Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
SİNİR SİSTEMİDicle Aras
Sinir, sinir sistemi, yapısı ve fizyolojik sınıflaması
Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları
Sinir sistemi vücudun tüm aktivitelerini koordine eder.
Organizmanın içinde bulunduğu duruma ortama uyumunusağlar.
Sinir sistemi iç veya dış ortamdan aldığı uyarıları (stimulus)değerlendirir ve bunlara cevaplar (respons) verir.
3.9.2015 2
Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları
Sinir sistemi ve endokrin sistem homeostasisi korumak içinsürekli birlikte çalışır.
3.9.2015 3
Sinir – Sinir sistemi fonksiyonları
Hareketlerin istemli kontrolü sağlanır.
Omurilik reflekslerinin kontrolü sağlanır.
Hafıza ve öğrenme için gerekli deneyimlerin özümsenmesisağlanır.
3.9.2015 4
Sinir sistemi
İç ve dış ortamdan gelen uyarılar (impulslar) reseptörleraracılığıyla alınırlar.
Reseptörler belirli uyarıcılara karşı özelleşmiş organlardır.
Dış dünyadan alınan eksteroseptif duyular; ağrı, ıs, basınç,dokunma, gıdıklanma, görme, işitme, koku ve tat gibi duyulardır.
3.9.2015 5
Sinir sistemi
İç organlardan alınan interoseptif duyular ise; dolgunluk,gerginlik, açlık, susuzluk gibi organik duyulardır.
Kaslar, kirişler, eklemler, periost gibi oluşumlardan alınan derinduyulara ise proprioseptif duyular denir.
3.9.2015 6
Sinir sistemi
Sinir sisteminin yapı ve fonksiyon birimi nöron (neuron) yani sinirhücresidir.
Sinir sisteminde hücrelerin bir kısmı ise destek hücreleri olannörogliyalardır (neuroglia).
Nörogliyalar, nöronları korur, nöronların beslenmesine vemetabolizmasına yardımcı olur.
3.9.2015 7
Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neuroglia
Görevleri ve özellikleri şunlardır;
1. Nöronları desteklemek ve korumak.
2. Nöral beslenmeyi sağlamak.
3. Nöral aktiviteye katılmak.
4. MSS’nin savunmasını sağlamak.
5. Uyarılabilme özelliği taşımazlar.
6. Organizmanın yaşamı boyunca mitoz bölünme özelliklerini korurlar.
3.9.2015 8
Sinir sistemi
SS’nin temeli nöronlardır.
Birkaç milyar nöron birbiriyle farklı şekilde bağlantılar kurarakMSS’yi oluşturur.
Hücre boyutları çok farklıdır.
3.9.2015 9
Sinir - Neuron
Neuronların görevleri şunlardır;
1. Uyarıları almak ve iletmek,
2. Bazı hücresel aktiviteleri başlatmak ve
3. Neurotransmitterleri ve diğer bilgi moleküllerini sentezleyipsalgılamak.
3.9.2015 10
Sinir - Neuron
Bir neuron üç bölümden oluşur. Bunlar;
1. Perikaryon (gövde)
2. Akson (uzantı)
3. Dendrit (uzantı)
3.9.2015 11
Sinir - Neuron
Sinir - Neuron
Sinir - Neuron
1. Perikaryon (hücre gövdesi, soma); burada organeller ve nukleusbulunur. Nöronların operasyon merkezidir.
Nöronun, çekirdeğini ve membran ile çevreli sitoplazmasınıiçeren ana bölümüdür.
Nukleus yuvarlak, büyük, sentrik yerleşimli ve ökromatikboyalıdır.
3.9.2015 14
Sinir - Neuron
Perikaryonda eksitatör ve inhibitör birçok sinir sonlanması vardır.
Uyarıcı özelliği vardır.
3.9.2015 15
Sinir - Neuron
2. Akson (sinir impulsunu diğer hücrelere ileten uzantı); tek veuzun olan sinir lifidir.
İmpulsu hücre gövdesinden diğer bir nörona, kasa veya bezegötürür.
3.9.2015 16
Sinir - Neuron
Bir sinir hücresinin yalnızca bir aksonu bulunur.
Ancak akson daha küçük dallara ayrılarak diğer sinirhücrelerinde, kaslarda veya organlarda sonlanabilir.
Aksonların boyu birkaç milimetreden bir metreye kadar farklılıkgösterebilir.
3.9.2015 17
Sinir - Neuron
Akson; distal kısmı dallanmış ve genişlemiştir. Buraya sinaptikyumru adı verilir.
Bu yumru nörotransmitter (neurotransmitter) salgılar.
Bu salgı kimyasal bir maddedir ve impulsu bir nörondan diğerineiletir.
3.9.2015 18
Sinir - Neuron
Periferik sinir sistemine ait nöronların aksonları içte myelin kılıf,dışta hücresel kılıf (schwann) ile sarılıdır.
Hücresel kılıf sinir hücresi yaralanmalarında önemli rol oynar.
Yalnızca schwann hücrelerinin çevrelediği aksonlar travmasonrası rejenere olabilirler.
3.9.2015 19
Sinir - Neuron
Büyük sinir lifleri (iskelet kaslarını uyaranlar gibi),akson miyelin kılıfı ile çevrilidir. Miyelin kılıf, büyükoranda yağ ve proteinden oluşur.
Myelin beyaz ve yağlıdır. Elektrik izolasyonu çokiyidir ve sinir impulsunu çok hızlı taşır.
Miyelin kılıf içeren sinir liflerine miyelinli,medullalı sinir lifi denir.
3.9.2015 20
Sinir - Neuron
Miyelin kılıfı sinir lifi boyunca devamlı değildir. Kesintilereuğrayarak sinir lifini segmentlere ayırır. Bu kesinti yerlerineRanvier boğumu denir.
3.9.2015 21
Sinir - Neuron
Myelin kılıfı aksonu çevredeki dokulardan izole eder ve sinirdekiuyarı iletimini hızlandırır, çünkü myelinli sinirlerde uyarı birboğumdan diğerine sıçrayıcı tarzda iletilir.
Myelinsiz sinirlerde ileti hızı 0.25 m/sn iken myelinli sinirlerde100 m/sn olabilir.
3.9.2015 22
Sinir - Neuron
3.9.2015 23
Sinir - Neuron
Beynin beyaz cevheri (substantia alba) ve omuriliğin beyazcevheri myelin sayesinde beyaz renkte görülür.
3.9.2015 24
Sinir - Neuron
3. Dendrit (uyarıları almak için özelleşmiş çok sayıdaki uzantı);hücre gövdesinden çıkan, bir veya birden fazla olabilen kısaliflerdir.
Periferden hücre gövdesine impuls getirirler. Reseptör göreviyaparlar.
3.9.2015 25
Sinir - Nervus
Sinir (nervus); bağ dokusu ile sarılmış aksonlar demetidir.
Sinir hücresinin gövdesi ve aksonun başlangıç kısmı gruplarhalinde birleştiğinde oluşan yapıya gangliyon (ganglion) denir.
Gangliyonların çoğu omuriliğin dışına yerleşmişlerdir.
3.9.2015 26
Sinir - Nervus
Santral sinir sisteminde akson demetlerine sinir yerine traktus(tractus) denir.
Santral sinir sisteminde gangliyonlara nukleus (nucleus) adıverilir.
3.9.2015 27
Sinir – Uzantılarına göre neuronlar
Nöronlar uzantılarının sayılarına göre dörde ayrılırlar. Bunlar;
1. Unipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.
2. Bipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson bir dendrit çıkar.
3.9.2015 28
Sinir – Uzantılarına göre neuronlar
3.9.2015 29
Sinir – Uzantılarına göre neuronlar
3. Multipolar nöron; nöron gövdesinden bir akson birden çokdendrit çıkar.
4. Psödounipolar nöron; nöron gövdesinden tek uzantı çıkar.Ancak bu uzantı daha sonra ‘’T’’ şeklinde ikiye ayrılır.
3.9.2015 30
Sinir – Uzantılarına göre neuronlar
3.9.2015 31
Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar
Nöronlar fonksiyonlarına göre de üç grupta incelenirler. Bunlar;
1. Motor nöronlar,
2. Duyu nöronları ve
3. İnter nöronlardır.
3.9.2015 32
Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar
1. Motor (efferent) nöronlar; santral sinir sisteminde merkezdeoluşan motor uyarıları organlara iletirler.
Kas hücreleri, endokrin ve ekzokrin bezler gibi effektör organlarıkontrol ederler.
3.9.2015 33
Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar
2. Duyu (afferent) nöronları; periferdeki reseptörlerden aldıklarıduyu impulslarını santral sinir sistemindeki duyu merkezlerinetaşırlar.
3.9.2015 34
Sinir – Fonksiyonlarına göre neuronlar
3. İnter nöronlar; nöronlar arasındaki bağlantıyı ve iletişimisağlayan nöronlardır.
3.9.2015 35
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
İki neuron arasındaki bağlantıya sinaps denir.
Sinapslar bir nörondan diğerine uyarı iletirler.
3.9.2015 36
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Sinir impulsunun iletildiği özelleşmiş yapılardır.
Nöronların veya diğer efektör hücrenin membran potansiyelinideğiştirerek işlev görür.
3.9.2015 37
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Sinapslar;
Akso-dendrit; aksonla dendrit arasında,
Akso-somatik; aksonla soma arasında,
Akso-aksonik; iki akson arasında veya
Dendro-dendrit; iki dendrit arasında olabilir.
3.9.2015 38
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
3.9.2015 39
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Sinaptik düğümler, bilginin nöronlar arasında taşınmasındaönemli rol oynarlar.
Uyarıyı sinapsa getiren ilk nöron Pre-sinaptik, diğeri ise Post-sinaptik nöron adını alır.
3.9.2015 40
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
3.9.2015 41
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Sinapslarda impuls iletimi elektriksel veya kimyasal yollarla olur.
Elektriksel sinapslarda impuls iletimi çok daha hızlıdır.
Kimyasal sinapslarda impuls iletimi nörotransmitterleraracılığıyla gerçekleşir.
3.9.2015 42
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Presinaptik membran; sitoplazması mitokondri, sinaptik veziküliçerir.
Sinaptik veziküllerde nörotransmitter bulunur.
Bu veziküller genellikle somada yapılır.
3.9.2015 43
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Aksiyon potansiyeli presinaptik membrana ulaşınca voltaj kapılıCa2+ kanalları açılır.
Kalsiyum hücre içine girer. Sinaptik veziküller presinaptikmembran ile kaynaşır ve nörotransmitter ekzositoz ile sinapsaralığına verilir.
3.9.2015 44
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Postsinaptik membran; postsinaptik hücre membranınınkalınlaşmış bölümüdür.
Nörotransmitter reseptörlerini taşır.
Nörotransmitter reseptöre bağlanınca iyon kanalları açılır ve bazıiyonlar hücre içine girer.
3.9.2015 45
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Bir stimulus postsinaptik membranda depolarizasyona nedenoluyor ve aksiyon potansiyelini başlatıyorsa eksitatör (uyarıcı)olarak adlandırılır.
Postsinaptik potansiyel hiperpolarizasyona neden oluyorsainhibitör (baskılayıcı) postsinaptik potansiyel olarak adlandırılır.
3.9.2015 46
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Bir nöronun ateşlenmesi için gerekli minimal elektrik düzeyineuyarı eşiği denir.
Hiperpolarite, dinlenik membran potansiyelini kuvvetlendirerekaksiyon potansiyelinin oluşmasını engeller.
3.9.2015 47
Sinir – Sinapslar (synapsıs)
Yeterli Na+ iyonunun hücre içine geçişi aksiyon potansiyelioluşturur.
K+ ve Cl- iyonları ise istirahat membran potansiyelini artırır.
Yani hiperpolarite oluşur ve nöronun uyarılması engellenir.
3.9.2015 48
Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter
Sinyal molekülleridir.
İki sinir hücresi arasındaki bağlantıyı sağlayan kimyasal birmaddedir.
Presinaptik bölgede sentezlenir ve veziküllerde depolanır.Elektrik uyarısı geldiğinde parçalanan vezikülden ekzositozyoluyla sinaptik aralığa gider.
3.9.2015 49
Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter
Yeni nörotransmitter sentezi için O sistemi tarafından üretilenATP’ye ihtiyaç duyulduğundan sinaptik düğümlerde mitokondride bulunur.
Nörotransmetter az miktarda depo edildiğinden süreklisentezlenmelidir.
3.9.2015 50
Sinir – Sinapslar (synapsıs) - Neurotransmitter
Postsinaptik membranda özgül reseptörlere bağlanannörotransmitterler uyarıcı veya inhibitör etki oluştururlar.
Gamma amino bütirik asidin (GABA), taurin, alanin ve glycineinhibitör nörotransmitterlerdir.
Glutamik ve asparik asitler ise uyarıcı etkisi olannörotransmitterlerdir.
3.9.2015 51
Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar
Sinaptik aralığa gelen her stimulus tek başına post-sinaptiknöronu etkileyecek kadar kuvvetli olmayabilir.
Ancak birçok pre-sinaptik terminalden aynı anda veya kısa birsüre içerisinde arka arkaya alınan stimuluslar birikir ve post-sinaptik nöronda eksitasyon veya inhibasyona neden olurlar.
3.9.2015 52
Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar
Birçok stimulusun bu toplu etkisine spatial (çok sayıda uyarı)sumasyon denir.
Ayrıca aynı pre-snaptik terminalden 15 sn aralılarla deşarjoluşturmaya yeterli uyarılar gelirse ve bunlar sayıca çok fazla veyeteri kadar kuvvetliyse aksiyon potansiyeli (sinir uyarısı) oluşur.
3.9.2015 53
Sinir – Sinapslar (synapsıs) – Sumasyonlar
Buna da temporal (dalga) sumasyon denir.
3.9.2015 54
Sinir Sistemi – Morfolojik Sınıflama
Sinir sistemi iki ana bölümde incelenmektedir. Bunlar;
1. Santral (Merkezi) sinir sistemi (systema nervosum centrale) ve
2. Periferik sinir sistemi (systema nervosum perifericum) olarak iki anagruba ayrılır.
3.9.2015 55
Sinir sistemi – Fizyolojik Sınıflama