, 2008). Son yıllarda konvansiyonel gıda üretimine karşı, yerel ürünlerin

katma değerini arttırmaya yönelik olarak Cİ uygulamaları arttığı gözlemlenmektedir (Kan ve

ark., 2010).

Türkiye’de Cİ tescilleri Türk Patent Enstitüsü tarafından gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de

mevcut 190 civarı peynir çeşidi mevcut olmakla birlikte bunların pek çoğu yurt içi ve yurtdışı

pazarda bilinmemektedir. Bahse konu peynir çeşitlerinin sadece 9 tanesi Cİ işaret olarak tescil

edilmiştir (Kırklareli Peyniri, Malkara eski kaşar peyniri, Van otlu peyniri, Yozgat çanak peyniri,

Diyarbakır örgü peyniri, Erzurum göğermiş peyniri, Hatay Künefe peyniri, İzmir tulumu,

Kabataş köy peyniri).

DESTEK KONUSU

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Sağım Hijyeni ve Süt Kalitesi Desteği

5,7 14 199 0

Süt Desteği 177,5 310,3 177,8 334,1 449,7 434,8 533,6 487,5 580,6 115,4

Süt Analizi Desteği

789

Çiğ Sütün Değerlendirilmesi (Süt Tozu)

12,3 12,3 40,9 95,1 93,7 19,8 118,4 131,1

Biyolojik Mücadele

413 1,7 4,9 8,8 9,2 4,2



1.2. DÜNYA’DA ÜRETİM

1.2.1. Dünya Süt ve Süt Ürünleri Üretimi

2013 yılında süt üretiminde 136 Milyon tonluk üretim ile Hindistan ilk sırada yer almış olup, onu

91 Milyon tonluk üretim ile ABD takip etmiştir. Türkiye toplamda 18 Milyon tonluk üretim ile

10’uncu sırada yer almıştır.

Tablo 8. Yıllara ve Ülkelere Göre Dünya Çiğ Süt Üretimi (Milyon Ton)

Ülke

2009 2010 2011 2012 2013 B

üyükbaş

Küçükbaş

To

pla

m

Büyükbaş

Küçükbaş

To

pla

m

Büyükbaş

Küçükbaş

To

pla

m

Büyükbaş

Küçükbaş

To

pla

m

Büyükbaş

Küçükbaş

To

pla

m

Hindistan 112 4 116 117 5 122 123 5 128 127 5 132 131 5 136

ABD 86 0 86 87 0 87 89 0 89 91 0 91 91 0 91

Çin 38 2 40 39 2 41 40 2 41 41 2 42 38 2 40

Pakistan 34 1 34 35 1 35 36 1 37 37 1 38 38 1 39

Brezilya 29 0 29 31 0 31 32 0 32 32 0 32 34 0 34

Almanya 29 0 29 30 0 30 30 0 30 31 0 31 31 0 31

Rusya Federasyonu 32 0 33 32 0 32 31 0 32 32 0 32 30 0 31

Fransa 23 1 24 23 1 24 24 1 25 24 1 25 24 1 25

Yeni Zelanda 16 0 16 17 0 17 17 0 17 19 0 19 19 0 19

Türkiye 12 1 13 12 1 14 14 1 15 16 1 17 17 2 18

İngiltere 14 0 14 14 0 14 14 0 14 14 0 14 14 0 14

Polonya 12 0 12 12 0 12 12 0 12 13 0 13 13 0 13

Hollanda 11 0 12 12 0 12 12 0 12 12 0 12 12 0 12

Arjantin 10 0 10 10 0 10 11 0 11 11 0 11 12 0 12

Ukrayna 11 0 12 11 0 11 11 0 11 11 0 11 11 0 11

Meksika 11 0 11 11 0 11 11 0 11 11 0 11 11 0 11

İtalya 11 0 11 11 0 11 11 0 11 11 0 11 11 0 11

Avustralya 9 0 9 9 0 9 9 0 9 9 0 9 10 0 10

Kanada 8 0 8 8 0 8 8 0 8 9 0 9 8 0 8

Özbekistan 6 0 6 6 0 6 7 0 7 7 0 7 8 0 8

Toplam 683 26 709 698 27 725 716 27 743 732 28 760 741 28 769 Kaynak:FAOSTAT

FAO’nun altı ayda bir yayınladığı gıda raporuna göre, 2016 yılında dünya çiğ süt üretimi 2015

yılına göre %1,6’lık bir artış göstererek 816 milyon tona ulaşması beklenmektedir. Kıtasal

anlamda Avrupa, Asya ve Amerika’da artış, Afrika ve Okyanusya’da çiğ süt üretiminde azalış

yaşanmasının öngörüldüğü de aynı raporda ifade edilmiştir. Ülke bazında bakıldığında ise

şehirleşme ve kişi başı yıllık gelir seviyesinin artmasının talebi olumlu etkilemesi gibi

nedenlerle başta Hindistan olmak üzere Pakistan, Türkiye, Çin, İran ve Suudi Arabistan’da süt

üretiminin artmasının beklendiği dile getirilmiştir. Diğer taraftan süt fiyatlarında yaşanan düşüş

ile yaşanan kuraklığın çayır ve mera verimini azaltması küçük çaplı işletmelerin üretimi

bırakmasına yol açtığı ve bunun da başta Afrika ülkeleri olmak üzere dünya genelinde süt

üretimini olumsuz etkilediği ifade edilmiştir (FAO, 2016).



Şekil 2. Ülkelerin 2013 Yılına Göre Dünya Çiğ Süt Üretimindeki Payları (%)

Kaynak:FAOSTAT

2. DIŞ TİCARET

2.1. DÜNYADA SÜT ALIM FİYATLARI

Ülkelere göre çiğ süt alım fiyatları ortalaması Şekil 3’de ifade edilmekte olup dünyanın önde

gelen süt üreticisi ülkelerin alım fiyatları incelendiğinde 2014 yılının başında yaşanan süt

fiyatlarının pik seviyeye ulaşmasının ardından düşüş eğilimine geçtiği ve hala devam ettiği

gözlemlenmektedir.

Şekil 3. Ülkelere Göre Aylık Çiğ Süt Alım Fiyatları (€/100 L)

Kaynak: www.clal.it ve Ulusal Süt Konseyi

Sütün yoğunluğu 1 kabul edilmiştir. Türkiye verileri Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın açıkladığı aylık

ortalama Euro alış kurlarından hesaplanmıştır.

Hindistan18%

ABD12%

Brezilya5%

Almanya4%

Rusya4%

Fransa3%

Yeni Zelanda2%

Türkiye2%

Diğer40%

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

Ocak

Şu

bat

Ma

rt

Nis

an

Ma

yıs

Haziran

Te

mm

uz

Ağ

usto

s

Eylü

l

Ekim

Ka

sım

Ara

lık

Ocak

Şu

bat

Ma

rt

Nis

an

Ma

yıs

Haziran

Te

mm

uz

Ağ

usto

s

Eylü

l

Ekim

Ka

sım

Ara

lık

Ocak

Şu

bat

Ma

rt

Nis

an

2014 2015 2016

Birim

Fiy

at(€

/100 L

) ABD

Brezilya

Çin

Yeni Zelanda

İtalya

Almanya

Polonya

Macaristan

Türkiye

http://www.clal.it/



Türkiye’de yem maliyetlerinin yüksek olması, kaba yem kaynaklarının zayıf olması, süt işletme

verimlerinin yüksek olması ve salgın hastalıkların hem süt üretimine hem de hayvan varlığına

zarar vermesi çiğ süt fiyatlarını olumsuz etkileyen etmenler arasındadır (ASÜD, 2016).

2.2. TÜRKİYE’NİN SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ

Türkiye’nin ürün gruplarına göre ihracatı incelendiğinde değer olarak en önemli ihracat

kaleminin peynir ürünleri olduğu gözlemlenmektedir. 2015 yılında gerçekleştirilen süt ve süt

ürünleri ihracatının %59,7’sini peynirler oluşturmaktadır (Tablo 9).

Tablo 9. Türkiye’nin Ürün Gruplarına Göre Süt ve Süt Ürünleri İhracatı (Milyon$/ Bin Ton)

Ürün

2011 2012 2013 2014 2015

Değ

er

Mik

tar

Değ

er

Mik

tar

Değ

er

Mik

tar

Değ

er

Mik

tar

Değ

er

Mik

tar

Süt Tozu 30,8 10,0 3,9 1,3 15,8 4,7 55,6 14,1 14,7 8,3

Süt ve Krema 21,5 17,1 25,3 18,6 26,6 17,8 29,9 19,3 22,0 15,1

Fermente Süt Ürünleri ve Peynir Altı Suyu

25,2 25,1 28,5 27,5 43,9 41,9 51,2 45,6 33,4 31,5

Peynirler 114,2 30,5 129,0 35,2 153,8 39,8 172,2 43,2 161,6 41,4

Tereyağı ve Diğer Süt Yağları

3,1 0,6 2,4 0,4 3,2 0,5 2,8 0,4 2,5 0,4

Dondurma 31,3 12,1 36,3 15,2 38,3 16,1 35,7 14,3 36,4 16,7

Genel Toplam 226,0 95,4 225,3 98,0 281,6 120,7 347,5 136,9 270,6 113,3 Kaynak:TÜİK HS:0401, 0402, 0403, 0404, 0405, 0406, 210500 alınmıştır.

Türkiye’nin ülkelere göre süt ve süt ürünleri ihracatı incelendiğinde başta Irak olmak üzere Orta

Doğu ülkelerinin 2015 yılındaki ihracatımızın %70’ine yakın bir kısmını kapsadığı

gözlemlenmektedir (Tablo 10).

Tablo 10. Türkiye’nin Ülkelere Göre Süt ve Süt Ürünleri İhracatı (Milyon$/ Bin Ton)

Ülkeler 2011 2012 2013 2014 2015

Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar Değer Miktar

Irak 57,7 20,7 72,8 26,4 87,9 31,2 90,8 29,6 75,8 25,3

S. Arabistan 38,5 12,8 40,1 13,4 45,1 14,8 53,7 17,1 53,0 16,7

Kuveyt 12,2 3,7 11,9 3,7 15,1 4,2 13,7 3,8 15,1 4,2

BAE 8,4 2,6 8,2 2,6 10,1 3,2 11,1 3,6 13,4 4,7

Ürdün 5,4 1,4 4,4 1,2 4,6 1,3 12,2 3,0 10,4 2,7

KKTC 9,9 4,3 9,5 3,1 9,8 3,5 9,9 3,2 9,3 3,6

Azerbaycan 7,3 2,7 9,6 3,4 13,2 4,0 13,5 4,0 7,4 2,4

Pakistan 13,0 6,0 2,2 2,7 3,7 2,8 2,2 2,4 6,3 5,4

Mısır 4,2 2,5 4,5 3,5 7,7 5,5 16,0 8,0 5,9 5,4

Bangladeş 4,7 1,6 1,3 1,3 2,0 1,4 8,6 5,4 5,2 5,0

Libya 7,1 9,0 8,8 9,4 3,8 2,0 4,8 1,8 5,0 3,1

Suriye 8,9 6,5 1,9 1,9 3,5 2,2 2,4 1,6 4,7 2,9

Katar 3,0 0,8 3,0 0,9 3,1 0,8 3,4 0,9 4,4 1,2

ABD 1,9 0,3 2,6 0,5 3,3 0,7 2,9 0,5 3,3 0,7

Japonya 0,1 0,0 0,1 0,0 8,5 6,3 13,9 9,4 3,1 3,1

Bahreyn 1,7 0,6 2,2 0,7 2,4 0,8 2,2 0,7 2,8 0,9

Lübnan 3,8 0,8 2,6 0,6 3,2 0,7 3,2 0,7 2,6 0,6

Arnavutluk 2,7 1,1 2,5 1,1 3,1 1,4 2,1 1,0 2,3 1,4

Türkmenistan 1,2 0,7 1,7 1,0 2,3 1,2 3,3 1,5 2,3 1,4

Gürcistan 0,8 0,3 1,0 0,5 1,7 0,8 2,5 1,3 2,3 1,4

Toplam 226,0 95,4 225,3 98,0 281,6 120,7 347,5 136,9 270,6 113,3 Kaynak:TÜİK HS:0401, 0402, 0403, 0404, 0405, 0406, 210500 alınmıştır.



2.3. DÜNYA SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ

Dünya’da süt ve süt ürünleri ihracat trendleri incelendiğinde; Dünya’nın önemli çiğ süt üreticileri

arasında yer alan Yeni Zelanda, Almanya, Fransa, Hollanda ve ABD gibi ülkelerin süt ürünleri

ihracatında da ön plana çıktığı gözlemlenmektedir. Türkiye dünya süt ve süt ürünleri

ihracatında 35. sırada yer almaktadır (Tablo 11). AB tek ülke olarak kabul edilmesi halinde

dünyanın en büyük 5 ihracatçısı tüm ihracatın %80’inin gerçekleştirdiği ifade edilmektedir (IFD,

2015).

Tablo 11. Yıllara Göre Ülkelerin Süt ve Süt Ürünleri İhracatı (Milyon $/Bin Ton)

Ülkeler 2011 2012 2013 2014 2015


Almanya 10.806 5.737 10.040 5.724 11.702 5.697 12.097 6.042 8.830 5.996

Yeni Zelanda 9.437 2.470 9.285 2.777 11.043 2.757 12.100 2.936 8.065 3.020

Fransa 8.392 3.497 7.896 3.387 8.508 3.291 9.014 3.382 7.036 3.429

Hollanda 7.980 2.444 7.155 0 7.909 0 8.763 0 6.606 2.506

ABD 3.783 1.413 3.880 1.480 5.324 1.772 5.738 1.808 4.024 1.593

Belçika 4.189 2.027 3.690 2.051 4.172 2.054 4.488 2.101 3.385 2.190

İtalya 3.282 753 3.128 830 3.391 922 3.569 932 3.049 954

Danimarka 2.678 766 2.505 758 2.644 751 2.682 755 2.230 802

İrlanda 2.463 753 2.098 712 2.508 778 2.415 665 1.966 706

İngiltere 1.925 1.050 1.735 1.003 2.010 981 2.309 1.156 1.811 1.182

Avustralya 2.241 635 2.245 690 2.225 626 2.310 685 1.800 734

Polonya 1.893 871 1.836 960 2.244 1.030 2.520 1.195 1.798 1.303

Belarus 1.628 631 1.800 848 2.273 925 2.314 964 1.676 1.021

Avusturya 1.369 1.228 1.309 1.323 1.459 1.287 1.504 1.218 1.226 1.188

İspanya 1.162 462 1.158 548 1.261 503 1.405 516 1.150 541

Suudi Arabistan 958 678 971 675 1.035 700 1.025 661 1.116 747

Arjantin 1.493 410 1.305 375 1.457 376 1.318 315 870 288

Çek Cumhuriyeti 874 850 826 933 940 923 996 1.004 739 1.081

İsviçre 785 165 761 178 742 159 827 187 723 185

Uruguay 690 198 767 246 874 233 787 207 624 249

Türkiye 225 95 225 98 282 121 347 137 271 113

AB-28 51.778 32.828 48.097 21.486 54.342 21.520 57.579 22.332 44.185 25.312

Dünya 79.648 33.029 76.525 31.554 86.934 34.548 92.401 33.686 68.810 35.454

Kaynak:Trademap ve TÜİK HS:0401, 0402, 0403, 0404, 0405, 0406, 210500 alınmıştır.

2014 yılında dünya süt ve süt ürünleri ticaretinin geçmiş yıllara benzer bir şekilde yükseliş

trendinde olduğu ifade edilmiş, 66,5 milyon ton süte eşdeğer süt ürünün dış ticareti

gerçekleştirilmiştir. Gerek bu dönemde artan talep gerekse yağışların olumlu seyretmesi bu

dönemde üretilen sütün yaklaşık %9’unun dış ticarette kullanılmasını sağlamıştır (IFA, 2015).

2015 yılında ise dünya süt ve süt ürünleri dış ticareti hacminde düşüş yaşandığı

gözlemlenmektedir. Süt fiyatlarının azalması süt üretimini sınırlamakta bu durum da dış ticareti

olumsuz etkilemektedir. Rusya’nın süt ve süt ürünlerinde uyguladığı ithalat ambargosu, Çin’in

süt ve süt ürünleri talebinde yaşanan düşüş ve ABD Dolarının değerinin yüksek olması gibi

hususlar sektörün dış ticarette yaşadığı diğer sorunlar arasında yer almaktadır (USDA, 2015).

2016 yılında uluslararası süt ve süt ürünleri fiyatlarının düşük seyretmesinin süt talebini

canlandırması ve geçen yıla göre %1,5 artış ile 73,2 milyon ton süte eşdeğer süt ürünü dış

ticaretinin gerçekleşmesi beklenmektedir. Geçen seneye benzer şekilde Çin’in süt ve süt

ürünleri ithalatında azalışın devam etmesi ve Rusya’nın ithalat ambargosunu sürdürmesi

Vietnam, Bangladeş, Sri Lanka ve Güney Kore’nin süt ürünleri ithalatında ön plana çıkmasına

neden olmuştur. İhracatta ise özellikle AB ve Rusya’nın süt ithalatının büyük bir kısmını

gerçekleştirdiği Belarus 2016 yılında öne çıkan ülkelerdir.



Tablo 12. Yıllara Göre Ülkelerin Süt ve Süt Ürünleri İthalatı (Milyon $/Bin Ton)

Ülkeler 2011 2012 2013 2014 2015


Almanya 7.500 3.911 6.816 3.938 7.636 3.828 8.056 4.151 6.361 4.380

İtalya 5.339 3.673 4.577 3.443 5.260 3.330 5.205 3.252 3.846 3.232

İngiltere 3.964 1.307 3.838 1.283 4.323 1.419 4.452 1.358 3.724 1.405

Fransa 4.178 1.636 3.726 1.631 4.381 1.710 4.614 1.800 3.494 1.804

Belçika 3.987 1.761 3.558 1.916 4.102 1.954 4.259 2.120 3.252 2.291

Çin 2.652 914 3.256 1.157 5.242 1.606 6.480 1.830 3.245 1.628

Hollanda 3.525 2.158 3.271 2.271 3.631 2.145 3.732 2.005 2.930 2.067

ABD 1.638 293 1.757 331 1.793 319 1.994 329 2.056 282

Suudi Arabistan 1.864 504 1.925 533 1.904 498 2.445 596 2.028 612

İspanya 2.584 1.260 2.336 1.247 2.525 1.174 2.524 1.137 1.915 1.014

Hong Kong 1.005 214 1.338 248 1.600 260 1.970 276 1.779 272

Rusya Federasyonu 2.051 484 3.114 1.045 4.219 1.306 3.565 1.179 1.717 921

Meksika 1.660 503 1.593 528 1.777 518 1.854 497 1.495 559

Japonya 1.478 326 1.499 346 1.450 339 1.630 352 1.412 388

BAE 0 0 1.265 471 1.469 524 1.841 629 1.305 624

Venezuela 914 241 1.237 329 1.022 268 1.042 271 1.002 267

İsveç 1.064 328 1.048 338 1.243 369 1.290 404 978 387

Cezayir 1.542 376 1.266 344 1.261 308 2.044 424 974 378

Malezya 831 224 862 270 1.040 285 1.204 330 898 364

Endonezya 1.156 337 1.113 354 1.331 379 1.370 363 870 374

Türkiye 98 21 106 24 138 30 160 37 130 35

AB-28 41.005 20.558 37.539 20.596 42.780 20.558 44.326 21.446 34.501 21.914

Dünya 77.496 31.365 75.936 32.285 86.136 33.572 94.555 35.839 70.442 77.496 Kaynak:Trademap ve TÜİK HS:0401, 0402, 0403, 0404, 0405, 0406, 210500 alınmıştır.

2.3.1. Dünyada Süt Tozu ve Krema Ticareti

2014 yılında yağlı süt tozu dış ticareti 2013’e göre %5 artarak 2,5 milyon tona ulaşmıştır. İhraç

edilen toplam yağlı süt tozunun yaklaşık %55’i Yeni Zelanda tarafından gerçekleştirilmektedir.

Dünya’nın en önemli yağlı süt tozu ithalatçıları arasında yer alan Çin ve Venezuela’da talebin

azalmasına karşın, Cezayir, Birleşik Arap Emirlikleri, Malezya ve Suudi Arabistan’ın artan yağlı

süt tozu ithalatı dış ticaret hacminin azalmasını önlemiştir (IDF, 2015).

2016 yılında ise yağlı süt tozu 2015 ile aynı düzeyde, 2,6 milyon ton, seyretmesi

beklenmektedir. Çin’in 2016’nın ilk çeyreğinde geçen senenin aynı dönemine göre yağlı süt

tozu ithalatının %20 artmasının yağlı süt tozu dış ticaretini olumlu etkilemesi öngörülmektedir.

Süt ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki düşüşün Cezayir, Vietnam, Umman, BAE,

Bangladeş, Küba ve Sri Lanka gibi net ithalatçı ülkelerin ithalatını olumlu etkileyeceği

beklenmektedir. Bununla birlikte 2016’da yaşanması beklenen dış ticaret artışının başlıca yağlı

süt tozu üreticileri olan AB ve Uruguay’ı olumlu etkilemesi, Yeni Zelanda ve Arjantin’de üretimin

azalması nedeniyle olumsuz etkilenmesinin beklendiği ifade edilmiştir (FAO, 2016).

Yağsız süt tozu ticaretinin ise 2016 yılında %2,8 artarak 2,3 milyon tona ulaşması

beklenmektedir. Yağlı süt tozunun raf ömrünün kısa olması ve pazarda yaşanan belirsizlikler

nedeniyle yağsız süt tozu ihracatta daha çok tercih edilmektedir. Yağsız süt tozu ithalatında

ön plana çıkan ülkeler arasında Çin, Vietnam, Mısır, Filipinler, Malezya, Tayland, Endonezya

ve Singapur yer alırken, ithalatı azalmasına karşın Suudi Arabistan, Yemen ve Rusya da

ithalattaki yerini korumaktadır. İhracatta ise AB ve Yeni Zelanda talebi büyük ölçüde

karşılamakla birlikte Avustralya, ABD ve Ukrayna’nın da ihracattaki payının artması

öngörülmektedir (FAO, 2016).

Dünya krema ihracatında AB ülkelerinin öne çıkmakta olup toplam pazarın yaklaşık %75’ini

elinde tutmaktadır. Ülkemiz gerçekleştirdiği 26,7 milyon dolarlık ihracat ile dünya ihracat

pazarındaki payı %0,2 seviyesindedir. Başta Çin olmak üzere Uzakdoğu ülkelerinin krema



ithalatının artması nedeniyle öncelikli olarak yakın coğrafyamızın ve uzak doğu pazarlarının

etüt edilmesi önem arz etmektedir (Aras, 2015).

2.3.2. Dünyada Tereyağı Ticareti

Tereyağı ve diğer süt yağlarının dış ticaret hacmi 2014 yılında bir önceki yıla göre %5 artarak

947 bin tona (6 milyon $) ulaşmıştır. Dünya ihracatının %80 dört ülke tarafından

gerçekleştirilmekte olup Yeni Zelanda tek başına yarısından fazlasını karşılamaktadır. Ülkemiz

2 milyon dolar seviyesindeki ihracatı ile 50. sırada yer almaktadır. İhracat bakımından Ukrayna

ciddi bir yükselişe geçmiş ve ihracatını başta Avrasya Ekonomik Birliği pazarına olmak üzere

yaklaşık üç kat arttırmıştır. İthalatta ise Asya, Orta Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri ön plana

çıkmaktadır. Çin ve Yeni Zelanda arasındaki ticaret hacmi dünya toplam tereyağı ve diğer süt

yağları diş ticaretinin yaklaşık %9’unu tek başına sağlamaktadır (Aras, 2015; IDF, 2015).

Tereyağı ticaretinde 2015 yılında yaşanan düşüşün ardından %4,6’lık bir artışla 989 bin tona

ulaşması beklenmektedir. Diğer süt ürünlerinde de olduğu gibi uluslararası tereyağ fiyatlarında

da düşüş yaşanmış, Ocak 2014’de 4.853$ olan fiyatlar Mayıs 2016’da 2.657$’a inmiştir. Düşük

fiyatlar başta Çin olmak üzere ABD, Suudi Arabistan, Mısır, İran, BAE ve Malezya gibi net

ithalatçıların ithalat hacminin artması öngörülmektedir. Rusya ambargosu nedeniyle

Belarus’un ve genel olarak dünyada talebin artması ile AB ülkelerinin ihracatının artacağı

düşünülmektedir (FAO, 2016).

2.3.3. Dünyada Peynir Ticareti

Süt ürünlerinde en fazla ticarete konu olan peynir, yaklaşık 32 milyar dolarlık ihracat hacmi ile

toplam süt ürünleri ihracatının %37’sini oluşturmaktadır. Dünya peynir ticaretinde öne çıkan

ülkeler incelendiğinde AB. ABD ile Avustralya. Güney Afrika, Yeni Zelanda gibi ülkelerin öne

çıktığı görülmektedir (Aras, 2015).

2014 yılında dünyanın en büyük peynir ithalatçısı Rusya’nın süt ve süt ürünlerinde uyguladığı

ambargo ile birlikte dünya peynir dış ticareti %4 azalarak 2,2 milyon tona düşmüştür. Bununla

birlikte Güney Kore ve Çin’in ithalatta ön plana çıktığı da gözlemlenmektedir (IDF, 2015).

2016 yılında ise peynir dış ticaret hacmi 2015’e göre %1,6 artarak 2,4 milyon tona ulaşacağı

düşünülmektedir. Şubat 2014’de 5.225 $/ton olan uluslararası ortalama peynir fiyatlarının

Mayıs 2016’da 2.588 $/ton’a düşmesi ithalatçı ülkelerde talep artışına yol açacağı

beklenmektedir. Rusya, ABD, Güney Kore, Japonya, Irak ve Meksika’nın ithalatta, AB,

Belarus, Arjantin ve İran’ın ise ihracatta ön plana çıkması öngörülmektedir (FAO, 2016).

2.3.4. Dünyada Peynir Altı Suyu ve Yoğurt Ticareti

Dünyada peynir altı suyu ticaretinde son yıllarda önemli gelişmeler kaydedilmiş olup 2001

yılında 1.19 milyar dolar olan ihracat 2014 yılında yaklaşık 6 milyar dolara yükselmiştir. Peynir

altı suyu ve türevlerinin üretimi peynir üretiminin en fazla olduğu ABD ve AB ülkelerinde öne

çıktığı görülmektedir (Aras, 2015). Bununla birlikte İsviçre, Kanada, Mısır, Türkiye ve Norveç

gibi toplam ihracatta daha düşük paylara sahip ülkelerin bu dönemde pazar payını arttırdığı

gözlemlenmiştir (IDF, 2015).

Peynir altı suyunda en önemli ithalatçı ülke Çin olup toplam ithalatın %13’ünü tek başına

gerçekleştirmektedir. AB ülkeleri ithalatta ön planda olup Almanya ve Hollanda, Çin’den sonra

en fazla peynir altı suyu ithal eden ülkeler arasında yer almaktadır (Aras, 2015).



2014 yılında dünyada yaklaşık 2,5 milyar dolarlık yoğurt ihraç edilmiş olup bu değer her geçen

yıl artış göstermektedir. Son 5 yılda dünyada yoğurt ihracat değerinde yaklaşık %22’lik bir

büyüme yaşandığı belirtilmekte olup Almanya toplam ihracatın yaklaşık %25’ini tek başına

gerçekleştirmekte, AB’nin toplam payı ise %80 seviyesindedir. Ülkemiz dünya yoğurt

ihracatından yaklaşık %0,1’lik bir pay almaktadır (Aras, 2015).



3. POTANSİYEL PAZARLAR MATRİSİ

ÜLKELER

Ülk

en

in 2

01

1-

20

15

Yılla

rı A

rası

İth

ala

tı (

Bin

$)

Tü

rkiy

e'd

en

20

11

-

20

15

Yılla

rı

Ara

sın

da

Yap

ıla

n

İth

ala

t (B

in $

)

Tü

rkiy

e'n

in P

ay

ı

Kiş

i B

aş

ı Ü

rün

Arz

ı (K

g/K

işi/

Yıl)

Nü

fus

(M

ily

on

Kiş

i)

Mü

slü

ma

n

Nü

fus

un

Ora

nı

(%)

Kiş

i B

aş

ı M

illi

Ge

lir

($/Y

ıl)

Tü

rkiy

e'y

e U

za

klık

(Km

)

G

üm

rük

Bir

liğ

i

ve

ya

Se

rbe

st

Tic

are

t

An

laş

mala

rı

Ta

rım

An

laş

mas

ı

Hay

va

n S

ağ

lığ

ı v

e

Kara

nti

na

An

laş

mala

rı

Bit

ki

Sa

ğlığ

ı v

e

Kara

nti

na

An

laş

mala

rı

Ta

rım

Yü

rütm

e

Ko

mit

es

i

Çin 20.875.598 153.605 0,74 29,46 1.364 1,8 7.590 6.841 X X X X

İtalya 24.227.054 2.775.459 11,46 181,01 61 2,6 35.223 1.723 X X

Almanya 36.368.594 2.760.907 7,59 384,62 81 5 47.774 2.039 X X X

Endonezya 5.840.571 265.047 4,54 5,46 254 88,1 3.492 9.113 X X

İngiltere 20.301.028 1.218.128 6 215,94 65 4,6 46.297 2.837 X X

Suudi Arabistan 10.165.370 528.210 5,2 75,7 31 97,1 24.406 2.130

BAE 5.880.188 138.582 2,36 16,95 9 76 43.963 2.683

Hong Kong 7.691.555 42.639 0,55 0 7 1,3 40.170 7.722

Nijerya 3.873.620 834 0,02 3,21 177 47,9 3.203 4.262

Hindistan 419.175 252.128 60,15 104,69 1.295 14,6 1.582 4.222 X

Katar 1.448.391 10.494 0,72 11,44 2 77,5 96.732 2.383

Irak 3.436.046 2.012.112 58,56 9,9 35 98,9 6.420 1.263 X X X

Kuveyt 2.830.354 61.157 2,16 17,79 4 86,4 43.594 1.782 X X

Cezayir 7.085.983 103.633 1,46 80,38 39 98,2 5.484 2.615 X X

Bangladeş 1.418.656 29.764 2,1 22,2 159 90,4 1.087 5.626 X

Mısır 3.726.402 359.312 9,64 65,87 90 94,7 3.366 1.111 X X X X

Rusya Federasyonu 14.666.112 5.038.330 34,35 212,23 144 11,7 12.736 1.796 X X X

Malezya 4.835.725 67.601 1,4 2,95 30 61,4 11.307 7.998 X

Bahreyn 1.192.757 9.810 0,82 8 1 81,2 24.855 2.242 X

Yemen 1.425.157 23.661 1,66 14,26 26 99 1.408 2.964 X

İspanya 11.883.782 338.781 2,85 164,21 46 2,3 29.722 3.088 X X

Japonya 7.469.221 138.885 1,86 59,06 127 0,1 36.194 8.773

Belçika 19.158.526 601.859 3,14 310,14 11 6 47.328 2.516 X

Filipinler 4.174.892 38.951 0,93 0,2 99 5,1 2.873 8.825

Libya 1.933.815 205.227 10,61 35,07 6 96,6 6.573 1.923 X

Umman 2.720.394 2.253 0,08 42,15 4 87,7 19.310 3.008 X

Ürdün 1.332.522 81.405 6,11 46,49 7 98,8 5.423 979 X X

Vietnam 3.045.139 62.824 2,06 5,37 91 0,2 2.052 7.114 X

Tayland 3.259.347 14.655 0,45 16,17 68 5,8 5.977 7.142

Angola 1.161.327 231 0,02 7,72 24 1 5.901 5.899

Kaynak:TÜİK, Trademap, Dünya Bankası ve FAOSTAT HS:0401, 0402, 0403, 0404, 0405, 0406, 210500 alınmıştır.



4. DEĞERLENDİRME

Türkiye önemli bir süt ve süt ürünleri üreticisi olmasına karşın süt kalitesinin istenilen düzeyde

olmaması, maliyetlerin yüksekliği ve üretilen sütün önemli bir kısmının kayıt altına alınamaması

ülkemizin uluslararası ticarette rekabet gücünü olumsuz etkilemektedir. Bununla birlikte süt

ürünlerini işleme açısından işletmeler dünya teknolojisi ile yarışır durumda olması olumlu bir

durumdur.

Orta Doğu, Rusya, Orta Asya, Uzak Doğu ve Kuzey Afrika ülkeleri dünyanın en büyük süt ve

süt ürünleri ithalatçıları olup bu ülkelerinin tümünün Türkiye’ye lojistik olarak yakın olması

ihracat olanaklarını arttıran bir fırsattır. Bununla birlikte dünyanın en büyük süt ihracatçıları

olan Yeni Zelanda, AB ve ABD gibi ülkelerle rekabet edebilmek çiğ süt ile ürün kalitesinin

arttırılmasına ve ürün maliyetlerinin azaltılmasına bağlıdır. Bunların yanı sıra, Türkiye’nin Cİ

tescillerini uluslararası alana taşıması, bu ürünlerin kalitesini arttırarak gerekli tanıtım

faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi de bu ürünlerin pazar payının arttırılmasında faydalı olacağı

mütalaa edilmektedir.

5. KAYNAKLAR

ASÜD (2016). Süt Ürünleri İhracatı. Süt ve Süt Ürünleri Dış Pazar Stratejileri Sektör Toplantısı,

Haziran 2016, Ankara.

Aras İ (2015). Süt ve Süt Ürünleri Sektör Raporu. Araştırma Etüt Planlama Birimi, Mevlana

Kalkınma Ajansı, Konya.

FAO (2016). Milk, Fresh Cow. Erişim Tarihi: 20.06.2016, Erişim Adresi:

http://faostat3.fao.org/download/Q/QL/E.

FAO (2016). Food Outlook Biannual Report on Global Food Markets. Haziran 2016.

Gümüş E (2015). Olası Türkiye – Amerika Birleşik Devletleri Serbest Ticaret Anlaşmasının

Türkiye Hayvancılık Sektörüne Olası Etkileri. AB Uzmanlık Tezi, T.C. Gıda Tarım ve

Hayvancılık Bakanlığı, Ankara.

Kan M, Gülçubuk B, 2008; Kırsal ekonominin canlanmasında ve yerel sahiplenmede coğrafi

işaretler. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 57-66.

Kan M, Gülçubuk B, Kan A, Küçükçongar M, 2010: Coğrafi işaret olarak karaman divle tulum

peyniri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi,

2010(2), 15-23.

United States Department of Agriculture (2015). Dairy: World Markets and Trade. Foreign

Agriculture Service, ABD.

http://faostat3.fao.org/download/Q/QL/E

Documents

SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI°DARİ İŞLER/Dış Pazar Stratejileri...4 SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİ SEKTÖRÜ DIŞ PAZAR ÇALIŞMASI Tablo 5. IPARD I Kapsamında