Sizin Memlekette Eşek Yok Mu - Aziz Nesin

8/9/2019 Sizin Memlekette Eek Yok Mu - Aziz Nesin

1/99

TARAYAN VE DZENLEYEN: AYHAN

TARH: OCAK-2006

EMAL: [email protected]

AZZ NESN AZZ NESNN AZZ NESN'DENSETKLER

SZN MEMLEKETTE EEKYOK MU?

NSZ

Milliyet Yaynclk, yayn ve datm ilerinde yeni bir atlma giriti. Yaymlad kitaplar, oksayda, rotatifte ve gazete kdna basmak ve telif hakkn da yine bu ller iinde deyerek ucuzfiyatla ok kitap satmak yntemi. nceki rnekler bu yntemin baarl olduunu gsterdi. NitekimDemirta Ceyhun'un 160 sayfalk bir monografi kitab, 30 bin lira gibi Trkiye'de grlmemi birucuzlukta, yine Trkiye'de grlmemi sayda (200.000) satarak bir kitap sat rekoru krd. Duygu

Asena'nn kitab da, bildiime gre ayn yntemle sat rekoru krm kitaplardand.Milliyet Yaynlar Ynetmeni Yalva Ural, ayn yntemle yaymlanmak zere benden bir kitabm

istedi.Byk sayda satlar yapacak hangi tr kitabm Milliyet Yaynlar 'na vermemin daha uygun

olacan dndm.

Kitap imzalarmda, saylar olduka kalabalk kimi okurlarmn bana sorduklar ortaklaa sorularvard:


2/99

- En ok hangi kitabnz seviyorsunuz?Bu sorunun altnda gizli bir okur kurnazl yatar. Byle soru yneltenlerin pekou benim hibir

kitabm okumam olanlardr. En sevdiim kitabm, yani kendimce en iyi ve gzel kitabm okuyupyazar olarak beni beenecekler ya da beenmeyecekler. Beenmezlerse baka kitabm okumaktanartk kurtulacaklardr.

Ayn

soruyla baka yazarlar da kar

la

r. Onlar

n yan

tlar

aa

yukar

yle olur:- Btn kitaplarm severim. Sevmeseydim, yazmazdm; deil mi efendim?

Okur da bunu -aydn ya da yar aydn bir okursa- genellikle, incelikli olarakyle yantlar?

- ok tabii efendim, her eseriniz sizin bir ocuunuz saylr, insan, ocuklarn birbirinden ayrt edemez ki... ok haklsnz.

Kurnaz okurun bu kurnazca sorusuna kurnaz yazarn kurnazca verdii yantn altnda gizlenmiama da vurulmam gerek anlamudur: "Benim btn kitaplarm gzeldir. Hepsini alsam, seniniin de, benim iin de ok iyi olur."


3/99

Bu tr sorular benim yantlamam gerekten ok zor. Bugne dek (Nisan 1995) 110 kitabyaymlanm bir yazarm. Her yapt bir ocuk saylyorsaimdilik 110 ocuk babasym. Buocuklarmn iinde sakat doanlar, gerizekallar da olabilir.

"En sevdiiniz, sizce en gzel yaptnz hangisi?" diye soran kurnaz o-kura nasl anlatmalym ki,herhangi biri iin ok gzel bir kitap, baka herhangi biri iin de en irkin, en kt kitaptr. Budurumda ilk karlatm bir okura, en gzel, en sevdiim, en beendiim kitabmudur diye nasl

salk verebilirim? Ama bir yant da vermem gerekiyor, ite o zaman kendime zg bir kurnazlklayle derim:

- En sevdiim, en beendiim, en gzel kitabm, en kaln ve en pahal olandr.

Milliyet Yaynclk iin bir kitap hazrlamay tasarlarken ite btn bunlar dndm. ok saydabaslacak ve ok sayda okunmas iin ok ucuza satlacak olan kitabmn iinde neler olmaldr? 110


4/99

kitabmn iinde ne varsa, bunlarn hepsi olmaldr. Ama 110 kitabn 160 sayfaya sdrlmasolanaksz olduuna gre bu 110 kitaptan 160 sayfaya sabilecek bir seki yapabilirim.te "Aziz

Nesin 'in Aziz Nesin 'den Setikleri" adl seki kitab bylece ortaya kt. Bu sekidekiler benim enbeendiim, en gzel, en sevdiim yaptlarm m? Byle bir savda bulunamam. Ama bu sekidekiler,en sevdiklerimden ve okurlarmn da seveceklerini umduklarmdan bir demettir.

Bugne dek yaynlanm kitaplarmn trleri ve saysyledir?

iirTalamaGlmece yksGlmece Olmayan ykler

RomanOyunocuk Kitaplar

AnKeyazdar ve bayazlar

Yazlar

Konumalar (syleiler)Mektuplar - 5

Bu sekiye bu kitaplardaki yazlarmdan beeneceinizi umduklarm derleyip aldm. Yanlpyamlmadma siz, okurlarm, karar verebilirsiniz.

En kaln ve dolaysyla en pahal ve bana enok para kazandracak kitabmn yerine "ykte ar,pahada hafif" olan bu sekiyi sunuyorum. -inde 110 kitabmdan biriki damla bulacaksnz. Az verencandan, ok veren canndan...

Tevikiye (28 Mart 1995)

O GECEY YAZMAK

nceden syleyeyim ki, bu yaz

bir yk deildir. Hibiey katmadan, hibieykarmadan, hibiey deitirmeden o geceyi olduu gibi, btn dndklerimle, btnduygularm, duyarlklarm, hatta duygusallklarmla anlatmak istiyorum. stnden otu-zaltgn geti. Bilmiyorum olduu gibi yazabilecek miyim. Ama yazmaya alacam.

Bir yk deilse nedir bu yaz? Bir anlat, belki bir an: Bir -lm yolculuu gecesininbiriki saat sren duyarlklar...

1991 ylnn son gn ve 1991 yln 1992 ylna balayan ilk gece...Benim iin her yln son gn, her gnknden ok daha yorucu oluyor. nk o gn, her

gnk ilerime ek olarak Nesin Vakf'ndaki ocuklarma ve Vakfn alanlarna geceverilmek zere armaanlar hazrlamalym. Bu yle dardan sanld gibi pek de kolay ideildir. u ii son gne brakmayaym, nceden armaanlar yava yava hazrlayaym diyednrm her zaman da bitrl yapamam yine.

Otuz ocuum var, alanlarla, konuklarla ylba gecesi krk, krkbe kii oluruz.Hepsine ayr ayr armaanlar vermeliyim, ocuklarma , drt be armaan vermem gerekir.Yalan kk o-lanlarn armaan saylan oktur, armaanlar byklerinki kadar deerlideilse de... Bu armaanlar, byklklerine ve biimlerine gre ayr ayr kutulara konulacak,

paketlenecek, ssl ve renkli katlara sarlacak, kordelalarla ya da o renkli parlak -nedeniyor adna- balarla balanacak fiyong yaparak...

Armaanlarn paketlenmesi iin btn yl boy boy kutular, zarflar, gzel torbalar, renkrenk iekli ktlar, yaldzl ktlar, ssl ipler, cicili bicili ve parlak balar biriktiririm.Bunlarn hibiri yeni deildir. Hepsi de ya bana ya Vakfa gnderilmieylerin paketlemegereleri olduu iin nceden kullanlmtr. Biz onlar ylba gecesi armaanlarn ambalajolarak kullandktan sonra da

11atmayz. nc, drdnc, beinci kez kullanlmak, sonunda kalorifer ocanda yaklmak


5/99

zere saklarz. Dorusunu sylememiz gerekirse, bizim elimize geen herhangi bieyinbizden ekecei vardr ve elimizden kurtulmas hi de kolay deildir.

Armaanlar da yl boyunca biriktiririm. Kimisini yurtd gezilerimden alpgetirmiimdir, kimisini de yurtii gezilerimden... Ara-dabir istanbul'da gezerken satclardanalrm. Biounu da okurlarm ya da yabanc konuklarm getirmilerdir. Bu armaanlar,

ocuklara doumgnlerinde, bayramlarda, en deerli olanlar

da y

lbalar

nda verilir.Armaan olarak neler mi var? Neler neler yok ki... Renk renk irili ufakl balonlar, ddklbalonlar, cicilibicili zpzplar, frtfrtl ddkler, hacyatmazlar, kk metal arabalar, kurula-rak ileyen trl tatlar (araba, otobs, kamyon, itfaiye arabas, cankurtaran, polis arabas),deiik biimde maskeler, el toplan, a-yak toplar, trl boyalar, renkli hamurlar (plastik),

boyama defterleri, pul defterleri, albmler, az muzikalar, pergel takmlar, saatler, deiikboyda bebek aylar, kpekler, filler, bebekler, yatrnca uyuyan ve karnna basnca alayanbebekler, renkli kalemler, satran takmlar, rg kazaklar, kzlara trl taklar, ok ve ok atmahedefleri, an defterleri, dolmakalemler, ou Avrupa'dan gnderilmi kutular iinde yapma-takma oyuncaklar, bykler iin mekanik takmlar, deri antalar, ajandalar, earplar,kemerler, ciltli defterler...

nceki ylba gecelerini hazrlarken daha da ok yorulurdum. nk, ylba gecesini

geirdiimiz inili salonu da ben dzenler, ssler, hazrlardm. Beon yln Vakfta geirmiolan ocuklarm inili salonun ylba iin nasl dzenleneceini rendiler, bu ii onlaryapyor. Salonun tavannda, avizeden avizeye kt fenerler, balonlar, serpantinler, sslyaldzl ktlar, krepon ktlarndan ssler aslr. Bizde kk kk ktlardan her ulusun

bay-raklar vardr, bu bayraklar ipe dizilmitir. Tavan iki yanl ve boy-dan boya bu bayraklarla donanr.

Ynetmenimiz Ruen Ulusoy ylba yiyeceklerini ve ikilerimizi iki gn nceden alphazrlatmtr: Hertrl kuruyemi, erezler, ylba rekleri, pastalar, ukulatalar, yemiler...Yemeklerden, hindi s ve i pilav, rus salatas, zeytinyal dolma ve sarma, erkestavuu,

brek trl salatalar, daha neler neler.. Ylba geceleri, benden baka herkes NesinVakf'nda, bymz k-

12mz arap ier. Ben ve biriki kii daha rak ieriz.

inili salonun sahneye benzeyen ykseltisinde ilkokullu ve ortaokullu pandomimyaparlar, oyunlar karrlar, gitar alp arklar sylerler.

Ylba armaanlar szde kurayla ekilerek verilir. Nasl bir rastlantdr ki, kuradaherkese gereksindii bir armaan der. rnein bir gm kolye ya da bir altn kpe hibirzaman bir olana dmez. Bu rastlantda benim gzboyamaclmn pay byktr.

Sonra kumara balarz. Ben btn yl byk bir kutu iinde bozuk para biriktiririm. Bubozuk paralar herbirine beer bin liradan aa olmamak zere datrm ocuklara vebizimle olanlara. Kumara tombaladan balarz. Kartelalar satlr. Tadn kara karatorbadan tombala saylarn ben ekerim. Diyelim torbadan 34 m kt; ben nce bir

"otuuuz..." diye ba

r

r, kartelas

nda otuzlu say

olanlar

cokuland

r

r, sonra "drt..."derim. Bir grlt, biramata, lk... Televizyon aktr ama bakan yoktur o sra. Sonra atyar oynarz. Sonra bir koy be al oynarz. Sonra rulet oynarz, bizim ruletten...

Her gece saat 21.30'da kendiliklerinden yataklarna ekilen kkler, ylba gecesi 24'edek bizimledir. Geceyansmda yeni yl kutladktan sonra kendiliklerinden teker teker yatakodalarna ekilirler. Saat 02.00'de ortaokullularn da ou yatm olur. Hikimse ocuklarnhibirine hibir zaman "Haydi yataa!" demez. nk Nesin Vakf 'nda bakalarnnkoyduu izlence ve kural yoktur. Herkesin kendi akl var. Herkes kendi kuraln kendi koyar,kendi izlencesini kendi yapar. Kkler de, kendi kurallarn kendileri yapmaya altrlr.

ite 31 Aralk 1991 Sal gn sabah da, ben her ylsonu gnnde olduu gibi, gecedatlacak armaanlar hazrlamakla urayordum ki... Ah bu benim yreim... Yeni biryrek bunalm... Son be-alt yldr, her -drt aydabir geliyor bama. Ar ar

vcudumun btn gc ekiliyor, sanki canm benden ayrlp gidiyor. Gzlerim glgeleniyor,bulank, puslu grmeye balyorum. Yreimin at durdu duracak... Bu byle yarm saat


6/99

kadar sryor. Kimileyin uakta, takside, toplantda, kimileyin evimde durup dururken byleoluyorum. Her kezinde lme gittiimi sanyorum. ok da kt bir lm biimi saylmaz.nk insan lm, an an yaayarak lme gidiyor. Isordil denilen ilatan, kk bir hap di-

13limin altna koyarsam, bu yrek bunalmn daha abuk atlatyorum. Ne var ki, yreime iyi

gelen bu ila, gz tansiyonuma zararl. Bu yzden olabildince az almaya alyorum builac...

31 Aralk sabah da byle bir yrek bunalmn atlattm. Her ne olursa olsun yaamsryor ve hep srecek. Yine iler, iler, iler, yazlar, yantlanacak mektuplar, okunacakgazeteler, dergiler, kitaplar, tutulacak notlar... ocuklarn armaanlarn nasl olsa akamadoru da hazrlarm.

Ben hep byle yaparm, ancak bir gnde yaplabilecek bir ii, nasl olsa biriki saateyaparm diye geriye atarm, sonra da yetiti-remem.

ocuklarn armaanlarn paketlemeye saat 16 dolaylarnda balamtm. Dn o yana dnbu yana, ko oraya ko buraya, saat 19'da ii bitirmitim ama ben de bitmitim. Bykocuklarm ardm, armaanlar torbalara doldurtup ykldm. Yooo, bu ncekilere

benzemiyor. Bu kez tamam..."O Geceyi Yazmak" diye baladm yaz, buraya dek yazdklarm deil, bundan sonrayazacaklarm.

Ylyorum kanapeye... Yreimde yle bir sanc, yle bir sanc... Kvranyorum, ikibklm oluyorum, doruluyorum, srtst uzanyorum, yan dnyorum, yzkoyunyatyorum... Sanki yreimde eski bir yara varm da, o yara imdi yeniden baklan-yormu, bakla oyuluyormu gibi... Bugne dek geirdiim yrek bunalmlarna, yrekteklemelerine hi de benzemiyor bu... Ortadaki byk masa stnde isordil kutusu var.Benim stnde kvrandm kanapeyle masa aras iki metre ancak var. Ama kalkamyorum,uzanp alamyorum masadan isordili. Aclar dayanlr gibi deil, dayanlr gibi olmayanaclara dayanyorum, dayanmamak e-limde olmad iin... yle bitkinim ki...

Bu kez tamam, diyorum kendikendime. ite lm beni teslim a-lyor. Hayr, lm, beni

teslim alamaz, ancak esir alabilir. Teslim olma!.. lm seni asla da.... ok belli ki esir alacak.Teslim olmadan esir edilmenin bile onuru var.

yice bast gecenin karanl...Ah ocuklar, imdi yukarda, alacaklar armaanlarn sevinci ve cokusu iindedirler. Tam

da lnecek zaman bulmuum... Koumalarn, ayak seslerini duyuyorum. Ne sama!Ylba e-

14

lencesinden sonra lemez miydim?Bedenimden canmn ekildiini duyumsuyorum. Demek, leceim. Yukardan birisi gelse

de masadaki u isordili verse...

Artk kimse yardm edemez... On dakika m srer, yarm saat m... Th, ylbaleniocuklara zehir olacak...

Yazk ki, nasl ldm yazamayacam. Enok ite buna -zlyorum. Bir yazar btnyaadklann yazsa bile lmn yazamaz. Oysa lm, yaamn en nemli olaydr.Yaammn en -nemli olayn yazamadan gidiyorum.

Malaparte aklma geliyor.Sanrm her yazar -ama has yazarlar- lmn kendisini esir ald zaman, o zamanki

duygulann, duyarlklann, dndklerini yazmak ister, ama bunun olana yoktur. Tekyazlamayacak olan budur. Gerekten her yazar ister mi bunu, dnyaya son sesini brakmay?istemeyenler de vardr belki...

Malaparte'yi bunun iin anmsadm. Onun lme teslim oluu ya da lmn onu al

uzun srnce, yan

ba

na bir sesalma ayg

t

koydurmu. Son soluunu verinceye dekkonumu, duygularn, ksrmelerini, inlemelerini, belki alamalarn, ahlarn, hepsinisaptam, son soluuna dek...


7/99

Ayak sesleri geliyor. Bu ayak sesleri kklerden birinin... Kapm alyor.- Dedeeee... Yemek hazr, seni bekliyoruz.Hakk'nn sesi bu! Ses azndan, top namlusundan mermi frlar gibi kar.- Siz balayn, ben de geliyorum.Ah, ite bunlar yazamayacam. Nasl ldm yazama-mak, lmekten ok daha ac

geliyor.Sonra? Ben ne densiz bir insanm. Donum geliyor aklma. Son bir ay iinde stste kezar soukalgnl geirdim. Tam iyi olurken daha ar bir grip... Ykanmak yzndenolduunu sylemilerdi. Ben de bir haftadr ykanmadm. Ykanmaynca da... Fa-nelamdeitirdim de, donumu deitirmemitim... Ne olacakimdi? Yukar kp yatak odamdantemiz i amar alamam ki... Kirli donumla...

Yine bir ayak sesi... Bu da kklerden biri...- Dedeeee...

15Sekin'in sesi bu... Herkes oturdu sofraya, hadi!...

Ben biraz sonra gelirim, siz balay

n...Vasiyetimi dnyorum. Ne diye bugne dek vasiyetimi yazmadm? ok ncelerdenyazmalydm. Zaman zaman da tasarlyordum. lmn hi gelemeyecei uzaklklardaolduunu sanyordum da ondan yazmadm. Baka bir zaman lemez miydim? Otuz ocuksofra banda beni beklerken.. u ylba gecesini geirsey-dim ya da iki- gn nce olsayd.

- Dedeee...Bu kez Sema gelmi. Ondan kurtulmak zordur.- Hastaym kzm, Ruen Amca'y arr msn?Vakfmzn ynetmeni geliyor. I ayor. Beni yle grnce telalanyor. Masann

stndeki isordil kutusunu istiyorum. Dilimin altna iki isordil birden koyuyorum. Ruen Beyhemen atalca'dan bir hekim armay neriyor. Samatya'daki Sosyal Sigorta Hastanesi'negitmemiz iki saat srer. Dayanamam. stelik ylba gecesinin en gzel saatinde hastanenin

nbeti hekimi telefon edip uzman hekimi evinden aracak... lmek iin en kt zamanbu...

Siz kn yukarya Ruen Bey... Balayn yemee... ocuklar, siz olmaynca balamyorlar...Boazm dmleniyor, sesim titriyor. Peki peki... kn siz... I sndrn ltfen... Az sonra gelirim.O denli ok yaplmam, yarda kalm ilerim var ki... Ne

ok ilerim kald geriye... Dnyaya borlu lyorum. Kim var ki dnyaya borlu lmeyen?Borlu deil, alacakl lenler bile var... rnein Einstein... rnein Shakespeare...

Geriye braktm ilerimin hi olmazsa bir blmn vasiyetimde yazmalydm.Vasiyetime yazacam en nemli ey, u cenaze treni denilen rezillik, ikiyzllk... Tek

szckle tiksiniyorum, ireniyorum u cenaze treni sahteciliinden...Nasl sanclar saplanyor yreime, bir pasl kr bak sokulup sokulup karlyormugibi... Byle dkn ve acl zamanmda yapayalnz olmak isterim, Vakfta ocuklarmnyannda olmamalydm.

16Vasiyetimi yazabilseydim, birinci maddesi "Cenaze treni istemiyorum." olacakt, sonra

"lm ilan da istemiyorum gazetelerde..." diye yazacaktm vasiyetime. Her yere, her ieolduu gibi vasiyetimi yazmaya da ge kalp yetiemedim.

lnce nasl olsa cenaze treninden haberim olmayacak ama, lmemden az nceki uanmda bunu biliyor ve yaplacak olan cenaze treninin sahteciliini duyumsuyorum ya... Neok insan cenaze trenime katlp "Son grevimizi yapyoruz" diye rahatlayacak, sondan

nceki hibir grevini yapmayanlar... Ne yapmal

y

m bana cenaze treni yap

lmamas

iin?Ah, btn bunlar yazmalydm vasiyetimde... Bir isordil daha alsam m? Sanclar gittike


8/99

sklayor ve artyor. Ben cesedimin Devlet hastanelerinden birine verilip, tp rencilerininkadavram stnde ders grerek cesedimden yararlanmalarn istiyorum. zellikle bunu okistiyorum. Vasiyetime yazmak isterdim. Neyim varsa, neyim olmusa, neler yapp -retebilmisem, hereyimden herkes sonuna dek yararlansn, hibi-eyim ziyan olmasn, boagitmesin istiyorum. Benden arta kalan son varlm cesedimdir, ondan da

yararlan

labildiince yararlan

ls

n. Ama benim sevgili hekim dostum bu dnceme hep kar

kar, nedenini aka sylemeden... Nedenini dnyorum. Belki duygusallktr.Vasiyetimi yazabilseydim, nc maddesi u mezar konusu o-lacakt. Dncelerim salt

bana zg, genellenmesini istemiyorum. Bakalar isteklerince mezar yaptrsnlar, ama benmezarm olsun istemiyorum. nsann lmnden sonra ruhunun varlna inanmyorum kimezar anlaml ve gerekli bulaym.

zerinde tp rencilerinin ders grdkten sonra kadavrann, hi cenaze treni yaplmadanNesin Vakf'nn bahesinin herhangi bir yerine gmlmesini ve o yere ta gibi tmsek gibiherhangi bir iaret konulmamasn istiyorum. iek filan da konulmasn. Gremeyeceim,koklayamayacam ieklerin cesedimin gmld toprak stnde rmlerine acrm. Oiekler, verilenleri sevin-dirmeli. Beni gmerlerken Nesin Vakf'nn hibir ocuu oralarda

bulunmamal, onlar uzaklatrlmal. yle alama, zn, sylev filan da istemiyorum.

Gmldm yer zamanla unutulsun, bahede herhangi bir yer... Topraa gmlencesedimden artk doa, doal varlklar yararlansn.

17

"Son istek" iirimin sonunu -sanclar saplanyor- anmsyorum:"lnce yaamalym defne yapraklarndaSakn ola kiSilahlarda deil"Vasiyetimi de yazamadma gre, lmmden sonra bu mezar konusunun bir sorun

yaratmasndan korkuyorum. Trkiye'de mezarlklar dinlere gre ayrlmtr. Dinsizler iinmezar yeri yok. Bense Mslmanlarn "yatacak yeri yok" dediklerindenim.

Vasiyetimi yazabilseydim, yazmam gereken bir nemli madde de... ok nemli.Vasiyetimi yazamadan lrsem -ki yle grnyor- kadnlarm iin yazdklarm, onlannmektuplar, fotoraflarmz, benim notlarm... Sevdiim, ok sevdiim, beni sevdiklerineinandm kadnlarm... Beni dkrklklarna uratanlar... Beni seviyormu gibi grnenler...Kitaplmda ayr dolaplarda dosyalar iinde duruyor btn o sevi belgeleri. Ne ok, ne ok...Onlar benim en deerli zenginliklerim: ihanete uramlklarm, aldatlmalarm, aclarm,inandklarm, sevgilerim, yrek arpntlarm, bulut oluum, yamur oluum, yel oluum...

Bu dosyalarn hibiri lmmden sonra, benden geriye kalmamal. Ah, bunlar vasiyetimiyazp belirtmeliydim. Dosyalarn kimileri, hangi kadnm iinse ona geri verilecekti ya da

adresine postalanacakt. Pekou da yaklacak... Hele kadnm var ki, onlara dein btnbelgeleri, eski yap bir kk sanda koyup kendilerine gnderilmesini istiyordum, sedef iliya da kakmal, oymal, ilemeli gzel sandklar... Yazacaktm btn bunlar vasiyetime... Odosyalarda kurutulmu iekler, yapraklar var, iirlerimin hammaddeleri var, kt peetelereyazlm notlar var, tiyatro biletleri, konser arlklar... Birou yaklacak.

Btn bu dosyalardan romanlar, oyunlar, anlar kacakt. Daha nce kendim yakamazdmbunun iin. Kyamazdm da yakmaya... Kendimi yakmak gibi olurdu bu. Onlar canlym,benim canmdan paralarm gibi geliyor bana.

Yreimin szs yava yava diniyor.Ruen Bey geliyor yine.- Naslsnz?- yileiyorum.- ocuklar hl sizi bekliyor.


9/99

18

- Geliyorum, geliyorum... Siz kn yukar.Sandalyelere tutuna tutuna, duvarlara dayana dayana kalkyorum. Kapdan

kyorum, sonra koridor kapsndan... Merdiven basamaklarn ezbere bilirim.nce alt basamak, kk bir sahanlk, basamak, sonra on basamak... Beni budurumda, trabzana tutunarak, dura dura basamaklar ktm ocuklarmngrmesini istemiyorum. inili salona girince dik ve diri durmaya, din yrmeyealyorum ve glmsyorum. Yerimi bo brakmlar. Oturuyorum. Hepsiningzleri bende... Baryorum:

- Hani araplar koymamsnz bardaklara...ocuklarn uultusu, bardak, tabak, atal bakngrts balyor.Ruen Bey'le ben rak ieceiz.Bardaklar havaya kalkyor. Soframzda yok yok...Raky imiyorum, iemiyorum, iermi gibi yapyorum. Yemek de

yiyemiyorum, yermi gibi yapyorum.Salonun ykseltisinde ocuklar pandomim yapyorlar. kardklar oyunlardanbiri, Vakf ynetimini ar eletiriyor. Haftada bir sabah kahvalt olarak orbaveriliyor. orbay sevmediklerini bize pandomimle anlatyorlar. Anladk,anladk: Bundan sonra sabah kahvaltlarnda orba verilemeyecek. Sanat yoluylaeletiri ok houma gidiyor.

arklar sylyorlar.Sevin, kahkahalar, glmeler...Armaanlar szde kurayla datyoruz. Herkes ald armaan havaya

kaldrp gsteriyor. alma odamda, yl boyunca biriktirdiim bozuk paralarndolu olduu kutuyu getirtiyorum. Paralar herkese eite datlyor. imditombala ekilecek. Bu ylba ilk kez bu ii ben yapamayacam.

Televizyonda bir dansz gbek atyor. Pek bakan yok.Glmsyorum, ocuklara yatmak zorunda olduumu, dinlenmem gerektiini

sylyorum. lk kez ylbann gece yans onlarla birlikte olamayacam.Canm diime takarak dik yrmeye alyorum. Yatak odama giriyorum ve

kendimi yatama brakyorum.Yrek sancm dindi. Ama dnyay srtmda tam ve altnda ezilmi gibiyim.lmden dnm dnyorum. Ne kadar iin? Kimbilir...

19ocuklarmn salondan gelen kahkahalarn, gllerini duyarak uyuyorum.

* * *

lmedim. leceimi sandm o geceki duygularm, dncelerimi, elimdengeldiince olduu gibi yazmaya altm.

lmedim ama, o geceki yrek bunalmm bana lmn uyaryd. lm banavasiyetimi yazabilmem iin izin vermiti. Ameliyat oluncaya dek hepsini yazmaya yinezamanm yok, ama vasiyetime en nemli dileklerimi yazdm.

Ameliyat masasndan salkl kalkacam umuyorum. Ameliyat masasna yatanhangi insan byle ummaz ki. lm yine izin verirse, dnyaya borlu olduumyazlarm yazmaya alacam. Biliyorum olanakszln ama yine de dnyaya borlulmek istemiyorum.

te grdnz, bu yaz bir yk deil, uyar iin lmn beni ziyaret ettii ogecenin anlats...

Tevikiye-7 Mart 1992


10/99

20

TLS'YU SEVMEK

Sevgili V.D."Seni Seviyorum Tls" yazl telgrafm alnca, bu da ne demek oluyor,

Tls de kim, diye okarmsndr.Akl banda bir insann yapacaey deildi dorusu. Ama o telgraf

ekerken tam olarak aklmn bamda olduunu syleyemem. O gn biruyurgezer gibiydim. stencim dnda o telgraf ektim sana.

Yabancs olduum dnyann bu sayl kalabalk kentinde bir haftadan beri

ilk o gece bir bama kalmtm. Yabanc bir kentte insann yalnzl daha birkatmerleniyor. Yalnzlktan, iinde bulunduum hava sanki younlapadaland ve ben bu ada iinde zorlukla kmldyordum. Bu ruh hali iinde,

bilincimi ikide yitirip kendimi unutmaktan baka umarm yoktu. Kaldmotelin dolaylarndaki pahal restoranlara, gazinolara gitmek istemedim.nk, kolal insanlar, kolal masa rtleri, kolal konumalar deil, buruukinsanlar, buruuk masa rtleri, buruuk konumalar arasnda salt kendimle

babaa kalmak istiyordum.Yan sokaklara daldm ktm; yle ki bir zaman sonra o byk kentin

iinde kendimi yitirdim. Yabancs olduum byk kentlerde kendimikalabaln akna brakp yitirmeyi seviyorum. Nasl olsa bir taksiye binip

otele dnebilirdim.Gnlmce bika ikili yer buldum. Kimisinin kapsndan girip, kimisinindumanl pencere camndan baktm. Tekbama kalabileceim bo masas olan

bir yer buldum. Bir tek masa kalmt bo. Vestiyer yolu zerinde olduundanbo kalm olacakt. Houma gitti. Konumalarn uultusunda bile alkolkokusu vard. Yabanclm yzme arpan hibiey yoktu. Hizmet eden kadn vard. Bunlardan Akdeniz esmerliindeki kadn masama gelip isteimisordu. Kark peynirle salata, beyaz arap syledim. stediklerimi getirenAkdeniz esmerliindeki kadn, kk bir cam vazo iinde bir tek krmzkaranfil getirmek inceliini de gsterdi. Teekkr

22


11/99

ettim. O tek karanfil, gz iin olan o irilerden deil, ama yank kokusu olan kkkaranfillerdendi. Btn kokusunu iime ekip bitirmek ister gibi kokladm, iiyor, yavayava kendime geliyordum. Yzm kapya dnkt. Kapnn aldn grmemitim a-ma,kapnn giriinde duran o adam grmtm. Benim yamda biriydi. yle dikilmi, oturaca

bo masa aranyordu baklaryla. Gzne beni kestirmi olacak, yanma geldi, Msaade ederseniz, ben de oturabilir miyim? dedi.steksizcesine, Elbet, buyrun... dedim.Yalnzlm blmek istemiyordum, hele byle biriyle... Canm sklmt. Teekkr

edip oturdu karma. O Akdeniz esmeri kadndan, tpk benim gibi, kark peynir, salata,beyaz arap istedi.

Benim yaptm gibi karanfili derin derin kokladktan sonra,- Ben bu kk, kokulu karanfilleri, o gsterili irilerinden daha

ok severim, dedi, her kendini beenmi gibi gsterili biimlerivardr ama kokulan yok.. Oysa bunlar her alakgnll gibi, kendirtkanln yapmaz, nasl da kokar yank yank...

Doldurduu arap bardan kaldrp,-erefe! dedi.Bardam onunkiyle tokuturup ben de,- erefe! dedim.Artk sylei alm oldu. Bu kentin yabancs olduunu, bir haftadanberi burada

bulunduunu syledi.- Ben de yle... dedim.Bu kez incelik olsun diye ben sz amak gereini duyarak, ne i yaptn sordum. Tls'y seviyorum, dedi.Sorumu yanl anlam olmalyd. iinizi sormutum, dedim. Ben de syledim, dedi, benim iim Tls'y sevmek...atm aynmsaymca aklamak gereini duydu:- Dnyada sevmekten nemli bir i olur mu? Bugne dek hep

Tls'y sevdim, lene dek de hep seveceim. En byk mutluluk, insann sevdii ii yapmasdr. Oysa insanlarn ounluu,nerdeyse hepsi sevmedii ii yapyor.

23

Ne i yaptn sorarken, ne ile geindiini renmek istemitim.- iini sevmek ne demektir? diye sorup yine kendisi yantlad:

Hergnn yirmidrt saati, uykunda bile sevdiin eyi dnmek...araplarmz tketmitik. Birerie daha getirttik. O yata bir adamn

sevgilisi kimbilir nasl bieydir! Yanz sorabilir miyim? dedim. Benim yamda birinin sevmeyi yaamnn tek ii saymasn

siz de herkes gibi yadrgyorsunuz. Yetmi yamdaym... dedi. Ayn yatayz demek. Elbet, Tls'y de merak ediyorsunuz, deil mi? Herkes me

rak ediyor nk, yetmi yandaki adamn sevgilisini... Yaamnz adadnz bu mutlu kadn merak ediyorum do

rusu.Bardaklarmz yine tokuturup erefe itik.- Tls'y ilk grm gerekle d aras bir olay. nk Tl

s'y ilk grm, babamn sylediklerinden anmsayabiliyorum.O zaman drt-be yamda filan olmalym. Bir akam styd.Babamla, bir arkadann dkkn nnde oturuyorduk. Bozuk kal


12/99

drml bir yokutayd dkkn. nmzden bir kz geti, ya dagemi... Uzun sal, ondrt-onbe yanda bir kz, ya da bir kzm.. Ben birden "ite bu kzla evleneceim!" dedim, ya da demiim. Babam bu olay o denli ok yineledi ki, onun anlatmalarndan, olay gzmde sonradan gerekleti, kz da somut bir varlk

oldu. Babam anlata anlata, an

msamad

m olay

yaam

gibi oldum. te Tls o zaman grdm kzdr. yleyse imdi seksenini am olmal...-Neden? Siz drt-be yanzdayken o onbeinde olduuna gre... Tls yalanmyor ki... Sonra grdnz demek? Hep onu arayp duruyorum. Benim baka niin bu kentte ol

duumu sanyorsunuz? Dnyann bilmediim bir yerinde, bilmediim bir adreste yaayan, beni bekleyen bilmediim bir kadndr Tls. O'nu bulacana inanyorum, hep aryorum. Bu yzden btn dnyay dolap duruyorum ya...

ilk grdnzden beri bir daha hi grmediniz mi?

24

Grdm. Ben o zaman otuz yandaydm. Yine O'nu aramakiin byk bir bakentteydim. Metro merdiveninden iniyordum ki,

birden, yanmdan yukar kmakta olan metro merdiveninde grdm Tls'y... Ancak yirmi yanda vard. Kestane rengi salarn ok ksa kestirmiti. Yryen merdivende, yanmdan geip gitti."Tls!" diye seslenmek geldi iimden, ama olduum merdivenkayp inmiti aaya.

Baka grmediniz mi? Grdm birka kez daha. Tuna nehri kysndaki o kente ilk

gidiimdi. Krk yamdaydm o zaman. Tirenden yeni inmitim.Gar ok kalabalkt. Tirene binenler, tirenden inenler telala kouuyorlard, ite o kargaada birisiyle arptm. Bam kaldrp

baktm ki, ak sansn, iri mavi gzl, ancak yirmibeinde bir kz:

Tls... Bir an birbirimize bakakaldk. Bana arpnca elinden paketleri dmt. Bavulumu yere brakp, paketlerini alp verdim."Pardon" dedim. O da teekkr etti. Yanndaki erkek koluna giriptirene bindirdi.

Bu karlamamzdan bealt yl sonrayd, bir Uzakasya kentinde otobstegrdm. Ayn otobste drt durak birlikte gittik.

Konumadnz m? diye sordum.Nasl konuabilirdim? O'nun dilini bilmiyordum ki... bir kez

de kk bir kuzey lkesinin bakentindeki bir uluslararas toplantda grdm Tls'y. Ayn masada ok ksa bir sre karkaryaoturduk. Yanndaki zenci de kocas olacakt.

Kocas zenci miydi? Evet. Tls de zenciydi, olaanst gzel bir zenci. Yine konumadnz m?


13/99

"Sizde sayl bltenden fazla var m?" diye sordu bana.Fazla yoktu ama, kendiminkini verdim. Teekkr etti. Yllar geiyor, ben hep Tls'y aryorum.

Ama buluyorsunuz O'nu.- Bulmak ama nasl... Bir anlk. Birimek parltsnda grr

gibi ancak. Birden parlay

p snveren yal

mda gryorum. Bulurbulmaz yitiyor yine. Kavumak deil ki bu... O'na kavumak iinyeryuvarlan ka kez dolandm. Bir Balkan lkesinin bakentindeki bir sarayda grdm Tls'y. Daha otuzunda bile deildi.Bense altmm gemitim. ki erkein arasnda, mermerden par-

25makln geni kpetesine yanlamasna oturmutu. Elindeki geni karnl bardakta al krmz

bir iki vard. Ayakta duran iki erkein konumalarna gldke, krmz iki alkalanyordu.Salar kzl, gzleri koyu siyaht.

Be yl nce hi ummadm bir yerde... Hep ummadm yerlerde ve zamanlardagryorum Tls'y. Bir iledeki bir bankaya girmitim, bir de baktm, az tedeki banka

memuruyla konuuyor. Gzleri yeildi, salar

n

topuz yapm

t

. Hemen

kt

bankadan,kapdaki arabaya binip gitti.Son olarak geen yl grdm, bir Akdeniz kentinin bir ky motelinde. Yirmi banda var

yok, incecik bir dal... Ben odamn nndeki ardan glgesinde kitap okuyordum."Affedersiniz, saatiniz ka?" sesine bam kaldrdm ki, karmda Tls... Yannda birdelikanl. Denizden daha yeni kmlar, su damlalar stlerinde tomur tomur. Saati syledim.Teekkr etti. Yreim duracak sandm. Gittiler. Bir daha grmedim o motelde.

arabmz yine bitmiti. Birie daha ier miyiz? diye sordum. elim... dedi.-Akdeniz esmeri kadn birie daha getirdi.- Kime Tls'ye tutkunluumu anlatsam, benimle alay ediyor.

Tls orada urada diye, beni ordan oraya gndermeye kalkyorlar.Beni deli yerine koyup aalyorlar. Tls'ye tutkunluumu dinleyip de benimle alay etmeyen ilk sizsiniz.

Byk bir acmayla, Tls'y bunca sevmenizin nedeni? diye sordum.Nedeni pekok, dedi, bikez O'nu arayp da bulamadka, bul

duum zaman da kavuamaynca, Tls'ye tutkum daha ok artyor. yle bir tutku ki, gittike harlanp yalazlanp beni yakyor,iim kz kz... O'na hi kavuamadan kendi yangnmdan kl oluptkeneceimi biliyorum. Tls yle iyi, yle iyi ki... Neden iyi?Yanlp da kendilerini Tls sanarak birlikte olduum teki kadn

lar gibi benimle kavga etmedi, kavga f

rsatlar

yaratmad

, benimleilikilerinde karclk gtmedi, ne versem daha da oburlaan birgz doymaz deildi, seni seviyorum diye ne beni ne kendini kandrd, hi ikiyzllk etmedi, hibir gizli hesab olmad. nk btn bunlann olabilmesi iin paylaacamz zamanmz olmad

26

ki... Tls benim iin hep nc boyutsuz anlkyaam olarak kalyor, birimek parlts sresinceyaayabiliyorum O'nu. Bu yzden O'nu seviyorum,hep seveceim. Tls'y sevmekten baka i-im yok,olmayacak da...


14/99

Balayn, dedim, geiminizi nasl salyorsunuz?Bir akarnz, geliriniz mi var?

Hibieyim yok... dedi.Nasl yayorsunuz yleyse?

Tls'y dnmeme, sevmeme, aramama bir anbile engelolmayan iler yaparak; engel olmann tersine, Tls'ysevmem -nemJi ama yeterli deil, Tls'y sevdiimi btndnyaya da du-yurmalym. Herkes bilmelidir ki ben Tls'yseviyorum. Bunuanlatamazsam yaammn anlam kalmaz. Her insan budnyadavar olduunu kendine gre bir yol bulup bakalarnakantlamak

zorundadr. Yoksa anlam kalmayan yaam bir samalkolur.

Anlayamamtm. Aklamas iin,Nasl yani? diye sordum. Bir insann yaamakta olduunu salt kendisinin

bilmesi yetmez; insan tek bana deil ki... Bir insann bu dnyadavar olduunu, yaadn baka insanlarn da bilmesi gerekir ve

bunu niceok insan bilirse o insan o denli daha ok vardr.

Herkesin var olma nedeni baka baka; benimki Tls'y sevmek. BenTls'yseverek, sevdiimi de herkese duyurarak varolabiliyorum bu dnyada.

Nasl yapyorsunuz bunu? Herkese anlatarak ite. rnein bu gece size

anlattm. imdisiz biliyorsunuz ki, ben Tls'y seviyorum. Bu yzdende ben sizin iin artk varm, benim yaamakta olduumu

biliyorsunuz.Herkese de bunu anlatmaya alyorum. Eskidendalara, bo krlara kp, ormanlara gidip sesim kabildiince

baryordum:"Tls seni seviyorum!"Sesimin yanksn dinlerdim. Hep ayn biimde

barmak gzel olmadndan, hem szcklerinyerlerini deitirerek, hem de inceltip kahnlatraraksesimi deitire deitire barmaya baladm.

Ormanda, krda haykrd gibi, ama teki

masalardakilerin duyamayaca alak sesle incedenhaykrd:


15/99

27

"Tls seni seviyorum!Seni seviyorum TlsSeviyorum seni Tls!Tls seviyorum seni!

Seviyorum Tls seniSeni Tls seviyorum!"Sesimi btn dnyaya duyurarak Tls'y sevdiimi herkesin renmesini, bunu herkes

renince de, yaadm, var olduumu btn insanlarn bilmelerini istiyorum. Bunun iinde, yollarda, a-lanlarda, kalabalklarda baladm ark gibi sylemeye: "Tls seniseviyorum!"

Sesiniz gzel midir? Hayr. ok da irkin stelik. Kulam da hi duyarl deil. Ya

sizin? Benim de yle. Kulam duyarl olmad, sesim de irkin olduu iin, her

syleim ayr

sesle, ayr

biimde oluyor. Dnyay

dola

yorumbyle. Her gittiim yerin postanesinden "Seni seviyorum Tls"diye Tls'ye telgraf ekiyorum. Parama gre, bir gnde bealttelgraf ektiim oluyor.

yleyse Tls'nn adresini biliyorsunuz. Hayr nerden bilebilirim? Uydurma bir adres yazp telgraf

gnderiyorum. Bulunmaynca, telgraf size geri geliyordur. Sanrm. Ama bana deil. nk benim adresim de uydur

ma. oka kaldm kimi kent postanelerinde artk beni tanypalay ettikleri iin deiik postanelerden ekiyorum telgraflar.Alay etsinler, ama rendiler ki artk ben Tls'y sevmekte

yim. Tls'y sevdiim ne denli ok bilinirse, ben de o denlivarm.

O ikili yerdeki masalar boalmaya balamt. Biz de geceyan-sndan sonra kalktk.Yalpalayarak yryebiliyorduk ama, ne konutuumuzu bilemeyecek, konuulanlaranlamayacak denli de sarho deildik.

Drt gndenberi leden sonralar biriki saat Kltr Saray A-lan'ndaym, yann oraya gelin... dedi.

Ne yapyorsunuz orda? diye sordum.

28

- Orda "Tls seni seviyorum!..." diye haykryorum sesim kslana dek...Hani ne i yaptm sormutunuz ya, ite bu benim iim oldu. Bu ie nasl baladm

anlataym. Son telgraf da ekmitim o gn Tls'ye, hi param kalmamt. O yana bu yanadolap dururken Kltr Saray Alan'na geldim. Grdnz m bilmem, ok elenceli bir yer.Orada herkes kendi hnerini, zenaatini, marifetini gsteriyor. Kimisi kpek cambazlyapyor, drt kk kpee akl almayacak cambazlklar yaptryor. Kimisi tekbanadrt alg alp konser veriyor. Biri alg alp biri ark syleyen ikililer de var. Kimisi,isteyenin hemen orda karikatrn iziyor. Bir kzla bir olan pandomim yapyor. Bir adamkl yutup yine karyor. Cam krklar stne yatp karnna be kii karan biri var. Birsakall, yere renkli tebeirle resim iziyor. Be maymununa cambazlklar yaptran birialklanyor. Birisi, kk bir kutu sahnede kukla oynatyor. Daha neler neler, kimler kimlervar orda. Bunlarn balarna kalabalk toplanp seyrediyor. En ok ilgi gren daha kalabalkoluyor. Numara ve gsteri bitince, o kalabalktan isteyenler para a-tyorlar gstericinin

kutusuna ya da nne, bozuk paralar birikiyor.Olaanst bir yer oras, hele benim iin... Tls'y sevdiimi ilan edeceim en gzel


16/99

yer... Ben de bir yere, hem de kyda bir yere durup baladm haykrmaya... Tls'y nasl vene ok sevdiimi haykra haykra anlatyordum. Hi ummamtm benim de bamatoplanacaklarn. Ama ok kii topland. Kimi alay ediyor, kimi baryor, kimi de dinliyordu.Yorulana dek haykrarak anlattm. Sustum. Paralar atmaya baladlar. yle ok para ki...Hemen postaneye koup telgraf ektim Tls'ye. O gndenberi hergn leden sonralar o

alana gidiyorum. sterseniz yar

n siz de gelin.Bir taksiye birlikte bindiimizi, ofre otelin adn sylediimi anmsyorum, sonrasn hibilmiyorum. Demek, sandmdan daha sarhomuum.

Ertesi sabah ok ge uyandmda dn geceyi bir d gibi anmsyordum. O gn ledensonra Kltr Saray Alan'na gittim. Gerekten dn gece adamn anlatt gibi olaanstelenceli bir yerdi. Aznda ate yakan, ylan oynatan, byk bir kafes iindeki g-vercinlerine havada takla attran, be dakikada portre izen... Aralarndan geip dolatm.Sonunda onu buldum. Alann bir ky yerin-

29deydi. "Seviyorum seni Tls!" diye haykrn duymasam onu bulmam kolay olmayacakt.Ba ok kalabalkt, epeevre evirmilerdi. Ben de kalabaln arasna daldm. Beni

grm olabileceini hi sanm

yorum. nk ben oraya gittiimde gzleri kapal

,haykrmaktayd. Buna ancak haykrmak denilebilir, birark deildi bu. Sesi gerektenirkindi, ama can yanan, ac eken bir insan gibi haykryor, baryor, arada inliyordu.Kalabalkta kadnlar, erkekler, yallar, genler, her kesimden insan vard. Kimileri teypgetirmiler, onun haykrmalarn ses bandna alyorlard. Kendisinin de dedii gibi, okalabalk iinde alay edenler, baranlar, hatta ta atanlar bile vard. Ama brleri, taatanlar nlyorlard.

Ben de yanmda bir teyp getirip haykrmalarn ses bandna almadma yandm. Amaertesi gn teyple gelecektim. Bika kii o-nun haykrmalarn yazyordu. Sonradan akl edip

ben de yazmaya baladm. Paraprk yazabildiklerine unlar:"Heeey, duyun artk, duyun ve renin kii ben Tls'y seviyorum. Bunu duymayan tek

kii bile kalmasn, sarlar da duysun, rensin, bilsin. Emzikli kadnlarn st dolu memeleri

duysun... Sevienlerin kaynayan kan, yeni doanlarn damarlarnda dolanan taze kanduysun. Sevenlerin birbirine ilk deen parmaklan duysun... lk p dudaklar duysun.Duyumsuzluk arlarn kasklarnda duyumsayanlar duysun.. Ve tarih ve zaman ve corafyaduyup rensin ki ben, Tls'y seviyorum."

Haykrnda, sanki dahaca szckleri olumam maara insannn can acs vard.Yzbin yl nceki insan da, yzbin yl sonraki insan da, duyduu can acsyla ite byle

barr olmal. O kalabalktan pekou, adamn dilini bilmiyor, ama yine de dikkatle onudinliyordu. yleyse dinledikleri anlam deil, sesti; acy; zlemi, tutkuyu dinliyorlard. Aradakulak trmalayan, arada yrek burkan bir ses... Kimileyin grlercesine, kimileyin alamaktankslm bouk bir sesle, ksk sesi de kmaynca fsldayarak, fsldayamayn-ca dudaklarnkprdatarak anlatyordu: "Tls seni seviyorum!"

Bunca insan

n bu ilkel hayk

rmalara neden ilgi duyduunu dndm. Yoksa kad

n olsunerkek olsun, gen olsun, yal olsun, bunlarn hepsi de "Tls seni seviyorum!" diyehaykrmak istiyorlar da, bu yreklilii gsteremeyince, kendilerini byle haykran adamnyerine mi koyuyorlard? Belki de bu adam, alayarak, inleye-

30

rek, hay krarak, hepimizin yerine, Tls'y sevdiini ilan ediyordu. Ylp kald. nneparalar braktlar. Kalabalk dald. Bis-re yle kald. Bu yaptn oyun mu diye dndm.Bu alandaki gstericilerin hepsi gibi o da bir oyun mu oynuyordu? Biraz sonra toparlanpkalkt. Beni grd. Selamlatk. Yerden paralan ald.

- Haydi postaneye gidip Tls'ye telgraf ekelim... dedi.Ayn gsteriyi yineleyip yinelemeyeceini sordum. Hayr, ancak bikez yapabiliyordu.

- Hergn ayn

szleri mi sylyorsunuz? dedim.- Hayr, dedi, ben oyuncu deilim ki... Her an yaam deiiyornk, ses ve sz de zamana gre deiiyor.


17/99

Bir postaneye gittik. Yandan umulmayan din admlarla basamaklar atlayarak kt.Byk salonda telgrafn yazmak iin masalarda bo yer arand.

Ben yanbandaydm. "Seni seviyorum Tls" yazdn okudum. 0 uydurma adresyazmaktayd. Telgraf giesindeki bir memurun, yanndaki memura onu gsterip alayl alayl

bieyler sylediini grdm. Demek, onu burda tanyorlard. Ama telgrafn almazlk

etmediler.Postaneden ktk. imdi kentin baka postanelerinden de Tls'ye telgraf ekip

bu kentten ayrlacam... dedi.Nereye gideceksiniz? dedim. Bilemiyorum, dedi. Tls'y bulabileceimi umduum her

hangi bir yere.El sktk, ayrldk. Bisre arkasndan baktm. Epiy gittikten sonra, arkasndan baktm

anlam gibi o da dnp bana bakt, el sallad. Ben de el salladm.Sonra o postaneye girdim. Gieden bir telgraf kd alp "Seni seviyorum Tls" diye

yazdm. Kime gnderebilirdim bu telgraf?Sevgili V.D. birden sen geldin aklma, senin adresini yazdm, telgraf verdim giedeki

memura."Seni seviyorum Tls!"Biey anlamamsndr telgrafmdan ve kimbilir nasl arm-sndr.

Bayramolu 19 Haziran 1984

31

ALTI BEK ATLIKARINCADA

Alaturka preld

Yelleli yeeeeelelli.... lellelliii yellelli yeleli yeleli... yelelliii ye-leliii...Yaaaaar yaaar... yelleliii yeleliiii yellelliiiii... lel lel lel liiii-i...

Geri kalm lkede prolog

Benim memleketimde ancak zenginler ocukluklann yaayabilirler.Benim memleketimde ancak zenginler, genliklerini yaayabilirler.Benim memleketimde ancak zenginler, yallklarn yaayabilirler.Benim memleketimde... Yellelli yeleliiiii... Yellelli yaaaar yaaa-aa...

Monolog

Yaayamadm ocukluumun zlemi hl iimde kprdar.ocukluumu hi yaayamadm. Hibir oyuncam olmad, ne oyuncaktirenlerim, otomobillerim, ne leendeki suda ileyen oyuncak vapurlar...Mile oynayamadm, bitek zpzpm olmad.. Hi uurtma uurtmadm. Hiember evirmedim. Hi salonum olmad.

Annemle bir zengin evine bayram ziyaretine gitmitik. Zenginocuunun bidolu, bidolu, biok, biok oyuncaklar vard. Raylar stndegiden tirenine tirenine tirenine tireni tiren tir... dokunmak istedim. Elimiuzattm, Annem fsldayarak paylad:

-t, bozarsn!ektim elimi...

33


18/99

Koro

ocukken iimden hep derdim ki:Byynce zengin olacam, ok, ok zengin... Zengin olunca da oyuncaklar, oyuncaklar

alacam kendime, bidolu, bidolu... biok, biok.... , dnya kadar. yle okoyuncaklarm olacak kiii, oyuncaklarlarlarlar...

Kocaman adamlarn oyuncaklarla oynamasn ayplarlar. Onun iin ben oyuncaklarm birodaya dolduracam. almadm, ie gitmediim gnler, geceleri oyuncak odama giripkapy arkadan kilitleyeceim; oyuncaklarmla oynarken kimse grmesin de alay etmesin

benimle... Tirenlerim olacak bidolu, kuracam: D-tt!... ih, uf, ih, uff, ihh ufff!..Milelerim, cicozlarm, cinalilerim, gazozlarm... Renkli balonlarm, ddkl balonlarm...

Kat fenerlerim, frldaklarm...Benim memleketimde Byk Millet Meclisi'nin kuruluu 23 Nisan ocuk Bayram'dr.

Birinci olay

ocuk Bayram gn evde oturmaktan canm skld. Akama doru ktm evden. skeleCaddesi stnde bir evde oturan doktor arkadama gittim. O da sklm evde oturmaktan.Geni caml pencereden soka seyrediyorduk. Aadan arabalar geiyordu. Birden arabalararasnda bir mavi balon kt ortaya; balon zplaya zplaya kar yaya kaldrmna dorugidiyordu. Yaya kaldrm tenhayd. U-zaktan bir kundura boyacs geliyordu: Otuzbe, krkyalarnda bir adam, sarkk bykl, yalnayak, uzun salar dank, yrtk prtk gmlekgiymi... Boyacyla balon arasnda aa yukar krk adm var. Ar ar yrrken, yerdeyuvarlanan balonu grnce, hemen srtnda asl boya sandn kard, yere koydu, sonra

koarak balona gitti. Balonu ald yerden, bakt. Sonra yaya kaldrmnda balonla oynamayabalad. Ama balonla ayaktopu oynuyordu. Balona aya-yla vuruyor... Duvara arpan balongeri geliyor. Havalandryor balonu, sonra zplayp kafa atyor balona... Birut daha... birkafa... alm atyor. Balon patlayp snd. Patlak balonu ald, boya sand-

34

nn yanna gitti. Sand omuzlad. Balonun patlak paralarn aznda iirmeye alarakyava yava geip gitti nmzden...

Doktor glyordu, ama nasl, boulacak gibi glyor... Gzlerinden yalar geliyorglmekten.

- Ne glyorsun? diye soruyorum.Cevap veremiyor glmekten... Boulacak, baylacak diye korktum.

Koskocaman, bykl adamn balonla oynamasna ben de glmtm ama, onun kadardeil... Onun glmesine bakp ben de kendimi tutamadm; ikimiz karlkl glyoruz:Hannah.. Hah...Hih... hah hih... hah hah... hihi... hoho!...

kinci olay

Doktor anlatyor:Bursa'da, hastanede doktordum. Nbeti olduum bir geceydi. ok ge yatmtm. Daha

gn yeni rken kaldrdlar.Ne var? Alt hasta getirdiler Doktor Bey...Giyinip gittim koua. Beki elbiseli alt kii, hi arasz rp duruyor. Uzun zamandr

ryor olmallar ki, dermanlar kalmam, alts da bitik...- Neyiniz var? diyorum.


19/99

rmekten cevap veremiyorlar. lkin zehirlenmi olmalar aklma geldi. Kalaysz, bakrkapta yemek yedilerse zehirlenmilerdir. Ama zehirlenmeye de pek benzemiyor, zehirlenme

belirtisi yok... Bir rmedir gidiyor, kusmuyorlar...Teskin edici ine vurdum, alts da kendinden geti, uyuyakald.Bekilere ne olduunu kimse bilmiyordu. Bir cankurtaran arabasyla sabaha kar polisler

hastaneye getirip b

rakm

lar.Deliksiz onbe saat uyuduktan sonra ilerinden biri uyand, -brleri daha ge uyandlar.

Bekilerden biri anlatyor

Lunapark var ya... Hani Vali konann tam karsnda... Ben ite o Lunapark'in olduuyerlerin bekisiyim... yl oldu bekili-

35

e gireli.Yaz geceleri Lunapark geceyarlarndan sonraya kadar alr, sonra ierde kendi adamlar

vardr, yani alanlar, onlar kendi mallarn beklerler. Yani yazn benim iim daha kolaydr.

Ama kn yle deil... Kn zor. nk kn ilemez Lunapark. erde de bir sr salncakvar, oyuncak var, atlkarnca var, kayksalnca- var, dnmedolap var, pavyon var. Herbieyvar... Bunlar hep size teslim, yle ya... oluk ocuk takm, serseri takm, ipsiz sapsztakm, braksak dolar Lunapark'a salncaklara binerler, atlkarncaya binerler, hereyi

bozarlar. Bozmalarn da brak, kk ocuklar doluyor ieri, biri der allah korusun, birkaza olur, ondan sonra hesap ver, al bana belay... Yani kn benim iim daha zor... stelik

blgem, Vali konann ta kars... Karakol da Lunapark'in hemen yannda. O yzden tekibeki arkadalar gibi kay-taramam da...

Yazn iim kolay olduktan baka keyifli ve de elencelidir. nk Bey'im, lambalarll yanar, dnmedolaplar dner, herkes salncaklara biner, oynar gler... Kadn kz var,ocuu by var, iyidir yazn... Bizim memlekette byle elence ney yok... Benim en ok

o atl

kar

nca houma gider... Nas

l da dner f

rf

r... Pek keyifli can

m. imden, una birbinsem derim... Hey Allah binsem ya, nasl binsem?... Biz burann bekisiyiz... stmzderesmi devlet elbisesi... Hem de ayp canm bu yatan sonra... Gelir dinelirim atlkarncanndibine, bakar dururum... una bir binsem? Yalnz bama kalsam bineceim de... ama teki

bekiler de dolar Lunapark'a geceleri... "Yahu", derim, "sizin burda iiniz ne? Gitseniz yakendi mahallenize..." Giderler, aradan yarm saat gemez, dner gelirler Lunapark'a. Bu

bizim Aptullah var ya, hastaneye benimle gelenlerden, taa yukar mahallenin bekisidir, birgece dedi ki: "Yahu" dedi, "u frfr dnen cenabete bir de biz binsek..." dedi.

Ben onlarn hepsinin dnmedolap iin Lunapark'a geldiklerini zaten biliyorum. Yoksa kgecesi frn klhannda uyuklamak varken, Lunapark'ta ileri ne?

Bu Lunapark benden sorulur. Aptullah'a, "Ulan byklarndan utan, sen ocuk musun daatlkarncaya bineceksin?" dedim. Hemen ordan Ahmet, o da bizimle hastaneye yatanlardan,

"Canm binsek ne olur ki..." dedi. tekiler de, "Bir binelim canm..." diye36

tutturdular. Allah'n bildiini kuldan ne saklamak, ben onlardan okistiyorum atlkarncaya binmeyi ama, hem utanyorum, hem de burann

bekisi olarak, bana "Olmaz" demek der...

ikinci beki anlatyor

Doktor Bey, biz sonunda Lunapark bekisi Arifi kandrdk. "Hadibinelim... Yalnz polisler grrse yandk," dedi. Ben de, "Bineriz,bindikten sonra frt frt ddk ttrrz ki, polisler nbette olduumuzu

bilsin," dedim. Arif raz geldi ama, bekiler atlkarncaya binmi, diyeduyulur korkusundan, "Arkadalar, bikez bineJim, ama bir daha yok..."


20/99

dedi. Ben hem binmek istiyorum, hem de korkuyorum. nk dnmeyebalad m, gayet yksek havalanyor. Biz atlkarncaya bindik. Binmesinebindik ya, yrtemiyoruz. Yahu bu meret nasl gidecek? Yusuf var, birarkada, o kadah uyanmad, "Elle iteleyelim," dedi. Arif, esas Lunapark

bekisi olduundan, o yazn atlkarnca ilerken grm, onun iin, "Bu

elektrikle iler, bir dmesi olacak ya, nerde bulamam gecekaranlnda... Ben yarn gndz gzyle dme yerini bulurum. Yarngece bineriz." dedi.

Bir baka beki anlatyor

O gece de Emniyet Mdr'nn teftie kacan ben biliyorum. AmaMdr Bey sabaha kar teftie kacak... Baz bekiler simiti fnnndauyuyorlar diye ikayetler olmu da, Mdr Bey bekileri kollayacak...Biz, atlkarncaya binip, ondan sonra yerlerimize gideceiz... MdrBey'in gelmesine daha ok var; teftie yetiiriz. Arif, "Ben bunundmesini rendim. Dmeye basp, dnmeye balar balamaz koup

atlayacam," dedi. ilkin biz bindik. Arif dmeye basmasyla dnmeyebaladk. Arif de kotu, demir kutulardan birine atlayacak ama, dnerkenatlayamad, benim bindiim kutuya tutundu. Elinden yakalaypekmesem, demire arpp yuvarlanacak... ektim aldm ieri bunu...Baladk dnmeye... Bir de keyifli ki hi sorma... Dndke dnyor vede hzlanyor ve de hzlandka biz havaya ykseliyoruz...

Atlkarncay bildin mi? ortada bir demir direk, diree uzun

37

zincirle bal demirden tekneler. Dnmeye balad m, zincirler havalanyor ve teknelerykseliyor... Biz teknelerde ykseldik, ykseldike hzl dnyor, hzl dndkeykseliyor...

Bizim arkadalar glmeye balad kkr kkr... Yahu Vali'nin e-vi karda, karakolyanbamzda, duyulacak... Velakin yle bir i ki, glmemek mmkn deil, hepglyoruz... Glyoruz, frfr dnyoruz ve hzlana hzlana ykseliyoruz. Bi zaman

bylecene havada dndk...

Baka bir beki anlatyor

Derken Bey... yle hzlandk ki biz, tekneden frlayp uacaz nerdeyse... Ben korkudan

glmeyi unutup, tekneye skca yaptm, baka are yok. Ve birden aklm bama gelip,"Ulan Arif, unun hzn kes, uacaz olum havaya..." dedim. Arif, "Nasl hz kesilir, ne

bileyim ben?" demez mi? Tuu, hay Allah belan versin... Ulan alt beki havada altahinolmu uuyoruz. "Ulan Arif, yleyse durdurunu da inelim..." diye bardm. Arif, "Yahu, bunasl durdurulur?" diye barmaz m? Ocan batsn Arif, ulan havada kaldk, ne olacakimdi? Arkadalar, "Durdur..." diye baryor. Arif, "Ben iletmesini rendim, durdurmasnrenmedim," diyor. Bey, bizim halimize bak, havada kaldk ve de uar gibi vaziyette..."Ulan Arif, bunun dmesi aada kald olum, bunu durdurmann mmkn yok..." Benim

bam dnmeye ve de gzlerim kararmaya balad. Benim arkamdan uan demir kutudaAptullah var. Aptullah "Arkadalar, bunun makinesi elektrikle iler," dedi. Ulan elbetelektrikle iler, bunun canmz kurtarmaya faydas ne? Demek herif dnerek umaktan akln

a

rm

... "N'olacak elektrikle ilerse?" dedim. "Yani" dedi, "bir tek kurtuluumuz var, he-pimiz dua edelim ki ehrin umumi elektrii kesilsin, bu cenabet de dursun. Yoksa biz


21/99

kyamete dek havada dnp duracaz..." demeye kalmad, nmden biey aa dyor...Aman nedir? ndeki kusuyormu... Benim de dnmekten midem bulanyor, iim kabaryor.Artk tutamadm kendimi, iimde ne varsa dan verdim. Kus ha kus, kus ha kus... Biz havadadnp duruyoruz. Kim bard fark edemedim, arkadalardan biri, "Hakknz helal edin!"dedi. Ben de kelime-i ehadet getirmeye baladm. Laf deil Bey'im,

38belki be minare boyu havada jet hzyla dnmedeyiz... Allah dmanmn ayan yerdenkesmesin ve de hibir kulun altndan yel esmesin; hibir belaya benzemiyor.

Birisi hem kusuyor hem de, "Hay bu makineyi icat edenin..." diye silme svama svyor.Kimdir bilemedim, birisi de, "Benzinle ileseydi ya, benzini biter, dururdu, biz de inerdik..."diyor... Btn iim dma kt kusmaktan. karaca biey kalmadndan iimde, barsam,cierim sklecek...

Arif, "Hep birden imdat diye baralm..." dedi. Baku aklsza... Ulan, karda Vali'ninkona, yanmzda karakol... imdat diye barlr m? Sus mus dedikse de, Arif, "Imdaaat..."diye bir nara atmasyla, sesi de kesildi, galiba baylp kt teknenin iine... onunarkasndan Yusuf da ddk ttrmeye balad, o da yuvarland teknenin iine... Karakoldan

da polisler d

ar

f

rlad

... Ve Lunapark'a doldularsa da, biz havada olduumuzdan ve havayabakmak akllarna gelmediinden, onlar da ddk ttrerek dnp dolap gittiler... Ne kadarzaman utuk, ne kadar zaman -rdk, bilemiyorum, ben kendimi kaybetmiim, bir degzm atm ki hastanedeyim. Hl kendimi havadaym ve de umaktaym sanyorum...

Doktor, szn balyor

Sabaha kar teftie kan Emniyet Mdr mahallelerde hibir bekiyi bulamayncakplere biner. Bulunmayan bekilerin bal olduu karakola giderken, gn maktadr; bir de

bakar ki, karakolun yannda havada bir acayip sesler... Karga sesi deil, a-akakan sesideil... Bunlar ne kuu, diye meraklanr. Bir de grsn ki, Lunapark'in atlkarncas dnpduruyor, kendinden gemi alt beki de durmadan ryor. Kimin ba sarkm, kiminin

kolu, baca...

Epilog

Eve geldim. Bizim evdekilerin yznde acl bir znt....

39Ne oldu, biliyor musun?Ne var? Kardaki elektrik tellerine bir uurtma taklm... Bir ocuk

aaca trmanp, uurtmay almak iin, aatan elektrik direine ge

erken... "Susun!" dedim.Pencereden baktm. Kuyruu elektrik tellerine dolanm uurtma, hl rzgrda prpredip duruyordu.

Koro

ocukken iimden hep derdim ki: Uurtmalarm olacak byynce.Bidolu, bidolu... biok, biok... uurtmalarlarlar... , dnyalar kadarlarlarlar...

Final

Benim memleketimde ancak zenginler yaayabilirler... Yellelli yelelelli, yelelelelniiii...

Yeeeeeeeleleli...


22/99

40

DENZ AYAK ALTINDA

stanbul'un bir yan deniz. Bu kadar da deil, istanbul'un denizi, istanbul karasnnkoynuna kol kol sokulmu. Yine de byleyken, istanbul'da denize girmek, br dnyadacennete girmekten daha zor. istanbul'un bir bandan bir bana deniz kylarn bir takminsanlar satn almlar. Denizin satn alnmas akl alr i deildir. Denizi satn alanlar, duaedelim ki havay da satn almamlar. Denizle hava arasnda byk bir fark yok; onu da satnalp bizi havaszlktan bomadklarna kr. Kavaklar'dan ekme -ce'ye, ile'den Pendik'e

kadaru gzel istanbul k

y

lar

nda bedava girilecek bir kanl

k bo deniz kalmad

nabakarm da, denizin nasl satn alndna aarm.Sekiz yl Anadolu'da dolatktan sonra, sonunda istanbul'a dnyoruz, diye oluk ocuk

bizi bir sevin almt. Bu anlattm on yl nce. istanbul'a geldik, hi olmazsa istanbul'untadn karalm, deniz kysnda bir ev tutalm, dedik. Ne mmkn... Deniz kysnda

bulamadk, denize yakn bir yer olsun dedik. O da olmad... Aman, dedik, hi olmazsa denizgren bir yer olsun. Uzaktan denize bakarz da gnlmz gzmz alr. Ne gezer... Denizeu-zaktan bile bakamyoruz. Ara tara derken, Cihangir'de deniz grr bir apartman var,dediler. Apartman sahibi, daha bize kat gstermeden,

Ikiyz lira, dedi.-Aman... Aman zaman bu, isterseniz, iki oda, bir hol... Hem pahal, hem kk... Ama deniz grr beyim.Tek denizi grelim diye, o zamann parasyla iki odaya ikiyze peki, dedik. Adam bize

kat gstermeye raz oldu. Apartman, dik Cihangir yamacna yaplm. Kapdan girince, birkat merdivenle yerin altna indik. Allah Allah , bu nasl i... Bizim bildiimiz deniz grmekiin yukar kp baklr. Byle yerin dibine inilmez.

41

bu kadarla da bitmezmi. Bir kat merdiven daha yerin dibine inince, iimden, herhalde denizi,

dibinden yukar

doru seyredeceiz, dedim. ki kat yerin dibine indik. Kapkaranl

k bir yer.Ev sahibi akman akt. Elektrik dmesini buldu, evirdi.- Tuh, cereyan kesilmi, dedi.


23/99

akman nda kapy at, ieri girdik. eri girince, bir a-laca akam aydnlgrdk. Apartman bayra yapldndan, bir yan yerin dibinde bir yan yer stndeydi.

Siz ikinci kat demitiniz?... Diye ev sahibine sordum. Evet, dedi, bunun altnda iki kat daha vardr.Evin darya bakan penceresi var. Dikkatle pencereden de baktm, bika aala

duvardan baka biey grnmyor. Peki, deniz nerde?Kanma, Bir de sen iyice bak. Ben deniz meniz gremiyorum, dedim.Karm, Ben ne deniz gryorum, ne de denize benzer birey... dedi.Ev sahibine,- Beyefendi, dedim, siz deniz grr demitiniz sanrm. Yoksa

duvara deniz resmi aslp da ona m baklacak?...- Vay, ne demekmi!... Evimden deniz grnmyor mu?Hani, nerdeyse, evime deniz grmyor dediler diye bizi evine

hakaretten mahkemeye verecek. Vallahi, affedersiniz, dedim, maksadm evinizi ktlemek de

il... Ne ben, ne karm, denizi grebildik. Belki bakalarna denizgrnr. Bize grnmedi. _

Sandalye getirin! diye yukarya seslendi. Hizmeti bir sandalye getirdi.

Adam sandalyenin stne kt. Tpk, karay grp de, "Kara!..." diye baran KristofKolomb'un gemicisi gibi,

- te deniz!... diye bard. te deniz, tabak gibi ayanzn altnda.

O indi, sandalyeye ben ktm. Allah Allah!... Grnrlerde denize benzer biey yok.Adama hayal mi grnyor, deli mi, yoksa deniz var, deniz var diye, etki altnda brakp bizizorla denizi grdmze inandracak m?

- Beyefendi, affedersiniz. Ben denizi tan

r

m. stanbul'da do-42

up bydm. Pencereden bakyorum, bika para mavilikten baka biey yok. O dagkyznde olduuna gre bulut olacak, dedim. Adam,

-Boyunuz ka? diye sordu.Baka zaman olsa boyumu sylemem. Bo bulunup, Bir elli sekiz, dedim. Tamaaaam... dedi, bouna deil... Ben de bu adam neden de

nizi grmyor, gzlerine perde mi inmi, diyordum. imdi nedendenizi grmediiniz anlald.

Neden grmyor muum?

Boyunuz yetimiyor da ondan... Denizi grmek iin, en aabir yetmi boy olmal. Parmaklarnz zerine kalkn bakalm.Ayak parmaklarmn stne dikilip baktm, yine deniz yok.- Zplayn birazck, o zaman grrsnz.Denizi greceim diye ha babam sandalyenin stnde zp zp zplyorum. Nerdeyse bam

tavana deecek. Yine denize benzer biey yok.Ev sahibi,- Masa getirin! diye bard, balkondaki kk masay...Masa geldi. Adam masann stne sandalyeyi koydu. Sandalyenin stne de ben ktm.-imdi ne gryorsun? diye sordu.Ben o sevinle az kalsn, canbaz gibi ktm sandalyeden yuvarlanyordum.

Grdm, grdm! diye ba

rd

m.Ne grdnz?


24/99

- Denizi grdm, denizi...Karm, Akolsun, dedi, hayatn tehlikeye koyup masann stndeki

sandalyeye ktn ama, en sonunda da denizi grdn. Tebrik ederim. Denizin neresi grnyor? Marmara taraf m, Boaz taraf

m? Hangi tarafn denizi olduunu anlyamadm. yle bir kar

kadar bir deniz grdm.Ev sahibi bu szme alnd:- stanbulluyum, diyorsunuz; sonra da daha denizi tanmyorsu-

43

nuz. Sizin grdnz deniz Kzkulesi'nin ikiyz metre kadar batsyla, Sarayburnu arasndakalr.

Ev sahibinin, kapcnn, karmn yardmyla sandalyeden indim. Ooooh, aman iim ald, dedim, deniz havas baka oluyor.Karm okiman olduu iin,

Ben sandalyeye kp gremem, dedi.- Masa, sandalye ii zor, dedim. Artk buraya tannca zel birtertibat yaparz. kmk gibi birey...

Karm, insan denizi, evinde yatt yerden grmeli... dedi.Ev sahibi, Yattnz yerden de deniz grnr dedi.Nasl? Masann, sandalyenin stne mi yatlacak? Hayr. Sizden nceki kiraclar, yattklar yerden denizi ok ra

hat seyrediyorlard. Hani denizaltlarn periskobu vardr ya, y\ebir periskop tertibat yapacaksnz. O zaman yere yatn, bacaklarnz duvara dikin, rahat denizi seyredin.

Periskop mu dediniz? Bu alet bulunur mu? Rica ederim. Uzun zaman stanbul'dan ayn kaldnz belli.

imdi stanbul evlerinin yzde sekseninde periskop var. Periskopbir ev iin en gerekli eya. Akam evinize yorgun argn geldinizmi, periskoptan denizi seyredersiniz, iiniz alr.

Beyefendi, bu eve yazk ediyorsunuz.Ev sahibi ard?Neden? Bu kat ayda ikiyz deil, en az gnde ikiyz lira getirir.Ne gibi?- Ne gibi olacak. "ok gzel deniz manzaras seyretmek iste

yenlere frsat. Saati ikibuuk lira" diye gazetelere ilan verin. Kapda bilet kesmeye yetiemezsiniz.

Az kalsn adamla decektik. Hemen dan ktk. Merdivende karm,- Denizi bir kerecik de ben grebilseydim, buraya kadar gel

miken... dedi.

44

SEYS ATI

Bizim kuamz, Trk tarihinin en nemli bir dnemini yaamak mutluluuna erdi, ya da


25/99

mutsuzluuna urad. Bu, ok partili demokrasi dnemine giriimizdir. (Bayaz gibi kurubir balang. Byle de hikaye olur mu?)

bu "Seyis At" adl hikaye, ite byle ok kuru ve skc bir nszle balar. nkhikayenin yazan, politikaclanmzn peko-u ile seyis atlan arasnda sk benzerliklerolduuna inanmaktadr. (Vicdan hrriyeti varsa, inancma sayg gstermek zorundasnz; size

ac

yorum.)ok partili dneme girdiimiz 1945'ten bu yana grdm po-litikaclan, ikiyeayrabilirim: Baya ata benzeyenlerle, seyis atma benzeyenler. (Bieycikler demem, dilerim,

politikaclarn eline desin...)Bildiiniz gibi adna at denilen insanolunun ilk yolda bu soylu hayvan, binicisinin

isteine gre yrr. Oysa seyis atlan yle deil. nndeki at koarsa, seyis at da koar,durursa seyis at da durur. Sonra bu seyis atlar, nalnn izinden gidecei at da semez; yeterki nnde herhangi bir at olsun; al, doru, kula, kr, bakla kn, demir kr, ne donda olursaolsun, ister aktma'l, ister seki'li, ister uyuntu st beygiri, ister halis kan arap at, bir atolsun da nnde, nasl olursa olsun...

isterseniz imdilik politikaclann yakasn brakalm da, seyis atnn dizginlerini ele alalm.Harp Okulu'na geince, biriki binicilik dersi, bika binicilik dersi, bika binicilik

taliminden sonra, szm ona at binmeyi renmi saylyorduk. Biz, istanbul "Harbiye"sininson rencileriydik.

Gnn birinde "tatbikat var!" dediler. Bizi, iki tabura ayrdlar. Taburlardan biri "Krmzkuvvet", br "Mavi kuvvet" oldu. Bu Krmz - Mavi arpmasn hibir zamananlayamammdr.

45nk, her ne olursa olsun, tatbikatn sonunda mavi kuvvet ille de yendirilir. Oysa, mavi,gzel bir renktir. Acrm, mavinin yenilmesine... (Buras hikayenin eniirli yendir, dalga

gemeyin rica ederim.)(Hikayenin ikinci basmna ektir. Eskiden manevra ve askeri tatbikatlarda, harp

oyunlar

nda, biz k

rm

z

olurduk, dman da mavi olurdu. Sylenilen doruysa 1972 'densonra renkleri deitirmiiz: Bizim kuvvetler mavi, dman kuvvetleri krmz olmu.)Hibir tatbikatta mavilerin yendii grlmemitir. nk, mavi dmandr. Ben olsam,

dman yeil yapardm. (Nasl beendiniz mi, burda ideoloji var, aktnz tabii...)Evet, mavi dmandr. Dmann grevi de yenilmektir. Evdeki hesabn arya uyduu,

yalnz bu krmz - mavi arpmasnda grlr. (Efendi, sen bu hikayeyi uzattn.Anlatacaksan, anlatu seyis atn!)

Bastne, anlataym. Ben krmz kuvvetlerdendim. Hepimize, bir yan krmz, bir yanmavi birer bez erit verdiler. Bu bez eritleri, apkalarmza epeevre sarp ineledik. Bizkrmz kuvvetten olduumuzdan apkalanmzdaki iaret bezimizin krmzs da dnkt.

Beni, Krmz Kuvvet komutannn atl habercisi yaptlar. Bu, herkesin arayp dabulamad bir devdi. Arkadalarm, omuzlarnda tfek, tehizat, yayan alacaklar,

atlayacaklar, srayacaklar, koacaklar, saldracaklar, ekilecekler, bense at stnde... in hide byle olmadn, seyis atna binince anladm. Seyis atna binmektense, deil atlamak,sramak, ku olup umak, balk olup yzmek, ok daha kolaym.ehir dna ktk. "Hrriyet-i Ebediye" tepesinin ilerlerine, a-k araziye geldik. (Zorunlu

aklama: Oralar eskiden aklkt; insann az,eytann ok olduu yerlerdi.) Mavi vekrmz kuvvetler, yerlerini ald. Ben, Krmz Kuvvet komutannn arkasnday-dm. kimiz deat stnde olduumuzdan oraya kadar hibir aksaklk olmad. Akmdaki at kendimsryorum sanyordum. Oysa, benim bindiim seyis at, Binba'nn atna uyar gidermi.Gerek hayatta da byle olmaz m? Olaylar gnlmze gre gidince, onlar biz byleyrtyoruz, sanrz. nsanolunun mutluluk budalal- ite... Ama olaylar bizim isteklerimizekart knca, ac gerek

46kafamza dank eder. (Dikkat: Kssadan hisse. Bu da hikayenin felsefesi. yi mi?)


26/99

Krmz Kuvvet komutan olan Binba, benim ok sevdiim, Avrupa'larda binicilikyarlarnda altn madalyalar, kupalar kazanm nl bir svariydi. stelik de sert mi sert...Yani, apkasnn kokartindan izmesinin ke demirine kadar tam bir binba. Bika binkiinin yzd, gnelendii bir plajda bu adam mayolu olarak her kim grse,

- ite bir Binba!... der.

Durup duruyorduk. Alt

mdaki at birden hoplad

. Ben eyerin stnden, at

n boynunadtm. Hemen hayvann kulaklarna yaptm. Bu hayvana ne oldu? Dizginleri ekmedim,baldrlamadm, gemi kasmadm. Ben hibiey yapmadm ama, nmdeki Binba, atnmahmuzlam. Onun at kounca, benim seyis at durur mu?... Aman bo bulunmaya gelmez...At, beni sratp duruyor, iyi ki usturuplu sratt da boynundan hoplayp apm atnsarsnda ykseldi, kendimi yine eyerin stnde buldum. Evet, eyerdeyim ama eyerinstnde bitrl duramyorum. At beni sratp sarsna o-turtuyor, sratp boynunun stneatyor; bir ne, bir geri, bir saa, bir sola... Bunun en iyisi, dp de kurtulmak ama, o zamanda komutan habercisiz kalacak. Barsam, ayp... Dizgine aslyorum, eyerin n hanesineyapyorum. Derken dizginler elimden kurtulmad m... Eyvah!.. Bir elimle atn yelesineyaptm, yatp abandm srtna... Mevzilenen blklerden birinin de nne geldik. Burdaattan dersem, arkadalara rezil olmak var. Artk emekli o-luncaya kadar alay ederler... Ata

yalvaryorum:- Yavrum... Gzn seveyim... Yava ulan, yavatan namus

suz... , be!.. N'olursun...insafsz seyis at merhamete gelmeyince:- Allah! diyorum. Allah'm, Allah'm beni unca arkadaa rezil

etme!..Allah'a yalvarmaktan baka hibir arem kalmam; dizgin elden km, atta insaf

kalmam, baka ne yaplr?... Ata binmemi olanlar bu zorluu anlayamazlar. Oturak yerimibitrl e-erin stnde tutamyorum. At beni binici yerine koymuyor ki... Saman uval gibi oyana bu yana frlatyor. Yine vicdanl hay-vanm, kaldnp yere arpmyor. Tam kayp kaypdecekken,

47birden hoplatp beni eyerin stne oturtuyor.

Felaketin by, Binba atn durdurunca oldu. nk onun at durunca, benim seyis atda, iki n ayan ileri dikip, aklm kazk gibi birdenbire znk diye kakld. Ben artk kendivcuduma sahip olamadm, atn stnden havalandm. Hani, spor filmleri vardr, rlanti filmevrilir de atlet, yava yava havaya uar ya, ite yle... Ben utum, hayvann boynununstnden, nmdeki Binba'nn atnn arka ayaklar dibine dtm. (Sizimdi beni, bu an-lattklarma bakarak, hamhalat biri sanrsnz. Deil valla...nanmazsanz arkadalarma

sorun. Ben o zaman, okulun piramit tak-mndaydm. Arkadalarmn kurduu be katlpiramidin tepesine hop diye frlar da, orda ya amuda kalkar, ya da atlet fanelamdan bayrakkarrdm. Beendiniz mi?)

ilk iim, dtm kimse grd m diye yan

ma yreme bakmak oldu. Gren yok,glmyorlar... Yerden frlayp, atn dizginlerine yaptm. Baladm hayvan sevip okaypyalvarmaya:

- Ooh benim canm... N'olur, yava...Atladm srtna. Binba blk komutanyla konutu, sonra atn srd. Onun at

frlaynca, artk benimkini tutma... Benimseyi at da ok gibi frlad. Bu kez dizginkaylarna yapmm ki, kolum kopar da kay elimden kmaz. Dizgini tutmak kolay,oturak yerimi eyerin stnde tutamyorum. At beni alkalaya alkalaya iimi dma kard.ldm, bittim. br bln nnde Binba atm yine durdurunca, benimki de znk diyedurdu. Btn abam boa gitti, ben yine kendimi atn stnde tutamadm. Havalandm, yereoturdum. Buna, oturma demek doru deil. nk insanlar balarnn stnde oturmazlar.nsann oturma organ ba deil, baka yeridir. Dizgin kaylarn elimden brakmadmdan,

sanki yere atlam gibi yaptm, atn stne sradm...- Byk Allah beni utandrma!


27/99

Binba at srd. Bu kez drtnal, uuyoruz. En rahat drtnal. nk drtnalda, benimgibi acemi binici alkalanmyor. htiyat blnn nne gelince, Binba birden atn yinedurdurdu. Ben yine utum ki, bu seferki uu, Hazret-i sa uuu... Allah'n seven benitutmasn. Ben ua ua, doruca... Nereye biliyor musunuz? nmde, at stnde duranBinba'nn srtna... Yeryznde bir insan iin bundan byk bir terslik olamaz. imdi,

Binba

'n

n48

at stnde iki kiiydik: Binba ve habercisi... Belalar iinde, yine de insanolu bir avuntubulabilmeli. Binba'nn arkasna dtm, ya nne dseydim... Binba bam evirip:

- O ne? diye bard.Kendimi yere attm.- Efendim... diye balayp bieyler kekeledim. yi ki Binba s

telemedi.Kendi atma sradm. Binba bana beinci ble sylenecek bir emir verdi. At beinci

bln olduu yere sreceim. Baldrla-dm, gitmez. Topuklarm karnna vurdum, gitmez.nmdeki Binba'nn at yrmeyince benim seyis at kprdamyor. Binba atn baka

yere srnce benimki de arkas

ndan yrd. Binba

sert, Ben sana ne dedim? dedi.Sesimi karmadm. Ben sana "Beinci ble git..." demedim mi?Yine sesimi karmadm.Ne duruyorsun?Ben mi duruyorum, at duruyor. Ama bunu Binba'ya nasl anlatrsn?Binba kzd:- ekil, ekil!., diye bard. Senin gibi haberci istemiyorum,

defol!..Nasl defolaym, anlamyorum ki... Binba'nn atnn arkasndan benim at trs trs

gidiyor. Hayvann ban evirmek iin dizginlere nasl var gcmle aslyorum, atolu at

bana msn demiyor. Git olum, git bamdan... Git be... Bela msn yahu?... De

fol... Efendim... at gitmiyor... ben gideceim ama... at... bu hay

van...Binba'nn kzgn surat yumuad. Gldn belli etmemek iin, ban evirdi.- in attan! dedi.Attan ineceim srada kardan iki atl kopmu bize doru geliyor. Benim at, o iki at

grnce daha durur mu? Bir parlad, haydi o iki atn arkasndan... nasl bir felaket, nasl birbela... Benim artk btn abam, attan dmemek. yle uuyoruz ki dersem para

49


28/99

para olacam. Evet, sonunda dtm de... Hem bu kez, sol ayam da zengi demirindenkaramadmdan, yerde srkleniyorum. lebilirdim. lmedimse, nde giden iki atndurmalarndan, onlar durunca, benim seyis atm da durdu. Srklene srklene lmektenkurtuldum. Pantolonumun sol dizkapa boydan boya yrtlm, dizimden akrakr kanlarakyor.

Attan inen subaylar, atlarn seyise verdiler. Ben de atma atladm. Yine atm, kulaklardk, yrmeye balad. dm patlyor, sadan soldan koan bir at kacak diye... nk

benimki de onlann ardna taklacak. yle de oldu. Benim atm, o gn -nnde koan hangi atgrdyse, onun ardna takld. Ben o seyis atnn srtnda, tatbikat alannda ordan oraya, ordanoraya gittim geldim. Akmdaki at, beni ordan oraya koturuyordu. Nasl olduysa dman olanMavi kuvvetlerin iine dtm. Hemen ap-kamdaki iaret bezini ters evirip, mavisini da


29/99

getirerek esir olmaktan kurtuldum.Yine baka atn arkasndan rzgr gibi koan atm, az kalsn beni bir aacn dalna asl

brakacakt. Dal, bamdan apkay syrp att. apkasz da kaldm. Yzm, arpan dallardanizik iinde...

Ve sonunda, drtnal uan atm, yine byle kardan koan bir atla arpt. Gzmde

imekler akt

, bir sre kendime gelemedim. Kendime geldiim zaman, yine at stndeydim,ama beyaz bir atn... Anlalan o arpmada, nasl olmusa biz atlan deimiiz. arpncaben atmn stnden frlayp, br atn stne kmm. Bana arpann ve benim indiim atnne olduunu bilmiyorum.

Akmdaki beyaz at, iyi bir att. stediim yere gtrebiliyor-dum. Demek, seyis at deil!..Yanm ynm armm, da bayr gidiyorum. Ama perianm. Sa ayamdaki tozluk

yok, dm. Bir birliin iine daldm. Bir Yzba:- Buraya gel! dedi.Attan indim. Selam verdim. Ama bamda apka yok. Sa ayamda tozluk yok. Kay da

dm, pantalon belimden sarkm. Pantalonun sol dizi boydan boya yrtk, kan iinde...Yzmn iziklerinden kan akyor.

Yzba:

50

-Bu ne? dedi, ne oldu sana?Ne diyeyim? Yzba'nn arkasnda btn arkadalar... zntm anlayabilmeniz iin,

benim o zamanki niyetimi bilmelisiniz. Ben general olacam, general... Efendim, dedim, dman iine dtm. Esir edeceklerdi. Ka

arken byle oldum ite... Senin iin ne? Haberciyim. Size Binba'nm emrini getirdim.Binba'nn verdii emri syledim. Ama kime biliyor musunuz? Mavi kuvvetlere. nk

ben krmz kuvvetlerdendim. Krmz kuvvet komutannn emrini, aknlktan Mavikuvvetlere sylemitim.

Bu yanllktan sonra, btn iler, birlikler, emirler birbirine kart. Ama sonunda herzamanki gibi Krmz kuvvet, yani biz galip geldik.

imdi, neden bitakm politikaclar seyis atna benzettiimi anlamsnzdr. nk bunlar,kendi kendilerine yryemezler, ko-amazlar; ille nlerinde, glgelerinden gidecekleri baka

bir politikac bulunacak...

51


30/99

DONLA AKA OLMAZ

Bilirsiniz; yatl okullarda "bekr" var, "evci" var. Evciler, cumartesi geceleri evlerindekalrlar, bekrlar da btn ders yl gecelerini okulda geirirler.

Svari Selahattin, benim gibi bekrlardan. Bir pazar akam, kouta her zamanki gibiykanm amarlarmz datlyor.

Kou kdemlisi:- Herkes amarn gelip alsn! diye bard.

Kirli amarlarmz verip, ykanm amarlarmz alyoruz. amarlar karmasndiye, herkes kendi amarna ya boyasv kmaz kalemle numarasn yazyor, ya siyah iplikle


31/99

adn iliyor.Herkesin sinirlendii bir i vardr ya... Bu Svari Selahattin'in de sinirine giden i,

amara numara yazmak. Yazmaz. Srtndan kirlileri karr, atar. Ykanm amarlardatlrken de yerinden kalkmaz. Herkes kendi iaretli amarn alnca,

- Geriye kalanlar da benim! diye gider, her ne kalmsa, onlar

toparlar al

r.apaulluk ite, baka hibiey deil.Kimileyin, ykanm amar datmnda, geriye amar artmad iin, biey alamaz.

Kimileyin de eli kolu amarla dner. Ama bunlar kendisinin mi, deil mi, belirsiz. Bir sr,iaretsiz amar...

Toparlad amarlara bakar, aar:- Yahu benim byle gmleim yoktu be!...O pazar akam, ykanm amarlar datlrken yine en son o gitti. Eli bo dnd. Mendil bile kalmam! dedi. Temiz amarn yok mu? Var ama, yalnz don yok... Ben sana bir don vereyim... dedim. Seninki bana olmaz... dedi.

52

Bu svarilikte de donla pantolon ok nemli. Don ve pantolon smarlama yaplm gibi,svarinin bacaklarn sk sk saracak. Biniciler bilir, donla pantolon bacaa oturmazsa, iyi at

binilemez. hele o sratli at gidiinde, kaynak yaparken bol gelen donun paalar syrlr,syrlr, kvnlr, toparlanr, yukan kar, tomtopak biey olur. Bu da biniciyi tedirgin eder. Nekadar urap pantolonunun stnden donun paalarn aa eksen, o yine toparlanr, yukankar. Don dar olsa, skar, bol olsa tomtopak bzlr. Onun iin svarinin donu, pantolonutam lsnde olacak.

Selahattin dnmeye balad. Ertesi gn de, bir general teftie gelip, svarileri manejtaliminde grecek. Asl znts bundan... Selahattin mesleine de tutkun. Don yznden bir

baanszla uramak istemiyor.Birlikte dndk, tandk. Aklma, Cemal geldi. Cemal, tam Selahattin'in boyunda

pounda, ikisinin amar birbirine uyar. Selahattin: Cemal vermez... dedi. Yahu bir dondan ne kar, bir gnlne don verecek...Cemal de dnyann en titiz ocuu. Gnde belki yirmi kez elini

ykar. Gcr gcr amarlarnda bitek leke yok. stelik de cimri mi cimri... Evet, kendidonunu bakasna vermez.

Ne yapacaksn? Valla bilmem, felaket...

Bunlann bir de binicilik hocalan var, Yarbay, ok sinirli bir a-dam. Snf arkadalan oktangeneral olan bu sinirli Yarbay, at diye, binicilik diye lyor. Binicilik yznden, vcudundaiki yerinden krlmam tek kemii yok. Bacak, kol, kaburga, btn kemikleri knk.Yrrken bile bu knk kemikleri tr tr trdar. Yarbay'n btn merak at terbiyesi...Altndaki ata rumba oynatr. Atla bir konumad kalm.

Bu Yarbay, teftie gelen General'e rencilerinin btn hnerlerini gsterecek. Baarlrencisi olduu iin, Selahattin'i de ok seviyor.

Ne yapacaz? Cemal'den isteriz bikez...Selahattin, hem Yarbay' General'e kar mahcup etmekten, hem de kendisi Yarbay'a

mahcup olmaktan korkuyor.

53Cemal'e gidip syledik. Cemal:


32/99

Kardeim, don da verilir mi yahu? dedi.Ne olur be?Ne oluru var m? Senin giydiin donu, sonra ben ne yapaym?Dayanamadm: Mendil yap... dedim.

Valla olmaz. Darlmayn ocuklar. Baka ey olsa vereyim. A-ma donumu veremem... Yahu, bir teftilik be.... Olmaz kardeim. Terletir be... Ata binecek birader. Terden ne

olur don... Ykatrsn... kar m kardeim, svari teri... Sat yleyse... Ka paraysa verelim.Satamyor da. Arkadana kullanlm don satyor, diye ad kacak. Darlmayn, donumu veremem. Baka ey olsa...Cemal'in suratna baktm:

Ama sen zararl

kars

n... dedim.Galiba ne demek istediimi anlad.Son derste, herkes derslikteyken, biz Selahattin'le koua gittik. Cemal'in dolabn atk.

amarlar bohada duruyor. Bohay atk. Bitek don var. Baka hibiey yok. Lastiklideil, belden dmeli don. Donu ald Selahattin. Bir kada, bir atba resmi yaptm. Altnada "Altn nal etesi" yazdm. Kd bohaya koydum.

Gzellikle olmazsa byle olur!Ertesi gn baktm, Cemal hi oral deil. Demek dolabndan donunu aldmzdan haberi

yok, bohasn amam.Svariler sabah erkenden Ayazaa'ya gittiler. Kapal manejde tefti verecekler. Biz

piyadeler de "Hrriyet-i Ebediye" tepesine tatbikata gittik.Akam okula dndk. Svariler daha gelmemi. Biz yemekhanedeyken svariler geldi.

Biraz sonra, yemekhanenin br banda bir kapma oldu. Selahattin'in sesini duydum:- Syle, kimin donuydu?...Cemal'in kafasna fasulye karavanasn geirmi, baryor:- Syle kimin donuydu?...

54

Cemal'i elinden zorla ald

k.- Ne oldu yahu?Selahattin anlatt: O dmeli donu sabahleyin ayama giydim. At binip Ayaza-

a'ya gittik. Yolda fark etmedim. Maneje girdik. General de geldi.Yarbay barut gibi... Sratliyle giderken, donun paalar toparlanmaya balad. Hay Allah... Tomtop oldu birader, bacaklarmn arasna girdi. Yarbay bizi attan atlatmad m? ndik, atlar yanmzdadrtnala geerken srayarak at bineceiz. Ben attan aa srarken donun belindeki dmeler kopmaz m! Don indi bacaklarmakardeim... Benim at yanma geldi. Srayacam stne, bacaklarm aamyorum ki... Herkes at bindi, gitti. Ben kaldm. Hrsndan

Yarbay'n kemikleri trdamaya balad. Atlar manej yerini bir daha dnp yanma geldi. Bir hamle ettim, bacam aamam. Ba


33/99

caklarma dolanp sarlm olan donu bitrl yukar ekemiyorumki kardeim... Rezil oldum. Baktm olmayacak, atn yanmdan -nc geiinde, bacaklarm amadan kendimi top gibi frlattm.Gelgeldim, bacaklarm aamadmdan atn stnde duramadm,stnden ap, br yana dtm. Gzm benim atta. At bir daha

yan

mdan geerken, kendimi bir daha f

rlatt

m, hop br yana...Kendimi frlatp atyorum. Paralanacam. General acd:Ne oluyor bu delikanlya Yarbay'm? dedi.Ben var gcmle bacaklarm havada makaslaynca, don korkun bir cayrt kararak

ikiye ayrld. Ben de eyerin stne oturdum. Bu kez de, eyer stnde inip kalktka donbzlr, bzlr, yukar syrlr. Donun a da kalmadndan daha beter topak oluyor.ldracam arkadalar. Bereket versin, pantolonumun cebi her zaman deliktir de, elimidelikten sokup, donu para para koparmaya baladm. Donu para para koparp paralancebime dolduruyordum. Bacamn arasnda kalan son paray karmak i-in elimi soktum.Arkamdan Necmi:

Ne yapyorsun? dedi.Ne yapyorum? Dnp baksana!...Bir de baktm, manej yeri, konfeti serpilmi gibi beyaz bez paralaryla dolmu. Havada

bez paralan uuuyor. Bende akl m kalm kardeim. Kopardm don paralann cebimekoyuyorum

55

diye, havaya serpiyormuum. Rezil oldum. Cemal teden:- Tabi, dedi, donumu alacanz anlamtm. Ben de btn a

marlarm kaldrdm dolaptan. Patates Necmi'nin donunu bohaya koydum.

Patates Necmi, Selahattin'in iki iriliindeydi. Patates Necmi bunu duyar duymaz:

- Vay, benim donum mu? diye bard.Sonra birbirinin stne atlp boumaya baladlar. Biz de arkadalk grevimiziyerine getirip, hep bir azdan.- Vur! Vur! Vur!... diye banyorduk.

GARBA AILAN PENCERE

Biz artk buna altk; tannm bir gazeteci, bir yazar, bir politikacyla, bir ynetmenlebirlikte bir geziye kmsa, uradklar yerlerde o politikac, o ynetmen nutuk ekmise,gezi dnnde yazar herkese yle der:

- 0 nutku ben hazrlamtm.yle nutuklar dinlemiizdir ki, sonradan sylenilenlere inanmak gerekirse, o nutku, be

kii, on kii yazm olduklarn iddia etmilerdir. Hi deilse, yazlm olan nutkudzeltmilerdir. Bylece, bizdeki siyasi nutuklarn ounun neden samasapan olduu dahaiyi anlalr.

Onun iin politikaclar geziye karlarken, en iyisi, dalkavuklarna gvenseler bile,yanlarna gazeteci yazarlardan hibirini almamaldrlar. nk bunlar, onbinlerce kii nnde

politikacnn cokuyla orackta ezbere syleyiverdii nutku bile,- Ben yazmtm! diye sonradan vnrler.Orada bulunanlardan daha krkna varmam bir gazeteci,- Ben de ok nutuk yazmtm zamannda, dedi, yazdm nu

tuklarla milletvekili setirdiklerini bile vardr, ilk nutkumu ondo-kuz yamdayken Mft iin yazmtm.

Bu giriten sonra nutuk hikayesini anlatmaya balad:- Bizim oras kk yer, tara ili... Kk yerde byk grn


34/99

mek kolay oluyor. Ben de daha lisenin onuncu snfndayken, ilintek gazetesine bayazlar yazmaya balamtm. Herkes "Kalemikuvvetli maallah" diyordu.

Liseyi bitirdiim yld. Bizim ile demiryolu ulat. lk tren gelecek. Herkeste bir hazrlk,bir hazrlk...

Mft Efendi bizim uzaktan akrabam

z olur. Bana bir haber gnderdi: "Aman bir nutukyazsn, trenin geldii gn okuyacam..."Mft Efendi ok saylan bir bilgin kii. ocukluumuzdan beri byk, kk hep byle

duymuuz. Bize gre, Mft Efendi'nin bilmedii hibiey yok. Gencimiz, yalmz bunainanmz. San-

57rm, Mft Efendi o zaman yetmiini gekindi. Bembeyaz uzun sakal vard. Evinden pekseyrek kard. Bylece azndan dklen her hece, ayr bir deer kazanrd. Biz onun okderin bilgisini, bu susuundan karyorduk.

En ok bildii tarih, bizim ilin tarihiydi. Btn il snrlan iinde gemi olaylar bilirdi. uevde kimler yaam, neler yapmlar, eski yangnlar, Bizansllar zamann, islam ordusunun

bu kenti zapt

n

, hereyi, hereyi bilirdi.Btn kent halk Mft Efendi'yle ovunurduk. Vali, Belediye Bakan filan, bunlarnhepsi Mft Efendi'den ok sonra gelirdi. Byklerden biri ehrimize gelse, hemen ziyaretinegider, Mft Efendi'nin elini perdi.

ite bu denli nemli kii olan Mft Efendi'nin, ehrimize ilk trenin gelii gn yaplacaktrende bir nutuk sylemesi gerekiyordu. O da bu ok nemli nutku yazma grevini banavermiti. Bu iin arl altnda ezildim. O yata, istanbul, Ankara gibi bykehirleri biledaha grmemiim, ilk trenin geliinde neler sylemenin gerekli olduunu bilmiyordum.Btn bilgim, okuduum bika kitaptan, gazete ve dergi yazlarndan geliyor. ok skalarak gnde, bir nutuk hazrladm. Mft Efendi'ye amcamla gnderdim.

Trenin ilk gelii gn byk tren yapld. Btn ehir halk istasyona yld. Lokomotifgeldi. Kurbanlar kesildi. nce Vali bir nutuk syledi, arkadan Mft Efendi... Ben, Mft

Efendi'den daha heyecanlydm. Nutkun hl aklmda kalan paralar aa yukarunlar:

"Tren, garba alan bir penceredir. Bu pencereden ziya girecek, yalnz ziya deil bakaeyler de girecek. Medeniyet, tekerleklerin stne binerek bize kadar geldi. Tekerlek nedemektir? Tekerlek, medeniyetin ayadr. Tekerlek olmasayd, dnyada hibirimiz ola-mazdk. Biz bugn tekerleklerin sayesinde ilerliyoruz. u tnele,u dalarn iine almdeliklere baknz. u grdnz delikten neler doacak neler. Nurlu istikbal bizimdir.

Bu bir hazinedir. Eline geirdiin bu hazineyi iyi kullan hemehri!yi kullanrsan, okpara kazanrsn, zengin olursun, itibarn artar.

Tekerlekler, raylar zerinde kayacak, tler eskisi gibi zor deil. Her seferi seni zenginedecek hemehri! Ka sefer olursa o kadar krlsn.

yol alncaya kadard. Bir kere yol ald ya, artk btn hemehrilerimiz bu yolunstnden kolaylkla gidip gelecektir. Mallarmzn deeri artacaktr. Sen de malnndeerini, kadrini bil!..

Cumhuriyet sayesinde nmze gelen bu maln kymetini bilelim; binerken, stnebasarken, iine girerken titremeliyiz. Dikkatli binmezsek bozulur, sonra bizden bakalarkullanamaz. Elin, yabancnn mal deil ki hor kullanalm. Kendi malmz, btn hem-ehrilerimizin. Hepimizin ortak malmz.."

Ondokuz yanda, tara lisesini yeni bitirmi bir gen baka ne yazabilir, ite byleeyler...

Mft Efendi'nin nutku, umulandan da ok alkland. br nutuklann hibiri, Mft'nnnutkunun etkisini yapmad. Alk kyamet... Herkes "Bizim Mft gerekten derin hoca..."demeye balad. Dorusu, Mft Efendi de nutku hem iyi ezberlemi, hem de gzel,heyecanl syledi.

O gnden sonra, nerede bir tren, bir toplant olsa, Mft Efendiyi nutuk sylemeye


35/99

ardlar. Mft Efendi de her gittii yerde hep o nutku tekrarlayp durdu. Yalnz nutkuniinden "tren" kelimesini karyor, geri kalanlarn olduu gibi sylyordu. Nutuk herkese odenli gzel geldi ki, hibirimiz nutku tekrar tekrar dinlemekten bkp usanmyorduk.Cumhuriyet Bayram'nda, bir kereste fabrikasnn alnda, byklerden birinin ehregeliinde, hep bu nutuk sylendi.

Ziya ad

nda bir akrabam

z var, babas

ok zengin. Bunlar istanbul'dan bir gelin getirdiler.Grlmemi, duyulmam bir dn yapld. Dn ziyafetine; ehrin btn ileri gelenleriarld. Biz de gittik. Aile ok mutaassp, ama son derece mutaassp... Kadnlarla erkeklerayr odalarda yemek yiyoruz. Ne de olsa gelin istanbullu olduundan, yemekten sonra kadnerkek hep bir a-raya toplanld. Mft Efendi'ye konumas iin rica edildi. Dorusu, MftEfendi konumak istemedi. Ama yle zorladlar ki, adamcaz konumak zorunda kald.Ayaa kalkt, balad konumaya:

59"Muhterem hemehrilerim!Yeni kurulan bu yuva, garba alan bir penceredir. "

Daha nutkun banda bir honutsuzluk mrlts balad. Ailenin pencereye, helegarba alan pencereye benzetilmesi, bizim mutaassp evremizin insanlarnsinirlendirdi. Mft Efendi gelini gstererek devam etti:

"Bu pencereden ziya girecek, yalnz ziya deil, bakaeyler de girecek..."Zaten istanbul'dan kz ald iin yaylan dedikodulardan sinirli olan damat

Ziya'nm ka, gz oynamaya balad. Ziya'nm elleri titriyordu. Mft Efendi devametti:

"Medeniyet, nur gibi medeniyet, tekerleklerin stne binerek bize kadar geldi.Onu hepimiz kucaklayp barmza basacaz. nk o hepimizindir."

Sinirli, kzgn ksrklerle nutuk kesiliyordu.

"te karnzda tekerlek! Tekerlek ne demektir? Tekerlek olmasayd, dnyadahibirimiz olamazdk. Tekerlek medeniyettir. Biz bugn tekerlee, medeniyetintekerleine kavutuk. "

Damat Ziya elini arka cebine att. Bir cinayet olabilirdi. Bu gergin havada MftEfendi, nutkuna devam etti:

"u tnele baknz! Bu delikten neler doacak, neler! Nurlu istikbal bizimdir."

Yer yer ykselen mrltlar, her zamanki gibi baarsnn sesli gsterisi sananMft Efendi, damat Ziya'ya dnerekyle dedi:

"Bu bir hazinedir! Eline geirdiin bu hazineyi iyi kullan hemehri!yikullanrsan ok para kazanrsn, zengin olursun, memlekette itibarn artar.lereskisi gibi zor deil artk. Her seferi seni zengin edecek. Ka sefer olursa o kadarkrlsn gen hemehri!... "

60

Arkadalar, damadn elini tutmasalar, kan dklecekti. Kaynpeder, Mft Efendi'nin


36/99

kulana bieyler syledi. Mft Efendi, ban sallad, nutkuna devam etti:

", bir kere yol alncaya kadardr. Yol ald ya, herkes rahat rahat gidip gelecek.Arkada, cumhuriyetimizin sayesinde sahip olduumuz bu kymetli maln deerini bilelim;binerken, stne basarken, iine girerken titremeliyiz. Dikkatli binmezsek, abucak bozulur,

bakalar istifade edemez, yabancnn mal deil ki, hor kullanalm. Kendi malmz/.."

Arkadalar dar kardklar iin, damat Mft Efendi'nin szlerinin sonunu duymamt.Nutuktan sonra bir souk hava esti. Mft Efendi, neden alklanmadna okat. Ziyafetdald.

gn sonra da Ziya, stanbul'dan getirdii gzel gelini geri gnderdi. Boandlar.

61

NASIL YAZIYORMUUM?

Bir mektup aldm, yalnz bana deil, birok yazarlara gnderilmi. yle balyor mektup:"Bilirsiniz, okurlar, yazlan ve yaptlar tesinde, yazarlar merak ederler."Mektubu yazan bana, "Bilirsiniz" diyor ama, dorusu ya bilmiyorum; gerekten okurlar,

yazarlar "yazlarnn ve yaptlarnn -tesinde" merak ederler mi?Mektubu okuyalm:"Okurlarn en ok merak ettikleri zelliklerden biri de, yazarlarn yazlarn nasl, hangi

ortamda yazdklardr."Haaa, imdi anlar gibi oluyorum okurlarn neyi merak ettiklerini. Dorudur, okurlar

bunlar merak ederler. nk, anormal, olaanst, srprizli, artc durumlar bekler, dahadorusu ilerinden byle olmasn isterler.

imdi mektuptaki sorulara geelim ve cevaplarmz verelim.Soru - Hangi ortamda yazarsnz?Cevap - "Bu ortam, yazacam yaz trne gre deiir. ok ciddi bir yaz yazacaksam,

odamn kapsn ve pencerelerini smsk kapatrm. Masamda bir iskelet kafas vardr. Masalambam, bu iskelet kafasn aydnlatacak biime getiririm. Konu stnde younlaa-bilmem

iin, evde l sessizlii olmas gerekir. Bu derin sessizlik i-inde srekli olarak, biyandan damzik alnmaldr. Brahms, Bach, Bethoven'in, yani adlarnn banda "B" olan byk


37/99

"B"le-rin eserlerini dinlerim. Dikkatimin uyank olmas iin odann ss o-nalt dereceyigememelidir. Bunun iin yaz aylarnda ciddi yazlar yazamam, yazmaya kalkarsam, scaktanyazlarm mizahi olur.

Milli eserleri de yine bu atmosfer iinde yazarm. Yalnz, yazmn milli olmas iin,masamda buzlu rakyla sakz leblebisi bulunmaldr. Yazy yazarken zora geldike rak

ierek kafam

bulurum. Yaz

m

n evrensel bir dzeye ulamas

iin, viskiyle votkay

kar

t

r

pyaptm ve adn koegzistans koyduum ikiden ierim.

62

"


38/99

Romantik ve lirik yazlar yazmak iin dabalannda yada deniz ve gl kylarndakiotellere ekilirim. Buralarn sessizlik iin deil, otel odalarnn anahtar deliklerindenierdekilerini gzetlemek iin seerim. Bylece hem sosyal hayat yakndan incelemi olu-rum, hem de grdm manzaralardan heyecan duyarm. nk yazar, bir heyecan adamdr.

Mizah yazlanm da hamamda yada hayvan pazarlarna yakn, ok grltl yerlerde

Documents

Sizin Memlekette Eşek Yok Mu - Aziz Nesin