SISTEMI ZA DOJAVU POŽARASISTEMI ZA DOJAVU POŽARA

Visoka tehnička škola strukovnih studija u NišuVisoka tehnička škola strukovnih studija u NišuFebruar, 2013. godina

Tema: Stabilni sistemi za dojavu požaraj p

SIGURNOST DOO ul. V. Jocića 19 18000 Niš kontakt: 063/470-488; 018/585-515

PRAVNI OSNOV- Zakon zaštite od požara (sl.glasnik RS 111/09 ) - Član 42.

Pri projektovanju i izgradnji visokih stambenih objekata i objekata javne namene (hoteli,robne kuće, bioskopi, pozorišta, biblioteke, dečje ustanove, škole i visokoškolske ustanove,zdravstvene ustanove sportske dvorane koncertne dvorane stadioni i sl ) kao i u objektima u

SIGzdravstvene ustanove, sportske dvorane, koncertne dvorane, stadioni i sl.), kao i u objektima ukojima se čuvaju umetnička dela, obavezna je ugradnja uređaja koji omogućavaju blagovremenootkrivanje i javljanje požara.

U objektima u kojima se odvijaju tehnološki procesi u kojima se proizvode, prerađuju,koriste i skladište zapaljive, eksplozivne i druge opasne materije, u visokim objektima (osimstambenih zgrada), u zgradama arhiva i dokumentacije od posebne vrednosti, u objektima u kojimase obavlja trgovina površine preko 3500 m2 u objektima koji služe za izložbe površine preko 1000

GU

RN

OST D

se obavlja trgovina površine preko 3500 m2, u objektima koji služe za izložbe površine preko 1000m2, muzejima, bioskopima, pozorištima, aerodromskim zgradama površine preko 1000 m2, poreduređaja iz stava 1. ovog člana, obavezna je i ugradnja uređaja koji omogućavaju blagovremenogašenje požara (stabilni sistemi za gašenje požara).

- Član 44.

OO

Član 44.Za izvedene stabilne instalacije namenjene gašenju ili dojavi požara, detekciji zapaljivih

gasova i para, kao i za druge zaštitne uređaje, opremu i instalacije koje služe za sprečavanjeizbijanja, širenja i gašenje požara, izvođač radova je dužan da pribavi sertifikat od ovlašćenogpravnog lica o ispravnosti tih uređaja, opreme i instalacija i da zapisnik o obavljenom ispitivanjuispravnog funkcionisanja tih uređaja opreme i instalacija stavi na uvid komisiji nadležnoj zaispravnog funkcionisanja tih uređaja, opreme i instalacija stavi na uvid komisiji nadležnoj zatehnički prijem objekata.

Ispravnost instalacija iz stava 1. ovog člana mora se proveravati najmanje dva putagodišnje od strane ovlašćenog pravnog lica, u skladu s tehničkim propisima i uputstvimaproizvođača. O obavljenim proverama vodi se evidencija u koju se unose podaci o izvršenojproveri i stručni nalaz.

Zaposleni u ovlašćenom pravnom licu koji obavljaju ispitivanja moraju imati položenstručni ispit.

Ministar propisuje posebne tehničke i druge uslove koje mora ispunjavati ovlašćenopravno lice iz stava 1. ovog člana, kao i program i način polaganja ispita iz stava 4. ovog člana.pravno lice iz stava 1. ovog člana, kao i program i način polaganja ispita iz stava 4. ovog člana.

Ministarstvo daje ovlašćenje pravnom licu za obavljanje poslova iz st. 1. i 2. ovog člana ivodi evidenciju o izdatim ovlašćenjima za obavljanje poslova ispitivanja uređaja instalacija iopreme iz stava 1. ovog člana.

PRAVNI OSNOVPRAVNI OSNOVS

IGPravilnik o tehničkim normativima za stabilne instalacije GUR

NO

ST

- Pravilnik o tehničkim normativima za stabilne instalacije za dojavu požara ("Sl. list SRJ", br. 87/93)

O i il ik i j DOO

Ovim pravilnikom propisuju se: zahtevi koji moraju biti ispunjeni pri projektovanju i održavanju

stabilnih instalacija za dojavu požara, t k i či č j i b l ž j đ j i d l postupak i način označavanja i obeležavanja uređaja i delova

sistema za dojavu požara, tehničke mere nadzora stabilnih instalacija za dojavu požara, način rukovanja i održavanja sistema i uređaja, zahtevi za broj i razmeštaj javljača požara, zahtevi za povezivanje stabilne instalacije za dojavu sap j j j

tehnološkom i elektrotehničkom opremom, zahtevi za kontrolne knjige pregleda i ispitivanja stabilne

instalacije za dojavu požara.

FAZE RAZVOJA POFAZE RAZVOJA POŽŽARAARA SA ASPEKTA SA ASPEKTA DETEKCIJEDETEKCIJE

Dinamika sagorevanja zavisi od “strana” požarnog trougla: goriva materija izvor toplote kiseoniktrougla: goriva materija - izvor toplote - kiseonik

SIG

UR

NO

ST

DDO

O

Detekcija: energija -> (toplotna, EM zračenje) ili čestice (dim)Pojave koje se detektuju -> DIM, TOPLOTA, PLAMEN

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARAARAVVRSTERSTE II PODELEPODELE JAVLJAJAVLJAČČAA POPOŽŽARAARA

SIG

UR

NO

ST

DDO

O

JAVLJAČI POŽARARUČNI JAVLJAČI POŽARA

Od aktiviranja do signalizacije ~ 3 s;

SI

Postavljaju se na putevima za evakuaciju, u hodnicima, prolazima, na izlazima, na stepeništima, u blizini aparata za gašenje požara;

Na visini od 1,5 m, unutar objekta na rastojanju od 40 m, spolja do 120 m.

GU

RN

OS

T D

Tipovi zaštite:IP24, IP55, IP67

I – zaštita od predmeta (prašine) DO

O

predmeta (prašine)P – zaštita od vode

I – (0 .. 6)P – (0 .. 8)

Ako sistem za dojavu požara sadrži i ručne i automatske javljače požara, ručni javljači treba da se grupišu u posebne, odvojene zone ilip ž , j j g p p , j

u posebne linije dojave.Kod klasičnih (kolektivnih) sistema za dojavu požara nije dozvoljeno

kombinovanje ručnih i automatskih javljača u okviru jedne zone d j dojave.

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI TOPLOTEI TOPLOTEPPRINCIPIRINCIPI KONSTRUKCIJEKONSTRUKCIJE JAVLJAJAVLJAČČAA TOPLOTETOPLOTE

SI

• Osnovna podela- Javljači fiksne temperature

(termostatički termomaksimalni eng fixed heat GUR

NO

ST

D

(termostatički, termomaksimalni, eng. fixed heat detector),

- Javljači gradijenta temperature

DO

O(termodiferencijalni, eng. rate-of-rise detector).

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAČI TOPLOTETERMODIFERENCIJALNI JAVLJAČI

Najstariji tip (oko 1860.)

SI

Granična vrednost po EN 54 – 57 °C (u praksi 10 °C do 35 °C iznad ambijentalne temperature).

mpe

ratu

ra

Normalno sta enj

Alarm

GU

RN

OS

T D

Termomaksimalni javljač sa topivim elementom (Wood-ov element (metal) - legura od 50% bizmuta,

Termomaksimalni javljač sa bimetalom (Invar - kombinacija 36% nikla i 64%

Tem

Vreme

DO

O

( ( ) g ,26.7% olova, 13.3% kalaja i 10% kadmijuma. Topi se

na temperaturi od 69 do 72°C.)

( a o b ac ja 36% a 6 %gvožđa. – FeNi36)

• Termomaksimalni javljač sa sondom

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAČI TOPLOTETERMODIFERENCIJALNI JAVLJAČI

• Detektuju brzinu porasta temperature u • Termodiferencijalni pneumatski javljač

SI

vremenu:

ratu

ra

Alarm

f j p j j

GU

RN

OS

T D

Tem

per

Vreme

Normalno stanje

DO

O• Termodiferencijalni javljač sa dijafragmom

Tri stepena

• Termodiferencijalni javljači sa termistorom

p

osetljivosti:

1. klasa: 1 oC/min2. klasa: 3 oC/min3 klasa: 5 oC/min3. klasa: 5 C/min

NFPA granična vrednost: 12-15 oF/min (7-8 oC/min)

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI I TOPLOTETOPLOTE

SI

Primeri realizacije javljača (detektora) toplote

GU

RN

OS

T DD

OO

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI DIMAI DIMA Dva principa otkrivanja dima:

• radioaktivni – jonizacioni javljači dima (eng. ionization smoke detector)

tički optički javljači dima ( g h t l t i k d t t )

SI

• optički – optički javljači dima (eng. photoelectric smoke detector)

Čestice dima neposredno posle generisanja - 0.01 m do 0.4 m. Vidljivi dim - 0.4 m i veće. Opseg osetljivosti: za jonizacione javljače od 0.01 - 1 m i G

UR

NO

ST

D

p g j j j j za optičke javljače dima od 0.5 - 10 m

DO

O

• visoka osetljivostvisoka osetljivost• mala inertnost

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI DIMAI DIMAJONIZACIONI JAVLJAČI DIMA

• Pogodni za “čiste” vatre, manje osetljivi na guste dimove

SI

ogod a č ste at e, a je oset j a guste d o e• Dve elektrode (na 1 cm),

izvor α zračenja (0.2 mg Am-241, Pt-239)• Proces rekombinacije jona• Intenzitet zračenja: 33.3 kBq/0.9 µCu G

UR

NO

ST

D• Dve komore (merna i referentna);

j q µ

DO

O

Dve komore (merna i referentna);• Posebno osetljiv za brze, otvorene požare

– neosetljiv na velike čestice dima;• Lažne dojave kod prodora čestica prašine

ili turbulencije vazduha;ili turbulencije vazduha;• Skladišti se po pravilima za radioaktivni

otpad;

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI DIMAI DIMAOPTIČKI JAVLJAČI DIMA

Dva principa otkrivanja dima:l blj j k l i i i ij ( li h b i i i l )

SI

slabljenje protoka svetlosti – princip apsorpcije (eng. light obscuration principle) Intenzitet prelamanja svetlosti – princip refleksije (eng. light scattering principle)

Javljači dima na principu refleksije

GU

RN

OS

T DD

OO

• Tyndall effect (difuzna refleksija svetlosti u y da e ect (d u a e e s ja s et ost uprisustvu čestica dima);

• Dva-tri bljeska na 2-3 s (potrebna koncentracija dima u trajanju od 5-10 s);

Javljači dima na principu apsorpcijej p p p p j

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAČI DIMAOPTIČKI JAVLJAČI DIMA

SIG

UR

NO

ST

DDO

O

Signal javljača dima u funkciji veličina čestica Javljač dima za “prljave” sredinečestica

A – optički ref., B – optički aps., C -jonizacioni

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI DIMAI DIMALINIJSKI OPTIČKI JAVLJAČI DIMA

Linijski javljači dima (linearni, bim javljači) - (eng. linear smoke

SI

j j j ( , j j ) ( gdetector)

• Mogućnost podešavanja alarmnog praga od 25%, 50% i 70% zamračenja IC snopa, ili G

UR

NO

ST

D

25%, 35% i 50%;• Kompenzira spore promene

signala (1% u odnosu na referentni signal u toku 1h); D

OO• Udaljenost do 100 m, rastojanje

do 7.5 m, na visini do 25 m, minimalno 2.4 m;

• Pogodan za visoke prostorije;

JAVLJAJAVLJAČČI POI POŽŽARA ARA -- JAVLJAJAVLJAČČI I PLAMENAPLAMENA

Najvažnije osobine

SI

• visoka osetljivost na zračenje plamena• velika brzina odziva za otkrivanje požara sa brzim razvojem• neosetljivost na zračenja koja ne potiču od požara• blokiranje apsorpcije zračenja G

UR

NO

ST

D

Spektar zračenja plamena• kontinualno zračenje (posledica zagrevanja pri nepotpunom sagorevanju)

li i kt ( lt t h ij kih k ij l )

DO

O

• linearni spektar (rezultat hemijskih reakcija u plamenu)• pojedinačne linije (rezultat elektronskih prelaza)

Principijelna podela javljača na osnovu talasne dužinelt lj bič ti d 300 • ultraljubičasti – do 300 nm

• vidljivi – od 300 do 700 nm• približno infracrveni – od 700 nm do 1.3 μm• infracrveni – od 1.3 do 10 μm• kombinovanikombinovani

Osnovna namena: Otkrivanje požara koji odmah obrazuju otvoreni plamenobrazuju otvoreni plamen

JAVLJAJAVLJAČČI I GASAGASAJAVLJAČI UGLJEN MONOKSIDA (CO)JAVLJAČI UGLJEN MONOKSIDA (CO)

Produkt nepotpunog sagorevanja, bez boje i mirisa. Pod odgovarujućimokolnostima nastaje kao posledica nepotpunog sagorevanja čvrstih, tečnih i

SI

j p p p g g j ,gasovitih gorivih materijala i mogu da se nagomilaju u stanovima,kućama, hotelskim sobama, ....Uticaj CO na organizam zavisi od mnogo faktora: pol, starost, fizička kondicija postojanje akutnih i hroničnih bolesti itd GU

RN

OS

T D

kondicija, postojanje akutnih i hroničnih bolesti, itd. Do fatalnog ishoda dovodi velika doza CO u kratkom vremenskom periodu,ali i mala doza u kombinaciji sa dugim vremenom ekspozicije.Uslovi nastanka CO: D

OO- blokirani ili loše projektovani dimovodni kanali i loša ventilacija,

- izduvni gasovi automobila, generatora, upotreba roštilja, - u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl. u hotelskim sobama: kvar peći, bojlera i sl.

VVIŠESENZORSKIIŠESENZORSKI ((VIŠEKRITERIJUMSKIVIŠEKRITERIJUMSKI) ) JAVLJAJAVLJAČČIIPOPOŽŽARAARA

SIG

UR

NO

ST

DDO

O

Primer višesenzorskog javljača požara -> (toplota + dim + IC zračenje + CO)

ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽŽARAARAPODELA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA

Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasniva

SI

Osnovna klasifikacija sistema za otkrivanje i dojavu požara se zasnivana upotrebljenoj tehnologiji, odn. načinu realizacije u skladu saprimenjenom tehnologijom.

Osnovni kriterijum za podelu -> adresibilnost uređaja. GU

RN

OS

T D

Dva tipa sistema za dojavu požara u skladu sa primenjenom tehnologijom:

• klasični (kolektivni, konvencionalni) sistemi• adresibilni sistemi

j p j

DO

O

• adresibilni sistemi

ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽŽARAARAP ŽPODELA SISTEMA ZA DOJAVU POŽARA

- klasični (kolektivni, konvencionalni, zonski) sistemi

SIG

UR

NO

ST

DDO

O

- adresibilni sistemi

ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽŽARAARAOORGANIZACIJA ALARMIRANJA

Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokriva

SI

Zona dojave požara ili požarna zona je prostor koji pokrivajedan ili više javljača požara i predstavlja najbližu odrednicuza lokalizaciju požara. Kod adresibilnih sistema za dojavu požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese GU

RN

OS

T DStanja zone dojave požara ili adresibilnog javljača u petlji:

požara lokalizacija mesta izbijanja požara je na nivou adrese javljača.

DO

O• normalno• alarm• kvar zone

• ekid o e ili• prekid zone ili• kratak spoj zone

Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili Javljači u jednoj zoni mogu da budu ili automatski ili ručni. Automatske zone dojave mogu da sadrže različite

tipove automatskih javljača požara.

ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽŽARAARAOORGANIZACIJA ALARMIRANJA

Pouzdanost alarmiranja:

SI

• Vreme potvrde alarma

Pouzdanost alarmiranja: ZAVISI OD VREMENSKIH

KAŠNJENJA

GU

RN

OS

T D

• Vreme potvrde alarma(“potvrda prisustva”);

• Vreme provere alarma(“vreme izviđanja”). D

OO

( j )

Pouzdanost alarmiranja: “DVOZONSKA ZAVISNOST”

(udvojene zone )

CENTRALA ZA DOJAVU POCENTRALA ZA DOJAVU POŽŽARAARAULOGA CENTRALE OSNOVNE FUNKCIJE CENTRALEULOGA CENTRALE, OSNOVNE FUNKCIJE CENTRALE

Uloga centrale za dojavu požara

SI

• neprekidna kontrola rada svih podsistema u okviru sistema za dojavu požara,• prihvatanje podataka od javljača i svih ostalih periferijskih uređaja • uključivanje zvučne i svetlosne signalizacije u slučaju alarma

f h h k l h f k

GU

RN

OS

T D

• prenosi informacija višem hijerarhijskom nivou i realizacija izvršnih funkcija

Osnovne funkcije centrale za dojavu požara

• samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale DOO

• samodijagnostika svih ključnih funkcija same centrale• vizuelna i zvučna signalizacija• rukovanje podsistemima koje centrala pokriva (zadavanje parametara, uklj./isklj. zona, potvrda i resetovanje alarma itd.)• odlučivanje o alarmnim kriterijumima i preduzimanje izvršnih funkcija• arhiviranje događaja u sistemu:

• nastanak alarma,• reset alarmnog stanja,reset alarmnog stanja,• kvar na liniji i ponovno uključenje zone,• podešavanje realnog vremena,• promena zavisnosti izlaza od ulaza, itd.

ORGANIORGANIZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POZACIJA SISTEMA ZA DOJAVU POŽŽARAARAIZBOR I POSTAVLJANJE JAVLJAČA POŽARA - FAKTORI

SI

Kriterijum Mogući slučajevi

Tip mogućeg požara- tinjajući požar sa razvojem dima;- otvoreni požar bez razvoja dima;

i ž č i GUR

NO

ST

D

- otvoreni požar sa česticama.

Visina prostorije - ograničenja za javljače dima i toplote

A bij l i l i- toplota;

l

DO

OAmbijentalni uslovi - vlaga;- strujanje vazduha ...

Ometajući faktori- dim;- prašina;Ometajući faktori p ;- elektromagnetna zračenja ...

• zaštita ljudi ili imovine, t ij li k ji d đ bj kt i jih k kt i tik d• materijali koji mogu da se nađu u objektu i njihove karakteristike u odnosu na

vatru, • procesi i delatnosti koje se odvijaju u objektu, • namena objekta• namena objekta.