Nghin cu Lp php s 4 (4/2003)

nclpTr s

35 Ng QuynH Ni

T: 080-48486 / 48487Fax: 080-48486

E-mail: nclp@hn.vnn.vn

Ban c vnV Mo

TS. V c KhinTS.Trn Ngc -ng

Trn Quc Thun

Tng bin tpNguyn Ch Dng

Pht hnhTi H Ni:

T: 080-43364Ti TP. H Ch Minh:

T: 080-83771

Giy php xut bnS 117/GP ngy 30/3/2001 ca B Vn ho - Thng tin

Ti khon93101126

Vn phng Quc hi35 Ng Quyn H NiTi kho bc nh n-c

H Ni

In ti Nh in Bo Thanh Ho

tp ch ra hng thng - s 4 (27) thng 4 nm 2003

Mc lcThi s - Trao i

U ban th-ng v Quc hi hp phin th-ng k th 6 v th 7 Khnh Vn 2 Th-ng mi ton cu v chnh sch v-t qua i ngho

Lm Nguyn-Minh c 5 T chuyn Hp ng v hiu n nim tin vo php lut

Ph-ng Linh 12

Nghin cu nh n-cTrch nhim hin php Bi Ngc Sn 20Bn v hot ng ca Vin kim st nhn dn

TS. Nguyn Thi Phc 28i mi t chc v hot ng ca chnh quyn cp x,ph-ng

PGS, TS. Thi Vnh Thng 34

Nghin cu php lutCh quyn quc gia trong th gii ngy nay

TS. Trn Vn Thng 40 Vi nt v d n cc lut thu ti k hp th 3, Quc hikho XI

TS. inh Dng S 45Php lut thu - mt s hn ch TS. L Th Thu Thu 51Php lnh trng ti th-ng mi-nhng th thch pha tr-c

LS. Trn Hu Hunh 61

Nghin cu chnh schVn chnh lch giu-ngho vi qu trnh hi nhp th-ngmi ton cu

Nguyn Trn Bt 67

Thc tin php lX l hp ng v hiu qua mt v n

Phan H-ng Thu 72

Thng tin nghin cuHi ngh lin Ngh vin v T chc th-ng mi th gii

Phan H 76u t- n-c ngoi v cc ngun tin gi i vi cc n-c angpht trin 80

nh ba: Thiu nhi th cho mng ngy 30/4

Thi s - Trao i

2

D n Lut k ton

Quc hi xem xt,

cho kin ln th nht

d n lut ny ti k hp

th 2. D n Lut

-c sa i, b sung

theo h-ng tip thu nhiu

kin ca cc i biu

Quc hi v: i t-ng

p dng Lut k ton;

nhng vn lin quan

n k ton qun tr; thi

hn bo qun, l-u tr ti

liu k ton v tiu

chun, trch nhim ca

k ton tr-ng...

Ti phin hp th 6,

UBTVQH dnh nhiu thi

gian trao i v cho kin v

tnh hp l v kh thi ca mt

s quy nh trong d n nh-:

bo qun, thi gian l-u tr ti

liu k ton v trch nhim ca

k ton tr-ng. Theo mt s

thnh vin UBTVQH, nu quy

nh v thi gian bo qun, l-u

tr ti liu nh- trong d tho (20

nm) l qu di, gy kh khn

v tn km cho cc doanh

nghip. C kin ngh cn

nhc rt ngn xung 10-15 nm

hoc quy nh khung thi gian

hp l cho tng loi h s. Ban

son tho l gii thi gian bo

qun ti liu k ton ti a 20

nm l cn c vo thi hiu truy

cu trch nhim hnh s lin

quan ti ti liu k ton. quy

Nghin cu Lp php s 4 T42003

U ban th-ng v Quc hi hpphin th-ng k th 6 v th 7

Nhm chun b cho k hp th 3, Quc hi kho XI s khai mc vo thng 5/2003, U ban th-ngv Quc hi kho XI xem xt, quyt nh mt khi l-ng cng vic kh ln v quan trng vi mctiu y nhanh hn na cng tc xy dng lut, php lnh v bo m cht l-ng tt hn cho nhngni dung ca k hp Quc hi k ny. Tp ch NCLP xin im li mt s vn cn nhiu kin khcnhau trong tho lun cc lut, php lnh ca hai phin hp th 6 v 7 va qua

khnh Vn

Phin hp th 6, UBTVQH kho XI

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Phin hp U ban th-ng v Quc hi

3

biu Quc hi ti k hp ti,

nh-: phm vi, i t-ng gim

st, khi nim gim st ti cao,

gim st ca i biu Quc hi

v ca on i biu Quc hi.

V phm vi gim st vn bn,

c kin cho rng, Quc hi

khng ch gim st nhng vn

bn quy phm php lut m cn

phi gim st c nhng vn bn

d-i lut, nhng vn bn c bit.

kin ny phn tch rng, vnbn lut ca chng ta l lut

khung, c nhiu vn bn h-ng

dn thi hnh, do vy cn gim

st c nhng loi vn bn ny

bo m tnh thng nht.

Vn on i biu Quc

hi c thm quyn gim st hay

khng cng l vn tranh lun

nhiu, bi trn thc t on i

biu pht huy vai tr quan

trng trong t chc hot ng

gim st ca i biu Quc hi.

Vn y l quy nh r v

thm quyn ca on i biu

Quc hi v cc i biu Quc

hi trong gim st.

Lut sa i, b sung mts iu ca Lut thu tiu thc bit

UBTVQH c bn nht tr vi

nhiu ni dung sa i trong d

tho Lut v gp vo mt s

vn ln vn cn nhiu kin

khc nhau. Ni dung nhng vn

ny l vic c nn -a thm

mt hng xe my vo i t-ng

chu thu tiu th c bit, vn

tng thu sut mt s mt

hng nh- bia, my iu ho

nhit

Nhiu kin thnh vin

UBTVQH ch-a thuyt phc bi

l gii ca Chnh ph v vic

nh thu c bit 30% i vi

mt hng xe my. Lp lun ca

Chnh ph l nhm qun l v

hn ch s l-ng xe my hin

hnh; tuy nhin cc i biu ti

phin hp UBTVQH cho rng

trong nhiu nm ti, xe my vn

l ph-ng tin giao thng quan

trng i vi c- dn nng

thn, min ni v th nh. L

do nh thu gim n tc giao

thng ch-a thc s hp l v c

th tng c-ng qun l, p dng

mnh cc bin php hnh chnh

hoc c th hn ch s l-ng xe

my i vi tng vng, p dng

thu tiu th c bit i vi

tng loi xe.

V thu sut thu tiu th

c bit, mt s thnh vin

UBTVQH ngh Ban son tho

ht sc cn nhc ti tc ng ca

loi thu ny ti mi tr-ng u

t- i vi mt s mt hng tr-c

y ch chu mt loi thu tiu

th c bit (nh- my iu ho,

bia...) nay va phi chu thu

tiu th c bit va chu thu

gi tr gia tng...

nh c tnh kh thi hn,

UBTVQH ngh Ban son tho

tham kho kin ca cc ngnh

c lin quan nh-: Cc l-u tr

quc gia, B Cng an...

Lin quan ti trch nhim v

quyn hn ca K ton tr-ng,

UBTVQH nht tr vi quy nh

v quyn ca k ton tr-ng

-c bo l-u kin chuyn mn

bng vn bn, quyn bo co vi

c quan nh n-c c thm quyn

khi c kin khc vi kin ca

th tr-ng.

D n Lut thng k

C nn quy nh trong d n

lut ny v thng k ngoi thng

k nh n-c? l vn m

cc thnh vin UBTVQH cn

nhc. Qun l v s dng kt

qu ca hot ng thng k t-

nhn l vn mi, ch-a c kinh

nghim, c th nh h-ng ti b

mt quc gia, b mt t-, quyn

li ca c nhn, t chc do

cn -c nghin cu, gii trnh

thm.

D n Lut hot ng gimst ca Quc hi

D n -c trnh xin

kin i biu Quc hi ti k

hp th hai v -c hon

chnh thm mt b-c. Tuy

nhin, mt s vn vn cn

nhiu kin khc nhau v c th

y cng l nhng vn s

nhn -c s quan tm ca i

Thi s - Trao i

4

D n Lut thu thu nhpdoanh nghip (sa i)

D n lut sa i theo

h-ng iu chnh gim mc thu

sut thu thu nhp doanh nghip

ni chung v khng phn bit

gia doanh nghip trong n-c v

doanh nghip n-c ngoi. Theo

lut hin hnh, doanh nghip

trong n-c c mc thu sut ph

thng l 32% trong khi doanh

nghip c vn u t- n-c ngoi

l 25%. D n lut xut mc

thu sut ph thng l 28% cho

c hai loi doanh nghip. Xung

quanh vn ny c nhiu

kin khc nhau. Mt s thnh

vin bn khon v hu qu gim

thu ngn sch ln trong khi kh

nng tng thu l ch-a chc chn

v ngh cn nhc mc thu

ph thng l 30%. Nhiu kin

khc li ng tnh vi mc thu

sut 28% v s khuyn khch

doanh nghip tch t vn, tng

kh nng sn xut. Theo kt lun

ban u ca UBTVQH, nn -a

c hai ph-ng n ra trnh Quc

hi.

Vic b sung thu nhp t

chuyn quyn s dng t vo

thu nhp chu thu cn -c cn

nhc thm trnh mu thun

vi Lut thu chuyn quyn s

dng t hin hnh v Lut t

ai (sa i) chun b trnh

Quc hi.

D n Lut sa i, bsung mt s iu ca LutNgn hng Nh n-c VitNam

Hai vn Ban son tho

trnh xin kin UBTVQH sa

i ti d tho Lut sa i, b

sung mt s iu ca Lut Ngn

hng Nh n-c Vit Nam l vic

cho php giy t c gi tr di

hn -c tham gia th tr-ng

tin t v ni dung gim st vic

tiu hu tin.

Theo kin ca Ban son

tho, khng nn quy nh B Ti

chnh, B Cng an cng ch tr,

phi hp gim st qu trnh hu

tin vi Ngn hng Nh n-c

nh- lut hin hnh m ch nn

quy nh hai t chc ny gim

st qu trnh in, c tin, cn

vic tiu hu s do Ngn hng

nh n-c gim st v t chc

thc hin. L do -a ra l cc t

chc trn khng c nghip v, s

lm chm ch, ng khi

l-ng tin cn tiu hu. V vn

ny, nhiu kin cho rng,

cn c vai tr ca cc c quan

khc khng phi l Ngn hng

nh n-c trong qu trnh gim

st tiu hu tin nhm bo m

tnh khch quan. khng lm

chm ch qu trnh tiu hu tin,

theo UBTVQH cn tng c-ng

ch o, quy nh c th v trch

nhim v s phi hp gia cc

c quan chc nng.

D n Php lnh sa i,b sung mt s iu ca Phplnh cn b, cng chc

Theo T trnh ca Chnh ph,s c hai thay i ng ch d tho Php lnh ln ny. lvic tch cng chc lm vic khu vc hnh chnh v vin chclm vic khu vc s nghip vm rng thm i t-ng cngchc l cn b lm vic x,ph-ng.

UBTVQH ng tnh vi

Chnh ph vic tch khon 3

iu 1 php lnh hin hnh quy

nh chung v cn b, cng chc

hnh chnh, s nghip thnh hai

khon: Cn b, cng chc lm

vic cc c quan hnh chnh

nh n-c v cn b, cng chc

lm vic cc n v s nghip

thun li cho vic phn nh

ch , chnh sch cn b.

V vic m rng thm it-ng cng chc, nu d thony -c thng qua, cn b x,ph-ng s tr thnh cng chcnh n-c.

Vn b sung ch cngchc d b -c a s thnh vinUBTVQH ng tnh nhm tongun cho i ng cn b, cngchc k cn, p ng yu cucng nghip ho - hin i hot n-c. UBTVQH cho rng,Chnh ph cn quy nh r hnna v tiu chun, quyn, nghav v nghin cu thm v tn gii t-ng ny cho ph hp./.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Nghin cu Lp php s 4 T42003

th-ng mi v v-t i ngho

5

1. C hi nhiu, nh-ng

thch thc cng lm

v-t ln th tr-c ht

phi nhn din -c nhng kh

khn, thch thc cng nh- cc

c hi m ton cu ho mang

li. y, cc din gi u cchung quan im: t bn thn

n, th-ng mi ton cu c tnh

cht khch quan, khng lm

giu, cng khng lm ai ngho

i. Giu hay ngho ph thuc

vo vic c v-t qua thch thc,

nm bt c hi hay khng, m

iu li ph thuc vo nng

lc ca tng quc gia, tng

Th-ng mi ton cu v chnhsch v-t qua i ngho

D t -c nhng thnh tu -c cng ng th gii ca ngi trong vic xo i, gim ngho,nh-ng n-c ta vn thuc din n-c ngho, 80% dn s vn l nng dn, t l ng-i ngho vn mccao 32%. Vic xo i, gim ngho giai on sau bao gi cng gp kh nhiu hn trong giai onu. N-c ngho, ng-i ngho vn tip tc l nhng i t-ng d b tn th-ng nht trong tin trnhhi nhp, ton cu ho hin nay. Hi nhp l c hi v thch thc. Bn thn hi nhp khng trctip dn n ngho i, nh-ng cng khng phi l mn qu cho khng. Lm g khng b nghothm, v-t ln trong bi cnh ? Cuc To m quc t v Ton cu ho, th-ng mi v chnhsch v-t qua i ngho do Tp ch Nghin cu lp php, Bo Din n doanh nghip v OXFAMGB cng t chc ngy 19/3/2003 ti H Ni vi cc i biu Quc hi v cc chuyn gia trong vngoi n-c gp mt phn tr li cho cu hi ny

Lm Nguyn-Minh c

doanh nghip, tng ng-i dn.

Nhn din s phi l

Cc bo co ca OXFAM,

Action Aid1 gi nhng im bt

cng trong thc tin th-ng mi

quc t. l nhng lut l

1 OXFAM GB, Actionaid c cc bo co v th-ng mi quc t, v tnh hnh trng c ph, nui c basa, trng la,nui tm ca b con cc vng nng thn Vit Nam

ng L Quang V, Ph Ch nhim Vn phng Quc hi pht biuti cuc To m

Thi s- - Trao i

6 Nghin cu Lp php s 4 T42003

-c dn dng sn v nhng

tiu chun kp bt li cho cc

n-c ang pht trin. Tr-c ht,

l tiu chun kp trong

chnh sch tr gi. Chng hn,

cc n-c giu trong khi t ra

tiu chun chng tr gi th vn

tr gi cho nng nghip ca h

mi ngy 1 t USD, trong khi

li kin cc n-c ngho l

tr gi, hoc i hi cc n-c

ang pht trin phi m ca th

tr-ng l-ng thc cho cc n-c

pht trin; gi la m xut khu

ca cc n-c EU v M bnh

qun thp hn 40% chi ph sn

xut2... ng tnh vi nh gi

ny, ng L ng Doanh cho

rng, chnh sch tr gi ca

M, Nht l mt s nho

bng, phi l, phi kinh t, d cho

n -c bin lun bi l do h

nu ra l s cn bng chnh tr

nhng n-c ph thuc mt

phn quan trng vo nng dn.

Mt kh khn khc i vi

cc n-c ngho l nhng ro

cn khc nhau khi vo th

tr-ng cc n-c pht trin. ng

L-ng Vn T, Th tr-ng B

Th-ng mi nhn xt, cc n-c

pht trin lun ku gi h tr

cc n-c ngho, ng-i ngho,

nh-ng li khng chu m ca

tiu th sn phm ca ng-i

ngho bng vic dt ra nhng

ro cn mi. ng cho bit, trn

giy t th Lut chng bn ph

gi ca WTO kh cng bng,

nh-ng khi ni lut ho, cc

n-c pht trin lm cho n

thiu cng bng i vi cc

n-c ngho. Cn b Nguyn

Th Hng Minh, i biu Quc

hi, Th tr-ng B Thu sn

nhn nh rng, cc ro cn phi

thu quan cc n-c pht trin

l ci c ngn cn hng nhp

khu t cc n-c ang pht

trin m khng c tiu ch r

rng, hp l. B nu v d: ngay

c r-u ca EU c hm l-ng

cht b cm cao hn tiu chun

ca chnh EU t ra, nh-ng h

li lun so o vi hng ho ca

cc n-c pht trin3.

Mt khc, cc n-c ngho

cng ng tr-c sc p phi m

ca th tr-ng ca mnh cho

cc mt hng r hn, tt hn t

cc n-c pht trin, c bit

trong nng sn. Hng triu

ng-i nng dn trng ng ca

Mexico phi b t hoang,

ko nhau ln thnh ph, khng

nh ca, khng vic lm do

khng th chi li vi ng ca

M nhp vo qu r -c tr

gi n 35%.

Th-ng mi ton cu cng

i hi cc n-c ngho phi

chp nhn nhng lut l kht

khe, mi m, ri rm v s hu

tr tu, chng bn ph gi

Nhng c hi

Hi nhp vo nn kinh t,

th-ng mi ton cu cng

to ra nhiu c hi mi cho cc

n-c ang pht trin: n to ra

nhng th tr-ng xut khu

mi; to nhiu vic lm mi

cho ng-i dn; nh hi nhp, c

th du nhp nhng cng ngh,

k nng, t- duy kinh t mi; thu

ht vn trong v ngoi n-c.

B Nguyn Th Hng Minh

nhn mnh vai tr cng bng

ho th tr-ng ca cc t chc

quc t nh- WTO, FAO (T

chc Nng- L-ng th gii)

trong vic ci thin mi tr-ng

th-ng mi quc t theo h-ng

cng bng, gim bt sc p v

s phi l trong cc quy nh

mang tnh cht tiu chun kp

ca n-c giu. V d gn y

nht l phn quyt ca C quan

gii quyt tranh chp ca WTO

2 Nhng lut l -c dn dng v tiu chun kp trong th-ng mi quc t- Make Trade Fair- Riggle Rulesand double standards in international Trade- Oxfam, 20023 V d quy nh mi y ca EU v tiu chun kht khe v nng Cloramphenicol trong tm nhp khu voEU

Nghin cu Lp php s 4 T4

2003

th-ng mi v v-t i ngho

7

i M hu b o lut Byrd

trong v kin chng bn ph gi

thp gia EU v M4.

Do WTO m ra c hi gip

gii quyt tranh chp kh hiu

qu cho cc thnh vin, nn mt

s din gi k vng rng nu

Vit Nam l thnh vin WTO

th s kh khn hn trong v

kin c basa va qua.

Tm li, theo cc din gi,

hi nhp nhn chung l c li,

cn ch ng hi nhp, phi c

l trnh v bin php tng

c-ng nng lc. Truc ht phi

xem xt li h thng chnh sch

quc gia nhm pht huy ni lc,

tng c-ng nng lc cnh tranh.

Tin trch k, hu trch

nhn, cn c ci nhn khch

quan v hi nhp - khng thi

phng mt tri, nh-ng cng

khng ch quan tung h qu

mc. V iu quan trng l cc

c quan lp chnh sch v cc

hip hi cn cng gii bi ton

v cc l do yu km hin nay

v hnh ng chun b cho hi

nhp ch ng.

2. Vit Nam ang lm nh-

th no?

Nhiu m t li

Bnh lun v c hi trong hi

4 o lut b sung mang tn dn biu Byrd c iu khon cho php Chnh ph dng khon tin pht chng ph gi ti tr cho cc nh cng nghip M ng n khi kin. S phi l l ch chnh s ti tr ny li l tr gi vbo h, vi phm nguyn tc chng tr gi v bo h ti chnh ca WTO5 Xemn ngm- chm ni mt i C ph, NXB Chnh tr quc gia H Ni, 2002, Tr.17

nhp th-ng mi, ng L ng

Doanh nu ln mt thc trng

rng v d v s khn n ca

ng-i trng c ph thi gian

qua cho thy chng ta ch-a c

kinh nghim iu chnh sn

l-ng i vi mt th tr-ng c

nhu cu hp nh- th tr-ng C

ph th gii. Vit Nam cng

cn tp trung vo nhng mt

hng ch lc c li th trong

xut khu, em li li nhun

cao. ng Doanh nu ln con

s: 50% hng xut khu ca

Vit Nam l hng th, ch 5% l

hng ho c hm l-ng cng

ngh cao. Nu c duy tr t l

hng xut khu ny th c s

tng tr-ng v v-t qua i

ngho u gp kh khn. So

snh ca Oxfam v li nhun

em li gia con dao ni ting

ca Thu S v c ph ht xut

khu, th nm 1980 bn gn 4,2

kg c ph ht mi mua -c

mt con dao Thu S, nh-ng t

l ny nm 2001 l gp i

(10,2 kg)5. Nh- vy, ch-a ni

n s phi l trong lut l

th-ng mi, thy ngay s phi

l trong s phn chia li nhun

gia sn phm c hm lung

cng ngh vi sn phm th.

Thm vo l s phi l trong

s phn chia li nhun gia cc

cng ty th-ng mi a quc gia

C ph-cma,nh-ngbao gimi -cgi tr li

Thi s- - Trao i

8 Nghin cu Lp php s 4 T42003

(c kh nng tn dng trit

li ch t ton cu ho) vi

ngui sn xut sn phm th:

Cc cng ty ny h-ng li 30%

t gi bn l c ph ch bin,

trong khi ng-i nng dn ch

thu -c 6% t gi bn l c

ph ch bin6. S phi l ny

hon ton c th khc phc

-c phn no nu c chnh

sch cc cng ty th-ng mi

cng thuyn vi ng-i sn

xut ngho. V t l phi l trn

y, b Phm Chi Lan, Ph Ch

tch Phng Cng nghip-

th-ng mi cho bit rng y l

t l ph bin. V d, Canada,

ng-i trng la m ch h-ng

3% li nhun trong mt chic

bnh m bn l; nh-ng im

khc y l h -c Chnh

ph tr gi nng nghip. B Lan

cng ng vi ng Doanh

rng khng nn trng i xo

i ngho xut khu nguyn

liu th.

Khn ngoan p ng-i

ngoi

B Lan cho rng, sn xut,

xut khu ca chng ta pht

trin t pht, cn thiu t chc,

thiu trt t, thiu tinh thn tp

th. Cn c tnh trng tranh

ginh nu ko, gim gi thu li

gia nng dn- nng dn, nng

dn- doanh nghip, doanh

nghip- doanh nghip. i

biu doanh nghip Ph-ng

Hu Vit trong khi kh quan

v nhiu phm cht tt ca

ng-i Vit, trong c phm

cht thng minh trong kinh

doanh, th li -c rng: gi nh-

tim nng ny -c s dng

ng ch, -c tp th ho,

nhn ln thnh sc mnh

chung trn tinh thn hp ng,

hip tc7 thay v n li b s

dng lm s on v li ch ca

nhm nh, c l. Tnh trng

kinh doanh chp git, g

cng mt m nhau, thiu

mt bn tay ct t chm lo

ca hip hi hoc tm l li

con b sa nh nuc ang

cn l thc ti cn rt kinh

nghim v khc phc theo tinh

thn tin trch k.

Ni v kha cnh tm l tiu

nng trong kinh doanh, b

Phm Chi Lan ngh xem xt

li nh h-ng ch trng nng

nghip, trong khi tin ti mt

nn kinh t hin i th l ra th

t -u tin phi l dch v, cng

nghip, sau mi n nng

nghip8. S bn khon cy g,

con g? mi l mt nh; thm

vo phi bit cn nhc sn

xut bn cho ai, bn ci g

v theo b Lan, cn quen vi t-

duy rng, th tr-ng l ca

ng-i mua ch khng phi ca

ng-i bn. Li l ai? C l

nn trch t- duy kinh t ca cc

nh qun l, ch khng nn

trch ng-i nng dn. Cng v

chuyn t- duy, ng Trn Quc

Khnh, B Th-ng mi, nhn

xt: chng ta ang tm cch

khai thc th tr-ng u ra gip

ng-i sn xut ngho, nh-ng

tm l snh hng ngoi li l

mnh t bo b hng Vit

Nam thua ngay ti sn nh, cn

tr n lc v-t qua i ngho.

Ngay trong n-c, chnh

sch th-ng mi, u t- cng

ch-a hp l- B Lan dn

chng rng trong khi ta ang

ra chnh sch u t- to vic

lm, th vic s dng mt sut

u t- ti 230 triu USD cho

mt nh my xi mng ch to ra

6 Sch dn, tr.10,11 tt.7 V vn ny tham kho thm iu tra nghin cu ca Ts. Nguyn Th Anh Thu v tim nng tr tu v tinh thnhip ng, hp tc trong cn b khoa hc k thut, Vin Nghin cu Khoa hc Gio dc 2002; trong s 45000 cnb thuc 73/233 Vin nghin cu -c hi th ch c 31% tr li sn sng hp tc.8 Thc t c cu nhn lc lao ng ca Vit Nam ang phn nh c cu ngnh bt hp l: nm 2001 c 60.5%nhn lc lao ng trong nng nghip, 14.4% trong cng nghip v 25.05% trong cc ngnh dch v (TC Thng k2001), ch s ny theo Ngn hng th gii l lc hu hn ch s trung bnh trong cc n-c ng Nam l 30 nm(lc l-ng lao ng nng nghip Malaysia nm 1999 l 17.78%- Ch s pht trin ngun nhn lc, Ngn hngth gii)

Nghin cu Lp php s 4 T42003

th-ng mi v v-t i ngho

9

-c ch cho 700 lao ng.

Theo iu tra ca Ngn hng

th gii, th sut u t- ca

doanh nghip t- nhn cho mt

ch lm mi r hn 40% so vi

sut u t- ca doanh nghip

cng. Tuy vy, chnh sch i

vi doanh nghip va v nh,

doanh nghip ngoi quc

doanh cn ch-a pht huy hiu

qu, cn nhiu iu cn tho

g. Rt may mn l qu trnh

m thoi, trao i gia Chnh

ph v doanh nghip hin nay

ang i theo h-ng ny. Theo

b Lan, cn phi quan tm gip

ng-i nng dn ngay t khu

u tin, ch khng ch u

ra.

Bun c bn, bn c

ph-ng

Cu ni ca ng-i x-a lm

nhiu ng-i tm c khi nghe

trnh by v v kin c basa v

vai tr ca Hip hi ch bin v

xut khu thu sn Vit Nam

(VASEP). Tranh chp l chuyn

khng trnh khi trong th-ng

mi quc t, nh-ng cu chuyn

y l so snh t-ng quan lc

l-ng hai bn trong mt bng

Hip nh th-ng mi Vit-M,

th vai tr Nh n-c v cc hip

hi nh- th no? Php nhn

khi kin v ny v ng sau v

ny trong mi k hoch vn

ng u l Hip hi nui c

9 Xem thm: Bo Din n doanh nghip cc s u thng 4 nm 2003

nheo ca M (phi chnh ph).

C quan chc nng (k c Ngh

vin) ca Chnh ph M ng

vai tr bo h php l. V pha

Vit Nam, may mn l ta

cVASEP mn ng hu i

ng ra lm i tc. Nh li

thi chin tranh lnh, cc

lut gia t- php quc t x hi

ch ngha th-ng bn ci nhiu

vi m lut gia ph-ng Ty v

t- cch php nhn nh n-c

trong cc v kin th-ng mi

gia mt bn t- nhn (Doanh

nghip t- bn) v mt bn l

nh n-c (doanh nghip

XHCN). May l trong cu

chuyn ca v kin c basa, s

khp khing v t- cch php

nhn ny khng xy ra v ta

c Hip hi. ng Nguyn Ch

Dng, ch to cuc to m

nh li: trong khi Quc hi

kho X ang hp bn ph

chun Hip nh th-ng mi

Vit- M, mt nh vn M, b

Lady Bolton gi th- cho nhiu

v chnh khch ca Vit Nam

cnh bo rng mi c ch khi

kin M u xut pht t t-

nhn, nu c chuyn tranh chp

xy ra th Chnh ph M phi

tay, li cho t- nhn hoc xin

li v khng kim sot ni t-

nhn, thm ch Ngh vin ca

h; trong khi theo c ch

Vit Nam, Chnh ph th-ng

gnh ly mi trch nhim vo

mnh, cc doanh nghip ln li

l doanh nghip nh n-c, s

chu ri ro hn trong cc v hu

kin. VASEP vo cuc nh-

bn nguyn n, ginh vai tr

m phn cho Chnh ph. S

kin ny cho thy r vai tr ca

hip hi ngnh ngh, -c

nhiu i biu quan tm.

Tuy nhin, cc hip hi hin

nay vn nng v hnh chnh,

nh n-c ho mt cch hnh

thc. Chnh iu ny lm yu

vai tr ca hi v ln ln gia

chc nng nghip on ca hi

vi chc nng qun l ca Nh

n-c. Trong cuc tip xc vi

Th t-ng va qua ti thnh

ph H Ch Minh, vn cn c

ngh Nh n-c cn gip kinh

ph cho cc hip hi; trong khi

, Hi cc nh doanh nghip

tr li ch cn Nh n-c gip v

c ch, chnh sch. Mong

rng cc hi c v tr php l

xng ng bo v quyn li

v h tr thng tin cho cc

thnh vin9.

3- Cn phi lm g?Trn bnh din chung

Giu hay ngho ph thuc

vo nng lc ca cc ch th

tham gia th-ng mi quc t.

Chnh v th, ng L-ng Vn

T nhn mnh, cn tng c-ng

nng lc ca Chnh ph, doanh

nghip, tng c nhn, trong

Tng hm l-ng khoa hc-

cng ngh vo tng nng sn l

mt cch khc tng gi tr

mt hng. Nh-ng mun vy,

Gio s- Nguyn Ln Dng

ngh cn c chin l-c u t-

cho khoa hc - cng ngh v

xy dng th tr-ng khoa hc -

cng ngh thch hp10.

To vic lm cho ng-i dn,

l bin php cn c khc

gip v-t qua i ngho. Mun

vy, theo ng Trn Quc

Khnh, cn pht trin nhng

ngnh thu ht -c lao ng

nng thn, thu ht vn nhn ri

trong dn c- bng nhng chnh

sch thch hp v-t qua i

ngho. ng ly v d: chnh

sch thu cn tr pht trin gi

tr gia tng; cn qun khai thc

th tr-ng ni a. To mi

tr-ng u t- thun li cng l

mt cch v-t i ngho - bng

cch hon thin nhng vn bn

d-i lut v thu, ph, l ph;

xy dng v ci thin kt cu h

tng -Internet, vin thng, bc

xp, cng

V-t qua i ngho khng

phi l vic ca ring mt nhm

ch th m phi l s phi hp

n ca c bn nh ni trn-

nhiu kin trong to m u

thng nht nh- vy.

Quc hi

Ch-a bao gi nhu cu nng

cao hiu bit v lut php, kinh

nghim ca n-c ngoi, c

bit php lut th-ng mi quc

t li tr nn cn thit, cp bch

nh- hin nay. Cc i biu

Quc hi tham d cuc to m

cng cm nhn thy nhu cu .

i biu Quc hi Nguyn

Ln Dng xut tp trung

nhng i biu chuyn trch

(125 ng-i) t cc a ph-ng

v H Ni c iu kin

chuyn tm vo hot ng ngh

tr-ng hn tm quc gia,

trong c hot ng p ng

li ch c tri.

Qu trnh phn tch chnh

sch cn -c y mnh cc

lut ban hnh -c c th, kp

thi v n nh lu di. Xy

dng php lut: Quc hi phi

c nguyn tc xy dng php

lut ph hp vi hi nhp

trnh phi sa i sa li nhiu

ln trong mt thi gian ngn.

Quc hi cn ra lut ng,

thi s - Trao i

10

c bit l nng lc ca doanh

nghip, ng-i sn xut v cc

hip hi ca h- ch th trung

tm trong hi nhp v ngoi

ng, php lut, k nng giao

tip, m phn

Nh-ng tr-c ht, khng th

thiu -c s tr gip ca Nh

n-c trong vic thng tin, d

bo, ra chnh sch thch hp.

B Minh cho rng, h-ng dn

ng-i nng dn mi l quan

trng, khng cn tr gi nhiu,

khng cn lo h nng dn;

cn gip h tip cn ngun vn,

kin thc, thng tin. Cn cho

ng-i nng dn bit tiu chun

r rng v sn phm, v d nh-

th no l rau sch. Cng mt

ny, b Phm Chi Lan nhn

mnh, cch bn vng nht y

l pht trin gio dc cho ng-i

nng dn. C th hn, i biu

Quc hi Nguyn Ln Dng

nhc n hiu qu ca cc lp

hun luyn v k thut, cng

ngh, thng tin do cc hi t

chc cho ng-i sn xut v m

hnh hp tc Bn nh: Nh

n-c-Nh khoa hc, Nh doanh

nghip v Nh nng; trong

nh doanh nghip nn lo vn v

th tr-ng.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

10 Mt vi con s v t l chi cho KH-CN t Tng chi ngn sch Nh n-c: 1% (1991-1997), 1.99% (2000) v 2% (2001 - 2002) t ch tiu phn u do Ngh quyt TW 2 v KHCN (1997) ra, tuy nhin tng gi tr tuyt ica 2% ny trong ngn sch nm 2000 ch vo khong 1876 t VND; kh khim tn nu so vi con s 4000 t thtthot qua v EPCO Minh Phng.11 V kin i vi c basa Vit Nam xung quanh ci tn catfish cho thy mt v d v c ch p ng li ch ca c-tri, khi cc ch tri nui c nheo min Nam n-c M thng qua cc ngh s ca mnh t -c mc ch thngqua o lut cm c basa Vit Nam ly tn catfish

Nghin cu Lp php s 4 T42003

th-ng mi v v-t i ngho

11

nhanh, n nh.

B Nguyn Th Hng Minh

nhc n thc tin an Mch:

cc hip hi c mi lin kt

cht ch vi Quc hi n-c h,

nh khi cn thit h chuyn

ti ngay nhng vn ca mnh

ln din n Quc hi. y

cng l mt kinh nghim cho

Quc hi n-c ta trong vic

thit lp c ch p ng li ch

ca cc hip hi ni ring v

cc c tri ni chung11.

Chnh ph

Khi tho lun theo nhm,

cc i biu tp trung kh nhiu

n vai tr ca Chnh ph trong

vic v-t qua i ngho trong

bi cnh ton cu ho v th-ng

mi quc t. l:

1) H tr, hoch nh chnh

sch, to mi tr-ng tip cn

thng tin, xy dng hnh lang

php l ph hp, h tr c s

vt cht k thut, nng cao k

nng tip cn thng tin ca cc

doanh nghip, chnh quyn cc

cp, cc hi, to thng tin

nhiu chiu

2) To khun kh php l

cho hot ng ca cc hi, hip

hi to ra v tr php l cho

hi; h tr kinh ph cho hot

ng ca cc hi, nn c s phi

hp gia cc b v cc hi.

3) Khc phc tnh trng sn

xut theo phong tro mt cch

t pht, d bo s pht trin

(nhu cu, th tr-ng, gi c) ca

tng ngnh ngh; h tr v

ging, k thut; Nh n-c

khng nn lm nhng g m

hip hi v ng-i dn t lm

-c m ch nn to iu kin

cho hip hi.

Hip hi

B Minh l ng-i nhit

thnh ku gi thnh lp cc

hip hi ngnh ngh v Chnh

ph khng th v khng nn

quy hoch c th cho ng-i

nng dn mt nm sn xut bao

nhiu tn c, bao nhiu tn c

ph. Cc nh sn xut cn lin

kt vi nhau, bn vi nhau, giao

dn quyn quy hoch cho nh

sn xut. Hip hi khng

mnh th khng th bo v -c

li ch ca ngnh mnh. B ni:

Ng-i nng dn nu ng mt

mnh s rt kh. H cn cc

hip hi. Mt v d tch cc v

hip hi: nu trong v kin c

basa khng thnh lp Hip hi

nhng ng-i sn xut c basa

th cn gp kh khn hn

nhiu.

Cn trnh cnh tranh trong

ni b hip hi. Xc nh phm

vi hp tc gia nh n-c v hip

hi, cn thnh lp hi ca

nhng ng-i sn xut cng sn

phm- v d Hi sn xut b-i

Nm Roi, n-c mm Ph Quc.

Cn mt v tr php l cho Hi

cho danh chnh - ngn

thun. Chng no hi ch quy

t cc lnh o l cng chc v

h-u hoc ng-c li, phi do cc

quan chc nh n-c ng u

( c ting ni), th chng

Hi vn ch-a thc s pht

huy vai tr. Cn o to nng

lc cho cn b hi v pht trin

quan h hp tc lin kt tm

quc t ca cc hi, v trong

n-c, cc hi cn phi quan h

cht ch vi Quc hi.

*

* *

Mt ngy lm vic d nhin

khng th bn ht v vn ln

nh- v-t qua i ngho trong

bi cnh th-ng mi ton cu.

Nh-ng c th ni mt cch

chung nht l khng c m hnh

hi nhp duy nht. Vit Nam v

Trung Quc l 2 v d tt nht

v hi nhp tng b-c, t t,

thn trng. Trong cng cuc hi

nhp ny, c hi nhiu nh-ng

thch thc cng lm. Lm th

no tng tr-ng, pht trin,

nh-ng ng thi m bo cng

bng x hi- l bi ton

khng ch dnh cho cc nh lp

chnh sch m ca cc lc

l-ng x hi./.

Thi s - Trao i

12 Nghin cu Lp php s 4 T42003

Cng vi s pht trina dng, phc tpca hot ng kinht, khi Vit Nam ang tronggiai on hi nhp kinh t quct, php lut v hp ng phih-ng ti s m bo an ton,l cng bng cho cc ch thni chung v ch th trong hpng kinh t ni ring, gpphn lm lnh mnh mitr-ng kinh doanh. Vic nghincu, phn tch nhng quy nhphp lut hin hnh v xc nhhp ng v hiu (d-i y chyu cp n giao dch hpng dn s v hiu v hpng kinh t v hiu) cng vixem xt hu qu php l, tcng x hi sau nhng chuynhp ng v hiu c nghaquan trng c v l lun v thctin.

T chuyn hp ng v hiu n nim tin vo php lut

Nhng chuyn xung quanh hp ng v hiu v x l hp ng v hiu Vit Nam thi gian quacho thy bt cp ca cc vn bn php lut, ca vic p dng php lut ti To n, v thc phplut ca ng-i thi hnh. Cu chuyn ny lin quan n nhng li ch m php lut hp ng ngchm n, cng nh- mi tr-ng u t-, kinh doanh m php lut gp phn to nn. Nhng nhnxt d-i y chng ti tng hp -c t cuc hi tho v x l hp ng v hiu do Hi lut gia Vit-c cng Phng Cng nghip & Th-ng mi t chc

Cn c xc nh hp ng v hiu B Lut Dn s -BLDS (iu 131 v iu136) quy nh: Cc

giao dch dn s thiu mt trong cc iu kin d-i y l v hiu:(1) Ng-i tham gia giao dch c nng lc hnh vi dn s;(2) Mc ch v ni dung ca giao dch khng tri php lut, o

c x hi;3) Ng-i tham gia giao dch hon ton t nguyn;(4) Hnh thc giao dch ph hp vi quy nh ca php lut.Khi giao dch dn s v hiu, cc bn khi phc li tnh trng ban

u, hon tr cho nhau nhng g nhn; Bn c li gy thit hi phibi th-ng. (iu 146 - BLDS)

Php lnh Hp ng Kinh t-PLHKT (iu 8) quy nh:Nhng hp ng kinh t b coi l v hiu trong cc tr-ng hp:

(1) Ni dung hp ng kinh t vi phm iu cm ca php lt;(2) Mt trong cc bn k kt hp ng kinh t khng c ng k

kinh doanh theo quy nh ca php lut thc hin cng vic tho thun trong hp ng;

(3) Ng-i k hp ng kinh t khng ng thm quyn hoc chnh vi la o.

Vic x l ti sn tin hnh theo nguyn tc: cc bn c ngha vhon tr cho nhau tt c ti sn nhn -c t vic thc hin hpng; Thit hi pht sinh, cc bn phi chu (iu 39).

Lut Th-ng mi khng quy nh v hp ng v hiu, nh-ngtha nhn hp ng mua bn hng ho c th -c thc hin bngli ni hoc hnh vi c th.

Ph-ng Linh

Nghin cu Lp php s 4 T42003

hp ng v hiu

13

Cc quy nh v hpng v hiu

Qua nhiu kin trong vbn l cuc hi tho, c ththy rng, cc vn bn php lutc quy nh v hp ng vhiu bc l nhng cn bnhchung: nhiu quy nh muthun, nhau; c phncng nhc; c ch cn thiu vkhng theo kp thc tin.

Mu thun, chng cho

So snh cc quy nh v Hpng v hiu (HVH) giaBLDS v PLHKT, thy rng:

- BLDS ch quy nh ng-itham gia giao dch l t nguyn,c nng lc hnh vi dn s,trong khi PLHKT yu cung-i k hp ng kinh t phing thm quyn v khng chnh vi la o (khon 3, iu8-PLHKT);

- Cc bn k hp ng phic ng k kinh doanh thchin cng vic tho thun tronghp ng (theo khon 2, iu 8- PLHKT) khng phi iukin xc nh hp ng chiu lc hay v hiu trong ccquy nh ca BLDS;

- V x l hp ng v hiu,BLDS s quy nh bn c li gythit hi phi bi th-ng, trongkhi PLHKT ch xc nh thithi pht sinh cc bn phi chu.

S khc nhau c bn trong

quy nh v hp ng v hiugia BLDS v PLHKT dnti nhng cch hiu khc nhau,vic x l hu qu giao dch hpng v hiu, thi gian qua, phtsinh nhiu vn gy tranh ci.Chnh v quan nim hp ngdn s v hp ng kinh t cbn cht php l khc nhau, do, php lut iu chnh chngkhng c kh nng h tr, bsung cho nhau1 dn n tnhtrng, cc c quan ti phn VitNam th-ng lng tng trongvic p dng php lut. Lut s-Trn V Hi nu vn to nch p dng PLHKT mkhng p dng Lut th-ng mi,BLDS khi xem xt hp ng kinht v hiu v c nhng phnquyt rt khc nhau. V d v vVIDAMCO kin TANACO cho

thy iu .

i din ca VIDAMCO tihi tho khng nh: Giy phpng k kinh doanh thc hincng vic -c tho thun tronghp ng cn thit nn hiuyu cu cc bn c giy phpkinh doanh cho php -c thchin nhng vic tho thuntrong hp ng, khng phigiy php s dng hng ho,dch v sau hp ng. Trongtr-ng hp ny hnh vi mua xev hnh vi s dng xe l clp. Hnh vi s dng xe sau khimua (hnh vi s dng hng hosau hp ng ni chung), t nkhng th l yu t trc tip dnn hp ng v hiu.

Trong khi , nu to n pdng php lut theo quan im

Cng ty t Vit Nam Daewooo (VIDAMCO) kin cng tyTANACO vi phm ngha v thanh ton hp ng mua bn 100 xe t (k ngy 7/7/1995). To s thm tuyn hp ng kinh t l hpphp, buc TANACO phi tr VIDAMCO s tin cn n. To phcthm li tuyn hp ng v hiu, cn c Khon 2, iu 8, PLHKT:TANACO: Mt trong cc bn k kt hp ng kinh t khng cng k kinh doanh theo quy nh ca php lut thc hin cngvic tho thun trong hp ng. Cng vic tho thun trong hpng k gia VIDAMCO v TANACO l TANACO mua t caVIDAMCO. Trong quan h ny, VIDAMCO l ng-i bn, c ngk kinh doanh v sn xut v kinh doanh t, TANACO mua xe tVIDAMCO, ch-a c giy php kinh doanh mua bn t hay kinhdoanh vn chuyn hnh khch bng taxi ti thi im k hp ng(TANACO -c b sung chc nng mua bn xe t ngy 8/7/1995;giy php kinh doanh vn chuyn hnh khch bng taxi ngy17/10/1995) v To n cn c vo tuyn hp ng v hiu.

1 Gio trnh Lut Kinh t Vit Nam - NXB Chnh tr Quc gia, 2002 - L Minh Ton (Ch bin)

Thi s - Trao i

14 Nghin cu Lp php s 4 T42003

hp ng kinh t ch -c coil mt dng c bit ca hpng dn s, phi sinh t hpng dn s2 th c th ichiu vi iu 139- BLDS: ton, c quan nh n-c c thmquyn quyt nh buc cc bnthc hin quy nh v hnh thcgiao dch trong mt thi hn,qu thi hn trn m khng thchin th giao dch v hiu. Chon tr-c khi xy ra tranh chp,TANACO c giy php muabn t v giy php vnchuyn hnh khch bng taxi,nh- vy, to n cn xem xt viccc bn hon tt iu kin giao dch -c tip tc thchin, khng nn my mc tuynhp ng v hiu3.

Cng nhc, cu ton

iu 2, PLHKT quy nh:hp ng -c k kt giaphp nhn vi php nhn hocphp nhn vi c nhn c ngk kinh doanh. Ngh nh66/HBT ngy 2/3/1992 caHi ng B tr-ng (nay lChnh ph) gii thch nu mtbn khng kinh doanh s l hpng dn s. V vy ch -c coil hp ng kinh t v do lutkinh t iu chnh khi cc bnch th k kt u c mc chkinh doanh v c t nht mt bntrong hp ng l doanhnghip. S phn bit ny c thdn n cch hiu my mc:

xem xt hp ng v hiu chcn c vo PLHKT i vi hpng kinh t hay BLDS i vihp ng dn s.

Bn cnh , theo ng TrnHu Hunh, Phng Cng nghip& Th-ng mi Vit Nam th,php lut ca Vit Nam quynh nhiu cn c xc nhmt hp ng l v hiu, t-ngchng nh- cht ch, nh-ng hora li cng nhc. ng dn ra mts cn c b qua tho thun ch ca cc bn (mt c tnh cbn ca hp ng) v khng tnhn quan h thc t nh-:

- Hp ng b tuyn v hiukhi khng c cc iu khon chyu (iu 12, PLHKT, iu50 Lut th-ng mi v iu 176BLDS);

- Hp ng b tuyn v hiukhi khng -c lp bng vnbn (iu 1 v iu 11PLHKT);

- Hp ng b tuyn v hiukhi ng-i giao kt hp ngkhng c thm quyn (iu 8.3-PLHKT). y l vn anggy nhiu tranh lun trong giilut hc. Gn y nht, qua vtranh chp v hp ng mua bnnh lin quan n Cng ty PhM H-ng, c th thy cc yucu kh cng nhc ny ang tcc doanh nghip v k c ng-itiu dng tr-c nhiu ri ro phpl. ng Hunh cho bit, trongphp lut cc n-c th-ng thanhn nguyn tc l ng-i k hpng c nng lc (thm quyn)do iu l cng ty quy nh.Ngoi ra, nu hp ng do ng-i

Cng ty Ph M H-ng hot ng trong lnh vc bt ng sn, xynh vi mc ch kinh doanh. Phin to dn s ngy 21/1/2003 xtx v kin ca b Trn Th Thu Trang i vi Cng ty Ph MH-ng, tuyn hp ng mua bn nh gia b Trang vi Cng ty l vhiu, v ng-i tham gia k kt hp ng l Ph Gim c tip th caCng ty khng c s u quyn hp l ca Tng Gim c. i t-ngmua bn li khng phi l mt cn nh c th c giy chng nhn chquyn hp php, do ti thi im k hp ng, Ph M H-ng ch-ac giy chng nhn ch s hu cn nh h rao bn.

Theo phn quyt ca To n, Cng ty Ph M H-ng ch phi trli s tin nhn t cc ca b Trang, ngha l khi phc li tnhtrng ban u, hon tr cho nhau nhng g nhn (theo iu 146-BLDS) m khng phi bi th-ng thit hi cho b Trang khon tinli trn tng s tin v thi gian gp vn theo t l bin ng gi cnh t.

2 Gio trnh Lut Kinh t Vit Nam, tr.406 - NXB Chnh tr Quc gia, 2002 - L Minh Ton (Ch bin)3 Ngy 8/10/2002, ng ng Quang Ph-ng, Ph Chnh n TANDTC ra khng ngh bn n theo h-ng coi hpng trn l c hiu lc

Nghin cu Lp php s 4 T42003

hp ng v hiu

15

khng c thm quyn k, nh-ngsau ch th c thm quynbit n s tn ti ca hp ng hoc tip nhn hoc mcnhin chp nhn nhng li ch thp ng, th ch th khngc quyn yu cu to n tuynhp ng v hiu vi l do ng-ik kt khng c thm quyn...

Thiu, chm so vi cucsng

Php lut nhiu n-c phnbit hp ng v hiu tuyt ivi hp ng v hiu t-ng i.Thng th-ng hp ng -ccoi l v hiu tuyt i khi -ck kt xm phm li ch chungca x hi, trt t cng cng, viphm cc iu cm ca phplut. Cn hp ng -c coi l

v hiu t-ng i khi xm phmcc li ch t-. V th m ccn-c theo thng lut phn bitgia hp ng v hiu (void)-khng cn qua khi kin v hpng c th v hiu (voidable)-nu cc bn khi kin. T-ng t,BLDS Php phn bit gia hpng -ng nhin v hiu vhp ng v hiu c iu kin.

Th nh-ng, nh- cc ng TrnHu Hunh v Nguyn Nh-Pht (Vin Nghin cu Nhn-c v Php lut) l-u ,PLHKT mi ch phn bit hpng v hiu ton b v v hiutng phn, ch ch-a c s phnbit hp ng v hiu tuyt iv v hiu t-ng i, to n cth t ng ra tuyn b hpng v hiu. Cng theo

PLHKT, hp ng v hiu dovi phm iu cm ca php lutcng -c x l nh- hp ngv hiu do ch th khng thm quyn giao kt hpng..., u -c xem l vhiu tuyt i, khng c hiulc k t thi im giao kt hpng v u -c p dng iu39, PLHKT x l.

Gi nh- c s phn bit nitrn, vic x l i vi mi loihp ng v hiu s khch quanv cng bng hn, chng hnhp ng v hiu t-ng i chc th tuyn v hiu theo yucu ca cc bn- ng Pht ni.

Rt nhiu din gi khi bnn quy nh ng-i k hpng khng ng thm quyn(Khon 3, iu 8- PLHKT) nhn xt, v quy nh c phncng nhc nh- vy, nn yphp lut khng theo kpcuc sng. Trn thc t, cccng ty, ngn hngth-ngxuyn phi k cc hp ngkinh t, tn dngnn Tnggim c (Gim c) th-ng cvn bn phn cng chc nngnhim v (thc cht l u quynchung) cho cc Ph Tng gimc (Ph Gim c/Gim cchi nhnh). y,S u quyn -c th hin trong cc giyt ca cng ty, ng k cao hngiy u quyn4. Vic u quynth-ng xuyn nh- vy l chp

4 GS. Manfred Wolf- pht biu ti hi tho.

Ngi nh do Cng ty Ph M H-ng xy bn cho b Trn ThThu Trang

Thi s - Trao i

16 Nghin cu Lp php s 4 T42003

nhn -c, bi l y l vicphn cng nhim v iu hnhca cng ty, ng-i i din hpphp biu l s trao quyn5,nht l i vi vic k kt hpng sau mt thi gian di,pht sinh vic thc hin mtphn ngha v tronghp ng (nh- vicchuyn tin t cctrong v Ph MH-ng).

Mt vn nam nhiu kintrong cuc hi thocho rng ang b bng - xc nh linh- th no. iu146-BLDS quy nh:bn c li phi bith-ng thit hi. yl mt tin b, quynh r hn iu 39ca PLHKT. Tuynhin, cn c vn bnd-i lut h-ng dn, gii thchr rng, cht ch, hp l vn xc nh li dn n hp ngv hiu v trch nhim bith-ng thit hi thuc v cnhn ng-i k hp ng hayphp nhn c ng-i i dingiao kt hp ng. Khi khiphc tnh trng ban u v hontr cc ti sn cho mi bnphi c cch tnh bi th-ngthit hi tho ng. Theo Cngvn s 394/VP ngy 11/9/1995

ca To n nhn dn ti caoh-ng dn vic thc hin iu39-PLHKT th: nu nhntin tr-c, giao mt phnhng th i tr tin v hng,phn tin cn li phi hon tr,cng vi li sut cho vay. Quy

nh ny, trongmt s tr-nghp hp ngv hiu, nh- viphm iu cmca php lut,l khng thong. V d it-ng ca hpng l hnggi, ma tu,sng ng6.Cng cn lm rhn trch nhimca ng-ikhng c thmquyn i dinn u khi xy

ra thit hi cho i tc trong hpng. Vic bi th-ng thit hinh- th no, ng-i khng cthm quyn i din phi t bith-ng ton b, mt phn haydoanh nghip ng ra bith-ng mt phn, ton b

H-ng khc phc - T gc xy dng php lut v hpng v hiu

BLDS th hin nhng t-t-ng php l tin b v s v

hiu ca giao dch dn s v huqu php l ca giao dch dns v hiu, cn -c p dngcho cc quan h hp ng kinht, th-ng mi7 . iu cngl hp l khi xu h-ng phn bitrch ri gia hp ng kinh t vhp ng dn s khng cn tnti. Cch hiu ny gip cho vicx l hu qu giao dch HVHtr nn nht qun hn, tin tichm dt hiu lc ca PLHKT,sa i, b sung mt s quy nhv giao dch dn s v hiu trongBLDS cho ph hp, nh- kinthng nht ca cc chuyn giatrong hi tho.

Nhng ng-i cm cnny mc

Nhng bn n gy tranhlun

Theo ng Nguyn Nh- Pht:n nay ch-a c vn bn phplut chnh thc no giao thmquyn tuyn b hp ng v hiucho c quan To n. Vic tuynb hp ng v hiu -c xemnh- thuc thm quyn ca Ton, th hin bng mt bn nhoc mt quyt nh tuyn bhp ng v hiu. Tuy nhin,trong mt s tr-ng hp bcl nhiu im khng hp l, gycho ng-i dn v cc doanhnghip, c bit l cc doanhnghip c vn u t- n-c ngoilo ngi, khi quyn v li ch

5 Tham lun ca Ngn hng K th-ng - Techcombank ti hi tho.6 Nguyn Trung Tn , Vin Nh n-c v Php lut, X l hp ng kinh t v hiu- tham lun ti hi tho.7 Nguyn Nh- Pht - Phm Duy Ngha: Gio trnh Lut Kinh t Vit Nam, tr.276 - NXB H Quc gia, 2001

Chnh v quannim hp ng dns v hp ng kinht c bn cht phpl khc nhau, do ,php lut iu chnhchng khng c khnng h tr, b sungcho nhau dnn tnh trng, ccc quan ti phnVit Nam th-nglng tng trong vicp dng php lut

Nghin cu Lp php s 4 T42003

hp ng v hiu

17

chnh ng b chi b. Lut s-V Trn Hi, Cng ty Lut HNi ch ra, vn cn mt s vn tn ti trong thc t xt xhp ng v hiu ti To n:

- Khng c cn c php lvn xc nh hp ng v hiu;

- Nhiu hp ng v hiu-c coi l bnh th-ng vn bTo n tuyn v hiu;

- Tuyn mt hp ng vhiu ton b trong khi c thtuyn hp ng v hiu tngphn;

- Khuynh h-ng xem xt giiquyt HVH khng linquan trc tip n hnhvi phm ti trong mt vn hnh s;

- Ch p dngPLHKT m khng pdng Lut Th-ng mi, BLDSkhi xc nh hp ng v hiu.

Vic x l hu qu hp ng

v hiu cng rt tu tin, th-ng

khng p dng cc iu lut x

l hoc bi th-ng thit hi i

vi nhng ng-i c li chnh

trong vic dn n hp ng v

hiu; hoc tuyn cc bn u c

li v t chu thit hi pht sinh,

nh ng ng-i c li chnh

v nhng ng-i ch c li do s

sut nh8.

Thm phn v vic gii

thch lut

Sau khi tuyn cho Cng tyPh M H-ng (b n) thngkin, chnh ch to phin tocng c v mang nhiu tm t-.Bi theo ng, mc du n tuynng php lut nh-ng gythit hi khng nh cho nguynn, m xt v mt no lkhng phi vy9. Mt no ,hiu cch n gin nht, l lcng bng. Ci ti ca ng-ithm phn khng ch ch cnke theo cc vn bn php lut,m cn lm sao va tun theophp lut, li va khng lm cho

nhng quy nh ca php luttr nn khc nghit. Chng takhng xt bn cht hp ng mcng ty Ph M H-ng k vikhch hng l hp ng t cc,hp ng mua bn nh hay hpng ha mua bn (Ph MH-ng ch-a c giy ch s hunh). Nh-ng chnh s nhpnhng, khng r rng ny, cngvi vic gii thch v p dngphp lut mt cch cng nhc xc nh hp ng v hiu(hp ng ch-a cng chng,ng-i k khng ng thm

quyn), b qua trch nhim bith-ng thit hi l ch-a tntrng nguyn tc chung: cc chth kinh t bnh ng trong vic-c h-ng s bo h t phaNh n-c i vi quyn v lich hp php ca h.

n-c ta, thm phn khngc thm quyn gii thch phplut khi cn thit bo v lcng bng, cng khng th v lcng bng m tr-c tin li viphm php lut, ngay c khi quyphm iu chnh quan h no li thi, nh-ng vn cn hiulc(!). Do , ng-i lm cng

tc t- php,mun vakhng triphp lut, vat -c lcng bng,ho ra ph

thuc nhiu vo nhng nh lpphp. Bn cnh , mt giiphp p dng php lut -ccng bng hn l cng b rngri nhng bn n c hiu lcphp l -c coi l mu mc,tho ng v x l hp ng vhiu (nh- a s kin thamlun ti hi tho xut), to d-lun tt v nim tin cng l.

Nu ni ring v cc tr-nghp gii thch hp ng, to ncn cn c vo cc nguyn tc:quan h hp ng t trongquan h thc tin gia cc bn

Php lut ca Vit Nam quy nh nhiu cn c xc nh mt hp ng l v hiu, t-ng chngnh- cht ch, nh-ng ho ra li cng nhc

8 LS Trn V Hi: Tham lun ti Hi tho.9 Bo Php lut Tp.HCM ngy 13/2/2003.

Thi s - Trao i

18 Nghin cu Lp php s 4 T42003

cng nh- cc tp qun th-ngmi ph bin; bn yu th hn-bao gm ng-i khng son thohp ng, ng-i khng chuynnghip phi -c -u tin so vibn li th hn- ng-i son thohp ng, ng-i chuynnghip10.

Vi nhng vn m php lut hpng khng iuchnh, cn p dngcc nguyn tc mangtnh chung hn linquan n ngha v dn s, ngiao dch dn s v sau cng lcc nguyn tc c bn ca BLDS(iu 1n iu 13).. Tun thnguyn tc v mi quan h gialut chung v lut ring c ththy rng, cc quy nh chungca php lut hp ng (t iu394 n iu 420, BLDS) c th-c p dng cho tt c cc loihp ng khc nhau 11.

thc php lut vnhng li ch lin quan

Nhng quy nh hoc chungchung, hoc li thi so vithc t, nhiu khi li nh- l phaocu sinh, m mt trong cc bngiao kt hp ng c th sdng ho gii nhng b tchay bt li trong qu trnh thc

hin ngha v hp ng. Tr-nghp cng ty in t SEL yu cuto tuyn hp ng tn dng vayca VP Bank l v hiu do ng-ik hp ng khng ng thmquyn, vi mc ch khng phitr li vay trong 6 nm, gy thit

hi cho VP Bank gn 5 t ngl mt minh chng cho vic lidng k h php lut12. Cngkhng th l minh bch, khiTng Gim c cng ty Ph MH-ng (ng-i i din theo phplut) cho rng mnh khng hbit hay khng c vn bn uquyn cho Ph Gim c tip thk hp ng t cc mua nh virt nhiu khch hng13 trongthi gian di nh- vy.

V pha ch th c li t hnhoc khng c li trong cc hpng v hiu th thc t lith-ng ri vo tnh trng b khikin v chu thit. Trong khiphn ln cc v khi kin uxut pht t mu thun trongqu trnh thanh ton, ch khngphi do hnh thc v hiu, th

hu qu vic gii quyt theoh-ng hp ng v hiu, v hnhtrung khng gii quyt -cbn cht mu thun v li chkinh t m cn pht sinh nhiumu thun mi. Ng-i bnkhng i -c n m li tr

thnh con nmt cch phi l,khi phi nhn lihng v tr li stin t cc hocmt phn gi tr lhng i tc

thanh ton. Vng quay T - H -T14 bin t-ng thnh H- T - T -H m thc cht H l hng qua s dng b tr li (kt quca vn ng H - H), T lkhon tin phi tr li ng-imua khi ng-i bn nhn li H.S phi l hay mt tnh trngkhng bnh th-ng: x l huqu giao dch hp ng v hiutheo h-ng bt li cho ng-ingay15 ang tn ti.

n lc cn thay i tml kinh doanh khng theo phplut hoc ch mong lch lut.Khng th hnh x nh- trnc o m phi tun theo lutchi chung: lut php16. Tuynhin, lut chi y cng c lckhng theo kp vi din binquan h x hi, to ra nhng k

10 LS Trn Hu Hunh, tham lun ti hi tho.11 Phm Duy Ngha: Gio trnh Lut Th-ng mi Vit Nam, tr.92 - NXB H Quc gia, 200212 Xem thm Tham lun xung quanh vn x l HVH (VP Bank) ti hi tho.13 Bo Php lut Tp.HCM ngy 17/2/200314 Cng thc chung t- bn.15 LS Trn V Hi - tham lun ti hi tho v x l hp ng v hiu ngy 28/2/200316 TS Trn Ngc Dng - i hc Lut H Ni: pht biu ti hi tho.

Ng-i lm cng tc t- php, mun va khngtri php lut, va t -c l cng bng, ho raph thuc nhiu vo nhng nh lp php

Nghin cu Lp php s 4 T42003

hp ng v hiu

19

h. l iu kh trnh khi.Phi tm ngay ra nhng k hm bt, khng cho nhng k htn ti di di... Ch-a k nhngng-i bo v php lut, h mlun lch nhng s h ca lutth cn ti bng my ng-i dnbnh th-ng17.

Sau nhng chuyn v hpng v hiu, vic ph bin,tuyn truyn, nng cao thctm hiu k php lut tr-c khik hp ng v chp hnh phplut ca ng-i dn, doanhnghip, khuyn khch phttrin cc hnh thc h tr, t- vnphp l, mt ln na cn -cnhc li.

Nhng Tc ng nMi tr-ng kinh doanhv x hi

Khi c quan ti phn tuynhp ng v hiu, ch th giaokt hp ng phi gnh chunhng hu qu php l nhtnh, nh h-ng trc tip n tisn ca c nhn cng nh- hotng sn xut kinh doanh cadoanh nghip. Khng loi trtr-ng hp doanh nghip b phsn sau nhng li tuyn hpng v hiu. Hu qu trc tipca n l nhiu ng-i lao ngb ri vo tnh trang mt viclm. Ch xt ring chuyn hpng v hiu, iu ny tcng xu n mi tr-ng kinhdoanh ni chung.

Nu phi hai ln mt lngtin: mt lng tin vo doanhnghip, ng-i ta kin ln To n;nh-ng nu tuyn sai, mt lngtin vo To n, aicn mun tuntheo php lut? Drng cn nguynca vn lithuc trch nhimca c nhng ng-ilm lut, ph binphp lut v thihnh php lut.

Hp ng btuyn v hiukhng ng cngng thi ko theohu qu xu, xt trn kha cnhton x hi. Ting lnh n xam ting xu cng n xa.Hm qua mi l chuyn ca PhM H-ng v khch hng, ngymai c th thnh bi hc ivi ng-i ny, hay nhiung-i khc rt kinh nghim.

*

* *

Nu ra nhng c tt ca ccquy nh php lut hin hnh vhp ng v hiu, cch p dngchng, thm quyn xem xt hpng v hiu, x l hp ng vhiu ti to n, thc ca ccbn tham gia, nhng h qu mhp ng v hiu tuyn khngng li trn c s tnghp kin tham lun v bi vit

ca nhng ng-i tham gia cuchi tho v x l hp ng vhiu, chng ti thy a phn uthng nht: B PLHKT, b

sung nhng quy nhthch hp cho BLDSv cc vn bn linquan n hp ngv hiu; to n cnc cch gii thch, pdng, x l hp ngv hiu mm do,linh hot hn; ng-idn, doanh nghipcn tm hiu k tr-ckhi k kt hp ng,s dng th-ngxuyn cc dch v t-vn php l, lut s-.

Hp ng l quan h php lth-ng xuyn xy ra trong isng, nht li l trong mt nnkinh t th tr-ng. Bi th, x lhp ng v hiu nh- th no,iu c nh h-ng khng hnh n quyn li ca cc bnv khng km phn quan trngl n mi tr-ng kinh doanh,u t- ca n-c ta./.

17 Hu Th, Lun k h - Bt k h trong 99 Chuyn i - NXB Thanh nin H Ni, 1999

Nu phi hailn mt lng tin:mt lng tin vodoanh nghip,ng-i ta kin lnTo n; nh-ngnu tuyn sai,mt lng tinvo To n, aicn mun tuntheo php lut?

nGHIN CU NH NC

20

1. Trch nhim hin php- mt loi trch nhim phpl

i n nhn nh trchnhim hin php c phi lmt loi ca trch nhim phpl hay khng, cn phi xemtrch nhim hin php c thomn y cc du hiu ctr-ng ca trch nhim php lhay khng.

Xin xt mt tr-ng hp cth. Theo iu 84 ca Hinphp Vit Nam nm 1992,Quc hi c quyn bi b ccvn bn ca Chnh ph viphm Hin php. Gi s nh-Chnh ph ban hnh mt nghnh tri Hin php th Quchi c quyn bi b. Trongtr-ng hp ny pht sinhtrch nhim ca Chnh phtr-c Quc hi. Trch nhimny tho mn y cc duhiu c tr-ng ca trch nhimphp l: c c s thc t catrch nhim php l l vi phmphp lut (Chnh ph ban hnhNgh nh tri Hin php), cch ti (bi b), c s c-ngch ca Nh n-c (Quc hi lch th p dng ch ti c-ngch), c quyt nh c hiu lcphp l ca c quan nh n-cc thm quyn (Quc hi s ra

mt ngh quyt v vic ). D rngtho mn y cc du hiu c tr-ngca trch nhim php l nh-ng trchnhim ni trn khng th quy v mttrong cc loi trch nhim php ltruyn thng (trch nhim hnh s, trchnhim dn s, trch nhim hnh chnh,trch nhim k lut, trch nhim vtcht). Loi trch nhim ny c th gi ltrch nhim hin php v c s ca loitrch nhim ny l hnh vi vi phm luthin php, ch ti -c quy nh tronglut hin php, cc ch th tham giaquan h trch nhim ny l cc ch thca lut Hin php.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Trch nhim hin php

Hin phpl vn bn

xc lp khunkh php lcho vic t

chc v vnhnh quyn

lc nh n-c.Nu c quan,t chc hocc nhn no

vi phm Hinphp th u

phi chutrch nhim

v hnh vica mnh.

Trch nhim chnh l

trch nhimhin php.Trong nhn-c phpquyn, cnphi cao

trch nhimhin php, v

v mt llun, i hi

phi cnhng nghincu su hn,

y hn vloi trch

nhim php lny

Bi Ngc Sn*

Nghin cu Lp php s 4 T42003

trCH NHIM HIN PHP

21

Theo ti, l lun v trch nhim php lhin nay ch-a bao qut ht -c cc loi hnhtrch nhim php l. c kin cho rngcch phn loi trch nhim php l c khnng c nhng thay i nht nh1. Trchnhim hin php cn phi -c coi l mt loitrch nhim php l. Trch nhim hin phpv c bn c y nhng du hiu ca trchnhim php l, ng thi li c nhng imc th2.

Th nht, trchnhim hin php-c iu chnh bilut hin php. Trchnhim hin php-c quy nh trongcc vn bn t Hinphp - o lut cbn ca nh n-c chiu lc php l ticao, n cc o lutmang tnh hin php(cc o lut c hiulc php l thp hnhin php) quy nh v vic t chc quyn lcnh n-c.

Th hai, trch nhim hin php l mt loitrch nhim php l nh-ng ng thi cng lmt loi trch nhim chnh tr. Bi v Hinphp l vn bn t chc quyn lc nh n-c,bao gm nhiu vn , trong c xc nh vch chnh tr ca mt quc gia. Hn na,trch nhim hin php xy ra i vi cc chth l cc thit ch chnh tr, hoc vi cngdn vi t- cch l ch th ca qu trnh chnhtr (qu trnh thit lp quyn lc nh n-c,thit k chnh sch - Tg); v hot ng ca

nhng ch th ny lin quan n vichoch nh -ng li, chnh sch ca qucgia, nhng hot ng lin quan n li chca Nh n-c tm v m, lin quan ns pht trin chung ca Nh n-c. Trchnhim hin php l mt khi nim hp hntrch nhim chnh tr. Trch nhim hinphp th-ng l trch nhim ca Nh n-c.Trch nhim hin php pht sinh trong qutrnh t chc v thc hin quyn lc nhn-c tm v m -c iu chnh bi lut

hin php. Trchnhim chnh tr cnbao gm cc loitrch nhim trongcc t chc chnh trnh- ng chnh tr,cc t chc chnh tr- x hi...

Th ba, c sca trch nhimhin php l hnhvi trc tip vi phmHin php, nh-ng

c nhng tr-ng hp li l hnh vi gintip vi phm Hin php. Hin php VitNam ti iu 7 quy nh c s nhndn p dng ch ti min nhim i vi ibiu dn c l khi cc i biu khngcn xng ng vi s tn nhim ca nhndn. Trong mt s chnh th i ngh canh n-c t- sn, Quc hi c quyn pdng mt ch ti hin php l thay iChnh ph. C s ca trch nhim hinphp ca Chnh ph trong tr-ng hp nyl do Chnh ph khng cn s tn nhimca Quc hi. L do c th ca vic Quc

Trch nhim hin php l mt loiquan h chnh tr - php l xut hin tronglnh vc t chc v thc hin quyn lcnh n-c -c iu chnh bi lut hinphp, trong th hin s nh gi phnhn v mt php l i vi cc ch th chnh vi vi phm Hin php, v nhng chth ny phi chu trch nhim v nhnghu qu do h gy ra

1 TS. Hong Th Ngn. V trch nhim php l. Tp ch Nghin cu lp php, s 2, nm 2001, tr47.2 Khi nim trch nhim trong lnh vc php lut -c hiu theo hai ngha: mt tch cc, trch nhim l chctrch, cng vic -c giao, n bao hm c quyn v ngha v -c php lut quy nh; kha cnh b ng (tiucc), trch nhim -c hiu l hu qu bt li m c nhn hoc t chc phi gnh chu khi khng thc hin hocthc hin khng ng quyn v ngha v -c giao ph. l trch nhim truyn thng trong khoa hc php l-trch nhim php l. Gio trnh l lun chung v nh n-c v php lut. Khoa Lut - i hc quc gia H Ni,NXB i hc quc gia H Ni, H Ni 1998, tr 410. Khi nim trch nhim hin php dng y -c hiu theongha b ng (tiu cc).

nGHIN CU NH NC

22

hi bt tn nhim Chnh ph c rt nhiu:kt qu hot ng ca Chnh ph khng-c Quc hi chp thun; nhng d ndo Chnh ph trnh ln khng -c Quchi thng qua, nht l d n ngn sch;ch-ng trnh hot ng ca Chnh phkhng -c chp thun3.

Th t-, cc ch th tham gia quan htrch nhim hin php ch yu l cc cquan nh n-c, ng-i c chc v trongcc c quan nh n-c. Cng dn cng cth tr thnh ch th trong quan h trchnhim hin php. V d tr-ng hp mtcng dn b t-c quyn bu c, hay b t-cquc tch. Ngoi nhng ch th ni trn,ng chnh tr cng c th l i t-ng catrch nhim hin php. c, To nHin php lin bang c quyn cm hotng i vi nhng ng chnh tr vi phmHin php c lm suy yu hay xa bch .

Th nm, ch th p dng cc binphp ch ti hin php trong mt str-ng hp khng phi l nh n-c. Tronga s cc tr-ng hp, ch th p dng vch th b p dng cc ch ti hin php

u l cc c quan nh n-c, ng-i c chc vtrong cc c quan nh n-c. Nh-ng khc vicc loi trch nhim php l khc, trch nhimhin php c im c bit l c tr-ng hpch th p dng ch ti khng phi l nhn-c. iu 7 ca Hin php Vit Nam nm1992 quy nh: i biu Quc hi b c trihoc Quc hi bi nhim v i biu Hi ngnhn dn b c tri hoc Hi ng nhn dn binhim khi i biu khng cn xng ngvi s tn nhim ca nhn dn. Trong tr-nghp ny, ch th p dng ch ti hin php lnhn dn cn i biu Quc hi, i biu Hing nhn dn l i t-ng chu trch nhim.

Tm li, trch nhim hin php l mt loiquan h chnh tr - php l xut hin trong lnhvc t chc v thc hin quyn lc nh n-c-c iu chnh bi lut hin php, trong th hin s nh gi ph nhn v mt php li vi cc ch th c hnh vi vi phm Hinphp, v nhng ch th ny phi chu trchnhim v nhng hu qu do h gy ra.

2. Vn trch nhim hin php ca mts ch th

Chng ti xin tp trung vo trch nhim

Nghin cu Lp php s 4 T42003

To n ti cao ca M khng c quyn tuyn b hu b mt o lut ca Ngh vin vi phm Hinphp, m ch tuyn b khng p dng o lut trong mt tr-ng hp c th. iu ny khng ni lntrch nhim hin php ca Ngh vin, khng c mt ch ti no -c p dng vi Ngh vin trong tr-nghp ny.

Nga, iu 125 ca Hin php Lin bang Nga quy nh: To n Hin php Lin bang Nga, theonhng khiu ni v vic vi phm cc quyn v t do hin nh ca cng dn hay theo yu cu ca ccto n, kim tra tnh hp hin ca o lut -c p dng hoc s -c vin dn p dng trong tngtr-ng hp c th theo trnh t do lut lin bang n nh. Nh- vy, vn kim tra tnh hp hin olut ca Nghi vin ch t ra trong mt v vic c th. Trong tr-ng hp o lut ca Ngh vin -c xcnh l vi phm hin php, To n hin php s tuyn b khng p dng o lut . iu ny cng gingnh- M, khng ni ln trch nhim hin php ca Ngh vin. To n Hin php Nga cng nh- To nti cao M, khng c quyn tuyn b hu b o lut vi phm Hin php. Ngha l khng c trch nhimhin php i vi Ngh vin khi Ngh vin ban hnh mt o lut vi phm Hin php.

Cn Php th iu 61 ca Hin php Php quy nh: Nhng o lut bin ch, tr-c khi ban hnhv cc quy tc ca hai Vin, tr-c khi thi hnh, phi ln Hi ng bo hin xem xt cc vn kin c ph hp vi hin php khng. Hi ng bo hin Php ch kim tra tnh hp hin ca d lut tr-ckhi -c Ngh vin thng qua. i vi nhng o lut do Nghi vin thng qua nu vi phm hin php thHi ng bo hin cng khng c quyn hu b. Tc l cng khng xy ra trch nhim hin php i vihnh vi ca Ngh vin ban hnh mt o lut vi hin.

3 PGS.TS. Nguyn ng Dung. Hin php v b my nh n-c. NXB Giao thng vn ti, H Ni 2002, tr236.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

trCH NHIM HIN PHP

23

hin php ca mt s thit ch ch yu cuthnh chnh th nh n-c.

Quc hi

Theo Hin php th khng c tr-ng hpno Quc hi phi chu trch nhim hinphp. Lut ban hnh vn bn quy phmphp lut ti iu 81 quy nh: Theo ngh ca U ban th-ng v Quc hi, Chtch n-c, Hi ng dn tc, cc U banca Quc hi, Chnh ph, To n nhn dnti cao, Vin kim st nhn dn ti cao, Mttrn T quc Vit Nam vcc t chc thnh vin, ibiu Quc hi, Quc hixem xt, quyt nh bi bmt phn hoc ton blut, ngh quyt ca Quchi tri Hin php. Theoquy nh ny, Quc hi lc quan c thm quyn bib vn bn ca Quc hi tri Hin php.Nh-ng, khng th ni n trch nhim hinphp y. V, trch nhim php l l mtloi quan h xut hin c t nht hai ch th:mt ch th c hnh vi vi phm php lutphi chu trch nhim php l, v ch th pdng bin php ch ti m trong tr-ng hpni trn, th ch c mt ch th l Quc hi.

Theo chng ti, mt s nh n-c t- snnh- M, Nga, Php cng khng xy ra trchnhim hin php khi Quc hi ban hnh mto lut vi phm Hin php. Khc vi ccn-c trn, vn trch nhim hin php caQuc hi trong vic ban hnh mt o lutvi hin -c t ra trong chnh th cng hoi ngh c. To n Hin php c quyntruy cu trch nhim hin php i vi hnhvi ca Ngh vin trong vic ban hnh mto lut vi phm Hin php, v hnh thc

ch ti Hin php -c p dng y lhu b o lut vi phm Hin php4.

Trong mt s nh n-c t- sn theo chnhth i ngh, Ngh vin cn phi chu mtch ti l gii tn Ngh vin. iu 109 caHin php Lin bang Nga n nh cho Tngthng quyn gii tn Duma quc gia. iu68 ca Hin php Cng ho Lin bang cquy nh: Nu ngh thng qua s tnnhim i vi mnh ca Th t-ng Linbang khng -c s ng ca a s thnh

vin ca Ngh vin Linbang th theo ngh caTh t-ng Lin bangtrong vng 21 ngy Tngthng Lin bang c thgii tn Ngh vin Linbang. Theo Hin phpca Anh, Th t-ngChnh ph c quyn yucu nguyn th quc gia

gii tn Ngh vin. Ch ti gii tn Quchi do Nguyn th quc gia t thn pdng hoc theo ngh ca ng-i ng uhnh php.

Vic Quc hi phi chu trch nhimhin php tr-c c quan t- php (bi blut ca Quc hi), v hnh php (gii tnQuc hi) nm trong khun kh canguyn tc phn chia quyn lc -c pdng trong t chc nh n-c cc n-cny. To n mt v th ngang bng viQuc hi nn mi c th truy cu trchnhim hin php i vi hnh vi ca Quchi. Chnh ph cng mt v th c lp,ngang bng vi Quc hi nn c th yucu nguyn th quc gia gii tn Quc hi.

Cn Vit Nam t chc quyn lc nh

Theo Hin php nm1992 th khng c tr-ng hpno Quc hi phi chu trchnhim hin php

4 Hin php Cng ho Lin bang c ti iu 93 n nh cho To n Hin php lin bang thm quyn kim tratnh hp hin cc o lut do Ngh vin ban hnh. To n Hin php lin bang l cp xt x duy nht c thm quyntuyn b cc o lut ca Lin bang hay bang l khng cn gi tr v khng ph hp vi Hin php. Xem WolfgangHorn. Php tr, dn ch v quyn ti phn ca hin php. In trong Nh n-c php quyn. NXB chnh tr qucgia, HN 2002, Tr205.

NGHIN CU NH NC

24

n-c theo nguyn tc thng nht quyn lc.Theo , Quc hi l i din ti cao ca chquyn nhn dn nn khng th c mt thitch no c th ng trn Quc hi thchin quyn ti phn v hnh vi ca Quc hi.

i vi i biu Quc hi, trch nhimhin php xy ra khi i biu khng cnxng ng vi s tn nhim ca nhn dn.Theo iu 7 ca Hin php nm 1992 th ibiu Quc hi c th b c tri hoc Quc hibi nhim khi i biu khng cn xngng vi s tn nhim ca nhn dn.

i vi U banth-ng v Quc hi,th trch nhim hinphp xy ra khi Uban th-ng v Quchi ban hnh mt vnbn tri Hin php.Trong tr-ng hp nyQuc hi s p dngbin php ch ti lbi b nhng vn bnphp lut do U banth-ng v Quc hiban hnh tri Hin php.

Quc hi c quyn p dng bin php chti min nhim, bi nhim i vi Ch tchQuc hi, cc Ph Ch tch Quc hi v ccU vin U ban th-ng v Quc hi.

Ch tch n-c

Theo iu 84 ca Hin php nm 1992,Ch tch n-c do Quc hi bu, min nhim,bi nhim. Min nhim, bi nhim chnh lch ti -c Quc hi p dng truy cutrch nhim hin php i vi Ch tch n-ctrong tr-ng hp Ch tch n-c c hnh vi vi

phm Hin php. Cng theo quy phmHin php ni trn, mt bin php ch tiHin php khc m Quc hi c th pdng i vi Ch tch n-c l bi b ccvn bn php lut do Ch tch n-c banhnh trong tr-ng hp vn bn ca Chtch n-c vi phm Hin php.

Chnh ph

Trch nhim hin php xy ra khi Chnhph ban hnh mt vn bn php lut viphm Hin php. Trong tr-ng hp ny ccc ch ti hin php -c p dng l: nh

ch vn bn caChnh ph tri Hinphp -c p dngbi U ban th-ngv Quc hi, v hub vn bn caChnh ph tri Hinphp -c p dngbi Quc hi.

Ti iu 109Hin php xc nhChnh ph chutrch nhim tr-c

Quc hi. Theo thng l chung, ni ntrch nhim ca Chnh ph l ni n trchnhim ca c tp th Chnh ph, ch xy rakhi Chnh ph b Ngh vin, Quc hi bttn nhim dn n ph bnh, gii tn5.Trch nhim hin php ca Chnh ph nhiu chnh th t- sn -c quy nh trongHin php l trch nhim ca c tp thChnh ph - trch nhim lin i ca Chnhph, v ch ti th-ng l vic lt Chnhph vi c s l vic Quc hi b phiu tnnhim hay bt tn nhim i vi Chnhph6. Trong lch s lp hin Vit Nam, vn

Nghin cu Lp php s 4 T42003

5 PGS.TS. Bi Xun c. Hon thin c ch trch nhim ca Chnh ph v cc thnh vin ca Chnh ph. Tp chNghin cu lp php, s 12, nm 2002, tr356 iu 69 - Hin php Nht Bn xc nh: Nu Ngh vin biu quyt kin ngh ph bnh, hay bc b kin ngh tnnhim, ton th Ni cc phi t chc, tr phi H ngh vin b gii tn trong 10 ngy. Hin php Ba Lan ti iu66 quy nh: H ngh vin c th bi nhim, bng mt a s phiu tuyt i da trn phiu bt tn nhim i viHi ng b tr-ng...

i vi U ban th-ng v Quc hi,th trch nhim hin php xy ra khi Uban th-ng v Quc hi ban hnh mtvn bn tri Hin php. Trong tr-nghp ny Quc hi s p dng bin phpch ti l bi b nhng vn bn do Uban th-ng v Quc hi ban hnh triHin php

Nghin cu Lp php s 4 T42003

trCH NHIM HIN PHP

25

trch nhim ca tp th Chnh ph -c t ra t Hin php nm 1946 ti iuth 54: Th t-ng phi chu trch nhimv con -ng chnh tr ca Ni cc. Nh-ngNgh vin ch c th biu quyt v vn tn nhim khi Th t-ng, Ban th-ng vhoc 1/4 tng s Ngh vin nu vn yra. Trong hn 24 gi sau khi Ngh vin biuquyt khng tn nhim Ni cc th Ch tchn-c Vit Nam c quyn -a vn tnnhim ra Ngh vin tho lun li. Cuctho lun ln th hai phi cch cuc tholun ln th nht l 48 gi. Sau cuc biuquyt ny, Ni cc mt tn nhim phi tchc. Nh-ng ccHin php sau ny ukhng quy nh hnhthc c th trchnhim ca tp thChnh ph.

i vi trch nhimhin php ca tngthnh vin ca Chnhph, Hin php quynh: Quc hi minnhim, bi nhim Tht-ng Chnh ph (iu 84); Th t-ngChnh ph trnh Quc hi ph chun ngh v vic cch chc Ph Th t-ng, Btr-ng, cc thnh vin khc ca Chnh ph(iu 114); Quc hi ph chun ngh caTh t-ng Chnh ph v vic cch chc PhTh t-ng, B tr-ng, cc thnh vin khcca Chnh ph (iu 84); Ch tch n-c cnc vo Ngh quyt ca Quc hi cch chcPh Th t-ng, B tr-ng, cc thnh vinkhc ca Chnh ph (iu 113).

Hin php nm 1992 sa i va qua -a vo mt quy phm quan trng lin quann trch nhim hin php ca Chnh ph lQuc hi c quyn: b phiu tn nhim ivi nhng ng-i gi cc chc v do Quchi bu hoc ph chun (iu 84). Nh-vy, i vi Chnh ph, Quc hi c quyn

b phiu tn nhim i vi Th t-ng, PhTh t-ng, B tr-ng, cc thnh vin khcca Chnh ph. C ng-i hiu rng vic bphiu tn nhim l mt bin php ch ti caQuc hi i vi Chnh ph. Tuy nhin,chng ti cho rng vic b phiu tn nhimhay b phiu bt tn nhim khng phi lmt bin php ch ti, m ch l c s quy kt trch nhim, tc l tin i nvic p dng cc bin php ch ti. Sau bphiu tn nhim th cc bin php ch ti cth -c p dng l min nhim, bi nhim.

To n nhn dn ti cao v Vin kimst nhn dn ti cao

U ban th-ng vQuc hi c quyn pdng hnh thc ch til nh ch i vinhng vn bn phplut do To n nhndn ti cao v Vinkim st nhn dn ticao vi phm Hinphp. Quc hi cquyn bi b vn bnphp lut do To n

nhn dn ti cao v Vin kim st nhn dnti cao vi phm Hin php.

Chnh n To n nhn dn ti cao, Vintr-ng Vin kim st nhn dn ti cao lnhng chc danh do Quc hi bu. Do ,cn c theo iu 84 ca Hin php, Quchi c quyn b phiu tn nhim i vi haichc danh ny. Kt qu ca vic b phiutn nhim c th dn n vic Quc hi pdng hnh thc ch ti min nhim, binhim truy cu trch nhim hin phpi vi Chnh n To n nhn dn ti cao,Vin tr-ng Vin kim st nhn dn ti cao.

3. Trch nhim hin php trong bicnh xy dng nh n-c php quyn

Vit Nam ang tin hnh xy dng nh

Hin php nm 1992 sa i vaqua -a vo mt quy phm quantrng lin quan n trch nhim hinphp ca Chnh ph l Quc hi cquyn: b phiu tn nhim i vinhng ng-i gi cc chc v do Quchi bu hoc ph chun (iu 84)

NGHIN CU NH NC

26

n-c php quyn nn khng th khng honthin ch trch nhim hin php. Ch trch nhim hin php theo Hin php VitNam nh- trnh by trn, c nhng imbt cp, cn phi -c khc phc. Vinhng s tm hiu b-c u, chng ti nhnthy c mt s vn sau y lin quan ntrch nhim hin php cn phi -c honthin.

Th nht, v trch nhim hin php caQuc hi.

Chng ti cho rng, vic thnh lp Ton hin php Vit Nam, nh- mt s kin xut8, vi t- cch l mt thit ch t -php c quyn ti phn khi Quc hi banhnh mt o lut vi phm Hin php lkhng hp l. Chng ta ang xy dng nhn-c php quyn nn khngth thiu nhng hnh thc kim tra tnh hp hinca chnh quyn. Nh-ngvic thit lp mt thit chnh n-c cn tu thuc votng loi hnh chnh th.To n Hin php l cnthit trong mt nh n-c cchnh th p dng nguyntc phn quyn. To nHin php l mt c quan t-php, l mt nh ch thchin vic kim hin bngcon -ng t- php. Chtrong chnh th phn quyn, khi t- php clp v ngang bng vi lp php th mi cth t chc mt c quan t- php thc hinchc nng ti phn v hnh vi ca c quanlp php. Quyn lc nh n-c Vit Nam-c thit k theo nguyn tc thng nhtquyn lc. Quc hi l c quan quyn lcnh n-c cao nht. Chng ta khng p dngnguyn tc phn quyn vi cc h thng c

quan kim ch, i trng nhau. V vy, ivi chnh th ca Vit Nam, theo chng ti,thit ch To n Hin php l khng ph hp.

Vn t ra i vi chng ta trong vickim tra tnh hp hin cc o lut ca Quchi l phi t chc mt thit ch chnh tr,ch khng phi c quan t- php thc hinchc nng ny. C th gi thit ch l Hing bo v Hin php. M hnh bo vHin php ca Php c th em li chochng ta mt s kinh nghim. Nu -c tchc Vit Nam, Hi ng bo v Hinphp c th do Quc hi, Ch tch n-c,Chnh ph phi hp thnh lp. C quan khng phi -c thnh lp ra xt x hnhvi ca Quc hi, m nhm gip Quc hitrnh vi phm Hin php. lm -c iu, Hi ng bo v Hin php s thc hin

chc nng kim tra tnhhp hin ca mt d luttr-c khi -c Quc hithng qua; nu mt olut -c Quc hithng qua vi phm Hinphp th Hi ng bo vHin php khng cquyn hu b m ch cquyn kin ngh Quchi s c nhng cchthc x l trong k hpgn nht.

V vn trchnhim hin php ca cc i biu Quc hi,mc d Hin php c quy nh c s ca vicnhn dn bi nhim i biu Quc hi l cci biu khng cn s tn nhim ca nhndn, nh-ng ch-a c quy nh c th v trnht, th tc ca vic bi nhim. Chnh v vym quyn ny ca nhn dn -c thc hinrt hn ch trn thc t. Quyn bi nhim ibiu dn c l quyn lc chnh tr ca nhn

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Nu -c t chc VitNam, Hi ng bo v Hinphp c th do Quc hi, Chtch n-c, Chnh ph phi hpthnh lp. C quan khngphi -c thnh lp xt xhnh vi ca Quc hi, mnhm gip cho Quc hi trnhvi phm Hin php

7 Xem Ng Huy C-ng. Nh n-c php quyn vi vic xy dng chnh quyn. Nghin cu lp php s 7-2001, LCm. Nh n-c php quyn: cc nguyn tc c bn. Nghin cu lp php s 8-2001 (BBT).

Nghin cu Lp php s 4 T42003

trCH NHIM HIN PHP

27

dn, l mt phn ca ch quyn nhn dn.Quyn ny tn ti nh- mt c ch chng lis tha ho ca quyn lc nh n-c -c nhndn u thc cho nh n-c. V tnh cht quantrng ca n, cn phi c nhng quy nh cth hn trong nhng tr-ng hp nh- th noth i biu dn c khng cn -c s tnnhim ca c tri, cng nh- quy nh c th vtrnh t, th tc ca vic nhn dn bi nhimi biu dn c.

Th hai, v trch nhim hin php canhng ng-i gi cc chc v do Quc hi buhoc ph chun khi bQuc hi b phiu tnnhim

Vn ny cnphi quy nh c thhn l: trong nhngtr-ng hp no thvn tn nhim -ct ra, ai c quynnu ra vn tnnhim, ch U banth-ng v Quc hi khi nhn thc thy cnphi b phiu tn nhim th mi trnh vn ny vi Quc hi, hay cc ch th b t vn tn nhim cng c th t nu ra vn tnnhim; trnh t c th ca vic b phiu tnnhim...

Hin php nm 1992 khng quy nh rhu qu ca vic b phiu tn nhim. Theoiu 88 ca Lut t chc Quc hi, nu quab phiu tn nhim dn n kt qu nhngng-i b b phiu tn nhim khng cn s tnnhim ca Quc hi th c th b Quc himin nhim, bi nhim. nhiu n-c, vicp dng ch ti sau khi b phiu tn nhimdn n vic khng cn tn nhim th-ng-c iu chnh bi Hin php. Hin phpVit Nam nm 1946 (iu 54) cng vy.Chng ti cho rng, Hin php ca n-c tacn phi xc nh r v h qu ca vic bphiu tn nhim ch khng nn iu ny

cho lut iu chnh v y l mi quan hchnh tr c bn, rt quan trng ca tn-c.

Th ba, v trch nhim hin php catp th Chnh ph

Mc d Hin php hin hnh quy nhChnh ph chu trch nhim tr-c Quchi nh-ng Hin php li khng quy nhmt hnh thc no Quc hi t thi i vi tp th Chnh ph. Tuy nhin, nu quy nh Chnh ph chu trch nhim

tr-c Quc hi thcng phi quy nhmt hnh thc no Quc hi t thi i vi tp th Chnhph. C th p dngmt hnh thc l Quchi ph bnh tp thChnh ph. S phbnh ca Quc hi ivi tp th Chnh phc ngha m bo s

thng nht ca quyn lc, s thng nhttrong -ng li chung ca nh n-c, son kt nht tr ca ton dn, tnh ngn trong -ng li, chnh sch ca Chnhph./.

* Khoa Lut, i hc quc gia H Ni

Hin php ca n-c ta cn phixc nh r v h qu ca vic bphiu tn nhim ch khng nn iu ny cho lut iu chnh v y lmi quan h chnh tr c bn, rt quantrng ca t n-c

Cc m hnh

gc l lun v thc tin, xt v chcnng nu b qua mt s khc bit v chi tit,c th thy trn th gii hin nay tn ti hai mhnh khc nhau lin quan hot ng cng t:m hnh Vin cng t v m hnh Vin kimst nhn dn (VKSND).

Vin cng t

Vin cng t c chc nng ch yu l chcnng buc ti: nhn danh Nh n-c truy t raTo nhng ng-i thc hin hnh vi nguy himcho li ch ca giai cp thng tr -c gi l tiphm. Vin cng t khng phi l c quanthc hin chc nng gim st tun th phplut trong phm vi c n-c. Hot ng caVin cng t b gii hn trong hot ng ttng hnh s l chnh. Ngoi ra, Vin cng tc tham gia rt hn ch trong mt s lnh vckhc.

M hnh Vin cng t tng tn ti

n-c ta do ng-i Php du nhp vo VitNam1. M hnh ny tn ti min Bc nkhi ban hnh Hin php 1959, min Namn 1975. M hnh Vin cng t thc cht cao vai tr ca To n, cao vai trnguyn tc tranh tng tr-c To n gia ccbn hon ton bnh ng vi nhau (bn bucti v bn bo cha). y l mt tch cc cam hnh ny. Nh-ng cng bng, cn phixt n nhng hn ch ca n. Hn ch lnnht khi s dng m hnh ny l trong nhn-c, trong x hi khng c mt c quanchuyn trch bo v php lut bng hotng gim st vic tun th php lut trongcc lnh vc khc nhau, trong phm vi cn-c.

Vin kim st nhn dn

M hnh VKSND ra i nm 1922 tiLin X. S ra i ca m hnh ny gn linvi s ra i ca nh n-c kiu mi - nhn-c tha nhn trong Hin php nguyn

NGHIN CU NH NC

28 Nghin cu Lp php s 4 T42003

Bn v HOT NG KIM STCA VIN KIM ST nhn dn

Nguyn Thi Phc*

1 T khi Vit Nam tr thnh thuc a ca Php - Tg

Vi vic sa i Hin php nm 1992 va qua, chc nng, nhim v caVin kim st nhn dn -c thu hp theo h-ng: Vin kim st nhndn ch thc hin quyn cng t v kim st hot ng t- php. S iuchnh ny c mc ch quan trng l nhm nng cao cht l-ng, hiu quhot ng trong hai lnh vc vn rt bc xc, cn nhiu hn ch. Tuynhin, trong nhng thay i ny, cn iu g ch-a ph hp? Bi vit tra mt s vn ng l-u

Nghin cu Lp php s 4 T42003

vIN KIM ST NHN DN

29

tc php ch nh- l nguyn tc t chc vhot ng ca mnh. Hot ng ca VKSNDchnh l bo m quan trng cho s thngnht ca php ch.

Khc vi Vin cng t, VKSND l cquan nh n-c c chc nng gim st victun th php lut trong tt c cc lnh vchot ng nh n-c, tr hot ng lp phpca Quc hi v hot ng ca Chnh ph,bo m cho php lut -c chp hnhnghim chnh v thng nht. y l mt kiuc quan nh n-c khc hn Vin cng t vhot ng ca n l mt dng hot ng clp ca quyn lc nhn-c nhm bo mtnh ti cao ca cco lut thng qua sgim st vic thchin cc o lut .VKSND khng nthun ch l c quantin hnh t tng, lbn buc ti ti Ton. Hot ng ca n v-t qua khun khca t tng hnh s v ngay c trong lnh vcny, VKSND cng khng ch thc hnhquyn cng t m cn thc hin hot ngkim st tun th php lut ca tt c nhngng-i tham gia t tng, trong c c Tan.

So vi nhiu c quan nh n-c khc cngc nhim v bo v php ch (nh- Thanh traChnh ph), th VKSND c nhiu -u th hnhn:

- Tr-c ht, VKSND l mt h thng cquan t trung -ng n a ph-ng (cpqun, huyn), gn lin vi b my nh n-c.

- H thng ny -c t chc v hot ngvi nhng nguyn tc c th nh- nguyn tctp trung thng nht, khng song trng trcthuc nn VKSND c tnh c lp cao,

khng l thuc vo bt k c quan nh n-cno, ch chu s lnh o ca Vin tr-ngVin kim st nhn dn ti cao (VKSNDTC);(Vin tr-ng VKSNDTC do Quc hi bu rav ch chu trch nhim tr-c Quc hi). yl li th ln nht ca VKSND trong vic bom php ch thng nht, l i trng chngli mi biu hin ca ch ngha cc b aph-ng v ch ngha bn v - nhng biu hinca xu h-ng thot ly, i lp vi li ch caNh n-c.

- VKSND ch thc hin hot ng kimst tun theo php lut v thc hnh quyn

cng t. Hot ngca VKSND c tnhchuyn trch cao.

Mi quan h vihot ng gim stca Quc hi

Hot ng kim sttun theo php lut lmt dng hot ng ctnh quyn lc nhn-c. Ngun gc

quyn lc kim st c tnh phi sinh t quynlc ca Quc hi. Hot ng kim st l mtdng ca hot ng gim st- theo di, kimtra vic tun th Hin php, php lut trongvic ban hnh cc vn bn quy phm phplut v trong hot ng ca nhng ch thnht nh theo s u quyn ca Quc hi.

Hot ng ny l mt th thng nht canhiu lnh vc kim st khc nhau, nh-: kimst tun theo php lut trong lnh vc kinh t- hnh chnh, kim st vic tun theo phplut trong iu tra cc v n hnh s, kim sttun theo php lut trong xt x cc v nhnh s, dn s, kinh t, lao ng, hnhchnh, kim st tun theo php lut trongvic thi hnh cc bn n ca To n nhndn Hot ng th hin s c th ca mhnh VKSND khc vi m hnh Vin cng t

c th ca m hnh VKSND sovi m hnh Vin cng t chnh l hotng kim st tun theo php luttrong lnh vc kinh t - hnh chnh ivi cc B, c quan ngang B, chnhquyn a ph-ng, cc c quan nhn-c, t chc v cng dn

NGHIN CU NH NC

30

chnh l hot ng kim st tun theo phplut trong lnh vc kinh t - hnh chnh ivi cc B, c quan ngang B, chnh quyna ph-ng, cc c quan nh n-c, t chc vcng dn Ni no c php lut, ni chot ng ca VKSND. Hot ng gim sttun theo php lut l ni dung c bn caVKSND. Hot ng cng t ch l mt lnhvc trong hot ng ca VKSND.

Hot ng kim st ca VKSND cng vihot ng gim st ca nhng c quan nhn-c khc nh- Thanh tra Chnh ph, To nnhn dn ti cao chnh l hot ng gimst tng thp - l hnh thc thc hin quyngim st gin tip ca Quc hi. Mc chhot ng kim st cng l mc ch gim stca Quc hi: bo m s tun th Hinphp, lut do Quc hi ban hnh.

Tnh ph thuc ca hot ng kim sttrong quan h vi hot ng gim st caQuc hi cn th hin kha cnh: bn thnhot ng kim st li l i t-ng gim stca Quc hi. gc ny, thng qua cctin php l nh- quyn bu, min nhim,bi nhim Vin tr-ng VKSNDTC, trchnhim ca Vin tr-ng VKSNDTC bo cov hot ng ca ngnh kim st trong victhc hin nhim v bo m cho php lut-c chp hnh nghim chnh v thng nht,cht vn Vin tr-ng, nhng nguyn tc tchc v hot ng c th ca VKSND v.v

Quc hi c vai tr to ln trong vic bo vphp ch nhng lnh vc m Quc hikhng trc tip thc hin quyn gim st camnh.

ngha ca hot ng kim st

C th ni, hot ng kim st caVKSND theo m hnh Hin php nm 1992 lmt ch da cn thit, quan trng v hiu quca Quc hi nhm bo m s tun th Hinphp, lut ca Quc hi; c th :

- Quc hi th-ng k nhn -c nhngthng tin y nht, ton din nht v tnhhnh php ch trong c n-c thng qua boco ca Vin tr-ng VKSNDTC tr-c Quchi, t tnh hnh ti phm cho n cc viphm php lut cc lnh vc qun l nhn-c khc nhau, lnh vc t- php.

- Quc hi c th c nhng gii php kpthi mnh m, ng b tng c-ng php chtrong mt lnh vc no thng qua hotng ca VKSND vi cc -u th ring c caVKSND.

- Quc hi cng c th thy -c nhnghn ch trong hot ng lp php ca mnh,nhn -c nhng kin ngh hon thin phplut thng qua thc tin kim st v khng chot ng no c -c nhng thng tin y, phong ph v vn ny bng hot ngkim st.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Vo u nhng nm 1990, ngn chn tnh hnh vi phm lut t ai tr nn nghim trng, theongh quyt ca Quc hi, ngnh kim st trin khai thc hin kim st vic chp hnh lut t ai trongphm vi c n-c. y l lnh vc rt phc tp v cc vi phm th-ng gn lin vi chnh cc c quan qunl nh n-c a ph-ng. V li ch a ph-ng m cc quy nh trong Lut t ai b vi phm. D-is ch o ca VKSNDTC, cc VKSND cc cp (trn 500 qun, huyn v 61 tnh, thnh) ng lotthc hin cc hot ng kim st, pht hin cc loi vi phm t ai khc nhau, t vic ban hnh vn bnphp quy tri lut n cc hnh vi ln chim, chuyn nh-ng tri php hoc b hoang ho t ai, t viphm ca c quan qun l t ai a ph-ng n vi phm ca ng-i s dng t Cc bin php xl khc nhau ca VKSND t khng ngh, kin ngh yu cu khc phc sa cha vi phm, thu hi t nquyt nh khi t hnh s vi cc hnh vi vi phm Lut t ai gy hu qu nghim trng gp phnto ra chuyn bin ng k trong vic chp hnh Lut t ai.

Nghin cu Lp php s 4 T42003

vIN KIM ST NHN DN

31

Vic iu chnh chc nng kim st -Nhng iu cn bn

Trong cng cuc i mi xut hinnhiu kin ngh xem xt li chc nngca VKSND, nht l khi xy dng Hin phpnm 1992. Lp lun ch yu ca nhng kin ny l c s chng cho chc nng giaVKSND v c quan thanh tra. Nhng kinny ngh VKSND ch thc hin chc nngcng t v i tn thnh Vin cng t. Quchi lc khng chpnhn, vn gi nguyn,khng thay i chc nngca VKSND.

Quc hi kho X sa i Hin php nm1992, trong c iu137 vi ni dung nh- sau:VKSNDTC thc hnhquyn cng t v kim st cc hot ng t-php, gp phn bo m cho php lut -cchp hnh nghim chnh v thng nht.

Nh- vy, Quc hi iu chnh chcnng, nhim v ca VKSND theo h-ngVKSND ch thc hnh quyn cng t v kimst cc hot ng t- php. Hot ng th hinc tr-ng nht ca m hnh VKSND l hotng kim st tun theo php lut trong lnh

vc kinh t - hnh chnh nay khng cn na.Vic sa i ny l b-c iu chnh quantrng nhm bo m cho VKSND cc cp tptrung lc l-ng vo vic thc hin chc nngcng t v kim st cc hot ng t- php, lnhng nhim v khng th giao cho c quankhc thc hin. y cng l hai lnh vc rtbc xc, nh-ng ang cn nhiu hn ch. Mtkhc, vic khng giao chc nng kim st victun theo php lut cho VKSND cng l

khc phc nhngtrng lp v chcnng, nhim v trongt chc b my caNh n-c ta2.

C th ni rngHin php nm 1992sa i th hin xuh-ng hn ch tnh

c th ca m hnh VKSND, lm cho mhnh VKSND cng ngy cng tin gn mhnh Vin cng t hn. S khc bit gia Vincng t v Vin kim st b thu hp ngk.

Chng ti cho rng, trn c s xem xt miquan h gia hot ng gim st ca Quc hivi hot ng kim st th vic iu chnhchc nng ca VKSND t ra mt s vn

Quc hi s b p s thiu htthng tin y v tnh hnh phpch trong tt c cc lnh vc trongphm vi c n-c nh- th no?

2 T trnh Quc hi v vic sa i, b sung mt s iu ca Hin php nm 1992

C Ph Ch tch Quc hi Phng Vn Tu lc nhn nh v vai tr ca VKSND trong cng cucbo v php ch thng nht nh- sau: Nu xt v thc t, cuc u tranh chng tham nhng trong b mynh n-c, chng tiu cc trong x hi, nht l trong lnh vc sn xut kinh doanh nhng nm va quath r rng l ngnh kim st c nhng ng gp tch cc, gp phn pht hin mt s v nghim trnglm tht thot tin bc vt t-, ti sn ca Nh n-c Cng u tranh lp cho -c k c-ng trongqun l nh n-c, nht l trong lnh vc sn xut kinh doanh ang cn din bin rt gay go, quyt lit.Kinh nghim t chc nm nay cho thy cuc u tranh ny rt kh khn, phc tp v khng phi nthun chng bn ti phm hnh s ngoi x hi m l cuc u tranh lm trong sch i ng cn b,nng cao sc chin u ca ng, tng c-ng hiu lc qun l ca Nh n-c. Vy l no trong cuc utranh gay go quyt lit, kh khn phc tp ny, chng ta li t xo i mt trong nhng cng c u tranh -c th thch v tng thu -c nhng kt qu hin nhin (Phng Vn Tu: Xy dng, hon thinNh n-c v php lut ca dn, do dn v v dn Vit Nam. NXBCTQG. H Ni 1999).

NGHIN CU NH NC

32

ng suy ngh sau y:

- Quc hi s b p s thiu ht thng tiny v tnh hnh php ch trong tt c cclnh vc trong phm vi c n-c nh- th no khim Vin tr-ng VKSND s ch bo co tr-cQuc hi v tnh hnh u tranh chng ti phmv php ch trong cc hot ng t tng?

- Liu s l-ng i biu Quc hi chuyntrch mi tng thm ccU ban ca Quc hi cth thay th cho c hthng VKSND cc cp(61 tnh, thnh v trn500 qun, huyn) tronggim st vic tun theoHin php, lut trong hotng ban hnh vn bnquy phm php lut v tun th php lut tronglnh vc hnh chnh - kinh t?

- Liu c s thiu nht qun trong t- duy lpphp hay khng khi m my nm tr-c chng ta ch tr-ng hn ch s tham gia caVKSND vo nhng lnh vc lin quan n lich t- nhn (th d nh- Php lnh th tc giiquyt cc v n kinh t nm 1995, Lut ph sndoanh nghip nm 1993), th by gi chng tali m rng ti a v buc VKSND phi dn trihot ng ca mnh vo nhng lnh vc ny?Trong lnh vc ban hnh vn bn quy phmphp lut - lnh vc lin quan trc tip n lich Nh n-c th chng ta li b s can thipca VKSND?

V sao ng-i ta li ban hnh cc vn bntri lut? C th c nhiu l do nh-ng l doph bin l v li ch cc b a ph-ng, lich ca ngnh -c t ln trn php lutca Quc hi. i vi bt k chnh quynno th s quan tm hng u lun l vn cc o lut do mnh ban hnh ra phi -cthc thi thng nht trong phm vi c n-c,khng b bin dng, lm sai lch a

ph-ng, cc ngnh.Trong lnh vc quantrng ny, t nay skhng cn vai tr caVKSND. Thay vo ,VKSND by gi phitham gia xt x 100%cc phin to v dns, hnh chnh, kinh t,

lao ng. i vi cc v n hnh s, VKSNDphi tham gia bt buc 100% th cn c thl gii -c. Cn vi cc v n dn s, kinht... ni c quyn t nh ot ca cc bn-ng s v s ch ng tch cc ca chnhh (v tranh chp lin quan n li ch cah), cng vi s tham gia ca lut s- ca ccbn, th s hin din ca VKSND trong ttc cc phin to liu c tht cn thit?

- Khi chng ta b hot ng ca VKSNDtrong lnh vc kinh t - hnh chnh i th liumong mun VKSND tp trung hot ngca mnh vo hot ng cng t, nng caohiu qu u tranh chng ti phm c thchin -c hay khng? Theo ti, v mt lthuyt l khng. Bi l, cc hot ng ca

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Cng vic ca VKSND cc cp trong nm 1999: c 1407 khng ngh yu cu sa cha cc vn bnc vi phm php lut, trong c 28 vn bn cp B, 86 vn bn cp tnh, 206 vn bn cp huyn, 1087vn bn cp x (ng l-u l phn ln cc vn bn ny b pht hin l tri lut). Cng trong nm ny,VKSND cc cp tin hnh kim st vic chp hnh php lut trong xy dng c bn, trong vic thc hinLut cng ty nm 1990, Lut doanh nghip t- nhn nm 1990 v pht hin hng lot cc vi phm phplut. 28 tnh pht hin trn 200 cng trnh c gi tr trn 500 triu khng t chc u thu theo quynh, khng ngh thu hi ngn sch Nh n-c 162 t ng, yu cu x l hnh chnh 2268 ng-i vi phm,khi t hnh s 100 v3 (Bo co cng tc ca VKSNDTC ti k hp th 6 Quc hi kho X).

Hot ng kim st tun theophp lut trong lnh vc kinh t -hnh chnh c tnh phng nga,ngn chn, rn e ti phm rt cao

Nghin cu Lp php s 4 T42003

vIN KIM ST NHN DN

33

VKSND c mi quan h hu c vi nhau nh-mt th thng nht, hot ng ny h tr chohot ng kia. c bit l hot ng kim sttun theo php lut trong lnh vc kinh t -hnh chnh c tnh phng nga, ngn chn, rne ti phm rt cao. Ly th d t thc t: nuchng ta kim st tt vic chp hnh Lut tai, chp hnh cc quy nh ca php luttrong lnh vc xy dng c bn th chng ta ckh nng ngn ngav pht hin kp thicc ti phm thamnhng, lm thtthot ti sn caNh n-c. Thc tinnhng nm va qua cho thy miquan h gn gi giavi phm hnh chnh v ti phm. Thc tincng cho thy lnh vc x l vi phm hnhchnh c th l lnh vc n nu an ton chocc hnh vi ti phm. D-i v bc ny, ng-ita d dng chy ti, vi phm nguyn tc cngbng v nguyn tc khng trnh khi hnhpht ca lut hnh s. Hot ng kim sttrong lnh vc ny l mt knh thng tin vcng quan trng cho quyt nh khi t v nhnh s kp thi, c tc dng to ln trong vicph n, ngn chn hu qu, thit hi ca tiphm By gi mt hot ng quan trng,cn thit, gn lin vi vic pht hin kp thicc hnh vi c du hiu ti phm ca VKSNDkhng cn na. VKSND ch cn mt knhthng tin v ti phm rt th ng l tin bo tiphm do cng dn, t chc gi n. Ngaytrong tr-ng hp ny, vic kim tra, xc minh quyt nh khi t hay khng khi t v nhnh s ca VKSND cng s gp kh khn vVKSND khng cn thm quyn kim st tich na. Th d, VKSND nhn -c tin boca cng dn v s thng ng gia nhn vinthu v doanh nghip X trong vic lm hon khng nhm chim t tin hon thu gitr gia tng ca Nh n-c vi s l-ng ln.

Nu nh- tr-c kia, xt thy v vic c linquan n nhn vin thu, trnh cc tr-nghp bao che, x l ni b th VKSND c thtin hnh kim st vic chp hnh cc quynh v thu ti doanh nghip X xc minhtnh xc thc ca tin bo ti phm. Cn cvo kt qu kim st ti ch, VKSND quytnh c khi t hay khng. By gi, VKSNDch c th chuyn tin bo cho c quan thu,

yu cu c quan nyxc minh. V nhngli ch cc b nh-khng vch o chong-i xem l-ng, hoctrong nh ng cabo nhau, thng tinm VKSND nhn-c c th rt sai bit

vi thc t v nh- vy ti phm s khng-c pht hin kp thi.

Theo chng ti, nn kinh t th tr-ng cmt tch cc l to s nng ng cho cc cnhn, cc a ph-ng, khng li, trng chvo trung -ng. Nh-ng mt hn ch ca n ld hnh thnh xu h-ng thot ly li ch caNh n-c v chy theo li ch cc b, bn v,li ch c nhn thng qua cc hin t-ngkhng chp hnh hoc chp hnh khngng php lut. Bo m php ch thngnht chnh l vn hiu lc v sc mnhca Nh n-c. Trong bi cnh hin nay, nukhng c nhng gii php thay th, b pcho nhng khong trng trong hot ngbo m php ch thng nht khi iu chnhchc nng ca VKSND, th Quc hi s cnhng kh khn nht nh khi thc hin chcnng gim st ca mnh./.

* TS, Ph Hiu tr-ng Tr-ng i hcLut TP. H Ch Minh

Liu s l-ng i biu Quc hichuyn trch mi tng thm cc U banca Quc hi c th thay th cho c hthng VKSND cc cp (61 tnh, thnhv trn 500 qun, huyn)?

nghin cu nh n-c

34 Nghin cu Lp php s 4 T42003

i mi t chc v hot ng ca chnh quyn cp x, ph-ng

Thi Vnh Thng*

Chnhquyn cp x,

ph-ng lcp c s,

trc tip -aphp lut vothc tin isng x hi.

Nu chnhquyn cp c

s khngvng mnh

th php lutkm hiu

qu, mi cgng ca

chnh quyncp trn b v

hiu ho,quyn dn

ch ca nhndn s khng

-c mbo. Bi vit

im li thctrng v xut mt sh-ng tng

c-ng chnhquyn c s

1. Thc trng

Nn vn minh nng nghipla n-c ly lng x lm n vqun c- ch yu. Cho n nay,n-c ta vn l mt n-c nngnghip vi 76% dn c- sng nng thn1. Trong lch s dngn-c v gi n-c, lng x c vtr, vai tr quan trng trn tt ccc lnh vc chnh tr, kinh t,vn ho, x hi v chng gic

ngoi xm.

T qun l nt c th cachnh quyn cp x

Chnh quyn cp x c tnhcht t qun cao. X l n vhnh chnh c lp, mi hotng u din ra trong a giihnh chnh ca x. T- liu snxut (t ai) v i t-ng snxut do chnh quyn x trc tipqun l iu hnh. Mi quyt

1 Theo s liu tng iu tra dn s nm 1999.

Hi ngh ton quc v t chc v hot ng Hi ng nhn dn v U ban nhn dn,H Ni, 19-21/3/2003. nh: Nguyn Nam

Nghin cu Lp php s 4 T42003

Chnh quyn cp x, ph-ng

35

nh ca chnh quyn x lin quan trc tipn ng-i dn trong x. C th ni, bncnh chc nng l c quan hnh chnh nhn-c a ph-ng, chnh quyn cp x cnl c quan t qun ca x, trc tip t chci sng cng ng nng thn.

Chnh quyn cp x thc hin chcnng, nhim v trn hai ph-ng din; tr-cht, l c quan nh n-c ng ti aph-ng, l mt b phn ca quyn lc nhn-c thng nht, thc hin cc quyt nh,ch th ca c quan nh n-c cp trn. Mtkhc, chnh quyn cp xt chc i sng cngng dn c- c s, giiquyt nhng vn nib a ph-ng, thc hinquyn lm ch ca nhndn c s. Tnh t qunl nt c th ca chnhquyn cp x.

Khc vi chnh quyn cp x, chnhquyn cp ph-ng ch thc hin mt svic qun l hnh chnh nh n-c theophp lut v mt s nhim v cp trn giao.Chnh quyn cp ph-ng khng thc hinchc nng qun l ton din. cp ph-ngnhiu lnh vc -c qun l theo ngnhdc nh- in, n-c, giao thng, trt t-ng ph

Quy m dn s

V quy m dn s gia cc x, ph-ngc s chnh lch kh ln. Theo Nin gimthng k H Ni nm 2000, thnh phH Ni 7% tng s x c quy m dn sd-i 5.000 dn; 49% tng s x c quy m

t 5.000 dn n 10.000 dn v 44% xc quy m dn s trn 10.000 dn.

Cc t chc d-i x c tn gi khngthng nht. C ni d-i x l lng, c nil thn, l xm. S cc n v t quntrong tng x cng khc nhau. C 38%tng s x c t 2 - 4 thn (lng, xm);30% tng s x c t 5 - 7 thn; 17% tngs x c t 8- 10 thn; 14% tng s x ctrn 10 thn2. Nh-ng cng c x ch c 1thn (lng, xm). X c nhiu thn thcng vic qun l phc tp hn, nhiu kh

khn hn cc x tthn.

T chc b my

Theo quy nh caphp lut hin hnh,b my gip vic caUBND cp x c 8ban: kinh t, ti chnh,

vn ho - x hi, qun s, dn s, y t, thy, vn phng v mt s chc danh khcnh- cn b truyn thanh x, cn b kthut vin bo v thc vt. Tuy nhin,ngoi tr mt s ban nh-: ban ti chnh,cng an x, y t, th y, ban ch huy quns, cn cc ban khc ch mi c tn, ch-axc nh r chc nng, nhim v, quynhn, ch-a lm vic theo ng ngha mtt chc.

Trnh hc vn ca cn b cp x,ph-ng nhn chung cn thp, ch-a png -c nhu cu cng nghip ho, hini ho. khu vc th, cn b cp x,ph-ng c trnh cao hn nng thn.Tuy nhin, theo s liu Nin gim thng

2 Ngun: Nin gim thng k H Ni 2000.

Cn phi coi cn b cp chnhquyn c s cng l cng chc nhn-c v phi -c h-ng l-ng nh-cc cng chc

nghin cu nh n-c

36

k H Ni nm 2000, ngoi thnh HNi ch c 6,02% cn b cp x, ph-ngtt nghip i hc, 22,7% cn b tiuchun v qun l nh n-c.

nng thn, cn b cp x c trnh i hc l hin t-ng him c. Theothng k ca Ban t chc chnh quyntnh c Lc (ngy 25/11/2001), hin naycn b ch cht v cn b chuyn mnca chnh quyn cp x gm cc chcdanh Ch tch, Ph Chtch Hi ng nhn dn(HND), Ch tch, PhCh tch U ban nhn dn(UBND) v cc thnhvin ca UBND cng ccchc danh chuyn mnca 207 x, ph-ng, thtrn thuc tnh c Lc l2.126 cn b. Trongnhim k HND 1999 2004, s cn bchnh quyn cp x c trnh nh- sau:Ch tch UBND x, ph-ng, th trn: CpI: 4,9%, cp II: 36%, cp III: 59,1%, cnCh tch HND c trnh cp I chim5,5%; cp II chim 47,0%; cp III l47,5%. Nh- vy, cn b cp x y chyu l hc cp II, cp III. cc x minni, ni 100% dn s l ng bo dn tc,trnh vn ho cn thp hn. V d, x Eayng ca huyn Krngpak, c Lc2/3 cn b x trnh cp II, 1/3 trnh cp I. Do trnh vn ho cn thp,thiu o to chuyn mn v qun lhnh chnh nn khng t cn b x l,gii quyt cng vic, p dng php lutsai. mt s x vng su, vng xa, cnb cp x cn p dng lut tc gii

quyt cc v vic nh- tranh chp t ai,ly hn, tranh chp dn s, t t ra ccquy nh x pht, quy nh ng gp canhn dn v chi tiu khng ng nguyntc, khng ph hp vi quy nh caphp lut. C ni, ngay c cc