Embed Size (px)
Citation preview
SMJERNICE ZA OBRADU I ANALIZU
PODATAKA LOKALNE EKONOMIJE
Izdavač:Agencija za razvoj preduzeća Eda, Banja Luka
Za izdavača:Zdravko Miovčić
Autor:prof. dr Stevo Pucar
Dizajn i kompjuterska priprema:Nenad Savković
Tiraž:100
SMJERNICE ZA OBRADU I ANALIZU
PODATAKA LOKALNE EKONOMIJE
Banja Luka, 2018.
Ova publikacija je urađena uz pomoć Evropske unije. Sadržaj ove publikacije je isklju-čiva odgovornost Agencije za razvoj preduzeća Eda i ni u kom slučaju ne predstavlja stanovišta Evropske unije.
Sadržaj
Uvod 7
Priprema podataka za obradu 10
Određivanje sektora 10
Analiza i “presijecanje” podataka po sektorima 17
Izrada grafikona za sve sektore zajedno 19
Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije6
7
Uvod
Priručnik za obradu i analizu lokalne ekonomije nastao je kao dio projekta LocalInterAct mreža koji se provodi u partnerstvu sa opštinama Derventa, Prnjavor i Laktaši. Projekat je finansiran u okviru Programa za lokalnu sa-moupravu i ekonomski razvoj u BiH, EU Prolocal, koji je finansiran od stra-ne Evropske unije i Ministarstva za ekonomsku saradnju i razvoj Republike Njemačke, a implementiran od strane GIZ. Projektne aktivnosti se provode na području opština Derventa, Prnjavor i Laktaši.
U okviru projekta je planirano jačanje upravljačkih kapaciteta opština za eko-nomski oporavak i razvoj na osnovu uvođenja relevantnih instrumenata, s ciljem da se poboljša konkurentnost izvozno orijentisanih sektora i preduzeća, uz unaprjeđenu lokacijsku konkurentnost područja i uspostavljanje mehani-zama napredne opštinske i međuopštinske podrške izvoznicima zasnovane na Aktu o malom biznisu.Prikupljanje, obrada i analiza podataka neophodan je preduslov za donošenje odgovarajuće i djelotvorne politike u oblasti ekonomskog razvoja na lokal-nom, opštinskom nivou. Prvi korak ka tome je da podaci o preduzećima budu dostupni za svaku od opština, a drugi da na kvalitetan način budu obrađeni i analizirani.
Analiza postojećeg stanja razvoja lokalne ekonomije opštine se odnosi na procjenu i opis trenutne situacije odnosno položaja preduzeća i privrednih sektora. Analiza se sprovodi na osnovu raspoloživih podataka iz izvora kao što su APIF RS1, Tron, LRC2 i drugi. Kvalitet analize je od velikog značaja za određivanje strateških prioriteta, konkretnih aktivnosti i mjera za podršku lokalnoj ekonomiji. Sagledavanje realne situacije u kojoj se nalazi lokalna privreda je prvi važan korak u lokalnom ekonomskom razvoju.
Ovaj priručnik je nastao iz potrebe da se ljudima koji se bave lokalnim razvo-jem i analizom lokalne ekonomije iz opština Laktaši, Prnjavor i Derventa obez-bijedi jednostavan i praktičan vodič za korišćenje jednog od najjednostavnijih
1 https://www.apif.net/2 http://www.lrcbh.com/
8 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
alata za obradu i analizu podataka, Microsoft Excel. Uz ovaj priručnik, krei-rane su i video3 instrukcije sa istim sadržajem. Njihov cilj je da se opštinskim službenicima što više olakša proces učenja u ovoj oblasti.
Video instrukcija se sastoji od 6 video klipova, čiji je sadržaj po temama dat u narednom pregledu:
Tema 1: Uvod, filtriranje i obrada podataka, računanje i formule (1. dio)U uvodnom dijelu video klipa, objašnjava se svrha ovih instrukcija, te pred-stavlja proces obrade i analize podatka, kao cjeline. Filtriranje i obrada podata-ka su prikazani u potpunosti, dok je dio koji se odnosi na računanje i formule samo započet. Mora se naglasiti da svaki dio počinje sa velikm naslovom preko cijelog ekrana.
Tema 2: Računanje i formule (2. dio)Ovdje se nastavlja sa definisanjem potrebnih formula i sa svim računskim operacijama u bazi.Tema 3: Računanje i formule (3. dio) i određivanje sektora Ovdje se završava proces računanja i definisanja formula, te se obrađuje pro-ces određivanja sektora.
Tema 4: Presijecanje podataka po sektorimaU ovom video klipu se analiziraju podaci po sektorima, koristeći potpuno obrađenu i spremnu bazu.
Tema 5: Nastavak sektorske analize, izrada grafikonaSektorska analiza iz prethodnog video klipa se ovdje nastavlja i proširuje izra-dom grafikona.
Tema 6: Izrada grafikonaU ovom dijelu se završava izrada grafikona.
Vjerujemo da će ovaj priručnik i video instrukcije biti korisne i ljudima iz drugih opština, onima iz javnog i nevladinog sektora, kao i svima onima koji se bave empirijskim analizama privrede. U instrukcijama je obrađeno nekoliko važnih faza u ovom procesu: priprema podataka
3 https://drive.google.com/file/d/1i4RBkrTOcJ3i9OVVXn8IgiaSpBgCBamw/view?usp=sharing
9
za obradu, određivanje sektora, analiziranje podataka o sektorima i izrada grafikona. Na žalost, nije bilo moguće obraditi sve slučajeve koji se mogu pojaviti prilikom obrade podataka. Smatramo da priručnik može biti dobra osnova za početnike i uvod u brojne mogućnosti za analizu podataka, koje Microsoft Excel i drugi programi nude, te da će doprinijeti popularizaciji upotrebe kvantitativnih podataka u ana-lizi lokalne privrede i podići svijest o značaju pravilnog prikupljanja i korišćenja podataka.
Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
Priprema podataka za obradu
Prvu fazu čini priprema podataka za obradu. Podatke koji su predmet analize neophodno je pregledati, tako što se označi kolona gdje su naslovi podataka, potom se označi i primjeni filter, a zatim se pregledaju podaci. Postupak fil-triranja je izuzetno važan za obradu podataka. Za analizu se koristi Excel, a u primjeru su obuhvaćeni podaci sa područja BiH.
U ovom primjeru dat je pregled naziva opština. Može da se desi da umjesto tih naziva stoje brojevi ili neki drugi podaci. Kada se ustanovi koji su to po-daci, oni se brišu da bi se dobili identični podaci, odnosno nazivi opština. Na isti način je potrebno proći sve kolone i filterima ih prekontrolisati, da bi se otklonile nelogičnosti i nepravilnosti.
Nakon toga provjerava se da li su obezbijeđeni svi podaci potrebni za analizu. U tabeli koristimo podatke od kolone “id” preduzeća do kolone “amortizacija”. Id (identifikacioni broj) preduzeća je važno imati u slučaju pravljenja veće baze podataka, jer se tada svi podaci mogu vezivati za ovaj broj.
10
11
Kada je upisan identifikacioni broj i naziv preduzeća, upisuje se naziv opštine i šifra djelatnosti. Šifra djelatnosti obavezno mora biti sa četiri cifre, kako bi se mogla ustanoviti konkretna djelatnost preduzeća. Ovdje treba naglasiti da, kada se kupuju podaci od dobavljača, treba tražiti da pored šifre piše i opis djelatnosti (samostalno unošenje opisa djelatnosti zahtijeva mnogo vremena).
Određivanje adekvatnog sektora treba da obavezno obavljaju zaposleni u JLS, jer je ovo posao koji u nekim slučajevima traži dublju analizu.
Dalje su dati podaci o broju zaposlenih, ukupna aktiva (ukupna imovina firme, koju možete koristiti za računanje povrata na imovinu - ROA), zatim ukupni prihod, kao i prihodi od izvoza. Prihod od izvoza govori koliki dio ukupnih prihoda je ostvaren od izvoza roba i usluga.
U tabeli su zatim prikazani ukupni rashodi, porezi (koji nisu naročitno bitni za analizu) i bruto godišnji troškovi plata, na osnovu koje je moguće izraču-nati bruto mjesečnu platu radnika. Bruto dodatna vrijednost predstavlja zbir operativnog profita, bruto plata i amortizacije. Ovi pokazatelji su osnov za druge analize.
12 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
Računanje i formule
Bruto dobit se računa tako što se od ukupnih prihoda oduzmu ukupni ras-hodi. Ovaj podatak izračuna se na osnovu informacija u ćelijama iz prvog reda i prenese na cijelu kolonu. U izvještajima postoji često podatak o neto dobitku ili gubitku, ali taj podatak se ne koristi.
Bruto dodatna vrijednost se računa tako što se sabere amortizacija, iznos bruto plata i dobit. Ovo je vrlo važan pokazatelj, koji će se kasnije koristiti za računanje i nekih drugih indikatora. Postupak računanja je sličan prethod-nom. Zbir amortizacije, bruto plata i dobiti računa se na osnovu podataka u ćelijama prvog reda koji se prenosi na cijelu kolonu.
Sljedeće što se računa je stopa dobiti. Stopa dobiti predstavlja profitabilnost preduzeća, a računa se tako što se ukupna dobit koju je preduzeće ostvarilo podijeli sa ukupnim prihodom i iskaže u procentima (najbolje sa jednom decimalom).
Podatak koji se izračuna u ćeliji iz prvog reda, dalje kopiramo u cijeloj ko-loni. Ukoliko negdje ima podatak, koji govori da računanje nije ispravno (#DIV/0!), nemojte da vas to zbunjuje, jer u slučaju da imate da je dobit nula, taj podatak se onda u Excelu ne računa (dijeljenje je u tom slučaju nemoguće).
13
Nakon što se izračuna stopa dobiti, računamo BDV po radniku, što pred-stavlja osnovni pokazatelj produktivnosti. Produktivnost predstavlja količnik bruto dodatne vrijednosti (bruto poslovna dobit+troškovi plata+amortizacija) i broja radnika.
Formula koja je urađena, kopira se na cijelu kolonu. Primjenjuje se i za po-slednji red, zbirnu ćeliju i na taj način se dobije prosjek na nivou cijele opštine, npr. prosječna BDV po radniku za cijelu BiH iznosi 30.056 KM.
Prilikom obavljanja pojedinih aktivnosti potrebno je stalno provjeravati podatke.
Ista procedura se primjenjuje i za dobit po radniku, gdje se ukupna dobit dijeli sa brojem radnika. Navedena formula kopira se na cijelu kolonu.
Nakon toga računa se povrat na imovinu (Return on Assets - ROA). To je pokazatelj koji, u suštini, daje uvid u to koliki je povrat na ukupni uloženi kapital. Iznos povrata računa se tako da se bruto dobit podijeli sa ukupnom aktivom koja predstavlja ukupnu imovinu fir-me. Navedena formula se primjenjuje na ćelije prvog reda, a potom na cijelu kolonu.
Bruto mjesečna plata računa se tako što uku-pan bruto godišnji trošak plata podijeli sa 12 (mjeseci), a zatim se taj iznos podijeli sa bro-jem radnika. Navedena formula primjenjuje se na ćelije prvog reda, a potom na cijelu kolonu.Prihod od izvoza u ukupnom prihodu računa se na taj način što iznos prihoda od izvoza po-dijelimo sa ukupnim prihodom.
Ukoliko se žele prebrojati firme u prvoj kolo-ni, koristi se formula koju Excel omogućava
14 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
i koja počinje sa riječju SUBTOTAL. U prvoj koloni koristi se podfunkcija prebrojavanja broj 2 (count) i formula će biti =SUBTOTAL(2, A2:A31566) s tim da se raspon od A2 do A31566 odnosi samo na dati primjer, a taj raspon zavisi od veličine vaše tabele.
U našem primjeru u BiH ima 31.564 preduzeće. Ukoliko se mijenja filter i ovaj broj će se promijeniti. Ako, na primjer, filtriramo bazu tako da pokazuje podatke samo za Banjaluku, onda vidimo da u tom gradu ima 2.651 pre-duzeće. Dakle, formule sa funkcijom SUBTOTAL omogućavaju automatsko računanje podataka svaki put kad se promijeni filter.
Nakon prve kolone, primijeniće se formula i na ostale kolone. Kod sljedećih kolona se ne radi prebrojavanje, već zbir, tako da će u koloni G gdje imamo broj zaposlenih formula glasiti =SUBTOTAL (9, G2:G31566). Ova formula može se kopirati na sve ostale, zaključno sa kolonom T gdje imamo podatke o BDV-u. Ostale kolone (stopa dobiti, BDV po radniku, itd.) računaju se sa istom formulom sa kojom se svaki od tih indikatora računa i na nivou poje-dinačne firme.
Time se završava obrada podataka što se tiče formula i računanja. Sljedeće je određivanje sektora.
15
Određivanje sektora
Određivanje sektora se obavlja uglavnom na osnovu statističke klasifikacije djelatnosti. Međutim, isključiva primjena statističke sektorske klasifikacije ne odgovara često realnosti. Iz tog razloga savjetuje se fleksibilan pristup u sektorskoj podjeli preduzeća. U principu je važno da se šire obuhvate poje-dini sektori (npr. sektor “metalska i mašinska industrija” treba da obuhvati proizvodnju metala, proizvodnju proizvoda od metala, proizvodnju mašina, proizvodnju vozila i dr.) i da se to prilagodi stvarnom stanju.
Tako na primjer, u statističkoj podjeli postoji sektor “guma i plastika”. Ako u jednoj opštini, od 50 firmi imaju samo dvije koje se bave gumom, a ostale se bave plastikom, logično da će se ovaj sektor zvati “plastika” ili “prerada pla-stike”, a ne guma i plastika. Razlog za ovo je što ovakav naziv može izazvati zabunu kod onih koji budu čitali izvještaje i analize.
Napominjemo da je u BiH do 2010. godine važio jedan sistem klasifikacije djelatnosti, a poslije 2010. taj sistem je značajno promijenjen.
Za određivanje sektora je potrebno imati standardnu klasifikaciju djelatnosti, koju objavljuju statistički zavodi u BiH i koja je dostupna na internetu4. Ona nam služi kao vodič. Prilikom određivanja sektora potrebno je da se pronađu u standardnoj klasifikaciji šifre koje se odnose na dati sektor. Tako npr. u kla-sifikaciji su sve šifre od 100 do 322 (ili 0100-0322, zavisno kako je prikazano) klasifikovane kao “poljoprivreda, lov i šumarstvo”. To se može i kraće izraziti kao “poljoprivreda i šumarstvo”. Ako u opštini nema šumarstva (što je rijetkost u BiH) onda sektor zovemo “poljoprivreda”.
4 http://www.rzs.rs.ba/front/article/549/ http://fzs.ba/index.php/klasifikacije-i-metodologije/klasifikacije/
16 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
U koloni sa šiframa označe se sva polja od 100 do 322, primjeni filter i u ko-lonu koju smo napravili za sektore, upiše se naziv sektora koji smo odabrali. Za svaki sektor koji se kreira potrebno je provjeriti preduzeća u tom sektoru i vidjeti da li ima onih za koje znamo da se ne bave tom vrstom djelatnosti.
Isto nastavljamo sa ostalim sektorima. Od 500-900 je rudarstvo (u standardnoj klasifikaciji ovaj sektor se zove “vađenje ruda i kamena”, ali je uobičajeno da taj sektor zovemo “rudarstvo”). Sve se označi, isfiltrira i u kolonu sektora se upiše rudarstvo.
Po klasifikaciji, sljedeći su sektori koji počinju sa 10 (hrana), 11 (piće) i 12 (duvan). Ova tri sektora se obično stavljaju zajedno kao sektor “hrana i piće”. U ovaj sektor se uključuje i prerada duvana, prvo, zato što je to isto prerada po-ljoprivrednih proizvoda, a drugo, zato što je ovaj sektor, sam za sebe, najčešće jako mali (obično nekoliko preduzeća), pa nema smisla da stoji samostalno. Dakle, označe se sve četvorocifrene šifre djelatnosti koje počinju sa 10, 11 i 12 i u kolonu sektora upiše “hrana i piće”.
Povremeno kliknete na funkciju “Save”, da zbog nekih nepredviđenih okol-nosti, ne biste izgubili ono što ste uradili.
17
Sljedeći su sektori 13 (tekstil) i 14 (odjeća). Mogu se definisati kao “tekstil i odjeća” ili samo “tekstil”. Sve četvorocifrene šifre djelatnosti koje počinju sa 13 i 14 označe se i u kolonu sektora se upiše “tekstil”.
Zatim isti postupak se radi i za ostale sektore. Kao što smo već rekli, pristup tome kako će se koji sektor definisati zna biti vrlo osjetljivo pitanje. Negdje je to potpuno jasno, kao na primjer, kod tekstila, ali kod drugih sektora to zna biti dosta komplikovanije. Osnovni princip je sljedeći: standardnu sek-torsku podjelu treba prilagođavati realnosti na terenu, a ne realnost na terenu prilagođavati standardnoj sektorskoj podjeli. Ako firma proizvodi električne kablove za autoindustriju onda pripada elektroindustriji, ali ako to radi kao opremu za računare i komunikacije onda se može uvrstiti i u infor-maciono-komunikacione tehnologije. To određivanje zavisi od konteksta i strukture same privrede na terenu. Važno je da slika koja se dobije odgovara realnosti.
Analiza i “presijecanje” podataka po sektorima
Nakon što su svi sektori određeni, nastavlja se sa analiziranjem i presijecanjem podataka. Na osnovu formula koje su unesene, mogu se izračunati svi podaci koje želimo analizirati. Podaci u formi brojeva zapisanih u tabeli ne daju pre-glednu sliku o stanju i kretanju pojedinih pokazatelja za posmatrane sektore. Jasnu sliku o posmatranim varijablama i odnosima između njih daju grafikoni.
Na primjer, ukoliko se posmatra sektor građevinarstva, može se uočiti da u Bosni i Hercegovini ima 2.313 firmi. Kada se analiziraju ostali podaci o gra-đevinarstvu, podaci u samoj tabeli nam neće biti dovoljno jasni i pregledni.
18 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
Zbog toga koristimo grafikone. Da bi se pravilno kreirali grafikone, potrebno je uvrstiti jedan dodatni red na samom početku tabele, iznad zaglavlja, dakle red 1 u tabeli. On će se koristiti da se u njega upiše naziv pojedinih podataka.
Nakon toga, uradiće se grafikon sa podacima o broju firmi i broju zaposlenih. U grafikonima bi trebalo kombinovati podatke koji su uporedivi i približni po veličini. Tako npr. ukoliko se prikaže broj firmi (npr. 2.313) na istom gra-fikonu sa ukupnim prihodom sektora (npr. 3 mlrd.), podatak o broju firmi se uopšte neće vidjeti.
Broj firmi i broj zaposlenih su relativno približni, pa se mogu uvrstiti u isti grafikon. Prvo se klikne na ćeliju koja pokazuje broj firmi, pritisne Ctrl i zatim klikne na broj zaposlenih.
Potom se označi funkcija Insert, a zatim opcija Column i odabere grafikon koji će se koristiti, te se klikne na njega. Desnim klikom se zatim klikne na jedan od stubova i u ponuđenom meniju odabere Add data labels. Na taj način se dobiju konkretni podaci na vrhu stubova (2.313 firmi i 31.723 zaposlena).
19
Nakon toga u prvi (dodati) red se upisuje riječ “Broj firmi” i “Broj zaposle-nih”, zatim se na cijeli grafikon ide desnim klikom, odabere se “Select Data”, kod brojeva 1 i 2, te ide na “Edit”, označe se ćelije u koje smo upisali nazive podataka i ide na “OK” dva puta. Na taj način uradi se grafikon koji pokazuje
broj firmi i broj zaposlenih.
Takođe, može se vidjeti da se podaci na grafikonu automatski mijenjaju, kada se mijenjaju sektori pomoću filtera. Na isti način mogu se kreirati novi grafi-koni, s tim da je najbolje da se podaci o prihodu, izvozu, dobiti i BDV grupišu u jedan grafikon, da se u sljedećem grafikonu prikažu stopa dobiti, povrata na imovinu i udio izvoza u prihodu (kao procenti) i da se u zadnji grafikon uključe dobit po radniku i BDV po radniku. Na ovaj način, sa ova četiri gra-fikona, dobiće se “krvna slika” svakog sektora, samo jednim klikom na filteru.
Izrada grafikona za sve sektore zajedno
Kada se dobiju slike za svaki pojedinačni sektor, pristupa se izradi grafikona sa svim sektorima zajedno. Prilikom izrade ovog grafikona mogu se koristiti ura-đene i međusobno povezane tabele i grafikoni za neku od prethodnih godina. Grafikone i tabele sa ove stranice je potrebno kopirati u novu stranicu “Sheet 2”.
Kopiranjem takve cjelokupne stranice značajno se uštedi vrijeme, jer se na njoj nalaze povezane tabele i grafikoni. Nakon brisanja podataka iz glavne, velike tabele, potrebno je unijeti nove podatke koje sada obrađujemo na
20 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
stranici “Sheet 1”.Kao što se vidi na stranici “Sheet 2” se nalaze grafikoni koji pokazuju sektorsku strukturu lokalne privrede po broju firmi, ukupnom prihodu, izvozu i svim važnim pokazateljima koji nam govore o stanju te lokalne ekonomije.
Sada se podaci sa stranice “Sheet 1” o svakom pojedinačnom sektoru, pre-nose u veliku tabelu na stranici “Sheet 2”. Kolone u tabeli na stranici “Sheet 2” su napravljene potpuno u skladu sa prikazanim podacima i redoslijedom po kome su unešeni, a isto tako su i redovi tj. sektori poredani, istim redom kao i na padajućem meniju filtera, dakle po abecedi. U istoj stranici “Sheet2” postoje grafikoni koji su povezani sa tabelama koje su pozicionirane nepo-sredno do njih.Kako se prenose podaci? Na stranici “Sheet 1” klikne se na broj firmi, priti-sne Ctrl, klikne na “Broj zaposlenih”, “Ukupan prihod” (sve vrijeme se drži ili pritišće Ctrl), “Prihod od izvoza” i sve ostale varijable koje su navedene u tabeli na stranici “Sheet 2”. Kad se sve označe, kopiraju se i pritisne “Ctrl C”.
21
U tabeli na stranici “Sheet 1” bira se sektor po sektor, redom, i kopirane vri-jednosti unose u tabelu. Kad se popuni tabelu, vidjeće se da su se i tabele koje stoje neposredno do grafikona popunile.
Zbog specifičnosti Excel-a, vrijednosti u tim tabelama ne mogu se poredati po veličini, ali zato se ta tabela može kopirati i “nalijepiti” na mjesto tabele sa koje grafikon prikazuje podatke, u kolonama “B” i “C”. Podaci se moraju prekopirati koristeći funkciju “Paste Values”, jer se ne želi da se kopiraju formule koje se nalaze u kopiranoj tabeli, već samo vrijednosti.
Kao što se može vidjeti, grafikon se nije odmah promijenio. Prvo je potrebno zatvoriti fajl iz kog je iskopiran “Sheet2”, da ne bi grafikon ostao “vezan” za podatke koji su u tom fajlu. Nakon toga, desnim klikom na grafikonu potrebno je odabrati “Select Data” i označiti tabelu sa prekopiranim podacima. Kad su se podaci pojavili na grafikonu, potrebno ih je još poredati po veličini.
22 Priručnik za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije
Da bi se podaci poredali po veličini, potrebno je označiti kolonu sa podacima (samo nju) i u gornjem desnom uglu odabrati “Sort&Filter”, te na tom meniju odabrati opciju “Sort largest to smallest”. Na meniju koji se potom pojavi bira se opcija “Expand the selection” i potom se klikne OK.
Sad smo podatke poredali po veličini i grafikon je uredno posložen. Svi sektori za koje na grafikonima nema podataka se mogu obrisa-ti, a potom se vrši prilagođavanje obuhvata grafikona (desni klik na grafikon, odaberete “Select Data” i označite prilagođenu tabelu).
Ovo je potrebno uraditi na svim grafikonima. Kad su svi grafikoni ovako sređeni, oni daju sveobuhvatnu i jasnu sliku o jednoj lokalnoj ekonomiji.
CIP - Каталогизација у публикацијиНародна и универзитетска библиотекаРепублике Српске, Бања Лука
330:004.4(497.6 РС)
ПУЦАР, Стево Smjеrnice za obradu i analizu podataka lokalne ekonomije / Stevo Pucar. - Banja Luka : Agencija za razvoj preduzeća Eda, 2018 (Banja Luka : Grafid). - 23 str. : tabele, graf. prikazi ; 23 cm
Tiraž 100. - Napomene i bibliografske reference uz tekst.
ISBN 978-99955-53-23-4
COBISS.RS-ID 7866904
www.edabl.org
