Socioloki aspekti

lokacije industrije u seoskim podrujima

Dragana Proki

PRISTUP PROBLEMU

Decentralizacija industrije kao socioekonomski fenomen javlja se kao potreba za demografskim, ekonomskim i socijalnim uravnoteavanjem razvoja industrijski vie razvijenih zemalja. Istorijski gledano, ekonomski razvoj ovih zemalja iao je putem snane koncentracije sredstava i ljudi na malom prostoru, unutar gradsko-industrijskih giganata. Na drugom je polu, posle- dino tome, dolazilo do osiromaivanja seoskih prostora, pre svega u ljudima, a zatim i u svim oblicima ekonomskog i socijalnog ivota. Neravnotee stvorene na ovaj nain neophodno je reiti radi daljeg i sinhronizovanijeg razvoja celokupne teritorije. S obzirom na razlike u bogatstvima koje stvara industrija ta su reenja u decentralizaciji industrijskih pogona i u njihovom infil- triranju u mehanizme privrednog ivota osiromaenih seoskih prostora.

Stavovi razvijenih zemalja o ovom pitanju (Velika Britanija, Francuska, Italija, SSSR) skoro su identini kada se radi o neophodnosti decentralizacije industrije. Meutim, razilaze se u nainu realizacije ove decentralizacije (dis- perzivni nain investiranja Italija, Francuska; koncentracija investicija Velika Britanija itd.).

to se tie nae zemlje, ona je imala specifine puteve razvitka. Mi smo ostvarili velike promene u privrednoj strukturi, zatim promene u profesionalnoj strukturi stanovnitva, njegovom teritorijalnom i socioekonomskom razmetaju. Openito uzevi, pomeranja se vre od poljoprivrede ka nepoljo- privrednim delatnostima, od sela ka gradu. to se tie lokacije industrije i prateih joj nepoljoprivrednih delatnosti, proces je iao dvama tokovima. Kao to je to i uobiajeno, tendencija ka koncentraciji industrije u veim gradsko-industrijskim centrima bila je jako ispoljena. Brzo se formirao manji broj veih gradsko-industrijskih centara, koji su u sebi koncentrisali privredno najznaajnije grane. Meutim, zahvaljujui optoj nerazvijenosti ze-

16

mije, javio se i drugi, prostorno disperzivni pravac investiranja, usmeren na izgradnju industrijskih postrojenja u manjim administrativnim, centrima.

Dakle, specifini uslovi naeg razvitka vodili su ka dubokim promenama u strukturama drutva, i to:

kroz formiranje za nae uslove velikih gradsko-industrijskih centara, dakle kroz uobiajeni proces koncentracije industrije i njoj prateih infrastrukturnih institucija,

i kroz nicanje niza malih industrijskih objekata u brojnim manjim, irom zemlje razbacanim administrativnim centrima, koji su inae bili mali gradovi zanatsko-trgovakog tipa.

Problem drutvene opravdanosti ovako disperzivnog naina investiranja u mala industrijska postrojenja zauzima posebno mesto, s obzirom na to da su se ova postrojenja kasnije esto pokazivala nedovoljno rentabilnima i da se, neretko, s dosta prezira govorilo o njima kao o tzv. politikim fabrikama, koje su ekonomici zemlje donele vie tete negoli koristi.

No pri ovakvoj se oceni obino zaboravljalo na injenicu da odreeno industrijsko preduzee u odnosu na podruje u kome je locirano, pa dakle i u odnosu na drutvo u celini ne vri sam.o ekonomsku funkciju. Njegova socijalna funkcija esto biva toliko znaajna da preko nje ono samo, ak iako nedovoljno rentabilno, ima svoju ekonomsku opravdanost. Kad je samo za sebe nedovoljno rentabilno, ekonomska opravdanost njegovog postojanja lei u socijalnoj funkciji koju vri u odnosu na podruje na kojem se realizuje njegov uticaj.

Opravdanje za ovakvo stanovite nalazimo u iskustvu industrijski razvijenih zemalja, gde je drava spremna da subvencionira formiranje preduzea za koja se unapred zna da ne mogu biti, barem ne u poetku svoga rada, rentabilna. Ona im pritom postavlja jedini uslov da budu locirana u nerazvijenim podrujima i da po karakteru svoje delatnosti budu sposobna za pokretanje privrednog ivota unutar tih podruja.1

Meutim, brojna sitna, nedovoljno ekonomina preduzea ublaila su niz neravnotea u razvoju naeg drutva u celini, iako ih nisu uspeli i sasvim likvidirati. Njihovo rasporeivanje po malim gradovima zanatsko-trgovakoga tipa imalo je i pozitivan uinak, jer je to istovremeno znailo i stvaranje niza centara razvoja unutar nedovoljno razvijenih podruja. Negativnost takvog rasporeivanja leala je vie u njihovom odve naglaenom vezivanju za ve formirane manje gradove; time se zapravo stvaralo vie polova razvitka unutar jednoga te istog podruja, a najee se zaobilazilo isto seoska podruja. Zato i imamo uprkos ovom u znatnoj meri rasprostranjenom disperzivnom investiranju, znaajan procenat nerazvijenih seoskih podruja,

1 U Francuskoj, na primer, investicijama uglavnom ekonomskog karaktera od strane vlade, praktino davanjem ekonomskih prednosti ili olakica investitorima pod uslovom da su investicije uloene u podizanje industrije u nerazvijenim poljoprivrednim regionima, dolo je do nicanja industrijskih postrojenja i izvan postojeih industrijskih centara. A kada se radilo o komunama s manje od 2.000 stanovnika, rasporeivanje je vreno na sledei nain:

68 postrojenja s 20 ili manje od 20 zaposlenih 119 preduzea s 21 do 50 radnika 93 preduzea s 51 do 100 radnika 61 preduzee s 101 do 200 radnika 30 preduzea sa 201 do 500 radnika 4 preduzea sa 501 do 1000 radnika 1 preduzee sa 1000 do 2000 radnika.Andr Perrichon (Lindustrie dans l'espace rurale) smatra da je nuno da rizik kome se izlae

industrija locirana u seoskim lokalitetima snosi drava, poto je itava nacija direktno zainteresovana za jednu takvu operaciju. >

17

posebno u brdsko-planinskim krajevima. Pitanje da li se najadekvatniji put njihovog daljeg razvoja nalazi u stvaranju tzv. novih polova razvitka putem investiranja u nova industrijska preduzea unutar ovih regiona (pri emu bi izbor preduzea bio vren planski, u ovisnosti o postojeoj privredi regiona, prirodnim resursima radne snage), jo uvek trai odgovor. Istraivanje ije emo rezultate ovde dati jedan je od pokuaja da se s aspekta socijalnih implikacija, koje sa sobom donosi lokacija industrije u nerazvijenom seoskom regionu, pribliimo ovome odgovoru.

METODOLOGIJA ISTRAIVANJAIstraivanja smo vrili u jednom seoskom regionu u iju se isto seosku

privredu u jednom momentu (bez ikakvih prethodnih priprema) ukljuila industrija. Tako se predvianje svojstveno industriji teritorijalno sasvim pribliilo seoskim, iteljima, iji se kontakt s gradom i vanpoljoprivrednim delatnostima inae dotada svodio na retke odlaske na pijacu (gde se prodavalo neto od poljoprivrednih proizvoda ili kupovalo najnunije industrijske proizvode, potrebne preteno samodovoljnom seoskom domainstvu).

Do podizanja fabrikih postrojenja (1948) u jednom od seoskih naselja ovoga regiona, osnovne karakteristike toga naselja bile su sledee: na ekonomskom planu vezanost za zemlju; na sociolokom planu lokalna zatvorenost, na psiholokom planu nepoverenje prema globalnom drutvu, bilo da se ono pojavljuje u ekonomskom ili politikom obliku.

Nasuprot ovome, podignuta fabrika je bila vojnog karaktera. Ona je nikla pod uticaj em politikih zbivanja toga perioda. Podignuta je izvanrednom brzinom, ali bez ikakvog pripremanja lokalne populacije da je ekonomski i psiholoki prihvati, a istovremeno je nametala neke od zahteva koje inae industrija ne namee populaciji koju upoljava. Ovo je bez sumnje imalo specifinog odraza, posebno u ritmu procesa koji su se ovde odvijali. Ipak, sutinski to nije izmenilo karakter promena vezanih za nicanje industrije u tom podruju.

Metode istraivanja bile su odreene potrebama retrospektivnog praenja pojava i praenja uzajamnog delovanja industrije na seosku sredinu i seoske sredine na industriju. Dakle, primenjena je analiza postojeih statistikih podataka i drugog dokumentacionog materijala o relevantnim procesima koji su se odvijali u naselju i njegovoj okolini. Zatim, izvrena je anketa stanovnika naselja, i, najzad, obavljeno je neposredno posmatranje naina ivota u ispitivanom naselju. Jedinica ispitivanja bila je samo domainstvo, a anketiranje je vreno dirigovanim intervjuom s domainom. Anketom je bilo obuhvaeno 50% svih domainstava u naselju u kojem je podignuta industrija, kao i u selima koja direktno granie s tim naseljem. Ukupno je anketirano 944 domainstva u kojima ivi 3.620 lanova. U istim ovim naseljima vreno je posmatranje ivota i profesionalnog ponaanja njihovih itelja.

REZULTATI ISTRAIVANJAIndustrijsko preduzee locirano unutar isto seoskog regiona javlja se kao

industries motrices njegovog ekonomskog i socijalnog razvoja. Meutim, pute vi ovog razvoja su specifini i neravnomerni.

18

Prvobitno se formirao centar uticaja u samom naselju u kome su locirani novoosnovani industrijski pogoni. S obzirom na to da je samom predu- zeu ve u poetku rada potrebna radna snaga, ak delimino struna i kva- lifikovana, ono ulazi u homogenu, autarkinu seosku sredinu s novom heterogenom populacijom i s nizom njenih potreba infrastrukturnog karaktera. Praktino, formira se pre svega grad kao mala prestonica regiona, u poetku socioekonomski sasvim usamljen unutar svoje seoske okoline. On se razvija najpre populaciono, ali ne privlaenjem okolne populacije, ve porastom broja novodologa stanovnitva iz raznih, ak veoma udaljenih krajeva, s time da su profesionalno vezani za industriju. Novodolo stanovnitvo trai stanove, prodavnice, ima zahteve u pogledu kulturnog i drutvenog ivota itd. Praktino, sve se promene u ovom momentu odigravaju u tom centru, dok seoska okolina sa svojim sociolokim, ekonomskim i psiholokim obelejima ostaje skoro nedirnutom. Posledino ovome, novoizgraeni grad se na itavom planu socijalno-ekonomskog ivota sve vie izdvaja iz sredine u koju je do tada profesionalno i socijalno bio uronjen, on sve vie od nje odudara.

Naselje u kome je locirano novoizgraeno preduzee 1948. godine imalo je 787 stanovnika; godine 1953. ono ih ima ve trostruko vie 2.191 stanovnik; u momentu ispitivanja 95,7% domainstava u ovom naselju ine domainstva doseljenika. Meutim, seosko zalee ovoga naselja jo uvek ne raste u broju stanovnika; u strukturi njegovih domainstava autohtona aspolutno dominiraju takvih je 93,2% domainstava. Doseljenici u 87,3% sluajeva, uopte nemaju poseda, pa su prirodom svog ekonomskog poloaja upueni na nepoljoprivredne izvore prihoda. Nasuprot njima, metani su u 95,1% vlasnici manjih ili veih gazdinstava. Nakon nekoliko godina u naselju s novo- izgraenom industrijom nalazimo sledeu socijalno-ekonomsku strukturu:

poljoprivredna populacija ini 8,7% stanovnitva, populacija s meovitim izvorima prihoda 17,4%, nepoljoprivredna populacija 73,9%.U seoskom zaleu industrijskog naselja odnosi su sasvim drugaiji: poljoprivredna populacija ini 83,3% stanovnitva, populacija s meovitim izvorima prihoda 14,4%, nepoljoprivredna populacija ini svega 2,3%.Iznenadnom pojavom industrijskog preduzea u poljoprivrednom regionu

nastaje situacija koegzistencije dvaju svetova jedan pored drugog. Oni su se u prvom, momentu samo sreli, bez uzajamnog proimanja i uzajamnog dejstva. U poetku rada preduzea 92% radne snage u njemu ine radnici doli sa strane. Da bi tokovi razvoja ovih dveju sredina potekli koloteinom uzajamnosti i meusobne uslovljenosti, neophodno je da protekne odreeno vreme u kome e industrijsko naselje pretrpeti sutinske izmene, koje e mu omoguiti da vri uticaj na postojeu, u poetku njemu stranu seosku okolinu.

Posledice lociranja industrijskog preduzea u seoskoj sredini, bar u prvom periodu, govore o sledeem:

prvo, jo uvek je ouvana profesionalna, dakle poljoprivredna homogenost lokalnog stanovnitva, koju podignuta fabrika u prvom momentu us- peva razbiti samo na prostoru svoje lokacije;

drugo, kao posledica prvoga, formira se jedno jezgro industrijske, dakle vanpoljoprivredne populacije, koja negira poljoprivredu kao zanima

19

nje i izvor prihoda, pretvarajui u potpunosti zemlju od proizvodnog u potrono dobro. Zemljite nestaje u nizu deonica za gradnju stanova i infrastrukturnih objekata potrebnih za njima prihvatljiv nain ivota.

Dakle, u odreeno naselje, unutar jednog homogenog, zatvorenog poljoprivrednog regiona, industrija nastupa infiltriranjem nove kategorije proizvoaa koji su podreeni drugim zakonima, razliitima od onih koji vladaju u sredini s kojom treba da se socijalno-psiholoki integriu.

U odnosu na okolno seosko podruje, karakteristike ovoga, posredstvom industrije formiranog gradskog naselja, jesu:

po broju stanovnitva ono postaje vee od okolnih sela; profesionalna struktura njegovog stanovnitva veoma je udaljena od

profesionalne strukture stanovnitva u naselju seoskog tipa, u kojoj su uglavnom zastupljeni poljoprivredni proizvoai, a tek sporadino i druga zanimanja, preteno iz grupe tercijarnih delatnosti;

vea je heterogenost stanovnitva tog naselja po mentalitetu, nainu ivota i slino, u prvom redu radi toga to to stanovnitvo ine doljaci iz raznih krajeva;

socijalna se hijerarhija u njemu uspostavlja na sasvim drugim osnovama nego u seoskim podrujima.

No druga specifinost novonastalog centra jest u tome da se on javlja s puno socijalno-ekonomskih disproporcija. Na primer:

po broju stanovnika novonastalo industrijsko naselje mnogo se razlikuje od seoskih naselja. Meutim, po tipu domainstava i njihovim socijalno- -demografskim karakteristikama to je tipino gradsko, i to razvijeno gradsko naselje;

u ovako po broju stanovnika relativno malom naselju drutveni ivot je skuen, pa se visokostruni kadar tako potreban u seosko podruje implantiranoj industriji ovde veoma retko due zadrava i to bez obzira na plau. Ovo namee izvanredno velike investicije u objekte drutvenog standarda, koji bi trebali da nadomeste ono to se izgubilo u nedostatku prirodnog toka razvoja gradsko-industrijskog centra;

ovaj je grad sastavljen od veine koju ine doljaci i manjine koju ine metani. Te dve grupe unutar tzv. gradskog naselja ive izdvojeno i teritorijalno, i socijalno, i ekonomski. Metani jo uvek imaju neto zemlje, pa ako su se zaposlili u industriji rade kao seljaci-radnici. Doseljenici su bezemljai, koji ive u novim, za radnike izgraenim stanovima, a ekonomska egzistencija im je iskljuivo u vanpoljoprivrednim delatnostima. Oni zapravo ine onaj mlai deo populacije naselja koja je zainteresovana za razne oblike drutvenog ivota. U nedostatku institucionalnih oblika ivota ovi doljaci stvaraju formalnu i neformalnu grupu, socijalno vrsto povezanu, koja u razvoju novih odnosa moe ponekad da neutralie itav niz pozitivnih drutvenih akcija, kao to moe i da ih uini efikasnijima, ukoliko ih prihvati kao svoje. Doljaci ostaju izdvojeni od metana, ostaju svet za sebe, interesima nepovezani sa ivotom metana. ak i onda kada rade zajedno, kontakti izmeu ovih dveju grupa ostaju retki i sterilni;

najzad, po vrsti delatnosti kojom se stanovnitvo ovoga grada bavi, ono ima uglavnom urbana obeleja, ali po stupnju diferencijacije zanimanja kojima se to isto stanovnitvo bavi, ono jedva da podsea na grad. Broj zanimanja kojima se bave mali je, ona su unificirana, uglavnom iz proizvodne

20

aktivnosti. Nema one arolikosti koju prua bogata lepeza tercijarnih rlelat- nosti razvijenoga gradsko-industrijskog centra.

Iz toga proizlazi nova disproporcija karakteristina za ovakva naselja Ukoliko se vri (a uvek se vri) socijalno diferenciranje, ono u sebi nosi i seoska i gradska obeleja:

poput gradskog tipa socijalne diferencijacije, ovde se ona vri izvan poljoprivrede i izvan kriterijuma uobiajenih za seosku zajednicu;

poput seoskog tipa socijalnog diferenciranja, u nedostatku veeg broja aktivnosti uzetih po vertikali nie i vie vrednovanih zanimanja diferencijacija se vri unutar jedne te iste delatnosti, s tim to ova delatnost ostaje izvan poljoprivrede. Po horizontali socijalno-profesionalne diferencijacije kao da i nema, a upravo ona predstavlja jednu od bitnih karakteristika socijalnog diferenciranja gradskoga tipa.

Praktino, dobili smo naselje koje se po socijalno-ekonomskim obeleji- ma ili, bolje, po strukturama svoga stanovnitva, jo uvek nalazi na prelazu izmeu sela i grada, ali koje se nedvosmisleno kree u pravcu sve izrazitijeg jaanja gradskih karakteristika, posebno industrijskoga tipa. Njegova se uloga, kao funkcionalnog centra podruja, prvenstveno ogleda kroz njegovu industrijsku funkciju.

Uza sve to novo industrijsko naselje ipak poinje da deluje na svoju seosku okolinu. To se delovanje oituje trostruko, jer novo naselje slui:

kao mesto za zapoljavanje, kao lokalna trnica, kao zdravstveni, kulturni i administrativni centar.Dakle, uticaj novoformirane industrije na okolno seosko podruje, tek

s formiranjem gradskoga jezgra nepoljoprivrednih karakteristika, poinje da se ostvaruje. Istovremeno se odvija proces funkcionalnog infiltriranja industrije u postojee privredne mehanizme, koji utiu na njihovo menjanje u smeru stvaranja komplementarnosti sa mehanizmima koje su nepoljopriv- redne aktivnosti donele sa sobom. Industrijska postrojenja, podignuta kao strana tela unutar seoskog lokaliteta, polako uranjaju u ove lokalitete, pokreui ih i ekonomski i socijalno.

Ovo oivljavanje okolnih seoskih prostora odvija se prvenstveno putem radne snage koju industrija angauje, a zatim se reflektuje na sve aspekte ivota: ekonomske, socioloke, psiholoke. Zapoljavanje u industriji menja ekonomske karakteristike domainstva: od poljoprivrednog ono postaje me- ovito. Dohodak zaposlenoga menja strukturu proizvodnje i potronje: poljoprivredna proizvodnja se orijentie na zadovoljavanje sopstvenih potreba u ishrani, a dohodak iz industrije slui za zadovoljavanje proirenih potreba za industrijskom robom. Domainstvo sada na tritu kupuje robu za koju je ranije jedva znalo.

Zapoljavanje u oblinjoj industriji zadrava nekadanjeg poljoprivrednika u selu. On ne tei ka naputanju sela ak ni onda kada eli da realizuje promenu svog profesionalnog statusa.

Nadalje, emigracija jenjava: u toku 17 godina iz ovih je sela emigriralo svega 22,2% stanovnika. No zato pod uticajem zapoljavanja u vanpoljopriv- rednim delatnostima, dolazi do cepanja veih poljoprivrednih domainstava na ue porodine grupe, koje sa sobom odnose i deo poseda. Posed se srna-

21

njuje i svodi na razmere koje su ekonomski prihvatljive iskljuivo u kombinaciji sa zaposlenjem u vanpoljoprivrednim delatnostima. Tako dolazi do uzajamnog dejstva: vanpoljoprivredne delatnosti nude novo zaposlenje i novu vrstu dohotka, pa to dovodi do cepanja i domainstva i poseda; s druge strane novi posedi, zbog toga to su ekonomski nedostatni, prisiljavaju svoje vlasnike na zapoljavanje u vanpoljoprivrednim delatnostima, koje opet, samo za sebe, nije dovoljno za obezbeenje ekonomske egzistencije novostvorene porodine zajednice (razlog: niska kvalifikacija ovih zaposlenih). Soci jalno-ekonomska formula: radnik seljak i meovito domainstvo postaje osnovna formula ovoga podruja. Za razliku od centra uticaja, promene ovde ne idu u pravcu potpunijeg negiranja poljoprivrede kao radne aktivnosti i izvora prihoda. Poljoprivreda se povlai u korist vanpoljoprivrednih delatnosti ali samo toliko da bi u kombinaciji s njima i dalje egzistirala kao komplementarna osnova ivota stanovnitva ovog podruja.

Istovremeno ne treba zaboraviti da funkcija imigratornosti podruja jo uvek ostaje na centralnom naselju. Sela ostaju populaciono autohtona i, zahvaljujui brojnosti seljaka-radnika, profesionalno homogena. S obzirom na odsustvo jaih imigracionih i emigracionih procesa, ovo podruje ima relativno uravnoteenu polnu i starosnu strukturu.

Dolo je do podizanja dohotka stanovnitva na vii nivo. Novana primanja iz vanpoljoprivrednih delatnosti, prouzrokovala su novu strukturu potronje u kojoj sve vie sudeluju robe i usluge industrijskog karaktera. Kod stanovnitva su se javile nove potrebe urbanog karaktera, vezane za drutveni i kulturni ivot, a istovremeno su se otvorili i novi izvori za njihovo zadovoljavanje. Sve je ovo utoliko jae i intenzivnije ukoliko je selo blie industrijskim pogonima, i ukoliko je vreme njegovog delovanja due.

ZAKLJUAK

Socioloke implikacije lociranja industrije u seoskom podruju mogu se rezimirati na sledei nain:

novoizgraena industrija u seoskom podruju povlai za sobom formiranje gradskog centra. Tek s formiranjem industrijskog centra kao urbane zone, dolazi do izrazitog delovanja ove zone na seosko zalee. Praktino, uticaji date industrije se veoma snano koncentriu na samo mesto lokacije industrijskih pogona, i to

kroz snaan priliv doljaka, kroz dominaciju nastalu prilivom doljaka, pre svega u zanimanjima

nepoljoprivrednoga tipa, kroz skoro totalno potiskivanje individualnoga gazdinstva, kao mesta

rada i izvora prihoda stanovnitva, kroz uspostavljanje novih socijalnih odnosa koje vie ne odreuje so

cioekonomska simbioza porodice i gazdinstva, te proizvodnje i potronje. Mesto rada i mesto ivota se razdvajaju, a takoe se i proizvodnja i potronja pojavljuju kao dve potpuno razluene sfere ivota domainstva. U porodici se uspostavljaju novi socioekonomski odnosi (slini gradskim odnosima), a preko nje se oni prenose i unutar naselja,

22

i najzad, posledino svemu ovome, kroz formiranje ovoga naselja s novoizgraenom infrastrukturom posebnih karakteristika. Istina, po vrsti vanpoljoprivrednih institucija koje je predstavljaju ova je infrastruktura nedovoljno razgranata, ali ona ipak zadovoljava osnovne industrijske i gradske kriterij ume.

Tako se formira prestonica podruja, zatim se formira novi koncentrini krug socijalno-ekonomskih uticaj a novoizgraene industrije. Kao i u centru delovanja novoformiranih industrijskih pogona, i ovde se susreemo sa itavim nizom promena, ali obeleenih pre svega preplitanjem dveju vrsta privreivanja, dvaju tipova potronje, dveju vrsta prihoda domainstva i mesta rada njihovih lanova, praktino preplitanjem. dvaju sasvim razliitih tipova socijalno-ekonomskih odnosa.

Inae je karakteristino da ove promene zahvataju istovremeno socijalnu sferu i ekonomsku sferu. Najzad, one zahvataju i psiholoku sferu, posebno sferu stavova stanovnitva prema promenama.

Lokacija industrije u seoskom podruju deluje kao udar ija je snaga toliko velika da procesi u jednoj sferi, bilo da se radi o ekonomskoj, bilo o sociolokoj, ili psiholokoj odmah nalaze odraza i u drugoj sferi. U stvari, itav sistem privreivanja i ivota se menja, a manifestacije ovih promena se zapaaju as kao socioloke, as kao ekonomske, pa i kao psiholoke.

Kao prvobitno industrija ulazi u sistem odnosa za nju karakteristian i to je sve. Sve ostalo je posledino: industrija deluje na formiranje industrijsko-urbanog centra, a im je ovaj formiran on poinje delovati na seosko zalee. Promene su mnogostruke i sloene, ali uvek usmerene ka unoenju novih, industrijskih aspekata ivota u svet poljoprivrede i sela.

Summary

SOCIOLOGICAL ASPECTS OF LOCATING INDUSTRY IN RURAL AREASDrawing on the results of her own investigations, the authoress analyses the

effects of locating industry in rural areas.According to her, newly developed industry in a rural region leads to the

emergence of an urban centre, and then industry begins to produce marked effects on the surrounding rural region. One of the effects can be seen in a marked influx of new inhabitants into the place in which the industry is situated, in their numerical domination in non-agricultural activities, in a decrease of private farming as the population's source of income, and in the emergence of new social relations. The place of work and the place of residence become separated, and production and consumption develop into two separated spheres of the populations life.

Round the capital of the region, once it has taken shape, there will soon develop a concentric circle of socio-economic influences which derives from the newly developed industry and soon begins to affect the surrounding rural region.

The main consequence of the influence of industry on the surrounding rural district is the interlinking of two types of economic activities, two types of consumption, and two different types of socio-economic relations.

Viewed as a whole, the location of industry in rural areas leads to changes in one sphere (economic, sociological or psychological) which are immediately reflected in another. In fact, through this interaction the whole system of economic activity and social relations undergoes a profound change.

23

Pe3K>M0

COIJHOAOrHHECKHE BHAbI PA3MEIE[EHHH nPOMbllllAEHHOCTA B CEAbCKHX PAHOHAX

Ha OCHOBe COCTBeHHblX pe3yAt>TaTOB HCCAeAOBaHHH aBTOp CTaTbH 3HaAH3H- pyeT nocAeACTBHH pa3MeipeHHH npoMbiuiAeHHOCTH b ceAbCKHx paoHax.

HoBonocTpoeHHa npoMbiiiiAeHHOCTb b ceAbCKHx paoHax, yTBep>KAaeT aBTop, name Bcero AeficTByeT Ha 4>opMHpoBaHHe ropoAcnoro peHTpa. Ahuib TorAa npoMbi- iiiAeHHOCTb HaHHHaeT OKa3biBaeTb oAee CHAbHoe bahhhhc h Ha OKpyHcaioipyio ee cpeAy. Bo3AecTBHe npoMbiniAeHocTH Bbicica3biBaeTCH b chabhom npHAHBe npn- HlAblX AHH B MeCTe B KOTOpOM OHa pa3MeipeHa, B HX AOMHHaHTHOH HHCAeHHOCTH B OTHOHieHHH 3aHHTOCTH BHe CeAbCK0X03HHCTBeHH0H ACHTeAbHOCTH, B OTMeHe eAHHO- AHHHOrO X03HHCTBa KaK MeCTa BbinOAHeHHH paOTbl H HCTOHHHKa AOXOAOB HaceAeHHH, B yCTaHOBAeHHH HOBblX OipeCTBeHHblX OTHOHieHHH. PaOHee MeCTO H oHTae- MOe MeCTO paaBeAHHHIOTCH, a npOH3BOACTBO H nOTpeAeHHe CTaHOBHTCH AByMH oTAeAbHbiMH HCH3HeHHbiMH c4>epaMH HaceAeHHH.

nocAe opa30BaHHH ctoahhbi pafioHa, BOKpyr Hee co3AaeTcn hobbih kohpchtph- qeCKHH Kpyr OipeCTBeHHO-SKOHOMHHeCKHX BAHHHHH HOBOnOCTpoeHHOH npOMbllHAeH- HOCTH 3aXOAipeH B CeAbCKHH paoH.

OCHOBHbIM nOCAeACTBHeM npOMbllHAeHHOTO B03ACHCTBHH Ha TblAbHyiO HBCTb ceAbCKoro paona nepenAHTaiiHe AByx bhaob npnoSpeTeiiHH, AByx ranoB noTpeve- HHH, AByx pa3HOBHAHbIX THnOB OipeCTBeHHO-3KOHOMHHeCKHX OTHOHieHHH.

OcyjKAaeMoe b peAOM, pa3MeipeHHe npoMbiuiAeHHOCTH b ceAbCKOM paoHe OKa3bmaeT CBoe AeficTBHe TaK, hto H3MeHeHHH oHapyHceHHbie b oahoh cc|>epe (sko- HOMHHeCKOH, OipeCTBeHHOH HAH nCHXOAOTHHeCKOH), HeMeAAeHHO OTpaHOIOTCH H B Apyro ctj^epe. B cyipHocTH, bch chctcmh npHopeTeHHH h oipecTBeHHbix oTHOiue- HHH 4)yHAaMeHTaAbHO MeHHeTCH HMeHHO Hepe3 3TO B3aHMOACHCTBHe.

24