s 07 (55) thng 7 nm 2005

TT Tn chuyn mc v bi Tc gi

nh nc v php lut

1. Nhn thc v thc hin quan im ca ng v t chc quyn lc nh nc

L Vn Ho

2. m bo thc hin quyn cng dn thng qua hot ng ca cc c quan Nh nc

Nguyn Th Bo

3. Phn cp qun l trong mi quan h gia trung ng v a phng

Nguyn Cu Vit

4. i mi t chc v hot ng ca To n nhn dn Phm Qu T

5. Hon thin Lut Khiu ni, t co trong iu kin hi nhp quc t Trn Vn Sn

6. D tho Lut doanh nghip chung: Phm vi iu chnh, nh gi tc ng ca quy nh

Nguyn Thanh T

7. Th tc v cch thc tin hnh nh cng Ngn Bnh

8. nh ch gii quyt v n dn s Trn Anh Tun

Tham kho nc ngoi

9. Gii thiu Lut Bi thng nh nc ca Trung Quc Nguyn Vn Cng10. Tp ch trong Tp ch Vn i

Vn Hu

1

Gii thiu Lut Bi thng nh nc ca Trung Quc

Nguyn Vn Cng*

Nhm gp phn m bo cho cc c quan nh nc, cn b, cng chc thc thi ng nhim v, quyn hn v bo v quyn, li ch hp php ca cc c nhn, php nhn v t chc trong x hi, ngy 12/5/1994, Trung Quc ban hnh Lut Bi thng nh nc, o lut ny c hiu lc t ngy 1/1/1995.

Lut Bi thng nh nc c chia lm 6 chng, gm c 35 iu. Chng 1: Nhng quy nh chung, gm 2 iu (iu 1 v iu 2) quy nh mc ch v nguyn tc bi thng nh nc. Chng 2: Bi thng hnh chnh, gm 12 iu (t iu 3 n iu 14), quy nh trch nhim bi thng thit hi do cc c quan hnh chnh khi thc thi nhim v, quyn hn tri php lut gy ra. Chng 3: Bi thng hnh s gm 10 iu (t iu 15 n iu 24), quy nh trch nhim bi thng thit hi do c quan, ngi c thm quyn tin hnh t tng hnh s (hot ng iu tra, truy t, xt x, thi hnh n hnh s) gy ra cho c nhn, php nhn v cc t chc khc trong x hi. Chng 4: Hnh thc v cch xc nh bi thng, gm 9 iu (t iu 25 n iu 33), quy nh v hnh thc bi thng v cch xc nh mc bi thng. Chng 5: Cc quy nh b sung, gm 2 iu (t iu 34 n iu 35) quy nh nguyn tc khng thu ph, l ph, n ph, thu i vi yu cu i bi thng ca ngi b thit hi (iu 34) v thi im c hiu lc ca Lut (iu 35).

Mc ch ca Lut Bi thng nh nc

Theo quy nh ca chng 1, Lut Bi thng nh nc nhm mc ch: (1) bo v quyn v li ch hp php ca c nhn, php nhn v cc t chc khc khi c quan nh nc khng thc thi ng chc nng, nhim v, quyn hn ca mnh theo quy nh ca php lut. (2) khuyn khch cc c quan nh nc, cn b, cng chc thc thi ng nhim v, quyn hn theo quy nh ca php lut. iu ny cng c ngha l, vic

ban hnh Lut Bi thng nh nc nhm p ng yu cu xy dng mt nh nc php quyn Trung Quc, m bo nguyn tc php ch trong t chc v hot ng ca b my nh nc, theo khng ch c nhn, php nhn v cc t chc trong x hi c trch nhim tn trng, tun th php lut m bn thn c quan nh nc, cn b, cng chc cng phi tun th php lut khi thc thi quyn lc nh nc.

Phm vi trch nhim bi thng nh nc

Theo quy nh ti chng 2 v chng 3 ca Lut Bi thng Nh nc, vic bi thng nh nc c t ra trong 2 lnh vc: hnh chnh v hnh s (iu tra, truy t, xt x, thi hnh n hnh s). i vi cc thit hi do cc c quan nh nc thc hin trong cc hot ng t tng nh xt x v thi hnh n dn s, hn nhn gia nh, kinh t, thng mi, hnh chnh gy ra, vic bi thng c p dng tng t nh trong lnh vc hnh s. Tuy nhin, Lut Bi thng nh nc cha cp n cc thit hi do cc c quan thc hin quyn lp php, lp quy gy ra.

a. Bi thng nh nc trong lnh vc hnh chnh

2

Lut Bi thng nh nc ca Trung Quc quy nh ngi b thit hi c bi thng i vi thit hi v quyn nhn thn v quyn ti sn. C th l iu 3 quy nh: Ngi b thit hi c quyn c bi thng khi c quan hnh chnh hoc cn b, cng chc ca c quan ny khi thc thi nhim v c mt trong nhng hnh vi no trong cc hnh vi sau y xm phm quyn nhn thn:

(1) Giam gi cng dn mt cch tri php lut hoc p dng mt cch tri php lut cc bin php cng ch hnh chnh xm phm quyn t do thn th ca cng dn;

(2) Bt gi mt cch tri php lut hoc tc ot cc quyn t do thn th bi cc phng tin bt hp php khc;

(3) S dng bo lc gy thng tch hoc lm cht ngi;

(4) S dng tri php lut v kh, cc phng tin cng ch gy thng tch hoc lm cht ngi;

(5) Cc hnh vi tri php lut khc gy thng tch hoc lm cht ngi.

iu 4 quy nh:

Ngi b thit hi c quyn bi thng nu c quan hnh chnh hoc cn b, cng chc ca c quan ny khi thc thi nhim v c mt trong nhng hnh vi sau y xm phm ti quyn ti sn:

(1) p dng mt cch tri php lut cc ch ti hnh chnh nh pht tin, thu hi giy php, giy chng nhn, buc nh ch hot ng sn xut, kinh doanh, tch thu ti sn;

(2) p dng mt cch tri php lut cc bin php cng ch hnh chnh nh nim phong, phong to, cm s dng, khai thc ti sn;

(3) Chim dng ti sn, thu cc khon ph tri vi quy nh ca nh nc;

(4) Thc hin cc hnh vi tri php lut khc gy thit hi v ti sn.

Bn cnh , iu 5 ca Lut cng quy nh nhng trng hp, c quan nh nc khng chu trch nhim bi thng cho ngi b thit hi, l: (1) Vic thc thi nhim v quyn hn c tin hnh theo ng quy nh ca php lut; (2) Thit hi xy ra l hon ton do li ca cc c nhn, php nhn v cc t chc khc; (3) cc trng hp khc m php lut c quy nh.

m bo quyn ca ngi b thit hi, iu 6 ca Lut v quyn yu cu bi thng ca ngi b thit hi. Trng hp ngi b thit hi l c nhn cht, th ngi tha k ca ngi ny c quyn yu cu bi thng. Trng hp ngi b thit hi l php nhn, t chc khc b chm dt hot ng th ngi k tha php nhn, t chc c quyn yu cu bi thng thit hi.

V trch nhim bi thng thit hi, iu 7 ca Lut quy nh: c quan no gy ra thit hi th c quan phi c trch nhim bi thng. Nu c nhiu c quan cng lin i gy ra thit hi th cc c quan cng phi lin i chu trch nhim bi thng. Trng hp t chc c y quyn thc hin cc nhim v, quyn hn v hnh chnh theo quy nh ca php lut m gy thit hi, th t chc c y quyn phi chu trch nhim bi thng. Trng hp t

3

chc, c nhn c y quyn thc hin nhim v ca c quan hnh chnh khc m gy thit hi th c quan hnh chnh y quyn phi chu trch nhim bi thng. Trng hp c quan chu trch nhim bi thng khng cn tn ti th c quan k tha nhim v, quyn hn ca c quan s phi bi thng. Trng hp khng c c quan k tha nhim v, quyn hn th c quan ra quyt nh chm dt s tn ti ca c quan c trch nhim bi thng s phi bi thng.

c bi thng thit hi, ngi b thit hi phi gi n yu cu n c quan c trch nhim bi thng. Trong thi hn 2 thng, c quan nhn n phi xem xt bi thng thit hi. Nu khng c bi thng hoc khng tho mn vi mc bi thng, ngi b thit hi c th khi kin ti To n c thm quyn trong thi hn 3 thng k t khi ht thi hn gii quyt vic bi thng (iu 13).

Sau khi bi thng, c quan thc hin vic bi thng c trch nhim x l ngi c hnh vi c hoc v xm phm n quyn v li ch hp php ca c nhn, php nhn v cc t chc khc buc ngi ny phi chu mt phn hoc ton b phn tin bi thng v ch ti hnh chnh. Trng hp c du hiu ti phm, ngi gy thit hi s b iu tra, x l theo quy nh ca php lut hnh s (iu 14).

b. Bi thng nh nc trong lnh vc hnh s

iu 15 ca Lut Bi thng nh nc Trung Quc quy nh: ngi b thit hi bi hnh vi ca c quan tin hnh cc hot ng

iu tra, truy t, xt x, thi hnh n hnh s c quyn yu cu bi thng trong cc trng hp sau:

- B giam gi tri php lut m khng c bng chng r rng v vic thc hin hnh vi phm ti;

- B bt gi tri php lut m khng c chng c v vic thc hin hnh vi phm ti;

- B kt ti v b thi hnh n nhng c tuyn l v ti;

- B bc cung, nhc hnh dn n gy thng tch hoc lm cht ngi;

- B gy thng tch hoc cht do c quan tin hnh t tng s dng tri php cc v kh, cng c h tr.

iu 16 ca Lut cng quy nh, ngi b thit hi v ti sn c bi thng khi c quan tin hnh t tng, c quan thi hnh n hnh s c mt trong cc hnh vi sau:

- Thc hin mt cch tri php lut vic nim phong, phong to, hon tr ti sn;

- Tch thu ti sn, pht tin do b kt ti nhng sau li c tuyn v ti.

Tuy nhin, Nh nc khng chu trch nhim bi thng trong cc trng hp sau y:

- Vic b bt, giam gi hoc kt ti l do chnh ngi b thit hi c khai bo gian di, gi mo chng c;

- C quan tin hnh hot ng iu tra, truy t, xt x, thi hnh n hnh s thc hin ng chc nng, nhim v, quyn hn ca mnh;

4

- Thit hi xy ra l do ngi b thit hi t gy ra;

- Cc trng hp khc m php lut c quy nh.

V c quan chu trch nhim bi thng, iu 19 ca Lut quy nh: c quan no gy thit hi th c quan c trch nhim bi thng. i vi trng hp giam gi th c quan quyt nh vic giam gi phi c trch nhim bi thng. i vi trng hp bt gi th c quan quyt nh vic bt gi phi c trch nhim bi thng. Trng hp ngi b kt ti b xt x nhng sau v ti th To n kt ti phi c trch nhim bi thng. Trng hp n s thm tuyn c ti, n phc thm tuyn v ti th To s thm phi c trch nhim bi thng.

c bi thng, ngi b thit hi phi gi n yu cu ti c quan c trch nhim bi thng. C quan c trch nhim bi thng phi gii quyt yu cu bi thng trong vng 2 thng, k t ngy nhn c n yu cu bi thng. Trong thi hn nu ngi yu cu bi thng khng c gii quyt bi thng hoc c gii quyt nhng khng tho mn vi mc bi thng, th trong vng 30 ngy, k t khi ht thi hn gii quyt bi thng, ngi c quyn khiu ni ln cp trn trc tip ca c quan c trch nhim bi thng. Trng hp c quan c trch nhim bi thng l to n nhn dn th vic khiu ni c chuyn ln Hi ng gii quyt bi thng ca To n nhn dn cp cao hn.

Trong vng 2 thng, k t ngy nhn c n khiu ni, c quan nhn c n phi c trch nhim xem xt, gii quyt.

Nu vn khng ng vi quyt nh gii quyt ca c quan ny, ngi khiu ni c th gi n n Hi ng gii quyt bi thng ca To n cng cp vi c quan gii quyt n khiu ni vic bi thng yu cu gii quyt bi thng. Quyt nh ca Hi ng gii quyt bi thng c hiu lc thi hnh (iu 23).

Hi ng gii quyt bi thng c thnh lp ti cc To n t cp bc trung tr ln, bao gm t 3 n 7 thm phn hot ng theo nguyn tc thiu s phc tng a s (iu 23).

Sau khi bi thng, c quan bi thng phi x l v yu cu cn b, cng chc c li trong vic gy ra thit hi phi bi hon mt phn hoc ton b khon bi thng (iu 24).

Hnh thc bi thng v xc nh mc bi thng

iu 25 ca Lut Bi thng nh nc ca Trung Quc quy nh, hnh thc bi thng ch yu s l bi thng bng tin. Trng hp ti sn b thu gi tri php lut vn cn hoc c th khi phc nguyn trng c th ti sn ny s c tr li v khi phc li nguyn trng.

Trng hp quyn t do ca cng dn b xm hi th mc bi thng cho mi ngy b xm hi l mc tin lng trung bnh mi ngy ca ngi lao ng tnh c trong nm trc (iu 26).

Trng hp sc kho b xm hi th tin chi ph y t v thu nhp b mt do khng lao ng c s c bi thng. Tin thu nhp b mt c tnh theo mc tin lng

5

trung bnh mi ngy ca ngi lao ng tnh trong nm trc nhng tng s tin c bi thng ti a l 5 ln tin lng nm ca ngi lao ng .

Trng hp mt kh nng lao ng th ty theo mc mt kh nng lao ng m ngi b thit hi c bi thng chi ph cha tr v phn thu nhp b mt do mt kh nng lao ng nhng phn thu nhp b mt c bi thng ti a l 10 ln lng trung bnh ca ngi lao ng trong nm trc (i vi trng hp mt mt phn kh nng lao ng) v 20 ln mc lng trung bnh ca ngi lao ng trong nm trc (i vi trng hp mt ton b kh nng lao ng). Tin m ngi b thit hi c ngha v cp dng cho ngi khc cng c bi thng.

Trong trng hp ngi b thit hi cht th mc bi thng l 20 ln tin lng nm trung bnh ca ngi lao ng trong nm trc . Tin m ngi b cht c ngha v cp dng cho ngi khc cng c bi thng.

Trng hp quyn ti sn b xm hi, th vic gii quyt bi thng c quy nh nh sau:

- Trng hp tch thu ti sn, th ti sn s c hon tr;

- Trng hp ti sn b nim phong, phong to th lnh nim phong, phong to s b hy. Nu v s nim phong, phong to

ny m ti sn b thit hi th phn thit hi ny s c bi thng;

- Trng hp ti sn c hon tr m c th khi phc nguyn trng th ti sn s c khi phc nguyn trng, trng hp khng khi phc c th phn thit hi s c bi thng;

- Nu ti sn khng hon tr li c do b mt, b tiu hy th s c bi thng ton b gi tr;

- Nu ti sn b bn u gi th tin bn u gi s c hon tr;

- Nu giy php hoc giy chng nhn b thu hi tri php lut th giy php v giy chng nhn c cp li v thit hi do hot ng sn xut, kinh doanh b nh tr s c bi thng.

- Cc thit hi khc i vi ti sn s c bi thng theo thc t xy ra.

Thi hiu yu cu bi thng

Theo iu 32 ca Lut Bi thng nh nc ca Trung Quc, thi hiu yu cu bi thng l 2 nm, k t khi vic thc thi nhim v quyn hn ca c quan, cn b cng chc gy ra thit hi chnh thc c xc nh l tri php lut. Thi hn b giam gi khng c tnh vo thi hiu yu cu bi thng..

____________________________

* Ths. Vin Khoa hc Php l - B T php

1

nh ch gii quyt v n dn s

Trn Anh Tun*

B lut T tng dn s nm 2004 gp phn hon thin cc quy nh v th tc t tng trong cc v n v tranh chp dn s, hn nhn v gia nh, kinh doanh, thng mi, lao ng. Tuy nhin, cc quy nh v cn c v hu qu ca vic nh ch gii quyt v n dn s ti iu 192 v iu 193 B lut T tng dn s khi vn dng trong thc tin gp mt s vng mc, t ra nhng vn i hi cc c quan c thm quyn phi c nhng hng dn b sung cho ph hp

Cn c nh ch gii quyt v n dn s

Theo iu 192 ca B lut T tng dn s nm 2004 (BLTTDS) th cc cn c nh ch gii quyt v n c k tha t ba php lnh1 v ng thi c nhng sa i, b sung v th tc m trc y cha c cc php lnh v th tc t tng quy nh2.

Qua nghin cu thc tin vn dng cc quy nh ny, chng ti thy mt s vn i hi cn c hng dn b sung cho ph hp:

1. Trng hp nguyn n hoc b n l c nhn cht m quyn, ngha v ca h khng c tha k

C quan im cho rng, cn c ny c hiu l nguyn n hoc b n l c nhn cht m khng c ngi tha k tham gia t tng. Chng hn, A kin B i n hoc A kin B i cn nh m B ang , sau khi To n th l v n th A cht m khng c ngi tha k. Trong trng hp ny To n phi ra quyt nh nh ch gii quyt v n.

1 iu 46 Php lnh Th tc gii quyt cc v n dn s nm 1989, iu 39 Php lnh Th tc gii quyt cc v n kinh t nm 1994 v iu 41 Php lnh Th tc gii quyt cc tranh chp lao ng nm 1996. 2 Xem iu 192, B lut T tng dn s nm 2003.

Theo quy nh ti iu 647 B lut Dn s th di sn khng c ngi nhn tha k thuc Nh nc. Do vy, cc c quan, t chc theo khon 3 iu 162 BLTTDS s tip tc thc hin vic khi kin v li ch ca Nh nc.

Theo chng ti, trong trng hp nu trn, nu To n ra quyt nh nh ch vic gii quyt v n th c ngha l v n cha c To n gii quyt, v vy, quyn, ngha v ca cc bn ng s trong v tranh chp cha c xc nh v do cng khng c c s php l cc c quan, t chc theo khon 3 iu 162 BLTTDS tip tc thc hin vic khi kin v li ch ca Nh nc. Chng ti cho rng, cn c nh ch vic gii quyt v n trong trng hp nguyn n hoc b n l c nhn cht m quyn, ngha v ca h khng c tha k theo khon 1 im a iu 192 BLTTDS cn c hiu l nguyn n hoc b n l c nhn cht m theo quy nh ca php lut th quyn, ngha v ca h khng c li tha k cho ngi khc. C th l, nu nguyn n hoc b n l c nhn cht th To n ch nh ch gii quyt v n trong trng hp cc quyn, ngha v nhn thn gn lin vi ng s cht v

2

khng c php chuyn giao cho ngi tha k. Chng hn, nguyn n khi kin yu cu ly hn, yu cu cp dng, yu cu To n buc mt bn phi chm dt hnh vi vi phm quyn nhn thn nh quyn ca c nhn i vi hnh nh, danh d, nhn phm, uy tn v.v... m mt trong cc bn ng s cht th To n phi ra quyt nh nh ch gii quyt v n. i vi cc tranh chp v ti sn th d mt bn ng s cht m khng c ngi tha k, To n vn tip tc gii quyt v n xc nh quyn, ngha v ca cc bn trong quan h php lut c tranh chp . Nu bn c quyn cht m khng c ngi tha k th To n s yu cu cc c quan, t chc theo khon 3 iu 162 BLTTDS tip tc tham gia t tng bo v li ch ca Nh nc.

2. Trng hp c quan, t chc b gii th hoc b tuyn b ph sn m khng c c nhn, c quan, t chc no k tha quyn, ngha v t tng ca c quan, t chc

Hin nay, theo im a khon 2 iu 62 BLTTDS Trng hp t chc phi chm dt hot ng, b gii th l cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh th c nhn, t chc l thnh vin ca t chc hoc i din ca h tham gia t tng. Vn t ra l vic cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn, cng ty hp danh chm dt hot ng c ng ngha vi vic cc cng ty ny b tuyn b ph sn khng? Nu cc cng ty ny b tuyn b ph sn th c nhn, t chc l thnh vin ca cc cng ty hoc i din ca h c tip tc tham gia t tng khng?

- i vi trng hp doanh nghip t nhn, cng ty hp danh b tuyn b ph sn th theo quy nh ti khon 1 iu 90 Lut Ph sn nm 2004 Quyt nh tuyn b doanh nghip, hp tc x b ph sn ti iu 86 v iu 87 ca Lut ny khng min tr ngha v v ti sn ca ch doanh nghip t nhn, thnh vin hp danh ca cng ty hp danh i vi ch n cha c thanh ton n, tr trng hp cc bn c tho thun khc hoc php lut c quy nh khc. Do vy, trong trng hp ny, vn t ra vn k tha quyn, ngha v t tng ca ch doanh nghip hoc thnh vin hp danh. Cc ch n cha c thanh ton n thng qua th tc ph sn vn c th khi kin i n v To n khng p dng im b khon 1 iu 192 BLTTDS nh ch gii quyt v n.

- i vi trng hp cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn b tuyn b ph sn th cc ch n cha c thanh ton n thng qua th tc ph sn c th tip tc khi kin i n hay khng v nu cc ch n ny khi kin i n m To n th l v n th c th ra quyt nh nh ch gii quyt v n hay khng? y cng l mt vn phc tp v cn c nhng kin khc nhau.

C kin cho rng, trng hp cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn b tuyn b ph sn th cc thnh vin ca cc cng ty ny vn c ngha v v ti sn i vi cc ch n cha c thanh ton n tng ng vi phn ti sn m mnh nhn. Theo quan im ny, trong trng hp cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn b tuyn b ph sn m cc ch n vn

3

khi kin i n th To n vn tip tc gii quyt v n m khng ra quyt nh nh ch gii quyt v n.

Tuy nhin, v phng din l lun th vic To n ra quyt nh tuyn b ph sn i vi cc cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn lm chm dt t cch php l ca cc cng ty ny. Theo khon 1 iu 51 Lut Ph sn th Trong thi hn 60 ngy, k t ngy cui cng ng bo v quyt nh ca To n m th tc ph sn, cc ch n phi gi giy i n cho To n... Ht thi hn ny cc ch n khng gi giy i n n To n th c coi l t b quyn i n. Nh vy, theo quy nh ny, trong trng hp To n ra quyt nh tuyn b ph sn i vi cc cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn th cc ch n cha tham gia vo vic i n theo th tc ph sn b coi l t b quyn i n, tr trng hp c s kin bt kh khng hoc tr ngi khch quan.

Mt khc, iu 90 Lut Ph sn hin nay cng ch quy nh ngha v v ti sn ca ch doanh nghip t nhn, thnh vin hp danh ca cng ty hp danh i vi ch n cha c thanh ton n m khng t ra ngha v v ti sn ca cc thnh vin ca cng ty c phn, cng ty trch nhim hu hn i vi cc khon n ny khi doanh nghip b tuyn b ph sn. Do vy, khi cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn b tuyn b ph sn th t cch ch th s chm dt, cc thnh vin ca cc cng ty ny cng khng c ngha v v ti sn i vi cc ch n cha c thanh ton n. Trong trng hp cc ch n cha tham gia i n thng qua th tc ph sn khi kin

cng ty i n m To n th l th c th coi y l trng hp cng ty b tuyn b ph sn m khng c c nhn, c quan, t chc no k tha quyn, ngha v t tng hoc ngi khi kin khng c quyn khi kin ra quyt nh nh ch gii quyt v n.

Hu qu ca vic nh ch gii quyt v n dn s

X l tin tm ng n ph

Trng hp thi hiu khi kin ht, s vic c gii quyt bng bn n, quyt nh c hiu lc php lut

Theo cc php lnh v th tc t tng trc th cch x l tin tm ng n ph trong trng hp To n ra quyt nh nh ch gii quyt v n v l do thi hiu khi kin ht, s vic c gii quyt bng bn n, quyt nh c hiu lc php lut i vi cc tranh chp dn s, kinh t, lao ng l khc nhau. C th l khon 4 iu 31 Php lnh Th tc gii quyt cc v n dn s nm 1989 (PLTTGQCVADS) v khon 3 iu 10 Ngh nh 70/CP ngy 12/6/1997 v n ph, l ph, To n khng c quy nh v vic sung qu Nh nc s tin tm ng n ph dn s. Do vy, trn thc t, s tin tm ng n ph m ng s np trong cc v n dn s s c tr li cho ngi khi kin. Ngc li, theo khon 5 iu 30 Php lnh Th tc gii quyt cc v n kinh t nm 1994 (PLTTGQCVAKT), khon 4 iu 30 Php lnh Th tc gii quyt cc tranh chp lao ng nm 1996 (PLTTGQCTCL) v khon 4 iu 24 Ngh nh 70/CP th s tin tm ng n ph kinh t, lao ng m ng s np s c sung qu nh nc.

4

Hin nay, khon 3 iu 193 BLTTDS quy nh thng nht theo hng s tin tm ng n ph ng s np s c tr li cho h nu To n nh ch gii quyt v n trong nhng trng hp quy nh ti khon 2 iu 192. Xt v phng din l lun th vic xem xt cc iu kin theo quy nh ca php lut quyt nh vic th l v n hay tr li n khi kin cho ng s l trch nhim thuc v To n. Trng hp To n th l khng ng v vic l li ca To n ch ng s khng c li. Do vy, vic vn dng khon 3 iu 193 BLTTDS tr li tin tm ng n ph cho ngi khi kin m khng cn phn bit l tranh chp dn s, kinh t hay lao ng l hp l.

Tuy vy, trn thc t, sau khi BLTTDS c hiu lc php lut cng c kin cho rng, cn phi vn dng cc quy nh v n ph ti Ngh nh s 70/CP tr li tin tm ng n ph cho ngi khi kin trong cc tranh chp dn s v sung qu nh nc s tin tm ng n ph m ngi khi kin np trong cc tranh chp kinh t, lao ng. Thc t ny i hi cc c quan chc nng phi c nhng hng dn c th m bo s thng nht trong vic p dng cc quy nh ca BLTTDS.

Trng hp To n ra quyt nh nh ch gii quyt v n theo cc im c, d, khon 1 iu 192 BLTTDS

Theo quy nh ti cc khon 1 iu 10, khon 1 iu 18, khon 1 iu 24 Ngh nh 70/CP th Ngi np tin tm ng n ph s thm hoc n ph phc thm nu rt n khi kin trc khi m phin to s thm hoc n khng co trc khi m

phin to phc thm th c tr li 50% s tin tm ng n ph np. Trong khi , khon 2 iu 193 BLTTDS quy nh Trong trng hp To n ra quyt nh nh ch gii quyt v n dn s theo quy nh ti khon 1 iu 192 ca B lut ny th tin tm ng n ph m ng s np c sung vo cng qu nh nc. Thc tin vn dng cc quy nh v x l s tin tm ng n ph m ng s np trong trng hp To n nh ch gii quyt v n v l do ngi khi kin, c quan, t chc rt yu cu khi kin, cc ng s t tho thun v khng yu cu To n tip tc gii quyt v n cng c nhng quan im tri ngc nhau.

Quan im th nht cho rng, cc quy nh v x l tin tm ng n ph trong Ngh nh 70/CP l nhm hng dn v c th ho cc quy nh v n ph trong cc php lnh v th tc trc khi ban hnh BLTTDS. Do vy, sau khi BLTTDS c hiu lc php lut, To n khng th vn dng cc quy nh v x l tin tm ng n ph ti Ngh nh 70/CP gii quyt m phi p dng cc quy nh ti khon 2 iu 193 BLTTDS sung vo cng qu nh nc s tin tm ng n ph m ng s np.

Quan im th hai cho rng, BLTTDS cha c nhng quy nh c th v vn n ph. Mt khc, theo Ngh quyt s 01/2005NQ- HTP ngy 31/3/2005 ca Hi ng Thm phn To n nhn dn ti cao hng dn thi hnh mt s quy nh trong Phn th nht Nhng quy nh chung ca BLTTDS nm 2004 ... i vi cc vn cha c quy nh ti chng IX ca BLTTDS, th trong thi gian cha c quy

5

nh c th ca c quan c thm quyn, cc vn v n ph, l ph vn c thc hin theo quy nh ti Ngh nh s 70/CP ngy 12/6/1997 ca Chnh ph v n ph, l ph To n. Do vy, theo quan im ny, trong iu kin sau khi BLTTDS c hiu lc php lut, cc c quan c thm quyn cng cha c hng dn c th v n ph th cc quy nh v mc n ph v x l tin tm ng n ph ti Ngh nh 70/CP vn phi c p dng.

Xt v phng din l lun th cc hng dn v x l tin tm ng n ph ti Ngh nh 70/CP l da trn c s quyn t nh ot ca ng s v nhm khuyn khch vic t ho gii gia cc ng s cng nh vic rt n khi kin trc khi To n m phin to. Do vy, cc hng dn trc y v vic x l tin tm ng n ph m ng s np khi ng s rt n khi kin c s phn bit r rng v thi im rt n khi kin trc khi m phin to hoc ti phin to. Nu rt n khi kin trc khi m phin to th ngi khi kin c tr li 50% s tin tm ng n ph np. Nu rt n khi kin ti phin to th s tin tm ng n ph np c sung vo cng qu nh nc. Tic rng, iu 193 BLTTDS khng c nhng quy nh phn bit r rng v vic x l tin tm ng n ph np trong trng hp ngi khi kin rt n khi kin trc hoc sau khi m phin to. Ngoi ra, BLTTDS cng khng c nhng quy nh phn bit v vic x l tin tm ng n ph np trong trng hp cc ng s t tho thun v khng yu cu To n tip tc gii quyt v n trc hoc sau khi m phin to.

Xt v thc t, t trc ti nay, To n vn vn dng khon 4 iu 30 PLTTGQCVAKT, khon 3 iu 30 PLTTGQCTCL v Ngh nh 70/CP tr li 50% s tin tm ng n ph kinh t, lao ng np nu ngi khi kin rt n khi kin trc khi m phin to. Khon 4 iu 31 PLTTGQCVADS c quy nh nu ngi khi kin rt n khi kin, cc ng s t ho gii th s tin tm ng n ph np c sung vo cng qu nh nc. Tuy nhin, theo khon 1 iu 10 Ngh nh 70/CP Ngi np tin tm ng n ph s thm hoc n ph phc thm nu rt n khi kin trc khi m phin to s thm hoc n khng co trc khi m phin to phc thm th c tr li 50% s tin tm ng n ph np. Sau ny To n nhn dn ti cao cng c Cng vn 05/KHXX ngy 4/2/1998 gii thch rng, quy nh ti khon 1 iu 10 Ngh nh 70/CP ngy 12/6/1997 khng mu thun g vi quy nh ti khon 4 iu 31 PLTTGQCVADS. Cc c quan c thm quyn c th coi y l mt tin l ban hnh mt vn bn v vic x l tin tm ng n ph np theo hng cn c vo thi im rt n khi kin, t ho gii trc khi m phin to hoc ti phin to x l s tin tm ng n ph np. iu ny chnh l s b sung, c th ho thm cho cc quy nh ti iu 193 BLTTDS ph hp vi thc tin p dng m khng tri vi cc quy nh ca BLTTDS.

___________________

* ThS, Ging vin, Trng i hc Lut H Ni

th tc v cch thc tin hnh nh cng

Ngn Bnh*

Hu ht cc cuc nh cng nc ta thi gian qua u ri vo tnh trng tri php lut, mc d cc cuc nh cng ch yu xut pht t li ch v nguyn vng chnh ng ca ngi lao ng. Mt trong nhng nguyn nhn quan trng ca tnh trng ny l do php lut quy nh v trnh t, th tc chun b nh cng v cch thc tin hnh nh cng phc tp, thiu tnh kh thi. Do , yu cu thc tin i hi cn n gin ha trnh t, th tc v cch thc tin hnh nh cng nhm pht huy ngha tch cc ca nh cng trong vic gii quyt mu thun, bo v hiu qu quyn v li ch hp php ca ngi lao ng v ngi s dng lao ng.

nh cng l hin tng mi xut hin nc ta khi chuyn i c ch kinh t t k hoch ho tp trung sang kinh t th trng. Tuy nhin, nh cng v ang din bin vi chiu hng phc tp, khng nhng tng v s lng m cng rt kh gii quyt hu qu. ng ch l 100% cc cuc nh cng xy ra u cha hp php1. Mt trong nhng nguyn nhn c bn dn n tnh trng ny l nhng quy nh v th tc chun b v cch thc tin hnh nh cng khng ph hp vi thc tin v t tnh kh thi. Do , ngi lao ng kh c th m bo tnh hp php ca cuc nh cng v bo v nhng li ch hp php, chnh ng ca mnh.

1. Nhn thc chung v th tc chun b v cch thc tin hnh nh cng

Cc quy nh v th tc chun b v cch thc tin hnh nh cng l mt trong nhng iu kin xt tnh hp php ca cuc nh cng. Vn ny thng thng c th c quy nh trong cc

1 Tng lin on lao ng Vit Nam, bo co kho st tnh hnh nh cng trong cc doanh nghip, H Ni 2000, tr.20

vn bn php lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh hoc c thc hin theo tp qun nh cng nhng nc c lch s nh cng tng i di.

S nh hng ca nh nc trong vic m rng hoc thu hp quyn nh cng c xem l yu t quan trng nht, chi phi cc quy nh v chun b v tin hnh nh cng. Thng thng, nu mt nh nc mun hn ch vic s dng quyn nh cng ca ngi lao ng, nh nc s quy nh th tc chun b nh cng phc tp, tri qua nhiu bc v phi tun th nhng quy nh c tnh cht cm on nghim khc. Ngc li, nu quan im ca nh nc l to thun li cho ngi lao ng trong vic s dng quyn nh cng, nh nc s quy nh th tc chun b v tin hnh nh cng n gin, linh hot, c th d dng p dng trong thc t.

Th tc chun b nh cng c php lut quy nh c th v r rng, khng ch c ngha nh hng hnh vi ca ngi lao ng khi s dng quyn nh cng, m cn gp phn hn ch tnh trng nh cng trn lan, v t chc, gy nhng hu qu tiu cc cho s pht trin kinh t, chnh tr, x hi. Nhng cuc nh cng c tin hnh mt cch t

2

2

pht, nng vi, thiu vai tr ca mt t chc c t cch lnh o v chu trch nhim v cuc nh cng thng gy nhng hu qu tiu cc ln hn nh hng tch cc m n mang li. Kh nng thnh cng ca nhng cuc nh cng ny rt thp, do thiu tnh t chc v s chun b chu o. Xt tnh hp php ca cuc nh cng, th tc nh cng thng c coi l mt trong nhng iu kin hp php ca cuc nh cng. (Xem hp 1)

Hp 1. B lut lao ng Philippin nm 1989 quy nh, tp th lao ng ch c nh cng sau khi thng lng b tc v phi bo trc cho B Lao ng v vic lm t nht 30 ngy (y c coi l thi gian cn thit lm ngui nhng bc xc ca tp th lao ng). Trong khong thi gian ny, B Lao ng v vic lm phi tp trung vo vic lm trung gian v ho gii cc bn t nguyn gii quyt tranh chp lao ng. Nu ht thi hn thng bo m v tranh chp lao ng cha gii quyt c th ngi lao ng mi c nh cng. Ngoi vic thng bo cho c quan nh nc c thm quyn v vic nh cng v ho gii bt buc trc khi tin hnh nh cng, t chc cng on lnh o nh cng cn phi tin hnh ly kin ca tp th lao ng.

o lut Quan h lao ng ca Thi Lan nm 1975 quy nh, khi tin hnh nh cng cn tun th nhng bc sau y: i) Ngi lao ng ngh bng vn bn yu cu v iu kin s dng lao ng n ngi s dng lao ng. ii) Hai bn thng lng trong vng 3 ngy k t ngy nhn c ngh, nu khng thng lng hoc thng lng khng t kt qu th bn yu cu (ngi lao ng) phi bo cho ho gii vin trong vng 24h. Ho gii vin gii quyt trong vng 5 ngy, nu dn xp khng c th hai bn c quyn t do hnh ng v ngi lao ng c quyn nh cng.

Cch thc tin hnh nh cng c hiu l phng thc ngng vic ca nhng ngi lao ng. Phng thc ny th c quy nh trong cc vn bn php

lut do c quan nh nc c thm quyn ban hnh nhm thng nht trnh t nh cng chung trong phm vi quc gia (nh Nga, Thi Lan, Philippin) hoc c thc hin theo n l hoc tp qun (nh c).

Cn c vo tp qun nh cng v thc tin nh cng ca ngi lao ng ti nhiu quc gia, c th thy, cch thc tin hnh nh cng ch yu c thc hin theo nhng phng thc c bn sau y: i) nh cng cnh co, c tin hnh trong mt khong thi gian ngn c n nh t trc lu ch s dng lao ng v tm quan trng ca cc yu sch; ii) nh cng chp nhong, l nhng trng hp ngng vic trong khong thi gian rt ngn, nhm biu th s bt mn nhiu hn l gy p lc; iii) nh cng lun phin, l trng hp nhng phn xng khc nhau trong mt doanh nghip, hoc nhng doanh nghip khc nhau trong mt ngnh, a phng lun phin nhau ngng hot ng; iv) nh cng chim xng, l trng hp cng nhn khng lm vic, nhng vn li ni lm vic nhm ngn cn khng cho doanh nghip c ngi lao ng khc n lm vic thay th cho nhng cng nhn nh cng...

Khi quy nh v cch thc tin hnh nh cng, cn ch nhng vn c bn sau y: i) Khi tin hnh nh cng, tp th lao ng khng c gy nh hng hay cn tr nhng ngi lao ng khc lm vic. Thng qua , nh nc va phi m bo quyn nh cng ca nhng ngi lao ng mun nh cng, va phi m bo quyn lm vic ca nhng ngi lao ng khng mun nh cng. Trong thc t, y l vn khng n gin bi nhng ngi lao ng khi nh cng thng mun doanh nghip ngng hot ng d gy sc p vi ch s dng, do , h sn sng

3

3

tin hnh cc hnh vi nhm cn tr nhng ngi khc lm vic (nh chim xng, t tp cng doanh nghip ngn khng cho nhng cng nhn khc vo lm vic...). Ti doanh nghip lm vic theo h thng dy chuyn sn xut lin hon, khi c s ngng vic ti mt s v tr nht nh trong dy chuyn m khng c ngi khc thay th, dy chuyn cng b ngng hot ng. H qu l nhng ngi cng nhn khng nh cng trong dy chuyn cng phi ngng lm vic; ii) Cch thc tin hnh nh cng c th c quy nh di dng nhng hnh vi c php thc hin trong qu trnh nh cng, hoc lit k nhng cch thc nh cng m ngi lao ng khng c thc hin; iii) Cch thc nh cng c th c coi l mt iu kin xc nh tnh hp php ca cuc nh cng (tu theo quan im lp php ca quc gia); iv) Vic quy nh cch thc tin hnh nh cng phi va m bo ngi lao ng c th linh hot p dng gy c sc p vi ngi s dng, va khng mt n nh trt t x hi a phng.

2. Th tc chun b, cch thc tin hnh nh cng

2.1. Th tc chun b nh cng

Theo quy nh ti iu 173 khon 2 B lut Lao ng v iu 81, 82 Php lnh th tc gii quyt cc tranh chp lao ng (1996), qu trnh chun b nh cng c tin hnh thng qua cc bc c bn sau y: i) Khi xng nh cng (ngi khi xng c th l Ban chp hnh cng on, hoc 1/3 s ngi lao ng trong tp th ca doanh nghip, hoc qu na s ngi lao ng trong mt b phn c cu

ca doanh nghip ngh). ii) T chc ly kin ca tp th lao ng xc nh s ngi tn thnh nh cng bng cch b phiu kn hoc ly ch k (nu c qu na tp th lao ng tn thnh nh cng th nhng ngi lao ng mi c nh cng). iii) Trao bn yu cu cho ngi s dng lao ng, gi bn thng bo cho c quan lao ng cp tnh v lin on lao ng cp tnh chm nht l 3 ngy trc ngy d kin nh cng.

Vic quy nh trnh t, th tc chun b nh cng cht ch nh trn nhm nhng mc ch c bn sau y: i) Bo m quyn t do nh ot v ch t nguyn ca nhng ngi lao ng khi quyt nh nh cng. Mi c nhn ngi lao ng trong tp th lao ng u c quyn t mnh cn nhc v vic c tham gia nh cng hay khng, khng ai c quyn e do hay buc ngi lao ng tham gia nh cng; ii) To iu kin tp th lao ng c s chun b k lng cc tin c bn, to kh nng thnh cng cho cuc nh cng (nh thu ht thm s tham gia ca ng o ngi lao ng, chun b vt cht h tr cho ngi lao ng nu nh cng ko di, to s ch ca d lun, cc c quan thng tin i chng v s quan tm ca cc c quan nh nc c thm quyn...); iii) C th coi giai on ny l qu trnh lm ngui i nhng bc xc ca ngi lao ng (Cooling-off Period)2, nhm trnh mt cuc nh cng khng thc s cn thit (nu xy ra nhng thit hi do n gy ra c th ln hn rt nhiu so vi nhng li ch m n mang li cho ngi lao ng); hoc nu khng th ngn chn c cuc nh cng th giai on ny cng c tc dng lm du i tnh quyt lit ca nh cng, trnh nhng biu

4

4

hin qu khch ca ngi lao ng trong thi gian tin hnh nh cng; iv) Th tc gi yu sch n ngi s dng lao ng s to iu kin cho ngi s dng lao ng c c hi xem xt li nhng yu sch ca tp th lao ng, cn nhc gia vic chp nhn nhng yu sch ca ngi lao ng hay nh cng xy ra (chc chn s li nhng thit hi v kinh t cho doanh nghip); v) Th tc thng bo n c quan nh nc c thm quyn nhm gip chnh quyn s ti bit trc v kh nng xy ra nh cng v d liu nhng hu qu ca nh cng c bin php x l kp thi, hoc khc phc nhng hu qu ca nh cng, c bit l nhng bt n v chnh tr, x hi (nu xy ra); vi) Gim n mc thp nht nhng nh hng tiu cc ca nh cng do c thng bo v c s chun b trc i ph vi nhng nh hng tiu cc ca nh cng.

Vng mc trong p dng

nh cng l mt yu cu t thn rt quan trng ca ngi lao ng. Tuy nhin, khi php lut quy nh phi m bo trn 50% s ngi trong tp th lao ng tn thnh bng cch ly ch k hoc b phiu kn th mi c php tin hnh nh cng th s c rt t cuc nh cng theo ng quy nh ny, v th tc ny ch kh thi nhng ni c t ngi lao ng. Trn thc t, t chc ly ch k hoc b phiu kn cho mt tp th lao ng l nhng th tc kh nhiu kh. ng thi, vi nhng c s tp trung

2 Vicente B.Amador, The Law on strike, University of the Philipin, Publichshed by Centra Proffesinonal Books, West Pub. Co

nhiu lao ng, hoc doanh nghip c nhiu c s sn xut t nhng a im khc nhau th y li l quy nh kh thc hin c.

Cng v quy nh v th tc nh vy, nn 100% cc cuc nh cng xy ra u vi phm quy nh ny. iu ny cho thy ch ring cc quy nh hin hnh v th tc nh cng mang tnh khng kh thi. (Xem hp 2)

Hp 2. Ti hi tho khoa hc do B Lao ng, Thng binh v X hi t chc ti H Ni thng 10/2003 v vic sa i, b sung Php lnh th tc gii quyt cc tranh chp lao ng (phn nh cng), i biu tnh Bnh Dng (mt trong nhng a phng c t l nh cng cao theo nh gi ca B Lao ng, Thng binh v X hi) a ra nhn nh nh sau: Sau gn 10 nm thc hin quy trnh nh cng theo php lut hin hnh, hng trm cuc nh cng xy ra Bnh Dng, nhng khng c cuc nh cng no p ng c quy nh ca php lut. iu cho thy nhng quy nh ny cha ph hp vi thc t i sng x hi. khc phc tnh trng ny, nn b bt nhng quy nh khng kh thi theo hng n gin ho th tc nh cng p ng nhng i hi khch quan ca thc tin .

Trong bn bo co kt qu kho st, ly kin ngi lao ng, ngi s dng lao ng v cc c quan chc nng c lin quan v vn nh cng, do Tng Lin on lao ng Vit Nam t chc, a ra mt s kt lun ng ch nh sau : nh cng c nhng tc ng tch cc, l thng qua nh cng, cc xung t v quyn v li ch gia ngi lao ng v ngi s dng lao ng c gii quyt. Ngoi ra, nh cng cn gp phn ci thin quan h lao ng (sau khi nh cng, ngi s dng quan tm hn n quyn v li ch hp php, chnh ng ca ngi lao ng). iu cho thy, khng nn coi nh cng l hin tng tiu cc ca kinh t th trng v tm cch hn ch, thm ch loi b n bng nhng quy phm php lut qu cht ch (trong c cc quy nh v th tc chun b nh

5

5

cng). Con s thng k gn 90% cuc nh cng c nguyn nhn xut pht t tnh trng vi phm php lut ca ngi s dng lao ng cho thy s hn ch ca cc quy nh v th tc chun b nh cng trong vic bo v quyn li hp php ca ngi lao ng. Do , cn c s sa i, b sung cc quy nh ny theo hng thng thong v n gin hn.

Mun hn ch tc ng tiu cc ca nh cng, nh nc cn c bin php phng nga v gii quyt cc xung t ngay khi cha xy ra nh cng. Khng nn hn ch nh cng bng cc quy nh cht ch v th tc nh cng, trnh xy ra tnh trng do quy nh th tc nh cng qu phc tp nn tp th lao ng khng th tin hnh nh cng ng php lut (d nguyn nhn nh cng l hp php v chnh ng), ngi lao ng t ch bo v cho li ch hp php ca mnh tr thnh bt hp php, t bn nguyn tr thnh bn b.

2.2. Cch thc tin hnh nh cng

Hin nay, do cha c nhng quy nh c th, dn n nhng cch hiu khc nhau v cch thc tin hnh nh cng:

Cch hiu th nht cho rng, cc quy nh hin hnh mi dng li vic quy nh th tc chun b nh cng v vai tr lnh o nh cng ca t chc cng on, vn cch thc nh cng vn l mt khong trng trong php lut hin hnh. khc phc tnh trng ny, c kin cho rng, cn nhanh chng b sung cc quy nh v cch thc tin hnh nh cng nhm nh hng hot ng ca ngi lao ng v phng nga nhng bin

tng phc tp ca nh cng. Ngc li, cng c nhng kin cho rng, vic khng quy nh cch thc nh cng nh hin nay to ra s linh hot, ch ng cho tp th lao ng khi tin hnh nh cng. Ngoi ra, nu cn phng nga cc din bin phc tp ca nh cng th c cc quy nh v hnh vi cm thc hin trc, trong v sau nh cng. V vy, khng cn thit phi b sung cc quy nh v cch thc nh cng.

Cch hiu th hai li cho rng, cch thc nh cng c gin tip quy nh trong php lut hin hnh - l phi tin hnh trong phm vi doanh nghip (iu 80 khon 1 im b Php lnh th tc gii quyt cc tranh chp lao ng). Bng phng php suy din php l, cn phi hiu nh nc ch cho php nhng ngi lao ng tin hnh nh cng pha trong hng ro doanh nghip (nh tp trung trong khun vin ca doanh nghip, t tp sn doanh nghip...); vic tp th lao ng tin hnh nh cng pha ngoi hng ro doanh nghip (nh tp trung trc cng doanh nghip, t tp cc on ng dn vo doanh nghip...) s b coi l bt hp php.

C kin cho rng, do php lut cha quy nh v cch thc nh cng nn khng c tiu ch nh gi tnh hp php v hnh thc tin hnh nh cng. Nhng li c kin cho rng, cch thc nh cng ngi ti ni lm vic l khng tri vi quy nh ca php lut; hnh thc nh cng ng ti cng doanh nghip l tri vi quy nh php lut. Hnh thc nh cng ng ti cng doanh nghip cn th hin tnh thiu t chc ca cc cuc nh cng hin nay, xut pht t s thiu hiu bit ca ngi lao ng v php lut nh cng, cng nh vai tr ca t chc cng on c s trong t chc v lnh o nh cng. (Xem hp 3)

6

6

Hp 3. Tng lin on lao ng Vit Nam t chc kho st tnh hnh nh cng mt s a phng thng xy ra nh cng (nh Tp. H Ch Minh, ng Nai, Bnh Dng, H Ni...). Kt qu kho st cho thy: hnh thc ca cc cuc nh cng kh a dng, hnh thc nh cng ngi ti ni lm vic chim t l ln nht (355/635 i vi ngi lao ng; 64/111 i vi ngi s dng lao ng; 67/117 i vi cn b cng on c s; 42/59 i vi cn b qun l Nh nc v lao ng). Tip theo l hnh thc nh cng ng ngoi cng doanh nghip (ngi lao ng: 290/635; ngi s dng lao ng: 49/111; cn b cng on c s: 52/117; cn b qun l nh nc v lao ng: 41/59).

3. Nhng xut, gp

3.1. V chun b nh cng

T thc t nu trn, cc quy nh ca php lut v nh cng nn sa iu khon v th tc nh cng l phi m bo 1/3 s ngi lao ng trong doanh nghip hoc qu na s ngi lao ng trong b phn doanh nghip xut nh cng (iu 81 khon 1 Php lnh th tc gii quyt cc tranh chp lao ng); t chc ly kin tp th lao ng v vic nh cng khi Ban chp hnh cng on c s thy cn thit (iu 81 khon 2 Php lnh). Cc quy nh phc tp ny hn ch kh nng kp thi bo v quyn li ca ngi lao ng, khng kh thi trong thc tin v khng ng vai tr quan trng trong vic m bo tnh t chc ca cuc nh cng. Vic sa i ny bao gm vic quy nh li nhng th tc c bn trong qu trnh chun b nh cng. C th l:

Bc1: T chc ly kin ca tp th lao ng v vic nh cng. Ch cn quy nh trong vn bn php lut vic t chc ly kin ca tp th lao ng khi quyt

nh c nn nh cng hay khng. Kt qu ly kin phi c ghi thnh bin bn, nu r s ngi tn thnh v khng tn thnh nh cng. Khi c trn 50% s ngi lao ng trong b phn doanh nghip hoc 1/3 s lao ng trong c doanh nghip tn thnh nh cng, th thng qua quyt nh nh cng. Nh vy, khng nht thit phi ly ch k ca tng ngi lao ng hoc phi tin hnh b phiu kn mi c th nh cng. Quy nh trn va m bo tnh linh hot, thun tin ca th tc ly kin, va m bo quyn li ca mi ngi lao ng. Ty iu kin thc t, tp th lao ng c th la chn hnh thc ly kin ph hp, khng nht thit phi t chc cuc hp ton th ngi lao ng trong doanh nghip. iu ny ph hp vi nhng doanh nghip c nhiu lao ng, hoc c nhiu c s sn xut ng nhng a bn khc nhau.

Bc 2: Trao bn yu cu v gi bn thng bo. Sau khi quyt nh nh cng, tp th lao ng phi c i din trao bn yu cu cho ngi s dng lao ng, gi mt bn thng bo cho c quan qun l nh nc v lao ng v mt bn thng bo cho lin on lao ng. Thi hn gi bn thng bo nn quy nh chm nht l 24h trc thi im nh cng c n nh (Lut hin hnh quy nh l ba ngy). Vic gi bn yu cu v thng bo l th tc bt buc trong qu trnh chun b nh cng. Vic rt ngn thi hn bo trc (t ba ngy xung mt ngy) nhm bo m tnh thi c ca cuc nh cng. Nu ko di thi gian chun b nh cng thng qua cc th tc phc tp hay ch i kin tr li ca ngi s dng lao ng s lm mt i c hi gy sc p kp thi ca tp th lao ng, do , lm gim kh nng thng li ca cuc nh cng. Tuy nhin, khng th v mc ch to iu kin thun li cho ngi lao ng nh cng

7

7

m b qua nhng li ch hp php ca ngi s dng lao ng, cng nh nhng li ch chung ca x hi. Nu cho php ngi lao ng nh cng bt ng, b qua th tc thng bo v gi yu cu, ngi s dng khng c c hi cn nhc v vic c nn chp nhn yu sch ca tp th lao ng, cc c quan c thm quyn khng c bit trc v kh nng xy ra nh cng nn khng d liu c hu qu ca nh cng c bin php i ph kp thi, nhm nhanh chng n nh x hi. Do , trong qu trnh chun b nh cng, tp th lao ng c ngha v phi thng bo v vic nh cng. Nhng thi hn bo trc c rt ngn kp thi gii quyt nhng yu cu bc xc ca ngi lao ng.

Bc 3: chnh thc ngng vic k t thi im d kin nh cng nu khng c s chp thun ca ngi s dng lao ng v cc yu sch.

Khi php lut quy nh nhng th tc chun b nh cng n gin, nhm to thun li cho ngi lao ng s dng quyn nh cng hp php, nhng h vn c tnh vi phm th c th phi chu nhng hnh thc ch ti nghim khc. Nhng hnh thc ch ti theo quy nh hin hnh c th c b sung hoc tng thm khng nhng c tc dng rn e, buc ngi lao ng phi cn nhc k trc khi nh cng, m cn hn ch tnh trng lm dng nh cng v nh cng tri php lut gia tng.

3.2. Hon thin quy nh v cch thc nh cng

Hin ti, php lut nc ta cha c nhng quy nh c th, trc tip v cch thc nh cng. y l im cn b sung trong qu trnh hon thin php lut v nh cng. Vic quy nh cch thc nh cng c ngha quan trng bi n lin quan n hiu qu gy p lc ca nh cng, nh hng n an ninh, trt t x hi, s bnh n ca quan h lao ng sau nh cng.

Vic hon thin cc quy nh v cch thc nh cng cn bo m nhng yu cu sau: i) Khng gy nh hng hay cn tr quyn lm vic ca nhng ngi lao ng khc; ii) Khng c thc hin mt s hnh vi b cm trong qu trnh nh cng; iii) m bo n nh trt t x hi ti a phng ni din ra nh cng; iv) Ph hp vi nhng quan im c tnh nh hng ca ng v nh nc v vic hn ch tnh trng t tp ng ngi, gy ri trt t x hi, phng nhng din bin phc tp ca nh cng; v) Ph hp vi quan im ca ILO: V phng php tin hnh nh cng, ch nn hn ch kiu lm vic chiu l, chim xng, nh cng ngi v ng tp trung ti cng x nghip3. Kiu lm vic chiu l l hin tng ln cng m , ngi lao ng khng hon thnh trch nhim lao ng, nhng ngi s dng li kh ch ng i ph vi tnh trng ny, do ngi lao ng vn lm vic nhng vi nng sut thp v cht lng km. nh cng chim xng hn ch quyn lm vic ca nhng ngi lao ng khng tham gia nh cng v cn tr s iu hnh sn xut ca ngi s dng. nh cng ngi v ng ti cng x nghip c th cn tr cho nhng cng nhn khc vo lm vic, gy mt

3 U ban cc chuyn gia ca ILO, bn tng kho st v quyn t do lin kt v thng lng tp th, Ginev 1963

8

8

n nh trt t x hi ti a phng. Ngoi nhng phng thc nh cng b hn ch k trn, cc cch thc nh cng khc nu din ra mt cch ho bnh vn c coi l hp php. Quan im ny th hin s tn trng quyn t nh ot ca ngi lao ng khi tin hnh nh cng, nhng vn bo v nhng li ch chnh ng ca ch s dng lao ng, quyn li ca nhng ngi lao ng c lin quan v bo v nhng li ch cng cng.

Cc nh lm lut nn b sung quy nh v cch thc nh cng theo hng lit k nhng hnh thc ngng vic m tp th lao ng khng c php tin hnh nh:

nh cng chim xng, nh cng ng h, ln cng, ng thi nghim cm nhng biu hin bo lc, qu khch trong qu trnh nh cng. Ngoi nhng cch thc nh cng b cm nu trn, ngi lao ng c th tin hnh mi hnh thc nh cng khc theo nguyn tc c lm nhng g php lut khng cm.

Trn y l mt s xut, gp nhm hng ti vic ban hnh Php lnh v th tc nh cng v gii quyt nh cng, sao cho ph hp v kh thi hn, tng bc nng cao hiu qu p dng php lut v nh cng nc ta.

___________________________ * Khoa Php lut kinh t- H Lut H Ni

1

d tho lut doanh nghip chung: phm vi iu chnh, nh gi tc ng ca quy nh

Nguyn Thanh T *

Tc gi cho rng nu d tho 1 ca Lut Doanh nghip chung c Quc hi thng qua, th doanh nghip HTX s tr thnh mt a con ngoi gi th. Mt s cu hi khc: sau khi ban hnh lut ny, tnh trng ban hnh cc loi giy php con liu cn tip tc ti din? C cn mt nguyn tc v vic p dng quy trnh nh gi tc ng ca quy nh php lut (RIA) khng? Mt s thut ng s dng trong d tho thng nht cha?Bi vit cp nhng ni dung ny trn c s ca D tho I Lut Doanh nghip chung.

Phm vi iu chnh

1. Trc ht, cn phi thy rng php lut lin quan n doanh nghip bao gm ba b phn cu thnh, l:

Th nht, php lut v thnh lp v t chc doanh nghip bao gm tng hp cc ch nh php lut lin quan n qu trnh thnh lp, t chc, qun l, iu hnh, quyn v ngha v cc thnh vin ca mt ch th kinh t trong mi trng kinh doanh. l cc Lut c bn v cc loi hnh doanh nghip nh Lut Doanh nghip 1999, Lut u t nc ngoi ti Vit Nam 1996/2000, Lut Doanh nghip nh nc 2003, Lut Hp tc x 2003, cng mt s ch nh lut trong lut chuyn ngnh lin quan n doanh nghip trong lnh vc c th, nh Lut Cc t chc tn dng 1997/2004 (lin quan n doanh nghip l t chc tn dng), Lut Kinh doanh bo him 2000 (lin quan n doanh nghip l doanh nghip bo him) v cc vn bn php lut hng dn thi hnh.

Th hai, php lut lin quan n quyn, ngha v, cch thc x s ca doanh nghip trong qu trnh tin hnh hot ng kinh doanh, bao gm php lut v hp ng, v

lao ng, v thu, ti chnh, t ai, u t

Th ba, php lut v gii th, ph sn, thanh l doanh nghip.1

2. Lut Doanh nghip chung thuc php lut v thnh lp v t chc doanh nghip. iu 1 D tho quy nh v phm vi iu chnh nh sau:

1. Lut ny quy nh vic thnh lp, t chc qun l v hot ng ca cc loi hnh doanh nghip: cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, cng ty hp danh v doanh nghip t nhn.

2. Doanh nghip nh nc, doanh nghip ca t chc chnh tr, t chc chnh tr - x hi khi c chuyn i thnh cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn th c iu chnh theo Lut ny. Trnh t, th tc v thi hn hon thnh chuyn i do Chnh ph quy nh.

Nh vy, Lut Doanh nghip chung s iu chnh vic thnh lp, qun l, iu hnh, quyn v ngha v ca thnh vin ca

1 Xem thm Dng ng Hu, Lut Doanh nghip chung: cn hay khng cn ban hnh, Tp ch Nghin cu Lp php, s 5/2004, tr. 30-31.

2

doanh nghip theo Lut Doanh nghip 1999; doanh nghip theo Lut u t nc ngoi ti Vit Nam 1996/2000; v doanh nghip nh nc theo Lut Doanh nghip nh nc 2003 (ch yu l cng ty v tng cng ty nh nc) trong mt quy nh chung thng nht. Do , lut ny khng phn bit, m to ra s bnh ng trong qu trnh thnh lp, qun l, iu hnh. cc loi hnh doanh nghip, nhng, khng iu chnh loi hnh doanh nghip l hp tc x.

3. Hp tc x - v bn cht, l mt loi hnh doanh nghip. Khon 1 iu 3 D tho cho rng: Doanh nghip l t chc kinh t c tn ring, c ti sn, c tr s giao dch n nh, c ng k kinh doanh theo quy nh ca php lut nhm mc ch thc hin cc hot ng kinh doanh. Lut Hp tc x 2003 cng khng nh hp tc x hot ng nh mt loi hnh doanh nghip. Quy nh ny xc nhn hp tc x l mt loi hnh doanh nghip, nhng c nhng c th so vi cc loi hnh doanh nghip khc2. Lut Cc t chc tn dng 1997/2004 khng nh t chc tn dng l doanh nghip, v trong cc loi hnh t chc tn dng c t chc tn dng hp tc nh qu tn dng nhn dn, v thc cht qu tn dng nhn dn c s l mt loi hp tc x.3 Khng nhng th, chnh Lin minh hp tc x quc

2 V mt quan im tng t, xem Dng ng Hu v Trn Th Th, Mt s ni dung mi ca Lut Hp tc x nam 2003, Tp ch Nh nc v Php lut, s 4/2004, tr. 63. 3 Xem Khon 1, Khon 5 iu 20 Lut cc t chc tn dng 1997/2004.

t (ICA) cng tha nhn hp tc x l doanh nghip.4

4. Nu vn tip tc gi nguyn quy nh v phm vi iu chnh nh vy, hp tc x s l a con ngoi gi th phi c ng k khai sinh ring theo Lut Hp tc x 2003, ch khng th theo Lut Doanh nghip chung. Qua , mt b phn cng ng doanh nghip s cho rng, n lc ca cc nh lp php trong qu trnh thng nht cc quy nh chung cho thnh lp, qun l, iu hnh cc loi hnh doanh nghip ch mang tnh na vi, khng dm t ph.

Nu e ngi rng hp tc x c nhng c th trong vic t chc v hot ng, khc vi bn loi hnh doanh nghip l cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, cng ty hp danh v doanh nghip t nhn, th e ngi ny l qu mc, nu khng ni l khng chnh xc. Lut phi thng nht iu chnh qu trnh khai sinh ca ton b cc loi hnh doanh nghip. Nu loi hnh doanh nghip no c nhng c im, c th khng th iu chnh bi Lut Doanh nghip chung th vn tip tc iu chnh n bi nhng quy nh ring (lut chuyn ngnh). Mc d cng ty nh nc sau khi chuyn i theo khon 2 iu 1 D tho,

4 iu 5 Quy tc ca Lin minh hp tc x quc t (ICA Rules) c i hi ng ICA thng qua ngy 04/9/2003 quy nh Hp tc x l mt t chc t ch ca nhng ngi t nguyn lin kt nhm p ng nhu cu, nguyn vng v kinh t, x hi v vn ha thng qua hnh thc mt doanh nghip c kim sot dn ch v ng s hu (A co-operative is an autonomous association of persons united voluntarily to meet their common economic, social and cultural needs and aspirations through a jointly-owned and democratically-controlled enterprise).

3

chu s iu chnh ca Lut Doanh nghip chung, nhng do nhng c th ca cng ty nh nc m quan h gia ch s hu nh nc vi ngi i din phn vn gp ca Nh nc ti cng ty nh nc vn tip tc chu s iu chnh ca Lut Doanh nghip nh nc 2003. y l quan im c th hin r trong D tho. Nn khng c l do bin minh cho vic khng a hp tc x vo phm vi iu chnh ca Lut Doanh nghip chung v nhng c th ca hp tc x nh phn tch.

5. Cn thit phi a hp tc x vo phm vi iu chnh ca Lut Doanh nghip chung. Do cn sa li khon 1 iu 1 D tho nh sau : Lut ny quy nh vic thnh lp, t chc qun l v hot ng ca cc loi hnh doanh nghip: cng ty trch nhim hu hn, cng ty c phn, cng ty hp danh, doanh nghip t nhn v hp tc x. Cn quy nh mt chng ring v hp tc x hoc t nht cng c iu khon quy nh mt cch chung nht nh: Vic thnh lp, ng k kinh doanh, t chc, qun l, iu hnh ca hp tc x tun th quy nh ca Lut ny v Lut Hp tc x 2003.

6. Quy nh ti on hai iu 2 D tho v p dng Lut Doanh nghip chung v cc lut c lin quan: Trng hp c s khc nhau gia quy nh ca Lut ny v quy nh ca lut khc v cng mt vn thuc phm vi iu chnh ca lut ny, th p dng theo quy nh ca Lut ny s pht sinh vng mc trong thc tin p dng. Cn thy rng, Lut Doanh nghip chung s l lut khai sinh chung cho mi loi hnh doanh nghip, cn mt doanh nghip hot ng trong mt lnh vc c th no (v

d t chc tn dng) th cn phi chu s iu chnh ring, c th ca lut chuyn ngnh (nh Lut cc t chc tn dng). Nguyn tc chung c tha nhn l khi c s khc nhau gia quy nh ca lut chung v lut chuyn ngnh th lut chuyn ngnh phi c u tin p dng.5

Thc t, trong lnh vc ngn hng cho thy, bt c mt t chc tn dng no mun thnh lp v hot ng u phi c s cho php ca c quan qun l nh nc v tin

t v ngn hng ca quc gia. nc ta, mt t chc tn dng trc khi tin hnh ng k kinh doanh (hay c cc thay i trong qu trnh hot ng m phi ng k) theo th tc thng thng nh cc doanh nghip thng thng khc, phi tin hnh xin php v phi c Ngn hng Nh nc (tr trng hp thuc thm quyn ca Th tng Chnh ph) cp giy php thnh lp v hot ng (hay chp thun).6 Quy nh nh vy nhm mc ch m bo an ton cho hot ng ngn hng v h thng cc t chc tn dng. Nu ch p dng quy nh ca Lut Doanh nghip chung, khng tnh n s khc bit ca Lut cc t chc tn dng trong cng mt vn th s c th vi phm nguyn tc an ton ny. Nu cc nh son tho e ngi lut chuyn ngnh ra

5 Xem on 2 iu 2 Lut Doanh nghip 1999. Tuy nhin iu ny c th mu thun vi quy nh ti iu 80 Lut Ban hnh vn bn quy phm php lut 1996/2002. Xem thm T chc Hp tc K thut c, Vin Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng & Chng trnh Pht trin Lin hp quc, Thi im cho s thay i: nh gi Lut Doanh nghip v kin ngh, Bo co nh gi cc im mnh v yu ca Lut Doanh nghip- Kin ngh gii php b sung sa i, H Ni, thng 11/2004, tr. 3-5. 6 Xem iu 21, iu 31 v iu 28 Lut cc t chc tn dng 1997/2004.

4

nhiu giy php, iu kin kinh doanh th c th xa b s e ngi ny bng cch quy nh v quy trnh nh gi tc ng ca quy nh v giy php, iu kin kinh doanh trc khi ban hnh chng (quy trnh RIA)

7. Cn sa li on hai iu 2 D tho l: Trng hp c s khc nhau gia quy nh ca Lut ny v quy nh ca lut chuyn ngnh v cng mt vn thuc phm vi iu chnh ca Lut ny, th p dng theo quy nh ca lut chuyn ngnh.

Quy trnh bt buc khi ban hnh cc iu kin, giy php kinh doanh

1. Quyn t do kinh doanh l mt trong nhng quyn c bn ca cng dn, c khng nh ti Hin php 1992 v cc lut v doanh nghip hin hnh. Tuy nhin, quyn t do kinh doanh cng c nhng gii hn.7 bo v an ninh quc gia, li ch chung, trt t x hi; bo v truyn thng vn ho v bn sc dn tc; bo v mi trng v sc khe nhn dn, cc c quan nh nc c thm quyn c th quy nh cc iu kin, giy php kinh doanh8. Yu cu

7 iu 57 Hin php 1992 quy nh: Cng dn c quyn t do kinh doanh theo quy nh ca php lut. 8 Nhng trong mtt s trng hp quyn t do kinh doanh v iu kin kinh doanh l hai vn tng i tch bit. V d TP. H Ch Minh quy nh khng cho php kinh doanh vt liu xy dng ng 3/2, nhung iu khng c ngha l mt doanh nghip c tr s chnh ti ng 3/2 khng c php ng k kinh doanh mt hng vt liu xy dng, v tuy c tr s chnh ng 3/2, doanh nghip c th m cc chi nhnh kinh doanh vt liu xy dng v trc tip mua bn vt liu xy dng cc ng ph khc m y ban Nhn dn TP. H Ch Minh khng cm. Tuy nhin trn thc t, ng tic l c trng hp Phng ng k kinh doanh ca S K hoch v u

t ra l cc iu kin, giy php kinh doanh phi thc s cn thit, phi minh bch, r rng, khng phn bit i x, tun th ng cc cam kt ca nc ta trong cc hip nh song phng v a phng, tun th cc nguyn tc c bn ca thng mi quc t, nh nguyn tc ti hu quc, nguyn tc i x quc gia

2. Sau khi Lut Doanh nghip 1999 ra i, Chnh ph c ch trng v thc thi nhiu bin php kin quyt nhm xa b giy php con. nhng hin nay giy php con c chiu hng gia tng. Theo thng k ca Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam, n thng 2/2005, c 298 giy php kinh doanh, chng ch hnh ngh c hiu lc.9 Mt trong nhng khim khuyt ca Lut Doanh nghip 1999 l: Cha thit lp c nguyn tc kim sot vic ban hnh giy php mi, cha thng xuyn nh gi hiu lc v tnh hu ch ca giy php v cc iu kin kinh doanh hin hnh khc. Giy php khng cn thit, thm ch tri lut cha c ngn chn hiu qu, hoc cha bi b kp thi.10 V vy, hn ch ti mc thp nht tnh trng ngnh ngnh ban hnh giy php con, ngh ngh phi c giy php con, Lut Doanh nghip chung cn phi c mt quy nh v mt quy trnh hay th tc bt buc m cc b, ngnh

t TP t chi cp giy php kinh doanh cho doanh nghip ny. 9 Phng Thng mi v Cng nghip Vit Nam, Danh mc giy php kinh doanh, chng ch hnh ngh c hiu lc, Ti liu phc v Hi tho Lut Doanh nghip thng nht, H Ni, 2/2005. 10 T chc Hp tc K thut c, Vin Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng & Chng trnh Pht trin Lin hp quc, ch thch s 9, phn tm tt ni dung.

5

khi ban hnh cc iu kin hay giy php kinh doanh phi tun th.

3. Quy trnh RIA: Hin nay, nhiu nc trn th gii bao gm cc nc pht trin v cc nuc ang pht trin, c bit l cc nc trong T chc hp tc pht trin kinh t (OECD), ang p dng quy trnh nh gi tc ng quy nh php lut (Regulatory Impact Assessment: Quy trnh RIA).11 Quy trnh RIA l mt quy trnh nh gi c h thng cc li ch v chi ph ca mt quy nh mi hay quy nh ang tn ti, nhm m bo tnh hiu qu, hp l, minh bch v ng tin cy ca quy nh php l. RIA l mt qui trnh gm hai nhm vn c bn, l:12

Th nht, nhm vn v ni dung (checking list), bao gm cc cu hi (vn ) cn gii quyt khi nh gi tc ng ca mt qui nh php lut. Cc cu hi ny c xy dng da trn iu kin, hon cnh ca tng nc cng nh loi vn bn v tnh cht ca qui nh cn nh gi tc ng. i vi cc qui nh hn ch quyn t do kinh doanh Vit Nam, vic nh gi tc ng c th tin hnh theo 10 cu hi tham kho khuyn ngh ca OECD v vn ny.13

11 Xem thm Colin Kirkpatrick, David Parker & Yin-Fang Zhang, Regulatory Impact Assessment in Developing and Transition Economies: A Survey of Current Practice and Recommendations for Further Development, 18 November 2003, rru.worldbank.org/Discussions/OpenFile.aspx?id=877. 12 Xem Kt qa r sot vn bn php lut do VCCI thc hin xy dng Lut Doanh nghip thng nht, www.vibonline.com.vn. 13 10 cu hi OECD gi : (1) Vn cn iu chnh l g? (2) Nh nc c nht thit phi iu chnh vn khng? (3) Nh nc c nht thit phi iu

Th hai, nhm vn v th tc (regulatory management system), bao gm cc yu cu v qui trnh, phng php v th tc khi tin hnh RIA: (i) ch nh mt c quan c trch kim sot vic thc hin qui trnh RIA ca cc c quan c thm quyn,14 (ii) c ch trch nhim i vi tng c nhn, t chc lin quan, (iii) cng khai ha kt qu RIA cho cc i tng lin quan, (iv) c ch trnh ng thi kt qu RIA vi d tho quy nh lin quan

Quy trnh RIA s gp phn gim thiu ti mc thp nht s ty tin trong vic ban hnh thm cc iu kin, giy php kinh doanh ca cc b, ngnh lin quan ngoi quy nh chung ca Lut Doanh nghip chung v c quan ban hnh phi c ngha v tham kho kin ca cng ng doanh nghip trc khi ban hnh v phi chng minh tnh cn thit, khng vt qu gii hn cho php, cng nh li ch ca cc iu kin, giy php . Qua p ng yu cu v tnh cng khai, minh bch, hp l, d p dng i vi cc iu kin, giy php kinh doanh.

chnh vn bng php lut khng? (4) u l cn c php l iu chnh vn ? (5) Vn cn c iu chnh bi vn bn php lut cp no? (6) Nhng li ch t quy nh t ra c ph hp vi nhng chi ph b ra hay mt i do vic xy dng v thc thi quy nh ny? (7) Chi ph ca quy nh c c phn b hp l gia cc nhm li ch trong x hi khng? (8) Ni dung ca quy nh c r rng, d hiu i vi cc ch th p dng khng? (9) Tt c cc ch th lin quan n quy nh c c hi trnh by quan im ca mnh v quy nh cha? (10) Quy trnh thc thi quy nh d kin nh th no? 14 Anh, l Ban nh gi tc ng quy nh php lut (Regulatory Impact Unit), nm trong Vn phng ni cc Chnh ph (Cabinet Office), xem http://www.cabinetoffice.gov.uk/regulation.

6

4. Vic p dng quy trnh RIA Vit Nam khng phi do chi ph p dng cao, i ng cn b cng quyn cn cha quen vi cch lm mi ny cng nh cn tn ti quan im quyn li cc b ngnh, a phng. Lut Doanh nghip chung ch nn quy nh mt cch chung nht v nguyn tc p dng quy trnh RIA, c bit nhn mnh n ngha v tham kho kin ca cng ng doanh nghip v s phn hi ca c quan nh nc c thm quyn i vi nhng kin trc khi c quan nh nc c thm quyn ban hnh cc iu kin, giy php kinh doanh ngoi quy nh chung ca Lut Doanh nghip chung. Cn vic p dng c th quy trnh nh th no cn ty tng giai on pht trin v s c hng dn c th bi mt Ngh nh ca Chnh ph.

Vic s dng thut ng trong d tho

1. Vic xy dng mt o lut ni chung v Lut Doanh nghip chung ni ring cn phi t trong bi cnh nh gi, xem xt cc quy nh hp l ca php lut hin hnh, trnh s dng nhng thut ng a ngha hay ti ngha gy kh khn cho vic p dng trong thc t sau ny.

2. Khon 4 iu 3 D tho quy nh: Gp vn l vic a ti sn vo cng ty tr thnh ch s hu hoc cc ch s hu chung ca cng ty. Ti sn gp vn c th l tin Vit Nam, ngoi t t do chuyn i, vng, gi tr quyn s dng t, gi tr quyn s hu tr tu, cng ngh, b quyt k thut, cc ti sn khc ghi trong iu l cng ty do thnh vin gp to thnh vn ca cng ty.

Nh vy, ch c ngoi t t do chuyn i mi c th l ti sn gp vn, cn ngoi t khng t do chuyn i th khng th? Thc t hin nay, ng tin ca cc nc c chung ng bin gii vi Vit Nam nh Nhn dn t (Trung Quc), Kp (Lo), Riel (Campuchia) khng phi l ngoi t t do chuyn i. V th, cc nh u t khng th dng cc ng tin ny gp vn thnh lp doanh nghip theo D tho. Trong khi , theo php lut v qun l ngoi hi hin hnh, ng tin thanh ton trong mua bn, trao i hng ha v dch v thng mi gia thng nhn Vit Nam v thng nhn nc c chung ng bin gii vi Vit Nam l ngoi t t do chuyn i ( la M, Euro, Bng Anh v Yn Nht), ng Vit Nam v ng tin ca nc c chung ng bin gii .15 V vy, to thun li cho cc nh u t v ph hp vi php lut v qun l ngoi hi, thut ng ngoi t t do chuyn i cn c thay th bng thut ng ngoi t theo quy nh ca php lut v qun l ngoi hi, hoc ngoi t t do chuyn i v ng tin ca nc c chung ng bin gii vi Vit Nam.

3. Khon 19 iu 3 D tho quy nh: Doanh nghip nc ngoi l doanh nghip ng k kinh doanh nc ngoi hoc doanh nghip ng k kinh doanh Vit Nam c hn 50% phn gp vn hoc c phn pht hnh c s hu bi ngi

15 Xem cc Quyt nh 17/2004/Q-NHNN, 689/2004/Q-NHNN, 845/2004/Q-NHNN v vic ban hnh quy ch thanh ton trong mua bn, trao i hng ho v dch v thng mi ti khu vc bin gii Vit Nam-Campuchia, Vit Nam-Trung Quc, Vit Nam-Lo.

7

nc ngoi. Ngi nc ngoi gm c nhn ngi nc ngoi v doanh nghip nc ngoi

Trong t php quc t, khi xc nh mt doanh nghip l doanh nghip nc ngoi hay doanh nghip trong nc, tc xc nh quc tch ca doanh nghip, ngi ta thng cn c vo ni ng k kinh doanh ca doanh nghip (thuyt ng k), hoc cn c vo tr s chnh hay ni tin hnh cc hot ng kinh doanh chnh, thng xuyn ca doanh nghip (thuyt hot ng), hoc quc tch ca ch th c quyn kim sot, chi phi doanh nghip (thuyt kim sot). Khon 17 iu 3 D tho khng nh: Quc tch ca doanh nghip l quc gia ni doanh nghip ng k kinh doanh. Tng t, khon 4 iu 20 Lut cc t chc tn dng quy nh T chc tn dng nc ngoi l t chc tn dng c thnh lp theo php lut nc ngoi

Nh vy, khi nim doanh nghip nc ngoi quy nh ti khon 19 iu 3 D tho l s kt hp ca thuyt ng k v thuyt kim sot, c th gy mu thun vi khon 17 iu 3 D tho, v khi nim ny khc vi khi nim t chc tn dng nc ngoi quy nh ti Lut cc t chc tn dng hin hnh. Khi nim doanh nghip nc ngoi quy nh ti khon 19 iu 3 D tho s gy nn hin tng tng t nh khi nim vn php nh hiu theo quy nh ca Lut u t nc ngoi ti Vit Nam l mc vn ghi trong iu l doanh nghip16 trong khi khi nim vn php nh hiu theo quy nh ca Lut Doanh

nghip 1999 cng cc vn bn php lut khc lin quan l mc vn ti thiu theo quy nh ca php lut cn phi c khi thnh lp doanh nghip.17

Mc ch ca quy nh ti khon 19 iu 3 l xc nh cc ch th b hn ch so vi ngi trong nc khi gia nhp th trng nc ta.18 Do , vn t c mc ch ny nhng trnh s nhm ln nh phn tch, khon 19 iu 3 D tho cn c sa li l: Ngi nc ngoi theo quy nh ca Lut ny gm c nhn ngi nc ngoi v doanh nghip ng k kinh doanh nc ngoi hoc doanh nghip ng k kinh doanh Vit Nam c hn 50% phn gp vn hoc c phn pht hnh c s hu bi c nhn ngi nc ngoi v doanh nghip ng k kinh doanh nc ngoi

4. Mt trong ba hn ch i vi ngi nc ngoi (so vi ngi trong nc) khi gia nhp th trng nc ta l yu cu phi c thm xc nhn s hu ti khon tit kim ti thiu bng gi tr gp vn ln u hoc 100.000 la M vi thi hn 6 thng ti mt ngn hng hoc chi nhnh ngn hng,

16 Khon 19 iu 2 Lut u t nc ngoi ti Vit Nam 1996/2000. 17 Khon 7 iu 3 Lut Doanh nghip 1999. 18 V tng th, D tho Lut Doanh nghip chung a ra 3 hn ch i vi ngi nc ngoi (so vi ngi trong nc) khi gia nhp th trng nc ta. l: (i) ngi nc ngoi b cm kinh doanh trong mt s ngnh, ngh m doanh nghip trong nc khng b cm; (ii) ngi nc ngoi phi xin php trc khi ng k kinh doanh mt s ngnh, ngh m doanh nghip trong nc khng phi xin php; v (iii) mc u t ti thiu ca mi ngi nc ngoi vo nc ta l 100.000 USD.

8

hoc chng minh v s hu hp php khc c gi tr tng ng ti Vit Nam.19

Trong quy nh ny thut ng ti khon tit kim l khng chnh xc. Theo php lut v qun l ngoi hi20 v Quy ch v tin gi tit kim ban hnh km theo Quyt nh s 1160/2004/Q-NHNN ca Ngn hng Nh nc, th ch c c nhn mi c quyn m ti khon tit kim v ch c c nhn ngi c tr mi c th m ti khon tit kim bng ngoi t. Nh vy, nu ngi nc ngoi l doanh nghip ng k kinh doanh nc ngoi hay c nhn ngi nc ngoi nhng khng l ngi c tr theo quy nh ca php lut v qun l ngoi hi (khng c tr Vit Nam c thi hn t 12 thng tr ln) th khng th m ti khon tit kim bng la M v khng th xc nhn s hu ti khon tit kim ti thiu bng gi tr gp vn ln u hoc 100.000 la M vi thi hn 6 thng ti mt ngn hng hoc chi nhnh ngn hng ti Vit Nam. Do , thut ng ti khon tit kim cn c thay th bi thut ng ti khon tin gi./.

_____________________________

* Ging vin khoa Lut Thng mi, Trng i hc Lut TP H Ch Minh

19 Xem khon 4 iu 13a, khon 3 iu 13b, im c khon 3 iu 13c D tho 20 Ngh nh 63/1998/N-CP v Ngh nh 05/2001/N-CP sa i, b sung v qun l ngoi hi; Thng t 01/1999/TT-NHNN7 hng dn thi hnh Ngh nh 63/1998/N-CP.

1

Hon thin Lut Khiu ni, t co trong iu kin hi nhp quc t

Trn Vn Sn*

Trong Hip nh Thng mi Vit Nam - Hoa K (HTM) c trn 130 cam kt v quyn khiu ni (QKN) v gii quyt khiu ni (GQKN) i vi quyt nh hnh chnh v hnh vi hnh chnh (QHC, HVHC) cn trong cc hip nh ca WTO th c 12 trn tng s 21 hip nh quy nh v QKN v GQKN1. Nhng ni dung ny ang t ra yu cu cp bch hin nay l phi r sot, sa i, b sung, hon thin h thng php lut ni chung v Lut Khiu ni, t co (sau y vit tt l Lut KNTC) ni ring cho ph hp2. Trong bi vit, tc gi phn tch nhng yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO v QKN v GQKN i vi QHC, HVHC, i chiu vi quy nh php lut hin hnh, t kin ngh phng hng hon thin Lut KNTC.

1. Nhng yu cu c bn ca HTM v cc hip nh ca WTO

a. Bo m tnh minh bch ca php lut

1 Tham kho Ti liu ca D n Star- Vit Nam ngy 30/5/2005 gi Thanh tra Chnh ph v To n nhn dn ti cao v yu cu ca HTM v cc hip nh WTO v quyn khiu ni v gii quyt khiu ni i vi quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh. 2 Ch th s 08/2005/CT-TTg ngy 4/4/2005 ca Th tng Chnh ph ch o y nhanh tin v nng cao cht lng xy dng cc d n lut, php lnh phc v vic m phn, gia nhp WTO th d n Lut sa i, b sung mt s iu ca Lut Khiu ni, t co c trnh Quc hi thng qua vo thng 10 nm 2005.

Tnh minh bch ca php lut theo tinh thn ca HTM v cc hip nh ca WTO phi tho mn nhng yu cu sau:

- Php lut phi cng khai. Nh nc phi to iu kin doanh nghip v cng dn, nht l nhng i tng chu s tc ng trc tip ca vn bn c lin quan n hip nh c th tham gia, ng gp kin trc khi c thng qua. ng thi, phi cng b kp thi, nh k v y cc vn bn quy phm php lut v cc quy nh, th tc hnh chnh c tnh p dng chung trn mt t bo chnh thc ca Chnh ph v quy nh mt thi gian thch ng mi ngi c iu kin chun b trc khi thi hnh v cng b thng tin v cc c quan chc nng c thm quyn c nhn, t chc c th lin h, tm hiu thng tin lin quan n cc vn bn quy phm php lut. Ch c cc vn bn c cng b trn t bo chnh thc ca Chnh ph (cng bo) mi c gi tr thi hnh.

- Php lut phi r rng, nht qun, khng c mu thun, chng cho hoc vn bn ny v hiu ho vn bn khc.

- Php lut phi c tnh n nh tng i. S n nh v mi trng php l l tin quan trng gip cho cng dn v doanh nghip nh hng u t, pht trin sn xut kinh doanh.

b. Quyn khiu ni

2

Bo m cho tt c nhng ngi b nh hng bi cc QHC, HVHC lin quan n ni dung iu chnh bi HTM v cc hip nh ca WTO u c quyn khiu ni n c quan c thm quyn gii quyt. Theo n l trong WTO, nu mt nc khng hnh ng (khng lm mt vic khi c ngha v phi phi lm) cng b coi l vi phm quy nh ca WTO. iu ny c ngha l cc c quan hnh chnh (CQHC) khng c nhng hnh ng cn thit theo chc nng, nhim v ca mnh cng c th b khiu ni, v d: mt doanh nghip c n xin php nhp khu hoc xut khu hng ho, nhng c quan c thm quyn im lng khng c hnh ng g (cho php, khng cho php, tr li l do...) d qu thi hn do php lut quy nh.

c. C ch gii quyt khiu ni

HTM v cc hip nh ca WTO yu cu phi bo m c hi cho tt c cc khiu ni ca t chc, c nhn i vi QHC, HVHC c xem xt li bi mt c quan t php c lp, cho d c quyt nh gii quyt cui cng ca CQHC. Theo yu cu ny, khi b tc ng bi QHC, HVHC th cc t chc, c nhn c quyn khiu ni n CQHC hoc To n xem xt, gii quyt. Ring HTM cn quy nh: i vi cc tranh chp u t th nh u t c quyn la chn cc c quan gii quyt: CQHC hoc To n hoc Trng ti quc t rng buc theo quy nh ca ICSID, UNCITRAL hoc theo bt k quy nh no khc do cc bn thng nht. ng thi, HTM v WTO cn yu cu nghin cu thnh lp cc thit ch ti phn hnh chnh c lp xem xt, gii quyt cc khiu ni

hnh chnh. V c quan ti phn hnh chnh l c lp, nn cc quyt nh ca c quan ny khng b xem xt li bi CQHC cp trn, m ch c th khi kin ra To n xem xt li tnh hp php. V nguyn tc, HTM v WTO yu cu c quan gii quyt khiu ni phi c lp vi c quan c QHC hoc ngi c HVHC.

d. Th tc gii quyt khiu kin

HTM v cc hip nh ca WTO yu cu th tc gii quyt khiu ni phi p ng c nhng ni dung sau:

- Thit lp th tc gii quyt khiu ni n gin, nhanh chng, hiu qu, minh bch, cng bng v phi c bin php chng s lm dng.

- Bo m s tham gia ca lut s trong qu trnh gii quyt khiu ni.

- C c ch c nhn, t chc c tip cn thng tin v trnh t, th tc gii quyt khiu ni v a ra chng c chng minh vi c quan, ngi c thm quyn gii quyt v cc bn c th thu thp c bng chng t pha bn kia v bn th ba.

. C c ch bi thng thit hi do hnh vi vi phm gy ra cho ngi khiu ni

HTM v cc hip nh ca WTO yu cu php lut phi quy nh vic bi thng thit hi do hnh vi vi phm php lut gy ra hoc n b thit hi cho nh u t khi trng mua, trng dng ti sn hoc tiu hu ti sn khng cn thit khi xy ra nhng s kin nh: chin tranh, bo lon, tnh hung khn cp

e. Phn quyt ca c quan hnh chnh

3

Phn quyt ca c quan hnh chnh (quyt nh gii quyt khiu ni) phi p ng nhng yu cu sau:

- Bng vn bn v cng khai;

- Nu r cn c ra quyt nh gii quyt khiu ni.

- Phi da trn chng c m cc bn c c hi trnh by kin;

- Ghi r quyn khiu ni tip ca ngi khiu ni;

- Gi cho cc bn lin quan theo ng thi hn lut nh;

- C c ch thi hnh c hiu qu cc quyt nh gii quyt khiu ni ca CQHC.

2. Phng hng hon thin Lut Khiu ni, t co

a. V tnh minh bch ca Lut khiu ni, t co

V c bn, Lut KNTC p ng c yu cu v tnh minh bch ca HTM v cc hip nh ca WTO. Tuy nhin, so vi yu cu v tnh minh bch ca HTM v cc hip nh ca WTO th cn c nhng ni dung sau y cha tht tng thch:

- Trong qu trnh son tho, ban hnh Lut KNTC cha c nhng hnh thc, phng php ph hp, c hiu qu cng dn, c quan, t chc ca Vit Nam v nc ngoi tham gia, gp vo ni dung ca d n Lut.

- Mt s vn bn php quy ca mt s

b, ngnh v nht l ca u ban nhn dn tnh, thnh ph ban hnh quy trnh gii

quyt khiu ni khng c ng hoc ng khng kp thi trn cng bo.

- Mt s quy nh v thm quyn, trnh t, th tc gii quyt khiu ni hnh chnh gia Lut KNTC vi cc lut chuyn ngnh (Lut t ai, cc Lut v thu) khng thng nht, gy kh khn vng mc khi p dng; cha quy nh nguyn tc chn php lut gii quyt gia Lut KNTC vi cc lut chuyn ngnh.

- Cc quy nh ca Lut KNTC v cc lut chuyn ngnh khc v khiu ni v GQKN cha c tnh n nh cao, thi gian c hiu lc ngn, sa i, b sung nhiu ln.

p ng c yu cu v tnh minh bch ca Lut KNTC, ngoi vic khc phc nhng tn ti (nh: c c ch c th c nhn, t chc tham gia gp kin rng ri, c hiu qu trong qu trnh xy dng lut v ng cng bo kp thi cc vn bn quy phm php lut v cc quy nh v th tc hnh chnh c tnh p dng chung), theo chng ti, cn hon thin Lut KNTC theo phng hng sau:

Th nht, tch Lut khiu ni, t co thnh hai lut: Lut Gii quyt khiu ni v Lut Gii quyt t co.

ngh ny xut pht t nhng cn c sau y:

- Quyn khiu ni v quyn t co l quyn ca cng dn, c quan, t chc l nhng quyn dn ch quan trng c hin php quy nh, nhng chng c ni dung, i tng, thm quyn, trnh t, th tc gii quyt khc nhau. Mc d trong mt s trng hp nht nh, khiu ni v t co c

4

lin quan vi nhau, nhng y l hai ch nh khc nhau, cho nn vic quy nh chung trong mt o lut l khng khoa hc. Qua thc tin thi hnh cc o lut v khiu ni, t co (nh cc Php lnh nm 1981 v nm 1991; Lut KNTC nm 1998, nm 2004) cho thy: vic quy nh hai vn khiu ni, t co trong cng mt o lut khng nhng khng thun li cho vic p dng php lut m cn gy nhm ln cho cng dn khi thc hin quyn khiu ni, t co ca mnh. Khi n khiu ni c c ni dung t co th lut hin hnh quy nh phi tch ring hai ni dung gii quyt theo hai trnh t, thm quyn khc nhau. Theo nguyn tc xy dng php lut khi quy nh hai vn khc nhau trong cng mt o lut phi t c hiu qu php lut. to thun li cho vic hiu v p dng php lut. - Vn khiu ni, t co v gii quyt khiu ni, t co khng nhng c quynh trong Lut KNTC m cn c quynh trong nhiu o lut khc (B lut t tng hnh s, B lut t tng dn s, Lut t ai, Php lnh Thi hnh n dn s. Php lnh chng tham nhng, cc lut v thu v.v..) nhng gia nhng quy nh ny cha c s thng nht, gy kh khn khi p dng php lut. Do , phi tch v xy dng Lut Gii quyt khiu ni, Lut Gii quyt t co tr thnh nhng o lut chung quy nh nhng vn c tnh nguyn tc v khiu ni, t co v gii quyt khiu ni, t co, lm cn c cho vic p dng php lut gii quyt khiu ni, t co theo nguyn tc: nu cc o lut khc c quynh v khiu ni, t co trong tng lnh vc c th th p dng o lut , nu khng quy nh hoc quy nh khng y th p dng

nhng quy nh ca Lut Gii quyt khiu ni v Lut Gii quyt t co gii quyt. ng thi, nhng nguyn tc ca Lut Gii quyt khiu ni v Lut t Gii quyt t co l nhng cn c, nguyn tc quy nh vn khiu ni, t co trong tng lnh vc c th.

Th hai, tch quy nh v kin ngh, phn nh, thnh cu ca cng dn v quy nh v tip cng dn ra khi Lut Khiu ni, t co quy nh trong Lut Dn nguyn

Vic tip cng dn ca c quan nh nc khng ch nhm mc ch tip nhn gii quyt nhng v vic khiu ni, t co thuc thm quyn, hng dn cng dn thc hin quyn khiu ni, t co, m cn l mt knh thng tin tip nhn, gii quyt nhng phn nh, kin ngh, thnh cu ca cng dn i vi ng v Nh nc. y l vn rt ln v quan trng trong iu kin xy dng nh nc php quyn XHCN Vit Nam hin nay. Do , vn ny cn phi c iu chnh trong mt o lut ring bit. Vic quy nh ch nh tip cng dn trong lut KNTC nh hin nay khng nhng lm m nht tnh minh bch ca php lut, m cn cha quy nh c c ch php l gii quyt tng th c bn vn tip cng dn ca ng v Nh nc. gii quyt c cn bn nhng vn ny th cn phi tch ch nh tip cng dn ra khi Lut KNTC quy nh trong Lut Dn nguyn. Trong Lut Gii quyt khiu ni v Lut Gii quyt t co ch quy nh vic tip cng dn tip nhn, gii quyt nhng v vic khiu ni, t co thuc thm quyn nh l mt giai on ca qu trnh gii quyt khiu ni, t co.

5

b. V quyn khiu ni i vi quyt nh hnh chnh, hnh vi hnh chnh

Lut KNTC v c bn p ng c yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO v quyn c khiu ni ca cc c nhn, t chc i vi QHC, HVHC. Tuy nhin, so vi yu cu v bo m quyn khiu ni ca t chc, c nhn i vi QHC, HVHC c quy nh trong HTM v cc hip nh ca WTO th Lut Khiu ni, t co cn c nhng bt cp sau y:

- Khi nim QHC quy nh ti khon 10, iu 2 Lut KNTC ch l quyt nh bng vn bn ca CQHC nh nc v ngi c thm quyn trong CQHC nh nc. Trong khi , cc c quan nh nc khc nh: To n nhn dn, Vin Kim st nhn dn, Vn phng Quc hi, Vn phng Ch tch nctrong qu trnh thc hin chc nng qun l hnh chnh trong ni b c quan hoc trong h thng c quan cng ban hnh cc QHC, m cc quyt nh ny cng c th xm phm n quyn v li ch hp php ca cng dn. Do , v nguyn tc, nhng quyt nh ny cng phi l i tng khiu ni. C quy nh nh vy mi bo m y quyn khiu ni ca cng dn.

- Khi nim HVHC quy nh trong khon 11, iu 2 Lut KNTC cha r rng, nht l khi hnh vi c th hin bng khng hnh ng (CQHC khng c nhng hnh ng cn thit theo chc nng nhim v ca mnh, gy thit hi cho c nhn, t chc cng c th b khiu ni). Do , khi nim ny cn quy nh r rng, y hnh thc th hin ca HVHC.

khc phc nhng tn ti nu trn, theo chng ti, khi nim QHC, HVHC trong Lut KNTC cn c sa i, b sung nh sau:

- Quyt nh hnh chnh l quyt nh bng vn bn ca c quan nh nc hoc ca ngi c thm quyn trong cc c quan nh nc c p dng mt ln i vi mt hoc mt s i tng c th v mt vn c th trong hot ng qun l hnh chnh nh nc.

- Hnh vi hnh chnh l hnh ng hoc khng hnh ng ca c quan nh nc hoc ca ngi c thm quyn trong c quan nh nc khi thc hin chc nng, nhim v trong lnh vc qun l hnh chnh nh nc.

c. C ch gii quyt khiu ni hnh chnh

Lut KNTC v Php lnh TTGQCVAHC quy nh quyn la chn (CQHC cp trn hoc To an) cho ngi khiu ni khi c quyt nh gii quyt khiu ni ln u hoc ht thi hn gii quyt m khiu ni khng c gii quyt. Khi xt x v n hnh chnh, To n nhn dn c lp vi c quan hnh chnh, ngi c hnh vi hnh chnh b khiu ni. Tuy nhin so vi yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO th c ch gii quyt khiu ni hnh chnh hin hnh cn nhiu bt cp, cha p ng c y , c th:

- T chc, c nhn khiu ni QHC, HVHC s khng c c hi c yu cu To n xt x nu nh sau khi c quyt nh gii quyt khiu ni ln u chn con ng khiu ni ln CQHC cp trn, k c

6

khi c quyt nh gii quyt khiu ni cui cng. Hn na, theo quy nh ca Php lnh TTGQCVAHC th To n ch th l, gii quyt chn loi vic. Do , khng phi bt k khiu ni i vi quyt QHC,HVHC no cng c To n xem xt, gii quyt. Nh vy, vi nhng quy nh ny hn ch quyn khiu ni ca t chc, c nhn v y cng l bt cp ln nht ca c ch gii quyt khiu ni hnh chnh hin nay.

- Vic gii quyt ca CQHC cp trn i vi QHC, HVHC ca cp di cha bo m tnh c lp v mi quan h hnh chnh ph thuc. Thc t c nhiu QHC, HVHC c thc hin bi ch (s ch o) ca CQHC cp trn. V vy, khi nhng quyt nh hoc hnh vi ny b khiu ni th vic gii quyt ca CQHC cp trn kh bo m tnh khch quan, c lp.

- C ch gii quyt khiu ni ca CQHC hin nay mang nng "tnh hnh chnh", khp kn trong h thng, kh bo m c tnh khch quan v khng thin v.

- Cha thit lp c c quan ti phn hnh chnh c lp vi CQHC gii quyt c hiu qu cc khiu ni hnh chnh. y cng l tn ti ln trong c ch gii quyt khiu ni hnh chnh hin nay.

khc phc nhng tn ti nu trn v p ng yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO, theo chng ti, cn quy nh c ch gii quyt khiu ni hnh chnh theo nguyn tc: khiu ni hnh chnh c gii quyt qua hai giai on CQHC, nu ngi khiu ni khng ng th khi kin v n hnh chnh ti To n. C th nh sau:

- Giai on th nht c quan hnh chnh

Giai on ny c giao cho c quan, ngi c QHC, HVHC b khiu ni. Giai on ny khng phi l mt cp gii quyt khiu ni, m thc cht l giai on mang tnh cht ho gii, t xem xt li QHC, HVHC b khiu ni. Bi v khng th coi l mt cp gii quyt khiu ni khi mt ngi, c quan "va bng, va thi ci", ngi b khiu ni ng thi l ngi gii quyt khiu ni. ph hp vi tnh cht ca giai on ny, lut cn quy nh: ngi b khiu ni phi t chc gp g, trao i, i thoi vi ngi khiu ni trn nguyn tc bnh ng, dn ch, khch quan lm r bn cht php l ca v vic. Ngi khiu ni phi nu ni dung khiu ni, a ra nhng cn c khiu ni QHC, HVHC. Ngi b khiu ni phi gii thch, nu ra nhng cn c php l khi ban hnh QHC hoc c HVHC. Nu qua gp g, i thoi, ngi b khiu ni thy QHC, HVHC ca mnh khng c hoc thiu cn c php l, khng hp l gy thit hi n quyn v li ch hp php ca ngi ngi khiu ni th phi sa i, b sung, thay th QHC hoc chm dt HVHC v gii quyt nhng vn khc c lin quan nh: bi thng thit hi, xin li cng khai... Nu thy QHC, HVHC l c cn c php lut, hp l, ph hp vi thc t th phi gii thch, a ra nhng bng chng, ti liu chng minh cho ngi khiu ni hiu r l khiu ni ca h khng c cn c v yu cu h chp hnh.

i vi nhng trng hp khiu ni QHC, HVHC ca B trng, Th trng

7

c quan ngang B, c quan thuc Chnh ph, ca nhng ngi ng u cc c quan nh nc khc Trung ng nu kt thc giai on mt, ngi khiu ni khng ng c quyn khi kin v n hnh chnh ra To n xt x.

- Giai on th hai c quan hnh chnh

Nu qua giai on th nht, ngi khiu ni khng ng th ngi c thm quyn gii quyt l Th trng c quan cp trn trc tip ca ngi b khiu ni. Kt thc giai on ny m ngi khiu ni khng ng vi quyt nh gii quyt khiu ni th c quyn khi kin v n hnh chnh ti To n. Giai on ny mi tht s l mt cp gii quyt khiu ni. Do , lut cn quy nh trnh t, th tc gii quyt khiu ni theo hng cht ch, bo m s c lp, khng thin v trong qu trnh kim tra tnh hp php, hp l ca QHC, HVHC b khiu ni.

Vic quy nh thm quyn gii quyt khiu ni qua hai giai on nh trn ca CQHC c nhng u im sau:

- Giai on th nht to ra c hi php l cho ngi khiu ni v ngi b khiu ni gp nhau thng lng, ho gii khi c tranh chp xy ra, ng thi " gn trch nhim gii quyt khiu ni vi ngi ban hnh QHC v HVHC b khiu ni 3. Nu giai on ny gii quyt c hiu qu s c ngha v nhiu mt: chm dt khiu ni ngay t ni pht sinh, khng gy ra mu

3 Bo co s 605/CP-VII ngy 7/5/2004 ca Chnh ph v tnh hnh v kt qu gii quyt khiu ni, t co t khi thc hin Lut Khiu ni t co c hiu lc n ht qu 1/2004 , tr 10.

thun, cng thng gia c quan nh nc v cng dn, khng tn thi gian, tin bc ca c hai bn, uy tn, hiu qu qun l ca nh nc c cng c v nng cao.

- Giai on th hai quy nh Th trng CQHC cp trn trc tip ca ngi b khiu ni c thm quyn gii quyt khiu ni, mt mt cao trch nhim ca c quan cp trn i vi cp di khi c khiu ni xy ra, mt khc thng qua vic gii quyt khiu ni, c quan cp trn kim tra hot ng ca cp di, qua thy c c nhng s h, yu km c bin php chn chnh, gii quyt kp thi nhm nng cao hiu qu qun l nh nc. Vic gii quyt ca c quan cp trn cng bo m tnh c lp tng i, p ng c mc nht nh yu cu: c quan gii quyt phi c lp vi c quan b khiu ni. Hn na, quy nh khiu ni c gii quyt qua hai giai on CQHC gim ti s lng v vic khiu kin n Ta n. Mt l do khng km phn quan trng l khi gii quyt khiu ni, CQHC khng nhng xem xt tnh hp php m cn xem xt c tnh hp l v tnh hnh, thc tin qun l nh nc a phng c bin php gii quyt linh, ph hp vi c th ca qun l hnh chnh nh nc. V vy, s gii quyt dt im c s lng ln cc v vic khiu ni ngay t giai on CQHC.

- Khi cc CQHC nh nc gii quyt m ngi khiu ni vn khng nht tr th vn c mt c hi na bo v quyn v li ch hp php ca mnh l khi kin v n hnh chnh ti To n. C th ni vic cng dn khi kin v n hnh chnh ti To n khi qua hai giai on xem xt, gii quyt

8

ca CQHC nh nc l mt phng thc cui cng va th hin tnh c lp, khch quan, bo m quyn khiu ni ca cng dn v ph hp vi yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO.

Cng vi vic sa i Lut Khiu ni, t co theo hng nu trn cn sa i Php lnh TTGQCVAHC m rng thm quyn xt x ca To n nhn dn theo hng: To n c thm quyn xt x tt c cc khiu ni hnh chnh, tr nhng khiu ni trong lnh vc an ninh, quc phng, ngoi giao v nhng khiu ni lin quan n b mt nh nc. ng thi, cn c c ch nng cao nng lc xt x ca To n i vi cc khiu ni hnh chnh; nghin cu thnh lp c quan quan ti phn hnh chnh c lp gii quyt c hiu qu nhng khiu ni hnh chnh.

d. Th tc gii quyt khiu ni

Lut KNTC quy nh th tc gii quyt khiu ni kh c th; ngi gii quyt khiu ni c quyn yu cu cc bn cung cung cp chng c, gii trnh nhng ni dung b khiu ni, t chc i thoi, xc minh ti ch, trng cu gim nh v.v..

Tuy nhin i chiu vi yu ca HTM v cc hip nh ca WTO v th tc gii quyt khiu ni th Lut KNTC cn c nhng im cha ph hp:

- Th tc gii quyt khiu ni cn mang nng "tnh hnh chnh", khp kn, gia nhng ngi c lin quan n v vic t c c hi trao i, "tranh tng" vi nhau v vi c quan b khiu ni v c quan gii quyt khiu ni v ni dung khiu ni, nhng cn

c gii quyt khiu ni, hng gii quyt khiu ni v.v..

- Quy nh c ch u quyn khiu ni (c s tham gia ca lut s trong qu trnh gii quyt khiu ni) mi ch hnh thc Ngh nh ca Chnh ph, do hiu lc php l v tnh minh bch b hn ch.

- Cha c c ch cc bn lin quan thu thp c bng chng t pha bn kia v bn th ba.

khc phc nhng tn ti nu trn, p ng c nhng yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO, theo chng ti th tc gii quyt khiu ni cn c hon thin theo hng:

- Quy nh vic gp g, i thoi cng khai, dn ch, bnh ng, coi y l mt trnh t bt buc trong cc giai on gii quyt khiu ni hnh chnh.

Cn quy nh nhng ni dung c th v ch nh i thoi: Khi nim i thoi; i thoi phi c tin hnh tt c cc giai on (cp) gii quyt khiu ni; i vi nhng v khiu ni phc tp, ko di, gay gt, ng ngi th vic i thoi phi c quy nh theo hng cht ch, cng khai, dn ch hn; quy nh nguyn tc i thoi, nhng vn phi i thoi, trnh t, th tc i thoi; kt qu i thoi l mt trong nhng cn c quan trng ngi c thm quyn ban hnh quyt nh gii quyt khiu ni.

- Quy nh c th vic u quyn khiu ni v vic lut s tham gia qu trnh gii quyt khiu ni.

9

Trong Lut KNTC khng quy nh vn ny, tuy nhin ti iu 2 ngh nh s 53/2005/N-CP ngy 19/4/2005 ca Chnh ph c quy nh "cng dn t mnh hoc thng qua ngi i din theo quynh ca php lut thc hin quyn khiu ni". Nhng quy nh ny cn rt m nht v khng r rng.

hon thin quy nh ny, trong Lut KNTC cn quy nh c th c ch u quyn khiu ni v nhng bo m php l lut s tham gia qu trnh gii quyt khiu ni.

minh bch th tc gii quyt khiu ni, Lut KNTC cn quy nh: cc chng c ca cc bn a ra v chng c c quan c thm quyn gii quyt khiu ni thu thp c phi c cng khai v phi cho cc bn trao i, tranh lun v tnh ng n, khch quan v hp php ca chng c . Ngoi vic tranh lun v chng c cc bn lin quan phi c bit v tranh lun v ni dung khiu ni, gii trnh ca bn b khiu ni, l hng gii quyt khiu ni. Nhng quy nh ny s khc phc c tnh khp kn, "tnh hnh chnh" ca qu trnh gii quyt khiu ni hin nay ca c quan hnh chnh nh nc.

. C ch bi thng thit hi do hnh vi vi phm gy ra cho ngi khiu ni

Lut KNTC cp n vic bi thng thit hi do hnh vi tri php lut gy ra cho ngi khiu ni bng vic ghi nhn ni dung ny trong ni dung quyt nh gii quyt khiu ni (iu 38, iu 45). Tuy nhin, vic quy nh mi ch dng li ghi nhn c tnh nguyn tc trong Lut Khiu ni, t co, cc vn bn quy phm

php lut hin hnh khc cha quy nh c th, y bo m quyn c bi thng thit hi ca ngi khiu ni trong lnh vc qun l hnh chnh.4 hon thin vn ny, cn xy dng Lut v bi thng thit hi, trong c vic bi thng thit hi do hnh vi tri php lut ca nhng ngi trong CQHC gy ra trong khi thi hnh cng v.

e. Ni dung phn quyt ca c quan hnh chnh

V c bn nhng quy nh ca Lut KNTC v phn quyt ca CQHC p ng c nhng yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO. Tuy nhin, i chiu vi yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO th ni dung phn quyt ca CQHC cn bt cp:

- Cha c c ch cng khai cc quyt nh gii quyt khiu ni, mi ch dng li quy nh: "ngi gii quyt khiu ni cc ln tip theo khi cn thit th cng b cng khai quyt nh gii quyt i vi ngi khiu ni v ngi b khiu ni" (Khon 2, iu 45 Lut KNTC).

4 Hin nay vn bi thng thit hi c quy nh trong hai vn bn: Ngh quyt s 388/NQ-UBTVQH11 ngy 17/3/2003 ca U ban Thng v Quc hi v bi thng thit hi cho ngi b oan do ngi c thm quyn trong hot ng t tng gy ra; Ngh nh s 47/CP ngy 3/5/1997 ca Chnh ph v vic gii quyt bi thng thit hi do cng chc, vin chc nh nc, ngi c thm quyn ca c quan tin hnh t tng gy ra. Tuy nhin hai vn bn ny cha cp y , ton din vn bi thng thit hi (cha c c ch bi thng trong trng hp sai), nht l trong lnh vc qun l hnh chnh nh nc.

10

- Mt s c quan nh nc cn dng hnh thc cng vn, thng bo thay cho hnh thc quyt nh gii quyt khiu ni.

- Cn c gii quyt khiu ni cha c quy nh r rng, cha c quy nh: ch s dng lm cn c gii quyt nhng chng c c cc bn bit. Tn ti ny do quy nh v phng thc gii quyt khiu ni ca Lut KNTC mang nng "tnh hnh chnh", khp kn, ngi khiu ni t c c hi "tranh tng", phn bin v nhng chng c do bn kia a ra v nhng ni dung quan trng khc ca v vic.

- Cha c c ch thi hnh c hiu qu cc QGQKN ca CQHC m ch dng li nhng quy nh c tnh nguyn tc, do thiu tnh kh thi. V vy, trn thc t, t l nhng quyt nh gii quyt khiu ni c hiu lc php lut c thi hnh rt thp.

khc phc nhng bt cp hin hnh, p ng y yu cu ca cc hip nh ca WTO cn hon thin ni dung phn quyt ca CQHC theo hng sau:

- Quy nh vic gii quyt khiu ni nht thit phi th hin bng vn bn v di hnh thc l Quyt nh GQKN, ch khng nn dng cc hnh thc nh Cng vn, Thng bo, li ni

- Quy nh c ch cng khai cc QGQKN bng cch ng ti trn mt ph trng ca Tp ch chuyn ngnh hoc mt n phm nht nh ca Trung ng v a phng hoc trn mng Internet.

- Quy nh r rng c th cn c gii quyt khiu ni bao gm: cn c kt qu xc minh, kim tra, kt lun ni dung khiu ni

v iu khon c th ca chnh sch, php lut. Ch c dng lm cn c gii quyt khiu ni i vi nhng chng c m cc bn lien quan c bit, trao i v tranh lun. y l yu cu ch yu, l nhng ni dung quan trng nht ca QGQKN, nu khng tho mn yu cu ny th quyt nh gii quyt b v hiu v l mt trong cn c hu QGQKN.

- Quy nh r rng trch nhim, trnh t, th tc thi hnh QGQKN. khc phc nhng tn ti trong vic thi hnh QGQKN v p ng y yu cu ca HTM v cc hip nh ca WTO, Lut KNTC cn hon thin theo mt trong hai hng sau:

+ Quy nh c th nhng QGQKN c hiu lc php lut phi t chc thi hnh; trch nhim t chc thi hnh quyt nh, trnh t, th tc thi hnh quyt nh; cn c, thm quyn tm nh ch thi hnh quyt nh, ch ti php l khi khng thi hnh hoc chm ch thi hnh quyt nh v.v..

+ Ban hnh php lnh hoc ngh nh ca Chnh ph v thi hnh quyt nh gii quyt khiu ni v bn n hnh chnh ca To n nhn dn./.

________________________________

* Ths lut, Ph V trng V II, Vn phng Chnh ph

1

i mi t chc v hot ng ca to n nhn dn

Phm Qu T*

Va qua, B Chnh tr ra Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 2-6-2005 cp n nhng yu cu c bn v ci cch t php t nay n 2020, trong a ra nhim v T chc h thng to n theo thm quyn xt x, khng ph thuc vo n v hnh chnh. i mi t chc to n nhn dn ti cao theo hng tinh gn vi i ng thm phn l nhng chuyn gia u ngnh v php lut, c kinh nghim trong ngnh.

thc hin phng hng nu trn, bi vit di y nu ra mt s vn lin quan cn lu v xut kin nhm gp phn nng cao hiu qu hot ng ca To n.

T chc h thng To n theo thm quyn xt x

nh gi v thc trng c quan t php, ti Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 2-6-2005, B Chnh tr nu r: T chc b my, chc nng, nhim v, c ch hot ng ca cc c quan t php cn bt hp l. i ng cn b t php, b tr t php cn thiu; trnh nghip v v bn lnh chnh tr ca mt b phn cn b cn yu, thm ch c mt s cn b sa st v phm cht, o c v trch nhim ngh nghip. Vn cn tnh trng oan, sai trong iu tra, bt, giam gi, truy t, xt x. C s vt cht, phng tin lm vic ca c quan t php cn

thiu thn, lc hu.

Thc hin ng li ci cch t php ca ng, ti Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 2-6-2005, B Chnh tr a ra nhng yu cu nhim v c th trong thi gian ti nh sau:

1. Xc nh r chc nng, nhim v, thm quyn v hon thin t chc b my cc c quan t php. Trng tm l xy dng, hon thin t chc v hot ng ca to n nhn dn.

2. T chc h thng to n theo thm quyn xt x, khng ph thuc vo n v hnh chnh, gm: to n s thm khu vc c t chc mt hoc mt s n v hnh chnh cp huyn; to n phc thm c nhim v ch yu l xt x phc thm v xt x s thm mt s v n; to thng thm c t chc theo khu vc c nhim v xt x phc thm. To n nhn dn ti

cao c nhim v tng kt kinh nghim xt x, hng dn p dng thng nht php lut, pht trin n l v xt x gim c thm, ti thm. Vic thnh lp to chuyn trch phi cn c vo thc t xt x ca tng cp to n, tng khu vc.

3. i mi t chc to n nhn dn ti cao theo hng tinh gn vi i ng thm phn l nhng chuyn gia u ngnh v php lut, c kinh nghim trong ngnh

Nh vy, c s l lun tin hnh i mi t chc v hot ng ca h thng to n nhn dn theo thm quyn xt x (m khng theo n v hnh chnh nh hin nay) bao gm:

- To s thm khu vc c nhim v xt x s thm nhng v n thuc thm quyn.

-To n phc thm c nhim v ch yu xt x phc thm nhng v n ca to s thm m bn n, quyt nh c khng co, khng ngh v xt x mt s v n s thm thuc thm quyn.

-To thng thm xt x phc thm nhng v n ca to phc thm x s thm m bn n hoc quyt nh c khng co, khng ngh.

- To n nhn dn ti cao c nhim v tng kt kinh nghim xt x, hng dn p dng thng nht php lut, pht trin n l v xt x gim c thm, ti thm.

2

Nhng vn t ra

thc hin vic i mi t chc v hot ng ca to n nhn dn theo, m hnh i mi nu trn, theo chng ti, cn gii quyt my vn c bn sau y:

1) V trch nhim v bo co cng tc ca Chnh n to n

Vic Chnh n To n nhn dn a phng chu trch nhim v bo co cng tc trc Hi ng nhn dn c quy nh ti iu 135 Hin php nm 1992 c sa i, b sung nm 2001, th hin nguyn tc hot ng ca to n phi chu s gim st ca nhn dn thng qua c quan i din cho h l Hi ng nhn dn cc cp. Hin nay, to n c t chc theo cc n v hnh chnh, tng ng vi cc cp chnh quyn t cp huyn tr ln u c mt to n nhn dn. Cc to n nhn dn mi cp chu trch nhim v bo co cng tc trc Hi ng nhn dn cp .

Theo Ngh quyt s 49-NQ/TW ngy 2-6-2005 ca B Chnh tr , to n c b tr theo khu vc. To n cp s thm c th bao gm nhiu huyn, vy ch bo co v chu s gim st trc Hi ng nhn dn c thc hin th no. Tng t nh vy i vi to thng thm, y l cp to n m php lut hin hnh khng c quy nh. H thng cc c quan nh nc hin nay c c quan trung ng, a phng l cp tnh, cp huyn, cp x, khng c c quan tng ng vi to thng thm. Nu thnh lp to thng thm th y l c th ca ngnh to n. Vy to thng thm l c quan trung ng hay c quan a phng, to thng thm chu trch nhim v bo co trc c quan quyn lc no, trung ng

hay a phng, trong khi iu 135 Hin php nm 1992 (sa i) quy nh, Chnh n to n nhn dn ti cao chu trch nhim v bo co cng tc trc Quc hi; Chnh n to n nhn dn a phng chu trch nhim v bo co cng tc trc Hi ng nhn dn.

2) V ch b nhim Chnh n, Ph chnh n, Thm phn to n

Theo quy nh ti Php lnh Thm phn v Hi thm nhn dn nm 2002 th h s b nhim Chnh n, Ph chnh n cp tnh hoc cp huyn u phi c s ng ca thng trc Hi ng nhn dn cng cp. Vic b nhim Thm phn phi thng qua Hi ng tuyn chn thm phn do Ch tch hoc Ph Ch tch Hi ng nhn dn cp tnh lm ch tch hi ng. Hi ng ny c trch n