Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 90, viti i katërt i botimit, 12 SHTATOR 2008 Çmimi: 40 LEKË

Si mund te jete permiresuarmjedisi, kur edhe investimet e 7mujorit, MMPAU deklaron se i karealizuar 49%.

Zakonisht gushti ështëperiudhë e nxehtë si mot, i qetësepse shumica e njerëzve ështëme “ leje “ e bën pushime, dhe ivakët në punët shtetërore, sepseedhe parlamenti, edhe qeveria,meqë përbëhen nga njerëz, kanënevojë, siç kanë dhe mundësi, tëbëjnë dhe ata pushime. Si pakherë të tjera, sivjet u zhvilluananalizat e 7 mujorit, pa mbaruarende pushimet. U fol për arritjetdhe jemi të vetëdijshëm që arritjeka dhe do të ketë. Por duket seka shumë ngjyrë “ rozë “ nëkëndvështrimin e këtyre arritjeveapo të punës së bërë.

A.D. (vijon ne faqen 3)

SINDROMA “ROZË “E MJEDISIT

CMYK

SHQIPERIA PO PUSHTOHET NGA MBETJET PLASTIKE

Ato qëndrojnë qindra vjet pa u degraduar. Ato po ndotin peisazhet natyrore turistike.Ato rrezikojnë dhe helmojnë bimët, kafshët e njerëzit. Ato po dyfishohen nga viti në vit.Ato sabotojnë zhvillimin tonë ekonomik.

Kjo është paraqitja tredimen-sionale e për projekt – idesë përzhvillimin urban të zonës prioritarepranë Digës së Liqenit Artificial, fituarnga studioja holandeze MVRDV nëKonkursin Ndërkombëtar. Zonashtrihet në pjesën jugore të Tiranës,në veri të Liqenit Artificial dhe përfshingjithashtu zonën e Kopshtit Botanik,klubin “Dinamo”, kompleksin ePishinave, bregun e Liqenit si dhe njëpjesë të Parkut të Madh të Liqenit.

Gazeta “ Ekolevizja “ hap njëforum për diskutimin e këtijprojekti, midis ekspertëve të mjedisitdhe gjithë qytetarve të Tira-nës.Mendimet e sugjerimet i presimne adresen Email të gazetës sonëekolevizja@yahoo.org.

EFEKTET DEGRADUESETE NDOTJES TERMIKE

Meqë për këtë problemin e ndotjestermike të ujrave nuk kemi kuadërligjor, del detyrë e Ministrisë së Mjedisitqë të parapërgatisë propozimet paralicensimit të aktiviteteve që ndikojnë nëndotjen termike të ujrave sipërfaqsore.

Ky ligj duhet zbatuar. E në qoftë seme organizimin e strukturat ederitanishme, nuk u arrit kjo, ateherë, ataqë e kanë për detyrë, duhet të gjejnërrugën e mënyrën e duhur.

LIGJI KUNDERDUHANIT NUK

ZBATOHET. ATEHERE ?

Konceptet e reja të Ujit Virtual kanëndryshuar edhe politikën globale për njëmenaxhimin të qëndrueshëm të burimeveujore, si për mënyrën e kërkimit tëzgjidhjeve, për hidrohegjemoninë e deri nëproblemet demografike të shpërndarjes elëvizjeve të popullsisë

UJI VIRTUAL

Lexo fq. 7

Lexo fq. 3

TELEFON I GJELBER04 2234 85104 2234 85104 2234 85104 2234 85104 2234 851

Lexo fq. 3

Në fakt , duke futur dhe shfrytëziminpër dru-zjarri nga fshatarësia (që kjos’është evidentuar asnjëherë) në Shqipërika të dhena se shfrytëzohen/zhvaten rreth1.5 milion m3/vit...

OPINION I SPECIALISTITPER PYJET

Lexo fq. 3

Lexo fq. 3

2

Reforma ne PyjeKrahas procesit te transferimit

në pushtetin lokal të më se600,000 ha pyje dhe 150,000 hakullota, mbjellja e 1 milionefidaneve te rinj pyjore, reduktimine ndjeshem te prerjeve te

paligjshme, zgjerimin dhemireadministrimin e zonave tembrojtura si dhe hedhjen ehapave te rendesishem perorganizimin e struktures seSherbimit Keshillimor ne pyje dhekullota.

Reforma RregullatoreReforme e rendesishme eshte

ndermarre per permiresimin dhelehtesimin e procedurave telicensimit te aktiviteteve perperdorimin e burimeve natyroredhe konsiston ne shkurtimin eafatit kohor per aplikim per leje,ne lehtesimin dhe reduktimin edokumentacionit per te aplikuarper leje, perdorimin e proceduresse ankandit me qellim rritjen eefektivitetit te administrimit teburimeve natyrore .

Kuadri ligjorNder detyrat e realizura per

PRONONCIM I N/KRYETARIT TE BASHKISE TIRANESheshi “Italia” është një tjetër zonë

ku do të ndërtohet një parking disakatësh nën tokë. Nënkryetari iBashkisë së Tiranës Eduard Shalsi,në një prononcim për mediat u shprehse “ndërkohë që kapaciteti i parkinguttë nëndheshëm do të vlerësohet menevojat e institucioneve përrethSheshit, por edhe të rezidentëve, nësipërfaqe nuk do të ketë më makinasikundër shihen tani”. Sipas tij,parkimet nëntokësore janëkonceptuar të ndërtohen në mënyrëku nga sipërfaqja të mos kuptohetekzistenca e tyre. Ndaj, “dhe ky sheshdo të ridezinjohet dhe do të

Vjetori Plani 7M Fakti 7M % Investime per aparatin 5.000 1.500 586 39% Investime ne pyje 149.977 48.645 30.808 63% Thellim kanali Butrintit 30.000 30000 - 0% Financim huaj 594.000 594.000 305.967 52% Kosto lokale 85.000 55.409 19.089 34% T.V.Sh. 44.000 25.000 11.380 46% Totali 907.977 754.554 367.830 49%

plotesimin e kuadrit ligjor mundte permendim plotesimin dheperafrimin e legjislacionit perfushat qe mbulon MM medirektivat e BE ; Permiresimet nekuader te reformes rregullatore;Pergatitja e Vendimeve perkatese

te KM per trasferimin e pyjevedhe kullotave ne Njesite eQeverisjes Vendore .

Nje vemendje te vecante ieshte kushtuar zbatimit teligjshmerise.Gjate ketij viti janedhene rreth 600 leje dhe autorizimemjedisore me shume se e njejtaperiudhe e vitit 2007 ose 1630 lejedhe autorizime mjedisore .Ngakontrollet ndaj subjekteve mendikim ne mjedis jane vendosurgjoba me vlere totale 44 milionleke. Gjithashtu jane pezulluar dhembyllur 200 aktivitete e çuar perndjekje penale rreth 100 shkeleste ligjit. Forcimi i kontrolleve kasjelle permiresimin e situatesmjedisore.

Shtimi siperfaqes se zonave tembrojtura

Gjate ketij shtatemujori eshtepunuar per shtimin e siperfaqes

se zonave te mbrojtura nepermjetkryerjes se studimeve,konsultimeve si dhe marrjes semendimit te organeve teqeverisjes vendore. Gjate kesajperiudhe eshte shpallur parkkombetar ekosistemi Shebenik-

Jabllanice duke e çuar siperfaqene zonave te mbrojtuar ne shkallevendi ne 11.4% te siperfaqestotale.

Monitorimi i MjedisitPer forcimin e monitorimit te

mjedisit, MMPAU ka angazhuarrreth 18 milion leke per lidhjen ekontratave me institucionetmonitoruese.

Ajri. Monitorimi i cilesisë sëajrit eshte kryer ne zonat urbaneme te populluara (Tiranë, Elbasan,Durrës, Fier, Shkodër) ne 9stacione ku jane matur 6indikatorët me kryesore te cilësisëse ajrit, (PM10, LNP, NO2, SO2,O3, Pb).

Ne baze te te dhenave temonitorimit ajri rezulton i pasterper 4 treguesit SO2, NO2, O3, dhePb te cilet rezultojne brendanormave të lejuara të Standardit

Shqiptar dhe të BE ne te gjithastacionet dhe qytetet emonitoruara.Përmbajtja e pluhravene ajrin urban, PM10 (grimca nen10 mikron) dhe LNP (lende engurte pezull), ne krahasim me tenjejten periudhe te vitit 2007,paraqet permiresim, ku 2 stacionerezultojne brenda normave telejuara të Standardit Shqiptar. Nestacionet e tjere edhe psepermbajtja e pluhrave kalon nëmasë të ndryshme normen e lejuar,vihet re tendenca ne ulje epermbajtjes se tyre.

Monitorimi i struktureselementare të aerosoleve,konfirmon se ajri eshte i pasterpersa i perket permbajtjes semetaleve toksike( Pb,Cr, Ni dheZn).

Uji. Ujerat e lumenjve Drin,

Mat, Kir, Erzen, Seman, Shkumbindhe Vjosë janë të cilesisëmesatare me tendence tëqëndrueshme gjendjeje.

Monitorimi mikrobiologjik iujrave te plazheve eshte kryer ne71 stacione ne zonat me tefrekuentuara dhe vleresohet secilesia e ujerave ne 63 stacioneeshte ne perputhje merekomandimet e OBSH dhe BE.

Biodiversiteti. Monitorimi ihabitateve me bimë të rralla, të

kërcënuara e endemike është kryernë zonat (Kuturman-Librazhd,Karaborun-Vlorë, Hotovë-Përmet,Cangonjë-Devoll, Zvërnec-Vlorë,Kunorë-Valmorë). Situata për këtohabitate rezulton më e mbrojtur seajo e një viti më parë.

Toka dhe erozioni. Nga tëdhënat për 6-mujorin e parë të vitit2008, vihet re një zvogëlim isipërfaqeve të prekura nga fenomeni i erozionit, kjo si rezultati investimeve të kryera në këtëfushë.

Te ardhura dhe InvestimeGjate 7/mujorit te vitit 2008

Ministria e Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit te Ujerave karealizuar te ardhura ne shumen104.147.569 nga 170.000.000 qeeshte plani vjetor ose rreth 60 % eketij plani.

PeshkimiMe iniciativen e MMPAU dhe

ne bashkepunim me Ministrine eFinancave u be i mundurAmendimi i ligjit per karburantet eanijeve te peshkimit. Ky ligj hyrine fuqi ne date 08 gusht 2008 dhese bashku me udhezimin perkateste firmosur nga Ministri i Mjedisit,si edhe ai i Financave i vendospeshkataret shqiptare ne kushtekonkurrence te barabarta mekoleget e tyre ne tregun rajonal.

NGA MMPAUNga konferenca e shtypit për rezultatet gjatë periudhës shtatëmujore Janar - Korrik 2008.

Për vitet 2008-2010Milieukontakt International dotë zbatojë programin: “Forcimii shoqërisë civile shqipëtare përnjë mjedis më të mirë”. Kyprogram synon të arrijë rezulatetnë drejtim të: Përmirësimit tëzbatimit dhe përforcimit tëpolitikës kombëtare për mbetjet,ujin dhe cilësinë e ajrit; nëpërmjetpërfshirjes së komunitetit nëveprime lokale; gjithashtu dherritjen e kapaciteteve tëorganizatave mjedisoreshqiptare.

Një komponent irëndësishem i këtij programiështë dhe Telefoni i Gjelbër.Shoqatat në 4 rajone Shkodër,Korçë, Vlorë si dhe qendraburimore në Tiranë (Ekolevizja),do të vendosin dheadministrojne një telefon tëgjelbër, si një mjet të lehtë dheinteraktiv komunikimi. Nga njeraanë, qytetarët mund tëtelefonojnë në këtë numër për tëmarrë informacion në lidhje mepyetjet e tyre për çështje tëndryshme mjedisore por edhemund të japin informacion përsituata mjedisore që kërkojnëvëmendje të menjëhershme.

U bë tashme 4 muaj që

rikonceptohet, dhe sipërfaqja e tij dotë jetë pjesë e konkursit që në do tëorganizojmë shumë shpejt për Sheshin“Nënë Tereza”.

“Ne do t’ju mbajmë të informuarpër çdo hap të procesit dhe do tëinkurajonim që qytetarët e Tiranës tindjekin me vëmendje dhe interes këtoprojekte të rëndësishme përkryeqytetin” – theksoi z. Shalsi.

Qëndra e Grupimit “ Ekolëvizja“ mbështet projektin e ndërtimit tëparkingjeve nëntokësorë, të cilët veçrregullimit të trafikut, do të ndikojnëindirekt edhe në cilësinë e ajrit nëKryeqytet.

Qendra e Informacionit përKonventen e Aarhusit në Vlorëka shpallur numrin e saj tëTelefonit të Gjelbër 0395 31 351.Falë mbështetjes financiare tëMilieukontakt International, upërgatit një spot publicitar, i ciliu transmetua në një ngatelevizionet më të njohura lokaleme një frekuencë 5 herë në ditë,për një muaj rresht.

“31 351-Ngrije telefonin,trego shqetësimin ëtend ëperndotjen e mjedisit, angazhohupër mbrojtjen e tij, bashkohu meorganizatat mjedisore!-31 351”

Në Korçë shoqata “NatyraNdërkufitare” ka ngritur dheadministron “telefon të gjelbër”.Deri tani shoqata ka shpërndarepyetësor, një njoftim nëambjentet publike për tëpromovuar numrin e telefonit sidhe një thirrje për njëbashkëpunim me shoqatën përmbrojtjen e mjedisit . Instalimi ilinjës së gjelbër do të krijojëmundësi më të mëdha për t’ulidhur me publikun e gjere. Tegjithe të interesuarit qëdëshirojnë të jenë pjesë e punëssonë për mbrojtjen e mjedisitmund të telefonojnë në numerin:08224 4346 dhe 0692392199.

Në emër të organizatave dheshoqatave mjedisore ne shprehimtronditjen dhe shqetësimin tonë tëthellë për masakrën mjedisore nëformën e djegies sistematike tëullishtave në Shqipëri.

Lajmet për shkatërrimin eullishtave dhjetra e qindravjeçare nëvendin tone u ngjajnë buletineve tëluftës. Pardje ishte Berati, dje ishteDivjaka e Delvina, sot është Himaraapo Kruja, nesër është Elbasani apoRrogozhina.

Shoqatat mjedisore shqiptare ibëjnë thirje urgjente organeveqendrore dhe vendore të marrin

masat më të ngutshme dhe më tëashpra për ndalimin e menjëhershëmtë kësaj mynxyre. Ndër të tjera, ibëjmë thirrje Kryeministrit tëushtrojë pushtetin e tij sipas Nenit101 të Kushtetutës duke nxjerrë njëakt normativ i cili:

1.do të ashpërsonte masatshtrënguese kundrejt zjarrvënësve;

2.do të ndalonte në mënyrë tëpërhershme ndryshimin e desti-nacionit të ullishtave në trojendërtimi;

3.do të urdhëronte Ministrinëe Brendshme të krijonte forcatzjarrfikëse ajrore me baza në të gjitha

aeroportet e vogla të vendit; 4.do të urdhëronte ministrinë

e Mjedisit dhe të Bujqësisë përmarrjen e të gjitha masave përkthimin e ullishtave në gjendjen epërparshme;

5.do të rriste fuqinë vetvepruesetë organeve të pushtetit vendor nëluftën kundër zjarrit si dhe nëkultivimin dhe mbarështrimine eullishtave;

6.do t’i bënte thirrje prokurorisëtë ndiqte penalisht të gjithëshkaktarët dhe të sigurontedëmshpërblim të plotë nga ana etyre.

GRUPIMI EKOLEVIZJA

NJOFTIM PER SHTYPNJOFTIM PER SHTYPNJOFTIM PER SHTYPNJOFTIM PER SHTYPNJOFTIM PER SHTYP

TELEFONA TE GJELBER PER MJEDISIN

3

(vijon nga faqja 1) Por le të marrim shembull

zjarret, që çdo vit po bëjnë dëmenë vend. Edhe vitin e kaluar, tëdhënat shtetërore (të MM) nuk

përputheshin me gjendjen faktiketë dëmtimeve në terren. Dhe kjo,jo vetëm me njoftimet e shtypitnga të gjithë zonat e Shqipërisë,por as me të dhënat e satelititUNOSAT, i specializuar për këtëgjë e që monitorimet e tij tëkorrikut e gushtit 2007, i botuamedhe në “ Ekolëvizja “. Ndryshimiështë i madh, shumë më i madhse një gabim në llogaritje tësipërfaqeve të djegura apo përmungesë informimi. Dhe rezultatii mbjelljes sivjet, siç u tha nëanalizë, të një million pemëve,nuk e mbulon dot dëmin e bërë.Më tej. Ndodh, që pasi dha nënjë intervistë masat e këtij viti

kundër zjarrit, drejtori iEmergjencave, në fillim të verës,deklaroi se “ jemi më mirë se vjet“. Nuk e di ku e gjen pozitivkrahasimin, sepse edhe zjarret ekësaj vere, që akoma vazhdojnë,nuk ja vërtetuan këtë, por edhedetyra e tij nuk besoj se është “të jetë më mirë se vjet “.

Tjetër është ajo ajo që njëmiku im e quajti „sindroma eGërdecit „. Mbas ngjarjes u thanga MMPAU se aty nuk kishtepothuajse fare ndotje dhe në tënjëjtën kohë ISHP deklaronte senë Gërdec kishte ndotje, bilesipas shumë specialistëve,ushtarakë e civilë, ka edhe sot.Akoma më tepër, në të njëjtënditë e në të njëjtën orë, dukeqënë të dy bashkë, ambasadoriAmerikan, duke u bazuar tespecialistët e tij, dhe ministri jonëi Mbrojtjes, që i kishte ftuar përndihmë këta specialistëamerikanë, thonë dy gjëra tëndryshme: njeri thotë se ka

Ndotja termike e ujravesipërfaqësorë është rritja artificialee temperaturës së tyre mbi

temperaturat normale natyrore sirezultat i shkarkimeve të ujrave tënxehtë industrialë në përrenj,lumenj apo liqene, me impaktenegative në biodiversitetin e tyredhe mjedisin rrethues. Në dete, kjo

E përshëndetëm ligjin tonëkundër pirjes së duhanit (cilësuarnga OBSH si sëmundje eshekullit) në mjedise publike. Pore pranojnë edhe strukturat e

shëndetit publik, që pothuaj setërësisht ky ligji ynë nuk u zbatua.Pati një flakë kashte ditët e javëte para, më pas u rikthye pirja e tij

SINDROMA “ROZE”E MJEDISIT

ndotje e tjetri jo. Ose, kur në tënjëjtën javë, nga MMPAU bëhejvizitë e vlerësohej puna eB.Petroleum në drejtim të zbatimittë standarteve mjedisore dheinvestimet që do të bëhen këtëvit (a janë bërë ?) në zonën Patos-Marinëz, rezultonte se 280puntorë të kësaj zone ishin tëpercaktuar në regjistrat mjekësorëme mbetje fenolesh në gjak mëtepër se normalja, po kështu dherreth 80 % e banorëve. Dhe këtoi deklaronte mjeku toksikolog qëshërben atje, në ato zona.

Edhe në plot raste të tjerathëniet nuk janë përherë nëunison, sepse, pavarësisht kujt ivihet faji për ndotjen e ujit të

pijshëm, megjithë arritjet që nukmungojmë t´i themi, ISHP, pothuajse në një ditë me analizën eMMPAU, njoftonte për 23 pikatë ndotura të ujit të pijshëm në

Tiranë e disa ditë më mbrapapër ndotjen e ajrit, ku shumica etë dhënave ishin dekurajuese,duke shtuar edhe benzenin.Megjithatë, Drejtoria e ShëndetitPublik, përgënjeshtronte njoftimete ISHP për ndotjen e ujit. Atëherë? Kujt t’i besojmë ?

Në këto vite kemivërtetuar shumë herë që fajtorëtna ikin në drejtim të paditur.Këtë e ka bërë policia, gjykata,prokuroria, por e kanë bërë edheshteti e strukturat e tij, duketreguar jo vetëm pamundësinë e„ kapjes „ së fajtorëve, por themndofta edhe për mosdashjen ekapjes së tyre, kur na bien thasëtë ndotur kushedi me çfarëlëndësh në Bilisht, kur i „kruajmë„ mirë e mirë basenet e lumenjve,kur botet e ardhura me problemeapo hekurin radioaktiv na i kapinnë kufi, pa hyrë, Kosova,Maqedonia apo Greqia, kurderdhen mbeturinat edhe nëpërrrugët nacionale, prrenj e lumenj,kur gomat vazhdojnë të digjenpër gëlqere në Krujë e për fat tëkeq nuk i shohim e nuk i kapimdot fajtorët edhe pasi u vemëgjoba e ata vazhdojnë në tëtyren. Por, të paktën le të “kapim “ fajet, t’i pranojmë siç janëe të mundohemi t’i rregullojmë,sepse vetëm „rozë” nuk besojmëse jemi bërë akoma në mjedis. A.D.

Ndryshe nga të të dhënat e MMPAU përndotjen e ajrit, ISHP jep tregues të tjerë, ku

ndotja ka shifra të larta. Ndërsa DSHPkundërshton ISHP për ndotjen e ujit. Kujt t’i

besojmë?Të paktën ta pranojmë gjendjen siç është e të

mundohemi ta rregullojmë, sepse vetëm “rozë”nuk besojmë se jemi bërë akoma në mjedis.

EFEKTET DEGRADUESE TE NDOTJES TERMIKENga Agron LAMKO,specialist mjedisi.

Ndotja termike e ujrave sipërfaqsorë në Shqipëri, ka qenë dhe vazhdon tëmos jete e vlerësuar, krahasuar me efektet e tjera ndotëse e degraduese

të mjedisit.

Shumë specie të florësapo faunës ujore, s‘janënë gjëndje të përballojne

rritjen e ndjeshme tëtemperaturës dhe

mungesën e O2 të treturnë ujë, këto specie

rrezikojnë të zhduken dhetë zëvëndësohen me lloje

të tjera organizmash.

ndotje ka efekte tepër minimale, mepërjashtim të aktiviteteve tepër tëmëdha sikurse janë kombinatet

metalurgjike, elektrocentralet emëdha termike e atomike etj.., poraty shfaqen edhe fenomenenatyrore të ndotjes termike sirezultat i zonave vullkanike tëlokalizuara që kanë krijuar prej

vitesh ekosistemet e tyre natyroredhe që ndikojnë shumë pak nëndryshimin e biodiversitetit detar.

Studimi dhe vlerësimi i ndotjestermike, filluar në vitet 1930, filloitë nxitë politikën në aplikimin eligjeve përkatëse dhe zbatimin emasave parandaluese të dëmeveqë ajo shkaktonte.

( vijon ne faqen 6 )

Ligj kundër duhanit duhet zbatuar. E në qoftë seme organizimin e strukturat e deritanishme, nuk uarrit kjo, atherë, ata që e kanë për detyrë, duhettë gjejnë rrugën e mënyrën e duhur, sepse, përveçqë nuk zbatohet, na bën t’i shikojmë edhe ligjete tjera, si të mundëshme për të mos u zbatuar.

LIGJI KUNDER-DUHAN QE NUK U ZBATUAkudo, ndofta me përjashtime tërralla. Mendojmë se ndikoi ajo“duhanpirje “ që pronarëve u hiqteklientët e kjo pritej, ligjvënësit ezbatuesit shtetërorë të tij, që në

hapat e para krijuan një boshllëkse kush do ta ndiqte në terrenzbatimin e ligjit, por dhe kontrollete sidomos zbatimi i sanksioneve

që parashikon ligji, ka qënë tepëri pakët, për të mos thënëinegzistent.Po kështu nuk u bë,përveç disa posterave e ca ditëpublicitet në televizion, asgjë tjetërpër ndërgjegjësimin e komunitetit,për të cilin flasim shumë e bëjmëshumë pak.

Lindin disa pyetje: Ligji uvendos me qëllimin e mirë për tëbërë atë që duhej, për shëndetine njerëzve dhe përmirësimin emjedisit ? Ky ligj u miratua sekërkohej në detyrimet që kemindaj Europës, dhe e bëmë për “t’ibërë qejfin “ asaj ? Sepse një ligjqë nuk zbatohet, kujt i hyn nëpunë ? Përgjigja është : as ne e asEuropës.

Ky ligj duhet zbatuar. E nëqoftë se me organizimin estrukturat e deritanishme, nuk uarrit kjo, atherë, ata që e kanë përdetyrë, duhet të gjejnë rrugën emënyrën e duhur. Sepse nuk na ethotë dot goja, që më mirë mos takishim vendosur. Sepse, përveç qënuk zbatohet, na bën t’i shikojmëedhe ligjet e tjera, si tëmundëshme për të mos u zbatuar.

A.D.

Raportohet se priten eshfytëzohen rreth 59,000 m3 lëndëdruri në vit , kur në fakt , dukefutur dhe shfrytëzimin për dru-zjarri nga fshatarësia (që kjos’është evidentuar asnjëherë) nëShqipëri ka të dhena seshfrytëzohen/zhvaten rreth 1.5milion m3/vit.

Lidhur me shifrën 1 milionfidana , me sa dimë s’është mbjellëasnjë ose tek-tuk ndonjë aksion sapër tu dukur dhe mbillen 100-200fidana apo hidhet dhe farë në pyjetkomunale që kjo s’është ri-

pyllezim, por nësë MMPAU thotëse ka mbjellë 1 mln fidana, ku jane?shkoni dhe verifikojini ,fotografojini megjithwse edhe aqjanë shumë pak.

Shqipëria ka nevojë të mbillen20 mln fidana në vit , por kjo nukbëhet me gënjeshtra , por mestrategji e plane serioze. Tek ne kaqë nga viti 1995 që Qeveria jonënuk planifikon asnjë hektarripyllezim dhe asnjë lek-fonde.Ndërsa ato që thotë MM , se përkëtë kontribuon Projekti i BN të BB, s’është evërtetë se projekti bënvetëm plane menaxhimi-letra që s’ilexon njeri dhe MM ja ka kaluar

shumicën e pyjeve komunave dhejane lënë pa zot.

Ndërsa për reformëninstitucionale në MM ka vetemnjë Drejtori Politikash te Pyjoresdhe mungon struktura mena-xhuese e pyjeve, ndërsa në rretheka 36-Drejtori të Shërbimit Pyjor ,por atyre u mungon drejtimi-menaxhues, sic është propozuarnga FAO dhe miratuar nga Qeveriaqë më 2004-ën, Këto jane trajtesajo-serioze dhe qesharake për pyjetdhe do t’i kushtojë shumë venditnesër dhe këto vite, janë vite tëhumbura..duke i bëre pyjet mish-mash dhe lënë në mëshirë të fatit.

OPINION I SPECIALISTIT PER PYJETNga Mehmet META

4

Ujrat termale- Elbasan Llogora Kepi i Rodonit Ku do të shkojmë? Një sse, çdo vit anijet lëshoj

pound (H” 4 milion kg) pqë plastika përfundo

landfillët tejmbudhen me shkon

Qeset e gjejnë rrugën për në det nëpërkanalizimet kulluese e në ato të ujrave të zeza.

Qeset plastike kanë krijuar ishuj lundrues në veritë Rrethit Arktik pranë Spitcbergenit dhe në jugë

pranë ishujve Folkland.

Dhjetë përqind e sedimenteve bregdetare tëSHBA janë qese plastike.

Qeset plastike fotodegraddegradohen, aq më tepë

lëshoj

…zogjtë nga kjo do të mbyten… …rreth 200 specie detare, përfshirë balenat,delfinët, fokat e breshkat, kur gëlltisin qeset

plastike që i marrin për ushqim … … ngordhin një ditë mëqeset p

Në qoftë se një në pesë vetë të vendit tuaj ebëjnë këtë, ne do të kursenim 1.330.560.000.000

qese gjatë një brezi të jetës sonë. Bangladeshi i ka hequr qeset plastike … Kina ka hequr qeset plastike pa pagesë …

Irlanda, e para në Europqeset plastike në vitin 20

konsumin e ty

Qeset plastike, me të cilprej polietileni, një term

naft

PROBLEMI I MADH IMbetjet plastike, që e filluan boom-in e tyre në vitet 50-të jane futur në të gjitha fushat e jetës. Përdorimi i tyre masiv, ka lehte

në mbeturina, për ndotjen toksike që krijojn kur digjen, per sasine e naftës që përdoret për prodhimin e tyre, si dhe për demin qSipas të dhënave të EPA, Agjensisë së Mbrojtjes së Mjedisit të SHBA-së, rreth 700 miliardë qese plastike konsumohen në tërë botën çdo

Mjedisit në San Francisco J. Blumenfeld shprehet: “Është një problem i madh ekonomik, sepse procesi i riciklimit të 1 ton qese Këto dukuri i kemi dhe në vendin tonë.

5

tudim i vitit 1975, tregonojnë në oqean 8 milionplastikë. Një arsye tjetëre,n në oqean, është se të dhe nëpërmjet ujravenë det.

Qeset na vijnë rrotull ngado... ...në çdo cep të vendeve tona... ...dhe në dete, liqene e lumej.

dohen, por sa më shumëër petropolimere toksikenë …. …të cilat kontaminojnë terrenin e ujrat … … e si pasojë pjesëzat mikroskopike mund të

hyjnë në zinxhirin ushqimor.

Efekti në natyrë mund të jetë katastrofik...

ë mbrapa, pikërisht ngalastike.

Atëhere ? Çfarë duhet të bëjmë ? Në qoftë sepërdorim qese pëlhure ne do të kursejmë 6 qese

në javë …

… bëhen 24 qese në muaj apo 288 qese në vit… … dhe gjatë gjithë jetës kursejmë 22.176.

ë ka vendosur taksë për002 dhe tani ka reduktuaryre në 90 % …

Në 2005 Ruanda i ndaloi qeset plastike …

Izraeli, Kanadaja, India perëndimore, Botsvana,Kenia, Tanzania, Afrika e Jugut, Taivani dhe

Singapori i kanë ndaluar ose janë duke e bërëkëtë për qeset plastike …

Në 27 Mars 2007, San Francisco u bë i pari qytet nëSHBA, që ndaloi qeset plastike. Okland dhe Boston

po e marrin në konsideratë ndalimin e tyre.

lat bëjmë pazarin, janëmoplastik që vjen ngata.

Qeset plastike, me të cilat bëjmë pazarin, janë prejpolietileni, një termoplastik që vjen nga nafta.

I MBETJEVE PLASTIKEesuar sherbimet por nga ana tjeter mosdegradimi i tyre si hedhurinë është bërë problem për mjedisin, për sasinë e madhe që shkonqë sjell në natyrë te të gjitha llojet e gjallesave.o vit. Me pak se 1% e qeseve riciklohen dhe kushton më shumë të riciklosh një qese se sa ta prodhosh atë. Drejtori i Departamentit tëplastike kushton 4000 $, ndërsa kjo sasi në treg blihet me vetëm 32 $ “.

Kina do të kursejë 37 milion barela naftë çdovit, vetëm nga ndalimi i qeseve plastike pa

pagesë. Kjo është e mundur për të gjithë …

6

Kripa e tepërt në tokat qëmbillen, ul në mënyrë tëndjeshme prodhimtarinë e tyre.

Ky është një problem i hershëm,por që me ndryshimet klimatikeqë kanë sjellë edhe ndryshimenë sasinë e shpërndarjen e

Klima në Antarktidë kavendosur në rolin e ” studiuesit“ natyral të saj edhe elefantët edetit. Duke qënë se kushtet edimrit jugar pengojnë studimet ekërkimet e shkencëtarëve, këta

kanë gjetur një mënyrë tëpërshtatëshme për këtë. Një grupkërkimor ndërkombëtar, nëndrejtimin e Akademisë së

(vijon nga faqja 3 )Zhvillimi i ekonomisë shqiptare

pas viteve 1960, solli realizimin emjaft veprave industriale dhekryesisht pranë brigjeve tëlumenjve apo të zonavebregdetare. Kështu u ndërtuanvepra të industrisë së lehtë eushqimore, të prodhimit tëmaterialeve të ndërtimit, industrisëkimike dhe përpunimit të thellë tënaftës, shfrytëzimit dhe përpunimittë mineraleve, të termoenergjetikësetj.

Nisur nga mosvlerësimi i duhuri efekteve negative mjedisore dhevështirësitë financiare të shtetitpër të investuar në zbutjen eimpakteve negative të tyre, këtokrijuan probleme të mëdha tëndotjes e dëmtimit të eko-sistemeve dhe habitateve të tyrepër më se 40 vjet.

Edhe periudha e ndryshimevepolitike dhe tranzicionit kaotik nëShqipëri, u shoqëruan mepezullimin e prodhimit, që ndikoipozitivisht në përmirësimin esituatës së mjedisit dhe efektin ekundërt, në dëmtimin abuziv tëpasurive e resurseve natyrore megrabitjen e bazës materiale dhe derinë nxjerrjen jashtë përdorimit tëshumicës së fabrikave. Kjo s´dotë thotë që disa aktivitete të mëdhatë industrisë nuk lanë pasoja tëmëtejshme me shkarkimet dhjetravjecare, dampat e mbetjeve të tyre,stoqet e prodhimeve dhe lëndevetë tjera speciale apo të rrezikshme

Po merr përmasa gjithnjë e më të mëdha, interesi e ndërgjegjësimi për mjedisin e rolin e tij në jetën njerëzore. Si në tëgjithë fushat e tjera edhe këtu paraprin shkenca. Studiues e kërkues në të gjithë botën, kanë kohë që punojnë, jo vetëm për tëanalizuar shakqet e ndryshimeve klimatike, ngrohjes globale e pasojave të saj. Qëllimi i tyre kryesor është gjetja e rrugëve përparandalimin e këtyre fenomeneve apo të gjetjes së zgjidhjeve për problemet e krijuara.

Një shembull i qartë dhe domethënës është prof. J.Allan, për punimet e të cilit po shkruajmë në këtë numur të gazetës sonë.Por shembujt nuk mungojnë nga të gjitha fushat e shkencës, deri atje ku nuk shkon mendja e njeruit të zakonshëm, që ngashkencat që i quajmë të sakta e deri te filozofia. Nganjëherë zgjidhjet e ofruara ja kalojnë edhe letërsisë fantastiko-shkencore.Por dihet, se zhvillimit njerëzor, shkenca i ka paraprirë gjithmonë dhe shumë projekte, që janë quajtur jashtë logjike apo tëpaarritëshme, sot po i përdorim të gjithë. Mjaft të kujtojmë për këtë krijimet e Leonardo da Vinçit apo romanet e Zhyl Vernit.

SHKENCA E MJEDISI

shirave, si dhe reduktimi iburimeve ujore për zona të tëra,merr një rëndësi akoma më të

madhe. Këtu duhet shtuar se edhevaditja, duke e sjellë kripëra ngaterreni ku kalon uji, i shton atonë zonat e mbjella. Statistikattregojnë se ky problem është

Shkencave PNAS të SHBA, kainstaluar në 58 elefantë deti nganjë paisje matëse e transmetueseme sensorë të posaçëm, që judërgonë vazhdimisht të dhënatgjatë stinës së dimrit. Aparaturat

matin ndryshimet dimërore tëmasave të ujrave si temperaturat,presionin, drejtimin e rrymave,kripësinë etj..

GJENETIKA PËR TOKAT E KRIPURA LUANET E DETIT“STUDIOJNE” UJËRAT

EFEKTET DEGRADUESE TE NDOTJES TERMIKENga Agron LAMKO,specialist mjedisi. që u lanë në mëshirën e fatit.

Përdorimi i ujrave sipërfaqësorëapo nëntokësorë gjatë proceseveteknologjike të prodhimit industrialrritin temperaturat e ujrave të tyrenë zona të vecanta me 6º-13º C dhekjo mund të provokojë ndryshimetë theksuara të karakteristikavefizike të ujrave dhe sedimenteve tëtyre deri në zhdukjen e habitatit tëekosistemeve ujore.

Vetitë fizike të ujrave që inënshtrohen këtij ndryshimi janëdensiteti, tretshmëria e gazeve dhekripërave, sikurse dhe viskoziteti.Me zvogëlimin e densitetit, nëpërgjithësi ndodh shtratifikimi nëtemperatura të ndryshme i ujraveedhe në distancë të largët ngavëndshkarkimi industrial. Rritja e

temperaturës së tyre influencontepër në zvogëlimin e tretshmërisësë gazeve dhe kryesisht të O2, qëështë jetik për organizmat e gjalla.Në fakt, shumë specie të florës apofaunes ujore, s‘janë në gjëndje tëpërballojne rritjen e ndjeshme tëtemperaturës dhe mungesën e O2të tretur në ujë si pasojë e saj.Kështu që këto specie rrezikojnëtë zhduken dhe të zëvëndësohen

me lloje të tjera organizmash që irezistojnë më mirë këtyrendryshimeve.

Fakti që në shumë nga lumenjtëdhe zonat bregdetare kushkarkohen ujrat e nxehtë tëinceneritorëve, termocentraleveelektrikë apo atomikë, grupi ialgave diatome është

zëvëndësuar me grupin e algavetë tjera, cloroficetë një qelizore,disa lloje peshqish që jetojnë nëujra të pastër dhe të ftohtë si trofta,blini, krustace etj humbasinaftësine riprodhuese të tyre nëtemperatura mbi 18ºC, provokohetçelja e parakohëshme të vezëve tëdisa invertebrorëve dhe ngordhjene larvave të tyre, influencon nëpërhapjen e shumë sëmundjevetek peshqit si rezultat i shtimit tebaktereve parasite etj. Kjo ndikonnë çoroditjen e tërë ekosistemitujor dhe rivierës së tij për vetëkorrelacionin që ekziston ndërmjethabitateve të tyre.

Interesat ekologjike të ruajtjessë ekuilibreve biologjike natyroretë ujrave sipërfaqsore, kanëdetyruar institucione dhe shtete tëndryshme të vendosin normativaligjore rigoroze për këtë qëllim.Eksperienca botërore tregon semënyrat me të përshtatëshme tëeliminimit të ndotjes termike janëtrajtimi i ujrave të nxehtëindustrialë, prodhimi e përdorimi iavullit ose shkarkimi e tij direkt nëatmosferë me mënyra tëndryshme.

Ne këto momente zhvillimi tëekonomisë shqiptare, ndotjatermike pothuaj nuk ështëprezente, pasi TEC-et që janë dhendotësit termikë kryesorë nukfunksionojnë që prej 13 vjetëshdhe Kombinati Metalurgjik nëElbasan ka vetëm pak vjet që kavënë në shfrytëzim disa nga linjate prodhimit të çelikut.Por gjëndjadeficitare energjetike e vendit tonë

e ka drejtuar Qeverinë Shqiptarenë investime për të vënë nëefiçencë termocentralet ekzistuesedhe të ndërtojë të tjerë me kapacitettë madh. Këto dhe të tjerat më pas,nuk mund të jenë pa impakte tëndotjes termike sikurse dhe përefekte ndotjeje të tjera. Parandalimii tyre duhet të fillojë me vlerësiminmjedisor të aktiviteteve dhezbatimin e detyrimeve që rrjedhinnga aktet tona ligjore mjedisore,kundotja termike nuk ështëpërfshirë. Shqipëria, si vënd mepak probleme të ndotjes termike tëujrave sipërfaqësore, akoma nukka miratuar normativat përkatëse.Megjithatë ka ardhur koha që këtonormativa të vendosen dhe të jenënë përshtatje me normat eKomunitetit Europian, kupretendojmë të antarësohemi.

Del detyrë e MMPAU dheligjvënësve parapërgatija e kuadriligjor, para licensimit tëveprimtarive që ndikojnë nëndotjen termike të ujravesipërfaqsore.

evident në gati më tepër se njëtë katërtën e hapësiravebujqësore që vaditen sot në tëgjithë botën.

Një eksperiment gjenetikështë zhvilluar për këtë qëllimnë Shtetet e Bashkuara. Ështëndërfutur një gen në ADN ebimëve që mbillen në tokat ekripura, Arabodobsis thaliana. Kygen përmban një proteinë qëeliminon tepricën e kripës parase ajo të dëmtojë bimët, kështuqë ato vazhdojnë të rritennormalisht. Ky sistemi ështëpërdorur dhe ka dhënë edherezultat në bimën e domates.

Midis shkencëtarëve që eeksperimentuan dhekundërshtarëve të OMGJ-ve,është hapur dhe debate përvlerat e këtij eksperimenti,gjithnjë i përzier me kushtet esotme ekonomike, të varfërisë eshtimit të ëmimeve tëprodhimeve bujqësore.

A.D.

Meqë për këtë problem nuk kemi kuadër ligjor,del detyrë parapërgatitja e tij para licensimit të

veprimtarive që ndikojnë në ndotjen termike të ujravesipërfaqsore.

7

Dihet që matematika ka hyrënë të gjitha shkencat, deri atje kuvite më parë, as që mendohej sedo të kishte ndonjë lidhje sadotë vogël, si mjekësia apo të tjerashkenca. Kështu ka ndodhuredhe në përcaktimin e parametravetë saktë të biodiversitetit.

Vlerat e biodiversitetit matenme anën e disa treguesve, dukemarrë kampione në zona tëndryshme, ku më kryesorët jatreguesi Shannon-Wiener dhe aiPielou.

Treguesi Shannon-Wienerështë treguesi i cili përfshin si

numrin e specieve (sasine),ashtudhe barazshpërndarjen e tyre nënjë zonë. Formula përmes së cilësllogaritet ky tregues është

H’ = - (Ni/N) log2 (Ni/N), ku: Ni = numri i individëve të

një lloji dhe N = numri total iindivideve.

Vlerat e këtij treguesindryshojnë nga një vlerë minimale(H’min =0), kur të gjithë individët epranishëm në një kampion ipërkasin të njëjtit lloj dhe mjedisi

Ngrohja globale në rritje kavënë në punë edhe disashkencëtarë në Australi. Atakanë eksperimentuar një mënyrëkurioze shtrirjen e pafund tëalgave mikroskopike detare, që iquajmë ndryshe edhe fito-

planktonë. Fitoplanktonët, që mehekurin ndërveprojnë në masë(kujtojmë shkatërrimin që po ibëjnë dalngadalë edhe relikevenënujore të Titanikut tëfamshëm), për klorofilën, dihet sepërdorin sasi tepër të mëdha tëanhidritit karbonik.

Eksperimenti i tyre SOIRE(Southern ocean iron-release

Dimë sa ujë na duhet përtë pirë. Po ashtu dimë sa na duhetpër të larë teshat, enët, sa domakina në radiator e shumë tëtjera të dhëna si këto, tëpërcaktuara pas studimeve epërvojave të gjata. Por këto tëdhëna nuk tregojnë sasinë evërtetë të ujit që “ harxhojmë “ nëçdo aktivitet të jetës sonë. Për tëdhënë një shembull të thjeshtë,mjafton të themi se prapa ujit qëka brenda filxhani i kafes sëmëngjezit, qëndrojnë dhe rreth 140litra të tjera, afërsisht 3000 herë mëtepër se filxhani. Ky ujë ështëpërdorur e ka shërbyer për rritjen,prodhimin, transportin e të gjithëproceset e tjera të vetëm aqkokrrave të kafes që janë dashurpër një filaxhan kafe. Kjo sasi ujiquhet ujë virtual dhe në këtë rastështë e barabartë me sasinë ditore

të ujit që i duhet një anglezi përtë pirë dhe nevojat e tjera.

Uji virtual, si koncept, ështëpërdorur për herë të parë në 1993nga J. Allan, profesor në kolegjinKing’s të Londrës. Punimet e tij, në23 gusht të këtij viti, u vlerësuanme Çmimin e Ujit, që jepet nëStokholm (Suedi) nga InstitutiNdërkombëtar i Ujit (SIËI), nëkuadrin e ËËË (java botërore eujit, organizuar nga OKB). Kyinstitut dhe Fondacioni me patronmbretin Gustav të Suedisë, ështëkrijuar më 1990 e mbështet individë,organizata dhe institucione përpuime e veprimtari në lidhje meproblemet e ujit në botë.

Punimet e J.Allan hodhënbazat dhe zhvilluan kuptimin ethellë e të ndryshëm tëproblemeve të ujit. Në tekstin edhënies së çmimit, Komiteti i SIËI-t theksonte se këto punime ishinunike, pioniere dhe fryt i një pune

quhet stresues dhe në vlerëmaksimale (H’ = Hmax) kur të gjithëllojet e pranishme tentojnë

të jenë përfaqësuar nga i njëjtinumër individësh (mjedis apokushte optimale). Hmax, kuptohetqë tenton përherë drejt infinitit dheështë treguesi teorik i diversitetit.

Treguesi Pielou quhet ndryshedhe treguesi i njëtrajtshmërisë. Aiështë një tregues i cili llogaritet dukeshfytëzuar edhe treguesinShannon-Wiener si diversitet real.Në varësi të numrit të specieve nënjë kampion, treguesi Pielou mundtë ndryshojë nga vlera minimale

(Jmin = 0, d.m.th. edhe H’=0 -mjedisstresues), në një vlerë maksimale(Jmax=1, ku H’= Hmax dhe të gjithëllojet e pranishme tentojnë tëparaqiten me të njëjtin numërindividësh (mjedis apo kushteoptimale).

Treguesi Pielou jep kështuinformacion në lidhje me mjedisindhe një vlerë e ulët e tij tregonkushte jo të përshtatshme që vetëmpak specie, falë përshtatjeve mundt’i përballojnë.

MATEMATIKA PËR BIODIVERSITETIN

të gjatë në rritjen e dijenivendërdisiplinore e marrëdhënievemidis prodhimit bujqësor,ndryshimeve klimatike, përdorimite menaxhimit të ujit dhe proceseveekonomike e politike ndër-kombëtare.

Me një shprehje të për-mbledhur, kuptimi i ujit virtual,konceptuar për herë të parë ngaAllan, është përcaktimi i gjithësasisë së ujit të përdorur përprodhimin e një ushqimi ose mallkonsumi. Për ta kuptuar këtë mundtë përmenden tregues të shumtë.Një hamburgeri i duhen 2400 litra.Për çdo amerikan, që llogaritet sikonsumatori më i madh në botë iujit (400 litra në ditë), uji virtualarrin në 6800 të tilla, po në ditë, satrefishi i një banori të Kinës.

Uji virtual ka impakt tërëndësishëm në formulimin epolitikës globale dhe kërkimetshkencore për ujin dhe në mënyrëtë veçantë për rajonet me mungesëtë burimeve hidrike. Këto konceptetë reja dhe përpunimi i tyre, kanë

ridemensionuar diskutimet përpolitikat ndërkombëtare e rajonaletë ujit e menaxhimit e qëndrueshëmtë tij. Uji virtual rriti, nëpërmjetkëtyre dijenive e politikave të rejaedhe atë që sot quhet“produktiviteti i përdorimit të ujit”,duke marrë parasysh se shtete siSHBA, Brazili apo Argjentinaeksportojnë miliarda litra ujë nëvit, ndërsa të tjerë si Egjipti,Japonia e Italia importojnë po sasitë tilla. Duke studiuar mungesën eujit në Lindjen e Mesme, pr. Allanzhvilloi edhe teorinë e importit tëujit virtual si një alternativë përvende e zona të tilla me të njëjtënmungesë.

Një risi e teorisë të ujit virtual,është mënyra e kërkimit tëzgjidhjeve. Problemet më tërëndësishme të sektorit të ujit ekanë përgjigjen, respektivisht dhezgjidhjen, jashtë këtij sektori, si p.sh.energjia që është problem më

vehte, por që zgjidhja e tij, shpieedhe në përmirësimin e problemevetë ujit. Kjo solli edhe ndryshimenovative në veprimtaritë shkencoree politike, si të strukturaveshtetërore e ndërkombëtare, poredhe në përpjekjet e individëvedhe OJQ-ve për këtë sektor.

Një koncept tjetër i futurdhe zhvilluar nga pr. Allan ështëdhe ai i “ hegjemonisë së ujit osehidrohegjemonisë “. Kjo ka të bëjëme kuptimin real (dhe patjetërpotencial) të konflikteve ndër-kufitare të rajoneve që ndajnëburime të përbashkëta hidrike, gjëqë shpesh sjell probleme, ku nëAfrikë ndonjëherë kanë kaluar edhenë konflikte zonale të armatosura.Këtu, si shembull i veçantë merretbaseni i Nilit, i cili rrethohet nga

shkretëtira. Aty prodhimi ushqimor,dhe jo vetëm ai, është tërësisht ilidhur me ujin e këtij lumi. Por, sapër shembull, le të kujtojmë edheproblemin e vendit tonë meMaqedoninë, ku hapja apo mbylljae portave të ujit pranë Ohrit, nabie ose jo sasinë e duhur të ujit tëDrinit për vaditje në zonën ePeshkopisë dhe për energji nëhidrocentralet tona.

Punimet e pr.Allan e kanëvënë atë në plan të parë tëstudimeve në politikat botërorepër një menaxhim të qëndrueshëmtë burimeve ujore e shpërndarjene tyre, duke e bërë një nga zëratme influencë më të madhe në këtësektor. Puna e tij 35 vjeçare,sidomos në zonat e lindjes sëafërt e të mesme, me probleme tëburimeve ujore e të shpërndarjessë tyre, është përmbledhur nëpublikimin e gjashtë librave e rrethnjëqind artikujve me studime qëjanë shfrytëzuar e po shfrytëzohengjithnjë e më tepër në këtë drejtim,jo vetëm nga studiuesit, por nëradhë të parë nga politikëbërësit eshteteve, si të atyre të zhvilluara e,në radhë të parë, të vendeve tëvarfëra e në zhvillim. Allan ështëdhe editor i gazetës “ Politika eUjit “ e bashkëeditor në disa gazetatë tjera ndërdisiplinore përproblemet e ujit. Ai është këshilltari shumë qeverive, i BankësBotërore e Bashkimit Europian.Aiështë dhe mësuesi i mbi njëmijëekspertëve të ujit në të gjithëbotën. Vepra e tij, që e vazhdonedhe sot, në shkencat politike,menaxhimin e burimeve natyrore ederi në demografi, me punime tëtilla si rishpërndarja e popullsisëdhe rritja e saj në përshtatje meburimet ujore, po zenë vend përherëe më tepër në planet politikebotërore të së ardhmes.

Agim DALIPI

UJI VIRTUAL

Experiment), duke u mbështeturnë këtë fakt, kanë stimuluarshtimin e këtyre algave,(përkatësisht Fragilariopsiskerguelenis) në ujrat e ftohta tëdeteve të jugut midis Australisë

dhe Antarktidës. Për këtë, në njësipërfaqe me diametër 8 km, atakanë hedhur mbi 8 mijë kg hekur.Rezultati ishte shtimi masiv ifitoplanktonëve, por dhe rritja esasisë së anhidritit karbonik tëabsorbuar nga to. Megjithatë, deritani është vetëm një eksperiment,siç ja kanë vënë emrin edhevetë shkencëtarët.

ALGAT PËR “ TË FTOHUR “PLANETIN

8

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. : 04 234 851, Cel. : 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOKRYEREDAKTOR – Agim DALIPI

S T

A F

I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku

• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Forumi për integrimin social, ekonomik e kulturor,

Gjirokastër – Luan Pogaçi• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi

Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa

CMYK

KY NUMUR I GAZETES “EKOLEVIZJA” SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI:“FORCIMI I SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PER NJE MJEDIS ME TE MIRE “MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVE TE JASHTEME TE HOLLANDES

• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –Themi Perri

• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,Tirane – Gani Moka

• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të Mjeksisë

dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – Flamur Tartari• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata "PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi• Shoqata "EKOLOGJISTI "- Durres, president Bashkim

Shyle.

Goditja dhe mbytja e anijevegjeorgjiane nga forcat ruse nëkonfliktin e fundit ka shkaktuarpraën qytetit Poti, derdhjen nësasi të mëdha të naftës ebenzinës në Detin e Zi. Në sasitë tilla, kjo nuk ka ndodhurkurrë më parë në këtë zonë.Forcat e armatosura ruse, pordhe burime zyrtare nuk pranojnëderdhjen e 50-70 ton karbu-rantëve, për të cilat raportojnëburime të organizatave mje-disore.

Qendra Rajonale e Mjedisitpër Europën Qendrore eLindore (REC) Zyra nëShqipëri, me mbështetjen eAmbasadës së Mbretërisë sëVendeve të Ulëta, njoftonhapjen e thirrjes për pranimin eProjekt Propozimeve ngaOrganizatat Jofitimprurëse përmbështetje në kuadër të FonditSpecial Holandez 2 “ProjekteMjedisore me Nisma Vendore”.

Komponenti i Granteve ikëtij Programi do të identifikojëdhe mbështesë projekte të OJF-ve që rezultojnë në ndryshimepozitive të kushteve mjedisoredhe nxisin e përmirësojnëproceset gjithëpërfshirëse tëplanifikimit mjedisor,vendimmarrjes mjedisore dhenivelin e ndërgjegjësimit përmjedisin. Me anë të këtijprogrami synohet që:

• të përmirësohet procesidhe rezultatet e planifikimitmjedisor në nivel vendor;

• të mbështetet përmirësimidhe rehabilitimi i kushtevemjedisore dhe jetesës përkomunitetet vendore;

• të nxitet bashkëpunimindërmjet aktorëve të ndryshëmpër mjedisin;

• të përmirësohen nivelet epjesëmarrjes dhendërgjegjësimit të publikut përmjedisin.

Programi parashikon trelloje grantesh, në varësi tëshumës maksimale nëdispozicion për secilin grant.Për afatin e aplikimit në muajinshtator do të pranohen vetëmaplikime për:

FRANCA PERHIDROCENTRALET

Ministri i Mjedisit francezJean - Louis Borlo, ka bërë te ditur

planin per rritjen e prodhimit teenergjise nga hidrocentalet, si pjesee objektivit te Frances per te rritursasine e energjise se prodhuar ngaburimet e rinovueshme me 23 % derine 2020. Energjia qe prodhohet nga

Në 31 gusht, në ndërtesën eForcave të Motorrizuara nëGjenevë, Zvicër, u kremtua 20vjetori i krijimit të Panelit tëEkspertëve për NdryshimetKlimatike (IPCC). Mori pjesë, veçautoriteteve lokale, edhe Sekretarii Përgjithshëm i Kombeve tëBashkuara, Ban Kimun.

I krijuar në vitin 1998 ngaOKB, për studimin e pasojave tëndryshimeve klimatike e ngrohjesglobale, ky institucion ka sot mëtepër se 2500 ekspertë nga tëgjitha fushat e shkencës qëlidhen me qëllimin e tij, studimine këtyrë ndryshimeve, shkaqet e

• grante të voglashuma në lekë e barazvlefshmeme 5.000 EUR

Për kërkesat dhe kushtet eaplikimit për këto grante shikoniUdhëzuesin për Përgatitjen eProjekt Propozimeve. OJF-tëaplikuese duhet të plotësojnëkushtet dhe kriteret e paraqituranë Udhëzuesin e plotë dhe tëplotësojnë Formatin e Aplikimitpër Projekt Propozime, qëgjenden në zyrën e REC nëShqipëri, ose në adresën emëposhtme në internet:

http://albania.rec.org/Projects/Grante/TF2/TF2_grante.html

Vini re: Udhëzuesi përpërgatitjen e ProjektPropozimeve ështërishikuar së fundmi.Bëni kujdes që të merrnidokumentin e rishikuarnë korrik 2008.

Afati i dorëzimit të ProjektPropozimeve është: 26 Shtator2008

Projekt Propozimet duhet tëparaqiten, në origjinal, në zyrëne REC në Shqipëri brenda datëssë caktuar.

Për më shumë informacionlidhur me këtë program mund tëkontaktoni në zyrën e REC nëShqipëri me:

Alken Myftiu REC ShqipëriRr. Ismail Qemali, Nr. 27Kutia postare 127, Tirana,

ShqipëriE-mail: grants@albania.rec.orgTel/faks: +355 4 2232928;Internet: http://albania.rec.org

Thirrje për Projekte Mjedisorepër Organizatat Jofitimprurëse

NJEZET VJETORI I IPCCtyre dhe gjetjen e zgjidhjeve tëpërshtatëshme për t’i luftuar.Promotor i konferencavendërkombëtare për mjedisin, si ajo

e Rios, Protokollit të Kyotos, Balite të tjera, IPCC ka kryer një punëtë madhe studimore endërgjegjësuese në mbarë

planetin. Krahas arritjeveshkencore, të gjithë janëdëshmimtarë të konferencave tëish zv/presidentit të SHBA-së,Al Gore për spjegimin e thjeshtëe bindës të problemeve. Kjoveprimtari u vlerësua edhe meçmimin “Nobel për Paqen “ vitine kaluar, si për IPCC, ashtu edhepër Gore.

Edhe në takimin jubilar, tëzhvilluar në Zvicër, raporti i IPCC,ngriti problemet probleminemergjent të shkrirjes së akujvenë zonat polare, por dhe nëAnde, Himalajë apo në Europënqëndrore.

LUFTA NDOT DETIN NE GJEORGJIKorrentet e Detit të Zi po e

shtyjnë njollën e naftës nga veriui portit të Potit, në drejtim të

Parkut Kombëtar të Kolketit. KyPark, që ndodhet rreth 5 km nga

vendndodhja e njollës, është ifamshëm për për biodiversitetinunik dhe bën pjesë në sitet embrojtura në projektinndërkombëtar RAMSAR.

Ministria e Mjedisitgjeorgjiane dhe oraganizatatmjedisore, megjithë vështirësitëe përcaktimit të sasisë eshpërndarjes së ndotjes, pomundohen për të ndaluarpërhapjen që do të ishtekatastrofike për Parkun e Kolketitdhe ekosistemin e Detit të Zi.

hidrocentralet perben 12 % teenergjise totale qe prodhohet neFrance, ku një pjesë e mirë e sajprodhohet nga centraletbërthamore. Qeveria franceze kerkonte rrise kapacitetin e prodhimit me30%, nepermjet instalimit teturbinave me eficiente, por jondertimin e hidrocentraleve te rinj.Nderkohe qe projektuesit duhet temarrin masa per rritjen e mbrojtjes semjediseve ujore.

BRESHKAT NE DETIN JONPër shkak të ngrohjes klimatike,

të pakësimit të burimeveushqimore, turizmit e trafikut detar,breshkat detare në Mesdhe janërralluar. Për këtë, midis nismave të

ndryshme, një shoqatë mjedisore,e mbështetur dhe nga shtetiItalian, kishte vënë për të çelurnë bregdetin e Kalabrisë, 151 vezë

të breshkave karreta-karreta. Nërërën e plazhit Sant-Andrea, pranëKatanzaros, ditët e fundit çelëntë vegjëlit në rreth 90 % e tyre.

Kjo veprimtari bën pjesë nëprogramin mesdhetar të ruajtjes,mbrojtjes e shumimit të kësajspecieje, ku bën pjesë dhe vendiynë.

Shkurt nga bota Shkurt nga bota