SODR@INA - Рафајловски 2008/11-08.pdfedna{ godi{no so fak ti~ kata sostojba {to se ut vr duva so popis na 31 Dekemvri. Po isklu~ok, trgovecot koj vr {i kni`arska ili bibliotekarska

REPREZENT NOEMVRI 11/2008 2

SODR@INA

384

377

376

11

FINANSII

NAPLATA NA POBARUVAWA I OBVRSKI PO PATNA PREBIVAWE (KOMPENZACIJA) I CESIJA .................................................377

RABOTNI ODNOSI

NADOMESTOK ZA ODVOEN @IVOT ODSEMEJSTVOTO I TERENSKI DODATOK ..................................................................384

OBVRSKI KOI PROIZLEGUVAAT OD ZAKONOTZA BEZBEDNOST I ZDRAVJE PRI RABOTA ............................................................387

VRABOTUVAWE I RABOTA NA STRANCI ..............................................................390

DEVIZNO RABOTEWE

USLOVI I NAÎN NA OTVORAWE I VODEWESMETKI NA NEREZIDENTI I REZIDENTI ..........................................................396

SMETKOVODSTVO

POPIS NA SREDSTVATA I OBVRSKITE ZA 2008 GODINA ............................399

SPECIFI^NOSTI VO IZVR[UVAWE NA POPISOT KAJ BANKITE ......408

SPECIFI^NOSTI VO IZVR[UVAWE NA POPISOTKAJ NEPROFITNITE ORGANIZACII ....................................................................410

POPIS KAJ DRU[TVATA ZA OSIGURUVAWE I REOSIGURUVAWE .........412

POPIS NA SREDSTVATA, OBVRSKITE I POBARUVAWATAKAJ BUXETITE I BUXETSKITE KORISNICI ....................................................416

CONTENTS AND ENGLISH SUMMARIES ...............................................................................422

FINANSII

NAPLATA NAPOBARUVAWA I

OBVRSKI PO PATNA PREBIVAWE

(KOMPENZACIJA) I CESIJANap la ta ta na po ba ru va wa, od nos no na mi ru va we to na ob vr ski te, osven

bez go to vin ski i vo ogra ni ~en iz nos go to vin ski, dru{ tvo to mo e da gi

iz vr {i i po pat na t.n. "pla }a we so pres me tka", sa mo vrz os no va na

ve ro do stoj na do ku men ta ci ja - iz ja va za kom pen za ci ja, do go vor za

ce si ja i sli~ no.

RABOTNI ODNOSI

NADOMESTOK ZAODVOEN @IVOT OD

SEMEJSTVOTO ITERENSKI DODATOK

Za ko not za ra bot ni od no si vo ~len 113 utvr du va pra vo na na do me stok na tro {o ci po vr za ni so ra bo ta ta me |u

koi i tro {o ci po ra di od vo en ì vot od se mejs tvo to i te ren ski do da tok

{to se pred met na ovoj na pis.Za ko not za ra bot ni od no si, ne

de fi ni ra {to se sme ta za od vo en ì vot od se mejs tvo to ni tu gi

opre de lu va us lo vi te, vi si na ta,os no vi ca ta i ro kot za

pres me tu va we na na do me sto ci te i upa tu va tie da bi dat re gu li ra ni so ko le kti ven do go vor.

VRABOTUVAWE IRABOTA NA STRANCISo Za ko not za vra bo tu va wei ra bo ta na stran ci, se utvr du va at us lo vi te i po stap ka ta zavra bo tu va we i ra bo ta na stran ci vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, osven ako so me |u na ro den do go vorpo i na ku ne e utvr de no.

SMETKOVODSTVO

POPIS NASREDSTVATA IOBVRSKITE ZA 2008 GODINASostojbata na sredstvatai ob vrskite vo smet kovod st vo tose uso glasu va at najmal ku edna{ godi{no so fak ti~ kata sostojba {to se ut vr duva sopopis na 31 Dekemvri.Po isklu~ok, trgovecot koj vr {i kniàrska ili bibliotekarska dejnost, za negovite specifi~ni sredstva (knigi, dokumenti,fil movi, fotosi, arhivska gra|a i sli~no) moè da vr{i popisvo rok koj {to ne e podolgod pet godini.

390

DANOÊN PRAKTIKUM

DDV

ODBIVKA NA VLEZNIOT DDV KAJ PROMETOT SO MOTORNI VOZILADa no kot na do da de na vred nost,pre sta vu va op{t po tro {u va~ kida nok koj se pres me tu va i pla }a vosi te fa zi na pro iz vods tvo to itr go vi ja ta, ka ko i vo ce lo kup ni otus lu en se ktor. DDV vo su {ti na jaop to va ru va sa mo kraj na ta po tro {u va~ ka i pra vo to na od bi vka na vlez ni otDDV za da no~ ni te ob vrz ni cipre sta vu va naj go le ma ta pri do bi vkaso vo ve du va we to na DDV. .........................2PRA VO NA OD BI VKA NA DDVSO DR @AN VO ZA LI HI TE KAJSUB JE KTI TE KOI PRV PATSE RE GIST RI RA AT ZA DDV ....................7

DANOK NA DOBIVKA

DANO^NA KONSOLIDACIJA ZA CELITE NA DANOKOT NA DOBIVKAPoa|aj}i od faktot deka nabliùva rokot za podnesuvawe barawe za dano~na konsolidacija za 2008 godina (31 Januari 2009 godina), so ovoj tekst sakame da potsetime na mo`nosta za pla}awe na danokot na dobivka kako eden obvrznik, kaj onie dano~ni obvrznici kaj koi postoi zna~i telen procent nakapitalna povrzanost.. .............................9SMETKOVODSTVENO EVIDENTIRAWE NA RAZLIKITE ME\U UTVRDENATA OBVRSKA ZA DANOK NA DOBIVKA I PLATENIOT DANOK NA VKUPENPRIHOD ZA 2007 GODINA .................... 13

399

1 Rafajlovski konsalting

Nositel na materijalnite prava na napisite e izdava~ot. Zabraneto e prepe~atuvawe, kopirawe i umnoùvawe na napisite ili nivni delovi bez prethodno obezbedena soglasnost od izdava~ot.

POÎTUVANI KOMITENTI!

Zad nas e ed no go le mo so ve tu va we, na koe pri sus tvu-vaa nad 2.200 na {i se ga{ ni i id ni ko mi ten ti. Po seb no ra du va {to pri ob jas nu va we to na no vi te za kon ski pro-pi si so koi }e se so o ~i te vo te kot na ra bo te we to, i po kraj go le mi ot broj slu {a te li, at mo sfe ra ta be {e za ~u du va~ ki mir na i se to ona {to na {i te stru~ wa-ci Vi go pre zen ti raa se sle de {e so po treb no to vni-ma nie. Isto ta ka, ra du va fa ktot {to na na {i te so ve tu va wa sé po go lem e bro jot na mla di stru~ ni lu |e koi se za fa }a at so ovaa, bi re kol, mo{ ne te {ka, no i isp lat li va ra bo ta, bi dej }i po sto ja no ste vo tek so si te no vi za kon ski pro pi si ne sa mo od ob la sta na sme tko vods tvo to, tu ku i od ob la sta na eko no mi ja ta, pra vo to, a oso be no od ob la sta na da no ci te.

Pred Vas, ka ko i se ko ga{ do se ga, se pret sta vi ce li-ot na{ tim na pre da va ~i, se raz bi ra, ima me i go lem broj so vet ni ci vo Ra faj lov ski kon sal ting {to ima at dru gi ob vr ski, no po sto ja no se vo do pir so Vas po te le fon i Vi od go va ra at na pra {a wa ta {to gi po sta vu va te. Me ra du va i fa ktot {to ve }e ne ma ne zado vol ni od na {i te ka tad nev ni us lu gi, oso be no po ra di toa {to se koj pat zna e me i Vi iz le gu va me v pre sret. Ne ko ga{ po te {ki te pra {a wa gi kon sul ti ra me me |u se be, a po ne ko ga{ gi po-vi ku va me i na {i te nad vo re{ no so ra bot ni ci, pa za toa se ko ga{ od go vo rot {to }e Vi go da de Ra faj lov ski kon-sal ting ima so od vet na te i na, bi dej }i e to ~en i se zas-no vu va vrz os no va na po zi tiv ni te za kon ski pro pi si.

Vo ova spi sa nie, {to go ima te v ra ce, isto ta ka, raz ra bo tu va me te mi i jas bi re kol prob le mi {to }e Vi bi dat po treb ni vo te kov no to ra bo te we i {to }e pri do ne sat po les no ne koi ra bo ti da gi osoz na e te i po les no da ra bo ti te. Se pak ona {to go pi {u va me mo ra i da se pro ~i ta, a oso be no bi bi le sre} ni ako ima ne ko ja za be le {ka da ni na pi {e te pis mo, ili pak da go ko ri sti-te na {i ot veb por tal www.ra faj lov ski.com.mk, pri {to bi de te si gur ni de ka Va {i te za be le {ki i pred lo zi }e gi razg le da me i }e gi pri fa ti me.

375

Izdava~ Rafajlovski konsal ting Smetka 210-0522737201-81, vo NLB Tutunska banka AD - Skopje

Dano~en broj MK 4030998343900, Glaven i odgovoren urednik M-r Goran Rafajlovski Urednik Jasmina Rafajlovska Izdava~ki sovet Vera Rafajlovska, M-r Trajan Niko loski, M-r Goran Rafajlovski,

Jan~e Lekovski, D-r Bor~e Davitkovski, Vera @bajnova Redakciski odbor Vojko Rafajlovski, Sezair Rexepagi}, Jasmina Rafajlovska, Stojko Paunovski,

@arko Mihajlovski, M-r Etem Iseni, Sofija Jan~eva Bel~eva Tehni~ki urednik Leopoldina Ga}eva Adresa ul. Orce Nikolov br. 190, P. fah 710 Skopje,

www.rafajlovski.com.mk; e-mail adresa: [email protected] Telefoni Soveti i pretplata: 02/3088-900; Faks: 02/3088-912 Pe~ati

U{te ed na{ za so dr i na ta na ova spi sa nie:Ovoj pat se za dr u va me na fi nan si i te, ra bot ni te

od no si, vra bo tu va we to i ra bo ta ta na stran ci, po pi sot na sreds tva ta i ob vr ski te za go di na va, a vo Da no~ ni ot pra kti kum pi {u va me za od bi vka ta na vlez ni ot DDV kaj pro me tot so mo tor ni vo zi la, pra vo to na od bi vka na DDV so dr an vo za li hi te kaj sub je kti te koi prv pat se re gi stri ra at za DDV, ka ko i za da no~ na ta kon so li da ci ja za ce li te na da no kot na do bi vka. Ovoj pat po sve tu va me na pis i na sme tko vods tve no to evi den ti ra we na raz li ki-te me |u utvr de na ta ob vr ska za da nok na do bi vka i pla te-ni ot da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na.

Ova e naj kra tko {to mo e da se ka e za so dr i na-ta na i ova na {e spi sa nie {to go pod go tvu va at po ve }e od 10-ti na stru~ ni so ra bot ni ci, pred sé od ku }a ta, no i nad vo re{ ni.

Se na de vam de ka mno gu br gu po vtor no }e se vi di me i }e pro go vo ri me za Va {i te prob le mi, bi dej }i na {i ot go di-na{en lo zung e: Va {i ot pros pe ri tet - e na {a ob vr ska!

So po ~it,M-r Go ran Ra faj lov ski


FINANSII

377

Jasmina RAFAJLOVSKA

НАПЛАТА НА ПОБАРУВАЊА И ОБВРСКИ ПО ПАТНА ПРЕБИВАЊЕ (КОМПЕНЗАЦИЈА) И ЦЕСИЈА

Nap la ta ta na po ba ru va wa, od nos no na mi-ru va we to na ob vr ski te, osven bez go to vin ski i vo ogra ni ~en iz nos go to vin ski, dru{ tvo to mo e da gi iz vr {i i po pat na t.n. "pla }a we so pres me tka", sa mo vrz os no va na ve ro do stoj na do ku men ta ci ja - iz ja va za kom pen za ci ja, do go-vor za ce si ja i sli~ no.

Sog las no ~len 2 stav 1 to~ ka 11 od Za ko-not za plat ni ot pro met ("Slu` ben ves nik na RM" broj 113/07 i 22/08) "Pla }a we so pres-metka" pret sta vu va me |u seb no na mi ru va we na pa ri~ni te ob vr ski i po ba ru va wa me |u u~es-ni ci te vo plat ni ot pro met so kom pen za ci ja, asig na ci ja, ce si ja, pre ze ma we na dolg i dru gi ob li ci na me |u seb no na mi ru va we na ob vr ski i po ba ruva wa.

Od 1 Ja nu a ri 2009 go di na, sog las no ~len 25 od Za ko not za plat ni ot pro met si te u~es ni ci vo plat ni ot pro met koi ima at blo ki ra na tran-s ak ci ska sme tka ne }e mo e da vr {at pla }a we so pres me tka.

Za Bu xet ski te ko ris ni ci, edin ki te ko ris-nici i dru gi te in sti tu cii koi ima at blo ki-ra na sme tka pret hod no to pra vi lo za za bra na za pla }a we so pres me tka va i od 1 Ja nu a ri 2008 go di na.

PREBIVAWE -KOMPENZACIJA

NA ME\USEBNITEPOBARUVAWA I

OBVRSKI

Pre bi va we to (com-pen sa tio) e na ~in na pre-sta nok na ob li ga to ren od nos, so koj me |u seb ni te po ba ru va wa na dve i po ve-}e stra ni se na mi ru va at po pres me tko ven pat. Za

vo ~le no vi te od 325 do 332 od Za ko not za ob li ga-ci o ni te od no si ("Slu`-ben ves nik na RM", broj 18/01...84/08, vo na ta mo{-ni ot tekst: ZOO).

Vo ~le not 325 od ZOO pro pi {a no e koi op {ti us lo vi tre ba da bi dat is-pol ne ti: isto rod nost na po ba-

ru va wa ta, {to zna ~i po ba ru va wa ta da gla-sat na pa ri ili dru gi za men li vi pred me ti od ist rod i ist kva-li tet;

za em nost na po ba ru-va wa ta, po stoi ko ga se ko ja stra na vo kom-pen za ci ja ta vo ed no i dol i i po ba ru va;

sta sa nost na po ba ru va-wa ta, zna ~i vo mo men-tot na pre bi va weto na po ba ru va wa ta da se stasa ni za nap la-ta, {to zna ~i ne mo-àt da se pre bi va at po baru va wa {to ne se sta sa ni za nap la ta.Se ka ko od ovie op {ti

us lo vi po sto jat i isk lu-~o ci, bi dej }i vo ~le not 325 sta nu va zbor sa mo za dve stra ni.

So kom pen za ci ja ta, isto ta ka, se iz beg nu va ko ga ed na stra na }e pad ne vo ste ~aj ili e in sol vent-na, dru ga ta stra na ko ja ima spre ma nea i po ba-ru va we i dolg, da ne mo-è da go na mi ri svo e to

in stitu tot pre bi va we zna ~aj no e de ka se pre-bi va at po ba ru va wa so po ba ru va wa od naj mal ku dva dol` ni~ ko-do ve ri-tel ski od no si, koi ne mo ra da ima at ista prav-na os no va, ni tu po ba ru-va wa ta da bi dat so isti vredno sti, ni tu mo ra da na sta nat vo isto vre me.

Pre bi va we to (kom pen-za ci ja ta) e re gu li ra na

po ba ru va we, bi dej }i so kom pen za ci ja ta se gas ne ka ko po ba ru va we to ta ka i dol got na isto rod ni te i sta sa ni ob vr ski.

Do kol ku vrz ed na od stra ni te {to vr {at kom-pen za ci ja se otvo ri ste-~aj, vo toj slu ~aj se sme ta de ka nej zi ni te po ba ru va-wa, od nos no dol go vi se sta sa ni, ta ka {to pret-sta vu va isk lu ~ok od us-lo vot "sta sa nost", koj e pri vi den. Po ba ruva wa ta vrz koi po stoi us lov, mo-è da se kom pen zi ra at do kol ku od lo e ni ot us lov se is pol ni. Ako pak se is pol ni ras kin li vi ot us lov, vo toj slu ~aj po-ba ru va we to pre sta na lo, pa toa ne mo e da se kom-pen zi ra.

Spo red ~le not 326 od ZOO, pre bi va we to ne na sta nu va sa mo po se be, tu ku e po treb no ed na ta stra na da da de na dru ga ta stra na Iz ja va za kom pen-za ci ja. For ma ta na ovaa iz ja va ne e pro pi {a na.

Po da de na ta Iz ja va za kom pen za ci ja se sme ta de ka pre bi va we to na sta-na lo ko ga se stek na ti us lo vi te, od nos no vo mo-men tot ko ga me |u seb ni te po ba ru va wa i ob vr ski sta sa le za nap la ta. Toa zna ~i, kom pen za ci ja ta ne na sta nu va ko ga e da de na Iz ja va ta za kom pen za ci-ja, tu ku ko ga se stek na le


FINANSII

378

us lo vi te za kom pen za ci ja, a toa po pra vi lo e pred da se da de iz ja va ta.

Iz ja va ta za kom pen za ci ja ne mo e da se od bie i ne e po treb na sog las nost od dru ga ta stra na ko ja u~es-tvu va vo kom pen za ci ja ta, bi dej }i kom pen za ci ja ta e ed no stran ~in, ko ga sta nu va zbor za dva u~es ni ka.

Isk lu ~ok e, ko ga vo pre bi va we to u~es tvu va at po ve-}e od dva u~es ni ka, bi dej }i sta nu va zbor za do brovol na kom pen za ci ja i se koj u~es nik tre ba so svoj pot pis i pe ~at da go pri fa ti u~es tvo to vo kom pen za ci ja ta.

Ob vr ski te mo at da se pre bi jat so za sta re ni po ba-ru va wa, sa mo ako toa ne bi lo za sta re no vo mo men tot ko ga se stek na le us lo vi te sog las no stav 1 od ~len 328 od ZOO. Me |u toa, ako dol` ni kot za za sta re no to po ba ru va we ne istak ne pri go vor na za sta re nost i za-sta re no to po ba ru va we mo e da se pre bie.

Pre bi va we to mo e da bi de pot pol no ako iz no sot na po ba ru va we to e ist so iz no sot na ob vr ski te ili de lum no ako iz no sot na po ba ru va we to e po go lem od iz no sot na ob vr ska ta, vo toj slu ~aj pre bi va we to se vr {i vo vi si na na po ma li ot iz nos.

ê sto pa ti se po sta vu va pra {a we to:Da li ka ko u~es nik vo kom pen za ci ja ta mo e da bi de i fi zi~ ko li ce - gra |a nin?

Od go vo rot e mo e, bi dej }i ne po stoi za kon ska zabrana za istoto.

Vo te o ri ja ta i pra kti ka ta po sto jat sled ni ve vi do-vi pre bi va wa (kom pen za cii): za kon sko pre bi va we (com pen za tio ex le ge) na stanu va

po si la na za kon ko ga }e se stek nat si te za kon ski pred vi de ni pret po sta vki i ne za vis no od vol ja ta na u~es ni ci te vo pre bi va we to ili od lu ka ta na su dot;

pre bi va we so ed no stra na iz ja va na vol ja bi dej }i za toa se is pol ni le za kon ski te us lo vi;

do go vor no pre bi va we (com pen sa tio vo lun ta ria) e dob ro-vol no pre bi va we na me |u seb ni te po ba ru va wa ka ko re zul tat na vol ja ta na stra ni te i ne mo raat da se pri dr u va at na za kon ski te us lo vi za pre bi vawe, na pri mer: mo at da se pre bi va at i ne sta sa ni ili ne isto rod ni po ba ru va wa;

sud sko pre bi va we (com pen sa tio ne ces sa ria), na sta nu va so sud ska od lu ka.Spo red bro jot na u~es ni ci te pre bi va we to mo e

da bi de: so ed no stra na iz ja va (dva u~es ni ka); mul ti la te ral no - lan ~a no (tri i po ve }e u~es ni ci).

Vo koi slu ~ai ne mo e da se vr {i pre bi va we?

Spo red ~len 330 od ZOO, ne mo e da se vr {i pre-bi va we na po ba ru va wa i toa: po ba ru va wa koi ne mo e da se zap le nat; po ba ru va wa na pred me ti ili vred no sti na pred-

me ti koi na dol` ni kot mu bi le da de ni na ~u va we

ili za em, ili koi dol` ni kot gi zel bes prav no ili gi za dr al bes prav no;

po ba ru va wa na sta na ti so na mer no pri ~i nu va we {te ta;

po ba ru va we na na do mest na {te ta pri ~i ne ta so o{te tu va we na zdrav je ili so pri ~i nu va we na smrt; i

po ba ru va we {to pro iz le gu va od za kon ska ob vr ska za iz dr u va we.

PRA KTI^ NI PRI ME RI NA PRE BI VA WENA ME \U SEB NI TE PO BA RU VA WA ME \U DVAUÊS NI KA I SO PO VE ]E OD DVA UÊS NI KA

Pri mer 1: Iz ja va za kom pen za ci ja (dva u~es ni ka)

1. Ju go prom DOO - Skop je za pro da de nasto ka na Ko neks DOO - Skop je mudo sta vil f-ra 80 so va lu ta napla }a we 30.04.2008 go di na(80.000 + 14.400 DDV) ......................................... 94.400

2. Ko neks DOO - Skop je za iz vr {e naus lu ga na Ju go prom DOO - Skop jemu do sta vil f-ra 20 so va lu ta napla }a we 05.05.2008 go di na(60.000 + 10.800 DDV) ......................................... 70.800

3. Ko neks DOO - Skop je na 07.06.2008go di na mu do sta vil na Ju go promDOO - Skop je Iz ja va za kom pen za ci ja .......... 70.800


FINANSII

379

IZJAVA ZA KOMPENZACIJA BROJ 10/08

KONEKS DOO - Skopje JUGOPROM DOO - Skopje

ul. Pero Nakov b.b. ul. Ruzveltova br. 25

1000 Skopje 1000 Skopje

Smetka: 300-0000124846-10 Smetka: 300-0000056724-40

Vrz osnova na odredbite od ~lenovite 325 i 332 od Zakonot za obli-ga cionite odnosi davame izjava deka }e izvr{ime prebivawe (kompen za-cija) na slednive me|usebno stasani pari~ni pobaruvawa vo iznos od:

Denari ___________

NA[I POBARUVAWA S-ka 120 VA[I POBARUVAWA S-ka 220

F-ra broj

Data Va IznosF-ra broj

Data Va Iznos

20 26.04.08 05.05.08 70.800 del od 80 23.04.08 30.04.08 70.800

VKUPNO: 70.800 VKUPNO: 70.800

Razlikata od 23.600 (dvaesetitriiljadii{estotinidenari), }e ja pla-time virmanski, vo dogovoreniot rok.

Skopje, 07.06.2008 godina M.P. Koneks DOO - Skopje

___________________________(potpis na ovlasten davatel na izjavata)

70.800

Napomena: Dokolku ja prifatite kompenzacijata eden zaveren pri me rok da ni vratite.

Soglasnost za kompenzacija

Vrz osnova na Va{ata izjava za kompenzacija, davame soglasnost za prebivawe na navedenite me|usebni pobaruvawa i obvrski.

Skopje, 07.06.2008 godina M.P. Koneks DOO - Skopje

___________________________ (potpis na ovlastenoto lice)

Va` no: Naj ~e sto Iz ja va ta za kom pen za ci ja e so for-ma i so dr i na ka ko {to e da de na vo ce lost, od nos no so sog las nost od dru ga ta stra na. Me |u toa ka ko {to pret hod no uka av me na odred bi te od ZOO (~len 326), ne mo ra da se ba ra sog las nost na do ve ri te lot za dol`-ni ko va ta iz ja va, do vol no e iz ja va ta da so dr i vol ja na ed na ta stra na za da go kom pen zi ra svo e to po ba ru va we so po ba ru va we na dru ga ta stra na spre ma nea, ako se is pol ne ti us lo vi te od ~len 325 od ZOO.

Toa zna ~i, Iz ja va ta za kom pen za ci ja mo e da go so dr i sa mo de lot od Iz ja va ta za kom pen za ci ja, a ne i sog las no sta za kom pen za ci ja.

KNI@EWA

Kaj Ko neks DOO - Skop je

660 - Sto ki na za li ha .................................80.000160 - Da nok na do da de na vred nost ...........14.400

220 - Ob vr ski spre mado ba vu va ~i vo zem ja ta ..............................94.400

Po f-ra 80 na ba ve na sto ka

120 - Po ba ru va wa odku pu va ~i vo zem ja ta ..........................70.800751 - Pri ho di od pro da` ba

na sto ki i us lu gi ......................................60.000260 - Ob vr ski za DDV ........................................10.800

Po f-ra 20 iz vr {e na us lu ga220 - Ob vr ski spre ma

do ba vu va ~i vo zem ja ta ......................70.800120 - Po ba ru va wa od

ku pu va ~i vo zem ja ta ..................................70.800Po Iz ja va za kom pen za ci ja broj 10/08

Kaj Ju go prom DOO - Skop je

120 - Po ba ru va wa od ku pu va ~ivo zem ja ta ............................................94.400751 - Pri ho di od pro da` ba

na sto ki i us lu gi ......................................80.000260 - Ob vr ski za DDV ........................................14.400

Po f-ra 80 pro da de ni sto ki410 - Trans port ni us lu gi ..........................60.000160 - Da nok na do da de na vred nost ...........10.800

220 - Ob vr ski spre mado ba vu va ~i vo zem ja ta ..............................70.800

Po f-ra 20 iz vr {e na us lu ga220 - Ob vr ski spre ma

do ba vu va ~i vo zem ja ta ......................70.800120 - Po ba ru va wa od

ku pu va ~i vo zem ja ta ..................................70.800Po Iz ja va za kom pen za ci ja broj 10/08

Pri mer 2: Kom pen za ci ja so po ve }e u~es ni ci

1. Bo pak DOO - Skop je po ba ru vaod Al trans DOO - Skop je pof-ra 10 od 05.05.2008 go di na(150.000 + 27.000 DDV) ..................................... 177.000

2. Al trans DOO - Skop je po ba ru vapo f-ra 60 od Kar go DOO - Skop jeod 08.05.2008 go di na(120.000 + 21.600 DDV) ..................................... 141.600

3. Kar go DOO - Skop je po ba ru va od Bo pakDOO - Skop je po f-ra 104 od 12.05.2008go di na (100.000 + 18.000 DDV) ....................... 118.000

4. Bo pak DOO - Skop je so sta vilPred log za kom pen za ci ja na iz nosod 118.000 de na ri i ja do sta vil napot pis na si te u~es ni ci


FINANSII

380

PREDLOG ZA KOMPENZACIJA SO POVE]E UÊSNICI

Vrz osnova na odredbite od ~lenovite 325 i 332 od Zakonot za obli ga-cionite odno si davame izjava deka }e izvr{ime prebivawe (kompen za cija) na slednive me|useb no stasani pari~ni pobaruvawa vo iznos od:

Denari 118.000

Pobaruva BOPAK ALTRANS KARGO

Dolì ALTRANS KARGO BOPAK

F-ra broj



Data Va Iznos

10 05.05.08 13.05.08 118.000 del od

f-ra 60

08.05.08 16.05.08 118.000 del od

f-ra 104

12.05.08 20.05.08 118.000

Vkupno: 118.000 Vkupno: 118.000 Vkupno: 118.000

Bopak DOO - Skopje Altrans DOO - Skopje Kargo DOO - Skopje

_____________________________(mp) potpis

_____________________________(mp) potpis

_____________________________(mp) potpis

data___________________200__g. data___________________200__g. data___________________200__g.

Vo pra kti ka ta for ma ta na kom-pen za ci ja ta vo ko ja u~es tvuvaat po ve }e stra ni mo e da bi de i raz-li~ na od da de na ta vo Pri mer 2. Zna ~aj no e toa {to ovoj vid kompen-za ci ja mo ra da bi de pot pi {a na od si te u~es ni ci.

Kni e we to kaj si te u~es ni ci }e se iz vr {i naj na pred vrz os no-

va na fa ktu ri te za iz vr {e ni te pro da`bi, od nos no na ba vki ili iz vr {e ni, od nos no ko ri ste ni us-lu gi, a po toa vrz os no va na kom pen-za ci ja ta kaj si te u~es ni ci (Bo pak, Al trans i Kar go) i }e se spro ve-dat sled ni ve kni e wa 220/120 na naj ma li ot iz nos, od nos no 118.000 de na ri:

Kaj Bopak DOO - Skopje120 - Altrans 220 - Kargo

177.000 118.000kompenzacija

118.000 118.000

Kaj Kargo DOO - Skopje120 - Bopak 220 - Altrans


118.000 141.600

Kaj Altrans DOO - Skopje120 - Kargo 220 - Bopak


118.000 177.000

CESIJA (OTSTAPUVAWENA POBARUVAWATA)

Ce si ja ta (ot sta pu va we na po ba-ru va wa ta) e re gu li ra no vo ~le no-vi te 424 do 445 od ZOO.

Spo red ~len 424 od ZOO:"Do ve ri te lot mo e so do-go vor sklu ~en so tret da go pre ne su va vrz ne go svo e to po ba ru va we..."

So ce si ja ne mo e da se pre ne su-va at po ba ru va wa: za koi do ve ri te lot i dol` ni-

kot se do go vo ri le de ka ne mo e da se pre ne su va vrz drug;

za koe do ve ri te lot i dol` ni-kot se do go vo ri le de ka ne mo e da se pre ne su va bez sog las nost na dol` ni kot;

~ie pre ne su va we e za bra ne to so za kon;

koe e po vr za no so li~ no sta na do ve ri te lot;

koe spo red svo ja ta pri ro da mu se spro tiv sta vu va na pre ne su va-we na drug.Zna ~i, do kol ku me |u do ve ri te-

lot i dol` ni kot po stoi po ba ru va-we ~ie pre ne su va we ne e za bra ne-to, od nos no ne po stoi do go vor da ne se pre ne su va, mo e da se sklu ~i do go vor za ce si ja, da se ce di ra at sta sa ni te i ne sta sa ni po ba ru va wa, us lo ve ni po ba ru va wa, del od po ba-ru va wa i dru go.

Ko ga sta nu va zbor za ce si ja, us lov e da po stoi me |u se ben dol`-ni~ ko-do ve ri tel ski od nos me |u naj mal ku tri li ca i toa: ce dent - pr vo bi ten do ve ri tel,

od nos no toj koj go pre ne su va (ce di ra) po ba ru va we to;

ce si o ner - pri ma~, od nos no nov do ve ri tel na po ba ru va we to;

ce sus - dol` nik koj go me nu va do ve ri te lot.


FINANSII

381

Pred met na do go vo rot za ce sija e po ba ru va we. Do go vo rot za ce si ja po pra vi lo e dvo stran do go vor i se sklu ~u va me |u pr vo bit ni ot i no vi-ot do ve ri tel - ce dent i ce sio ner. Dol` ni kot (cesusot) osta nuva ist, toj ne e do go vor na stra na i ne e po-treb na ne go va sog las nost. Me |u toa ot sta pu va ~ot (ce den tot) e dol en da go iz ve sti dol` ni kot (cesusot) za iz vr {e no to ot sta pu va we na po-ba ru va we to (~len 426 od ZOO).

Vo pra kti ka ta naj ~e sto se ko-ri sti do go vor za ce si ja koj go pot-pi {u va at ce den tot, ce si o ne rot i cesusot i za toa ne e po treb no cedentot da mu do sta vu va iz ve s-tu va we na cesusot - dol` ni kot, bi dej}i i sa mi ot e pot pis nik na do go vo rot.

Ako do ve ri te lot od bi lo ko ja pri ~i na isto to po ba ru va we go ot sta pi na po ve }e li ca, po ba ru va-we to pri pa |a na onoj pri ma~, za koj ot sta pu va ~ot pr vo go iz ve stil dol` ni kot (~len 427 od ZOO).

So ot sta pu va we na po ba ru va we-to na pri ma ~ot pre mi nu va at i spo-red ni te pra va, ka ko {to se pra va ta na pr vens tve na nap la ta, hi po te ka-ta, za lo got, pra vo to od do go vo rot

so ga ran tot, pra vo to na ka ma ta, do go vo r na ta kaz na i sli~ no.

So do go vo rot za ce si ja, ce den-tot na ce si o ne rot tre ba da mu gi pre da de si te is pra vi (do ku men ti)

za ot sta pe no to po ba ru va we (na pri-mer: fa ktu ri, do go vo ri za kre dit i sli~ no) za da ce si o ne rot mo e da go nap la ti i po ba ru va we to od cesusot.

ê sto se po sta vu va pra {a we to:Da li ka ko u~es nik vo ce si ja mo e da bi de i fi zi~ ko li ce - gra |a nin?

Od go vo rot e: Da, u~es nik vo ce si ja ta mo e da bi de i fi zi~ ko li ce - gra |a nin i toa vo ulo ga na dol` nik ili do ve ri tel (pr vo bi-ten ili iden).

Ce si ja ta mo e da bi de: do go vor-na, za kon ska ili sud ska.

Do go vor na ta ce si ja po pra vi lo se spro ve du va za ra di kom pen za ci ja na dolg. Me |u toa pri ~i ni te za ce si-ja mo at da bi dat raz li~ ni.

Mo e da se slu ~i, pred sklu-~u va we to na do go vo rot za ce si ja me |u ce den tot i ce si o ne rot, da ne po sto el ni ka kov dol` ni~ ko-do ve-ri tel ski od nos. Naj ~est pri mer e pro da` ba ta (otku pot na po ba ru va-we to - fac to ring).

PRAKTI^NI PRIMERI ZA CESIJA(OTSTAPUVAWE NA POBARUVAWATA)

Pri mer 1: Ce si ja (ot sta pu va we na po ba ru va we)

1. Ma ko pro dukt DOO - Skop je - Ce dent, vrz os no vana fa ktu ri 02505 i 02887 ima po ba ru va we odKing DOO - Skop je .................................................................................. 224.200a na Uni vest DOO - Skop je - Ce si o ner,po f-ra 750 za naemnina mu dol i ....................................................... 295.000

2. Na 02.05.2008 go di na sklu ~en e do go vor za ce si ja me |uMa ko pro dukt DOO - Skop je - Ce dent i Uni vestDOO - Skop je - Ce si o ner vo iz nos od ................................................. 224.200

3. Ma ko pro dukt DOO - Skop je - Ce dent, na dol` ni kotKing DOO - Skop je - Cesus mu do sta vil iz ve stu va weza sklu ~en Do go vor za ce si ja ................................................................. 224.200

4. Si te u~es ni ci se da no~ ni ob vrz ni ci za DDV


FINANSII

382

Vrz os no va na ~len 424 do 433 od ZOO:1. Ma ko pro dukt DOO - Skop je (Ce dent - ot sta puva~

na po ba ru va we to), za sta pu van od ____________ i2. Uni vest DOO - Skop je (Ce si o ner - pri ma~ na po-

ba ru va we to), za sta pu van od ___________________na den _____________ 2008 go di na sklu ~i ja:

DOGOVORza ce si ja (ot sta pu va we na po ba ru va we)

^len 1So ovoj do go vor se re gu li ra at me |u seb ni te ob vr ski,

od nos no po ba ru va wa me |u Ce den tot i Ce si o ne rot.

^len 2Ce den tot - Ma ko pro dukt DOO - Skop je mu gi ot-

sta pu va na Ce si o ne rot Uni vest DOO - Skop je, svo i te po ba ru va wa od Cesusot King DOO - Skop je, po sled na va spe ci fi ka ci ja:

^len 3Ce si o ne rot go pre ze ma ova po ba ru va we na de not na

pot pi {u va we to na ovoj do go vor.

^len 4Ce den tot se ob vr zu va pis me no da go iz ve sti Cesusot

za pre no sot na po ba ru va we to vo ko rist na Ce si o ne rot i eden pri me rok od Do go vo rot za ce si ja da mu do sta vi so iz ve stu va we to.

Za pol no va` nost na ovoj do go vor ne e po treb na sog-las nost od Cesusot, bi dej }i so pre no sot na po ba ru vawe-to ne se me nu va po lo` ba ta na Cesusot ka ko dol` nik.

^len 5So de not na pre ze ma we to na po ba ru va we to, Ce si o ne-

rot gi stek nu va si te pra va vrz os no va na po ba ru va we to, ka ko {to e: pra vo na pr vens tvo na nap la ta, pra vo na ka-ma ta, do go vo re na kaz na i sli~ no, {to gi imal ce den tot pred ot sta pu va we to na po ba ru va we to.

^len 6Cesusot se za dol u va, po pri ma we to na iz ve stu va-

we to od Ce den tot da go pla ti na Ce si o ne rot iz no sot utvr den vo ~len 1 od ovoj do go vor so Obra zec PP 30 do ________2008 go di na na sme tka _________________ ban ka de po nent _______________ MK EDB _______________.

Ako Cesusot ne ja pod mi ri ob vr ska ta vo ro kot utvr-den vo stav 1 od ovoj ~len, dol en e na Ce si o ne rot da mu pla ti kaznena (za tez na) ka ma ta.

^len 7Ako Cesusot i po kraj pri me no to iz ve stu va we ili

pred toa, iz no sot na dol got mu go pla ti na Ce den tot na-me sto na Ce si o ne rot, Ce den tot bez od la ga we toj iz nos }e mu go pla ti - doz na ~i na sme tka ta na Ce si o nerot.

^len 8Ovoj do go vor e so sta ven vo 5 (pet) ed no o braz ni pri-

me ro ci, od koi 2 (dva) za Ce den tot i 2 (dva) pri me ro ci za Ce si o ne rot i 1 (eden) pri me rok za Cesusot.

^len 9Do go vo rot sta pu va vo si la so de not na pot pi {u va-

we to.^len 10

Vo slu ~aj na spor nad le en e Os nov ni ot sud I vo Skop je.

Pri mer 2: Iz ve stu va we za pre nos na po ba ru va we*

Do King DOO - Skop jePREDMET: IZVESTUVAWE ZA

PRENOS NA POBARUVAWEVrz os no va na ~len 426 stav 1 od Za ko not za ob li-

ga ci o ni te od no si i ~len __ od Do go vo rot za ce si ja, Ve iz ve stu va me, de ka na den __________ 2008 go di na, sklu ~iv-me Do go vor za ce si ja so na {i ot do ve ri tel - Ce si o ner Uni vest DOO - Skop je, so se di {te na ul. __________ br. _____ Skop je, so sme tka _____________________ banka de po nent __________________ MK EDB ______________.

Sog las no Do go vo rot za ce si ja, po ba ru va we to {to go ima me od Vas, vo iz nos od 224.200 de na ri, po f-ri broj 02505 i 02887 od 2008 go di na go pre ne sov me na na {i ot do ve ri tel - Ce si o ner.

Na ve de ni ot iz nos up la te te go na sme tka ta na Ce si-o ne rot.

Po up la ta ta na na ve de ni ot iz nos na sme tka ta na na {i-ot do ve ri tel - Ce si o ner se gas ne va {a ta ob vr ska spre ma nas vo iz nos od 224.200 de na ri po f-ri 02505 i 02887.

Skop je ___________ 2008 go di na

Pri log: Do go vor za ce si ja

Ma ko pro dukt DOO - Skop jeM.P. ______________________________

Na po me na: *Mno gu re tko Ce den tot mu is pra }a na Cesusot pis me no iz ve stu va we, bi dej }i do go vo rot za ce si ja naj ~e sto se pot pi {u va od si te tri u~es ni ka vo ce si ja ta (ce dent, ce si o ner i cesus).

Vrz os no va na po da to ci te vo Pri mer 1, vo sme tko-vods tvo to na dru{ tva ta }e se spro ve dat sled ni ve:

Red broj

Faktura DatumDatum na stasanost

Iznos

1 2 3 4 51 02505 10.04.08 18.05.08 59.000

2 02887 02.04.08 28.05.08 165.200

Vkupno: 224.200

Makoprodukt - Skopje/Cedent/

Univest - Skopje/Cesioner/

_________________________(ovlasteno lice)

M.P. _________________________(ovlasteno lice)

M.P.


FINANSII

383

Vo sme tko vods tvo to na ce si o ne rot i cesusot }e se spro ve dat sled ni ve:

KNI@EWA

Kaj Cesionerot B

1208 - Pobaruvawa po drugi osnovi ................200.000120 - Pobaruvawa od

kupuva~i vo zem ja ta.......................................... 200.000Preneseni pobaruvawapo Dogovor za cesija

459 - Ostanati nespomnati tro{oci ..............20.0001208 - Pobaruvawa po drugi osnovi ........................... 20.000

Za odobren popust 10%100 - Smetka ........................................................180.000

1208 - Pobaruvawa po drugi osnovi ......................... 180.000Po BI - plateno od Cesus V

Kaj Cesusot V

220 - Obvrski sprema dobavuva~i ..................200.0002208 - Obvrski po drugi osnovi ................................ 200.000

Obvrska po izvestuvaweza Dogovor za cesija

2208 - Obvrski po drugi osnovi ..........................20.0007790 - Prihodi od dopolnitelno

odobren rabat ...................................................... 20.000Dopolnitelno odobrenrabat 10% od Cesioner B

2208 - Obvrski po drugi osnovi ........................180.000100 - Smetka ................................................................ 180.000

Po BI - izmirena obvrska sprema Cesioner B

Na po me na: Vo Pri mer 2 da de ni se kni e wa ta na sme tki te 120 i 220 so cel da se pri ka e samo do pol ni-tel no odo bre ni ot po pust.

Ko ga se odo bru va do pol ni te len po pust da no~ ni te ob vrz ni ci go po sta vu va at sled no vo pra {a we:

Da li mo e da se iz vr {i is pra vka na DDV za do pol ni tel no odo bren po pust vo slu ~aj na ce si ja?

Vo ~le not 22 od Za ko not za DDV e pro pi {a no:"Ako da no~ na ta os no va se pro me ni po ra di vra-}a we na do bra ta, po ni {tu va we na do go vo rot ili po ra di me nu va we na ce ni te otka ko bil iz-vr {en pro me tot da no~ ni ot ob vrz nik koj go iz-vr {il pro me tot, mo ra da go is pra vi da no kot koj go dol i za svo jot pro met, a da no~ ni ot ob vrz nik kaj ko go e iz vr {en pro me tot mo ra da ja is pra vi od bi vka ta na pret hod ni ot da nok vo sog las nost so pro me na ta, vo te kot na pres me-tkov ni ot per i od na iz vr {e na ta pro me na."

Bi dej }i vo Pri mer 2 ne sta nu va zbor za is po ra ka na sto ka, tu ku sa mo za pla }a we (fi nan si ska trans ak ci ja), zna ~i ne mo e da se pri me ni pret hod no ci ti ra ni ot ~len 22 od Za ko not za DDV, od nos no ce si o ne rot ne mo e da go koregira pret hod ni ot DDV. Toa zna ~i za ce si o ne rot bru to iz no sot na po pust }e bi de ras hod, a za cesusot }e bi de pri hod, ka ko {to se da de ni kni e-wa ta i vo Pri me rot 2.

KNI@EWA

Kaj Makoprodukt DOO - Cedent

414 - Na em ni ni ...................................................250.000160 - Da nok na do da de na vred nost ....................45.000

220 - Ob vr ski spre ma do ba vu va ~i vo zem ja ta ....... 295.000Na em ni na za me sec 05/08

120 - Po ba ru va wa od ku pu va ~i vo zem ja ta ....224.200751 - Pri ho di od pro da` ba na sto ki ..................... 190.000260 - Ob vr ski za DDV .................................................. 34.200

Po f-ri 02505 i 02887 pro da de na sto ka220 - Ob vr ski spre ma

do ba vu va ~i vo zem ja ta .............................224.200120 - Po ba ru va wa od

ku pu va ~i vo zem ja ta.......................................... 224.200Po do go vor za ce si ja

Kaj Univest DOO - Cesioner

120 - Po ba ru va wa od ku pu va ~i ........................295.000751 - Pri ho di od pro da` ba na sto ki ..................... 250.000260 - Ob vr ski za DDV za za kup ni ni ......................... 45.000

Po f-ra za za kup ni na1208 - Po ba ru va wa po dru gi os no vi ................224.200

120 - Po ba ru va wa odku pu va ~i vo zem ja ta.......................................... 224.200

Pre ne se ni po ba ru va wa po Do go vor za ce si ja100 - Sme tka ........................................................224.200

1208 - Po ba ru va wa po dru gi os no vi ......................... 224.200Po BI broj ... pla te no od Ce su sot

Kaj King DOO - Cesus

660 - Sto ki na za li ha ........................................190.000160 - Da nok na do da de na vred nost ....................34.200

220 - Ob vr ski spre mado ba vu va ~i vo zem ja ta...................................... 224.200

Po f-ri 02505 i 02887 za na ba ve na sto ka220 - Ob vr ski spre ma

do ba vu va ~i vo zem ja ta .............................224.2002208 - Ob vr ski po dru gi os no vi ................................ 224.200

Pre nos na ob vr ski po Do go vor za ce si ja2208 - Ob vr ski po dru gi os no vi ........................224.200

100 - Sme tka ................................................................ 224.200BI broj ... pla te no na Uni vest poiz ve stu va we za Do go vor za ce si ja

Pri mer 2: Ce si o ne rot mu odo bru vapo pust na cesusot

Vo pra kti ka ta se slu ~u va ce si o ne rot da mu odobri do pol ni te len po pust na cesusot ako toj go pod mi ri dol got pred do go vo re ni ot rok.

1. So Do go vor za ce si ja sklu ~enme |u Ce dent A i Ce si o ner B,Ce den tot A gi pre nel svo i tepo ba ru va wa od Cesus V naCe si o ne rot B vo iz nos od .............................. 200.000

2. Ce si o ne rot B po sklu ~u va we tona Do go vo rot za ce si ja go iz ve stu vaCesusot V de ka }e mu odo bri 10%po pust ako mu pla ti po ra no ............................. 20.000

3. Cesusot V se sog la sil i go iz ve stilCe si o ne rot A i mu pla til ............................. 180.000


RABOTNI ODNOSI

384

НАДОМЕСТОК ЗА ОДВОЕН ЖИВОТ ОД НАДОМЕСТОК ЗА ОДВОЕН ЖИВОТ ОД СЕМЕЈСТВОТО И ТЕРЕНСКИ ДОДАТОКСЕМЕЈСТВОТО И ТЕРЕНСКИ ДОДАТОК

M-r Goran RAFAJLOVSKI

Za ko not za ra bot ni od no si ("Slu` ben ves nik na RM", broj 62/05 i 106/08) vo ~len 113 utvr du va pra vo na na do me stok na tro {o ci po vr za ni so ra-bo ta ta me |u koi i tro {o ci po ra di od vo en ì vot od se mejs tvo to i te ren ski do da tok {to se pred met na ovoj na pis. Za ko not za ra bot ni od no si (vo na ta-mo{ ni ot tekst: ZRO), ne de fi ni ra {to se sme ta za od vo en i vot od se mejs tvo to ni tu gi opre de lu va us lo vi te, vi si na ta, os no vi ca ta i ro kot za pres me-tu va we na na do me sto ci te i upa tu va tie da bi dat re gu li ra ni so ko le kti ven do go vor.

Vo pra kti ka ta ovie na do me sto ci ~e sto pa ti se me {a at i is prep le tu va at po ra di fa ktot {to de lum no ima at ista cel: na do me stu va we na zgo le me-ni tro {o ci ko ga ra bo ta ta se iz vr {u va nad vor od se di {te to na ra bo to da va ~ot i nad vor od me sto to na ì ve e we na ra bot ni kot i ne go vo to se mejs tvo, a ra bo to da va ~i te ~e sto pa ti se vo di le ma da li da isp la tat dnev ni ci za slu` be no pa tu va we ili te ren ski do da tok. Otsus tvo to na pre ciz no de fi-ni ra we ko ga i pod koi us lo vi se ko ri sti od vo en ì vot od se mejs tvo to, ko ga te ren ski do da tok, a ko ga dnev ni ci za slu` be ni pa tu va wa (ko ga pa tu va we to trae po dol go) i da li tre ba da ima vre men sko ili pro stor no ogra ni ~u va we (ko ga ra bo ta ta trae iz ve-sen po dolg vre men ski per i od), soz da va mo` nost za raz li~ no tol ku va we na ovoj na do me stok i raz li~ no re gu li ra we vo ko le ktiv ni te do go vo ri na ni vo na dej nost i pred sé na ni vo na ra bo to da va~.

NA DO ME STOK ZA OD VO EN@I VOT OD SE MEJS TVO TO

Ka ko {to e po go re na ve de no, cel ta na na do me stu-va we na tro {o ci te za od vo en ì vot od se mejs tvo to, e na do me stu va we na zgo le me ni te tro {o ci koi gi ima ra bot ni kot ko ga zas no val ra bo ten od nos ili iz vr {u va ra bo ti vo dru go me sto nad vor od me sto to na ì ve e we na ne go vo to se mejs tvo ili se di {te to na ra bo to da va-~ot. Ia ko ZRO ne de fi ni ra, od na zi vot na ovie tro-{o ci "od vo en i vot od se mejs tvo to" pro iz le gu va de ka su {ti na ta na ova na do me stu va we e ko ga ra bot ni kot za

po tre bi te na ra bo to da va ~ot tre ba da iz vr {u va ra bot-ni za da ~i nad vor od i ve a li {te to na ne go vo to se mejs-tvo, ili nad vor od se di {te to na ra bo to da va ~ot.

Spo red Op{tiot kolektiven

dogovor za stopanstvoto

Op {ti ot ko le kti ven do go vor za sto pans tvo to, vo na ta mo{ ni ot tekst: OKDS, ("Slu` ben ves nik na RM", broj 76/06, a Spo god ba ta za pro dol u va we na va` no sta e ob ja ve na vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 78/08), vo ~len 34 se de fi ni ra {to se sme ta za od vo en ì vot od se mejs tvo to, od nos no utvr du va de ka "Na do me stok za od-vo en i vot od se mejs tvo to se isp la tu va ko ga ra bot ni kot e ras po re den, od nos no upa ten na ra bo ta nad vor od se di-{te to na fir ma ta ili nad vor od me sto to na po sto ja no to ì ve a li {te". Toa zna ~i de ka pra vo to na na do me stu va we na ovie tro {o ci se stek nu va pod sled ni ve us lo vi:

ra bot ni kot da e upa ten ili ras po re den od stra na na ra bo to da va ~ot i

me sto to na iz vr {u va we na ra bot ni te za da ~i da e nad vor od se di {te to na ra bo to da va ~ot ili me sto to na po sto ja no to ì ve a li {te.

Od na ve de no to pro iz le gu va de ka ra bo to da va ~ot ne-ma ob vr ska za isp la ta na na do me stok na od vo en i vot od se mejs tvo to ako ra bot ni kot po svo ja el ba zas no val ra bo ten od nos vo dru go me sto nad vor od i ve a li {te to na ne go vo to se mejs tvo.

OKDS go utvr du va naj ni ski ot iz nos i ob vr zu va na-do me sto kot za od vo en i vot od se mejs tvo to da se isp la-tu va vo vi si na utvr de na so ko le kti ven do go vor, no ne po mal ku od 60% od pro se~ na ta ne to pla ta po ra bot nik vo Re pub li ka Ma ke do ni ja isp la te na vo pos led ni te tri me se ci. Toa osta va mo` nost ra bo to da va ~i te so ko le-ktiv ni do go vo ri da gi utvr dat us lo vi te za isp la ta na na do me stok za od vo en ì vot vo za vis nost od svo i te spe ci fi ki i da utvr dat pro cent koj ne mo e da bi de po mal od pro cen tot utvr den so OKDS.

Spo red Op{tiot kolektiven

dogovor za javniot sektor

Za raz li ka od OKDS, vo ~len 21 od Op {ti ot ko-le kti ven do go vor za jav ni ot se ktor, vo na ta mo{ ni ot


RABOTNI ODNOSI

tekst: OKDJ ("Slu` ben ves nik na RM", broj 10/08) e utvr de no pra vo-to na na do me stok na od vo en i vot, no ne i vi si na ta na na do me sto kot, ni tu us lo vi te za ko ri ste we na ova pra vo. OKDJ upa tu va na vi-si na ta na na do me sto ci te (osven dnev ni ci te za slu` be ni pa tu va wa i na do mest na tro {o ci za ko ri-ste we sops tven avto mo bil) da se usog la su va at so aneks ko le kti ven do go vor na go di{ no ni vo, {to e mal ku ne raz bir li vo so og led na fa ktot {to pri pot pi {u va we to na OKDJ, tie ne se utvr de ni.

Za ko not za dr av ni te slu` be-ni ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 59/00...36/07), pred vi du va de ka so Za ko not za iz vr {u va we na bu xe-tot na RM i Od lu ka ta za iz vr {u-va we na bu xe tot na edi ni ci te na lo kal na ta sa mo u pra va {to se do ne-su va at se ko ja go di na, }e se utvr du va vi si na ta na od del ni tro {o ci po vr-za ni so ra bo ta. Ime no, vo ~len 9 od Za ko not za iz vr {u va we na Bu xe tot na RM za 2008 go di na ("Slu` ben ves nik na RM", broj 160/07), iz bra-ni te i ime nu va ni funk ci o ne ri kaj bu xet ski te ko ris ni ci i edi-ni ci te na lo kal na ta sa mo u pra va, od de not na niv no to ime nu va we do raz re {u va we to ima at pra vo na na do mest na tro {o ci za od vo en ì vot od se mejs tvo to vo vi si na od 40% od pro se~ na ta me se~ na ne to pla ta isp la te na vo Re pub li ka Ma-ke do ni ja vo pos led ni te tri me se ci. Ci ti ra ni ot za kon po pre ciz no, no mal ku po i na ku od OKDS, de fi ni-ra {to se sme ta ka ko od vo en i vot i utvr du va de ka "Od vo en ì vot od se mejs tvo to se sme ta ko ga li ca ta od stav 1 (iz bra ni i ime nu va ni fun ci o ne ri) koi ima at se mejs tvo za iz dr u va we zas no va at ra bo ten od nos vo or gan na upra va nad vor od niv no to i ve a li {te, a vo me sto to ka de {to zas no va le ra bo ten od nos ne ì ve at so niv no to se mejs tvo", od nos no isp la ta ta na ovoj na do-me stok se us lo vu va so zas no va we ra bo ten od nos nad vor od niv no to ì ve a li {te. Pri toa, isp la ta ta

na ovoj na do me stok se us lo vu va i so od da le ~e no sta na me sto to na ì ve e we na se mejs tvo to i me sto to na vra bo tu va we koe tre ba da iz ne-su va nad 100 ki lo me tri, od nos no do kol ku od da le ~e no sta e po ma la od 100 km, na do me stok ne sle du va.

OKDJ utvr du va de ka isp la ta ta na dnev ni ci za slu` be ni pa tu va wa, na do me stok za is hra na i na do me sto-kot za te ren ski do da tok, me |u seb no se isk lu ~u va at, od nos no mo e da se isp la tu va sa mo eden od utvr de ni te na do me sto ci. Me |u seb no se isk lu-~u va at i na do me sto kot za od vo en ì vot i te ren ski ot do da tok.

OKDS ne utvr du va me |u seb no isk lu ~u va we na od del ni na do me sto-ci na tro {o ci, no od pri ro da ta na ovie tro {o ci pro iz le gu va niv no-to me |u seb no to isk lu ~u va we.

So Za ko not za iz vr {u va we na Bu xe tot za 2008 e utvr de no de ka na do me sto kot za od vo en ì vot gi isk lu ~u va na do me sto kot na tro-{o ci za pre voz za ra di po se ta na se mejs tvo to i na do me sto kot za za-kup ni na na stan za funk ci o ne ri te koi sog las no pro pi si te ima at pra-vo na ko ri ste we slu` ben stan.

Spo red ko le ktiv ni te

do go vo ri na ni vo na dej nost

Usog la se ni te ko le ktiv ni do go-vo ri so OKDS na ni vo na dej nost, glav no gi pre ze ma at ce los no ili vo vi do iz me ne ta for ma odred bi te od OKDS {to se od ne su va at na od vo e-ni ot ì vot od se mejs tvo to (KD za ugo sti tel ska dej nost "Slu`ben ves-nik na RM", broj 2/08; KD za teks til-na ta in du stri ja "Slu`ben ves nik na RM", broj 137/08; KD za ko ar ska i ~ev lar ska in du stri ja "Slu`ben ves nik na RM", broj 21/08; KD za vra bo te ni te vo tutun sko to sto pans-tvo "Slu`ben ves nik na RM", broj 65/07; KD za za {tit ni dru{ tva na Ma ke do ni ja "Slu` ben ves nik na RM", broj 119/07), od nos no ne utvr-du va at po vi sok iz nos od utvr de ni-ot ni tu pak po sta vu va at ne kakvi us lo vi vo od nos na ko ri ste we to na

ovoj na do me stok. Po de tal no ova pra-{a we e ure de no so: Ko le ktiv ni ot do go vor za he mi ska ta in du stri ja i Ko le ktiv ni ot do go vor za ko mu nal-ni te dej no sti. Ime no:

vo Ko le ktiv ni ot do go vor za he mi ska ta in du stri ja ("Slu` ben ves nik na RM", broj 52/08) utvr den e na do me stok vo vi si na utvr de na so OKDS (naj mal ku 60%) i pre ci zi ra-no e de ka na do me sto kot se ko ri sti vo ce lost ko ga ne ma or ga ni zi ra no sme stu va we, is hra na i dru gi us lu-gi, a vo slu ~aj ako e or ga ni zi ran eden od us lo vi te, na do me sto kot se na ma lu va za iz no sot na tro {o kot po toj os nov (no ne opre de lu va ka ko }e se utvr di vi si na ta na tro {o kot, {to zna ~i de ka tre ba da se ure di so KD na ni vo na ra bo to da va~);

vo Ko le ktiv ni ot do go vor za ko mu nal ni te dej no sti ("Slu` ben ves nik na RM", broj 107/06) utvr-de no e de ka ra bot ni kot ima pra vo na na do me stok za od vo en ì vot od se mejs tvo to sog las no do go vo rot za vra bo tu va we i ko ga e upa ten na ra bo ta von se di {te to na ra bo to da-va ~ot nad dva me se ci (se utvr du va vre men ski us lov za isp la ta na ovoj na do me stok), vo vi si na od naj mal ku 60% od pro se~ na ta me se~ na pla ta vo sto pans tvo to na Re pub li ka ta isp la te na vo pret hod ni te tri me-se ci. Ra bot ni kot ne ma pra vo na na do mest za de no vi te na bo le du-va we, go di {en od mor, pla te no i nap la te no otsus tvo.

TE REN SKI DO DA TOK

Te ren ski ot do da tok e utvr den ka ko na do me stok na zgo le me ni te tro {o ci koi ra bot ni kot gi ima ko ga e upa ten da ra bo ti na te ren, od nos no ko ga za ra di po tre bi te na pro ce sot na ra bo ta, od del ni ra bo-ti tre ba da se iz vr {u va at nad vor od se di {te to na ra bo to da va ~ot vo dru go me sto i isti te mo e da tra at i po dolg per i od. Vo ta kvi slu ~ai di sku ta bil no e da li ra bo to da va-~ot tre ba da isp la }a pat ni i dnev-ni tro {o ci za slu` be ni pa tu va wa

385


RABOTNI ODNOSI

ili da isp la }a te ren ski do da tok, bi dej ki ni tu ZRO ni tu op {ti te ko le ktiv ni do go vo ri ne go de fi-ni ra at te ren ski ot do da tok, ni tu pre ci zi ra at i raz gra ni ~u va at vo koi slu ~ai tre ba da se isp la }a.

Spo red op {ti te

ko le ktiv ni do go vo ri

Op {ti te ko le ktiv ni do go vo-ri ne ja utvr du va at vi si na ta na te ren ski ot do da tok, tu ku sa mo opre de lu va at de ka toj za vi si od obez be de ni te us lo vi za ra bo ta na te ren (sme stu va we, is hra na i sl.). So toa e osta ve na mo` nost da doj dat do izraz spe ci fi ki te na ra bo ta na se koj ra bo to da va~ pri utvr du va we to na vi si na ta i us lo-vi te pod koi te ren ski ot do da tok mo e da se isp la tu va.

OKDS upa tu va vi si na ta da se utvr di so ko le ktiv ni do go vo ri na ni vo na dej nost, od nos no ra bo to-da va~, a vo OKDJ e utvr de no sa mo pra vo to na te ren ski do da tok i ne ma upa tu va~ ka odred ba za re gu-li ra we na vi si na ta so ko le ktiv ni do go vo ri na ni vo na dej nost ili ra bo to da va~.

Na mis le we sme de ka vi si na ta na te ren ski ot do da tok ne smee da go nad mi ne iz no sot koj bi se isp la til, do kol ku na ra bot ni kot na me sto te ren ski do da tok bi mu se isp la ti le dnev ni ci za slu` be ni pa tu va wa.

Spo red ko le ktiv ni te

do go vo ri na ni vo na dej nost

Ko le ktiv ni te do go vo ri na ni vo na dej nost vo naj go lem del ja pre-ze ma at for mu la ci ja ta od OKDS ili upa tu va at vi si na ta da se ure di so ko le kti ven do go vor na ni vo na ra bo to da va~ (KD za ko mu nal ni dej-no sti; KD za tu tun sko sto pans tvo; KD za tek stil na in du stri ja; KD za ugo sti tel ska dej nost; KD za ko ar-ska i ~ev lar ska in du stri ja).

Po de tal no ova pra {a we e ure-de no so: KD za za {tit ni dru{ tva

na Ma ke do ni ja i KD za he mi ska in du stri ja. Ta ka:

so KD za za {tit ni dru{ tva na Ma ke do ni ja vi si na ta na te ren-ski ot do da tok se isp la }a vo vi si na utvr de na so ko le kti ven do go vor na ni vo na ra bo to da va~ no ne po mal ku od 60% od pro se~ na ta ne to pla ta po ra bot nik vo RM isp la te na vo pos led ni te tri me se ci;

so KD za he mi ska in du stri ja utvr de no e de ka te ren ski ot do da tok se isp la }a vo za vis nost od obez be de-

ni te us lo vi za ra bo ta vo vi si na do 75% od iz no sot na dnev ni ca ta.

Ka ko {to e po go re na ve de no OKDJ i ne koi ko le ktiv ni do go vo ri na ni vo na dej nost (KD za ko mu nal-ni dej no sti), utvr du va at me |u seb no isk lu ~u va we na te ren ski ot do da tok so na do me sto kot za od vo en ì vot, dnev ni ci za slu` be ni pa tu va wa i na do me sto kot za is hra na, od nos no isp la ta ta na te ren ski ot na do me stok ja isk lu ~u va mo` no sta za isp la ta na dru gi te vi do vi na do me sto ci.

386

13 Rafajlovski konsalting 387

OBVRSKI KOI PROIZLEGUVAAT OD ZAKONOT OBVRSKI KOI PROIZLEGUVAAT OD ZAKONOT ZA BEZBEDNOST I ZDRAVJE PRI RABOTAZA BEZBEDNOST I ZDRAVJE PRI RABOTA

Ed na go di na po sta pu va we to vo si la na Za ko not za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta ("Slu` ben ves-nik na RM", broj 92/07, vo si la od 01.08.2007 go dina), na od del ni ra bo to da va ~i i vra bo te ni se u{te ne im se poz na ti ob vr ski te koi pro iz le gu va at od ne go. So ovoj na pis gi po ten ci ra me ob vr ski te koi od Za ko-not za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta (vo na ta mo{-ni ot tekst: Za ko not) pro iz le gu va at za ra bo to da va-~i te i pra va ta i ob vr ski te na vra bo te ni te.

i bez bed nos ni te mer ki za kon tro la na ri zi ci te i eli mi ni ra we na {tet ni-te pos le di ci (~len 25 i 26 od Za ko not);

da iz go tvi i spro ve-de iz ja va za bez bed nost za se koe ra bot no me sto so pre ci zi ra we na na ~i not i mer ki te koi tre ba da se pre ze mat (ovaa ob vr ska ra bo to da va ~i te tre ba da ja iz vr {at naj doc na do 01.08.2009 go di na). Iz ja va ta za bez bed nost se zas no va vrz iden ti-fi ka ci ja na opas no sta i pro ce na na ri zi ci te po bez bed no sta i zdrav je to na ra bot no to me sto i ra-bot na ta sre di na i ista ta

mo ra da se za me ni so no va do kol ku se pro me nat us-lo vi te ili se po ja vi no va opas nost na ra bot no to me sto ili vo ra bot na ta sre di na (~len 11 i 60 od Za ko not);

da go obez be di pri-sta pot do ra bot ni te me-sta iz lo e ni na spe ci-fi~ na i se ri oz na opas-nost da e doz vo len sa mo za vra bo te ni te koi do bi le po seb ni upat stva za ra bo-ta na ta kvi te me sta (~len 14 stav 1od Za ko not);

opre ma ta i sreds-tva ta za ra bo ta da gi obez-be di so zna ci za opas nost i upat stva za bez bed na ra bo ta vo sog las nost so

OB VR SKI ZARA BO TO DA VA OT

Os nov na ob vr ska na ra bo to da va ~ot e obezbe du-va we bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta za ne go vi te vra bo te ni od se koj as pekt po vr zan so ra bo ta ta. Vo taa na so ka, ra bo to da va-~ot e dol en da pre ze ma mer ki za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta za vra-bo te ni te, vklu ~u vaj }i za {ti ta od pro fe si o nal-ni ri zi ci, obez be du va we in for ma cii i obu ka, so od vet na or ga ni za ci ja i po treb ni sreds tva.

Ob vr ski te za bez bed-nost i zdrav je pri ra bo-ta, gi vr {i vra bo te no stru~ no li ce za bez bed-nost pri ra bo ta, a ra bo-to da va ~ot mo e da gi do ve ri i na ov la ste ni prav ni ili fi zi~ ki li-ca, pri {to ra bo to da va-~ot ne se os lo bo du va od od go vor no sta vo ovaa ob last (~len 6 i ~len 17 stav 1 ali ne ja 1).

Ra bo to da va ~ot e dol-èn da pla ni ra mer ki i sreds tva za obez be du-va we raz voj i una pre du-va we na bez bed no sta i zdrav je to pri ra bo ta i za me nu va we na po stoj ni te teh no lo {ki pro ce si so po mal ku opas ni i po bez-bed ni pro ce si.

Sog las no Za ko not, ra-bo to da va ~ot e ob vr zan:

da go iz ve sti or ga-not na dr av na ta upra va nad le en za ra bo ti te na ins pek ci ja na tru dot za za po~ nu va we so vr {e we dej nost osum de na pred ot po~ nu va we to, a iz ve-du va ~ot na gra de` ni ob-je kti pred za po~ nu va we so gra de` ni te ra bo ti pis me no da go iz ve sti za me sto to ka de {to }e se iz-ve du va at ra bo ti te (~len 23 od Za ko not);

da gi in for mi ra ra bot ni ci te za bez bed no iz vr {u va we na ra bo ta ta pre ku pis me ni iz ve stu va-wa i upat stva, za se koj vid ri zik na ra bot no to me sto


po se ben pro pis (~len 14 stav 2 od Za ko not);

da an ga i ra ov la ste na zdrav-stve na usta no va za vr {e we pre-ven tiv ni zdrav stve ni preg le di na vra bo te ni te, pr va po mo{ i dru gi me di cin ski us lu gi i dru gi za da ~i utvr de ni so Za ko not (~len 17, 20 i 21 od Za ko not);

da pre ze me mer ki da ne na sta-ne po ar i da do ne se bez bed nos ni mer ki pro tiv po ar sog las no pro-pi si te od ovaa ob last (~len 17 i 24 stav 1 od Za ko not);

da do ne se mer ki za pr va po mo{ i eva ku a ci ja vo slu ~aj na si tu a ci ja ko ja mo e da ja za gro zi niv na ta bez bed nost (~len 17 i 24 stav od Za ko not);

da obez be di obu ka na vra bo-te ni te za bez bed no iz vr {u va we na ra bo ti te vrz os no va na sops tve na pro gra ma, za dol i tel ni re dov ni te o ret ski i pra kti~ ni is pi ti i pro ver ka na se koi tri go di ni na os po so be no sta za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta (~len 17 i 31 od Za ko not);

da obez be di opre ma za li~ na za {ti ta na vra bo te ni te i nej zi na upo tre ba, do kol ku pre ze me ni te bez bed nos ni mer ki ne se do vol ni (~len 17 od Za ko not);

da vr {i po vre me ni preg le di i is pi tu va we na ra bot na ta sre di na (is pi tu va we na he mi ski, bi o lo {ki i fi zi~ ki {tet no sti, mi krok li ma-ta i osvet lu va we to vo rok od ed na go di na od de not na za po~ nu va we to so ra bo ta i po se ko ja pro me na na teh no lo {ki ot pro ces i re kon-struk ci ja) i da ja odr u va opre ma-ta vo is prav na so stoj ba (~len 17 i 33, 34 i 35 od Za ko not);

da ja sle di zdrav stve na ta so-stoj ba na vra bo te ni te, od nos no da obez be di zdrav stve ni preg le di za vra bo te ni te naj mal ku na se koi 18 me se ci - (~len 22 od Za ko not);

ved na{, a naj doc na vo rok od 48 ~a sa po na sta not da go iz ve sti or ga not nad le en za ra bo ti te na ins pek ci ja na tru dot za se koj smr-ten slu ~aj, ko le ktiv na ne sre }a i

po vre di na ra bo ta koi pre diz vi-ku va at vre me na nes po sob nost za ra bo ta po ve }e od tri ra bot ni de na i se ko ja po ja va ko ja pret sta vu va ne po sred na opas nost i ja za gro zu va bez bed no sta na vra bo te ni te pri ra bo ta (~len 36-d Za ko not);

da vo di evi den ci ja za stru~-no to obu ~u va we i os po so bu va we na vra bo te ni te za bez bed na ra bo ta, iz vr {e ni te preg le di na sreds-tva ta za ra bo ta, spro ve de ni te is pi tu va wa, pret hod ni te i per i o-di~ ni te zdrav stve ni preg le di na vra bo te ni te i pro fe si o nal ni te bo le sti, za bo lu va wa, po vre di pri ra bo ta i smrt ni slu ~ai (~len 37 od Za ko not).

PRA VA I OB VR SKIZA VRA BO TE NI TE

Vra bo te ni te ima at pra vo i ob-vr ska da se gri at za sops tve na ta i bez bed no sta i zdrav je to na dru gi te vra bo te ni i vo taa smis la:

da gi po ~i tu va at pro pi {a ni-te mer ki za pra vil no ko ri ste we na sreds tva ta za ra bo ta ~len 41 od Za ko not);

da bi dat za poz na ti so mer ki-te za bez bed nost i da gi po ~i tu va at pro pi {a ni te mer ki za bez bed no-sta i zdrav je, da ja ko ri stat pro-pi {a na ta opre ma za za {ti ta pri ra bo ta i da na pra vat zdrav stve ni preg le di, vo spro tiv no }e se sme-ta de ka go iz lo i le na opas nost sops tve ni ot ì vot i zdrav je i na dru gi te vra bo te ni (~len 41 stav 2 i 3 od Za ko not);

ved na{ da go iz ve sti ra bo to-da va ~ot za se koj ne do sta tok, opas-nost po bez bed no sta i zdrav je to ili drug in ci dent so koj mo e da se za gro zi ne go va ta i bez bed no sta i zdrav je to na dru gi te vra bo te ni (~len 42 od Za ko not);

Vra bo te ni te ima at pra vo: da da va at pred lo zi, mis le wa

i za be le {ki za bez bed no sta i zdrav-je to pri ra bo ta na stru~ no to li ce ili ov la ste na ta usta no va (~len 38 od Za ko not);

ne po sred no ili pre ku svoj pret stav nik da u~es tvu va vo utvr-du va we to na ne do sta to ci te i po-do bru va we na us lo vi te za ra bo ta. Pret stav ni kot se iz bi ra na sin-di ka len ili so bir na vra bo te ni, gi za sta pu va in te re si te na vra bo-te ni te vo pog led na bez bed no sta i zdrav je to pri ra bo ta (~len 28 od Za ko not);

da od bi jat iz vr {u va we na ra-bo ta do kol ku pret hod no ne e in for-mi ran za si te mo` ni opas no sti i {tet no sti ili ako ra bo to da va ~ot ne obez be di zdrav stve ni preg le di ili do kol ku e iz lo en na ne po-sred na opas nost po zdrav je to ili po ì vo tot ko ga ne se spro ve de ni bez bed nos ni te mer ki i da po ba ra niv no ot stra nu va we (~len 39 od Za ko not);

da pri ja vat na nad le` ni ot ins pe ktor ko ga ra bo to da va ~ot ne ma da ja ot stra ni opas no sta ili ne po sta pi sog las no so mis le we to na zdrav stve na ta or ga ni za ci ja, ili ako sme ta de ka ra bo to da va ~ot ne pre zel mer ki za ot stra nu va we na ne do sta tok, opas nost po bez bed no-sta i zdrav je to ili drug in ci dent (~len 39 i 42 od Za ko not).

KAZ NE NI ODRED BI

Za ne po ~i tu va we na ob vr ski te pred vi de ni so Za ko not, utvr de na e glo ba za ra bo to da va ~ot ko ja vo za vis nost od ka te go ri zi ra we to na pre kr {o kot se dvi i od 1.000 evra za pre kr {ok od pr va ka te go ri ja, 2.000 evra za pre kr {ok od vto ra ka te go ri ja i 5.000 do 8.000 evra za pre kr {ok od tre ta ka te go ri ja (me |u koi ako ne pod go tvi iz ja va za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta, ne obez be di obu ka za vra bo te ni te za bez bed no iz vr {u va we na ra bo ti te i za {tit na li~ na opre ma, ne iz vr {i zdrav stve ni preg le di, ne vr {i is pi-tu va we na he mi ski te, bi o lo {ki te, fi zi~ ki te {tet no sti, mi krok li ma-ta i osvet le no sta i.t.n.).

Isto ta ka pred vi de na e i glo ba za od go vor no to li ce vo prav no to

15 Rafajlovski konsalting 389

li ce vo vi si na od 300 do 1.000 evra vo za vis nost od ka te go ri ja ta na pre kr {o kot.

Pred vi de na e i man dat na kaz na za vra bo ten vo vi si na od 50 evra za ne po ~i tu va we na pro pi {a ni te mer-ki za bez bed nost i ne ko ri ste we na opre ma za li~ na za {ti ta.

POD ZA KON SKI AKTI

Ob vr ski te na ra bo to da va ~ot i pra va ta i ob vr ski te na vra bo te-ni te po de tal no se pro pi {a ni so od del ni pod za kon ski akti koi se do ne se ni sog las no Za ko not. Vo pro dol e nie gi na ve du va me do ne-se ni te pod za kon ski te akti:

Pra vil nik za zna ci za bez-bed nost i zdrav je pri ra bo ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 127/07, do ne sen sog las no ~len 14 od Za ko not;

Pra vil nik za us lo vi te za vra bo te ni te, or ga ni za ci ja ta, teh-

ni~ ki te i dru gi us lo vi koi mo ra da gi is pol nu va prav no to ili fi-zi~ ko to li ce za vr {e we stru~ ni ra bo ti "Slu` ben ves nik na RM", broj 37/08, do ne sen sog las no ~len 46 od Za konot;

Pra vil nik za us lo vi te, na-~i not i pro gra ma ta za po la ga we stru ~en is pit za bez bed no sta pri ra bo ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 138/07, do ne sen sog las no ~len 46 stav 2 od Za konot;

Pra vil nik za na ~i not na vo de we evi den ci ja vo ob la sta na bez bed no sta i zdrav je pri ra bo ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 136/07, do ne sen sog las no ~len 37 stav 2 od Za konot;

Pra vil nik za bez bed nost i zdrav je pri upo tre ba na opre ma za ra bo ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 116/07, do ne sen sog las no ~len 47 od Za konot;

Pra vil nik za li~ na ta za-{tit na opre ma ko ja vra bo te ni te ja

upo tre bu va at pri ra bo ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 116/07, do ne sen sog las no ~len 47 od Za konot;

Pra vil nik za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta na vra bo te ni te iz lo e ni na ri zik od bu ~a va "Slu`-ben ves nik na RM", broj 21/08, do ne-sen sog las no ~len 47 od Za konot;

Pra vil nik za bez bed nost i zdrav je na vra bo te ni te iz lo e ni na ri zik od me ha ni~ ki vi bra cii "Slu` ben ves nik na RM", broj 26/08, do ne sen sog las no ~len 47 od Za konot;

Pra vil nik za mi ni mal ni te ba ra wa za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta na pri vre me ni i mo bil ni gra di li {ta "Slu` ben ves nik na RM", broj 105/08, do ne sen sog las no ~len 47 od Za konot;

Pra vil nik za bez bed nost i zdrav je pri ra bo ta pri ra~ no pre ne-su va we na to var "Slu` ben ves nik na RM", broj 135/07, do ne sen sog las-no ~len 47 od Za konot.


RABOTNI ODNOSI

Sezair REXEPAGI]

VRABOTUVAWE I RABOTA NA STRANCI

390

So Za ko not za vra bo tu va we i ra bo ta na stran ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 70/07), vo na ta mo{ ni ot tekst: Za ko not, se utvr du va at us lo vi te i po stap ka ta za vra bo tu va we i ra bo ta na stran ci vo Re pub-li ka Ma ke do ni ja, osven ako so me |u na ro den do go vor po i na ku ne e utvr de no.

Stra nec se sme ta ka ko vra bo te no li ce ko ga vrz os no va na do go vor za vra bo tu va we }e zas no va ra bo ten od nos kaj ra bo to da va~ ~ie se di {te ili me sto na ì ve e we e na te ri to ri ja ta na Re pub li ka Ma ke do ni ja ili ko ga }e stek ne sta tus na sa mo vra bo te no li ce. Ka ko ra bo ti iz vr-{e ni od stra na na stran ci se sme ta at us lu gi te obez be de ni od stra na na stran ci i dru gi ob li ci na ra bo ta koi gi iz vr {u va at vrz os no va na do go vor za ra bo ta ili dru gi do go vo ri sog las no gra |an sko to pra vo, a koi se spro ve du va at na te ri to ri ja ta na Re pub li ka Ma ke do ni ja za ogra ni ~en vre men ski per i od.

Po li ti ka ta na mi gra ci ja i os no vi te na po li ti ka ta na vra bo tu va-we stran ci ja utvr du va so re zo lu ci ja So bra ni e to na Re pub li ka Ma-ke do ni ja na pred log na Vla da ta i se spro ve du va sog las no so Za ko not, bi la te ral ni i mul ti la te ral ni me |u na rod ni do go vo ri. Vrz os no va na utvr de na ta po li ti ka, Vla da ta go di{ no ja utvr du va kvo ta ta na ra-bot ni doz vo li, a so me |u na rod ni do go vo ri gi utvr du va i us lo vi te za odre de na ka te go ri ja na ra bot ni ci, te kot na us lu gi te me |u dr a vi te pot pis ni~ ki na do go vo rot koi }e bi dat iz ze me ni od pred vi de ni te kvo ti i }e usvoi mer ki za za {ti ta na do ma{ ni ot pa zar na trud.

li~ na ra bot na doz vo la; doz vo la za vra bo tu va we i doz vo la za ra bo ta. Li~ na ta ra bot na doz vo la se

iz da va za opre de len vre men ski per-i od do ed na go di na, do tri go di ni ili za ne o pre de le no vre me. Ovaa doz vo la e ob nov li va ili po sto ja na ra bot na doz vo la, ko ja na stra ne cot mu ovoz mo u va slo bo den pri stap do pa za rot na tru dot. Ba ra we za iz da va we na li~ na ra bot na doz vo la sog las no ~len 12 od Za ko not, mo e da pod ne se stra nec ili azi lant.

Li~ na ra bot na doz vo la za peri -od do ed na go di na bez og led na so stoj ba ta i us lo vi te na pa za rot na tru dot se iz da va na opre de len krug li ca (stran ci i ~le no vi na po tes no to se mejs tvo) na ve de ni vo ~len 12 od Za ko not.

Li~ na ra bot na doz vo la za sa mo-vra bo tu va we na stra nec mu se iz da va na stra nec koj ima na me ra da os no va ili za ed ni~ ki da os no va pri vat na ko mer ci jal na kom pa ni ja (tr gov sko dru{ tvo) ili stra nec koj ima na-me ra da ja iz vr {u va svo ja ta dej nost ka ko edins tven sops tve nik ili sa mo-stoj no da iz vr {u va stru~ na dej nost. Doz vo la ta se iz da va za pret sta vu va-we na kom pa ni ja ta, iz vr {u va we na dej nost ili pro fe si o nal ni de lov ni aktiv no sti so va` nost od ed na go-di na ko ja mo e da se pro dol i ili do tri go di ni so pra vo na po vtor no iz da va we no va doz vo la pod us lo vi te utvr de ni so Za ko not.

Li~ na ta ra bot na doz vo la pre-sta nu va da va i:

so iste kot na ro kot na va`-no sta na doz vo la ta;

so pre sta nu va we na va` no sta na doz vo la ta za pre stoj;

ako stra ne cot se otka e od

bo ti ili da ra bo ti vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, no pre dus lov e da:

po se du va ra bot na doz vo la i ima re gu li ran pre stoj vo Re-

pub li ka Ma ke do ni ja sog las no Za ko-not za stran ci te ("Slu` ben ves nik na RM", broj 35/06...117/08).

RA BOT NA DOZ VO LA

Ra bot na doz vo la sog las no ~len 8 od Za ko not, e do ku ment vrz os no-va na koj do ma{ ni ot ili stran ski ra bo to da va~ sklu ~u va do go vor za vra bo tu va we ili iz vr {u va dru ga ra bo ta so stra nec.

Za ko not pred vi du va tri vi da ra bot ni doz vo li:

PRI ME NA NA ZA KO NOT

Odred bi te od Za ko not va at za si te stran ci so isk lu ~ok na li ca ta koi se isk lu ~e ni so odred ba ta od ~len 3 stav 2 od Za ko not i dr av ja-ni te na zem ji ~len ki na Evrop ska-ta Uni ja do kol ku so me |u na ro den do go vor se obez be di re ci pro ci tet vo smis la na slo bo den pri stap na pa za rot na tru dot.

US LO VI ZA

VRA BO TU VA WE

NA STRAN CI

Sog las no Za ko not, stra nec mo-è da bi de vra bo ten, da se sa mo vra-


RABOTNI ODNOSI

391

svo ja ta li~ na ra bot na doz vo la; ako stra ne cot do bie dr av-

jans tvo na Re pub li ka Ma ke do ni ja; vo slu ~aj na smrt na stra ne-

cot. Doz vo la ta za vra bo tu va we

e vid na ra bot na doz vo la ko ja sog-las no ~len 13 od Za ko not se iz da va vo vr ska so po tre ba ta za po sto ja no vra bo tu va we kaj ra bo to da va ~i te vrz os no va na si ste ma ti zi ra ni ra-bot ni me sta. Stra nec koj go ima re-gu li ra no pre sto jot vo Re pub li ka Ma ke do ni ja i po se du va va kva doz vo-la mo e da bi de vra bo ten sa mo kaj ra bo to da va ~ot koj pod nel ba ra we za ne go va ra bot na doz vo la.

Doz vo la ta se iz da va po pra vi lo za per i od do ed na go di na, ako po i-na ku ne e opre de le no so za kon, po ba ra we na ra bo to da va ~ot ako:

ra bo to da va ~ot gi is pol nu va za kon ski pro pi {a ni te us lo vi;

ne e po pol ne ta utvr de na ta kvo-ta za ovoj ob lik na vra bo tu va we;

vra bo tu va we to na stra ne cot ne ma ne ga tiv ni vli ja ni ja na pa za-rot na tru dot;

dve go di ni pred pod ne suva we-to na ba ra we za doz vo la za vra bo tu-va we, na stra ne cot ne mu bi la izre-~e na pre kr {o~ na sankci ja za sto ren pre kr {ok sog las no Za ko not.

Ka ko do pol ni te len us lov, Za-ko not utvr du va do ma{ ni li ca koi ba ra at ra bo ta, da ne ja ba ra at so od-vet na ta ra bo ta ili li ca ta koi vo pog led na pra va ta za vra bo tu va we uì va at ed na kov sta tus ka ko i dr-àv ja ni te na Re pub li ka Ma ke do ni-ja, se re gi stri ra ni vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we sog las no pri o ri te-ti te utvr de ni so Za ko not.

Pred iste kot na iz da de na ta doz vo-la, mo e po vtor no da se ba ra doz vo la sog las no us lo vi te utvr de ni so Za ko-not. Vo isk lu ~i tel ni slu ~ai doz vo la mo e da se iz da de i za per i od od dve go di ni pod us lov ba ra we to da e pod-ne se no od isti ot ra bo to da va~ kaj koj stra ne cot e vra bo ten bez pre kin naj-mal ku dve go di ni. I ovaa doz vo la se iz da va ka ko del od utvr de na ta kvo ta za vra bo tu va we stran ci.

ba ra we to, stra ne cot ima pra vo na àl ba vo rok od 8 de na od pri e mot na re {e ni e to do Mi ni sters tvo to za trud i so ci jal na po li ti ka, koj e dol en da od lu ~i vo rok od 15 de na od pri e mot na al ba ta. Pro tiv re-{e ni e to na mi ni ste rot, stra ne cot mo e da po ve de upra ven spor.

Vo slu ~aj na utvr du va we us lo-vi za od ze ma we ili po ni {tu va we na iz da de na ta ra bot na doz vo la soglasno ~len 8 stav 8 od Za konot, Agen ci ja ta za vra bo tu va we done su-va re {e nie za od ze ma we na ra bot-na ta doz vo la i go iz ve stu va Mi ni-sters tvo to za vna tre{ ni ra bo ti.

PO STAP KA ZA

IZ DA VA WE RA BOT NA

DOZ VO LA

Ba ra we za iz da va we ra bot na doz vo la mo e da pod ne se stra nec ili ra bo to da va ~ot i ko ris ni kot na us lu gi te vo za vis nost od toa koj vid ra bot na doz vo la se ba ra. Po-stap ka ta za iz da va we na ra bot ni doz vo li e do u re de na so Pra vil nik za po stap ki te za iz da va we ra bot ni doz vo li i for ma ta i so dr i na ta na po seb ni te vi do vi ra bot ni doz-vo li ("Slu` ben ves nik na RM", broj 108/07).

Ba ra we to za iz da va we ra bot na doz vo la se pod ne su va do Agen ci-jata za vra bo tu va we na Re pub li ka Ma ke do ni ja ili na nad le` na ta po-dra~ na slu` ba, na pro pi {an obra-zec. Ba ra we to go so dr i vi dot na ra bot na ta doz vo la i so od vet ni po da to ci, do ku men ti i do ka zi. Agen ci ja ta po slu` be na dol` nost gi so bi ra i evi den ti ra po da to ci te od dru gi dr av ni or ga ni, or ga ni na lo kal na sa mo u pra va ili no si te li na jav ni ov la stu va wa za koi ima at ov la stu va we da vo dat evi den ci ja.

Po stap ka za iz da va we

ra bot na doz vo la vrz os no va

na ba ra we na stra nec

Ba ra we to so po da to ci, do ku men-ti i do ka zi za vi dot na dej no sta

Doz vo la ta za vra bo tu va we pre-sta nu va da va i:

so iste kot na ro kot za koj bi la iz da de na;

so pre sta nok na doz vo la ta za pre stoj;

ko ga ra bot ni ot od nos pre-sta nu va;

ako na stra ne cot mu e da de no dr av jans tvo na Re pub li ka Ma ke-do ni ja;

vo slu ~aj na smrt na stra ne-cot.

Doz vo la ta za ra bo ta e vid ra bot na doz vo la so pret hod no vre-men sko ogra ni ~u va we, vrz os no va na ko ja stra ne cot mo e pri vre me-no da ra bo ti vo Re pub li ka Ma ke-do ni ja sog las no cel ta za ko ja mu e iz da de na.

Doz vo la ta mo e da bi de iz da de-na za ra bo ta po vr za na so:

ra bo ta iz ve de na od pre me ste-ni stran ski ra bot ni ci;

obu ka i do u so vr {u va we na stran ci;

se zon ska ra bo ta na stran ci; ra bo ta iz ve de na od stran ski

pret stav ni ci i po e di ne~ ni us lu gi na stranci.

Ba ra we za iz da va we na doz vo la za ra bo ta pod ne su va ra bo to da va ~ot ili dru go prav no li ce, vo ram ki te na utvr de na ta kvo ta. Po iste kot doz-vo la ta mo e da se ob no vi vo isk lu ~i-tel ni okol no sti sog las no Za ko not.

Doz vo la ta za ra bo ta iste ku va: ko ga iste kol ro kot za koj

bi la iz da de na; pri pre sta nok na ra bot ni ot

od nos ili do go vo rot za ra bo ta i vo slu ~aj na smrt na stra ne-

cot.

NAD LE@ NI OR GA NI

Iz da va we to, pro dol u va we to i od ze ma we to na ra bot ni doz vo li i po stap ka ta za iz da va we ser ti fi ka ti pro pi {a ni so Za ko not, go vr {i Agen-ci ja ta za vra bo tu va we sog las no Za ko-not za op {ta ta uprav na po stap ka.

Pro tiv re {e ni e to na Agen ci ja-ta za vra bo tu va we, so koe se od bi va


RABOTNI ODNOSI

392

do dip lo mat sko-kon zu lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma-ke do ni ja, koe isti te gi do sta vu va do nad le` ni te slu` bi na MNR i MVR vo Re pub li ka Ma ke do ni ja. Po iz vr {e na ta pro ver ka, MVR go do sta vu va spi so kot do Agen ci ja ta za vra bo tu va we ko ja go po vi ku va ra bo to da va ~ot da iz vr {i iz bor od spi so kot na ra bot ni ci i za isti te da pot pi {e do go vor za vra bo tu va-we. Po iz vr {e ni ot iz bor i pot pi-{a ni ot do go vor za vra bo tu va we, Agen ci ja ta na ra bo to da va ~ot mu iz da va ra bot na doz vo la za li ca ta za koi e pot pi {an do go vor za vra bo-tu va we, ko ja ra bo to da va ~ot za ed no so do go vo rot za vra bo tu va we ja do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu-lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub-li ka Ma ke do ni ja vo so od vet na ta dr a va. Dip lo mat sko-kon zu lar no-to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do ni ja ja iz ve stu va nad le` na-ta slu` ba za vra bo tu va we vo so od-vet na ta dr a va za ra di upa tu va we na li ca ta vo dip lo mat sko-kon zu-lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub-li ka Ma ke do ni ja za do bi va we vi za za dol go ro ~en pre stoj ili doz vo la za pri vre men pre stoj.

Ba ra we za ra bot na doz vo la na stran ski ra bo to da va~ koj sa ka da an-ga i ra ra bot ni ci vo Re pub li ka Ma-ke do ni ja, a koi ve }e se vo ra bo ten od nos vo stran ska kom pa ni ja (dru{-tvo), ra bo to da va ~ot go do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu lar no pret stav-ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do ni ja vo zem ja ta vo ko ja e re gi stri ra na kom pa ni ja ta (dru{ tvo to).

Ba ra we za do bi va we ra bot na doz vo la za da va we us lu gi od stra-nec, ko ris ni kot na us lu ga vo Re-pub li ka Ma ke do ni ja go do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu lar no pret-stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do-ni ja vo dr a va ta ~ij dr av ja nin e stra ne cot ili vo dr a va ta vo ko ja pre sto ju va vrz os no va na doz vo la za pre stoj.

Vo na ve de ni te dva slu ~ai, ba ra-we to tre ba da so dr i po da to ci za: bro jot na ra bot ni ci, kva li fi ka ci-

{to sa ka stra ne cot da ja re a li zi ra vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, me sto to, vre men ski ot per i od na re a li za ci-ja, spe ci jal no sta na stra ne cot, ka-ko i de lov ni ot plan za po dob nost za sa mo vra bo tu va we, stra ne cot go do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu-lar no pret stav ni{ tvo na Re pub-li ka Ma ke do ni ja vo strans tvo, vo dr a va ta ~ij dr av ja nin e ili vo dr a va ta ka de {to pre sto ju va vrz os no va na doz vo la za pre stoj, a ako ne ma pret stav ni{ tvo vo dr a va ta ~ij dr av ja nin e ili ka de {to pre-sto ju va, ba ra we to go pod ne su va vo dip lo mat sko-kon zu lar no pret stav-ni{ tvo na dr a va ta so ko ja Re pub-li ka Ma ke do ni ja ima sklu ~e no do-go vor za za ed ni~ ko pret sta vu va we ili vo dip lo mat sko-kon zu lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma-ke do ni ja vo najb li ska ta dr a va.

Dip lo mat sko-kon zu lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma-ke do ni ja, ba ra we to go do sta vu va do nad le` ni te slu` bi na Mi ni-sters tvo to za nad vo re{ ni ra bo ti (MNR) i Mi ni sters tvo to za vna-tre{ ni ra bo ti (MVR) na Re pub li-ka Ma ke do ni ja. Po iz vr {e na ta pro-ver ka, MVR go do sta vu va do Agen-ci ja ta za vra bo tu va we ba ra we to za ed no so de lov ni ot plan, ko ja vo rok od se dum de na go do sta vu va do Mi ni sters tvo to za eko no mi ja na odo bru va we. Po do bi e no po zi tiv-no mis le we vo od nos na ne go vo to sa-mo vra bo tu va we, Agen ci ja ta iz da va ra bot na doz vo la ko ja ja do sta vu va do MNR, koe pak ja do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu lar no pret stav-ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do ni ja vo so od vet na ta zem ja.

Po do bi va we to vi za za dol go-ro ~en pre stoj ili re {e nie za pri-vre men pre stoj sog las no Za ko not za stran ci te, stra ne cot mo e da vle ze vo Re pub li ka Ma ke do ni ja i vo rok od pet de na da se ja vi vo MVR za ra di do bi va we doz vo la za pri vre men pre stoj vo Re pub li ka Ma ke do ni ja. Po do bi va we to na doz vo la ta za pri vre men pre stoj, stra ne cot e dol en da go za ve ri

po ~e to kot i pre sta no kot na ra bo ta vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we vo se di {te to ka de {to e pri ja ve no dru{ tvo to.

Za ko not pred vi du va isk lu ~ok od na ve de na ta po stap ka do kol ku stra ne cot po se du va:

doz vo la za pri vre men pre stoj vrz os no va na se mej no obe di nu va we;

doz vo la za pri vre men pre stoj na ~len na po tes no to se mejs tvo na dr av ja nin na RM;

doz vo la za pri vre men pre stoj po ra di hu ma ni tar ni pri ~i ni;

li~ na kar ta za priz na en be ga-lec, li~ na kar ta za li ce pod hu ma-ni tar na za {ti ta i iden ti fi ka ci o-na is pra va sog las no so Za ko not za azil i pri vre me na za {ti ta.

Po stap ka za iz da va we na

ra bot na doz vo la vrz os no va

na ba ra we na ra bo to da va~

i na ko ris nik na us lu ga

Ba ra we to za zas no va we ra bo ten od nos, ra bo to da va ~ot od Re pub-li ka Ma ke do ni ja go do sta vu va do Agen ci ja ta za vra bo tu va we - Cen-tar za vra bo tu va we. Toa tre ba da so dr i po da to ci za: bro jot na ra bot ni ci, kva li fi ka ci o na ta stru ktu ra (spe ci jal no sta), za koj vid na ra bo ta i vre men ski per i od sa ka da an ga i ra ra bot ni ci, opis, us lo vi, ce na na tru dot i iz ja va za sog las nost de ka do kol ku ba ra na ta ra bot na si la ja ne ma na do ma{ ni ot pa zar, ista ta da mu bi de obez be de-na od strans tvo.

Ba ra we to na koe e do bi en od-go vor de ka ja ne ma ra bot na si la vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, ra-bo to da va ~ot pre ku Agen ci ja ta za vra bo tu va we go do sta vu va do dip lo mat sko-kon zu lar no to pret-stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do-ni ja vo dr a va ta od ko ja sa ka da vra bo ti ra bot ni ci, koe po na ta mu go upa tu va do nad le` na ta slu` ba za vra bo tu va we vo so od vet na ta dr a va. Nad le` na ta slu` ba za vra bo tu va we na stran ska ta dr a-va, do sta vu va spi sok na ra bot ni ci


RABOTNI ODNOSI

393

o na ta stru ktu ra (spe ci jal no sta), vi dot na ra bo ta i vre men ski per i od za koj sa ka da an ga i ra ra bot ni ci, opi sot, us lo vi te, ce na na tru dot i do go vor za ra bo ta ta ko ja }e bi de re-a li zi ra na. Dip lo mat sko-kon zu lar-no to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma ke do ni ja go do sta vu va ba ra we to do nad le` ni te slu` bi vo MNR i MVR vo Re pub li ka Ma ke do ni ja za ra-di pro ver ka na po da to ci te. MVR po iz vr {e na ta pro ver ka, ba ra we to go do sta vu va do Agen ci ja ta za vra bo tu-va we ko ja po iz vr {e na ta pro ver ka, na ra bo to da va ~ot, od nos no ko ris ni-kot na us lu gi, mu iz da va ra bot na doz-vo la za li ca ta za koi e pot pi {an do go vor za ra bot no an ga i ra we vo Re pub li ka Ma ke do ni ja i isti te pre ku nad le` ni te or ga ni gi do sta-vu va do dip lo mat sko-kon zu lar no to pret stav ni{ tvo na Re pub li ka Ma-ke do ni ja vo so od vet na ta dr a va. Po do bi va we to na ra bot na ta doz vo la, stra ne cot pod ne su va ba ra we za iz-da va we vi za za dol go ro ~en pre stoj ili doz vo la za pri vre men pre stoj. Stra ne cot po do bi va we to na vi za ta mo e da vle ze vo Re pub li ka Ma ke do-ni ja i dol en e vo rok od pet de na od de not na vle gu va we to da se ja vi vo MVR za ra di iz da va we doz vo la za pri vre men pre stoj, a po do bi va we to na doz vo la ta ra bo to da va ~ot e dol-èn vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we vo se di {te to na ra bo to da va ~ot da go za ve ri po ~e to kot i pre sta no kot na ra bo ta vr {e na od stran ci.

PRE KU GRA NI^ NO

DA VA WE NA US LU GI OD

STRAN SKI KOM PA NII

PRE KU PRE ME STE NI

RA BOT NI CI

Pre ku gra ni~ ni us lu gi mo at da se da va at od stran ski kom pa nii pre ku pre me ste ni ra bot ni ci, pod us lo vi te utvr de ni so Za ko not. Da-va we pre ku gra ni~ ni us lu gi ne e doz-vo le no ako e po treb na pri sut nost na stran ski kom pa nii na pa za rot, sog las no so me |u na rod ni do go vo ri i za ko no dav stvo to na Re pub li ka

Ra bot na doz vo la za se zon ska ra-bo ta na stra nec se iz da va vrz os no va na ba ra we na ra bo to da va ~ot (ka ko del od kvo ta ta opre de le na za ra bo-ta na stran ci), za per i od do {est me-se ci, a vo gra de` ni{ tvo to do de vet me se ci, sa mo ed na{ vo ka len dar ska go di na so pra vo na po vtor no an ga i-ra we vo na red na ta go di na.

RA BO TA OD STRA NA

NA STRAN SKI

PRET STAV NI CI

NA KOM PA NII

Kom pa nii ili kom pa nii sa mi sops tve ni ci, os no va ni sog las no so za kon koj va i za tr gov ski te kom pa nii, ob vr za ni se da do bi jat ra bot na doz vo la za stra nec za li ce-to koe go naz na ~u va at ka ko ni ven pret stav nik. Kom pa ni ja ta vo ko ja ra bo tat ne po ve }e od de set vra bo-te ni, mo e da do bie ed na ra bot na doz vo la za stran ski pret stav nik na kom pa ni ja i ed na ra bot na doz vo-la za pret stav nik na fi li ja la bez og led na bro jot na fi li ja li te.

Doz vo la ta se iz da va vrz os no va na ba ra we na ra bo to da va ~ot bez og led na so stoj bi te i us lo vi te na pa za rot na tru dot, za per i od do ed na go di na so mo` nost za pro dol u va we.

DO GO VOR NI US LU GI

KOI SE IZ VR [U VA AT OD

STRAN CI VRZ OS NO VA

NA DOZ VO LA ZA RA BO TA

Stran ci koi ne se re gi stri ra ni za vr {e we dej nost, a ima at po sto-ja no me sto na ì ve e we nad vor od Re pub li ka Ma ke do ni ja, mo at da dobi jat doz vo la za ra bo ta za da va we do go vo re ni us lu gi sa mo vo oprav-da ni us lo vi, ka de {to da va te lot na us lu gi za dol i tel no tre ba da po se du va stru~ no zna e we koe ne mo e da se obez be di pre ku po nu da-ta na do ma{ ni ot pa zar na tru dot. Doz vo la ta se iz da va od stra na na Agen ci ja ta za vra bo tu va we, po ve }e od ed na{ vo ed na ka len dar ska go di-na, no za vku pen per i od od 90 de na.

Ma ke do ni ja. Doz vo la ta za ra bo ta na stra nec se iz da va vrz os no va na ba ra we pod ne se no od stran ski ot ra-bo to da va~-da va tel na us lu gi.

NAZ NA U VA WE NA

RA BOT NI CI

Stran sko prav no li ce pod us-lo vi te pred vi de ni vo Za ko not, mo e pri vre me no da gi pre me sti svo i te ra bot ni ci od lo ka ci ja ta na niv no to po sto ja no vra bo tu va we vo strans tvo, vo fi li ja la ili dru ga or ga ni za ci o na de lov na edi ni ca pre ku koi }e bi de pri su ten na pa za-rot. Za naz na ~u va we na ra bot ni ci, stran ski ot ra bo to da va~ mo ra da do-bie ra bot na doz vo la ko ja se iz da va bez pro ver ka na so stoj ba ta i us lo-vi te na pa za rot na tru dot, ka ko del od kvo ta ta utvr de na za pre me ste ni stran ski ra bot ni ci.

OBU KA I NA PRED NA TA

OBU KA ZA STRAN CI

Doz vo la za ra bo ta iz da de na za obu ka ili za na pred na ta obu ka na stra nec po pra vi lo se od ne su va na slu ~ai ka de {to Re pub li ka Ma ke-do ni ja sklu ~i la ta kov do go vor so zem ja ta ~ij dr av ja nin e stra ne-cot. Ra bot na ta doz vo la se iz da va za ogra ni ~en per i od, no ne po dol go od ed na go di na so mo` nost da se pro-dol i u{te za {est me se ci ili ed-na go di na ko ga obu ka ta se od ne su va na po le to na me di ci na ta. Ba ra we za iz da va we ra bot na doz vo la pod ne-su va or ga ni za to rot na pro gra ma ta za obu ka i na pred na ta obu ka (tr gov-sko dru{ tvo, ov la ste na in sti tu ci-ja ili dr a ven or gan).

SE ZON SKA RA BO TA

ZA STRAN CI

Se zon ska ra bo ta za stran ci e doz vo le na vo ram ki te na aktiv no-sti te od se zon ska pri ro da, edins-tve no vo slu ~aj ko ga po ba ru va~ ka ta na pa za rot na ra bot na si la pri vre-me no ja nad mi nu va po nu da ta.


RABOTNI ODNOSI

394

Za us lu gi na po le to na na u ka ta, kul tu ra ta, spor tot, zdrav stvo to i obra zo va ni e to, mo at da se iz da va-at doz vo li za ra bo ta so va` nost do ed na go di na, do kol ku ne po sto jat us-lo vi za zas no va we ra bo ten od nos.

US LU GI KOI GI DA VA AT

STRAN CI VRZ OS NO VA

NA RE GI STRA CI JA

NA RA BO TA TA

Stran ci koi ka ko ar ti sti za iz ve du va we ili pro fe si o nal ni avto ri da va at pro gra mi za za ba va, sa mo stoj no ili vo gru pi, na pri red-bi vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, koi obez be du va at kre a tiv ni us lu gi od ob la sta na kul tu ra ta, ka ko u~es-ni ci vo kul tur ni ra bo til ni ci, so-sta no ci, ko lo nii i dru gi kul tur ni na sta ni, kre a to ri i pre ra bo tu va ~i od ob la sta na mu zi ka ta, mu zi~ ki iz ved bi, ora, ba let i li te ra tur ni de la, fo to gra fi ja, vi deo, film i umet nost na ele ktron ski me di um i ka ko eks per ti od ob la sta na za-{ti ta ta na kul tur no to nas leds tvo, bib li o te kars tvo to, ar hi vars tvo to i kre a tiv na ta kul tu ra, za re a li zi-ra we na aktiv no sti vo Re pub li ka Ma ke do ni ja mo at da iz vr {u va at us lu gi bez doz vo la za ra bo ta za per-i od od se dum de na (so isk lu ~ok na iz ved bi te vo cir kus i za bav ni par-ko vi ka de {to ra bo ta ta se iz vr {u va bez ra bot na doz vo la za ce li ot odo-bren per i od na pre stoj vo zem ja ta). Stran ci te za re gu li ra we na svo jot pre stoj, tre ba da do bi jat sog las nost od Mi ni sters tvo to za kul tu ra.

Ko ga ra bo ta ta ko ja se iz vr {u va vrz os no va na do go vor trae po dol go od se dum de na, stran ci te ima at ob vr-ska za do bi va we ra bot na doz vo la.

Stran ski ra bot ni ci pre me ste-ni vo zem ja ta so cel mon ti ra we, sklo pu va we i iz lo u va we opre ma na tr gov ski sa e mi i iz lo` bi na koi u~es tvu va niv ni ot ra bo to da va~, ne-ma at ob vr ska za do bi va we doz vo la za ra bo ta do kol ku us lu gi te bi dat za vr {e ni za vre me tra e we to na tr-gov ski ot sa em, no ra bo to da va ~ot e

RM vrz os no va na Za ko not.Li ca ta koi sog las no Za ko not se

od go vor ni za re gi stri ra we (ra bo-to da va ~i te ili sa mi te stran ci ako se sa mo vra bo te ni), za dol i tel no tre ba da go re gi stri ra at po ~e to-kot i za vr {u va we to na ra bo ta ta ko ja ja iz vr {u va at stran ci. Po stap-ka ta za re gi stra ci ja e ure de na so Pra vil nik za po stap ka ta za re gi-stra ci ja i za vr {u va we na ra bo ta ko ja ja vr {at stran ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 108/07).

EVI DEN CI JA

Agen ci ja ta za vra bo tu va we e ov-la ste na za ~u va we na evi den ci ja ta za stran ci koi se vra bo te ni ili ra bo tat na te ri to ri ja na Re pub li ka Ma ke do ni ja. Po da to ci te za stran ci-te Agen ci ja ta gi so bi ra i evi den ti-ra od ba ra wa ta za ra bot ni doz vo li i od evi den ci i te od MVR vo od nos na pre sto jot vo Re pub li ka Ma ke do-ni ja i vi zi te iz da de ni za ra bo ta na stran ci vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, od Fon dot za zdrav stve no osi gu ru-va we vo od nos na zdrav stve no osi-gu ru va we i Fon dot za pen zi sko i in va lid sko osi gu ru va we vo od nos na pen zi sko to i in va lid sko to osi-gu ru va we na stran ci.

Agen ci ja ta vo di evi den ci ja i za od bi e ni te ba ra wa za iz da va we na ra bot ni doz vo li, od ze me ni te ra bot ni doz vo li i po ni {te ni ser-ti fi ka ti.

PRE KR [O^ NI SANK CII

Ne po ~i tu va we na odred bi te od Za ko not sank ci o ni ra no e ka ko pre-kr {ok i utvr de ni se glo bi za ra bo to-da va~ prav no ili fi zi~ ko li ce ili sam sops tve nik, od go vor no to li ce kaj ra bo to da va ~ot i za stra ne cot.

Vo prodolènie Vi davame po-pol net obrazec "Barawe za izdava-we dozvola za vrabotuvawe".

dol en da ja re gi stri ra ra bo ta ta vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we.

Doz vo la za ra bo ta ne e po treb-na pri vr {e we us lu gi so na ba vka na sto ka i post pro da` ni us lu gi:

ko ga us lu gi te koi gi da va at stran ski te ra bot ni ci se po vr za ni so na ba vka na sto ka i sklo pu va we na ma {i ni;

re dov ni us lu gi na odr u va we od stra na na ra bot ni ci vra bo te ni kaj pro iz vo di te lot;

utvr du va we de fe kti na ma {i-ni, sreds tva i opre ma na sops tven tro {ok na do ba vu va ~ot;

do kol ku ra bo ta ta trae do 7 de na i ista ta bi de re gi stri ra na.

Stran ci koi pre sto ju va at vo Re-pub li ka Ma ke do ni ja za ra di stu di-ra we, mo at da vr {at kra tko ro~ ni ili po mo{ ni ra bo ti do 10 ~a so vi vo ne de la ta bez doz vo la za ra bo ta. I vo ovoj slu ~aj Za ko not ob vr zu va ra bo ta ta da bi de re gi stri ra na vo Agen ci ja ta za vra bo tu va we.

Doz vo la za ra bo ta ne e po treb-na i vo it ni slu ~ai (utvr du va we ili spre ~u va we eko nom ska {te ta ili pos le di ci od pri rod ni ka ta-stro fi i dru gi ne sre }i i ha va rii) na ba ra we na lo ka len kli ent koj mo e da bi de tr gov ska kom pa ni ja, dr a ven or gan, edi ni ca na lo kal na-ta sa mo u pra va i gra dot Skop je ili ov la ste na or ga ni za ci ja. Us lu ga ta ne smee da trae po dol go od 30 de na, a kli en tot za ko go se na me ne ti us-lu gi te sog las no Za ko not e ob vr zan da ja re gi stri ra us lu ga ta. Do kol ku us lu ga ta trae po dol go od 30 de na, kli en tot e ob vr zan da po ba ra doz-vo la za ra bo ta ko ja se iz da va bez og led na so stoj ba ta i us lo vi te na pa za rot na tru dot.

RE GI STRI RA WE NA

PO E TO KOT I

ZA VR[U VA WE TO

NA RA BO TA TA

Re gi stra ci ja ta na ra bo ta ta ko ja ja iz vr {u va at stran ci e za dol i te-len us lov koj va i za si te stran ci koi se vra bo te ni ili ra bo tat vo


RABOTNI ODNOSI

395

Strumica

Metal pro ADStrumica

5 3 0 0 7 2 9 3 8 32 0 3 0 0 0 7 2 5 0 0 3 21 2 0 0

Strumica

Ekspert za istraùvawena radioaktivni metali

HH

01.10.2008 30.09.2008

PetrovDimo

O 12 07 1968

1 2 0 7 9 6 8 4 5 0 3 8 2

Arsenov GradRepublika Bugarija

Bugarsko

bul. Prvi Maj 17/1-2

Arsenov Grad, ul. Todor @ivkov 17/2

AG - 113587 2003 Republika Bugarija

30.09.2008 - 30.09.2009(privremen prestoj)

metalurgVII/110 godini rabotno iskustvo

DEVIZNO RABOTEWE


Vo od nos na na ~i not za otvora-we sme tki na ne re zi den ti, ban ka ta mo e da otvo ri sme tki na ba ra we na ne re zi dent, vo sog las nost so in-ter ni te akti. Za ovaa cel, ban ka ta pred otvora we to na ne re zi dent na-ta sme tka, za dol i tel no go utvr-du va iden ti te tot na ne re zi den tot - prav no to li ce, ne go vi ot za kon ski za stap nik i li ca ta ov la ste ni od ne go za ra bo ta so ne go ka ko i iden-ti te tot na ne re zi den tot - fi zi~ ko-to li ce, ka ko i li ca ta ov la ste ni od ne go za ra bo te we so ne go vi te sme tki.

Ban ka ta go iden ti fi ku va ne re-zi den tot vrz os no va na pod ne se na do ku men ta ci ja za ne re zi dent no prav no ili fi zi~ ko li ce.

Pravno lice

Za prav no to li ce i ne go vi ot za kon ski za stap nik po treb no e da se do sta vi iz vod od tr gov ski ot re-gi star ili drug re gi star ka de {to se vo di evi den ci ja ta za prav ni te li ca vo zem ja ta vo ko ja e re gi stri-ran sub je ktot ne po star od {est me se ci, od koj mo e da se utvr di da tu mot na ne go vo to os no va we, na-zi vot, adre sa ta, se di {te to i dej no-sta ko ja ja vr {i. Do ku men ta ci ja ta po treb na za otvora we na sme tka ta tre ba da bi de pre zen ti ra na vo ori-gi nal ili fo to ko pi ja za ve re na od ov la ste no li ce - no tar.

Vo od nos na li ca ta ov la ste ni za ra bo ta so sme tki te po treb no e da se do sta vi li~ na is pra va i pis me no ov la stu va we pot pi {a no od za kon-ski ot za stap nik, a za dip lo mat sko pret stav ni{ tvo na stran ska zem ja ili pret stav ni{ tvo na me |u na rod-na or ga ni za ci ja koj se ja vu va at ka ko prav no (ne re zi dent) li ce, po treb no e da se do sta vi do ku ment iz da den od Mi ni sters tvo to za nad vo re{ ni ra-bo ti na Re pub li ka Ma ke do ni ja ili izvod od Centralniot registar na RM ka ko i pol no mo{ no na od go vor-no to li ce vo pret stav ni{ tvo to.

Fizi~ko lice

Za fi zi~ ko to li ce koj {to e sops tve nik na sme tka ta, po treb no e da ja do sta vi ne go va ta va e~ ka pat na is pra va. Do ku men ta ci ja ta po-treb na za otvora we sme tka tre ba da bi de pre zen ti ra na vo ori gi nal.

Za li ca ta ov la ste ni za ra bota so sme tki te na ne re zi den tot po-t reb no e da se do sta vi nivna va-è~ka li~na ili patna is pra va i pis me no ov la stu va we pot pi {a no od sops tve ni kot na sme tka ta.

Za licata ovlasteni za otvora-we na smetka na nerezident koj fi zi~ki ne e prisuten vo bankata - kopija od vaè~ka patna isprava za-verena kaj ovlasteno lice (notar), pismeno ovlastuvawe zavere no kaj ovlasteno lice (notar) vo koe jasno e navedena namera na liceto da otvori smetka vo konkretnata banka, kako i pri~inata poradi koja se otvora smetka i vaè~ka li~na ili patna isprava na ovlas-

Sog las no odred bi te na Za-ko not za de viz no ra bo te we, a vrz os no va na ov las tu va wa ta pro pi {a ni vo Za ko not za Na rod-na ta ban ka na Re pub li ka Ma ke-do ni ja, od stra na na So ve tot na Na rod na ta ban ka na Re pub li ka Ma ke do ni ja, do ne se ni se: Od-lu ka za na ~i not i us lo vi te za otvora we i vo de we na sme tki na ne re zi den ti ("Slu` ben ves-nik na RM", broj 41/07...139/08, vo na ta mo{ ni ot tekst: Od lu ka za nerezidenti) i Odluka za na~inot na otvorawe na devizna smetka na rezidenti ("Slu`ben vesnik na RM", broj41/07 i 105/07, vo natamo{niot tekst: Odluka za rezidenti).

So ovie od lu ki se opre de-luva at na ~i not i us lo vi te pod koi ov la ste na ban ka mo e da otvo ri i vo di sme tki na ne re zi-den ti i re zi den ti vo stran ska va lu ta i vo de na ri.

Za po tre bi te na ovie od lu-ki, pod po i mot sme tka se po-draz bi ra trans ak ci o na sme tka pre ku ko ja se vr {at nap la ti i pla }a wa od trans ak cii so re-zi den ti, pre nos na sreds tva so ne re zi den ti, ka ko i up la ti i isp la ti vo efe ktiv ni stran ski i do ma{ ni pa ri, a pod po i mot de viz na sme tka se po draz bi ra te kov na sme tka ka ko trans ak ci-o na sme tka pre ku ko ja se vr {at nap la ti i pla }a wa na sreds tva, ka ko i pre nos na sreds tva od/ na de vi zen vlog, od/na de vi zen de-po zit ka ko i up la ti i isp la ti vo efe ktiv ni stran ski pa ri.

Mitko POPOSKI

USLOVI I

NAÎN ZA OTVORAWE

SMETKI NA NEREZIDENTI


DEVIZNO RABOTEWE

397

tenoto lice za otvorawe na smetka navedeno vo ovlastuvaweto.

Pri otvo ra we to na sme tka na ne re zi dent - fi zi~ ko li ce, banka-ta e dol` na da go in for mi ra fi-zi~ ko to li ce koe se iden ti fi ku va so pat na is pra va iz da de na od dru ga zem ja za tret ma not na re zi dent sog las no prav na ta re gu la ti va vo Re pub li ka Ma ke do ni ja na stran ski-te fi zi~ ki li ca koi vo Re pub li ka Ma ke do ni ja pre sto ju va at pri vre me-no so ra bot na vi za ili vi za za pre-stoj od najmalku {est me se ci. Do kol ku fi zi~ ko to li ce po da de na ta in for ma ci ja od ban ka ta se iden ti-fi ku va ka ko ne re zi dent, ban ka ta e dol` na pred da mu otvo ri ne re-zi dent na sme tka da po ba ra ne go va pis me na iz ja va de ka e za poz nat so po zi tiv ni te pro pi si vo zem ja ta po {to isti ot se iden ti fi ku val ka ko ne re zi dent.

So otvora we to na de viz na ili de nar ska sme tka ne ne re zi dent ban-ka ta e dol` na da sklu ~i do go vor so kli en tot, so koj do go vor za dol-ì tel no se re gu li ra at sled ni te as pe kti:

na ~i not na otvora we, vo-de we i za tvo ra we na smetki te;

na ~i not na pri em i iz vr-{u va we na na lo zi te za pla }a-we i nap la ta;

iz ve stu va we za na prave-ni te pri li vi i od li vi na sme-t ki te;

si te tro {o ci ili pro vi-zii po vr za ni so ra bo te we to na sme tki te koi kli en tot ima ob-vr ska da gi pla }a na ban ka ta.

Po kraj sklu ~u va we to na do-go vor me |u ban ka ta i kli en tot, ban ka ta e dol` na naj mal ku ed na{ vo te kot na 2 go di ni da iz vr {i aù ri ra we na do ku men ta ci ja ta za iden ti fi ka ci ja na ne re zi den ti te - prav ni li ca. Aù ri ra we to na do-ku men ta ci ja ta za iden ti fi ka ci ja se vr {i so pre zen ti ra we iz vod od tr gov ski ot re gi star ili drug re gi-star ka de {to se vo di evi den ci ja ta

vo zemjata, odnosno na negova smetka kaj stranska banka.

Isto taka, bankata e dol`na da vospostavi i da vodi evidencija za blokiranite smetki, a na~inot na vospostavuvawe i vodewe na evi-dencija za blokiranite smetki se ureduva so interen akt.

Vo od nos na na ~i not na vo de we na sreds tva ta na ne re zi den tot - prav no li ce, ras po la ga za kon ski-ot za stap nik na sme tka ta ili li ce ov la ste no od ne go, a za sreds tva ta na ne re zi den tot - fi zi~ ko li ce, ras po la ga sops tve ni kot na sme tka-ta ili li ce ov la ste no od ne go. Nap-la ta ta i pla }a wa ta od sme tki te na ne re zi den ti te za pod mi ru va we na po ba ru va wa ta i ob vr ski te po os nov na trans ak cii so re zi den ti, ka ko i pre no sot na sreds tva ta me |u ne re zi den ti te, se vr {i sog las no pro pi si te koi gi re gu li ra at plat-ni ot pro met so strans tvo.

Ban ka ta mo e da pri ma up la ti vo efe ktiv ni stran ski pa ri na ne-re zi dent ni te sme tki, vrz os no va na na log pod ne sen od ne re zi den tot. Pri up la tu va we to se pod ne su va i pis me na po tvr da za vne se ni efe-ktiv ni stran ski pa ri iz da de na od Ca rin ska ta Upra va na Re pub li ka Ma ke do ni ja, ko ja {to po tvr da tre-ba da gla si na li ce to koe e ov la ste-no za ras po la ga we so sreds tva ta na sme tki te. Ovaa po tvr da mo e da se upo tre bi sa mo za ed na up la ta, ne za vis no od toa da li se up la tu va ce li ot iz nos na ve den vo po tvr da ta, ili po mal iz nos od iz no sot na ve-den vo ista ta. Ne re zi den tot mo e vo te kot na eden me sec na smetkata vo stranska valuta da uplati efek-tivni stranski pari, no najmnogu do iznosot za koj soglasno prop-isite, pri vleguvawe vo Republika Makedonija ne se izdava posebna pismena potvrda.

NAÎN NA

VODEWE NA SMETKI

NA NEREZIDENTI

za prav ni te li ca vo zem ja ta vo ko ja e re gi stri ran sub je ktot ne po star od {est me se ci, od koj }e mo e da se do ka e de ka prav no to li ce ra bo te lo vo kon ti nu i tet vo per i-o dot po otvora we to na sme tka ta, od nos no od per i o dot na pos led no to aù ri ra we.

Za raz li ka od ne re zi dent - prav no li ce, aù ri ra we to na do-ku men ta ci ja ta za iden ti fi ka ci ja na ne re zi den tot - fi zi~ ko li ce se pra vi vedna{ po istekuvaweto na rokot na va`nosta na patnata isprava vrz osnova na vaè~ka patna isprava.

Isto ta ka, tre ba da se na po me ne de ka ban ka ta mo e na ne re zi den-tot da mu otvo ri sa mo ed na de viz na i ed na de nar ska sme tka i ne smee na fi zi~ ko to li ce koe ima sta-tus na ne re zi dent i ima otvo re no de nar ska i/ili de viz na sme tka vo isto vre me da mu otvo ri i/ili vo di de nar ska i/ili de viz na sme tka so sta tus na re zi dent.

Pri pro me na na sta tu sot od ne re zi dent vo re zi dent, ban ka ta e dol` na da iz vr {i ed no kra ten pre nos na sreds tva ta od ne re zi dent-na ta de viz na i/ili de nar ska sme tka na ne go va ta de viz na i/ili de nar ska sme tka ka ko re zi dent i da ja za tvo-ri ne re zi dent na ta sme tka.

Vo od nos na nad le` no sti te vo pog led na za tvo ra we na sme tki te na ne re zi den tot, ban ka ta e dol` na da ja blokira ista ta vo slu ~a i te ko ga:

ne re zi den tot ne ma da ja obez be di po treb na ta do ku men-ta ci ja za aù ri ra we na po da-to ci te;

na sme tka ta ne ma pro met po ve }e od dve go di ni.

Bankata ne moè da mu dozvoli na nerezidentot da vr{i promet preku smetkata, se do aùriraweto na potrebnata dokumentacija, odnosno do dobivawe na instruk-cii od nerezidentot za ednokraten prenos na sredstvata na negova smetka kaj druga ovlastena banka

DEVIZNO RABOTEWE


Ban ka ta mo e da pri ma up la ti na efe ktiv ni de na ri na de nar ski sme tki na ne re zi den ti vo slu ~aj ko ga tie po tek nu va at od iz da de-ni viz ni do ku men ti od pret stav-ni{ tva ta na stran ski zem ji vo Re pub li ka Ma ke do ni ja, pro da de ni sops tve ni pre voz ni do ku men ti od pret stav ni{ tva ta na stran ski li ca koi vo RM vr {at agen ci ski ra bo ti vo voz du{ ni ot so o bra }aj, ka ko i ne po tro {e ni te efe ktiv ni de na ri na ne re zi den tot koj pret hod no se pov le ~e ni od ne go vi te sme tki, vo rok od 30 de na od de not na pov le-ku va we to. Tre ba da se na po me ne i toa de ka ogra ni ~u va wa ta za up la ta vo efe ktiv ni stran ski pa ri ne se od ne su va at za pret stav ni{ tva na stran ski zem ji i me |u na rod ni or-ga ni za cii.

Vo od nos na na ~i not za otvora-we sme tki na re zi den ti, ban ka ta mo e da otvo ri de viz ni sme tki na ba ra we na re zi dent, vo sog las nost so in ter ni te akti. Pred da otvo ri sme tka, ban ka ta za dol i tel no go utvr du va iden ti te tot na re zi den-tot - prav no li ce, ne go vi ot za stap-nik po za kon i li ca ta ov la ste ni od ne go za ra bo ta so sme tka ta, ka ko i iden ti te tot na re zi dent - fi zi~ ko li ce i li ca ta ov la ste ni od ne go za ra bo ta so sme tka ta.

Pravno lice

Za prav no to li ce i ne go vi ot za stap nik po treb no e da se do sta vi iz vod od re gi sta rot ka de se vo di evi den ci ja ta za prav ni te li ca so se di {te vo RM ne po star od ed na go di na, od koj se utvr du va na zi vot, se di {te to, dej no sta, ma ti~ ni ot i da no~ ni ot broj na prav no to li ce.

Za li ca ta ov la ste ni za otvora-we i ra bo ta so sme tka ta po treb no e da do sta vat pis me no ov la stu va we

398

pot pi {a no od za stap ni kot po za-kon, ka ko i li~ na kar ta na li ce to koe se ov la stu va. Pri otvora we to na de viz na ta sme tka, ban ka ta e dol` na da obez be di broj na te le-fon ili faks za kon takt so prav no-to li ce, a mo e da po ba ra i dru ga do ku men ta ci ja sog las no in ter ni te akti na ban ka ta.

Fizi~ko lice

Za fi zi~ ko to li ce i li ce to ov la ste no za ra bo ta so sme tka ta, po treb no e da se do sta vi va e~ ki do ku ment so sli ka (li~ na kar ta ili pa so{) so koj }e se do ka e deka e re zi dent na Republika Makedonija, ka ko i da se utvr di ime to i pre zi me to, po sto ja na ta adre sa na ì ve e we, me sto i da tum na ra |a we, edins tve ni ot ma ti ~en broj, broj na li~ na ta kar ta ili pa so {ot i or ga not {to ja iz dal li~ na ta is pra va.

Iden ti fi ku va we to na re zi den-tot - fi zi~ ko li ce so pri vre men pre stoj vo Republika Makedonija, ban ka ta go spro ve duva vrz os no va na va e~ ka li~ na kar ta za stran ci ili vi za za pre stoj, od nos no ra bot-na vi za vo tra e we od naj mal ku {est me se ci, od ko e {to }e mo e da se utvr di ime to i pre zi me to, me sto i da tum na ra |a we, adre sa na pri-vre me ni ot pre stoj i evi den ci o nen broj na li~ na ta is pra va i or ga not {to ja iz dal ista ta. Isto ta ka pri otvora we to na sme tka ta, ban ka ta e dol` na da go in for mi ra fi zi~ ko-to li ce za tret ma not na re zi dent sog las no re gu la ti va ta vo RM za stran ski te fi zi~ ki li ca koi vo RM pre sto ju va at pri vre me no. Pred da mu otvo ri re zi dent na sme tka, ban ka ta e dol` na da mu po ba ra pis me na iz ja va de ka e za poz nat so po zi tiv ni te pro pi si vo zem ja ta po {to isti ot se iden ti fi ku val ka ko re zi dent.

Za li ca ta ov la ste ni za otvora-we i ra bo ta so sme tka ta po treb no e da do sta vat pis me no ov la stu va we pot pi {a no od za stap ni kot po za-

kon, ka ko i li~ na kar ta na li ce to koe se ov la stu va. Pri otvora we to na de viz na ta sme tka, ban ka ta e dol` na da obez be di broj na te le-fon ili faks za kon takt so prav no-to li ce, a mo e da po ba ra i dru ga do ku men ta ci ja sog las no in ter ni te akti na ban ka ta.

Vo od nos na ured no sta na po-treb na ta do ku men ta ci ja za otvora-we na sme tka kaj re zi dent - prav no li ce, ista ta tre ba da bi de pre zen-ti ra na vo ori gi nal ili ka ko fo to-ko pi ja za ve re na kaj ov la ste no li ce (no tar), a kaj re zi dent - fi zi~ ko li ce do ku men ta ci ja ta tre ba da bi de pre zen ti ra na vo ori gi nal na for ma ili fotokopija zaverena od ovlasteno lice (notar).

Pri otvora we to na de viz na ta sme tka na re zi den tot ban ka ta sklu ~u va do go vor so kli en tot, so koj do go vor za dol i tel no se re gu-li ra at sled ni te as pe kti:

na ~i not na otvora we, vo de we i za tvo ra we na sme t-ka ta;

na ~i not na pri em i iz vr-{u va we na na lo zi te za pla }a-we i nap la ta;

si te tro {o ci ili pro vi-zii po vr za ni so ra bo te we to na sme tka ta koi kli en tot ima ob-vr ska da gi pla }a na ban ka ta.

Ban ka ta mo e da otvo ri sa mo ed na de viz na sme tka na re zi dent i ne smee na fi zi~ ko li ce koe ima sta tus na re zi dent i ima otvo re no de nar ska i/ili de viz na sme tka vo isto vre me da mu otvo ri i/ili vo di de viz na i/ili de nar ska sme tka so sta tus na ne re zi dent. Pri pro me na na sta tu sot od re zi dent vo ne re zi-dent, ban ka ta e dol` na da iz vr {i ed no kra ten pre nos na sreds tva ta od ne go va ta re zi dent ska sme tka na ne go va ta ne re zi dent na sme tka.

Za so stoj ba ta na de viz ni te sme-tki na re zi den ti te, ban ka ta e dol`-na do NBRM da do sta vu va me se~ ni iz ve {tai i toa do 10 vo me se cot za iz mi na ti ot me sec.

USLOVI I

NAÎN ZA OTVORAWE

DEVIZNA SMETKA

NA REZIDENT

PRODOL@UVA PO DANOÊN PRAKTIKUM


SMETKOVODSTVO

Jasmina RAFAJLOVSKA

POPIS NA SREDSTVATAPOPIS NA SREDSTVATA

I OBVRSKITE ZA 2008 GODINA

399

Prib liùvaj}i se kon krajot na godi nava, se zgolemuva op segot na rabote we to na dru {t vo to zaradi podgo tvi tel nite ra boti, se so cel da se obezbedat to~ni po datoci vrz os nova na koi }e se sosta vat finansis kite izve{ tai za go di{nata smetka za 2008 godina.

Odborot na direk to rite, odnosno uprav niot odbor ili upra vi telot, odnos no upra v i telite na dru{ t voto se dol ni na sopstve nicite da im pred o~at objektivni fi nan siski izve{tai za ra bo te we to na dru{t voto za te kov nata godina. Tokmu zatoa, podgo tvi tel ni te rabo ti za izgotvu-vawe na godi{ nata smetka ne ja opfa }aat samo ob lasta na smetko vodstvenoto dejstvuva we, tuku dru{tvoto vo ce lina. Vo ovoj napis ve upatuva me na podgotvitelnite raboti i nakratko za na tu ralniot popis vo soglasnost so Zakonot za trgovskite dru{tva i Pravilnikot za popis, a vo narednoto spisanie Reprezent }e vi dademe za Izve{tajot za popis, usoglasu vawata na smetkovodstvenata i fakti~kata sostojba utvrdena so popisot i knièweto na razlikite po popisot.

CCostojbata na sredstvata i ob vrskite vo smet-kovod st vo to se uso glasu va at najmal ku edna{ godi{no so fak ti~ kata sostojba {to se ut-

vr duva so popis na 31 Dekemvri.Po isklu~ok, trgovecot koj vr {i kniàrska ili

bibliotekarska dejnost, za negovite specifi~ni sredstva (knigi, dokumenti, fil movi, fotosi, arhivska gra|a i sl.) moè da vr{i popis vo rok koj {to ne e podolg od pet godini.

Trgovecot ima obvrska da izvr {i popis vo slu~aj na statusna pro mena (spojuvawe, podelba, pri poju vawe i sl.), otvorawe pos tap ka na redovna likvidacija i

ste~aj, pri primopredavawe na dol`nosta na licata koi rakuvaat so mate ri jal ni i pari~ni vrednosti, pri pro me na na cenite na proizvodite i stokite i vo drugi slu~ai opre deleni so Zakon.

Toa zna~i, popisot ima kont rolna zada~a.Smetkovodstvenata evi den cija dava odgovor na

pra{a we to:[to treba da ima vo dru{ tvoto?

Popisot dava odgovor na pra {aweto:[to stvarno ima vo dru {t vo to?

Treba da napomeneme, so vove du vaweto na Zakonot za danokot na do dadena vrednost, a osobeno so tran-sformiraweto na presmet kov nite periodi vo dano~ni peri odi, pove }eto trgovci vr{at kon ti nu iran popis vo tekot na godi nata, zaradi realno utvrduvawe na svo ja ta da no~na obvrska. Vo sprotivno, ako razlikite po popis se utvr du vaat soglasno propisite za finan sisko to izvestuvawe, od nos no naj docna do 8 Fevruari 2009 go-dina za 2008 go dina, dano~nite ob vrz nici }e mora at da vr{at is p ravka na dano~nata prijava za me sec de kemvri 2008 godina i }e ima at obvrska da platat i zatezna ka mata od 15 Januari 2009 godina do 15 Fevruari 2009 godina (mese~ni dano~ni obvrznici), a trime se~ nite dano~ni obvrznici so prvata trimese~na presmetka.

NORMATIVNO REGULIRAWE NA

PODGOTVITELNITE RABOTI

Podgotvitelnite raboti za iz go tvuvawe na godi{nata smet ka se vr{at vo soglasnost so op {tiot akt za popis (Pravilnik za popis ili drug akt), kako i vrz osnova na drugi posebni op{ti akti (Re{e nie za popis, Upatstvo i sl.), {to dru {tvoto gi donelo vo soglasnost so slednive zakonski propisi:


SMETKOVODSTVO

400

len 473 od Zakonot za tr gov skite dru{tva ("Slu`ben ves nik na RM", broj 28/04 i 87/08); Pravilnik za na~inot i ro ko vite na vr{ewe popis i usog la suvawe na smetkovod stvenata so fak ti~ kata sostojba ("Slu` ben vesnik na RM", broj 48/03).Napomena: Ovoj Pravilnik e donesen vrz osnova

na ~len 539 stav 7 od stariot Zakon za trgovskite dru{tva. Me|utoa, dodeka ne se donese nov Pravilnik za popis }e se primenuva postojniot.

Uredba za na~inot na pre sme tu vawe na amorti-zacijata, odnos no otpisot na vrednosta na ne ma -terijalnite i materi jal nite sredstva i za nomen kla-turata na sredstvata za amor ti zacija i go di{nite amortiza cioni stapki ("Slu`ben vesnik na RM", broj 64/02 i 10/08).Vo MSS, odnosno MSFI ne postojat od redbi za

popis, me|utoa objektiv noto prezentirawe na sostojbata na sredstvata, obvrskite i kapi talot vo finansiskite izve{tai (MSS 1 - Prezen tirawe na finan siskite izve{tai) zavisi od pot pol nos ta i vistinitosta na poda tocite za izvr{eniot popis.

KOI DEJSTVA TREBA DA SE SPROVEDAT?

Za da se obezbedat to~ni in formacii, potrebno e: jasno da se definiraat pos ta ve nite zada~i; i vospostavuvawe na dobra orga nizacija.So ogled na toa {to podgot vi telnite raboti, od-

nosno raboti te svrzani so popisot, opfa}aat mno gu dej stva, moèbi ne sosema redo sledno, bidej}i nekoi dejstva se izvr{uvaat paralelno, }e gi gru pirame vo slednive grupi:

1) Donesuvawe Re{enie za po pis i re{enija za ~lenovi te na komi sijata za popis;

2) Podgotovka na upatstvo za popis so terminski plan;

3) Izvestuvawe do revizo ri te za vremeto vo koe }e se vr {i po pisot;

4) Podgotvitelni raboti na me sta ta kade {to }e se vr{i po pisot;

5) Proverka na vnesenite po datoci vo delovnite knigi;

6) Fizi~ko merewe i utvrdu va we na fakti~kata sos toj ba na sredstvata i obvrs kite;

7) Usoglasuvawe na analiti~ kata evidencija so glavna ta kniga;

8) Usoglasuvawe na smetko vod stvenata sostojba so fak ti~ kata sostojba na sred stvata i obvrskite;

9) Procenuvawe na vrednosta na sredstvata i obvrskite;

10) Izgotvuvawe izve{taj za izvr{eniot popis;11) Donesuvawe Odluki za ut vr denite razliki po

popi sot;12) Drugi dejstva.

OBVRSKI NA ORGANITE NA UPRAVUVAWE

Za objektivno prikaùvawe na podatocite vo finansiskite iz ve{ tai, odgovoren e organot na upra vu vawe, odnosno direktorot i toa ka ko i pred sopstvenicite, isto ta ka i pred nadle`nite dr avni or gani, kako i drugite nad vore{ni koris nici na finan siskite izve{tai.

Tokmu zatoa organot na upra vu vawe, odnosno direktorot treba da bide vklu~en vo site dejstva na podgotvitelnite raboti.

Za taa cel toj donesuva: Op{t akt za primena na smet kovodstvenite poli-ti ki, kako i negova izmena i dopol nuvawe do kolku se oceni de ka tre ba da se promeni neko ja smet ko-vodstvena po li tika; Pravilnik, re{enija i drugi op{ ti akti za popis; Inicira da se vospostavat sood vetni evi dencii po pro fitni centri i drugi vido vi evi den cija; Op{ti akti so koi od vra bo tenite se bara odgovorno da ja izvr{uvaat svojata rabo ta, kako i sankcii za neizvr {u vawe na dogovo re nite zada~i; i Drugi akti.

OBVRSKI NA ODGOVORNIOT

SMETKOVODITEL

Podgotvitelnite raboti se od nesuvaat na site delovni edi ni ci vo dru{tvata (nabavna, pro da`na, sklad, transport, rabo tilnici, po goni i drugo), a ne samo na smetko vodstvoto.

Me|utoa, glavniot tovar, pa|a vrz smetkovodst-voto, odnosno vrz od go vorniot smet kovo ditel ({e fot na smetko vod stvo), kako i vra bote nite vo smet-kovodstvoto, bi dej}i tie se stru~ni lica.

Ako se znae, deka osnovna za da ~a na vrabotenite vo smetkovod stvo to e od smetkovod stvenata evi den cija da se dobijat objektiv ni po da to ci, {to }e bidat osnova za so s tavu vawe na kvalitetni finan si s ki izve{ tai, ne slu~ajno e i niv noto ogromno anga irawe vo pod -gotvi telnite raboti.

KOJ IMA OBVRSKA DA VR[I POPIS?

Site trgovci, kako i trgovec poedi nec i drugi subjekti (vo nata mo{ niot tekst: subjektot), koi vr{at dej nost vo zemjava ili vo stran st vo, kako i onie {to se vo osno vawe, se dol`ni da izvr{at popis so sos toj ba na 31 Dekemvri 2008 go dina.

[TO E PREDMET NA POPISOT?

So popisot se opfa}aat site sredstva i obvrski, bez razlika na toa kade se nao|aat i na koja kate gorija


SMETKOVODSTVO

401

sredstva primeni na zaem, na ~uvawe, obrabotka, dora botka i drugo; i vrz drugi osnovi primeni tu|i sredstva.Popisnite listi za tu|ite sredstva, trgovecot

gi dostavuva do subjektot na koj tie sredstva mu pripa|aat.

ROKOVI ZA POPIS

Rokovite za popis, odnosno ko ga po~nuva i koga zavr{uva popi sot ne se propi{ani nitu vo za ko nite nitu vo Pravilnikot, tuku e ostaveno na subjektot ova pra{awe sam da go regulira so svoj op{t akt.

Trgovecot moè so svojot op{t akt da go utvrdi de not za po~e to kot na popisot da bide pred krajot na go dinata do kolku ima malku sred stva {to treba da gi popi{e, me|u toa ako ima pove}e sredstva denot na po ~etokot na popisot }e go odredi vo Noemvri 2008 godina.

Po isklu~ok, popisot moè da se izvr{i i na po~etokot na idnata go dina, na primer:

Popisot na pari~nite sred stva vo glavnata i pomo{ nite bla gaj ni, blagajnata za bonovite za ben zin, obvrz ni cite i drugite har tii od vrednost za koi bi tre balo popisot da se izvr{i na pr viot raboten den vo 2009 godina;

Popisot na pari~nite sred stva na smetkite kaj nositelite na pla ten promet, bi trebalo da se iz-vr {i vo pr vite denovi od Januari 2009 godina;

Popisot na pobaruvawata i ob vrskite bi trebalo da se izvr {i vo prvite denovi od Januari 2009 godina;Za da se utvrdi sostojbata na de not so koj se vr{i

popisot t.e. 31 Dekemvri 2008 godina, ako popi sot e izvr{en pred, odnosno po 31 De kemvri 2008 godina, site prome ni koi se nastanati treba da se vne sat vo popisnite listi vrz osnova na smetkovodstvenite dokumenti za tie promeni.

ODLUKA (RE[ENIE) ZA POPIS I

FORMIRAWE KOMISIJA ZA POPIS

Nadle`niot organ kaj trgove cot (Odborot na direktori, Up rav niot odbor, direktorot, up ra vite-lot, odnosno upravite lite) done suva odluka ili re{enie za popis i ime nuvawe na komisii za popis.

Trgovecot e potrebno da for mira soodveten broj komisii. Za koor di nacija na rabotata na site ko mi sii, moè da formira i cent ralna komisija.

Sekoja komisija za popis i cen tralnata komisija imaat pret sedatel i najmalku dva ~lena.

Od prakti~ni pri~ini (spre ~e nost zaradi bolest na ~lenovite i pretsedatelot na komisiite), mo e da se predvidi da se ime nuvaat rezervni ~lenovi na ko misiite.

na sredstva im pri pa|aat, kako i tu|ite sredstva koi za vreme na popisot se nao|aat kaj subjektot.

Spored toa, so sostojba na 31 Dekemvri 2008

godina, se vr{i po pis na:

a) Sopstveni sredstva

zate~eni na denot na popisot

Pod sopstveni sredstva zate ~e ni na denot na popisot se pod raz biraat:

Materijalni i nematerijal ni sredstva vo upotreba, von upot reba, vo podgo tov ka, odnos no vo izgradba ili vo izrabotka; Materijali i rezervni de lovi; Siten inventar na zaliha i vo upotreba; Nedovr{eno proizvodstvo, sop s tve ni polupro-izvodi, delovi i gotovi proizvodi; Trgovska stoka na zaliha i vo pro davnici; Pari~ni sredstva vo blagaj na i pomo{ni blagajni, na smetki i iz dvoeni sredstva na posebni smet ki kaj nositelite na plat niot pro met; Hartii od vrednost; Sredstva za drugi nameni (sred st va na rezervite, zaedni~ka po t ro{u va ~ ka i drugi); Pobaruvawa i obvrski vrz si te osnovi.So popisot se opfa}aat i sred stvata zate~eni

na denot na popi sot, {to se vo dat vo vonbi lans nata evidencija, kako {to se: bo novi, bi leti (vleznici), marki, ob vrz nici i drugi hartii od vred nost.

b) Sopstveni sredstva {to na denot na

popisot se nao|aat kaj drug subjekt

Sredstvata na subjektot {to ne se zate~eni na denot na popisot se popi{uvaat vo posebni po pisni listi ako do denot na zavr {u va weto na popisot ne se pri me ni popisnite listi od subjektot kaj kogo tie sredstva se nao|aat i toa:

sredstva na pat; vo stranstvo; dadeni na posluga; na zaem; na ~uvawe; za popravka, obrabotka i dora botka; i vrz drugi osnovi.

v) Sredstva na drugi subjekti {to se

zate~eni na denot na popisot

Subjektot e dolèn da izvr{i popis na posebni popisni listi na tu|ite sredstva {to vo vre meto na popisot se nao|aat kaj nego, kako {to se:

stoki primeni na konsigna cija i komisiona proda`ba;


SMETKOVODSTVO

Spored ~len 6 stav 1 od Pra vil nikot pretse-da telot i ~leno vite na komisiite za popis se od redu vaat so re{enie od redovite na vrabotenite kaj trgo vecot, os ven ako trgovecot nema vraboteni ili ima nedovolen broj vraboteni, pretsedatelot i ~lenovite na komisiite za popis se opredelu vaat od drugi lica.

RABOTNICI KOI MO@AT DA BIDATRABOTNICI KOI MO@AT DA BIDAT

^LENOVI NA KOMISII ZA POPIS^LENOVI NA KOMISII ZA POPIS

Vo ~len 6 stav 2 od Pravil nikot e propi{ano:"Licata materijalno za dol eni za sredstvata {to se popi{uvaat i nivnite ne posredni rakovoditeli ne moàt da bidat opredeleni vo komisija za popis na tie sredstva."

Od ovaa odredba proizleguva deka ~len na komisija za popis mo e da bide sekoj rabotnik koj ne ra kuva so sredstvata {to se pred met na popisot, kako i negoviot ne posreden rakovoditel.

Toa zna~i deka toj ist rabot nik mo e da bide ~len na druga komi sija za popis, (primer: za popis na pari, rabotnik koj e zadol en za materijali).

Spored prethodnoto, ~lenovi na komisija za popis mo at da bidat i rabotnici koi ra bo tat vo magacin, kako i proda va ~i vo prodavnici ako ne se za dol eni so sredstva {to se predmet na po pis.

^lenovi na komisija za popis mo at da bidat i rabotnici koi ra botat vo smetkovodstvo, a {efot na smetkovodstvo moè da bide i pretsedatel na cent ralna komisija, odnosno da rako vodi so popisot.

PRIMERI NA RE[ENIJA ZA POPIS, FORMIRAWEPRIMERI NA RE[ENIJA ZA POPIS, FORMIRAWE

POPISNI KOMISII I IMENUVAWE ^LENOVIPOPISNI KOMISII I IMENUVAWE ^LENOVI

NA KOMISIJA ZA POPISNA KOMISIJA ZA POPIS

PRIMER 1: Re{enie za popis na sredstvata i obvrskite

Vrz osnova na ~len ___od Pravilnikot za popis i ~len _____ od Statutot na AD _____________________________, Upravniot odbor na AD ____________________________ na svojata sednica odràna na den ____________ godina go donese slednovo

RE[ENIEza popis na sredstvata i obvrskite

so sostojba na 31.12.2008 godina

^len 1Da se izvr{i redoven i celosen godi{en popis

na sredstvata i obvrskite na AD ______________________ so sostojba na 31.12.2008 godina i toa na:

‡ postojanite sredstva;

‡ gotovina na pari i hartii od vrednost;‡ surovini i materijali na zaliha;‡ gorivo i mazivo;‡ kancelariski materijal na zaliha;‡ siten inventar, ambalaà i avtogumi na zaliha

i vo upotreba;‡ nedovr{eno proizvodstvo;‡ sopstveni poluproizvodi i delovi na zaliha;‡ gotovi proizvodi;‡ trgovska stoka;‡ pobaruvawa i obvrski;‡ sopstveni sredstva {to privremeno se nao|aat

kaj drugi subjekti;‡ tu|i sredstva {to privremeno se nao|aat vo

dru{tvoto.

^len 2

Na sredstvata {to spored odredbite na ~len ___ od Pravilnikot za popis, vo tekot na godinata se vr{i kontinuiran popis, }e se izvr{i sveduvawe na sostojbata na tie sredstva pod 31.12.2008 godina.

^len 3

Za popisot na sredstvata i obvrskite od ~len 1 na ova Re{enie se formiraat __________ komisii i toa:

1. Komisija za popis na postojanite sredstva;2. Komisija za popis na siten inventar, ambalaì

i avtogumi; itn.

^len 4Za koordinacija, usoglasuvawe, naso~uvawe i

sledewe na rabotata na komisiite za popis od ~len 3 na ova Re{enie, se formira Centralna komisija.

^len 5So posebno re{enie se utvrduva brojot na

~lenovite za popis i imenuvawe na tie ~lenovi.

^len 6Direktorot na dru{tvoto rakovodi so popisot,

donesuva Upatstva i vr{i kontrola na istiot.

^len 7Site raboti vrzani so popisot na sredstvata i ob-

vrskite mora da se zavr{at vo period od 15 Noemvri 2008 do 8 Fevruari 2009 godina.

^len 8Ova Re{enie vleguva vo sila so denot na done-

su vaweto.Ova Re{enie e dostaveno do:‡ direktorot na dru{tvoto;‡ {efot na smetkovodstvoto;‡ drugi rabotnici;‡ i do arhiva.

PRETSEDATEL NA UPRAVEN ODBOR

______________________

402


SMETKOVODSTVO

PRIMER 2: Re{enie za formirawekomisii za popis

Vrz osnova na ~len ____ od Pravilnikot za popis i ~len ___ od Statutot na AD __________, Upravniot odbor na AD _________, na svojata sednica odràna na den _______ godina, go donese slednovo

RE[ENIEza formirawe komisii za popis

^len 1Za izvr{uvawe na popisot na sredstvata i obvrs-

kite so sostojba na 31.12.2008 godina se for miraat slednive komisii:

Centralna komisija1. ____________________________ pretsedatel2. ____________________________ ~len3. ____________________________ ~len4. ____________________________ zam. ~lenKomisija za popis na postojani sredstva1. ____________________________ pretsedatel2. ____________________________ ~len3. ____________________________ ~len4. ____________________________ zam. ~lenKomisija za popis na surovini i materijali1. ____________________________ pretsedatel2. ____________________________ ~len3. ____________________________ ~len4. ____________________________ zam. ~len. itn.

^len 2Zamenikot na ~len na komisijata u~estvuva vo

po pisot vo slu~aj na otsustvo na ~len od komisijata za popis.

403

Vo slu~aj na otsustvo na pretsedatelot na komisijata za popis go zamenuva prviot ~len od komisijata nazna~en vo ~len 1 od ova Re{enie.

^len 3Komisiite za popis rabotat vo poln sostav.

^len 4^lenovite na komisiite za popis se dol`ni

popisot da go izvr{at vo soglasnost so Upatstvoto izdadeno od di rektorot na dru{tvoto, planovite za rabota na popisnite komisii i op{tite akti usoglaseni so zakonskite propisi.

^len 5Ova Re{enie vleguva vo sila so denot na

donesuvaweto.Ova Re{enie e dostaveno do:‡ direktorot na dru{tvoto;‡ ~lenovite na komisiite za popis;‡ {efot na smetkovodstvo;‡ do drugi rabotnici;‡ i do arhiva.

PRETSEDATEL NAUPRAVEN ODBOR

___________________________

PRIMER 3: Re{enie za ~lenovi na komisii za popis

Vrz osnova na ~len 5 od Re{enieto za popis na sred stvata i obvrskite i ~len ___ od Statutot na AD_____________________ na den _________ 2008 godina, donesuvam

RE[ENIEza ~lenovi na komisii za popis

1. Vo komisijata za popis na _______________________ gi ras poreduvam za:

Pretsedatel ____________________________^len ____________________________^len ____________________________Zam. ~len. ____________________________

2. Komisijata za popis od to~ka 1 na ova Re{enie e dol`na da go izvr{i popisot vo utvrdenite rokovi vo soglasnost so zakonskite propisi, op{tite akti i Upatstvoto za popis dadeno od direktorot.

3. Ova re{enie e dostaveno do:‡ site ~lenovi na komisijata;‡ odgovornite lica na mestoto kade }e se vr{i

popisot;‡ centralnata komisija (ako e formirana);‡ {efot na smetkovodstvo;‡ drugi rabotnici;‡ i do arhivata.

DIREKTOR______________________


SMETKOVODSTVO

404

UPATSTVO OD STRANA NA OVLASTEN RABOTNIKUPATSTVO OD STRANA NA OVLASTEN RABOTNIK

Nitu vo Zakonot nitu vo Pra vil nikot ne e pro-pi{ano koj rakovodi so organi za cijata na popisot. Ostavena e slo boda na subjektot so op{t akt da odredi koj }e rakovodi so orga ni zacijata na popisot.

Toa moè da bide direktorot ili drug ovlasten rabotnik.

Ovlasteniot rabotnik (vo naj ~est slu~aj direk-torot) vo svoite upatstva ja odreduva ra botata na komisiite, go utvrduva vremeto na popisot na sekoja ko misija, ako so Odlukata na organot na upravu va weto e odredeno samo ramkovnoto vreme.

Ne e propi{ana obvrska ovlas teniot rabotnik da mora da iz dade pismeni upatstva i nalozi, tuku toa treba da e regulirano so op{t akt, a ako i so op{t akt ne e ut vrdena obvrska za izdavawe pis meni upatstva i nalozi za po pis, vo toj slu~aj ovlasteniot ra botnik koj rakovodi so popisot sam re {ava dali }e izdade pis meni upat stva i nalozi ili zaradi ope rativ nost }e dava usmeni upat stva.

Primer na Upatstvo za pod gotovki i izvr {u vawe na popisot.

PRIMER 4: Upatstvo za podgotovki i izvr{uvawe

na popisot

Vrz osnova na ~len 6 od Re{enieto za popis na sred-stvata i obvrskite i ~len ___ od Statutot na AD_______ _______________ go donesuvam slednovo

UPATSTVOza podgotovki i izvr{uvawe na popisot

so sostojba na 31.12.2008 godina

I. Centralnata komisija (ako e formirana) treba da gi izvr{i slednive zada~i:• da ja koordinira rabotata na site komisii;• da gi pribavi do ____________ 2008 godina site

planovi za rabota od popisnite komisii;• da proveri dali site podgotovki za popis se

zapo~nati i da go sledi nivnoto izvr{uvawe;• da izgotvi operativen plan za nejzino prisustvo

vo rabotata na site popisni komisii;• da gi prezeme site izve{tai od popisnite

ko misii, site popisni listi i site prilozi naj docna do __ Januari 2009 godina, a do __ Januari 2009 godina da izgotvi zbiren izve{taj i rekapitular od popis nite listi. Na den ___ Ja-nuari 2009 godina da gi dostavi site materijali na pretse datelot, na Upravniot odbor (ili Direktorot);

• da prisustvuva na sednicata na Upravniot odbor {to }e se odrì na ____ Fevruari 2009 godina.

II. Komisiite za popis treba da gi izvr{at slednive zada~i:

• da se sostanat site ~lenovi na popisnite ko mi-sii i da izgotvat plan za rabota najdocna do ________ 2008 godina;

• najdocna do den ________ 2008 godina, planot da go dostavat do Centralnata popisna komisija, smetko vodstvoto, rakuva~ite na materijalnite vrednosti i nivnite neposredni rakovoditeli;

• da rabotat vo poln sostav, a vo slu~aj na otsustvo na ~len od popisnata komisija da ja izvestat central nata komisija;

• da obezbedat popisni listi i drug pomo{en materijal od centralnata popisna komisija;

• pred da go zapo~nat popisot da priberat po-datoci za posledniot vlez i izlez na sredstvata i da go svedat pod sostojba 31.12.2008 godina;

• pri vr{eweto na fizi~kiot popis da gi popi-{at site predmeti na mes tata na popisot i da gi vnesat vo popisnite listi, popisot da go vr{at vo poln sostav i vo prisustvo na rakuva~ot na materijalnite vrednosti;

• od smetkovodstvoto da gi obezbedat i vnesat vo popisnite listi smetkovodstvenite podatoci;

• da utvrdat koli~inski i vrednosni razliki (kusok ili vi{ok) i da gi utvrdat pri~inite za nastanatite razliki;

• popisnite listi da gi izgotvat kopirno, vo najmalku 3 primeroci;

• celosno oformenite popisni listi da gi sredat i da sostavat rekapitular;

• da izgotvat izve{taj za izvr{eniot popis;• izve{tajot za izvr{eniot popis so kompletniot

popisen materijal da go dostavat do Central-nata popisna komisija najdocna do ___ Januari 2009 godina (ako e formirana) ako ne, najdocna do ___ Fevruari 2009 godina do Upravniot odbor (ili Direktorot).

III. Rakuva~ite so materijalnite vrednosti se dol`ni pred zapo~ nu va we to na rabotata na popisnite komisii, da izvr{at:• sloùvawe, sreduvawe i sortirawe na isti

artikli;• odvojuvawe na tu|a stoka zaradi popi{uvawe na

istite vo posebni popisni listi;• odvojuvawe na materijali za koi nemalo trebu-

vawe za proizvodstvoto vo podolg period;• da gi izvestat slu`bite koi trebuvaat za

pro iz vodstvo deka vo denovite _______ 2008 godina ne ma da izdavaat surovini (ili sli~no) so cel ne pre~eno da se odviva procesot na proizvodstvoto;

• da ja aùriraat magacinskata evidencija so mate-rijalnoto smetko vodstvo i sli~no.

IV. Smetkovodstvoto da gi aùrira site smetko vodst-veni evidencii i po barawe na popisnite komisii spored izgotveniot operativen plan da obezbedi podatoci za smetkovodstvenite sostojbi i toa:• na den _____ Januari 2009 godina na komisijata

za popis na osnovni sredstva;• na den _____ Januari 2009 godina na komisijata

za popis na siten inventar i ambalaà; itn.


SMETKOVODSTVO

405

V. Neposrednite rakovoditeli se dol`ni za vreme na vr{eweto na popisot da gi oslobodat od redovnite zadolènija, rabotnicite {to se imenuvani vo popisnite komisii, zaradi uspe{no i navremeno zavr{uvawe na popisot.

VI. Za nespomenatite zadolènija {to gi imaat ~le-novite na komisiite za popis, rakuva~ite na ma-terijal ni vrednosti, neposrednite rakovo diteli i vrabotenite vo smetkovodstvoto, dosledno }e se primenuvaat odredbite od Pravilnikot za popis na AD ____________________________ i zakonskite propisi {to se prilog na ova Upatstvo.

VII. Se zadolùva liceto ______________ da go dostavi ova Upatstvo i dru gite prilozi, na sekoj ~len od popisnite komisii do _________ 2008 go di na i da obezbedi pismen podatok (so potpis i data) deka istoto e navremeno dostaveno.

____________ 2008 godinaDIREKTOR

______________________

SOSTAVUVAWE PLAN ZA RABOTASOSTAVUVAWE PLAN ZA RABOTA

Komisiite za popis moàt (ne moraat) da izgotvu vaat plan za ra bota vrz osnova na koj }e go izvr {at popisot.

Do kolku se re{at da izgotvat plan za ra bo ta, isti-ot mora da gi opfati site raboti i postapki {to }e se vr{at pred popisot, za vreme na popisot i po popisot.

Spored toa planot za rabota bi trebalo da sodrì: Datum na po~etok na popi sot i rok do koga mora da se izvr{i na turalniot popis; Na~in na rabota (vo redovno ra botno vreme, pro dol e no rabot no vreme, nedeli, dr a vni praz nici i sli~no); Potreben broj na rabotnici za oddelni merewa, prebrojuvawa i sli~no; Potreba za angaìrawe na ve{ ti lica, vreme na rabota na ovie lica; Rok do koga treba da se vne sat podatocite za smetko-vods tve nata sostojba i rok do koga treba da se ut vr-dat eventualnite raz liki (vi {oci i kusoci); Rok do koga treba da se izvr {at site ispituvawa za ut vrduvawe na pri~inite na nastanatite razliki; Rok za izgotvuvawe na izve{ tajot za izvr{eniot popis; Rok do koga izve{tajot za popis treba da se dostavi do organot na upravuvaweto; Drugi raboti vo vrska so po pi sot, a so cel nepre-~eno i kva litetno da se izvr{i popisot.

IZVESTUVAWE DO REVIZORITE ZA VREMETO VO KOE ]E SE VR[I POPISOT

Soglasno ~lenovite 478 od Zakonot za tr gov skite dru {tva, pod revizija gi podveduvaat finansiskite izve{tai slednive trgovci:

Golemi i sredni trgovci organizirani kako akcionerski dru{tva; Dru{tva ~ii hartii od vrednost kotiraat na berza; i Golemi i sredni trgovci organizirani kako dru{tva so ograni~ena odgovornost.Toa zna~i site mali trgovci nemaat obvrska da gi

podveduvaat svoite godi{ni smetki pod revizija, me|u-toa, do kolku sami odlu~at toa moè da go napravat.

Revizorite na godi{nite sme t ki gi imenuva sobranieto, od nosno sobirot na sodru` ni cite, a ako ne se formira sob ranie, odnos no so bir, imenu vaweto go vr{at so ed no glasno re{enie site sodru` nici.

Revizorite se imenuvaat pred istekot na delovnata godi na za ko ja se vr{i ispituvaweto.

Od prethodno kaànoto proiz leguva, deka e neop-hodno da se do s tavi izvestuvawe do revizorite, kako i nivno u~estvo i sledewe vo tekot na popisot, so cel da se ut vrdi real nata sostojba na sred stvata i obvrs kite na dru{tvoto {to e uslov za objekti ven izve{taj od strana na revizo rite.

PODGOTOVKI NA MESTATA NAKOI ]E SE VR[I POPISOT

Podgotovki za popisot treba da se izvr{at na site mesta kade {to }e se vr{i popisot i toa:

sreduvawe vo magacinite i ra bo tilnicite (grupi-rawe, sorti rawe, izdvojuvawe na o{tete nite proiz-vodi, ma terijali ili stoki); izdvojuvawe na sopstvenite sredstva od tu|i {to bi se za tek na le na denot na popisot i pod got vu vawe na soodvetna do ku men tacija; obezbeduvawe podatoci za sop stvenite sredstva koi se nao|aat kaj drugi subjekti; kontrola na inventarnite broe vi i zamena na dotraeni i o{te teni inventarni broevi; da se izvr{i posebno sorti rawe na nedovr{enoto pro izvodstvo; rastresitite materijali koi ne moàt da se merat (pe sok, sto~na hrana, jaglen i sl.) da se soberat vo geo met riski formi zara di po edno stavno presme tu-vawe spo red matemati~ki for muli; proverka na ispravnosta na site instrumenti za merewe; navremeno izvestuvawe do site rabotnici {to se zadolèni so soodvetni alati i sli~no da gi obezbedat (da gi po kaàt) na denot na popisot; obezbeduvawe na dovolen broj popisni listi; obezbeduvawe uslovi za vreme na popisot, odnosno prome tot na materijalite i sto ki da bide {to po mal. Toa zna~i pred po~e tokot na po pisot navre-meno da se obez bedat so potrebnite ma te rijali proizvodi i stoka po gonite, rabotnicite, de lov-nite edincii i drugi;


SMETKOVODSTVO

da se izvr{at i drugi pod go t vitelni raboti so cel popi sot da se izvr{i ne pre~eno.

A@URIRAWE NA SMETKOVODSTVOTO

Najva`na zada~a na smetko vod stvoto e aùrirawe na site de lov ni promeni, za da moè po zavr {uvaweto na naturalniot popis da se vnese smetkovodstvenata sos toj ba i da se utvrdat eventualni raz liki (kusoci i vi{oci).

Pod aùrnost vo smetko vodst vo to se podrazbira i usoglasu va we to na analiti~kata evidencija so sinteti~kata i magacinskata evi den cija.

Ova e osobeno va`no zaradi pobrzo i poto~no iskaùvawe na naturalnite razliki {to bi se javile kaj odredeni sredstva.

IZVR[UVAWE NA POPISOT ODSTRANA NA KOMISIJATA ZA POPIS

Po izvr{enite podgotvitelni raboti Komisiite za popis vr{at naturalen popis.

ZADAÎ NA KOMISIJATA ZA POPISZADAÎ NA KOMISIJATA ZA POPIS

Pokraj donesuvaweto plan za ra bota i izvr{uvaweto na podgot vi telnite raboti komisijata za popis treba da gi izvr{i slednive raboti:

Utvrduvawe, merewe, prebro ju vawe i poblisko opi-{uvawe na sredstvata i vnesuvawe na tie poda toci, vo popisnite listi; Zapi{uvawe na materijalnite pro meni nastanati me|u denot na popi{uvaweto i opredele ni ot den pod koj se vr{i popi sot; Vnesuvawe na smetkovod st ve nata materijalna sostojba na sred s tvata vo popisnite listi; Utvrduvawe na materijalnite raz liki me|u sos-tojbata od po pi sot i smetko vods tve nata sos tojba; Vrednosno presmetuvawe; Utvrduvawe na pri~inite za nesloùvawe me|u sos-toj ba ta po popisot i smetkovod stvenata sos tojba; i Potpi{uvawe na popisnite listi.Komisijata za popis moè da koristi ve{to lice

za procenka na kvalitetot i vrednosta na oddelni sredstva.

SOSTAVUVAWE NA POPISNITE LISTISOSTAVUVAWE NA POPISNITE LISTI

Podatocite za popis se vnesu vaat poedine~no vo materijalni i pari~ni vrednosti vo popisnite listi.

Popisnite listi se smetkovod stven dokument ~ija verodos toj nost so potpis ja potvrduvaat ~le novite na popisnata komisija.

Promenite nastanati me|u de not na popi{uvaweto

i opredele niot den pod koj popisot se vr{i (31.12), se vnesuvaat vo popisnite listi dopolnitelno vrz osnova na smetkovodstveni iskazi za tie promeni.

Popisnite listi se formiraat odvoeno spored ana liti~kite sme tki. Vo popisnite listi se zapi-{uvaat: nomenklaturnite broevi, nazivite i vidovite, koli~inite, edinicite merki i vrednosta na sredstvata {to se predmet na popisot.

Sredstvata so namalena vred no st poradi o{te-tuvawe, neisp ra v nost, zastarenost i sli~no se popi -{u vaat vo posebni popisni listi.

Vo popisnite listi smetkovod stvenite podatoci se vnesuvaat po izvr{eniot naturalen popis.

Rakovoditelot na smetko vod stvo to i drugite rabotnici od smet ko vod stvoto {to vodat so od-vetna sme t ko vodstvena evi dencija, ne sme at na komi sijata da i davaat po da toci za ko li~est vo to i vred no sta spo red sos toj ba ta vo smetko vo d st voto dodeka ne se izvr{i natu ral niot popis. Po izvr{e-niot popis vo popis nite lis ti moàt da se vnesuvaat samo is p rav ki na o~i gled ni gre{ ki. Ovie is pravki se vnesuvaat so precrtuvawe.

Popisnite listi se grupi raat spored analiti~-kite smet ki, a se iz gotvuva i rekapi tular vrz os no-va na sinteti~kite sme tki spo red koi se vodat vo smet kovod s tvo to.

Popisnite listi na sekoja stra na se potpi{uvaat od strana na ~le novite na komisijata i odgo vor niot rakovoditel.

So kopirna tehnika, se sosta vu va potreben broj primeroci od popisni listi (tri, ~etiri itn.).

POPIS NA SREDSTVATA I OBVRSKITE

So ogled na toa {to vr{eweto na samiot popis za subjektite e dobro poznata rabota }e ukaème samo na odredeni raboti.

POPIS NA POSTOJANI (OSNOVNI) SREDSTVAPOPIS NA POSTOJANI (OSNOVNI) SREDSTVA

Kako {to napomnavme na po~e tokot so popisot se opfa}aat site osnovni sredstva (vo upotreba, vo podgotovka i von upotreba).

Vo popisnite listi ovie sred stva se vnesuvaat po nabavna (reva lorizirana) vrednost.

Napomena: Soglasno MSS 16 - Nedvi`nosti, postrojki i oprema, vrednuvaweto na osnovnite sred stva trgovecot moè da go vr{i vo zavisnost od odbranata smetko vod stvena politika i toa:

• spored standardno merilo: nabavnata vrednost namalena za akumulirana amortizacija i bilo kakva zaguba i o{tetuvawe (to~ka 28 MSS 16);

• dozvolen alternativen tret man: spored revaloriziran iznos namalen za posledovatelna

406


SMETKOVODSTVO

akumu lirana amortizacija i posledo va telni zagubi poradi o{tetuvawe.

Revalorizacijata treba da se sproveduva konzis-tentno, taka {to smetkovodstvenata vrednost da ne se razlikuva zna~ajno od onaa koja bi bila utvrdena koristej}i ja objektivnata vrednost na denot pod koj se sostavuva Bilansot na sostojbata (31.12).

Objektivnata vrednost na zem ji{teto, zgradite, pos-trojkite i opremata obi~no e nivnata pa zar na vred nost utvrdena so procenka. Koga ne postoi dokaz za pazarnata vrednost zaradi specifi~nata priroda na postrojkite i opremata bidej}i retko se prodavaat, osven kako del od edno kontinuirano ra botewe, tie se vrednuvaat spored nivnite amortizacioni tro{oci za zamena.

Revalorizaciite (procenkite) se vr{at za periodi vo zavisnost od dvièweto na objektivnata vrednost na osnovnite sredstva. Do kolku promenite ne se tolku ~esti moè da bide zadovoluva~ki da se vr{i revalorizacija sekoja treta ili petta godina (to~ka 29 MSS 16).

POPIS NA PARI^NI SREDSTVAPOPIS NA PARI^NI SREDSTVA

I HARTII OD VREDNOSTI HARTII OD VREDNOST

Popisot na gotovite pari i drugite vrednosnici vo kasata, hartii od vrednost i stranski sredstva za pla }awe, se vr{i so broewe, spored apoenite i so za pi {uvawe na utvrdenite iznosi vo posebni popisni listi.

Denarskite, deviznite i dru gite sredstva na smet-kite i depo zitite {to se kaj bankite, se popi {uvaat vrz osnova na izvodot i izve{tajot za sostoj bata na tie sredstva.

Stranskite valuti koi se nao |aat vo deviznata blagajna, deviz nite smetki kaj bankite i nerezi-dentnite smetki, vo popisnite listi se iskaùvaat po sreden kurs na NBRM na 31.12.2008 godina.

POPIS NA ZALIHIPOPIS NA ZALIHI

Ako popisot na zalihite (suro vini i materijali, rezervni delo vi, siten inventar, ambalaà, polupro -izvodi, gotovi proizvodi i trgovska stoka), se vr{i pred, od nosno po 31.12.2008 godina, pot reb no e da se izvr{i sveduvawe na za lihite na den 31.12.2008 godina.

Sredstvata {to se vo origi nal ni i neo{teteni pakuvawa se po pi{uvaat vrz osnova na dekla ri rani oznaki i ispravi (faktura, ispratnica, priemnica i sli~no).

Koli~inata na kabastiot mate rijal, poluproizvo-dite, proizvo di te i stokite moè da se proce nuvaat vrz osnova na obemot i spe ci fi~ nata teìna ili drug pogo den na~in.

Napomena: Zalihite spored Me|unarodniot Smet-kovodstven Standard 2 - Zalihi, treba da se vrednuvaat

so sostojba na 31.12 spored nabavnata vrednost ili neto realizacionata vrednost vo zavisnost koja e poniska.

POPIS NA POBARUVAWA I OBVRSKIPOPIS NA POBARUVAWA I OBVRSKI

Spored ~len 13 od Pra vil ni kot, pobaruvawata i obvrskite se popi{uvaat spored sostojbata vo smetkovodstvoto.

I pokraj toa {to ne postoi ob vrska za ispra}awe na propi{ani obras ci, odnosno konfirmacii, zaradi potvrduvawe na saldata na pobaru vawata i obvrskite, trgovcite bi trebalo da ispratat t.n. konfirmacii so {to }e se ovozmoì da se utvrdi realnata sostojba na pobaruva wata i obvrskite.

Komisijata vo vrska so ovoj po pis e dol`na: da utvrdi dali postoi prav na osnova za sekoe pobaruvawe i za sekoja obvrska; da utvrdi dali e pravilno i to~ no utvrdena visinata na pobaru vawata i obvrskite; da utvrdi dali pobaru va wa ta, odnosno obvrskite se po krieni so instrumenti za obezbeduvawe na pla}awata, odnosno so inst ru mentite voobi~aeni vo me|u na rod ni te pla}awa, do kolku sta nu va zbor za pobaruvawa, od nos no obvrski so stranski lica; za pobaruvawata i obvrs ki te kaj koi rokot za naplata ili is pla ta e pominat, da se ispita zo{ to ne se navreme naplateni i da li e ve}e pok renata postap-ka za na plata. Pritoa osobeno vni ma nie treba da se obrne na poba ru va wata {to se somnitel ni, spo r ni, nena plativi i zasta reni.Za pobaruvawata i obvrskite za koi ne postoi

uredna dokumenta cija, Komisijata gi iskaùva vo po-sebni popisni listi.

Komisijata treba da obrne oso beno vnimanie na spornite, nena platenite pobaruvawa.

Zastarenosta na pobaruvawata e poblisku reguli-rana vo odred bi te od ~lenovite 349 do 382 od Za konot za obligacionite odnosi.

Rokovite na zastarenosta na oddel nite pobaruvawa i obvrski, se bitni za nivniot pravilen tret man od aspekt na otpi{uvaweto.

KONTROLA NA POPISOT

Kontrola na popisot, se vr{i zaradi otstranuvawe na even tu al nite gre{ki vo tekot na po pisot.

Taa kontrola moè da se iz vr{i: vo tekot na podgotvi tel ni te ra bo ti za popisot, za da se utvrdi da li sé e prezemeno za kvali tetno i navremeno da se izvr{i popisot; za vreme na popisot "{tik pro ba" za da se utvrdi dali komi si i te to~no go izvr{i le po pisot; po izvr{eniot popis, pri pres me tuvaweto na inven-tarnite raz liki.

407


SMETKOVODSTVO

SPECIFI^NOSTI VO IZVR[UVAWENA POPISOT KAJ BANKITENA POPISOT KAJ BANKITE

408

Aco DIMITROVSKI

Ob vr ska ta za iz vr {u va we na po pi sot kaj ban ki te pro iz le gu va

od ~len 473 od Za ko not za tr gov ski te dru{ tva ("Slu` ben ves nik na

RM", broj 28/04 i 87/08) i zna ~i usog la suva we na kni go vods tve na ta so

stvar na ta so stoj ba na sreds tva ta i iz vo ri te na sreds tva, so so stoj ba

na 31.12.2008 go di na.

Ce lo kup na ta po stap ka oko lu iz vr {u va we to na ob vr ska ta za po pis

e de tal no ure de na so Pra vil ni kot za na ~i not i ro ko vi te za vr {e we

na po pis i usog la su va we na sme tko vods tve na ta so fa kti~ ka ta so stoj ba

("Slu` ben ves nik na RM", broj 48/03) koj {to e do ne sen vrz os no va na

~len 539 stav 7 od sta ri ot Za kon za tr gov ski te dru{ tva, no ne e von

si la bi dej }i se u {te ne e do ne sen nov pra vil nik.

Ban ki te od svo ja stra na do nesu va at svoi in ter ni pra vil ni ci, na-

red bi i upat stva so ko i {to u{te po de tal no se ure du va po stap ka ta,

na ~i not i ro ko vi te na iz vr {u va we na po pi sot na od del ni te vi do vi

na sreds tva i ob vr ski i ko i {to ne se vo spro tiv nost so pret hod no

spo me na ti ot Pra vil nik.

MSS, odnosno MSFI ne istak nu va at po tre ba od vr {e we po pis na

sreds tva ta i ob vr ski te, no toa ne zna ~i de ka otfr la at ta kva mo` nost

ko ja {to ovoz mo u va pre zen ti ra we na pot pol ni i vi sti ni ti po da to ci

po treb ni pri pre zen ti ra we na fi nan si ski te iz ve {tai.

UÊS TVO I SLE DE WENA PO PI SOT OD

STRA NA NA RE VI ZO ROT Ban ki te vle gu va at vo gru pata

na go le mi tr gov ski dru{ tva, pa sog-las no ~len 478 od Za ko not za tr gov-ski te dru{ tva niv ni te fi nan si ski iz ve {tai se pod lo`ni na re vi zi ja i od tie pri ~i ni ban ki te se dol` ni da ja iz ve stat re vi zor ska ta ku }a {to }e ja vr {i re vi zi ja ta, za vre me to i me sto to na iz vr {u va we na po pi-sot. Cel ta na iz ve stu va we to e da se obez be di fi zi~ ko pri sus tvo na re-vi zo ri te pri vr {e we na po pi sot so cel da se eli mi ni ra at even tu al ni te pro pu sti pri ne go vo to iz vr {u va we, a so toa da se iz go tvi {to e mo` no po ob je kti ven re vi zor ski iz ve {taj.

PO PIS NA SREDS TVAPRE ZE ME NI VRZ OS NO VA NANE NAP LA TE NI PO BA RU VA WA

Na sme tka ta 036 - Pre ze me ni ma te ri jal ni sreds tva i dru gi vred-no sti vrz os no va na ne nap la te ni po ba ru va wa, se vo dat onie sreds tva {to za e mo ba ra te li te svo e vre me no gi osta vi le ka ko obez be du va we za kre di ti te ze me ni od ban ki te, no bi dej }i za pad na le vo fi nan si ski te {ko tii i sta na le ne sol vent ni vo pog led na na mi ru va we to na dosta sa-ni te ob vr ski, se do ve le vo si tu a ci-ja da mo ra da se otka at od pra vo to na sops tve nost nad isti te. Vo ta kvi slu ~ai ban ka ta sta nu va sops tve nik na tie sreds tva i vo delov ni te kni-gi spro ve du va kni e we:

036 - Pre ze me ni ma te ri jal nisreds tva i dru gi vred no stivrz os no va na ne nap la te nipo ba ru va wa080 - Som ni tel ni i spor ni

po ba ru va wa vrz os no vana ka ma ti i na do me sti

084 - Som ni tel ni i spor nipo ba ru va wa po plas ma nii dru gi po ba ru va wa

Ovie sreds tva mo e da se vo dat na na ve de na ta sme tka najm no gu do 3 go di ni od pre ze ma we to po {to, ili gi otu |u va at (po pat na pro da` ba), ili gi iska u va at ka ko sops tve ni (~len 78 od Zakonot za bankite).

Ovie sreds tva se po pi {u va at spo red vi dot (zem ji {te, ob je kti, opre ma, me bel i dru gi ma te ri jal ni vred no sti) i so na ve du vawe na bro-jot i da tu mot na prav ni ot akt so koj {to sreds tvo to e pre ne se no vo sops tve nost na ban ka ta (do kol ku ta kov pra ven akt ne ma, sreds tvo to se po pi {u va vo po seb na po pis na li-sta, a vo iz ve {ta jot se na ve du va at pri ~i ni te za toa).

Pokraj fizi~koto popi{uvawe na ovie sredstva, zada~a na popis-nata komisija e da utvrdi i dali ovie sredstva vo delovnite knigi na bankata se vodat po najniskata pro-ceneta vrednost, a toa zna~i deka vo popisnite listi navede ni te sred-stva vrednosno }e gi iskaè spored najniskata proceneta vrednost.

Zabele{ka: Soglasno to~ka 7 od Odlukata za smetkovodstveniot i regulatorniot tretman na preze-menite sredstva vrz osnova na ne-naplateni pobaruvawa ("Slu`ben vesnik na RM", broj 79/07), bankata e dol`na da izvr{i procenka na vrednosta na prezemenite sredstva od strana na 3 ovlasteni proceni-teli pri {to kako proceneta vred-


SMETKOVODSTVO

409

nost se smeta iznosot na najniskata procenka.

Soglasno to~ka 9 od Odlukata za smetkovodstveniot i regulator-niot tretman na prezemenite sred-stva vrz osnova na nenaplateni pobaruvawa ("Slu`ben vesnik na RM", broj 79/07), dokolku preze-menite sredstva ne se prodadat vo rok od 5 godini od denot na preze-maweto, bankata e dol`na da gi otpi{e istite i nivnata vrednost da ja svede na "0" (nula).

Zabele{ka: So ogled deka kako datum na prezemawe na zateknatite sredstva se smeta denot na stapu-vawe vo sila na prethodno spome-natata odluka t.e. 3 Juli 2007 go dina (to~ka 11 od Odlukata) toa zna~i deka zasega ovie sredstva ne ma da se popi{uvaat vo posebna popis na lista (kako prezemeni sred stva koi ne se prodadeni vo rok od 5 godini od denot na prezemaweto).

PO PIS NA SOM NI TEL NII SPOR NI PO BA RU VA WA

OD DE LOV NI OD NO SI

Sog las no Od lu ka ta za utvr du-va we na me to do lo gi ja ta za kla si-fi ka ci ja na aktiv ni te bi lan si i von bi lans ni po zi cii na ban ki te spo red ste pe not na niv na ta ri zi~-nost ("Slu` ben ves nik na RM", broj 21/02 i 80/06), som ni tel ni te i spor ni po ba ru va wa kaj ban ki te se vsu{ nost ne funk ci o nal ni te po ba ru va wa {to gi op fa }a at si te kre di ti koi se evi den ti ra ni vo ri zi~ ni te ka te go rii "G" ili "D" i si te kre di ti kaj koi ka ma ta ta ne e nap la te na vo rok od 90 de na od de not na do sta su va we to za nap-la ta. Ne funk ci o nal ni te kre di ti i ne funk ci o nal ni te ka ma ti se evi den ti ra at na sme tki te:

080 - Som ni tel ni i spor nipo ba ru va wa vrz os no vana ka ma ti i na do me sti

082 - Som ni tel ni i spor nipo ba ru va wa vo de vi zi vrzos no va na ka ma ti i na do me sti

084 - Som ni tel ni i spor nipo ba ru va wa po plas ma nii dru gi po ba ru va wa

086 - Som ni tel ni i spor nipo ba ru va wa vo de vi zi poplas ma ni i dru gi po ba ru va wa

Po pi sot se vr {i spo red na ve de-ni te sme tki, a vo po pis ni te li sti se vne su va at sled ni te po da to ci:

na ziv na dol` ni kot; prav na os no va na po ba ru va-

we to; kre dit na par ti ja; broj na ka mat na li sta; de no vi na doc ne we vo nap la-

ta ta na do sta sa ni te ob vr ski.Vo iz ve {ta jot kon po pis ni te

li sti se na ve du va at pri ~i ni te za doc ne we so nap la ta (ne sol vent-nost, ste ~aj, li kvi da ci ja na dol`-ni kot i sl.) i pre ze me ni te mer ki za nap la ta.

Spo red toa so po pi sot tre ba da se utvr di re al na ta vred nost na ovie po ba ru va wa, pa do kol ku kaj del od niv se kon sta ti ra ne mo`-nost za nap la ta se pred la ga ni ven de fi ni ti ven ot pis.

PO PIS NAPA RI^ NI SREDS TVA

Pa ri~ ni te sreds tva go pret-

sta vu va at naj li kvid ni ot del od imo tot na ban ka ta i za toa tre ba da se po sve ti go le mo vni ma nie pri utvr du va we na niv na ta to~ na so stoj ba.

Po pi sot na ovie sreds tva se vr-{i so pre bro ju va we na go to vi na ta vo bla gaj na ta (de nar ska i de viz na) i so za pi {u va we na apo e ni te, a go-to vi na ta na iz vo di te (de nar ski i de viz ni) se utvr du va so za pi {u va-we na so stoj ba ta od iz vo di te.

Kaj de viz ni te sme tki, tre ba da se na pra vat na po ri (ako e po treb no da se upa tat i ba ra wa do stran ski-te ban ki) da se obez be dat de viz ni iz vo di za so stoj ba na sreds t va ta na 31.12.2008 go di na. Ova go po ten ci-ra me po ra di po stoj ni te raz li ki vo pres me tkov ni ot si stem vo zem ja ta i

vo strans tvo po ra di {to stran ski-te ban ki ne do sta vu va at po se ben iz vod pod 31 de kem vri, bi dej }i za niv e va e~ ki pos led ni ot iz da den iz vod. No za po t re bi te na po pi sot toa e po treb no, bi dej }i se slu ~u va ka ko do kaz za so stoj ba ta na de vi zi-te kon odre de na stran ska ban ka da se ko ri sti iz vod {to e star i nad 300 de na (na pri mer iz vod od 6 ja nu-a ri 2008 da slu i ka ko ko ne ~en za po pi sot so 31.12.2008). Vo slu ~a jot po vtor no iz da den iz vod od stran ska-ta ban ka na isti ot iz nos no so so-stoj ba 31.12.2008 go di na, ne som ne no }e uka e de ka na ve de na ta so stoj ba e ko ne~ na za go di na ta.

Vtor mo ment na koj tre ba da se obr ne vni ma nie e so stoj ba ta na go-to vi na ta na pre od ni te sme tki na 31.12.2008 go di na i toa na sme tki te:

1001 - Pre od na sme tkana ì ro sme tka

1003 - Pre od na sme tka na ban ka taza vr {e we ra bo ti pre kude lov na edi ni ca

So stoj bi te na ovie sme tki tre-ba to~ no da se po pi {at i da se vidi da li na isti te ima evi den ti ra no sreds tva od po star da tum ({to za-vi si od akti te na ban ka ta). Ova uka u va we se pra vi po ra di soz-na ni e to do bi e no od pra ksa ta od koe pro iz le gu va de ka na ve de ni te sme tki ~e sto pret sta vu va at i "cr-ni dup ki" za ne le ga len od liv na sred s tva ta. Za toa ako so po pi sot se utvr di de ka tu ka se evi den ti ra ni i sreds tva od po star da tum, za dol i-tel no da se is pi ta at pri ~i ni te za toa i isti te da se iska at vo po seb-na po pis na li sta. Vo pra ksa ta ka ko naj ~est rok vo koj ovie sreds tva mo-è da se za dr at na ovie pre od ni sme tki e ro kot od 5 de na.

PO PIS NA HAR TIIOD VRED NOST

Po pi sot na har tii od vred nost (~e ko vi, me ni ci, bla gaj ni~ ki za-pi si, ob vrz ni ci i dru gi har tii


SMETKOVODSTVO

410

od vred nost) bi lo da se ra bo ti za pri me ni ili da de ni har tii od vred nost, se vr {i so iska u va we na niv na ta so stoj ba vo no mi na len iz nos.

Kaj pri me ni te har tii od vred-nost tre ba go le ma pret paz li vost pri niv no to iska u va we ka ko akti va, zo {to ~e sto kaj del od niv re al na ta vred nost e na ma le na, a mo` no e i niv na ta prav na os no va da e iz gu be na - zna ~i pri po pi sot tre ba da se utvr di niv na ta is prav-nost od for mal no pra ven i su {tin-ski as pekt.

Kaj iz da de ni te har tii od vred-nost so cel na mi ru va we na ob vr ski-te na ban ki te, ne e mo en fi zi~ ki po pis na isti te (tie se iz da de ni vo pro met t.e. ne se vo ban ka ta), pa se po pi {u va at ob vr ski te {to se po kri e ni so niv. Vo ovoj slu ~aj se vr {i usog la su va we na so stoj-ba ta na sta sa ni te ku po ni (spo red ro ko vi te na vta sa nost), a do kol ku ima ne isp la ten iz nos da se utvr di da li sog las no Za ko not na sta na la za sta re nost.

PO PIS NA KRE DI TI TE

Us pe{ no sta na ra bo te we to na ban ka ta i so stoj ba ta so nej zi na ta li kvi dnost naj do bro se og le da pre-ku da de ni te i pri me ni kre di ti. Ed-na us pe{ na ban ka ima po ve }e da de-no od pri me no kre di ti, za raz li ka od po mal ku us pe{ na, ko ja {to za da obez be di do vol no li kvid ni sreds-tva mo ra da se za dol u va i po kraj toa {to sreds tva ta obez be de ni od kre di ti se me |u naj ska pi te.

Bez og led za koj vid na kre di ti sta nu va zbor (kra tko ro~ ni, dol go-ro~ ni, de nar ski, ili de viz ni) pri po pi sot e naj va` no da se utvr di prav na ta os no va za se koj od niv; da se raz me nat kon fir ma cii (po tvr di za so stoj ba ta) so kre di to da va ~i te; i da se utvr di da li ne koj od da de ni-te kre di ti gi is pol nu va us lo vi te da bi de pre fr len od re dov ni te sme tki na sme tki te za som ni tel ni i spor ni po ba ru va wa.

PO PIS NA VON BI LANS NAEVI DEN CI JA

Po pi sot na so stoj ba ta na sme-tki te od von bi lans na ta evi den ci ja (gru pa 99) gi op fa }a pri me ni te tu-|i sreds tva i pre ze me ni te us lov ni ob vr ski od stra na na ban ka ta {to ne se evi den ti ra at na dru gi te re-dov ni sme tki vo bi lan sot, a toa se na pri mer ze me ni tu |i pred me ti na ~u va we (zla to, sre bro, na kit i dru-gi vred nos ni pred me ti); za ku pe ni tu |i os nov ni sreds tva; sops tve ni os nov ni sreds tva da de ni vre me no kaj dru gi sub je kti ili na po p ra vka; pri me ni akre di ti vi, ga ran cii i in ka so ra bo ti so strans tvo, od nos-no da de ni har tii od vred nost vrz os nova na ems tvo i us lov ni te ob vr-ski po na ve de ni te ob vr ski.

ê sto pa ti pri po pi sot na so stoj ba ta na sme tki te od von bi-lans na ta evi den ci ja se pra vi gre-{ka, bi dej }i po pi sot vo ovoj del se iz vr {u va po ve }e for mal no, so pre pis na so stoj bi te iska a ni vo sme tko vods tve ni te kar ti ci bez da se nav le gu va pod la bo ko vo su {ti na-ta na iska a ni te po da to ci.

So po pi sot na ovie sreds tva tre ba da se utvr di pred se niv na ta for mal no prav na os no va nost (po-sto e we to na do go vo ri za isti te) i da se utvr di da li ni vo to na ob vr-ski te na de not na po pi sot osta na la ista ili se na ma li la (na pri mer, ob vr ski te po da de ni ga ran cii na od del ni ko mi ten ti mo e da opad-na le bi dej }i isti te pla ti le del od vta sa ni te ob vr ski po kri e ni so tie ga ran cii).

SPECIFI^NOSTI ZA POPISOTKAJ NEPROFITNITE ORGANIZACII

Obvrska za popis najmalku edna{ godi{no imaat i neprofitnite organizacii. Kako neprofitni organizacii se smetaat: stopanski interesni zaednici, zdruènija na gra|ani i fondacii, drugi oblici na zdruùvawe, politi~ki partii, verski zaednici, religiozni grupi i drugi, Crveniot krst na Republika Makedonija, zdruènija na stranci, stranski i me|unarodni nevladini organizacii, humani-tar ni organi zacii i zdruènija, sindikatite i drugi pravni lica osnovani so poseben propis od koi proizleguva deka se neprofitni organizacii, do kolku poinaku ne e regulirano so drug propis.

Popisot za neprofitnite orga-nizacii e reguliran so slednive propisi:

Zakon za smetkovodstvo za ne pro-fitni orga ni zacii ("Slu`ben vesnik na RM", broj 24/03 iU. br. 20/05 vo 80/05, vo natamo{-niot tekst: Zakonot).

Pra vil nik za sme tko vods tvo to za ne pro fit ni te or ga ni za cii ("Slu`ben vesnik na RM", broj 42/03 vo na ta mo{ ni ot tekst: Pra vil ni kot).

Sog las no ~len 16 od Za ko not, ne-pro fit ni te or ga ni za cii se dol` ni naj mal ku ed na{ go di{ no da vr {at usog la su va we na so stoj ba ta na sreds-tva ta i niv ni te iz vo ri iska a ni vo sme tko vods tvo to so fa kti~ ka ta so stoj ba {to se utvr du va so po pis na 31 de kem vri, na na ~in pro pi {an od stra na na mi ni ste rot za fi nan-sii. Na ~i not na vr {e we na po pis e utvr den so Pra vil ni kot.

Napomena: So ogled na toa {to vo Pravil nikot za smet ko vod stvo za

@arko MIHAJLOVSKI


SMETKOVODSTVO

nepro fitni organi za cii vo del VIII "Po pis na sred stvata, obvrskite i pobaru va wata" odredbite za popis ne se razlikuvaat od odredbite za trgovcite, ovie subjekti moàt da gi koristat site upatstva dadeni vo napisot "Popis na sredstvata i obvrskite za 2008 godina", vo ova spisanie, so toa {to site akti, pri fa}awe na izve{taite za popis, }e gi donesat soodvetni organi vo neprofitnite organizacii.

Sog las no ~len 5 od Pra vil ni-kot, ne pro fit ni te or ga ni za cii se dol` ni pr vo to otvo ra we na sme tki-te na sreds tva ta, ob vr ski te i iz vo-ri te na sreds tva ta da go spro ve dat vrz os no va na po ~et ni te so stoj bi utvr de ni so po pis. Sog las no ~len 11 od Pra vil ni kot, ne pro fit ni te or ga ni za cii na po ~e to kot na svo e-to ra bo te we ja utvr du va at vi stin-ska ta so stoj ba na si te sreds tva i niv ni te iz vo ri i vrz os no va na ta ka utvr de na ta so stoj ba so sta vu va at po-~e ten bi lans. Vi stin ska ta so stoj ba na sreds tva ta i niv ni te iz vo ri se utvr du va so po pis (in ven ta ri su va-we). Vrz os no va na po ~et ni ot bi-lans, ne pro fit ni te or ga ni za cii gi otvo ra at de lov ni te kni gi.

Sog las no ~len 30 od Pra vil ni-kot, ne pro fit ni te or ga ni za cii na kra jot na go di na ta se dol` ni da ja usog la sat so stoj ba ta na sreds tva-ta i niv ni te iz vo ri iska a ni vo sme tko vods tvo to so fa kti~ ka ta so stoj ba utvr de na so po pi sot (in-ven ta ri su va we).

So po pis se utvr du va so stoj ba ta na po tro {e ni ot ma te ri jal i sit ni-ot in ven tar, so stoj ba ta na pred me-ti te, opre ma ta, po ba ru va wa ta i ob vr ski te na den 31 de kem vri. Po isk lu ~ok na ne pro fit ni te or ga ni-za cii ko i {to vr {at kni ar ska ili bib li o te kar ska dej nost za niv ni te spe ci fi~ ni sreds tva (kni-gi, do ku men ti, fil mo vi, fo to si, ar hiv ska gra |a i sli~ no), mo at da iz vr {at po pis vo rok koj {to ne e po dolg od pet go di ni.

Vo od nos na us pe{ no iz vr {u-va we na po pi sot ne pro fit ni te

or ga ni za cii sog las no ~len 31 od Pra vil ni kot se dol` ni:

da for mi ra at po tre ben broj po sto ja ni ili po vre me ni ko mi sii za po pis;

da gi opre de l at ra bo ti te {to tre ba da gi iz vr {i ko mi si ja ta za po pis i li ca ta koi ma te ri jal no se za dol e ni za sreds tva ta {to se po pi {u va at i niv ni te ne po sred ni ra ko vo di te li;

da go opre de l at da tu mot ko ga za po~ nu va po pi sot, vre me to za vr {e-we na po pis i ro kot za do sta vu va we na iz ve {ta jot za iz vr {e ni ot po pis so pri lo e ni te po pis ni li sti, so toa {to ro kot za do sta vu va we to na ovoj iz ve {taj i po pis ni te li sti do sme tko vods tve na ta slu` ba, mo e da bi de naj doc na dva e set de na pred ro kot pro pi {an za do sta vu va we na go di{ na ta smet ka (naj doc na do 8 Fe vru a ri 2009 go di na).

Ko mi si ja ta za po pis sog las no ~len 34 od Pra vil ni kot e dol` na da ja utvr di so stoj ba ta so po pis, da so sta vi po pis ni li sti i da iz go tvi iz ve {taj za iz vr {e ni ot po pis. Po-da to ci te za po pi sot se vne su va at po e di ne~ no vo na tu ral ni i pa ri~-ni vred no sti vo po pis ni te li sti koi pret sta vu va at sme tko vods tven do ku ment ~i ja vred nost so pot pis ja po tvr du va at ~le no vi te na po pis-na ta ko mi si ja.

Pro me ni te na sta na ti po me |u de not na po pi {u va we to i opre-de le ni ot den pod koj po pi sot se vr {i, se vne su va at vo po pis ni te li sti do pol ni tel no vrz os no va na sme tko vods tve ni iska zi za tie pro me ni.

Sreds tva ta {to im pri pa |a at na ne pro fit ni te or ga ni za cii, a ko i {to ne se za te ~e ni na de not na po pi {u va we to, se po pi {u va at vo po-seb ni po pis ni li sti ako do de not na za vr {u va we to na po pi sot ne se pri-me ni po pis ni te li sti od sub je ktot kaj ko go tie sreds tva se na o |a at.

Ne pro fit ni te or ga ni za cii kaj koi se na o |a at tu |i sreds tva, tie sreds tva gi po pi {u va at i po pis-ni te li sti ved na{ po iz vr {e ni ot

po pis gi do sta vu va at na sub je ktot na koj tie sreds tva mu pri pa |a at.

Iz ve {ta jot od ko mi si ja ta za po pis so dr i: pred lo zi za kni e-wa na ku so ci te, od nos no vi {o ci te (raz li ka ta) na vred no sta na sreds-tva ta, po ba ru va wa ta i ob vr ski te, za be le {ki te i ob jas nu va wa ta na li ca ta {to ra ku va at so ma te ri-jal ni te i pa ri~ ni te vred no sti za utvr de ni te raz li ki, ka ko i dru gi za be le {ki i ob jas nu va wa na na sta-na ti te raz li ki.

Pri razg le du va we na iz ve {ta-jot za iz vr {e ni ot po pis or ga not na upra vu va we na ne pro fit na ta or ga-ni za ci ja e dol en da go utvr di:

na ~i not na li kvi da ci ja na utvr de ni te ku so ci;

na ~i not na kni e we na utvr-de ni te vi {o ci;

ot pi sot na ne nap la ti vi te i za sta re ni te po ba ru va wa;

ras ho du va we to na sreds tva ta na opre ma ta i na sit ni ot in ven-tar; i

mer ki te ko i {to tre ba da se pre ze mat pro tiv li ca ta od go vor ni za na sta na ti te ku so ci, o{te tu va-wa na sreds tva ta i za ne nap la ti vi-te po ba ru va wa.

Iz ve {ta jot za iz vr {e ni ot po-pis za ed no so aktot (od lu ka ili re-{e nie) na za kon ski ot pret stav nik na ne pro fit na ta or ga ni za ci ja, ili na or ga not na upra vu va we se do sta-vu va at do sme tko vods tve na ta slu`-ba za ra di kni e we na raz li ki te i usog la su va we na sme tko vods tve na ta so fa kti~ ka ta so stoj ba utvr de na so po pi sot, naj doc na dva e set de na pred ro kot pro pi {an za do sta vu va we na go di{ na ta sme tka (naj doc na do 8 Fe vru a ri 2009 go di na).

Sog las no ~len 20 stav 1 to~ ka 8 od Za ko not so pa ri~ na kaz na od 60.000 do 300.000 de na ri }e se kaz-nat za pre kr {ok ne pro fit ni te or ga ni za cii koi ne vr {at po pis sog las no odred bi te na Za ko not. Za isto to de lo }e se kaz ni za pre kr-{ok i od go vor no to li ce na ne pro-fit na ta or ga ni za ci ja so pa ri~ na kaz na od 30.000 do 50.000 de na ri.

411


SMETKOVODSTVO

POPIS KAJ DRU[TVATA ZAPOPIS KAJ DRU[TVATA ZAOSIGURUVAWE I REOSIGURUVAWEOSIGURUVAWE I REOSIGURUVAWE

Aco DIMITROVSKI

Obvrskata za izvr{uvawe na popis na ce lo-kup niot imot i na ob vr s ki te na dru{tv ata za osi guruvawe i reo si guruvawe, ut vr dena e so ~len 473 od Zakonot za trgov ski te dru{ tva ("Slu` ben ves nik na RM", broj 28/04...87/08) spored koja, sos tojbata na sred st va ta i ob vr ski te is ka ani vo smet kovod st vo to tre ba da se uso gla si so fak-ti~ kata sostoj ba na is tite ut vr de na so po pisot na 31.12.2008 godina.

Kaj dru{tvata za osiguru va we i reosi guru vawe, ce lokupna ta ak tiv nost naso~ena vo pra vec na iz-vr {u vaweto na popi sot se spro ve du va vrz osnova na in terni upat st va i pravil nici (Upat stvo za re do ven popis na pari~nite i mate ri jalnite vrednosti, poba ruva wa ta i ob vrskite kaj sredst-vata za osi guruvawe so sostojba na kra jot na godinata i Upatstvoto za pri mena na Pra vil nikot za re zer va ci ja na {teti) vo koi de talno se objas-neti postap kite i redos ledot na izvr {u vawe na oddelni ope ra cii, pri {to ro kovite vo koi is ti te treba da bidat iz vr {eni mora da bidat usoglaseni so propisite.

Vo osnova, za pravilno i na vre me no iz vr {u-vawe na popisot tre ba da se imaat pred vid sled-nive propi si: Zakonot za trgov ski te dru {tva

("Slu` ben vesnik na RM, broj 28/04...87/08); Pra-vil nikot za na~inot i roko vi te za vr {ewe na popis i usogla suvawe na smet ko vodstve na ta so fak-ti~ kata sos to j ba ("Slu` ben ves nik na RM", broj 48/03) i Zakonot za zadolìtelno osiguruvawe vo soobra}ajot ("Slu`ben vesnik na RM", broj 88/05...81/08).

Me|unarodnite Smetkovodstveni Standardi ne nala gaat vr{ewe na popis na sredstvata i obvrskite, no toa ne zna~i deka otfrlaat takva mo`nost koja{to ovozmo uva prezentirawe na potpolni i vistiniti podatoci potrebni pri prezentirawe na finansiskite izve{tai.

Osiguritelnite dru{tva {to vleguvaat vo grupata na golemi i sredni trgovci, soglasno ~len 478 od Zako not za trgovskite dru{tva gi podnesuvaat sopstvenite finansiski izve{tai na revizija i od tie pri~ini imaat obvrska da ja izvestat revizorskata ku}a {to }e ja vr{i revizijata, za vremeto i mestoto na vr{ewe na popisot. Celta e da se obezbedi fizi~ko prisustvo na revizorite pri vr{ewe na popisot so cel navre-me no da se elimini raat eventualnite propusti pri nego voto izvr{uvawe i da se izgotvi {to e mo`no poto~en revizorski izve{taj.

PREDMET NA POPISOT

So popisot se opfa}aat site analiti~ki smetki predvideni so smetkovniot plan, na koi se iskaàni salda na 31.12.2008 godina. Ne se popi{uvaat edinst-veno smetkite od klasa 4 - Tro{oci i klasa 7 - Ras hodi i prihodi.

POPIS NA POBARUVAWATA I OBVRSKITE

Popisot na pobaruvawata i obvrskite vrz osnova na in ter nite odnosi (smetkite 181 i 281) gi opfa}a internite i dru gi te odnosi vo smetkovodstvoto na zdru enite sredstva. Pobaru vawata i obvrskite {to nasta nu va at vrz osnova na ostvarenite finan-siski rezultati (izram nu va we na rizici) kaj osi gu-

ritelnite dru{t va se specifi~ni i se uso gla su vaat pri izgotvuvawe na go di{ nite smetki, koga vsu{-nost e edin stveno mo`no toa da se spro ve de. Po usoglasuvaweto ne smeat da se pojavat razliki me|u poba ru va wa ta i obvrskite, a predmet na po pi sot se pojavenite razliki (kako pobaruvawa ili obvrski).

Popisot na aktivnite i pa siv nite vremenski razgra-ni~u va wa (smetkite 190 - 192 i 194, odnosno 290 - 297), se vr{i po grupi na osi guruvawe (oddelno za osigu ru-va we na ìvot i oddelno za neì vot no osiguruvawe) i po me|u seb noto zat vorawe na navedenite smetki - se popi{uvaat saldata za ed no so osno vata od koja potek nu vaat.

Pobaruvawata i obvrskite po rabotite na soosi-guruvaweto i re osi guruvaweto (smetkite 121, 122, 123 i 128, odnosno 202 - 205 i 220 - 223), mora da se usoglasat

412


SMETKOVODSTVO

i da bidat potvrdeni od soo si guru-va ~ot, od no sno reosiguruva~ot vo zem jata ili vo stranstvo. Kaj site dru gi poba ruvawa i obvrski se po-pi {uvaat saldata {to treba da se pre nesat vo narednata godina i se ut vrduvaat pri~inite za nena vre-me nata napla ta, odnosno isplata. Pobaruvawata i obvrskite za koi }e se konstatira deka ne postoi ured na i vero dos tojna doku men-ta ci ja }e se popi{at vo posebni po pis ni listi.

POPIS NA PARI^NISREDSTVA I HARTII

OD VREDNOST

Sostojbata na gotovinata vo ka sa ta (vklu~uvaj}i gi i hartiite od vrednost - ~ekovi, menici, blagajni~ki i komercijalni zapisi i sli~ no) se utvrduva so broewe i zapi {u vawe spored apoeni, dodeka na sred stvata vo bankite se utvrduva spo red sos tojbata na iz vodite na pos led niot den od de-lovnata go dina.

Polisite za osiguruvawe, kaj dru{ tvata za osiguruvawe na ì vot i neìvotno osiguruvawe, pret sta vuvaat poseben vid na har-tii od vrednost. So ovie polisi se zadol uvaat licata {to gi sklu~u-va at dogovorite za osiguruvawe (toa se lica vo redoven raboten odnos t.e. vraboteni vo osi guri-tel na ta ku}a i nadvore{ni lica - akviziteri). Ovie lica treba da bidat po vikani od strana na po-pis nata ko misija, {to }e iz vr {i uvid vo sos tojbata na blanko po li-site, pri {to se za pi{uva imeto i prezi meto na zadol enoto lice i seris kite broevi na nepopol ne ti-te po lisi. Sostojbata na poli si te utvr dena na lice mesto so po pi sot, tre ba da se sporedi so vkup no to zadol enie na sekoe lice oddel no {to se vodi vo posebna kni ga za iz dade ni po lisi, a za utvr de nata razlika (broj~ana) me|u prime-nite vo za dolènie i pokaànite na uvid po lisi pri popisot, treba

da se pro veri dali e izvr{eno razdol u vawe t.e. dali se preda-deni po pol neti polisi za sklu~eni dogo vo ri za osiguruvawe.

Popisot na blanko polisite e od osobena va`nost za osigu-ri tel ni te ku}i i e naso~en kon spre ~u vawe na nivna eventualna zloupot re ba.

POPIS NAREZERVIRANI [TETI

Rezervacijata na {teti pret-sta vuva procenka na o~ekuvanata vred nost na {tetite na denot na is pla tata, {to se pravi za nasta-na tite prijaveni i neprijaveni (spored soznanijata ili infor-ma ci ite {to gi imaat stru~ nite slu`bi za ost varenite osigu ritel-ni nastani) {teti do 31.12.2008 godina.

So ogled na faktot deka iz no si-te za rezervacija {to se utvr du va-at od strana na popisnite komi sii moè da bidat dosta go le mi, tie naj direktno se odrazu va at vrz krajniot finansiski rezultat od rabote we to, pa zatoa e osobeno va`no popi sot da se izvr{i pra vil-no. Naspro ti toa, vo prak ti ka ta se konsta ti rani i slu~ai na na mer no "naduvu vawe" na rezervi ra ni te iz-no si so cel da se prikrie os t va re-nata do bivka i so toa da se na ma li obvrs kata za danok na dobiv ka ta.

Odgovornosta za kvalitetnoto iz vr{uvawe na ovoj popis pa|a vrz ~lenovite na popisnata komisija i niv treba da im bide jasno deka popisot }e se smeta za kvalitetno izvr{en samo do kolku spored iskustvenata praktika, vrednosno gledano nema otstapuvawa (vo plus ili minus) pogolemi od 10% od iz nosot {to }e se isplati na osi-gu renikot vo narednite pe ri o di po likvidacijata na {tetite.

Popisot na rezerviranite {te-ti bara celosno razgleduvawe na se koj slu~aj oddelno, a za istiot se potrebni i golemi stru~ni pozna-va wa za da moè da se utvrdat (pri-

fa tat ili odbijat) rezerviranite iznosi. Od tie pri~ini ovoj popis mora da se doveri na stru~ni lica koi rabotele na procenka na {te ti i se so pogolemo iskustvo ili ako toa ne e mo`no, potrebno e komi-sijata da gi koristi misle wa ta na procenitelite (kaj neì vot no to osiguruvawe), odnos no na le ka-ri te, pravnicite, aktuarite (kaj ì vot noto osiguruvawe).

Sepak rezervacijata na {tetite vrz osnova na avto odgovornost e najne blagodarna rabota i golem problem so koj }e se sudrat popis-nite komi sii od ednostavna pri ~i na {to po stoi golem ras~ekor me|u sudskata praktika i krite riumite i meri lata za odmeruvawe na nado-mest na {teta {to se utvr duva po slobodna ocenka, a koi Na cional-noto biro za osiguruvawe gi done-se vo januari 2002 godina. Spored sudskata prak tika izno si te {to na ime o{teta im se dosudu vaat na o{tetenite li ca vrz osno va na: pretrpena fizi~ka bolka; pre-trpena du{evna bolka (poradi nama-lena ìvotna aktiv nost, po radi nagrdenost); pravno rele van ten strav; psihi~ka bolka vo slu~aj na smrt na blisko lice; pre trpena du{evna bolka poradi oso beno teòk invaliditet na blis ko lice i vrz osnova na nado mest za po g-rebni tro{oci, se mnogu povisoki od istite utvrdeni so spomenatite kriteriumi i merila.

Od navedenite pri~ini pri popisot }e treba da se rezerviraat iznosi {to se voobi~aeni vo sud-skata praktika, bidej}i se mnogu retki slu~aite na utvrduvawe na o{teta so vonsudska spogodba.

So ~len 45 od Zakonot za za dol -ì telno osiguruvawe vo soob ra-}a jot ("Slu`ben vesnik na RM", broj 88/05 i 81/08 ), se predviduva kri te riumite za nadomest na {te-ta pora di smrt, telesna povreda i naru{u vawe na zdravjeto da gi ut-vrduva Ko misijata za osiguruvawe od avtomo bilska odgovornost i istite da gi dostavuva do sudovite

413


SMETKOVODSTVO

zaradi odlu ~u vawe pri utvrduvawe na nadomest na {teta poradi nave-denite pri~ini.

So navedenoto treba da se pro-me ni odnosot na sudovite pri re {a-va weto na o{tetnite pobaruva wa po spomenatite osnovi, no so ogled de ka zakonot stapi na sila od 27.10.2005 godina i deka ne moè da vaì retroaktivno, sigur no e deka do 31.12.2008 godina, }e ima pred-me ti po koi sudovite }e re{a vaat sog lasno noviot Zakon, no u{te pobroj ni }e bidat starite pred-meti (slu ~ai do 26.10.2005) {to }e bidat re {a vani spored starata sudska praksa.

Predmet na popisot se prija-ve ni te, a nelikvidirani {teti, od no s no obvrskite vrz osnova na osi gu ru vaweto {to nastanale vo te-kot na 2008 godina, no i preneseni od pora ne{nite godini, poradi {to i sami te popisni listi }e mo-ra da se iz gotvuvaat oddelno spo red godinata na rezervacijata. Pred met na popi sot se i nelikvi di ra nite {teti po koi e izvr{ena is plata na akon tacii na osigu re ni kot, pri {to istite se popi {uva at vo vkupen iznos t.e. bez da se na maluvaat za isplatenite akontacii.

So popisot se opfa}aat site {te ti i toa: redovnite {teti, {te tite vo spor (so isklu~ok na spo rovite kaj osiguruvaweto na ìvot), rentite, {tetite po me|u-na rodnata zelena i sina karta i re gre snite pobaruvawa od drugite osi guritelni dru{tva podneseni do krajot na 2008 godina.

So popisot ne se opfa}aat, lik vi diranite {teti (do krajot na 2008 godina) {to ne se ispla te-ni (istite se kniàt kako lik vi-dirani {teti - tro{oci).

Kaj osiguruvawata na ìvot, ob vrskite vrz osnova na istek i ot kup ne se predmet na rezervacija do kolku stanuva zbor za vistinska ob vr ska kon osigurenikot.

Site {teti prijaveni do 31.12. 2008 godina, se zaveduvaat vo kni-ga ta na {teti, a onie {to ne se

lik vidirani se predmet na rezer-va ci ja. Toa zna~i deka na ve de na ta kni ga e osnova za iz vr {uvawe na po pi sot pa za toa istata mora da se vo di uredno i aùr no.

Pri vr{eweto na po pi sot na neli k vidi ra ni te {teti, popis na ta komisija procen kata na visi na ta na {tetite {to treba da se re zer-viraat ja vr{i so uvid vo sled na ta doku men ta cija koja (do kol ku ja ima) treba da bide odlo e na vo dosieto za sekoja od del na {teta:

kopija na polisa; o{tetno pobaruvawe; prijava za uvid i pro cenka

na {teta; smetki (fakturi) ili pres-

met ki; sudski presudi (za dosudenite

iz nosi); soodvetna medicinska do ku-

men tacija;i druga dokumentacija vo pred-

me tot na {tetata.Popisnite listi za popis na

re zer viranite {teti treba da gi so dr at barem slednite koloni:

reden broj; broj na {teta; broj na polisa; vremetraewe na osigu ruva we-

to (od - do); ime i sedi{te na osigure-

nikot; data koga nastanala {tetata; procenet iznos na rizikot

(vo kolona za osnovniot rizik, od-nos no vo kolona za drugite rizici i kolona za vkupen iznos); i

zabele{ki.Popisot na rezerviranite {te-

ti treba da se izvr{i po grupi na osi guruvawe (osiguruvawe na ì vot i neìvotno osiguruvawe) i po kla si (takvi vo grupata na neìvo t noto osiguruvawe ima vkupno 15).

OBVRSKI NAPOPISNITE KOMISII

^lenovite na komisiite za popis se odgovorni za to~nosta na

sos toj bata utvrdena so popisot, za pra vil no sostavuvawe na popis ni-te listi, za navremeno izvr{u vawe na popi sot i za to~nosta i se op fat-nosta na izve{tajot za izvr {e ni ot popis.

So cel da se zadovolat pret hod-no spomenatite barawa, na popis-ni te komisii im e dozvoleno da po ba raat mislewa od stru~ni lica i toa od proceniteli (licata koi rabo tat na izvod i procenka na {teti kaj neìvotnite osigu ru-vawa), lekari, pravnici, aktu ari (koga stanuva zbor za o{teta na lica, renta, izgubena zarabo tuva~-ka, pretrpena bolka i sli~no kaj ì vot nite osigu ruvawa) ili ve{-ti lica, koi so visok stepen na stru~ nost }e go procenat kvali te-tot i vred nosta na oddelnite sred-stva, pobaruvawata i obvrskite.

Za pravilno izvr{uvawe na po-pi sot, popisnite komisii treba da gi sprovedat slednive operacii i toa po sledniov redosled:

1) Kaj sredstvata {to osven vo vred nosni se iskaùvaat i vo ma te-rijalni (broj~ani) iznosi (a toa se sred stvata od klasa 0 i 3), se vr{i bro ewe ili merewe na samoto mes-to i tie podatoci (koli~inski) se is kaùvaat vo popisnite listi.

Vo ovaa faza od popisot (fi zi~ -ko popi{uvawe) e bitno na po pis-nata komisija da ne i se dozvoli uvid vo podatocite od smetko vod-st venite evidencii.

2) Vo popisnite listi se vne-su vaat promenite vo koli~inite, {to nas tanale me|u denot na po pi-{u va weto i 31.12.2008 godina. Ova e po radi faktot {to popisot ne e mo` no da se izvr{i za eden den t.e. na 31.12.2008 tuku naj~esto se iz vr-{uva nekolku dena pred ili po taa data, pa razlikite (+/-) {to nas ta nu-vaat se dokniùvaat vo popis nite listi, no isklu~itelno vrz osno va na ve rodostojna dokumenta cija (fak turi, priemnici i sli~no).

3) Se vnesuvaat naturalnite sos tojbi od smetkovodstvenite evi-dencii vo popisnite listi.

414


SMETKOVODSTVO

4) Se utvrduva naturalnata (ko li~inskata) razlika me|u sos-toj bata utvrdena so popisot i smet-ko vodstvenata sostojba.

5) Vo popisnite listi se vne-su va at vrednosni pokazateli, a toa ovoz moùva vrednosno pres-me tu va we na naturalnite sostojbi ut vr deni so popisot (koli~ina i cena).

6) Sporedba me|u sostojbata ut vr dena so popisot i smetko-vod st ve nata sostojba, pri {to se ut vr duvaat razliki (kusoci ili vi {o ci), i

7) Izgotvuvawe na tekstualen izve{taj vo koj detalno }e se ob-jas nat pri~inite koi dovele do ku soci i vi{oci, so istovremeno da va we na predlozi za knièwe na is tite. Se davaat i zabele{kite i objas nu va wata od licata {to raku-va at so ma terijalnite i pari~nite vred nosti kaj koi se utvrdeni razlikite, kako i drugi zabele{ki na nekoi sos toj bi koi se glavni pri~ini za prija venite razliki (kusoci i vi{oci).

USOGLASUVAWE NAFAKTI^KATA SO

SMETKOVODSTVENATA SOSTOJBA

Na posebna sednica na koja pri-sus tvuvaat ~lenovite na popisnite komi sii i rakovoditelot na smet-ko vodstvoto, nadle`niot organ }e go razgleda izve{tajot od izvr {e-niot popis i }e donese odluki so koi se odobruva knièwe i likvi-da cija na utvrdenite kusoci i vi-{o ci; vr{ewe otpis i ispravka na vred nosta na materijalnite vred-nos ti, pobaruvawata i obvrskite; rasho duvawe na dotraeni i neupo-treb livi sredstva; knièwa na lom, kalo i rastur i za drugi pra-{awa vo vrska so popisot.

Izve{tajot od popisnite komi-sii za izvr{eniot popis, zaedno so od lukite, re{enijata i zaklu-~oci te od organot na upravu vawe, }e se dos tavat do rakovoditelot

na smet ko vodstvoto najdocna do 08.02.2009 godina.

Rakovoditelot na smet kovod-st vo to ima obvrska da ja usoglasi sos toj bata na sredstvata i nivnite iz vo ri iskaàna vo smet ko vod stvo-to, so vistinska sostojba ut vrdena so popisot, na toj na~in {to }e spro vede soodvetni kni ewa za ut vr denite razliki i toa na na~in ka ko {to e utvrdeno vo odlukata od organot na upravuvawe za rezul ta-tite od popisot.

Po izvr{enite knièwa spro-ve deni vo delovnite knigi, sos toj-ba ta vo smetkovodstvoto e uso gla se-na so vistinska sostojba utvr de na so popisot na 31.12.2008 godina.

NADVORE[NA KONTROLANA IZVR[ENIOT POPIS

Vo ramkite na zakonskite ovlas-tuvawa Agencijata za supervizija na osiguruvaweto i Minister stvoto za finansii (preku Direk cijata za golemi dano~ni obvrznici) vr{at kontrola na popisot kaj dru{tvata za osiguruvawe.

Spored toa, pravilnoto izvr-{uvawe na popisot ne e samo ob-vrs ka za ~lenovite na popisnite ko misii tuku i za:

a) ~lenovite na organot na up ra vuvawe, bidej}i Agencijata za supervizija na osiguruvaweto moè da donese re{enie za pov le-kuvawe na prethodno done sena ta soglasnost za vr{ewe na funk cija-ta ~len na organot na up ravuvawe so dru{tvoto za osigu ruvawe do kolku utvrdi deka isti ot ne raboti vo soglasnost so Zako not;

b) ~lenovite na nadzorniot or-gan na dru{tvoto za osiguruvawe, bidej}i istite se dol`ni da gi razgleduvaat i da raspravaat po na odite od pos tapkata na spro ve-duvawe na super vizijata na dru-{tvoto za osiguru vawe; i

v) vnatre{nata revizija na dru-{tvoto za osiguruvawe vo ramkite na svoite rabotni obvrski, isto ta ka, snosi del od odgovornosta za

pravilnoto izvr{uvawe na popi-sot, bi de j}i i toa moè i mora so svoite ukaù vawa i sugestii da vlijae vrz pra vilnoto izvr{uvawe na popisot.

So kontrolite izvr{eni od strana na Ministerstvoto za fi-nansii kaj dru{tvata za osigu ru-va we se utvrdeni brojni nepravil-nosti vo pogled na pravilnoto iz-vr{uvawe na popisot i toa oso be no vo delot na rezerviranite {te ti. Vo najgolem broj slu~ai se vr {i precenuvawe na rezervira nite iznosi t.e. istite se za nekolku pati pogolemi od iznosite {to se utvrduvaat pri likvidacijata i isplatata na {tetite na osigu-re nicite, a samo vo mal broj na slu ~ai rezerviranite iznosi se potce neti, odnosno se iskaàni pomali rezervacii vo odnos na podocna izvr{enite isplati.

Pri~inite za navedenata ne-pravilnost spored kontrolata se od najrazli~na priroda, no vo os-nova stanuva zbor za propusti vo iz vr {uvaweto na nekoi bitni ope-racii kako od strana na proceni-telite taka i od strana na ~leno-vite na popisnite komisii, kako na primer:

propu{tawe navremeno da se pobaraat podatoci za smetkovodst-venata vrednost na o{tetenata oprema od smetkovodstvoto na osigurenikot;

propu{tawe da se zeme vo predvid postoeweto na podosigu-ruvawe ili nadosiguruvawe vo momentot na rezervacijata;

propu{tawe navremeno da se pobaraat podatoci za vrednosta na opremata kaj proizvoditelite na istata;

propu{tawe da se koristat pokazateli za sli~ni situacii ve}e videni vo sudskata praktika (osobeno kaj {tetite od avto-odgovornost) i sli~no.

415


SMETKOVODSTVO

Po sto e~ ka ta za kon ska re gu-la ti va Za ko not za sme tko vods-tvo za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 61/02, 98/02, 81/05) i Pra vil ni kot za sme tko vods-tvo za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 28/03, 62/06) gi ob vr zu va bu xet ski te ko ris ni-ci za dol i tel no naj mal ku ed-na{ vo go di na ta da spro ve dat po pis na po sto ja ni te sreds tva, za li hi te, po ba ru va wa ta i ob vr-ski te, pri {to fa kti~ ka ta so-stoj ba tre ba da ja usog la sat so sme tko vods tve na ta so stoj ba.

Iz mi na po dolg per i od od imp-le men ta ci ja ta na odred bi te od Za ko not i Pra vil ni kot za sme tko-vods tvo na bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci, vo de lot na ob vr ska ta {to e de fi ni ra na za spro ve du-va we na po pi sot na po sto ja ni te sreds tva, za li hi te, po ba ru va wa ta i ob vr ski te, ka ko i usog la su va we na fa kti~ ka ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba, no se u {te od del ni bu xet-ski ko ris ni ci od ob je ktiv ni i sub je-ktiv ni pri ~i ni ne vr {at po pis ili ne ce los no go spro ve du va at isti ot. Se ka ko de ka ovaa ob vr ska po sto e {e i pred ob ja vu va we to i pri me na ta na na ve de ni te za kon ski pro pi si.

Vo o bi ~a e no, vo pra ksa ta po-~e sto se sret nu va at sub je ktiv ni pri ~i ni za nes pro ve du va we ili ne-ce los no spro ve du va we na po pi sot na imo tot na bu xet ski ot ko ris nik. Ime no, ~e sta e po ja va ta ko ga:

Po pis ni te li sti za iz vr {e-ni ot po pis so dr at po da to ci sa mo za ko li ~i na ta na po sto ja ni te sreds-tva ili na za li ha ta na tr govska ta sto ka, ma te ri ja li te, sit ni ot in ven-tar, avto de lo vi te i avto gu mi te, do de ka ne se vne se ni vred nos ni te po ka za te li po e di ne~ no za se koe sreds tvo, so {to se ote` na ti us lo-vi te za usog la su va we na fa kti~ ka-ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba;

Po pis ni te li sti ne se pot pi-{a ni od ~le no vi te na ko mi si ja ta za po pis, so {to e na ma le na ve ro do stoj-no sta na po pis ni te li sti i od go vor-no sta na ~le no vi te od ko mi si ja ta;

Po pis ni te li sti se po pol nu-va at spo red lo ka ci ja ta na sreds tva-ta, a ne spo red kon to to ka de isti te sme tko vods tve no se evi den ti ra ni, so {to e ote` na to usog la su va we na fa kti~ ka ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba;

Po pis ni te li sti gi vklu ~u-va at gra de` ni te ob je kti za koi bu xet ski ot ko ris nik ne ma obez-be de no do kaz za sops tve nost od nad le` ni ot or gan;

Ras ho du va ni te sreds tva ne se iska a ni na po seb ni po pis ni li sti;

Tu |i te sreds tva koi se za te-~e ni kaj bu xet ski ot ko ris nik na de not na spro ve du va we na po pi sot ne se evi den ti ra ni na po seb ni po-pis ni li sti i isti te ne se do sta ve-ni do sops tve ni ci te na isti te;

Ce los no iz vr {e ni ot fi zi~ ki del na po pi sot ne e spo re den so sme-tko vods tve na ta so stoj ba, za da se kon-sta ti ra da li fa kti~ ka ta so stoj ba

e usog la se na so sme tko vods tve na ta so stoj ba. Toa uka u va de ka go le mi ot trud po tro {en za spro ve du va we na po pi sot ne e isko ri sten od stra na na od go vor ni ot sme tko vo di tel za spo re du va we so so stoj ba ta {to e de-fi ni ra na od ko mi si ja ta za po pis;

Od lu ka ta od od go vor no to li ce na bu xet ski ot ko ris nik so-dr i zak lu ~o ci spo red koi sa mo se po tvr du va at ku so ci te, od nos no ras ho di te na sreds tva ta, bez da se de fi ni ra ~i ja e od go vor no sta i bez da se do ne se kon kret na od lu ka ka kva }e bi de sud bi na ta na ras ho-du va ni te sreds tva, od nos no da li de lum no ili ce los no }e se otu |at, da dat vo vid na do na ci ja ili }e do-bi jat tret man na ot pad;

Do ne se na ta od lu ka za otu |u-va we/pro da va we na ras ho du va ni te sreds tva e spro tiv na na odred bi te pro pi {a ni vo Za ko not za ko ri ste-we i ras po la ga we so stva ri te na dr av ni te or ga ni, od nos no pri otu |u va we to sreds tva ta ne se up-la tu va at na Cen tral ni ot bu xet na Re pub li ka Ma ke do ni ja, tu ku na sme-tka ta na bu xet ski ot ko ris nik;

Iz vr {e ni ot po pis na po ba-ru va wa ta i ob vr ski te e for mal-no iz vr {en, so pri fa }a we na po da to ci te od sme tko vods tve na ta evi den ci ja, bez da se iz vr {i so od-vet no po tvr du va we i spo re du va we na so stoj bi te po me |u fa ktu ri te, sklu ~e ni te do go vo ri, sta ros na ta stru ktu ra na isti te, prev ze me ni-te mer ki od od go vor ni te li ca za ne nap la te ni te po ba ru va wa i ne iz-mi re ni te ob vr ski.

POPIS NA SREDSTVATA, OBVRSKITE IPOBARUVAWATA KAJ BUXETITE IPOBARUVAWATA KAJ BUXETITE I

BUXETSKITE KORISNICIBUXETSKITE KORISNICI

Branislav GULEV

416


SMETKOVODSTVO

Na ve de ni te vi do vi na ne do sta-to ci na ne ce los no spro ve de ni ot po pis na imo tot na bu xet ski te ko ris ni ci se po ja vu va at se ko ja go di na, ne za vis no na re dov ni te edu-ka cii i po tse tu va we na za kon ska ta ob vr ska po sta ve na pred od go vor ni-te sme tko vo di te li.

Se ka ko de ka tre ba da se istak ne si stem ska ta sla bost vo na ve de ni te za kon ski pro pi si, spo red koi za-dol i tel no sta za spro ve du va we na po pi sot ne se od ne su va na Bu xe tot na RM i na bu xe ti te na edi ni ci te na lo kal na sa mo u pra va.

Da se po tse ti me de ka ob vr ska-ta za spro ve du va we na po pi sot na sreds tva ta, po ba ru va wa ta, ob vr ski-te i iz vo ri te e pro pi {a na vo ~len 21 od Za ko not za sme tko vods tvo za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 61/02, 98/02, 81/05) spo red ko ja e pro-pi {a na za dol i tel na ta ob vr ska za po pis na sreds tva ta, po ba ru va wa ta i ob vr ski te na si te bu xet ski ko ris-ni ci, so isk lu ~ok za Bu xe tot na Re-pub li ka Ma ke do ni ja i bu xe ti te na edi ni ci te na lo kal na sa mo u pra va.

Odred bi te od ~len 29 do 35 od Pra vil ni kot za sme tko vods tvo to na bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni-ci ("Slu` ben ves nik na RM", broj 28/03, 62/06) po kon kret n o go obra-bo tu va at pra {a we to na po pi sot.

Tre ba da se ima at pred vid od-red bi te pro pi {a ni vo Za ko not i Pra vil ni kot na sme tko vods tvo na bu xe ti te i bu xet ski te korisnici, spo red koi tre ba da se po ~i tu va at prin ci pi te na to~ nost, vi sti ni-tost i ob je ktiv nost vo iska u va we na bi lans ni te so stoj bi na sreds tva-ta i niv ni te iz vo ri, ob vr ski te i po ba ru va wa ta, niv no evi den ti ra we vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja. Toa zna ~i de ka od go vor no to li ce na bu xet ski ot ko ris nik ka ko od go-vo ren pot pis nik na sme tka ta i na sreds tva ta so koi ras po la ga bu xet-ski ot ko ris nik tre ba da bi de za in-te re si ran za ce los no spro ve du va we na po pi sot i da ja po ~uv stvu va od-go vor no sta vo slu ~aj na ne ce los no

iz vr {e ni ot po pis. Isto ta ka, od go-vor ni ot sme tko vo di tel koj e nad le-èn za ce los na, vi sti ni ta i to~ na sme tko vods tve na evi den ci ja ka ko os no va za iz go tvu va we na fi nan si-ski te iz ve {tai, tre ba da se gri i za usog la su va we na fa kti~ ka ta so sme tko vods tve na ta evi den ci ja.

Za ra di ce los no imp le men ti ra we na na ve de na ta za kon ska re gu la ti va, se koj bu xet ski ko ris nik e dol en naj mal ku ed na{ go di{ no, od nos no na kra jot na go di na ta da ja usog la si so stoj ba ta na sreds tva ta i niv ni te iz vo ri, po ba ru va wa ta i ob vr ski te iska a ni vo sme tko vods tve na ta evi-den ci ja so fa kti~ ka ta so stoj ba utvr-de na so po pi sot (in ven ta ri su va we).

Isk lu ~ok od pret hod no na ve-de no to se bu xet ski te ko ris ni ci koi vr {at kni ar ska i bib li o te-kar ska dej nost (kni gi, do ku men ti, fil mo vi, fo to si, ar hiv ska gra |a), koi spred ~len 29 stav 3 od Pra-vil ni kot za sme tko vods tvo to na bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci mo at da iz vr {at po pis vo rok koj {to ne e po dolg od pet go di ni.

ZA DOL @I TEL NI Ê KO RI PRI SPRO VE DU VA WE NA PO PI SOT

Za ce lo sen i pra vil no spro ve den po pis se sme ta do kol ku od go vor no to li ce gi ima pred vid odred bi te od ~len 30 od Pra vil ni kot za sme tko-vods tvo to za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci, so koi se de fi ni ra ni ~e ko ri te na po pis ni ot pro ces, po~-nu vaj }i od do ne su va we na akti te, re {e ni ja ta za for mi ra we na ko mi-si i te za po pis, fi zi~ ko bro e we/me-re we i usog la su va we na fa kti~ ka ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba.

Za ra di kva li tet no iz vr {en po-pis od go vor no to li ce tre ba da gi ima pred vid za kon ski te pro pi si, vo de lot na for mi ra we na op ti ma len broj ko mi sii za po pis, naz na ~u va we li ca ka ko ~le no vi na ko mi si ja za po pis koi isto vre me no ne iz vr {u-va at funk cii, od nos no ra bot ni za da ~i koi ima at do pir ni to~ ki so po pi sot (od go vo ren sme tko vo di-

tel, ma ga ci o ner, bla gaj nik), da tum na za po~ nu va we i za vr {u va we na po pi sot, pod go tvu va we na us lo vi te za us pe {en po pis i sli~ no. Vo toj pra vec, od go vor no to li ce tre ba da gi spro ve de sled ni te aktiv no sti:

Iz go tvu va we na akt, od nos-no Upat stvo za spro ve du va we na po pi sot;

Naz na ~u va we ko mi sii za po pis po vi do vi na sreds tva, po-ba ru va wa i ob vr ski, naz na ~u va we na ~le no vi na se koj vid ko mi si ja, naz na ~u va we na Cen tral na po pis-na ko mi si ja i ~le no vi na ista ta, sog las no re {e ni ja ta;

De fi ni ra we na da tu mi te na za-po~ nu va we i za vr {u va we na aktiv no-sta na se koj vid ko mi si ja za po pis;

Do ne su va we od lu ka so ko ja }e pro iz le zat zak lu ~o ci te od od go vor no to li ce, za na ~in na pri fa }a we na pred lo zi te od po e-di ne~ ni te ko mi sii, utvr du va we na od go vor no sta za kon sta ti ra ni te ku so ci i ras ho di.

FOR MI RA WE NAKO MI SII ZA PO PIS

Za vis no od po tre bi te i so stoj-bi te od go vor no to li ce for mi ra po pis ni ko mi sii, po e di ne~ no za po sto ja ni te sreds tva, za li hi te, pa ri~ ni te sreds tva, po ba ru va wa ta i ob vr ski te. Vo o bi ~a e no, naj se ri-oz na za da ~a ima ko mi si ja ta ko ja e nad le` na za po sto ja ni te sreds tva, za ra di obe mot i te ri to ri jal na ta ras pro stra ne tost na isti te. Kaj od del ni bu xet ski ko ris ni ci koi ras po la ga at so go le ma ko li ~i na na za li ha na ma te ri ja li i si ten in ven-tar po pi sot isto ta ka pret sta vu va se ri oz na i te {ka za da ~a.

Vo pra vec na us pe{ no spro ve den po pis od go vor no to li ce so re {e ni ja naz na ~u va pre tse da tel i ~le no vi na ko mi si i te, da tum na za po~ nu va we i za vr {u va we na po pi sot, ka ko i rok za do sta vu va we na po pis ni te li sti so iz ve {ta jot do Cen tral na ta po pis-na ko mi si ja. Bu xet ski te ko ris ni ci koi ima at mal broj vra bo te ni li ca

417


SMETKOVODSTVO

se so o ~u va at so prob le mot vo naz-na ~u va we na ~le no vi na ko mi sii za po pis, ~e sto pa ti se naz na ~u va at li ca koi bi le ~le no vi i vo mi na-ti te go di ni, ne za vis no na niv no to ro ti ra we vo raz li~ ni ko mi sii, pri {to isto to pret sta vu va ri zik od ne-kva li tet no iz vr {u va we na po pi sot i mo` nost lo {i te pro cen ki i vred-nu va wa vo mi na ta ta go di na da bi de po kri e na so po pis iz vr {en od isti-te li ca. Vo ta kvi us lo vi kaj od del ni bu xet ski ko ris ni ci se naz na ~u va at za ~le no vi na po pis ni te ko mi sii li ca koi se pri vre me no vra bo te ni, {to ne e doz vo le no za ra di toa {to ste pe not na od go vor no sta ne e ista ka ko kaj li ca ta koi se vra bo te ni na ne o pre de le no vre me.

Vo us lo vi ko ga se pred vi du va at po ve }e po pis ni ko mi sii se pre po-ra ~u va da se for mi ra Cen tral na po pis na ko mi si ja ko ja }e ima za-da ~a da ja ko or di ni ra ra bo ta ta na osta na ti te po e di ne~ ni ko mi sii, da da va su ge stii i pre po ra ki, da go sle di te kot na po pis ni ot pro ces, da go obe di nu va po pis ni ot ela-bo rat so sta ven od po e di ne~ ni te iz ve {tai i da pred lo i re {e ni ja za kon sta ti ra ni te so stoj bi.

Pred za po~ nu va we na po pis ni-ot pro ces od go le ma va` nost se pod go to vki te ka ko od stra na na li ca ta koi se za dol e ni so sreds-tva ta, ta ka i od stra na na od go-vor ni ot sme tko vo di tel koj tre ba re dov no i aùr no da gi evi den ti ra si te sme tko vods tve ni do ku men ti vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja, ka ko pre dus lov za us pe{ no usog-la su va we na fa kti~ ka ta i sme tko-vods tve na ta so stoj ba.

Za ra di na ve de no to, od go vor-ni ot sme tko vo di tel tre ba da ja aù ri ra sme tko vods tve na ta evi-den ci ja na:

Pa ri~ ni te sreds tva iska a-ni vo de na ri i vo de vi zi, vo bla gaj-na ta i na tre zor ska ta sme tka;

Po sto ja ni te sreds tva; Za li ha ta na ma te ri ja li, re-

zerv ni de lo vi, si ten in ven tar i tr gov ska sto ka;

Po ba ru va wa ta i ob vr ski te.Li ca ta ma te ri jal no od go vor ni

za za li ha ta tre ba da gi za vr {at si te pod go to vki vo ma ga cin ski ot pro stor, vo pra vec na so od vet no sme stu va we na isti te i to~ no raz-gra ni ~u va we na sops tve ni te od tu |i te za li hi, do de ka li ca ta koi se za dol e ni so si ten in ven tar tre ba da gi pod go tvat so od vet ni te do ku men ti/re ver si ka ko do kaz za so od vet no to za dol u va we.

Pra vil ni kot za sme tko vods tvo za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci pred vi du va so stoj bi ko ga sreds tva ta na bu xet ski ot ko ris nik se na o |a at kaj drug sub jekt na de not na po pi-sot i ko ga na de not na po pi sot vo sops tve ni te pro sto rii bu xet ski ot ko ris nik ras po la ga so tu |i sreds-tva. Spo red odred bi te od ~len 32 od Pra vil ni kot za sme tko vods tvo za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni-ci, do kol ku bu xet ski ot ko ris nik e sops tve nik na sreds tva koi na de not na po pi sot ne se na o |a at vo pro sto ri-i te na ko ris ni kot, isti te tre ba da se evi den ti ra at vo po seb ni po pis ni li sti, do kol ku do de not na po pi sot ne se do bi jat po pis ni li sti od sub je-ktot ko ris nik na sreds tva ta, od nos-no sreds tva ta ka de se na o |a at.

Vo slu ~aj ko ga bu xet ski ot ko-ris nik ko ri sti tu |i sreds tva, koj gi ko ri stel vo te kot na go di na ta i isti te se na o |a at vo pro sto ri i te na de not na po pi sot, to ga{ tre ba da se evi den ti ra at vo po seb ni po pis-ni li sti, pri {to eden pri me rok od po pis ni te li sti se do sta vu va do sops tve ni kot na sreds tva ta.

RO KO VI ZA ZA PO^ NU VA WE IZA VR [U VA WE NA PO PI SOT

Imaj }i pred vid de ka Za ko not i Pra vil ni kot za sme tko vods tvo to za bu xe ti te i bu xet ski te ko ris-ni ci ne gi pro pi {a le ro ko vi te za za po~ nu va we na po pi sot, toa po draz bi ra de ka e osta ve no pra vo na od go vor no to li ce na bu xet-ski ot ko ris nik, a vrz os no va na pret hod ni te iskus tve ni soz na ni ja

sa mo stoj no da go de fi ni ra da tu mot na za po~ nu va we na po pi sot. Ro kot za za po~ nu va we na po pi sot e de fi-ni ran vo re {e ni ja ta iz go tve ni od stra na na od go vor no to li ce i e raz-li ~en za se ko ja ko mi si ja, za vis no od po pis ni ot pro ces za se koj vid sreds tvo. Od taa pri ~i na, a vrz os no va na pret hod ni te iskus tve ni soz na ni ja per i o dot na za po~ nu va-we na po pi sot e sled ni ot:

Po pi sot na po sto ja ni te sreds-tva, ka ko i po pi sot na za li hi te na ma te ri ja li te, re zerv ni te de lo vi, sit ni ot in ven tar i tr gov ska ta sto ka za po~ nu va na po ~e to kot na me sec de kem vri 2008 go di na;

Na po ~e to kot na me sec ja nu a-ri 2009 go di na tre ba da se iz vr {i po pi sot na pa ri~ ni te sreds tva;

Po pi sot na po ba ru va wa ta i ob vr ski te se pre po ra ~u va da se iz vr {i vo te kot na me sec ja nu a ri 2009 go di na ko ga tre ba da pri stig-nat si te za o sta na ti do ku men ti od do ba vu va ~i te vrz os no va na ko mu-nal ni te us lu gi ili vrz os no va na na ba vka na po sto ja ni sreds tva i za li hi na ma te ri ja li, si ten in ven-tar i sli~ no.

Za raz li ka od de fi ni ra we na de not na za po~ nu va we na po pi sot, odred bi te od ~len 30 od Pra vil ni-kot za sme tko vods tvo to na bu xe ti te i bu xet ski te da va at od go vor na pra-{a we to za ro kot za za vr {u va we na po pi sot i do sta vu va we na po pis ni-ot iz ve {taj so po pis ni te li sti do sme tko vods tve ni ot se ktor. Spo red na ve de ni te odred bi, pro pi {a na e ob vr ska se koj ko ris nik da go do sta-vu va iz ve {ta jot i po pis ni te li sti do sme tko vods tve na ta slu` ba i toa naj doc na dva e set de na pred ro kot pro pi {an za do sta vu va we na za vr{-na ta sme tka (8 fe vru a ri).

NA STA NI KOI SESLU U VA AT ME\U DE NOT

NA SPRO VE DE NI OT PO PIS I31 DE KEM VRI 2008 GO DI NA

Odred bi te od ~len 31 od Pra vil-ni kot za sme tko vods tvo za bu xe ti te

418


SMETKOVODSTVO

i bu xet ski te ko ris ni ci pred vi du va-at na sta ni {to mo e da se slu ~at vo per i o dot po me |u iz vr {e ni ot po pis i 31 de kem vri 2008 go di na, ta ka {to tie na sta ni po tkre pe ni so so od ve ten sme tko vods tven do kaz/do-ku ment do pol ni tel no se vne su va at vo po pis ni te li sti.

Na koj na ~in na sta ni te vo toj vre men ski per i od ja do pol nu va at so stoj ba ta na iz vr {e ni ot po pis ?

Toa za vi si da li po pi sot e za vr-{en pred ili pos le 31 De kem vri 2008 go di na, ta ka {to, do kol ku po pi sot e za vr {en pred 31 de kem-vri, za si te pos le do va tel ni na sta-ni po me |u de not na po pi sot i 31 de kem vri tre ba da se po sta pi na sled ni ot na ~in:

Si te sme tko vods tve ni do-ku men ti, fa ktu ri, is prat ni ci, vre me ni si tu a cii do bi e ni od do-ba vu va ~i te tre ba da se do da dat na so stoj ba ta utvr de na so po pi sot;

Si te sme tko vods tve ni do ku-men ti, iz dat ni ci, iz lez ni fa ktu ri tre ba da se od ze mat od so stoj ba ta utvr de na so po pi sot.

Do kol ku po pi sot e za vr {en vo te kot na me sec ja nu a ri na red na ta go di na tre ba da se spro ve dat sled-ni te ~e ko ri:

Sme tko vods tve ni te do ku men-ti, fa ktu ri, is prat ni ci, vre me ni si tu a cii do bi e ni od do ba vu va ~i te tre ba da se od ze mat od so stoj ba ta utvr de na so po pi sot;

Sme tko vods tve ni do ku men ti, iz dat ni ci, iz lez ni fa ktu ri tre ba da se do da dat na so stoj ba ta utvr de-na so po pi sot.

Vo pra vec na pra vil no i to~ no vklu ~u va we na na ve de ni te pos le-do va tel ni na sta ni tre ba da se ima pred vid de ka ko mi si ja ta za po pis tre ba da de fi ni ra koi do ku men-ti i koi sreds tva se op fa te ni so po pi sot, vo spro tiv no mo e da se slu ~i da bi dat is pu {te ni, od nos no da ne se op fa tat od del ni sreds tva, ili dva pa ti da se po pi {at ist vid sreds tva. Ova e oso be no zna ~aj no pri na ba vka ta i evi den ti ra we to na za li hi te na ma te ri ja li, re zerv-

ni de lo vi i avto gu mi, ka de po sto-jat re ~i si se kojd nev ni pro me ni.

OB VR SKI NA KO MI SI I TE

ZA PO PIS

Ob vr ski te na ko mi si i te za po pis se utvr de ni vo re {e ni ja ta iz go tve ni od stra na na od go vor no-to li ce na bu xet ski ot ko ris nik, i toa:

Fi zi~ ko bro e we/me re we na sreds tva ta;

Po pol nu va we na po pis ni li-sti: ce los no i to~ no po pol ne ti, so po da to ci za: ana li ti~ ka sme tka, no menk la tu ren broj, na ziv na sreds-tvo to, edi ne~ na mer ka, ko li ~i na utvr de na so po pi sot, ko li ~i na spo-red sme tko vods tve na ta evi den ci ja, na bav na vred nost, amor ti za ci ja, se ga{ na vred nost;

Pot pi {u va we na po pis ni te li sti od si te ~le no vi na ko mi si ja-ta za po pis;

Po od del no evi den ti ra we na utvr de ni te raz li ki, od nos no ku so-ci i vi {o ci;

Iz go tvu va we na iz ve {ta jot za po pis, so vne su va we na si te so stoj-bi, so pred lo zi za kon sta ti ra ni te ku so ci i vi {o ci, i do sta vu va we do Cen tral na po pis na ko mi si ja.

PO PIS NA PO STO JA NISREDS TVA

Po pi sot na po sto ja ni te sred-stva tre ba da se spro ve de sog las no pret hod no na ve de na ta za kon ska re-gu la ti va i sog las no Za ko not za ko-ri ste we i ras po la ga we so stva ri te na dr av ni te or ga ni, pret hod no ce-los no vos po sta ve na sme tko vods tve-na evi den ci ja, nu me ri ra ni sreds tva i pri me na na "bar ~i ta ~i te".

Vos po sta ve na sme tko vods tve na evi den ci ja za po sto ja ni te sreds tva pret sta vu va ob vr ska ko ja e pro pi-{a na so odred bi te od Za ko not za ko ri ste we i ras po la ga we so stva-ri te na dr av ni te or ga ni, pri {to evi den ci ja ta na ned vi` ni te stva-ri vo dr av na sops tve nost {to gi

ko ri stat dr av ni te or ga ni se vo di vo Dr av ni ot za vod za ge o det ski ra bo ti ka ko Evi dent na kni ga za ned vi` ni te stva ri, so toa {to se-koj dr a ven or gan vo di vna tre{ na evi den ci ja na ned vi` ni stva ri so po da to ci za:

Lo ka ci ja; Ka ta star ska op {ti na, ka ta-

star ska par ce la; Broj na imo ten list/broj na

po se do ven list; Po vr {i na na zem ji {te i

ob jekt; Sme tko vods tve na vred nost.

Vo od nos na dvi` ni te stva ri Za-ko not za ko ri ste we i ras po la ga we so stva ri te na dr av ni te or ga ni pro pi {u va ob vr ska dr av ni te or ga ni da vo dat sme tko vods tve na evi den ci ja i ista ta da ja do sta vat do Mi ni sters tvo to za fi nan sii, so po da to ci za vkup na ta sme tko-vods tve na vred nost {to gi ko ri-stat so so stoj ba na 31 de kem vri vo te kov na ta go di na.

Pred za po~ nu va we na po pi sot na po sto ja ni te sreds tva, od go vor ni ot sme tko vo di tel tre ba da gi ima pred-vid odred bi te od Pra vil ni kot za sme tko vods tvo za bu xe ti te i bu xet-ski te ko ris ni ci, koi gi pro pi {u va-at kri te ri u mi te za raz gra ni ~u va we na po sto ja ni te sreds tva od sit ni ot in ven tar. Ime no, spo red na ve de ni-ot pra vil nik, dol go ro~ ni te sreds-tva ~i ja po e di ne~ na vred nost vo mo men tot na na ba vka ta e po ni ska od 300 evra vo de nar ska pro tiv vred-nost mo e da se pri ka at grup no ka ko si ten in ven tar, no do kol ku pret sta vu va at ne de li va ce li na mo-è da se sme ta at ka ko dol go ro~ ni sreds tva, i toa:

mebel od si te vi do vi i drug me bel;

li kov ni, va jar ski ili dru gi umet ni~ ki de la koi se so mu zej ska vred nost;

opre ma ta {to se ko ri sti ka ko ured ili po stroj ka za za gre va-we, za ven ti la ci ja ili za ~i ste we i odr u va we na kan ce la ri ski i dru gi pro sto rii;

419


SMETKOVODSTVO

opre ma za ~i ja izra bo tka e upo tre be no zla to, sre bro, pla ti na ili drug ska po cen ma te ri jal;

te le fon ski i te le graf ski cen tra li so niv ni te ure di i in-stru men ti;

ra di o u re di, te le vi zi ski ure-di, ra dio i te le vi zi ski pri em ni ci i pre da va te li;

po stroj ki i ure di za pri go-tvu va we i ~u va we na hra na, pi ja-lo ci;

ele ktri~ ni i ele ktron ski ma {i ni komp ju te ri, ure di za kni e we, ele ktri~ ni ma {i ni za pi {u va we;

ele ktron ski i me di cin ski ure di i apa ra ti, ure di i po stroj ki za la bo ra to ri ski i me di cin ski istra u va wa;

ele ktron ski u~i li{ ni ure-di, po stroj ki i apa ra ti za istra-ù va~ ko-na u~ na dej nost.

Otka ko pra vil no }e se pri-me nat pret hod no na ve de ni te kri-te ri u mi za raz gra ni ~u va we na po sto ja ni te sreds tva od sit ni ot in ven tar, tre ba da se pre mi ne kon ras ~i stu va we na ne kol ku so stoj bi pred za po~ nu va we na po pi sot:

da li bu xet ski ot ko ris nik ima na ras po la ga we po sto ja ni sreds tva do bi e ni na ko ri ste we ili na vla de nie, od nos no da li za do bi e ni te sreds tva e po sta pe no sog las no za kon ska ta re gu la ti va i da li po stoi so od ve ten do ku ment za ot sta pu va we na sreds tvo to;

da li se obez be de ni do ku men-ti/do ka zi za sops tve no sta na zem-ji {te to i gra de` ni te ob je kti od nad le en dr a ven or gan;

da li si te po sto ja ni sreds tva so dr at in ven tar ni bro e vi ne op-hod ni za pre poz na va we od "bar ~i ta ~i te";

da li za trans port ni te sreds-tva se obez be de ni so o bra }aj ni te kni {ki ka ko do kaz za sops tve no sta na isti te i po tvr da de ka se re gi-stri ra ni.

Do kol ku se ra bo ti za bu xet ski ko ris nik koj ras po la ga so go lem broj po sto ja ni sreds tva od raz-

li ~en vid i so go le ma vred nost, se pre po ra ~u va vo ko mi si ja ta za po pis da bi de naz na ~e no stru~ no li ce koe }e po mog ne po kva li tet no iz vr {u va we na po pi sot.

PO PIS NA PA RI^ NISREDS TVA I HAR TII

OD VRED NOST

Imaj }i pred vid de ka po pi sot na pa ri~ ni te sreds tva na tre zor ska ta sme tka i vo bla gaj na ta se te me li na sme tko vods tve ni do ku men ti/iz-vo di i bla gaj ni~ ki iz ve {tai, se pre po ra ~u va ovoj vid po pis da se spro ve de vo pr vi te ja nu ar ski de no-vi od 2009 go di na, pri {to:

Za pa ri~ ni te sreds tva tre ba da se ko ri sti pos led ni ot iz vod od tre zor ska ta kan ce la ri ja;

Za pa ri~ ni te sreds tva vo bla gaj na ta vo de na ri i vo de vi zi se vr {i bro e we vo apo e ni i spo re-du va we so pos led ni ot bla gaj ni~ ki iz ve {taj iz go tven od li ce to od go-vor no za bla gaj na;

Za har ti i te od vred nost se vr {i evi den ti ra we i za pi {u va we spo red se ri ski ot broj na isti te.

Ne pri fat li va e so stoj ba ta ko-ga bla gaj ni kot iz da de ni te avan si na vra bo te ni te li ca po raz ni os-no vi ne gi evi den ti ra ka ko od liv na go to vi na od bla gaj na i ko ga za isp la te ni te sreds tva vo di in ter-na evi den ci ja, od pri ~i na {to vo ta kvi us lo vi ko mi si ja ta za po pis }e kon sta ti ra ku sok na go to vi na vo bla gaj na. Za ra di na ve de no to, bla gaj ni kot e dol en se koj od liv i pri liv na go to vi na da ja pre zen-ti ra vo so od ve ten sme tko vods tven do ku ment koj }e bi de os no va za kni e we od stra na na od go vor ni ot sme tko vo di tel.

PO PIS NA ZA LI HI NAMA TE RI JA LI, RE ZERV NI

DE LO VI, SI TEN IN VEN TARI TR GOV SKA STO KA

Naj go le mi ot i naj ~e sti ot prob-lem ne pret sta vu va spro ve du va we-

to na po pi sot na za li hi te, tu ku kon sta ta ci ja ta de ka od del ni bu-xet ski ko ris ni ci od ob je ktiv ni i sub je ktiv ni pri ~i ni ne vo dat sme tko vods tve na evi den ci ja na za-li hi. Vo ta kvi us lo vi ko ga ne e do-ne se na sme tko vods tve na po li ti ka za sme tko vods tve no evi den ti ra we i na ~in na vred nu va we na za li hi te na ma te ri ja li, re zerv ni de lo vi, si ten in ven tar i tr gov ska sto ka, od go vor no to li ce na bu xet ski ot ko ris nik ne obez be du va so od ve ten pro stor za ~u va we na za li ha ta od ne ov la sten pri stap na li ca koi ne ma at odo bre nie za niv no ko ri ste-we i ne naz na ~u va li ce od go vor no za ~u va we na za li ha ta. Na ve de ni te ele men ti se pre dus lov za spro ve du-va we na po pis na za li hi te, pri {to otsus tvo to na sme tko vods tve na ta evi den ci ja za za li hi te pre diz vi-ku va ne re al no i ne ob je ktiv no iska u va we na fi nan si ski ot iz-ve {taj Bi lans na so stoj ba, {to e od go vor nost na od go vor no to li ce i na od go vor ni ot sme tko vo di tel.

Vrz os no va na iz ne se no to, se pre po ra ~u va pred za po~ nu va we na fi zi~ ki ot po pis da se iz vr {i so od vet na pod go to vka od stra na na li ce to za dol e no za za li ha ta (ma ga ci o ner), i toa:

So od vet no raz gra ni ~u va we/sor ti ra we na za li hi te po vi do vi;

De fi ni ra we i izd vo ju va we na o{te te ni te za li hi pod dejs tvo na vi {a si la;

Raz gra ni ~u va we na sops tve-ni te od tu |i te za li hi;

Izd vo ju va we po treb na ko li-~i na na za li ha od ma ga ci not vo per i o dot ko ga se pla ni ra vr {e we na fi zi~ ko bro e we od stra na na ko mi si ja ta.

Se koe li ce od go vor no za za li-hi te e dol` no da vo di ma te ri jal na evi den ci ja za se ko ja po e di ne~ na za li ha ko ja e ko ris na za do pol ni-tel ni in for ma cii po treb ni za ko mi si ja ta za po pis vo utvr du va we na del od za li ha ta ko ja e za sta re na i po tek nu va od po ra ne{ ni te go di ni, ne se ko ri sti a e so ogra ni ~en rok

420


SMETKOVODSTVO

na upo tre ba. Ko mi si ja ta ovoj vid za li hi tre ba da gi evi den ti ra na po-seb na po pis na li sta i vo so ra bo tka so ma ga ci o ne rot da gi pred lo i za ot pi {u va we. Us pe{ no spro ve de ni-ot po pis na za li hi te vo do bra me ra }e za vi si od pro fe si o nal ni ot od-nos na ma ga ci o ne rot kon za li ha ta i ne go va ta so ra bo tka so ~le no vi te na ko mi si ja ta za po pis.

Vo od nos na sit ni ot in ven tar tre ba da se istak ne de ka kaj od del-ni bu xet ski ko ris ni ci iz da va we to na sit ni ot in ven tar na vra bo te ni-te li ca se vr {i sa mo so iz dat ni ca, do ku ment koj go po tvr du va na ma lu-va we to na za li ha ta, bez iz da va we na do ku ment/re vers ka ko do kaz koi li ca se za dol e ni so sit ni ot in ven tar. Re ver si te se ne op hod ni za ra di po dig nu va we na od go vor no-sta na po vi so ko ni vo na li ca ta za dol e ni so sit ni ot in ven tar, a od dru ga stra na se po treb ni na ko mi si ja ta za ra di po tvr du va we na sme tko vods tve na ta so stoj ba ta.

PO PIS NA NE NAP LA TE NI TEPO BA RU VA WA I

NE IZ MI RE NI TE OB VR SKI

Naj ~e sta po ja va e ko ga bu xet ski-te ko ris ni ci ne spro ve du va at po-pis na ne nap la te ni te po ba ru va wa i ne iz mi re ni te ob vr ski, ili ko ga spro ve du va we to na ovoj vid po pis ima for ma len ka ra kter, prev ze maj-}i gi so stoj bi te od sme tko vods tve-na ta evi den ci ja.

Za ra di nad mi nu va we na ovoj vid ne do sta to ci, od go vor no to li ce na bu xet ski ot ko ris nik tre ba da obr ne po go le mo vni ma nie na ce los no i kva-li tet no spro ve du va we na po pi sot na ne nap la te ni te po ba ru va wa i ne iz mi-re ni te ob vr ski, pri {to ko mi si ja ta za po pis tre ba da ima na ras po la ga-we so od vet na i ce los na ana li ti~ ka evi den ci ja po ko min ten ti za si te po ba ru va wa i ob vr ski, so cel:

Da se utvr di prav na ta os no va za po sto e we to na po ba ru va wa ta i ob vr ski te vrz os no va na sklu ~e ni-te do go vo ri;

Da se po tvr di da li so stoj ba-ta na ne nap la te ni te po ba ru va wa i ne iz mi re ni te ob vr ski se to~ no iska a ni vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja;

Da se po tvr di da li po ba ru-va wa ta od stran ski ku pu va ~i ili ob vr ski te spre ma stran ski do ba vu-va ~i se po tkre pe ni so in stru men ti za pla }a we;

Da se po tvr di ka kvi mer ki se pre ze me ni od od go vor ni te li-ca kaj ko ris ni kot za nap la ta na po ba ru va wa ta koi po tek nu va at od mi na ti te go di ni;

Da se po tvr dat pri ~i ni te za sta ri te ne iz mi re ni ob vr ski spre ma do ba vu va ~i te ili kre di-to ri te.

RAZG LE DU VA WE NAIZ VE [TA JOT ZA

IZ VR [E NI OT PO PIS

Odred bi te od ~len 34 od Pra vil-ni kot za sme tko vods tvo to za bu xe ti-te i bu xet ski te ko ris ni ci uka u va-at na dve su {tin ski ra bo ti:

De fi ni ra we na na ~i not na ras ~i stu va we na kon sta ti ra ni te raz li ki so po pi sot, iska a ni vo ku sok ili vi {ok;

De fi ni ra we na od go vor no-sta na kon sta ti ra ni te raz li ki.

Vrz os no va na na ve de na ta za kon-ska ob vr ska, Iz ve {ta jot za spro ve-de ni ot po pis tre ba da gi so dr i sled ni te ele men ti:

Na ~in na spro ve du va we na ku so ci vo sme tko vods tve na ta evi-den ci ja i de fi ni ra we na na ~i not na na do me stu va we na ku so kot, od-nos no za dol u va we na od go vor no-to li ce ili na to var na bu xet ski ot ko ris nik;

Na ~in na spro ve du va we na utvr de ni ot vi {ok vo sme tko vods-tve na ta evi den ci ja;

Vkup ni ot iz nos na ot pi {a-ni te za sta re ni, a ne nap la te ni po-ba ru va wa od ku pu va ~i, vra bo te ni i dru gi sub je kti, so de fi ni ra we na pri ~i ni te za za sta re ni te po ba-ru va wa;

421

Cen tral na ta po pis na ko mi si ja sog las no ~len 35 od Pra vil ni kot za sme tko vods tvo na bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci iz go tvu va zbi ren iz ve {taj koj se do sta vu va do od go vor no to li ce ili do or ga not na upra vu va we koj e od go vo ren da do ne se ko ne~ na od lu ka/re {e nie za na ~i not na pri fa }a we na pred lo zi-te. Pri spro ve du va we na raz li ki te kon sta ti ra ni so po pi sot tre ba da se ima at pred vid odred bi te od Za ko not i Pra vil ni kot za sme tko-vods tvo na bu xe ti te i bu xet ski te ko ris ni ci, od nos no imp le men-ta ci ja ta na sme tko vods tve no to na ~e lo na pa ri~ no iska u va we na pri ho di te i ras ho di te, ta ka {to ku so kot, od nos no vi {o kot ne pret sta vu va ras hod, od nos no pri hod vo mo men tot ko ga se vr {i usog la su va we na fa kti~ ka ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba. Si te vi do vi usog la su va wa na fa kti~ ka-ta so sme tko vods tve na ta so stoj ba, vo de lot na po sto ja ni te sreds tva, za li hi te ili na po ba ru va wa ta i ob-vr ski te ima vli ja nie edins tve no vo fi nan si ski ot iz ve {taj Bi lans na so stoj ba. Do kol ku se po sta pi spro tiv no od pret hod no kon sta ti-ra no to, od nos no do kol ku ku so kot na od del no po sto ja no sreds tvo ili za li ha se iska e ka ko ras hod, to-ga{ za isto to sreds tvo ili za li ha dva pa ti e iska an ras hod, prv pat ko ga e pla te na fa ktu ra ta na do ba-vu va ~ot za iz vr {e na ta na ba vka, i vtor pat ko ga e kon sta ti ran ku so-kot. Na ovoj na ~in ras ho di te }e bi dat iska a ni vo po go lem iz nos i toa di rekt no vli jae na fi nan si-ski ot re zul tat.

Iz ve {ta jot za iz vr {e ni ot po-pis za ed no so re {e ni ja ta od or ga-not na upra vu va we se do sta vu va at do sme tko vods tve na ta slu` ba za ra di kni e we na raz li ki te i usog la su va-we na sme tko vods tve na ta so fa kti~-ka ta so stoj ba utvr de na so po pi sot, i toa naj doc na dva e set de na pred ro kot pro pi {an za do sta vu va we na za vr{ na ta sme tka (naj doc na do 8 fe vru a ri 2009 go di na).

REPREZENT NOVEMBER 11/2008 48

CONTENT AND SUMARIES

390

384

377

422

TAX PRACTICUMVATJasmina RafajlovskaREJECTION OF PURCHASE VATIN TRADE WITH MOTOR VEHICLEValued added tax is universal consumer's tax which is calculated and paid in all phases of production and trade and in whole service sector. VAT essentially encumbered only the fi nal consumption and the right for deduction of purchase VAT for tax payers is one of the biggest gain from imposing VAT. ................... 2Sofi ja Jancheva BelchevaVAT DEDUCTION RIGHT INCLUDEDIN THE INVENTORIES AT THESUBJECTS FOR THE FIRST TIMEREGISTERED FOR VAT PURPOSES ..................7CORPORATE TAXSezair RedzepagichTAX CONSOLIDATION FOR THEPURPOSES OF THE CORPORATE TAXIn accordance with the fact, that time allowed for submitting requirements for tax consoli-dation for the year 2008 is near (January 31, 2009), we want to remind you about the corpo-rate tax payment opportunity as one taxpayer, for those taxpayers which have signifi cant percentage of capital relation. ........................ 9Zarko MihajlovskiACCOUNTING EVIDENCE OF THE DIFFER-ENCES BETWEEN CONFIRM OBLIGATIONFOR CORPORATE TAX AND PAID TAX FOR TOTAL INCOME FOR THE YEAR 2007 .........13

FINANCEJasmina Rafajlovska

PAYMENT OF RECEIVABLES AND LIABILITIESBY COMPENSATION AND CESSION .....................................................................................377

EMPLOYMENT RELATIONSM. Sci. Goran Rafajlovski

ALLOWANCE FOR LIFE AWAY FROM THE FAMILY AND FIELDWORK BONUS .........384Vera Zbajnova

OBLIGATIONS FOR THE LEGAL PERSON ACCORDINGTO THE LAW OF SAFETY AND HEALTH AT WORK ...........................................................387Sezair Redzepagich

EMPLOYMENT AND BUSINESS OF FOREIGNERS .............................................................390FOREIGN EXCHANGE WORKING

Mitko Poposki TERMS AND METHODS FOR OPENING AND LEADING

AN ACCOUNT BY THE RESIDENTS AND NON-RESIDENTS ............................................396ACCOUNTING

Jasmina Rafajlovska INVENTORY OF ASSETS AND LIABILITIES FOR

THE YEAR 2008 AT TRADE COMPANIES .............................................................................399Aco Dimitrovski

INVENTORY OF ASSETS AND LIABILITIES IN THE BANKS ...........................................408Zarko Mihajlovski

INVENTORY OF ASSETS AND LIABILITIES IN NON-PROFIT ORGANIZATIONS .........410Aco Dimitrovski

INVENTORY OF ASSETS AND LIABILITIES FORINSURANCE AND REINSURANCE COMPANIES ................................................................412Branislav Gulev

INVENTORY OF ASSETS AND LIABILITIES FOR THE BUDGET BENEFICIARIES .......416

FINANCEPAYMENT OF

RECEIVABLES ANDLIABILITIES BY

COMPENSATION AND CESSIONPayment of receivables and liabilities, except those that are not paid in cash, could be realized by the Company by

"estimate payment", only on the base of reliable documentation - statement for

compensation, contract for cession etc. In the practice compensation is often used as well as other methods for estimated

payment by cession, assignation or assumption of a debt.

EMPLOYMENT RELATIONSALLOWANCE FOR LIFE

AWAY FROM THE FAMILYAND FIELDWORK BONUS

Labour Relations Law, in article 113 the right for allowance of the costs related

with the work is appointed, amongst which are the costs for life away from the family and fi eldwork bonus which are the object of this article. The Labour Relations Law

doesn't defi ne what can be consider as life away from the family and do not specify

the terms, height, base and timelimit for calculation of the allowanceand directs them to be regulated in the Collective agreement.

EMPLOYMENT ANDBUSINESS OF FOREIGNERSAccording to the Law foremployment and business offoreigners, the terms and methods for employment and business of foreigners in Republic of Macedonia, are determined unless if International agreements is not otherwise posited.

ACCOUNTINGINVENTORY OF ASSETSAND LIABILITIESFOR THE YEAR 2008 ATTRADE COMPANIESOnce in the year accounting situation of assets and liabilities is adjusted with the real situation determined by the inventory on December 31. The exceptions are traders which perform bookshop or library activities, for their specifi c assets inventory could be conducted in the period not longer then fi ve years.

1111

399

SMETKOVODSTVENO EVIDENTIRAWESMETKOVODSTVENO EVIDENTIRAWENA RAZLIKITE ME\U UTVRDENATANA RAZLIKITE ME\U UTVRDENATAOBVRSKA ZA DANOK NA DOBIVKAOBVRSKA ZA DANOK NA DOBIVKAI PLATENIOT DANOK NA VKUPENI PLATENIOT DANOK NA VKUPEN

PRIHOD ZA 2007 GODINAPRIHOD ZA 2007 GODINA

DANO^NA KONSOLIDACIJA ZA DANO^NA KONSOLIDACIJA ZA CELITE NA DANOKOT NA DOBIVKACELITE NA DANOKOT NA DOBIVKA

PRA VO NA OD BI VKA NA DDVPRA VO NA OD BI VKA NA DDVSO DR @AN VO ZA LI HI TE KAJSO DR @AN VO ZA LI HI TE KAJSUB JE KTI TE KOI PRV PAT SESUB JE KTI TE KOI PRV PAT SE

RE GIST RI RA AT ZA DDVRE GIST RI RA AT ZA DDV

ODBIVKA NA VLEZNIOT DDV KAJODBIVKA NA VLEZNIOT DDV KAJPROMETOT SO MOTORNI VOZILAPROMETOT SO MOTORNI VOZILA

Danok na Dodadena Vrednost

2 REPREZENT NOEMVRI 11/2008 DANOÊN PRAKTIKUM BROJ 11

Jasmina RAFAJLOVSKA

Odbivka na vlezniot DDV kaj

PROMETOT SO MOTORNI VOZILAPROMETOT SO MOTORNI VOZILA

DDa no kot na do da de na vred nost, (vo na ta mo{ ni-ot tekst DDV) pre sta vu va op{t po tro {u va~-ki da nok koj se pres me tu va i pla }a vo si te

fa zi na pro iz vods tvo to i tr go vi ja ta, ka ko i vo ce lo-kup ni ot us lu en se ktor. DDV vo su {ti na ja op to va ru-va sa mo kraj na ta po tro {u va~ ka i pra vo to na od bi vka na vlez ni ot DDV za da no~ ni te ob vrz ni ci pre sta vu va naj go le ma ta pri do bi vka so vo ve du va we to na DDV.

Ka ko vle zen DDV, mo e da se ja vi sa mo:a) DDV od del no iska an vo fa ktu ri za iz vr {en

pro met spre ma da no~ ni ot ob vrz nik od drug da no ~en ob vrz nik;

б) DDV od del no iska an vo fa ktu ri za avans no pla-}a we koe go iz vr {il da no~ ni ot ob vrz nik za pro met koj se u{te ne e iz vr {en spre ma ne go; i

в) pla te ni ot DDV (ili od lo en koj se sme ta za pla ten) za uvoz na do bra koj e od del no iska an vo ca-rin ska ta dek la ra ci ja.

Za da mo e da se os tva ri pra vo to na od bi vka na va-ka de fi ni ra ni ot pret ho den DDV, mo ra da se is pol nat sled ni te us lo vi:

1) li ce to koe tre ba da go od bie vlez ni ot DDV, da e ov la ste no li ce - re gi stri ran da no ~en ob vrz nik za ce li te na DDV,

2) vlez ni te is pol nu va wa (na ba vki te ili uvo zot) da bi dat po dre de ni na ne go va ta sto pan ska dej nost,

3) vlez ni te is pol nu va wa da bi dat iz vr {e ni od dru-go ov la ste no li ce - re gi stri ran da no ~en ob vrz nik za ce li te na DDV,

4) do bi e na ta fa ktu ra da gi is pol nu va us lo vi te od ~len 53 od Za ko not za da no kot na do da de na vred nost ("Slu` ben ves nik na RM", broj 44/99...103/08, vo na ta-mo{ ni ot tekst: Za kon za DDV),

5) da no kot vo do bi e na ta uvoz na ca rin ska dek la ra ci-ja da e pla ten pri uvo zot ili za isti ot da e odo bre no od lo e no pla }a we,

6) do ku men ti te za na ba vka ta, od nos no uvo zot da se evi-den ti ra ni vo sme tko vods tvo to na da no~ ni ot ob vrz nik i

7) da ne e isk lu ~e no pra vo to na od bi vka na vlez-ni ot DDV.

Za da mo e po les no da go raz be re me prob le mot na od bi vka na pret hod ni ot da nok }e na ve de me po ve }e pri me ri. Pri me ri te se od ne su va at na pro me tot so na ve-de ni te sreds tva i pro met na na ve de ni te sreds tva ka ko sto pan ska dej nost, a li ca ta koi gi os tva ru va at ta kvi te pro me ti da se re gi stri ra ni za ce li te na DDV.

Bi dej }i se ja vu va at po ve }e prob le mi kaj oda no ~u va-we to, od nos no kaj pra vo to na od bi vka na pret hod ni te da no ci kaj mo tor ni te vo zi la za pre voz na pat ni ci, vo ovoj tekst }e im po sve ti me po seb no vni ma nie.

Pri mer 1:

Mod na ta kon fek ci ja "Mak tek stil" od Skop je na 12 maj 1999 go di na iz vr {i la na ba vka na pat-ni~ ko vo zi lo mar ka "Ford" za ce na od 1.300.000 de na ri. Pos le tri go di{ no ko ri ste we, vo zi lo to e pro da de no na pret pri ja ti e to "Pro met" od Skop je za ce na od 600.000 de na ri.

So og led na toa {to vo zi lo to e na ba ve no pred 1 April 2000 go di na, od nos no pred vo ve du va we to na DDV, ne mo e da sta ne zbor za oda no ~u va we so DDV, a so toa i za pra vo na od bi va we na ta kov da nok. Vo vre me to na na ba vka ta na vo zi lo to se u{te ne be {e vo ve den DDV.

Me |u toa, za ovoj slu ~aj tre ba da na po me ne me (ia ko ne ni e pred met na razg le du va we), de ka ovoj pro met pod le i na DDV, a da no~ na os no va }e bi de pro da` na ta ce na bez DDV.

Pri mer 2:

Mod na ta kon fek ci ja "Mak tek stil" od Skop je iz vr {i la na ba vka na pat ni~ ki avto mo bil mar ka "Ford" na 28 avgust 2008 go di na. Na ba vka ta e iz vr {e-na od fi zi~ ko li ce Ni ko lo ski - vr {i tel na dej nost,


DANOÊN PRAKTIKUM BROJ 11 Rafajlovski konsalting 3

PROMETOT SO MOTORNI VOZILA

koj ne e re gi stri ran za ce li te na DDV, po ce na od 1.200.000 de na ri + 216.000 DDV. Vo zi lo to se ko ri sti za slu` be ni ce li na da no~ ni ot ob vrz nik, od nos no za pre voz na me na xer ski ot tim vo pret pri ja ti e to.

Ne nav le gu vaj }i vo po de tal na ana li za na ka te-go ri ja ta na mo tor no to vo zi lo i ko ri ste we to na mo tor no to vo zi lo, ov de sa mo }e kon sta ti ra me de ka do bi e na ta fa ktu ra od da no~ ni ot ob vrz nik (vr {i tel na dej nost-Ni ko lo ski) ne gi is pol nu va us lo vi te od ~len 53 od Za ko not, ili po pre ciz no ka a no taa pot pa |a pod isk lu ~u va we to od ~len 35 to~ ka 7 od Za ko not. Da no~ ni ot ob vrz nik "Ni ko lo-ski" ne e re gi stri ran za ce li te na DDV, pa spo red toa toj ne bi sme el da iz da de fa ktu ra so po seb no iska an DDV (ne ma ni tu DDV broj), od nos no toj ne e ov la sten za iz da va we na ta kva fa ktu ra.

Toa, {to "Ni ko lo ski" ka ko is po ra ~a tel, go pla til ili }e go pla ti dol gu va ni ot da nok iska-àn vo fa ktu ra ta vo pro pi {a ni ot rok od pet ra bot ni de na (~len 55 stav 1), ne mu da va pra vo na pret pri ja ti e to "Mak tek stil" da go od bie ta-kvi ot da nok. Pret pri ja ti e to "Mak tek stil" iz vr {i lo na ba vka od ne re gi stri ran da no ~en ob-vrz nik i nor mal no e isk lu ~u va we to na pra vo to na od bi vka.

Pri mer 3:

Mod na ta kon fek ci ja "Mak tek stil" od Skop je iz vr {i la na ba vka na pat ni~ ki avto mo bil mar ka "Ford" na 28 Avgust 2008 go di na. Na ba vka ta e iz vr {e na od pret pri ja ti e to "Mo tor" od Skop je - re gi stri ra no za ce li te na DDV. Vo zi lo to e fak-tu ri ra no po ce na od 1.200.000 de na ri + 216.000 DDV. Vo zi lo to se ko ri sti za slu` be ni ce li na da no~ ni-ot ob vrz nik, od nos no pre voz na me na xer ski ot tim vo pret pri ja ti e to.

Ako se ana li zi ra ovoj slu ~aj, }e se vi di de ka go lem del od us lo vi te pro pi {a ni vo Za ko not za od bi vka na pret hod ni ot da nok se is pol ne ti:

"Mak tek stil" e re gi stri ran da no ~en ob-vrz nik za ce li te na DDV

Na ba vka ta e iz vr {e na od re gi stri ran da-no ~en ob vrz nik

Na ba vka ta e za ce li te na sto pan ska ta dej-nost

Do bi e na e fa ktu ra so po seb no iska an DDV i Kni e na e va kva ta na ba vka vo sops tve no to kni go vods tvo.

No ov de se po sta vu va drug prob lem: na ba vka ta na pat ni~ ko to vo zi lo "Ford" spa |a vo ka te go ri-ja ta na mo tor ni vo zi la M1 od ~le not 35 stav 1 to~ ka 2 za ko ja na ba vka e isk lu ~e no pra vo to na od bi vka na pret hod ni ot da nok.

Ime no spo red ci ti ra ni ot ~len, da no~ ni ot ob vrz-nik ne ma pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok za:

"Na ba vki, pro iz vods tvo i uvoz na ve lo si pe di, mo tor ni vo zi la so po mal ku od ~e ti ri tr ka la (ka-te go ri ja L), vo zi la za pre voz na pat ni ci, koi, po kraj se di {te to na vo za ~ot, ima at najm no gu do osum se di {ta i ~i ja naj go le ma ma sa ne nad mi nu va 3500 kg (ka te go ri ja M1), isk lu ~u vaj }i gi vo zi la ta za kom bi-ni ran pre voz, le ta la, plov ni ob je kti ka ko i re zerv ni de lo vi, go ri vo i po tro {en ma te ri jal za niv, niv no iz naj mu va we, odr u va we i po pra vka i za dru gi us lu gi po vr za ni so niv no ko ri ste we. Ova ne va i vo slu ~a i-te, ko ga da no~ ni ot ob vrz nik gi ko ri sti pre voz ni te sreds tva ili dru gi te do bra vo ka len dar ska ta go di na isk lu ~i vo za sled ni ve dej no sti:

a) pro met so na ve de ni te pre voz ni sreds tva i dru-gi sreds tva;

b) iz naj mu va we na na ve de ni te pre voz ni sreds tva;v) pre voz so na ve de ni te pre voz ni sreds tva;g) obu ka na vo za ~i so niv id) odr u va we i po pra vka na na ve de ni te pre voz ni

sreds tva i dru gi do bra."I spo red Prilog 1 od Pra vil ni kot za pu {ta we na

pa zar i sta va we vo upo tre ba na mo tor ni vo zi la, prik-lu~ ni vo zi la, opre ma i de lo vi koi mo at da se vgra dat i/ili da se ko ri stat na niv ("Slu` ben ves nik na RM" broj 134/06...120/08) koj ka ko pod za kon ski akt e do ne-sen sog las no Za ko not za bez bed nost na pro iz vo di te1 ("Slu` ben ves nik na RM" broj 33/06 i 63/07) va kvi te vo zi la se ras po re de ni vo ka te go ri ja ta M1.

Napomena: Prilog 1 od Pravilnikot koj se odne-suva za klasifikacija na vozila e daden na krajot od ovoj napis.

Spo red Za ko not za DDV za si te na ba vki, uvoz ili pro iz vods tvo na mo tor ni te vo zi la od ka te go ri i te L (L1, L2, L3, L4, L5 L6 i L7) i M1 ({to zna ~i isk lu ~u-vaj }i gi M2 i M3) ne e doz vo le no od bi va we na pret-hod ni te da no ci. Osta na ti te ka te go rii na mo tor ni

1 Vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 140 od 2008 go di na ob ja ven e Za-ko not za mo tor ni vo zi la koj vle gu va vo si la od 14.11.2008 go di na so koj ce los no se ure du va at us lo vi te za pu {ta we na vo zi la ta i prik lu~ ni te vo zi la na pa zar, po stap ka ta za ho mo lo ga ci ja za edi ne~ ni vo zi la, os lo bo du va we od ho mo lo ga ci ja za no vi tip ski vo zi la so pri lo u va we na EU ser ti fi kat, akre di ta ci ja i ov la-stu va we na te la ta za oce na na so o braz nost (teh ni~ ki slu` bi i prav ni li ca za vr {e we teh ni~ ki preg led za iden ti fi ka ci ja i oce na na teh ni~ ka ta so stoj ba na vo zi la ta), ov la stu va we na prav ni te li ca za re gi stra ci ja, re gi stra ci ja na vo zi la ta i po tvr du va we na bez bed no sta za niv no u~es tvo vo pat ni ot so o bra }aj, od nos no iz vr {u va we na zem jo del ski ili {u mar ski ra bo ti, vo de we to na evi den ci ja na vo zi la ta vo edins tven Re-gi ster za vo zi la, ka ko i nad le` no sti te na in sti tu ci i te, ins-pek ci ski ot nad zor za pra {a wa ta koi isti ot gi ure du va, ka ko i pre kr {o~ ni te ko mi sii za pre kr {o ci na sta na ti za odre de ni ka te go rii na vo zi la od odre de ni ~le no vi vo za ko not za vo zi la. Pod za kon ski te akti tre ba da se do ne sat vo rok od ed na go di na od vle gu va we to vo si la na ovoj za kon.



vo zi la: M2 i M3 od ka te go ri ja ta M - mo tor ni vo zi la za pre voz na pat ni ci i ka te go ri i te N i O za pre voz na to var, ne ma at ta kvo ogra ni ~u va we. Od po go re iz ne se-no to pro iz le gu va de ka i vo slu ~a i te ko ga se is pol ne ti us lo vi te za od bi vka na pret hod ni ot da nok, tre ba da se iz vr {i pro ver ka.

I vo pret hod ni ot pri mer (2), ovoj us lov ne be {e is pol net.

Na po me na: Ka te go ri ja ta na vo zi lo to se do ka u va so Iz ja va za so o braz nost na vo zi lo so ho mo lo gi ran tip na vo zi lo ko ja za se ri ski pro iz ve de ni te vo zi la vo RM ja iz da va pro iz vo di te lot na vo zi lo to, a za uve-ze ni te ov la ste ni ot za stap nik - uvoz ni kot. Iz ja va ta za so o braz nost so ho mo lo gi ran tip vo zi lo se pri lo u va so se koe vo zi lo koe se pro da va i e za dol i te len do-ku ment {to sops tve ni kot na vo zi lo go pri lo u va so ba ra we to za pr va re gi stra ci ja na vo zi lo to vo RM.

Pri mer 4:

Mod na ta kon fek ci ja "Mak tek stil" od Skop je iz vr {i la na ba vka na pat ni~ ki avto mo bil mar ka "Ford" na 28 avgust 2008 go di na. Na ba vka ta e iz vr {e na od pret pri ja ti e to "Mo tor" od Skop je - re gi stri ra no za ce li te na DDV. Vo zi lo to e fa-ktu ri ra no po ce na od 1.200.000 de na ri + 216.000 DDV. Vo zi lo to se ko ri sti za slu` be ni ce li na da no~ ni ot ob vrz nik, od nos no iz naj mu va we.

Mo e bi mal ku ne vo o bi ~a e no e pret pri ja tie koe se za ni ma va so pro iz vods tvo na kon fek ci ja da se za ni ma va so iz naj mu va we na vo zi la. Vo slu-~a jov pret pri ja ti e to ima i po seb na rent-a kar slu` ba.

Ka ko {to vi dov me vo pret hod ni ot pri mer (3), us lo vi te za od bi vka vo ce lost bea is pol ne ti. Bi dej }i se ra bo ti za ista na ba vka zna ~i de ka i vo ovoj slu ~aj isti te se is pol ne ti . Me |u toa, ov de ko ri ste we to na vo zi lo to ne go isk lu ~u va pra vo-to na od bi vka na pret hod ni ot da nok. I po kraj toa {to vo zi lo to pri pa |a na ka te go ri ja ta M1, bi dej }i isto to se ko ri sti za iz naj mu va we ka ko dej nost, toa i pra vo to na od bi vka na pret hod ni-ot da nok mo e da se isko ri sti.

Vo si te slu ~ai ko ga mo tor ni te vo zi la od ka-te go ri i te L i M1 se ko ri stat za pro met so niv za opre de le na dej nost, iz naj mu va we, pre voz i obu ka - ne e isk lu ~e no pra vo to na od bi vka. Po to~ no ka-à no - po stoi isk lu ~u va we od isk lu ~u va we to.

Pri mer 5:

Pret pri ja ti e to "Eks pres" od Skop je iz vr {i lo na ba vka na mi ni bus so 26 se di {ta na 28 avgust 2008 go di na. Mi ni bu sot e na ba ven od pret pri ja ti e to

"Tr go vi ja" od Skop je, za {to e do bi e na fa ktu ra so ce na od 3.100.000 de na ri + 558.000 de na ri DDV. Mi-ni bu sot }e se ko ri sti za pre voz na pat ni ci na re la-ci ja ta Skop je - Ae ro drom Ale ksan dar Ve li ki.

Ako go ana li zi ra me ovoj slu ~aj, }e vi di me de ka vo ce lost se is pol ne ti us lo vi te za od bi vka na pret hod ni ot da nok:

Na ba vka ta e od re gi stri ran da no ~en ob vrz-nik,

(Tr go vi ja), na ba vka ta ja iz vr {il re gi stri-ran da no ~en ob vrz nik (Eks pres),

Na ba vka ta e za vr {e we na sto pan ska ta dej nost (pre voz na re la ci ja Skop je - Pe t-rovec),

Do bi e na e fa ktu ra za is po ra ka ta na mi ni-bu sot so is pol ne tost na si te us lo vi od Za ko not (na 28.08.2008 go di na) i

Fa ktu ra ta e evi den ti ra na vo kni go vods-tvo to.

I po kraj toa {to mi ni bu sot e mo tor no vo zi-lo za pre voz na pat ni ci od ka te go ri ja ta M, no isti ot ne spa |a vo ka te go ri ja ta M1, za ne go va ta na ba vka ne e isk lu ~e no pra vo to na od bi vka. Spo-red toa, pret pri ja ti e to "Eks pres" }e mo e da iz vr {i od bi vka na iska a ni ot da nok na do da de na vred nost vo iz nos od 558.000 de na ri u{te vo DDV pri ja va ta za me sec avgust.

Pri mer 6:

Pret pri ja ti e to "Eks pres" od Skop je iz vr {i lo na ba vka na avto bus na 28 avgust 2008 god. Avto bu sot e na ba ven od pret pri ja ti e to "Tr go vi ja" od Skop-je, za {to e do bi e na fa ktu ra so ce na od 3.100.000 de na ri + 558.000 de na ri DDV. Avto bu sot }e se ko ri sti za pre voz na pat ni ci na re la ci ja Skop je - Bel grad.

Ako do bro se razg le da at na ba vki te vo dva ta pret hod ni slu ~ai }e se zak lu ~i de ka se mno gu sli~-ni. Edins tve na raz li ka e toa {to vo pet ti ot pri mer sta nu va zbor za na ba vka na mi ni bus, a vo {e sti ot slu ~aj sta nu va zbor za na ba vka na avto-bus. Da pret po sta vi me de ka i vo pet ti ot slu ~aj e na ba ven avto bus, {to zna ~i os tva ru va we na ista na ba vka vo dva ta slu ~ai. Po ta kva ta lo gi ka bi tre ba lo da va i zak lu ~o kot od pet ti ot pri mer: pret pri ja ti e to "Eks pres" ima pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok.

Me |u toa, ov de se po ja vu va drug prob lem. I po kraj toa {to pret pri ja ti e to "Eks pres " e re gi stri ran da no ~en ob vrz nik za ce li te na DDV, a avto bu sot e na ba ven za iz vr {u va we to na sto-pan ska ta dej nost - pre voz na pat ni ci, dej no sta koj se iz vr {u va so ovoj avto bus ne da va pra vo na



od bi vka na pret hod ni ot da nok. Del ni ca ta po ko ja se iz vr {u va pre vo zot na pat ni ci, e me |u na-rod na del ni ca, ko ja za po~ nu va vo na {a ta zem ja, no za vr {u va vo so sed na ta Sr bi ja (Bel grad). So og led na toa {to pre vo zot se iz vr {u va na me-|u na rod na del ni ca toa e me |u na ro den pre voz na pat ni ci koj e os lo bo den od da nok, no bez pra vo na od bi vka na pret hod ni te da no ci (~len 23 to~-ka 19 od Za ko not za DDV). Spo red toa, vo ovoj slu ~aj pret pri ja ti e to "Eks pres " ne ma da mo e da go od bie pret hod ni ot da nok koj e iska an vo fa ktu ra ta za avto bu sot.

Pri mer 7:

Pret pri ja ti e to "Eks pres" od Skop je iz vr {ilo na ba vka na avto bus na 28 Avgust 2008 godina. Avtobu sot e na ba ven od pret pri ja ti e to "Tr go vija" od Skop je, za {to e do bi e na fa ktu ra so ce na od 3.100.000 de na ri + 558.000 de na ri DDV. Avto bu sot }e se ko ri sti za pre voz na pat ni ci na re la ci ja Skop je - Bel grad i Skop je - Ohrid.

I vo ovoj slu ~aj na ba vka ta e ista ka ko i vo pret hod ni ot pri mer, no vo ovoj slu ~aj, pro me-tot koj go os tva ru va da no~ ni ot ob vrz nik so ku pe ni ot avto bus e po i na kov. Ime no, vo ovoj pri mer pret pri ja ti e to "Eks pres" }e pre ve zu va pat ni ci i vo zem ja ta (Skop je - Ohrid) i nad vor od zem ja ta (Skop je - Bel grad). Ovie dva pro me ta ima at raz li ~en da no ~en tret man. Ka ko {to vi dov me pret hod no, pre vo zot na pat ni ci te na re la ci ja ta Skop je - Bel grad be {e me |u na ro den pre voz koj e os lo bo den od da nok i koj ne da va pra vo na od bi vka na pret hod ni te da no ci. Pre vo zot na re la ci ja Skop je - Ohrid e pre voz na te ri to ri ja ta na va e we na Za ko not, od nos no pre vo zot na li ca vo zem ja ta. Va kvi ot pre voz na li ca i niv ni ot pri dru en ba ga` se oda no ~u va so stap ka od 5% (~len 30 stav 2 to~ ka 1 od Za ko not).

Vo va kov slu ~aj se po sta vu va pra {a we to:[to mo e da na pra vi pret pri ja ti e to "Eks-pres" so pret hod ni ot da nok?

Od go vo rot bi bil: de lum no od bi va we na pret hod-ni ot da nok. Vo si te slu ~ai ko ga da no~ ni ot ob vrz nik iz vr {u va pro met so pra vo na od bi vka i pro met bez pra vo na od bi vka mo ra da gi po dre di i vlez ni te is-pol nu va wa spo red iz vr {u va ni ot pro met. Se ka ko de ka da no~ ni ot ob vrz nik pred da pri sta pi kon po del ba na vlez ni te is pol nu va wa, a so toa i na pret hod ni ot da-nok, mo ra da gi is pol nil us lo vi te od ~len 33 i 34 od Za ko not. Bi dej }i se is pol ne ti us lo vi te od ~le no vi te 33 i 34, a ne e ce los no isk lu ~e no pra vo to so ~len 35,

pret pri ja ti e to "Eks pres" mo e da ja iz vr {i po del ba-ta sog las no ~len 36 od Za ko not.

Bi dej }i pret hod ni te da no ci se de lat spo red na ~e-lo to na eko nom ska po vr za nost so de lot so pra vo na od bi vka i de lot bez pra vo na od bi vka (du ri i to ga{ ko ga pro me tot se re a li zi ra vo po doc ne en pres me-tko ven per i od), niv na ta po del ba za vi si isk lu ~i vo od na me na ta. Vo na {i ov slu ~aj, do kol ku ze me me de ka avto bu sot }e se ko ri sti sa mo za pre voz na pat ni ci na dve te re la cii, to ga{ pra vo to na od bi vka }e se os tva ri sa mo za pre vo zot na re la ci ja ta Skop je - Ohrid. Bi dej-}i mo e mno gu les no da se pres me ta ki lo me tra a ta Skop je - Bel grad i ki lo me tra a ta Skop je -Ohrid, i po del ba ta mo e mno gu les no da se iz vr {i. No, vo pra-kti ka ta mno gu ra bo ti se te {ko pred vid li vi, a i ne se os tva ru va at ta ka ~i sti pro me ti, pa za toa vo ovoj slu ~aj po do bro bi bi lo pret pri ja ti e to "Eks pres" po del ba ta da ja iz vr {i spo red spo red ~le not 7 stav 4 od Pra vil ni-kot za spro ve du va we na Za ko not za da no kot na do da de na vred nost ("Slu` ben ves nik na RM", broj 65/99...106/06). Se ka ko de ka ne e vo spro tiv nost od Pra vil ni kot i od Za ko not, ako pret pri ja ti e to "Eks pres" go spo re du va pro me tot os lo bo den od da nok bez pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok so osta na ti ot pro met koj da va pra-vo na od bi vka. Vo kon kret ni ov slu ~aj ta kva ta po del ba i spo red ba bi bi la po ed no stav na i po br za.

Od se to pret hod no iz ne se no, mo e da se zak lu ~i de ka od bi vka na pret ho den da nok za mo tor ni vo zi la za pre voz na pat ni ci (li ca), mo e da se os tva ri sa mo za vo zi la koi se na ba ve ni vo vre me na va e we na Za ko not (~len 61 sta vo vi 1 i 2), za koi se is pol ne ti si te us lo vi za od bi vka (~le no vi 33 i 34) i za koi ne e isk lu ~e no pra vo to za od bi vka (~len 35).



Pri log 1

KLASIFIKACIJA NA VOZILA

Ka te go ri ja L: Mo tor ni vo zi la so po mal ku od ~e ti ri tr ka la

L1: Vo zi la na dve tr ka la so ra bot na za fat ni na na ci lin dri te na mo to rot ko ja ne pre o |a 50 (cm3) i ma ksi mal na kon stru ktiv na br zi na ko ja ne pre o-|a 50 (km/h).

L2: Vo zi la na tri tr ka la so ra bot na za fat ni na na ci lin dri te na mo to rot ko ja ne pre o |a 50 (cm3) i ma ksi mal na kon stru ktiv na br zi na ko ja ne pre o-|a 50 (km/h).

L3: Vo zi la na dve tr ka la so ra bot na za fat ni-na na ci lin dri te na mo to rot ko ja pre o |a 50 (cm3) ili ma ksi mal na kon stru ktiv na br zi na po go le ma od 50 (km/h).

L4: Vo zi la na tri tr ka la, asi me tri~ no po sta ve-ni vo od nos na sred na ta po dol` na oska, so ra bot na za fat ni na na ci lin dri te na mo to rot pre ku 50 (cm3) ili ma ksi mal na kon stru ktiv na br zi na po go le ma od 50 (km/h) (mo tor cikl so bo~ na pri kol ka).

L5: Vo zi la na tri tr ka la, si me tri~ no po sta ve-ni vo od nos na sred na ta po dol` na oska, ~i ja {to ra bot na za fat ni na na ci lin dri te na mo to rot pre-o |a 50 (cm3) ili ma ksi mal na kon stru ktiv na br zi na nad mi nu va 50 (km/h).

L6: Vo zi la so ~e ti ri tr ka la ~i ja {to sops tve na ma sa ne pre o |a 350 kg, vo ko ja {to ne e vklu ~e na ma-sata na ba te ri i te vo slu ~aj na vo zi la so ele ktri ~en po gon, ~i ja naj go le ma kon stru ktiv na br zi na ne pre-o |a 45 km/h i ~i ja naj go le ma za fat ni na na ci lin dri-te, za mo to ri so za pa lu va we so iskra, ne pre o |a 50 cm3 ili ~i ja {to naj go le ma iz lez na sna ga ne pre o |a 4 kW vo smis la na dru gi mo to ri so vna tre{ no so go-ru va we ili ele ktri~ ni mo to ri ~i ja {to naj go le ma efe ktiv na mo} nost ne pre o |a 4 kW.

L7: Vo zi la so ~e ti ri tr ka la, osven ka te go ri zi-ra ni so L6, ~i ja {to sops tve na ma sa ne pre o |a 400 kg (550 kg za vo zi la na me ne ti za no se we na sto ka), vo ko ja {to ne e vklu ~e na ma sa ta na ba te ri i te vo slu ~aj na vo zi la so ele ktri ~en po gon i ~i ja {to naj go le ma efe ktiv na mo} nost ne pre o |a 15 kW.

Ka te go ri ja M: Mo tor ni vo zi la so naj mal ku ~e ti-ri tr ka la koi se na me ne ti za pre voz na patni ci:

M1: Vo zi la za pre voz na pat ni ci koi, po kraj se di-{te to na vo za ~ot, ima at najm no gu osum se di {ta.

M2: Vo zi la za pre voz na pat ni ci koi, po kraj se-di {te to na vo za ~ot, ima at po ve }e od osum se di {ta i ~i ja naj go le ma ma sa ne pre o |a 5.000 (kg).

M3: Vo zi la za pre voz na pat ni ci koi po kraj se-di {te to na vo za ~ot, ima at po ve }e od osum se di {ta i ~i ja naj go le ma ma sa pre o |a 5.000 (kg).

Ka te go ri ja N: Mo tor ni vo zi la so naj mal ku ~e ti-ri tr ka la koi se na me ne ti za pre voz na to var:

N1: Vo zi la za pre voz na to var ~i ja naj go le ma ma sa ne pre o |a 3.500 (kg).

N2: Vo zi la za pre voz na to var ~i ja naj go le ma ma sa pre o |a 3.500 (kg), a e po ma la od 12.000 (kg).

N3: Vo zi la za pre voz na to var ~i ja naj go le ma ma sa pre o |a 12.000 (kg).

Ka te go ri ja O: Pri kol ki (vklu ~i tel no po lu-pri kol ki).

O1: Ed no os ni pri kol ki (isk lu ~u vaj }i gi po lu-pri kol ki te) ~i ja {to naj go le ma ma sa ne pre o |a 750 (kg).

O2: Pri kol ki ~i ja {to naj go le ma ma sa pre o |a 750 kg, a ne pre o |a 3.500 (kg).

O3: Pri kol ki ~i ja {to naj go le ma ma sa pre o |a 3.500 (kg), no ne i 10.000 (kg).

O4: Pri kol ki ~i ja {to naj go le ma ma sa pre o |a 10.000 (kg).

Za be le {kiZa ka te go ri i te M i N:Vo slu ~aj na vle~ no vo zi lo koe e na me ne to za

vle ~e we na po lu pri kol ka, za naj go le ma ma sa za ka te-go ri za ci ja na vo zi lo to se ze ma ma sa ta na vle~ no to vo zi lo (vo so stoj ba sprem no za vo ze we) zgo le me na za naj go le ma ta ma sa ko ja mu se pre nesu va od po lu pri-kol ka ta i za naj go le ma ta ma sa na ba la stot - to va rot na vle~ no to vo zi lo (ako toa e pred vi de no).

Opre ma ta i in sta la ci i te, mon ti ra ni na ne koi spe ci jal ni vo zi la, koi ne se na me ne ti za pre voz na pat ni ci (avto di gal ki, pod vi` ni ra bo til ni ci, pro dav ni ci, se sme ta at ka ko to var vo smis la na kla si fi ka ci ja ta na vo zi la ta).

Za ka te go ri ja ta O:Pri po lu pri kol ki te, na naj go le ma ma sa za opre-

de lu va we na ka te go ri ja ta na vo zi lo to se sme ta de lot od vkup na ta ma sa na ce los no op to va re na ta po lu pri kol ka koj, ko ga taa e pri ka ~e na na vle~ no-to vo zi lo, se pot pi ra na oska ta, od nos no na oski te na po lu pri kol ka ta.



Spo red ~len 51 od Za ko not za da no kot na do-

da de na vred nost ("Slu`ben vesnik na RM", broj

44/99...103/08), da no~ ni te ob vrz ni ci se re gi-

stri ra at za dol i tel no koga nivniot vku pen pro-

met vo iz mi na ta ta ka len dar ska go di na nad mi nal

iz nos od 1.300.000 de na ri i do bro vol no ko ga

ovoj iz nos ne e nad mi nat. Pri ja va ta za re gi stra-

ci ja za DDV, ob vrz ni ci te ja do sta vu va at naj doc na

do 15 Ja nu a ri vo te kov na ta go di na. Vo pra kti ka ta

se ja vu va {e prob le mot vo vr ska so da no kot na

do da de na vred nost so dr an vo za li hi te koi bea

na ba ve ni pred niv na ta re gi stra ci ja za DDV.

Za ra di nad mi nu va we na prob le mot, a po a |aj-

}i od na ~e lo to na ne u tral nost ka ko os nov na ka-

ra kte ri sti ka na da no kot na do da de na vred nost

od stra na na Upra va ta za jav ni pri ho di vo so ra-

bo tka so Mi ni sters tvo to za fi nan sii e da de no

iz ve stu va we za na ~i not i po stap ka ta na od bi vka

na pret hod ni ot da nok so dr an vo za li hi te na do-

bra na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba.

Sog las no Iz ve stu va we to od Upra va ta za jav-

ni pri ho di da no~ ni te ob vrz ni ci koi prv pat se

re gi stri ra at za ce li te na da no kot na do da de na

vred nost im se odo bru va pra vo na od bi vka na

pret hod ni ot da nok so dr an vo za li hi te na do bra

na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba, a koi do bra

bi le na ba ve ni pred niv no to re gi stri ra we za

ce li te na da no kot na do da de na vred nost.

Na po me nu va me de ka ova ne se od ne su va za na-

ba vki na in ve sti ci o ni sreds tva i ned vi` no sti

pred re gi stri ra we na da no~ ni te ob vrz ni ci za

ce li te na DDV. Vo pro dol e nie sle du va iz ve stu-

va we to od Upra va ta za jav ni pri ho di i pri mer

na Obra ze cot DDV-05/1.

10-1834/5 od 25.04.2006 go di na

IZ VE STU VA WE VO VR SKA SO PRA VO TO NA

OD BI VKA NA PRET HO DEN DA NOK SO DR @AN

VO ZA LI HI NA DO BRA NA ME NE TI ZA NA TA MO[ NA

PRO DA@ BA KAJ DA NO^ NI OB VRZ NI CI KOI

PRV PAT SE RE GI STRI RA AT ZA DDV

Vo vr ska so na ~i not na po sta pu va we na Upra va ta za jav ni pri ho di po od nos na da no kot na do da de na vred nost so dr an vo za li hi te na do bra na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba kaj da no~ ni ob vrz ni ci koi prv pat se re gi stri ra at za ce li te na da no kot na do-da de na vred nost, a koi bi le na ba ve ni pred niv na ta re gi stra ci ja za DDV, ve iz ve stu va me za sled no to:

Sog las no mis le we to na Mi ni sters tvo to za fi nan sii broj 08-23995/2 od 24.02.2005 go di na, na da no~ ni te ob vrz ni ci koi ne bi le re gi stri ra ni za ce li te na da no kot na do da de na vred nost (ma li pret-pri e ma ~i) ko ga tie }e se re gi stri ra at za ce li te na DDV, im se odo bru va pra vo na od bi vka na pret hod ni-ot da nok so dr an vo za li hi te na do bra ta na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba, a koi do bra bi le na ba ve ni pred niv no to re gi stri ra we za ce li te na DDV.

Ova od pri ~i na {to, po a |aj }i od os nov ni te ka ra-kte ri sti ki na DDV i na ~e lo to na ne u tral nost na po le to na kon ku ren ci ja ta na pa za rot, so da va we to na pra vo na od bi vka na pret hod ni te da no ci so dr-à ni vo za li hi te na do bra na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba, a koi bi le na ba ve ni pred niv na ta re gi-stra ci ja za ce li te na DDV, ovie da no~ ni ob vrz ni ci se do ve du va at vo ram no prav na po lo` ba so dru gi te da-no~ ni ob vrz ni ci re gi stri ra ni za ce li te na DDV.

Va kvi te da no~ ni ob vrz ni ci pri pod ne su va we na da no~ na ta DDV pri ja va za pr vi ot da no ~en per-i od, do Upra va ta za jav ni pri ho di go pod ne su va at obra ze cot Da nok na do da de na vred nost so dr an vo za li hi na do bra na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba pred re gi stra ci ja za ce li te na DDV so so stoj ba na 31.12. ________ go di na (obra zec DDV-05/1) ka ko pri-log kon DDV pri ja va ta. Ovoj obra zec ne se vne su va vo da no~ na ta evi den ci ja na da no~ ni ot ob vrz nik i isti ot ima za cel sa mo da go pri ka e da no kot na do da de na vred nost so dr an vo za li hi te na do bra na me ne ti za na ta mo{ na pro da` ba koi se na ba ve ni

PRA VO NA OD BI VKA NA DDV SO DR @AN VO

ZA LI HI TE KAJ SUB JE KTI TE KOI PRV PAT

SE RE GIST RI RA AT ZA DDV

Sofija JANÊVA BELÊVA



pred re gi stra ci ja ta na da no~ ni te ob vrz ni ci za ce li te na DDV vo vku pen iz nos i po po o del ni da-no~ ni stap ki (op {ta i pov la ste na da no~ na stap ka) za po tre bi te na even tu al na kon tro la.

Da no~ ni te ob vrz ni ci dol` ni se da iz vr {at po pis so so stoj ba na 31.12. _____ go di na za do bra-ta na za li ha za koi sa ka at da iz vr {at od bi vka na pret hod ni ot da nok i toa od vo e no spo red da no~ ni stap ki (op {ta i pov la ste na da no~ na stap ka) i iz no-sot na pret hod ni ot da nok za od bi vka da go iska at vo obra ze cot DDV-05/1.

Za da se os tva ri pra vo to na od bi vka na pret hod-ni ot da nok, kaj da no~ ni te ob vrz ni ci mo ra da se is pol ne ti ku mu la tiv no sled ni te us lo vi:

pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok ima at da no~ ni ob vrz ni ci koi se re gi stri ra le za ce li na DDV od 01.01. vo go di na ta ko ja sle di po go di na ta vo ko ja go is pol ni le us lo vot za re gi stra ci ja za ce-li te na DDV i da no~ ni ob vrz ni ci koi do bro vol no se re gi stri ra le za ce li te na DDV;

da no~ ni ot ob vrz nik mo ra da ja iz vr {il na ba vka ta na do bra ta ili uvo zot na do bra ta pred da tu mot na re gi stra ci ja za ce li te na DDV;

za na ba ve ni te do bra da no~ ni ot ob vrz nik mora da po se du va fa ktu ra iz da de na vo sog las nost so ~len 53 stav 10 od ZDDV i ista ta da e pla te na naj doc na do iste kot na ro kot za pod ne su va we na pr va ta da no~ na pri ja va na da no kot na do da de na vred nost;

za uve ze ni te do bra da no~ ni ot ob vrz nik mo ra da po se du va ca rin ski do ku ment od koj pro iz le gu va de ka e pla ten da no kot na do da de na vred nost pri uvo zot naj-doc na do iste kot na ro kot za pod ne su va we na pr va ta da no~ na pri ja va na da no kot na do da de na vred nost.

Da no~ ni te ob vrz ni ci ne ma at pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok za do bra koi }e gi ko ri stat za vr {e-we na pro met os lo bo den od da nok na do da de na vred nost bez pra vo na od bi vka na pret hod ni ot da nok.

Obrazecot DDV-05/1 se podnesuva kako prilog kon dano~nata prijava na danokot na dodadena vrednost za prviot dano~en period i toa najdocna do istekot na rokot za podnesuvawe na prvata dano~na prijava na DDV-04.

Vkup no pri ja ve ni ot da nok na do da de na vred nost za od bi vka, da no~ ni te ob vrz ni ci go istak nu va at ed no krat no vo pr va ta da no~ na pri ja va na da no kot na do da de na vred nost vo po le to 14 od pri ja va ta so predz nak "-".

Vo isto vre me sa ka me da uka e me de ka za na ba-vki te na in ve sti ci o ni sreds tva i ned vi` no sti, na ba ve ni pred vle gu va we to od ne re gi stri ran sub-jekt za ce li na DDV vo po le to na re gi stri ra ni da-no~ ni ob vrz ni ci za ce li te na DDV, ne e doz vo le no isko ri stu va we na pra vo to na od bi vka na da no kot na do da de na vred nost.

Obrazec DDV-05/1

REPUBLIKA MAKEDONIJA

MINISTERSTVO ZA FINANSII

UPRAVA ZA JAVNI PRIHODI

Regionalna direkcija

DANOK NA DODADENA VREDNOST SODR@AN VO

ZALIHI NA DOBRA NAMENETI ZA NATAMO[NA

PRODA@BA PRED REGISTRACIJA ZA CELITE

NA DDV SO SOSTOJBA NA ____________ GODINA

Dano~en obvrznik: ________________________Dano~en broj za DDV: ______________________Adresa na vistinsko sedi{te: ______________Obrazecot DDV-05/1 se podnesuva za doka uva-

we na pravoto na odbivka na prethodniot danok sodràn vo zalihite na dobra nameneti za nata-mo{na proda`ba so sostojba na 31.12. _____ godina kaj dano~niot obvrznik nabaveni pred negovoto registrirawe za celite na DDV.

Danokot na dodadena vrednost sodràn vo za-lihite na dobra nameneti za natamo{na proda`ba, a nabaveni pred registracijata na dano~niot obvrz-nik za celite na DDV vo vkupen iznos od __________ denari se odnesuva na:

1. DDV spored op{tata dano~na stapka od 18% ______________ denari

2. DDV spored povlastenata dano~na stapka od 5% ______________ denari

Specifikacija na DDV fakturi za nabavka na dobra:

Red. broj

Ime na ispora~a-telot na dobrata

Iznos na faktura

Iznos na DDV

Data na pla}awe na fakturata

ДАНОЧНА КОНСОЛИДАЦИЈА ЗАДАНОЧНА КОНСОЛИДАЦИЈА ЗАЦЕЛИТЕ НА ДАНОКОТ НА ДОБИВКАЦЕЛИТЕ НА ДАНОКОТ НА ДОБИВКА

Sezair REXEPAGI]

Poa|aj}i od faktot deka nabliùva rokot za podnesuvawe barawe za dano~na konsolidacija za 2008 godina (31 Januari 2009 godina), so ovoj tekst sakame da potsetime na mo`nosta za pla}awe na danokot na dobivka kako eden obvrznik, kaj onie dano~ni obvrznici kaj koi postoi zna~i telen procent na kapitalna povrzanost. Ovaa mo`nost e osobeno va`na kaj onie kapitalno povrzani dano~ni obvrznici - grupa na pravni lica, kaj koi zagubata od eden ili pove}e ~lenovi moè da se prebiva na smetka na dobivkata na ostanatite ~lenovi na grupata koi pozitivno rabotat.

Sog las no odred bi te na ~len 6 od Za ko not za da nok na do bi vka ("Slu` ben ves nik na RM", broj80/93...160/07, vo natamo{niot tekst: ZDD) i ~len 9 i 10 od Pra vil ni kot za na ~i not na pres me tu va we i up la tu-va we na da no kot na do bi vka i spre ~u va we na dvoj no to os lo bo du va we ili dvoj no to oda no ~u va we ("Slu` ben ves nik na RM", broj 92/01...21/08, vo natamo{niot tekst: PDD), ma ti~ no to prav no li ce i ~le no vi te na gru pa ta koi pret sta vu va at gru pa na prav ni li ca, ako si te se re zi den ti na RM, mo at da no kot na do bi vka da go pla }a at ka ko eden ob vrz nik, vo koj slu ~aj se dol` ni da na pra vat da no~ na kon so li da ci ja.

Ma ti~ no to prav no li ce i ne go vi te ~le no vi pret-sta vu va at gru pa prav ni li ca, do kol ku me |u niv pos toi ne po sred na ili po sred na kon t ro la nad naj mal ku 90% od ak ci i te ili ude li te.

Ba ra we to za da no~ na kon so li da ci ja se pod ne su va do UJP, a odo bre na ta da no~ na kon so li da ci ja se pri-me nu va naj mal ku 5 go di ni.

Ba ra we to za da no~ na kon so li da ci ja se pod ne su va na Obra ze cot DD-06, naj doc na do 31 Ja nu a ri na red na ta go di na, po go di na ta za ko ja ba ra we to se pod ne su va.

Ova pravo se ostvaruva vrz osnova na Re{enie na UJP.Pri kon so li da ci ja ta se koj ~len na gru pa ta pod ne-

su va svoj da no ~en bi lans, a ma ti~ no to prav no li ce pod ne su va kon so li di ran da no ~en bi lans za gru pa ta na prav ni li ca.

Vo kon so li di ra ni ot da no ~en bi lans, za gu ba ta od eden ili po ve }e ~le no vi se pre bi va na smet ka na do bi vka ta na osta na ti te.

Za pres me ta ni ot da nok po kon so li di ra ni ot bi lans,

ob vrz ni ci se po edi ne~ ni te ~le no vi na grupa ta, sr az mer no na do bi vka ta {to se od a no ~u va od po e di ne~ ni ot da no ~en bi lans, a pla }a we to na presme ta ni ot da nok po kon so li-di ra ni ot bi la ns go vr {i ma ti~ no prav no li ce.

Do kol ku eden ili po ve }e ~le no vi vo gru pa ta dopol-ni tel no se opre de lat za po od del no oda no ~u va we, pred istekot na rokot od 5 godini, si te ~le no vi na gru pa ta sraz mer no ja pla }a at raz li ka ta za sme tka na da no~ no to os lo bo du va we koe go isko ri stile.

Napomena: So voveduvaweto na noviot stav 5 na ~len 6 od ZDD, se propi{uva obvrska za pravnite lica ~len ki na grupata koi vleguvaat vo dano~na konso-li da cija dokolku se izmenat uslovite propi{ani so ovoj ~len da moraat srazmerno na nivnoto u~estvo vo utvrdeniot danok, da ja platat razlikata koja proizle-guva od dano~noto osloboduvawe i olesnuvawe vo odnos na pomalku plateniot danok utvrden za periodot na primenata na dano~nata konsolidacija. Kako pro mene-ti uslovi vo smisla na Zakonot se smetaat dokolku me|usebnata povrzanost na ~lenovite na grupata padne pod 90%, ili dokolku eden ili pove}e od ~lenovite na grupata koi ja so~inuvaat dano~nata konsolidacija se otkaàt ili prestanat da bidat ~lenovi na grupata zaradi prestanok na vr{ewe na dejnosta poradi sta-tusna promena, ste~aj ili likvidacija.

Ob vrz ni kot - ma ti~ no to prav no li ce na ko go mu e odo bre na da no~ na ta kon so li da ci ja so sta vu va kon so li-di ran da no ~en bi lans na obra ze cot "KDB" - Kon so li-di ran da no ~en bi lans.

Vrz os no va na da no~ ni te bi lan si na ~le no vi te koi u~est vu va at vo kon so li da ci ja ta, ma ti~ no to pret pri-ja tie kon so li di ra ni ot da no ~en bi lans go po pol nu va ka ko {to e po do lu ob jas ne to:

[1] Re den broj na ~le no vi te na gru pa ta.[2] EDB - Edins tven da no ~en broj na ~le no vi te na

gru pa ta.[3] Na ziv i se di {te na ~le no vi te na gru pa ta.[4] Dobivka, po zi tiv na da no~ na os no va od re den

broj IV (AOP 36) od po edi ne~ ni te da no~ ni bi lan si na ~le no vi te - u~es ni ci vo kon so li da ci ja ta, od nos no vkup ni ot iz nos na po zi tiv na ta da no~ na os no vi ca na ~le no vi te koi vr {at kon so li da ci ja.

[5] Zaguba, ne ga tiv na da no~ na os no va od re den broj IV (AOP 36) od po edi ne~ ni te da no~ ni bi lan si na ~le no vi te - u~es ni ci vo kon so lida ci ja ta, od nos no vkup ni ot iz nos na ne ga tiv na ta da no~ na os no vi ca na ~le no vi te koi vr {at kon so li da ci ja.

Danok na Dobivka


Danok na Dobivka


[6] Da no~ na os no va po na ma lu va we za se koj ~len na gru pa ta, za iska a ni te ne ga tiv ni da no~ ni os no vi od osta na ti te ~le no vi na gru pa ta.

Iz no sot {to ja na ma lu va po zi tiv na ta da no~ na os-no va na ~le no vi te na gru pa ta koi iska u va at do bi vka po usog la su va we so ras ho di te i pri ho di te vo "DB", se vr {i so pri me na na pro cent na u~es tvo na se koj ~len od gru pa ta koj is ka al po zi tiv na da no~ na os no va vo vkup no iska a na ta po zi tiv na da no~ na os no va (so od ve-ten re den broj od ko lo na [4] h 100 : zbir na ko lo na [4] = ___,__% na u~es tvo), pri me net na iz no sot na vkup no iska a ni te ne ga tiv ni da no~ ni os no vi (zbir na ko lo na [5] h ___,__%). So do bi e ni ot iz nos se ko re gi ra (na ma-lu va) da no~ na ta os no va na ~le not na gru pa ta ut vr de na na so od vet ni ot re den broj od ko lo na ta [4].

Zbi rot iska an vo ko lo na ta [6] tre ba da e edna kov na raz li ka ta na zbi ro vi te od ko lo ni te [4] i [5].

[7] Na ma lu va we na da no~ na os no va za iznos na investicii vrz osnova na reinvestirana dobivka e namaluvawe na dano~nata osnova za da no~ ni te os lo bo du-va wa i oles nu va wa utvr de ni so odred bi te na ~len 31 od ZDD i ~len 7 od PDD. Iz no sot na utvr de no to pra vo za na ma lu va wa ta na da no~ na ta os no va od ~len 31 na ZDD, ka ko ma ksi mal no doz vo le no na ma lu va we, vo kon so li di-ra ni ot bi lans za se koj ~len od gru pa ta se utvr du va at na da no~ na os no va od ko lo na ta [6]. Na ma lu va weto na da no~-na ta os no va se iska u va ka ko zbir na ko lo na ta [7].

[8] Pres me tan da nok do bi en so pri me na na da no~na-ta stap ka od 10% (~len 28 od ZDD), na os no va ta po na-ma lu va we (so od ve ten re den broj od ko lo na (6) na ma len so is ti ot red. br. od ko lo na [7] h 10%). Vkup ni ot pres-me tan da nok, se is ka u va ka ko zbir na ko lo na ta [8].

[9] Na ma lu va we na da no k za dano~en kredit i pla ten danok vo stranstvo e namaluvawe na danokot vrz os no va na odred bi te od ~len 37, 38 i 38-a od ZDD, od nos no ~len 8 stav 1 to~ ka 1 i 2 od PDD. Ovie na ma lu va wa se iska-ù va at za se koj ~len od gru pa spo red po da to ci te koi gi iska al na red ni te bro e vi 32 i 33 od "DB" (AOP 43 i AOP 53). Vkup no to na ma lu va we na da no kot vrz na ve de-ni te os no vi se iska u va ka ko zbir na ko lo na ta [9].

[10] Da nok po na ma lu va we do bi en ka ko raz li ka me |u pres me ta ni ot da nok za se koj ~len od grupa ta i iz no sot na so od vet no to na ma lu va we. Zbi rot iska an vo ko lo na ta [10] tre ba da e ed na kov na raz li ka ta me |u vkup ni te iz no si od ko lo na ta [8] i [9].

[11] Na ma lu va we na da no k za procent na u~estvo na stranski lica e namaluvawe na danokot iz vr {e no sog las no odred bi te od ~len 33 i 36-b od ZDD, od nos no ~len 8 stav 2 to~ ka 1, 2, 3 i 4 od PDD. Iz no sot na na ma lu-va we to vrz od del ni te os no vi za se koj ~len na gru pa ta se do bi va so pri me na na stapka ta na na ma lu va we (%), na os no va ta ut vr de na ka ko "da nok na na ma lu va we", iska a na vo ko lo na ta [10].

Vkup no to na ma lu va we na da no kot vrz na ve de ni te

os no vi se iska u va ka ko zbir na ko lo na ta [11].[12] Dano~na obvrska rasporedena na ~lenovite

na grupata e utvr de na da no~ na ob vr ska za se koj po e di-ne ~en ~len na gru pa ta ka ko raz li ka me |u utvr de ni ot da nok po na ma lu va we od ko lo na ta (10) i iz no sot na na ma lu va wa ta iska a ni vo ko lo na ta (11). Vkup na ta da no~ na ob vr ska za da no~ ni ot per i od se iska u va ka-ko zbir na ko lo na ta (12).

[A] Pla te ni akon ta cii na da no kot na do bi vka za

da no~ ni ot per i od, pres me ta ni i pla te ni do de not na pod ne su va we to na ob ra ze cot "KDB".

[B] Iz nos za dop la ta/po ve }e pla te n iz nos (zbir od ko lo na ta (12) na ma len za iz no sot A). Ako iz no sot iska an pod (A) (iz nos na pla te ni akon ta cii na da no-kot na do bi vka) e po go lem od iz no sot na da no~ na ta ob vr ska (zbir od ko lo na ta (12)), se os tva ru va pra vo na vra }a we, pri {to pred iz no sot na po le to B se sta-va zna kot "-" za po ve }e pla te ni ot iz nos, a do kol ku zbi rot na da no~ na ta ob vr ska (ko lo na 12) e po go lem od iz nosot na pla te ni ot da nok, pred po le to se sta va zna kot "+". Dokol ku ba ra te vra }a we na po ve }e pla te-ni ot iz nos, vo po le to pred zna kot vpi {e te "H".

[V] Pretpostavena dano~na osnova - po pol ne te go ova po le sa mo do kol ku iz no sot na zbi rot od ko lo na ta (5) e po go lem ili ed na kov na iz no sot na zbi rot od ko lo-na ta (4). Vpi {e te go pres met kov ni ot iz nos na pret-pos ta ve na ta da no~ na os no va, utvr de na so glas no ~len 40 stav 6 od ZDD, od nos no ~len 11 stav 2 od PDD, na ko ja vo na red ni ot pres met ko ven per i od }e pres me tu va te i pla-}a te akon ta cii na da no kot na do bi vka. Vo toj slu~aj ne gi po pol nu vaj te po li wa ta od ko lo ni te (6) do (12).

PO DA TO CI ZA POD NO SI TE LOT

Za dol i tel no na ve de te go ime to, pre zi me to i svojs tvo to na pot pis ni kot, da tu mot na pod ne su va we to, pot pi {e te ja pres me tka ta i sta ve te pe ~at.

Na po me na: Se po pol nu va at ~it li vo i ce los no sa-mo be li te po li wa od obra ze cot "KDB".

Iz no si te se iska u va at vo ce li de na ri bez de ni.Vo obra ze cot za dol i tel no se vne su va at po da to ci te za:

edins t ve ni ot da no ~en broj, skra te ni ot na ziv i adre sa ta na vi stin sko to se di {te za kon takt, da no~ ni ot per i od za koj se pod ne su va obra ze cot, ka ko i bro jot i da tu mot na Odo bre-ni eto za da no~ na kon so li da ci ja, iz da de no od UJP.

Na po me na: Akon ta ci i te na da no kot na do hod, vo na red na ta go di na, se ko ja ~len ka na gru pa ta gi pla }a na os no vi ca ta na da no kot na do biv ka od po-e di ne~ ni te ob ras ci "DB" za pret hod na ta go di na (po zi tiv na ta da no~ na os no va od re den broj IV AOP 36 od ob raz e cot "DB").

Vo pro dol e nie vi da va me 2 pri me ra, pri {to pri-mer 1 e da den vo skra te na for ma, a pri mer 2 e da den so po pol net ori gi nal Obra zec "KDB".

Danok na Dobivka


Pri mer 1:

Vo da no~ na kon so li da ci ja odob re na od Upra va ta za jav ni pri ho di, u~es tvu va at dru{tvata "H" - ma ti~ no prav no li ce i ne go vi te ~le no vi A, B i V, koi vo svo i te po seb ni obras ci "DB", za per i od ja nu ari - de kem vri 2008 go di na gi ima at iska a no sled ni te po da to ci:1. Dru{tvoto "Ko ni Mak" - Skop je iska a lo za gu ba ne ga tiv na

fi nan si ska os no va (re den broj IV - AOP 36 od obra ze cot "DB") ........................................................................30.000 den.2. Dru{tvoto "Pe ksi Kom" - Skop je (~len na kon so li da ci ja ta) iska a lo za gu ba ..............................................20.000 den.3. Dru{tvoto "Bo ri Log" - Skop je (~len na kon so li da ci ja ta) iska a lo

po zi tiv na da no~ na os no va (re den broj IV - AOP 36 od "DB") .................................................................................6.000 den.4. Dru{tvoto "Tri ton" - Skop je (~len na kon so li da ci ja ta) iska a lo po zi tiv na da no~ na os no va .................40.000 den.

R. br.

EDB Naziv i sedi{te

Dano~na osno-va utvrdena

vo DB

Dano~na osnova

po nama-luvawe6 = 4 ‡ 5

Namal. na dan. osnova za iznos na investi cii vrz osnova na

reinvestirana dobivka

Pres-metan danok8 = 6 ‡

7 h 10%

Namal. na danok za

dan. kred. i plat. dan. vo stran.

Danok po namalu-

vawe10 = 8 ‡ 9

Nam. na danok

za % na u~est. na

stran. lica

Dano~na ob-vrska - ras-poredena na ~lenovite na grupata12 = 11 ‡ 10

Dobi-vka

Zaguba

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. 4030000997890 Koni Mak - Sk. ‡ 30.000 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

2. 4030003946245 Peksi Kom - Sk. ‡ 20.000 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

3. 4030007845897 Bori Log - Sk. 6.000 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

4. 4030007986241 Triton - Sk. 40.000 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

Vkupno: 46.000 50.000 ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡ ‡

A. Plateni akontacii na danokot 5.000

B. Pomalku - pove}e platen danok ‡ 5.000

Bi dej }i vkup na ta ne ga tiv na da no~ na os no va (za gu ba) e po go le ma od vkup na ta po zi tiv na da no~ na os no va ne se vr {i pres me tu va we na da no kot na do bi vka, a pla te ni ot da nok vo te kot na go di na ta (akon ta cii) pret sta vu va po ve }e pla ten da nok na do bi vka.

Pri mer 2:

1. Dru{ tvo "Gol di Hol ding" - Skop je (ma ti~ no pret pri ja tie) po zi tiv na da no~ na os no va (re den broj IV - AOP 36 od obra zec "DB") ........................................10.000 den. na ma lu va we na da no~ na ta os no va (re den broj V - AOP 39 od

obra zec "DB" za vlo u va we vo in ve sti cii - reinvestirana dobivka) ..........................................2.000 den. na ma lu va we na pres me ta ni ot da nok

(re den broj VI II - AOP 42 od "DB" isp la te ni pla ti) ............................................................................300 den. pla ten da nok za pres me tkov ni ot per i od (re den broj 36 - AOP 59 od "DB") ................................1.100 den.

2. Dru{ tvo "Mi maks" - Skop je (~len na kon so li da ci ja ta) ne ga tiv na da no~ na os no va (re den broj IV - AOP 36 od obra ze cot "DB") .....................................20.000 den.

3. Dru{ tvo "Bi re ktat" - Bi to la (~len na kon so li da ci ja ta) po zi tiv na da no~ na os no va (re den broj IV - AOP 36 od "DB") ..........................................................6.000 den. na ma lu va we na pres me ta ni ot da nok (re den broj VI II - AOP 42

od "DB" - nap la te ni ot pi {a ni po ba ru va wa) ...........................................................................................300 den. pla ten da nok za pres me tkov ni ot per i od (re den broj 36 - AOP 59 od "DB") ...................................900 den.

4. Dru{ tvo "En dem Ko merc" - Ohrid (~len na kon so li da ci ja ta) po zi tiv na da no~ na os no va .......................................................................................................................40.000 den. na ma lu va we na da no~ na ta os no va (re den broj V - AOP 39

od "DB" - za vlo u va wa vo in ve sti cii - reinvestirana dobivka) ..................................................4.000 den. pla ten da nok za pres me tkov ni ot per i od (re den broj 36 - AOP 59 od "DB") ...............................3.000 den.

Ob jas nu va we za po pol nu va we na ko lo na ta 6: "Gol di Hol ding"- Skop je - (10.000 : 56.000) h 100 = 17,86% h 20.000 = 3.572); 10.000 - 3.572 = 6.428 "Bi re ktat" - Bi to la - (6.000 : 56.000) h 100 = 10,71% h 20.000 = 2.142); 6.000 - 2.142 = 3.858 "En dem Ko merc" - Ohrid - (40.000 : 56.000) h 100 = 71,43% h 20.000 = 14.286); 40.000 - 14.286 = 25.714

Danok na Dobivka


Danok na Dobivka


Po a |aj }i od se to na pred iz ne se-no, po od nos na po sta pu va we to po na ve de na ta od lu ka na Ustav ni ot sud, se o~e ku va vo naj kus mo en rok Upra va ta za jav ni pri ho di, da do ne se akti so koi }e gi po ni {ti pret hod no do ne se ni te re {e ni ja za re gi stri ra we, od nos no za dol u va-wa za pla }a we go di {en da nok na pri hod za 2007 go di na.

Ime no, si te sub je kti koi za 2007 go di na do bi ja Re {e nie za re gi-stra ci ja za da nok na vku pen pri hod i vrz taa os no va pod ne soa Da no ~en bi lans za utvr du va we na go di {en da nok na vku pen pri hod Obra zec DB - VP vo sled ni ot per i od }e do bi jat so od ve ten pra ven akt od Upra va ta za jav ni pri ho di so koj:

}e se po ni {ti pret hod no iz-da de no to re {e nie za re gi stra ci ja

za da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na;

}e se po ni {ti re {e ni e to za za dol u va we so da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na;

}e se po vi ka at si te prav ni li ca koi za 2007 go di na pod ne soa Da no ~en bi lans za utvr du va we na go di {en da nok na vku pen pri hod da do sta vat Da no ~en bi lans za 2007 go-di na (ve ro ja ten rok za pod ne su va we }e bi de 15 De kem vri 2008 go di na).

Va` no: Da no~ ni ot bilans tre ba da bi de so sta ven so so-stoj ba na 31.12.2007 go di na pri {to si te ne ispla te ni tro {o ci (pri mer: ne isp la-teni pla ti i na do me sto ci) do 28.02.2008 go di na ja zgo le-mu va at da no~ na ta os no va.

}e se po vi ka at pret hod no na ve-de ni te sub je kti da do sta vat me se~ ni da no~ ni bi lan si - Obra zec MDB za iz mi na ti ot per i od (ja nu a ri - no em-vri 2008 go di na) za pla }a we na me se~-na akon ta ci ja na da no kot na do bi vka (ve ro ja ten rok za pod ne su va we }e bi de 15 De kem vri 2008 go di na).

Pla te ni ot da nok na go di{ ni-ot vku pen pri hod }e se sme ta ka ko pla te na akon ta ci ja na da no kot na do bi vka za 2007 go di na i ka ko ta kov }e se iska e vo obra ze cot "DB" na AOP 59.

Do kol ku, od del ni da no~ ni ob vrz-ni ci vo pro pi {a ni ot rok na UJP ne go do sta vat obra ze cot "DB", UJP }e mo e da iz vr {i i slu` be no za-dol u va we so da nok na do bi vka po pat na pro ce na na da no~ na ta os no va sog las no odred bi te na Za ko not za da no~ na po stap ka.

Va` no: Si te prav ni li ca koi pla ti ja da nok na vku pen pri hod i koi }e tre ba da so-sta vat DB i da pla tat da nok na do bi vka za 2007 go di na ne se dol` ni da vr {at ko rek cii na go di{ na ta sme tka za 2007 go di na ve }e pod ne se na vo Cen-tral ni ot re gi star. Pro me ni-te vo od nos na raz li ki te koi }e se ja va at me |u pla te ni ot da nok na vku pen pri hod i utvr-de ni ot da nok na do bi vka }e se kni at vo 2008 go di na.

Bi dej }i go di{ ni ot da nok na vku pen pri hod se pres me tu va {e

СМЕТКОВОДСТВЕНО ЕВИДЕНТИРАЊЕ НАСМЕТКОВОДСТВЕНО ЕВИДЕНТИРАЊЕ НАРАЗЛИКИТЕ МЕЃУ УТВРДЕНАТА ОБВРСКА ЗАРАЗЛИКИТЕ МЕЃУ УТВРДЕНАТА ОБВРСКА ЗАДАНОК НА ДОБИВКА И ПЛАТЕНИОТ ДАНОКДАНОК НА ДОБИВКА И ПЛАТЕНИОТ ДАНОК

НА ВКУПЕН ПРИХОД ЗА 2007 ГОДИНА

So Od lu ka ta na Ustav ni ot sud na Re pub li ka Ma ke do ni ja, ob ja ve-na vo "Slu` ben ves nik na RM", broj 122/08, se po ni {ti ~le not 20 od Za ko not za iz me nu va we i do pol nu va we na Za ko not za da no kot na do bi vka so {to pra kti~ no se uki na pri me na ta na da no kot na vku pen pri hod za 2007 go di na. Da po tse ti me de ka po ni {te na ta odred ba od ~len 20 od Za ko not za da no kot od do bi vka, utvr du va {e re tro a ktiv-na pri me na na odred bi te od Gla va ta VII-a - Po ed no sta ven da no ~en re im za tr gov ski te dru{ tva, od nos no od 01.01.2007 go di na, a ne od vle gu va we to na si la na Za ko not.

Sog las no na ve de no to si te prav ni li ca za 2007 go di na se dol`-ni da pla }a at da nok na do bi vka.

Na po me nu va me de ka odred bi te od Za ko not za da nok na do bi vka koi se od ne su va at na oda no ~u va we so da nok na vku pen pri hod ne se uki na ti i isti te }e se pri me nu va at za 2008 go di na i na ta mu. Uki na ta e sa mo pri me na ta na da no kot na vku pen pri hod za 2007 go di na.

@arko MIHAJLOVSKI

Danok na Dobivka


vo vi si na od 1,5% od iz no sot na os tva re ni ot vku pen pri hod iska an vo Bi lan sot na us peh za 2007 go di na mo` no e po so sta vu va we to na DB za 2007 go di na da se ja v at raz li ki i toa:

no vo u tvr de na ta ob vr ska po DB za 2007 go di na da e po go le ma od pla te na ta ob vr ska za da nok na vku pen pri hod;

no vo u tvr de na ta ob vr ska po DB za 2007 go di na da e po ma la od pla te na ta ob vr ska za da nok na vku pen pri hod.

Vo pro dol e nie da va me Pri mer za na ~i not na sme-tko vods tve no evi den ti ra we na raz li ki te koi }e se ja va at me |u utvr de na ta ob vr ska za da nok na do bi vka i pla te ni ot da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na

Pri mer ko ga no vo u tvr de na ta ob vr ska po DB za

2007 go di na e po go le ma od pla te na ta ob vr ska

za da nok na vku pen pri hod, a Dru{ tvo to

iska a lo do bi vka po oda no ~u va we za 2007 godina

Dru{ tvo to Tr go pro met DOOEL - Skop je plati-lo 16.500 de na ri da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na. Po go di{ na ta sme tka za 2007 go di na Dru{-tvo to iska a lo do bi vka po oda no ~u va we evi den-ti ra na na sme tka ta 950. Sog las no no vo so sta ve-ni ot Da no ~en bi lans za 2007 go di na Dru{ tvo to utvr di lo ob vr ska za da nok na do bi vka na AOP 58 vo DB vo iz nos od 25.000 de na ri. Pla te ni ot iz nos na da no kot na vku pen pri hod e iska a no na re den broj AOP 59 vo DB za 2007 go di na.

Sog las no na ve de ni ot pri mer Dru{ tvo to Tr go pro-met DOOEL - Skop je vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja ka ko ob vr ska za da nok na do bi vka }e ja iska e sa mo raz li ka ta evi den ti ra na na AOP 60 vo DB (vo pri me-rot iz no sot od 8.500).

KNI@EWE

950 - Aku mu li ra na do bi vka .....................8.500263 - Ob vr ski za da nok

na do bi vka ................................................8.500Dok ni e na ob vr ska za da nok nado bi vka sog las no DB za 2007 go di na

263 - Ob vr ski za da nok na do bi vka .........8.500100 - @i ro sme tka ........................................... 8.500

Pla ten da nok na do bi vka


2007 go di na e po go le ma od pla te na ta ob vr ska za

da nok na vku pen pri hod, a Dru{ tvo to

iska a lo za gu ba po oda no ~u va we za 2007 godina

Dru{ tvo to Mak mont DOOEL - Skop je pla ti lo 20.100 de na ri da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na. Po go di{ na ta sme tka za 2007 go di na Dru{ tvo to iska a lo za gu ba po oda no ~u va we evi den ti ra na na sme tka ta 960. Sog las no no vo-so sta ve ni ot Da no ~en bi lans za 2007 go di na za-ra di ne priz na ti te ras ho di za ce li da da no kot na do bi vka (ne isp la te ni pla ti i na do me sto ci i ot pi {a ni po ba ru va wa) Dru{ tvo to utvr di lo po zi tiv na da no~ na os no va i ob vr ska za da nok na do bi vka na AOP 58 vo DB vo iz nos od 50.000 de na ri. Pla te ni ot iz nos na da no kot na vku pen pri hod vo iz nos od 20.100 de na ri e iska an na re den broj AOP 59 vo DB za 2007 go di na.

Sog las no na ve de ni ot pri mer Dru{ tvo to Mak mont DOOEL - Skop je vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja ka ko ob vr ska za da nok na do bi vka }e ja iska a sa mo raz li ka ta evi den ti ra na na AOP 60 vo DB (vo pri me-rot iz no sot od 29.900).

V DANOK ZA PLA]AWE/VRA]AWE AOP Iznos

IX Danok na dobivka po namaluvawe (VII-VIII) 58 25.000

36 Plateni akontacii na danokot na dobiv-ka za dano~niot period 59 16.500

37

Iznos za doplata/pove}e platen iznos (IX-36) (iznosot vnesete go so znak "+" za doplata ili "‡" za pove}e platen iznos dokolku barate vra}awe na pove}e plateniot iznos, vo poleto pred znakot vpi{ete "H" 60 +8.500




37

Iznos za doplata/pove}e platen iznos (IX-36) (iznosot vnesete go so znak "+" za doplata ili "‡" za pove}e platen iznos dokolku barate vra}awe na pove}e plateniot iznos, vo poleto pred znakot vpi{ete "H" 60 +29.900

Danok na Dobivka


KNI@EWE

960 - Pre ne se na za gu ba ............................29.900263 - Ob vr ski za da nok

na do bi vka ..............................................29.900Dok ni e na ob vr ska zada nok na do bi vkasog las no DB za 2007 go di na

263 - Ob vr ski zada nok na do bi vka ............................29.900100 - @i ro sme tka ......................................... 29.900

Pla ten da nok na do bi vka


2007 go di na e po ma la od pla te na ta ob vr ska

za da nok na vku pen pri hod, a Dru{ tvo to

iska a lo do bi vka po oda no ~u va we za 2007 godina

Dru{ tvo to Ura ni ja DOOEL - Skop je pla ti lo 22.000 de na ri da nok na vku pen pri hod za 2007 go di na. Po go di{ na ta sme tka za 2007 go di na Dru{ tvo to iska a lo do bi vka po oda no ~u va we evi den ti ra na na sme tka ta 950. Sog las no no vo-so sta ve ni ot Da no ~en bi lans za 2007 go di na Dru{ tvo to utvr di lo ob vr ska za da nok na do bi-vka na AOP 58 vo DB vo iz nos od 8.000 de na ri. Utvr de na ta raz li ka (iz no sot od 14.000 = 22.000 - 8.000 de na ri) evi den ti ra na na re den broj 60 Dru{ tvo to }e ja pre bi va so ob vr ski te za akon-ta cii vo 2008 go di na.

Sog las no na ve de ni ot pri mer Dru{ tvo to Ura ni ja DOOEL - Skop je vo sme tko vods tve na ta evi den ci ja }e go spro ve de sled no to:

KNI@EWE

810 - Da no ci od do bi vka taod re dov no to ra bo te we .................14.000950 - Aku mu li ra na do bi vka..........................14.000

Evi den ti ra no po ba ru va we za po ve }e pla tenda nok na do bi vka ka ko akon ta ci ja za 2008 go di na

Na po me na: Do kol ku Dru{ tvo to do ne se {e od lu ka da iz vr {i vra }a we na po ve }e pla te ni ot da nok na do-

bi vka vo iz nos od 14.000 de na ri to ga{ }e mo ra {e vo DB na AOP 60 da sta vi znak "h" i to ga{ }e se spro ve-de {e sled no to:

KNI@EWE

163 - Po ba ru va wa za po ve }epla ten da nok od do bi vka ta ...........14.000950 - Aku mu li ra na do bi vka..........................14.000

Evi den ti ra no po ba ru va we za po ve }epla ten da nok na do bi vka za ko go epod ne se no ba ra we za vra }a we




37

Iznos za doplata/pove}e platen iznos (IX-36) (iznosot vnesete go so znak "+" za doplata ili "‡" za pove}e platen iznos dokolku barate vra}awe na pove}e plateniot iznos, vo poleto pred znakot vpi{ete "H" 60 -14.000

Documents

SODR@INA - Рафајловски 2008/11-08.pdfedna{ godi{no so fak ti~ kata sostojba {to se ut vr duva so popis na 31 Dekemvri. Po isklu~ok, trgovecot koj vr {i kni`arska ili bibliotekarska