Sikorski Psychoterapia

5/28/2018 Sikorski Psychoterapia

1/166

PASTWOWA WYSZA SZKOA ZAWODOWA W NYSIESKRYPT NR 7

WIESAW SIKORSKI

PSYCHOTERAPIAWYBRANE FORMY I TECHNIKI

OFICYNA WYDAWNICZA PWSZ W NYSIENYSA 2005


2/166

2

SEKRETARZ OFICYNY:

Tomasz Drewniak

RECENZENT:Stanisaw Korczyski

PROJEKT GRAFICZNY OKADKI:Ryszard Szymoczyk

SKAD I AMANIE:Ewa Bernat

KOREKTA I ADJUSTACJA:Ewa Bernat

Copyright by Oficyna Wydawnicza PWSZ w NysieNysa 2005

ISBN 83-60081-04-2OFICYNA WYDAWNICZA PWSZ W NYSIE48-300 Nysa, ul. Grodzka 19tel.: (077) 4090855e-mail: [email protected]://www.pwsz.nysa.pl/oficyna

Wydanie I

Druk i oprawa:ZPP Klucz-Druk sp. z o. o. Kluczbork, ul. Zamkowa 8tel.: (077) 418 76 73


3/166

3

SPIS TRECI

Wstp ............................................................................................................... 5

CZ PIERWSZAFORMY PSYCHOTERAPII ......................................................................... 7

Rozdzia IPsychoterapia grupowa1.1. Zasady tworzenia grup psychoterapeutycznych ........................................ 81.2. Zabiegi poprzedzajce psychoterapi grupow ....................................... 241.3. Dynamika interakcji w toku psychoterapii grupowej .............................. 37

Rozdzia II

Terapia rodziny2.1. Istota terapii rodziny ................................................................................ 582.2. Interakcyjno-komunikacyjna terapia rodziny .......................................... 602.3. Strategiczna terapia rodziny ..................................................................... 722.4. Strukturalna terapia rodziny ..................................................................... 832.5. Terapie rodziny oparte na rnych koncepcjach psychologicznych ........ 95

CZ DRUGATECHNIKI PSYCHOTERAPII ............................................................... 107

Rozdzia IIITechniki arteterapeutyczne

3.1. Rysunek terapeutyczny .......................................................................... 1083.2. Terapeutyczny teatr playbacku .............................................................. 1113.3. Dramaterapia .......................................................................................... 1143.4. Klasyczna psychodrama ........................................................................... 1213.5. Muzykoterapia ....................................................................................... 1253.6. Choreoterapia ......................................................................................... 1303.7. Biblioterapia ........................................................................................... 134

Rozdzia IVTechniki treningowe4.1. Trening relaksacyjny ...................................................................... 1404.2. Trening interpersonalny ............................................................. 1414.3. Trening asertywnoci ............................................................................. 144

Zakoczenie ............................................................................................... 150

Bibliografia ................................................................................................ 153

Sowniczek ................................................................................................. 162


4/166

4


5/166

5

WSTP

Ogromne, by nie rzec rewolucyjne przemiany systemowe w Polsce,prawdziwe otwarcie granic spowodoway, e w stosunkowo krtkim czasieprzenikno na rodzimy grunt wiele rnych koncepcji stanowicych podstawypsychoterapii. Jeszcze nie tak dawno o psychoterapii, a zwaszczao psychoanalizie freudowskiej pisano i mwiono w naszym kraju niezbyt wiele,

poniewa traktowano j jako rodzaj ideologii reakcyjnej. W konsekwencji,w polskiej literaturze byo niewiele przetumaczonych klasycznych, uznanychw wiecie pozycji z zakresu psychoterapii, a jeli takie byy, to koncentrowaysi bardziej na aspektach historycznych czy chronologicznych ni zaoeniachteoretycznych. Podobnie rzecz miaa si z praktyk psychoterapii. I nagle latadziewidziesite XX wieku to okres gwatownego wchodzenia psychoterapii,z jednej strony, poprzez pojawienie si licznych pozycji ksikowych, z drugiej

za spraw powstania wielu orodkw szkolcych psychoterapeutw, i w ladza tym publicznych i prywatnych placwek oferujcych leczenie rnymi

formami i technikami psychoterapii.

Praktycznie w kadym miecie znajduje si przynajmniej jeden prywatny

gabinet, wiadczcy usugi psychoterapeutyczne, oferujcy terapi opart najednym lub kilku nurtach psychoterapii. W tym gszczu propozycjiodwoujcych si zazwyczaj do teorii psychoanalitycznych, poznawczo-

behawioralnych czy humanistycznych, moe pogubi si nawet osobaprofesjonalnie trudnica si pomaganiem innym (psycholog, pedagog,psychiatra), a c dopiero przecitny czowiek.

Czym jest psychoterapia? Jest to jedna z metod leczenia, tak samo jakapiterapia (leczenie produktami pszczelimi), talasoterapia (terapia poprzezobcowanie z morzem), silvoterapia (terapia poprzez obcowanie z lasem),chromoterapia (leczenie kolorami, barwami), farmakoterapia itp. Psychoterapiastosowana jest gwnie w zaburzeniach, ktrych zasadniczym czynnikiemchorobowym s procesy psychiczne. Jej istot jest uruchamianie w psychice

pacjenta takich mechanizmw, ktre sprzyjaj korekcie zaburze przeywaniai pozbyciu si symptomw choroby. Czynnikiem dynamizujcym te procesy szachowania (werbalne i niewerbalne) psychoterapeuty jest to zatem

wywieranie wpywu na sposb przeywania pacjenta oddziaywaniamipsychicznymi i psychospoecznymi, ktrych inspiratorem jest psychoterapeutalub grupa psychoterapeutyczna (Aleksandrowicz, 1998).


6/166

6

Powysze wzgldy, a przede wszystkim dua skuteczno psychoterapii i jejudzia w rnych oddziaywaniach w interwencji kryzysowej, pomocy

psychologicznej, socjoterapii itp. niejako nakazuje, eby studenci rnychspecjalnoci uzyskali rozeznanie w tej materii. Taki te cel ma do spenienia tenskrypt, adresowany do studentw, ktrzy w przyszoci podejm pracw rnych orodkach zajmujcych si leczeniem chorych czy udzielaniemwsparcia psychologicznego, a take w placwkach owiatowych,

wychowawczych, resocjalizacyjnych itp. Ponadto treci zawarte w tym skrypciemog zainteresowa osoby pragnce wzbogaci swj warsztat pracy

o posugiwanie si okrelonymi formami (gwnie psychoterapi grupowi terapi rodzin) oraz technikami psychoterapii (zwaszcza arteterapeutycznymii treningowymi).


7/166

7

CZ PIERWSZA

FORMY PSYCHOTERAPII

W psychoterapii stosowane s cztery gwne formy psychoterapia indywidualna (dualna), psychoterapia grupowa,

terapia rodziny oraz terapia kompleksowa. Przez dugie lata waciwiejedyn form psychoterapii byy bezporednie spotkania (sesje) terapeutyz jednym pacjentem psychoterapia dualna oparte na silnej relacjiterapeutycznej tych obu stron i przebiegajce w atmosferze wyjtkowejintymnoci. W ostatnim czasie jakby znacznie wzroso zainteresowanie(na caym wiecie, jak i w naszym kraju) grupowymi, a przedewszystkim rodzinnymi formami psychoterapii. Z tego powodu w tymskrypcie skoncentrowano si na opisie wanie tych dwch form

psychoterapii psychoterapii grupowej i terapii rodziny.


8/166

8

Rozdzia pierwszy

PSYCHOTERAPIA GRUPOWA

1.1. Zasady tworzenia grup psychoterapeutycznychPsychoterapia grupowa jest form terapii wykorzystujc w celach

leczniczych dynamik grupow relacje oraz interakcje pomidzy czonkamigrupy. Na powstanie i gwatowny rozwj tej formy terapii miaa wpywpsychodrama Morenooraz podejcie analityczne Slavsona. Zainteresowanie

psychoterapi grupow bardzo wzroso w zwizku z popularnoci grupspotkaniowych rozwijajcych si w ramach psychoterapii humanistycznej.

Na psychoterapii grupowej opiera si take koncepcja analizy transakcyjnej,opracowanej przez Erica Bernea. Aktualnie przewaa podejcie eklektyczne,czce dynamiczn (patogenetyczn) terapi wgldu z treningiem

behawioralnym (Kratochvil, 2003).Wyszczeglnienie jakich uniwersalnych kryteriw tworzenia

i organizowania grup terapeutycznych jest waciwie niemoliwe. Chociaw literaturze przedmiotu podawane s oglne przesanki do projektowaniaterapii grupowej, to jednak podjciu decyzji o posugiwaniu si konkretntechnik powinno towarzyszy zachowanie mniej lub bardziej cilewyrnionych zasad.

Bardzo wan czynnoci poprzedzajc waciw prac z grupterapeutyczn jest ustalenie jej skadu. W przypadku tworzenia grupypsychodramatycznej bdzie to zwizane z przestrzeganiem takich regu jakdostosowanie faz i stadiw psychodramy do wieku osb biorcych w niejudzia. Terapeuta chccy pracowa t technik musi przy projektowaniu

przyszych dziaa wiedzie, i przyszli uczestnicy powinni mie, co najmniej10 lat; modsi mog nie sprawdzi si, nie zaakceptowa i nie poradzi sobie zespecyfik improwizowanej dramatyzacji terapeutycznej. Natomiast moe z

powodzeniem utworzy tak grup z 12-latkw i starszych, przy czym wymagato nieco innego zaplanowania zaj dla osb w przedziale wieku 12-15 lat i

w 16-18 lat. Dla tych pierwszych naley przygotowa wicej dziaa opartychna elementach niewerbalnych(zabawy, gry ruchowe), gdy nie s jeszcze natyle dojrzali, by potrafili w peni komunikowa si przy uyciu sw. Z kolei ichstarsi koledzy i koleanki s znacznie sprawniejsi w werbalnym wyraaniu si,co oczywicie nie oznacza, i naley deprecjonowa ich zdolnoci

porozumiewania si na paszczynie bezsownej. Tylko bowiem przejawianiedbaoci o aktywizowanie obu tych kanaw werbalnego i pozawerbalnego


9/166

9

umoliwia nadaniu akcji psychodramatycznejnajwaciwszej formy ekspresji,uczynienie z niej improwizowanej dramatyzacji, stanowicej osnow

oddziaywa terapeutycznych (Czapw, 1969).Ograniczenia wynikajce z okresu rozwojowego potencjalnych czonkwgrupy psychodramatycznej sugeruj, i przysza grupa powinna byhomogeniczna(jednorodna) w zakresie wieku. Przy czym bardziej wymagane

jest to w pracy z dziemi (12-15 rok ycia), gdzie rnice nie powinnywaciwie przekracza jednego roku. Chodzi o to, by dzieci biorce udziaw psychodramie nie rniy si dowiadczeniami, co w sumie ma im uatwisprawne realizowanie tematw dramatyzacji. Niekiedy dobre efekty moe

przynosi tworzenie grup homogenicznych w zakresie pci (osobne dladziewczt i chopcw), zainteresowa albo sytuacji rodzinnej. Ten ostatni typ

jednorodnoci podobiestwo sytuacji rodzinnej pozwala wprowadza do grysytuacje zblione, co w konsekwencji wydatnie zwiksza szans jednoczesnego

oddziaywania terapeutycznego na wszystkich (a nie tylko na protagonist)czonkw grupy psychodramatycznej. U moich pacjentw objawiao to siszybszym nawizywaniem wizi, uzyskiwaniem stabilnoci, wikszymzaangaowaniem ogu uczestnikw, poczwszy od protagonisty (w grupachzoonych z modziey starszej - pnych adolescentw - gdy nie jest onwybierany w grupach skadajcych si z modszych dzieci), antagonistw,aktorw pomocniczych, a skoczywszy na widzach.

Zalecana dla grup modszych homogeniczno, ma mniejszeuzasadnienie w pracy z adolescentami, a na pewno w psychodramie z udziaemdorosych. Bardziej wskazane jest tworzenie grup heterogenicznych(zrnicowanych), przypominajcych swym skadem ministrukturrzeczywistego rodowiska spoecznego, jak najwierniej oddajcego to, w jakimyj uczestnicy psychodramy. O wiele atwiej jest to uzyska u dorosych,kwalifikujc do grupy osoby rnice si wiekiem, wyksztaceniem,dowiadczeniami yciowymi, pozycj spoeczn itp.

Grupa organizowana heterogennie, poprzez swoj rnorodno, sprzyjarealizowaniu szeroko rozumianego modelowania, uzyskiwania w tokuidentyfikowania si i naladowania rnych spoecznych dowiadcze.Czonkowie grupy wywodzc si z rnych rodowisk maj moliwoci

porwnywania natury swoich problemw. Odmienno zgaszanych trudnocii ujawnianych dolegliwoci (zaburze), przy moliwoci pojawienia sikonfliktw w grupie, moe sprzyja doskonalszemu uczeniu si zachowainterpersonalnych, zwikszaniu mocy terapeutycznej grupy (Kratochvil,

2003). Mona zatem grupy organizowa homogennie albo heterogennie,aczkolwiek tak dokonany podzia moe budzi wtpliwoci. Bo czy w oglemoliwe jest utworzenie grupy na tyle jednorodnej, by wszyscy mieli podobnkonstrukcj osobowoci? Z pewnoci nie, gdy badania wyranie wskazuj, eosoby z tym samym dominujcym objawem, cierpice na tego samego rodzajuzaburzenia (np. anoreksj czy chroniczny bl gowy) posiadaj odmienneosobowoci (Rosenhan, Seligman, 1994).


10/166

10

Mimo tego, taki podzia jest stosowany i ma on swoje uzasadnienie - naprzykad w dobieraniu skadu do grupy psychodramatycznej. Nie wdajc si

w dalsze rozwaania na ile grupa zorganizowana homogennie jest heterogenna,a ta druga jednorodna, trzeba mie t wiadomo, i kada z nich ma swojedobre i ze strony. Najwaniejsze jest tutaj, by przy doborze czonkw do grupy

przejawia du trosk o to, by ich osobnicze cechy byy zgodne z rodzajemprzypuszczalnych interakcji i ukierunkowaniem dynamiki procesugrupowego.

Jeeli ju terapeuta zadecyduje czy utworzy grup jednorodn lubrnorodn to powinien wiedzie, e w wypadku tej drugiej (homogennej) musizachowa pewn rozwag. Powinien unika czenia w jednej grupie osbo zbyt duych rnicach (w zakresie wieku, typu zaburze itp.), gdy moe touniemoliwi normatywny rozwj grupy i postp terapii. Dopuszczalna jestkombinacja z dziemi i dorosymi, psychotykami i cierpicymi na nerwice, lecz

unika naley takiego skadu, ktry z powodu znacznych rnic intereswmoe doprowadzi do pojawienia si olbrzymich trudnoci. Sam terapeuta musioceni, w jakim stopniu dzielce ich odmiennoci mog narazi naniepowodzenie proces psychoterapii jej uczestnikw. Moe by tak, eadolescenci bd domagali si tak duego zaangaowania terapeuty, i nie

bdzie on w stanie powici wymaganego czasu dorosym, a z kolei reakcjepsychotyka (urojenia, omamy czy halucynacje), znacznie odbiegajce odpozostaych czonkw zachowania, przy tym wprowadzajce niepokj, mogznieksztaci interakcje midzy uczestnikami grupy. W konsekwencjikonstrukcja grupy zamiast sta si czynnikiem wspomagajcym procesygrupowe uniemoliwia gbsz prac psychoterapeutyczn (Kratochvil, 1981).

Poprawnie skonstruowana grupa heterogenna stwarza warunki dokonfrontacji wasnych sposobw radzenia sobie ze stosowanymi przez innych.Z drugiej strony nie bdzie to moliwe, gdy poszczeglnych czonkw bddzieliy znaczne rnice wieku i ujawnianych zaburze. Co moe da bardzomaemu dziecku podgldanie dorosych i odwrotnie, duo starszychuczestnikw grupy obserwowanie zachowa duo modszych wsppacjentw,w kontekcie powielania ich sposobw zmagania si z dolegliwociami czycodziennymi sytuacjami yciowymi? Zbyt odmiennych obszarw aktywnocidotyczy funkcjonowanie dzieci (nauka szkolna, zabawy z rwienikami,

problemy czysto dziecice) oraz dorosych (praca zawodowa, byciemaonkiem, rodzicem, trudnoci znamienne dla wiata dorosych). W zwizkuz tym, ich wzajemne dowiadczenia i stopie rozwoju umysowego oraz

emocjonalnego utrudniaj proces penego modelowania (imitowaniazachowa).Podobnie jest z zaburzeniami. Wsplne przebywanie pacjentw

wykazujcych diametralnie inne dolegliwoci, doznajcych zupenie innegorodzaju cierpie, moe nie tylko uniemoliwi wzajemne uczenie si nowychzachowa, a jeszcze bardziej nasili objawy choroby. Rzutowanie na innychwasnych problemw, a przy tym cakowicie im obcych (niemajcych adnego


11/166

11

odniesienia do ich trudnoci, do uprzednich przey), poruszanie si w zupenieinnych intrapsychicznych wiatach, moe prowadzi do hamowania

procesu grupowego.Mona temu czciowo zaradzi tworzc w ramach grupyheterogenicznej enklawy homogenne. Mam tu na myli zastosowanie przydoborze czonkw do grupy zasady arki Noego: dwie osoby cierpice nanerwic dwie z depresj, dwie starsze dwie modsze, dwie submisyjne dwie asertywne itp. Wwczas moliwe staje si spotkanie przynajmniej tychdwch osb podobnie cierpicych, a do tego jeszcze ze wsppacjentami, odktrych mona si czego nauczy. Bo gdy na przykad w skadzie grupy znajdsi zgodnie z ark Noego dwie osoby rozwiedzione i dwie zamne, todruga para akurat pozostajca w konflikcie ze swymi partnerami moe uzyskawiedz od rozwiedzionych o tym, jak doszo do ostatecznego rozpadumaestwa, co w efekcie moe uatwi im przywrcenie maeskiego status

quo. Posuenie si zasad arki Noego pozwala jednoczenie rozwikadylemat dotyczcy sposobu komponowania grupy. Czsto bowiem terapeuciwahaj si: czy korzystniejsze jest dobieranie skadu grupy pod ktem kategoriidiagnostycznych, czy wedug spodziewanych interakcji (Aleksandrowicz,1996)?

Jeeli ju jestemy przy tym problemie, to zarwno teoretycy, jaki praktycy terapii grupowej w miar zgodnie orzekaj, i decydujcymkryterium konstruowania grupy powinny by nie typy zaburze ujawnianych

przez potencjalnych uczestnikw, ale moliwe interakcje midzy nimi. Bo cz tego, e stworzymy jednorodn grup zoon z samych neurotykw alboheterogenn z osb cierpicych na nerwic, depresj i majcych zaburzeniaosobowoci, gdy nie bd oni w stanie nawiza pomidzy sob odpowiednichrelacji; nie bd potrafili wypracowa specyficznych regu komunikowania siumoliwiajcych publiczne (na forum grupy) wyraanie uczu, gbszewnikanie w minione przeycia i dowiadczenia, w tym powszechnie

postrzeganych jako draliwe i krpujce. Niemono wejcia w podaneinterakcje pomidzy czonkami grupy utrudni powstanie i przyjcie normyaprobowania i przestrzegania oraz tolerowania manifestowanych odmiennocii antagonizmw, czsto duych rnic w zakresie preferowanych systemwwartoci, celw czy postaw. Brak zdolnoci do grupowego tworzenia tego typunorm czy nieumiejtno uznawania tych ju uksztatowanych, musinieuchronnie prowadzi do spowolnienia, a nawet cakowitego zahamowania

przebiegu grupowej terapii. Inaczej mwic, indolencja (bierno) interakcyjna

pozbawi grup wspdziaania, rwnoczesnej aktywnoci i wzajemnegokontrolowania si, a wic elementw niezmiernie wanych do zdobywanianowych, korektywnych dowiadcze, uzyskiwania wgldu, wsparcia,weryfikowania wczeniejszych i aktualnie preferowanych postaw, jak i dosprawdzania i prbowania nowych zachowa (Rogers, 1991).

Pozostajc jeszcze na chwil w krgu spraw dotyczcych optymalizacjiskadu grupy, warto wzi pod uwag jeszcze dwa czynniki, a mianowicie czas


12/166

12

trwania grupy oraz orientacj teoretyczn terapeuty. Praktycy sugeruj, eterapeuta zamierzajcy prowadzi dugoterminowe, dynamicznie zorientowane

grupy, moe z powodzeniem organizowa zarwno grupy homogeniczne, jaki heterogeniczne. Czonkowie z grup jednorodnych mog wnie do procesugrupowego zdolno respektowania lkw ujawnianych przez niektrychwsppacjentw oraz du potrzeb zespoowego wspdziaania. Natomiastrnorodno (heterogeniczno) sprzyja dynamizowaniu toku terapii poprzezwykorzystywanie wystpujcych konfliktw i mechanizmw obronnych.

Natomiast dugoterminowe grupy wsparcia, w ktrych praca ma by skupionana rozwikaniu jakiego zasadniczego problemu (np. usprawnianie sposobwkomunikowania si z rwienikami) dobrze jest organizowa homogenicznie.Dotyczy to rwnie wszystkich, niezalenie od preferowanego nurtuw psychoterapii, grup krtkoterminowych, gdy jednorodno sprzyjaw miar szybkiemu uzyskaniu duej spjnoci grupy (Rogers, 1991).

Planowaniu skadu grupy terapeutycznej powinno towarzyszyprojektowanie jej struktury, a dokadniej ostatecznej liczby uczestnikw, czasutrwania zarwno grupy, jak i jednej sesji terapeutycznej, czstoci spotkaoraz czy bdzie organizowana jako otwartaczy zamknita.

Liczba czonkw w grupie terapeutycznej moe mieci si w przedzialeod 3 do 30 osb. Gdy jest ich do dziesiciu osb to wwczas mamy doczynienia z ma grup terapeutyczn, z kolei skad wahajcy si od jedenastudo dwudziestu uczestnikw jest typowy dla redniej, a posiadajcy oddwudziestu jeden do trzydziestu dla duej grupy terapeutycznej. W praktyce

jednak liczebno grupy terapeutycznej mieci si w granicach od 6 do 12 osb,a zatem lokuje si w obszarze grupy maej i redniej (Kratochvil, 1981).

Planowanie optymalnej liczebnoci grupy terapeutycznej musi byprowadzone z uwzgldnieniem czstoci i czasu trwania sesji. W grupieambulatoryjnej (grupie treningowej, grupie spotkaniowej czy grupietreningu uwraliwiajcego), ktra spotyka si 1-2 razy w tygodniu, a przytreningu tygodniowym codziennie, za najbardziej odpowiedni liczb uwaa siod szeciu do dziesiciu czonkw. W grupach treningowych prowadzonych

przeze mnie, nastawionych na wiczenie zachowa spoecznych (zdolnociwzajemnego komunikowania si), brao z reguy udzia siedem osb. Za taksam liczb uczestnikw opowiada si I. D. Yalom, przy czym dotyczy to grupyzamknitej, o staym skadzie. Wychodzi on z zaoenia, i w czasie pierwszychspotka moe wykruszy si jeden lub dwch czonkw, naley zatem

przystpowa do pracy z grup o nieco liczniejszym skadzie, by w ten sposb

zabezpieczy si przed zmniejszeniem liczby uczestnikw poniej wymaganejliczebnoci. W grupie skadajcej si jedynie z trzech lub czterech osbwyranie obnia si intensywno zachodzenia interakcji. Z drugiej strony zbytliczna grupa, majca powyej 12 uczestnikw, moe rodzi ryzyko zwikszeniasi interakcji tak znacznie, e w konsekwencji nie wszyscy bd mielimoliwoci penego zaistnienia, zabierania gosu w stosownej chwili orazzgodnie z wasnymi potrzebami i oczekiwaniami. W efekcie moe to


13/166

13

spowodowa parali interakcyjny, a w najlepszym wypadku duy chaoskomunikacyjny: przerywanie wypowiedzi innych, przekrzykiwanie si,

jednoczesne mwienie kilku osb, wchodzenie komu w sowo itp. Przerostliczebny grupy moe take doprowadzi do jej podziau na podgrupy i kliki,na przykad osb:

a) wyjtkowo otwartych, usposobionych entuzjastycznie,b)pragncych przewodzi,c) impulsywnych i roszczeniowych,d) zbytnio ulegych,e) nadmiernie wycofujcych si (Yalom, 1985).Wraz ze wzrostem skadu ronie ryzyko zepchnicia niektrych osb na

pozycje autsajderw, a tym samym nie objcia ich dostatecznymoddziaywaniem terapeutycznym. Skonni do oddawania pola aktywniejszym,

bardziej przebojowym, spontaniczniejszym i agresywniejszym wsppacjentom,

unikajcy i lkajcy si udziau w dyskusji, i w zwizku z tym niejakozepchnici na margines grupy, mog pozostajc na uboczu uj uwadzezarwno terapeuty, jak i pozostaych czonkw grupy terapeutycznej.

Przy projektowaniu wielkoci grupy terapeutycznej naley zatem dydo tego by, z jednej strony, nie zej do liczebnoci, ktra stworzy deficytinterakcji (ich znacznie ograniczon ilo), a z drugiej, nie przekroczy jejgrnej granicy do takiego stanu, w ktrym nie wszyscy czonkowie bd mieliszans wypowiedzenia si. Przypomn, e optymalna liczebno grupy miecisi w przedziale od 6 (dolna granica) do 12 (grna granica) uczestnikw.

Czasem mona spotka nieznaczne odchylenia w d czy w gr od tegolimitu. Na przykad zaleca si, by grupy zorientowane psychodynamicznie

liczyy od 7 do 12 osb, a z kolei bardziej tradycyjni terapeucipsychodynamiczni preferuj grupy liczce od 7 do 9 pacjentw. Tumacz totym, e udzia wikszej liczby (powyej dziewiciu) osb utrudnia pracwgldow w intrapsychiczne konflikty. Jednoczenie przyznaj wyszowikszych liczebnie grup w osiganiu socjalizacji, i dlatego za optymalnuwaaj grup mieszczc si w granicach od 5 do 12 osb. Chodzi tuoczywicie o grup psychodynamiczn (Piper, McCallum, 2000).

S te terapeuci opowiadajcy si za prac z grupami liczcymi od 14 do16 uczestnikw, a nawet za skadajcymi si z 24 do 30 osb. Dotyczy toterapii dugoterminowej, sesji trwajcych kilka dni z rzdu (np. w ramachweekendowych maratonw), a take w leczeniu stacjonarnym, chow przypadku, gdy grupa obejmuje wspomnianych kilkadziesit osb to czsto

praktykowane jest dzielenie spoecznoci terapeutycznej na dwie lub trzymniej liczebne grupy. W sumie powstaj wtedy skady mieszczce siw przedziale liczb uznawanych za optymalny dla grupy terapeutycznej.

Planujc liczebno grupy trzeba zorientowa si czy dana technikaterapii grupowej nie stawia w tej materii jakich wyjtkowych wymaga.

Niejednokrotnie nie wystarcza ograniczenie si jedynie do ustalenia wielkocigrupy. Dobrym przykadem na to jest psychodrama, ktra wysuwa konkretne


14/166

14

dania, co do liczby poszczeglnych osb bezporednio i porednio mogcychbra udzia w akcji psychodramatycznej. Podkrela si konieczno wyboru

1 protagonisty, wyonienia 3-4 psychodramatystw pomocniczych, a wsytuacji, gdy ich liczba przekracza ten przedzia, to zaleca si wczenie ich dogrona widzw. Ci z kolei powinni tworzy grono mieszczce si w granicach od8 do 10 osb (Roine, 1994).

Bez wzgldu na technik terapii grupowej, sugerowane liczebnoci,szczeglne oczekiwania dotyczce mikrostruktury (rozkadu ilociowegowewntrz grupy) zawsze naley kierowa si zasad tworzenia grup z takliczb uczestnikw, by na kadym spotkaniu (sesji, posiedzeniu) kady miaokazj zaistnie. Kwalifikujc kolejnego pacjenta trzeba umie przewidywa,czy zarwno on, jak i osoby ju przyjte do grupy, bd mieli stworzoneodpowiednie warunki do w miar otwartego wypowiadania si i wchodzeniaw interakcje.

Kolejn czynnoci w planowaniu pracy z grup terapeutyczn jestwyznaczenie oglnego czasu trwania terapii. Moliwe jest to, gdy zostanie juustalona czstotliwo i czas trwania posiedze, jak rwnie to, czy terapia

bdzie przebiegaa w formie krtko- lub dugoterminowej. Trzeba te wzipod uwag skad grupy, liczebno, jak jest zorganizowana czy jakozamknita lub otwarta, a take podejcie (np. psychodynamiczne,

behawioralne), na jakim oparta jest konkretna technika grupowej terapii.W literaturze przedmiotu mona spotka rne zalecenia o wymaganej

liczbie posiedze. Najczciej zaleca si dla pracy grupy zamknitej(o niezmiennym skadzie osobowym) zrealizowanie od 40 do 60

jednogodzinnych sesji. Przy bardziej sprecyzowanych warunkach przebieguterapii podawane s cilejsze czasy trwania caego procesu terapii.Przykadowo, blisko 70 godzin naley przeznaczy dla pracy z grup zamknitliczc osiem osb, a w grupach z udziaem modziey okoo 40 godzin.Wspomniany wczeniej Yalom praktykuje rednio 65 spotka. Dla gruptreningowych przewiduje si za okoo 25 sesji wstpnych, stanowicych

przygotowanie do trwajcych nawet do czterech lat maratonwweekendowych.

Przytaczane s take bardziej oglne zalecenia, takie jak na przykad:e w grupowej terapii krtkoterminowej najefektywniejsze s spotkanialiczce okoo 60 posiedze. W jeszcze dalej posunitych uoglnieniach

prezentowane s stanowiska sugerujce konieczno do dugiego w czasieokresu pracy z maymi (6-osobowymi), o staej liczbie pacjentw grupami

(zamknitymi) zorientowanymi analitycznie. Podawane s jednoczeniedolne granice wymaganych posiedze, zwykle mwi si o nie schodzeniuponiej 30 godzin, przy czym w liczbie tej nie ujmuje si fazyorganizacyjnej (zawieranie kontraktu, przygotowanie pacjentw do udziauw terapii grupowej) (Tryjarska, 2000).

Wskazaniom dotyczcym sumarycznego czasu trwania terapii towarzyszzalecenia zwizane z czasem trwania jednego posiedzenia oraz


15/166

15

intensywnoci spotka. Dla grup ambulatoryjnychprzewiduje si jedn lubdwie sesje w kadym tygodniu, przy czym dla grup zorientowanych

psychodynamicznie powinny to by dwa cotygodniowe posiedzenia. Z kolei dlagrup pacjentw przebywajcych na oddziaach na stae lub dochodzcych,majcych charakter terapii krtkoterminowej, podkrela si zasadnoodbywania spotka codziennie lub kilka razy w tygodniu (zwykle od trzech do

piciu), ale najczciej realizowane s one jedynie przez kilka tygodni.Codzienne posiedzenia s take praktykowane w rnego typu treningach(np.interpersonalny, asertywnoci, relaksacyjny), organizowanych w formie jedno-lub dwutygodniowych cykli.

Zdecydowanie odradzi naley nakanianie pacjentw grupambulatoryjnych do zbyt czstego spotykania si. Z jednej strony moe tookaza si niewykonalne, choby z powodu kolidowania z prac zawodow,obowizkami maeskimi i rodzinnymi, a z drugiej, zbytnio nadwyrajce

stan psychiczny poszczeglnych czonkw grupy terapeutycznej. Po prostumusz mie czas na przemylenie tego, co zdarzyo si w trakcie kolejnych

posiedze. Na nabranie odpowiedniego dystansu do poruszanych na forumgrupy spraw, ustosunkowania si do powstaych autorefleksji, wtpliwoci,uprzedze itp. Spotkania organizowane 1-2 razy w tygodniu zapobiegaj

jednoczenie szybkiemu wzajemnemu znudzeniu si, zapewniajc wieopacjentw, nowe siy do pracy grupowej.

Podobnie naley unika przeduania czasu trwania pojedynczej sesjiterapeutycznej, ale take znacznego jej skracania. Zbyt wyduone,

przekraczajce ptorej godziny i wicej, mog nuy, obnia zdolno doskupiania si na poruszanych w grupie kwestiach, powodowa brakzainteresowania zarwno prac nad wasnymi problemami, jak i stanowicymi

przedmiot zespoowego wysiku. Natomiast posiedzenia zbyt krtkie, trwajcemniej ni 60 minut, mog nie tylko utrudni kontynuowanie przebiegajcejdyskusji, lecz zaprzepaci to, co ju zostao osignite. Nagle przerwanydialog i to w czasie swej duej intensywnoci, moe uniemoliwi dokonanie

jakich kocowych ustale, interpretacji czy syntez istotnych dla przebiegui racji terapii. Tym bardziej, e wanie dopiero w kocowej fazie dyskusji,z reguy w dwch ostatnich kwadransach, moliwe jest uzyskanie wgldu(trafnej wiedzy o sobie) i rozpoczcie waciwego procesu przepracowania(poszerzania i uzupeniania wiedzy wgldowej) oraz przeuczania(wytwarzanianowych sposobw zachowania i przeywania).

Powszechnie za optymalny czas trwania jednej sesji terapeutycznej

uwaa si od 60 do 90 a nawet 120 minut. Przy czym dla grup maych (6-osobowych) zaleca si sesje jednogodzinne, a dla grup wikszych (liczcychponad 8 osb) przewiduje si przeduanie spotkania do 120 minut. Jednakw tych wypadkach, gdy praca trwa tak dugo, naley zadba o przerywniki,wprowadzenie krtkich przerw na odpoczynek albo o takie zorganizowanietoku terapii, by moliwa bya rnorodna aktywno; dziaania mogcezapobiega monotonii i znueniu (np. poprzez wzbogacenie sesji elementami


16/166

16

muzykoterapii czy psychorysunku). S te techniki niewymagajce takichzabiegw, mimo e trwaj do dugo, wanie nawet do 2 godzin, jak na

przykad wspomniane przed chwil techniki arteterapeutyczne(wykorzystujce muzyk i plastyk), a take psychodrama,psychogimnastyka. Znamienna dla nich aktywno niewerbalna (ruchowa),zewntrzna atrakcyjno i dzianie si nie naraa na utrat gotowoci dokoncentrowania si na tym, co ma miejsce w grupie.

Planujc czas trwania jednodniowych sesji naley te zakadamoliwo stosowania wikszej liczby posiedze: dwa a nawet trzy w tymsamym dniu. Tu jednak trzeba bezwzgldnie przewidzie czas na relaks,a rwnie postara si, by poszczeglne sesje rniy si od siebie rodzajemaktywnoci i wymaganych czynnoci. Jednoczenie unika trzeba spotka

przekraczajcych ptorej godziny, a z pewnoci tego ostatniego, koczcegojednodniowy cykl kilku nastpujcych po sobie sesji. Baga poprzednich

posiedze moe sprawi, e uwaga uczestnikw ulegnie do szybkiemurozproszeniu, i tym samym zainteresowanie wydarzeniami, ktre pojawiaj siw toku grupowej interakcji, moe wydatnie si zmniejszy (Kratochvil, 1988).

W projektowaniu czstotliwoci spotka i czasu trwania jednej sesji orazczasu trwania caej terapii w grupach z udziaem dzieci i modziey, naleykierowa si podobnymi kryteriami. Jednak z wyran tendencj do poruszaniasi w dolnych granicach optymalnych przedziaw. Lecz w zdecydowaniewikszej mierze dotyczy to modzieowych ni dziecicych grupterapeutycznych, poniewa w tych pierwszych praca opiera si na zasadachzblionych do terapii z udziaem dorosych. Dominujcym sposobemkomunikowania si s sowa, wymagane s umiejtnoci analizowania swoichreakcji i przey, oceny minionych dowiadcze. Przyj naley, i przyjte dlagrup dorosych grne granice limitw czstoci i czasu trwania sesji mogokaza si dla nich za wysokie. Przecie ich wytrzymao psychofizycznajestduo mniejsza, a jeeli odniesiemy j do specyficznych warunkw

psychoterapii grupowej, to przewidziane dla modziey poruszanie siw dolnych granicach czstotliwoci i czasu trwania terapii zdaje si by w peniuzasadnione. Chyba, e bdzie to terapia wymagajca odpowiednio duejaktywnoci ruchowej(np. wspomniana psychogimnastyka czy psychodrama),manualnej (np. rysunek terapeutyczny) albo zgodnej z indywidualnymizainteresowaniami (muzykoterapia bierna) czy ukrytymi zamiowaniami dowykonywania okrelonych czynnoci (muzykoterapia czynna, plastycznetechniki projekcyjne). Albo te, gdy terapeuta zaplanuje robienie przerw lub

okresowe zmiany form pracy, mogcych ustrzec modzieowych pacjentwprzed zmczeniem, popadniciem w uciliw jednostajno zachowa.Nie ma potrzeby ustalania innych kryteriw dotyczcych optymalnej liczby

czonkw grupy terapeutycznej, czstoci i trwania posiedze, gdy uczestnikamiterapii grupowej s modsze dzieci (mieszczce si w przedziale wieku od 6 do 10lat). Zabawowy charakter terapii, wykorzystywanie rnych gier ruchowych,stosowanie technik zabawowych z uyciem zabawek i przedmiotw (np. darcie


17/166

17

papieru, balony zoci, burzenie murw zoci), kukieek (np. kukiekowysymbol klienta, przedstawienie kukiekowe), sprawia, e trwajce ptorej

godziny spotkanie jest czasem cakowicie waciwym (Kaduson, Schaefer, 2001).Dzieci chtnie bior udzia w tego rodzaju terapii i czsto zdarza si, i z nie ladatrudnoci przychodzi terapeucie zdyscyplinowa je do zakoczenia zabawy.

Terapeuta podejmujcy si pracy z grup dziecic za pomoc zabawymusi posiada specjalistyczne przygotowanie, umoliwiajce wykorzystywaniedo celw terapii zabaw pobudzajcych dziecic fantazj, opartych naopowiadaniu historyjek, rysowaniu, lepieniu z plasteliny, modeliny lub gliny(ekspresji przez sztuk), wystawianiu teatrzyku. Musi potrafi tak organizowagrupow zabaw, by jej uczestnicy odnosili wymierne korzyci, widoczneefekty w sposobach funkcjonowania indywidualnego (intrapsychicznego), jaki w kontaktach spoecznych (midzyrwieniczych, z rodzicami, nauczycielamiitp.). Techniki zabawy grupowej powinny by tak dobierane i realizowane, by

zgodnie z formu uczenia si przez zabaw, dzieci staway si wraliwszymiobserwatorami otaczajcej rzeczywistoci i co najwaniejsze, by w corazwikszym stopniu byy kreatorami swojego ycia; osobami zdolnymi dotwrczego przeksztacania niewaciwie uksztatowanych nadmierniezawyonych lub zanionych aspiracji yciowych, opartych na bdnychzaoeniach hierarchii celw-wartoci itp.(Maclay, 1973).

Projektowanie tak rozumianej pracy z grup dziecic wymagawnikliwego rozwaenia, jakie techniki zabawowe bd najbardziej przydatnew dialogu terapeutycznym z konkretnymi dziemi. Zalecana jestindywidualizacja, cise dobieranie zabaw terapeutycznych do oczekiwa danejgrupy. Wykluczony jest jakikolwiek schematyzm, posugiwanie si cigle tymsamym zestawem technik w stosunku do kolejnych grup. Terapeuta powinienumie tworzy odpowiedni klimat do wymylania nowych zabaw przezdziecicych pacjentw, a jednoczenie sam mie pomysy na zabawyterapeutyczne. Musi wiedzie, z jakimi dziemi naley te zabawy

przeprowadza i jak to robi.Kolejnym dylematem oprcz liczby uczestnikw, przewidywanego

czasu trwania caej terapii i jednej sesji, czstoci spotka w projektowaniupsychoterapii grupowej jest rozwaenie, czy naley j prowadzi w grupachzamknitych czy otwartych. Grupy zamknite charakteryzuj si staociskadu czonkw, a reguy cile wyznaczonymi warunkami dotyczcymi czasutrwania terapii. Zwykle s prowadzone od pocztku do koca przez tegosamego klinicyst. Grupy otwarte za zakadaj wczanie nowych pacjentw

w miejsca opuszczone przez tych, ktrzy zakoczyli terapi. Znamienna, zatemjest dla nich dowolno czasu trwania uczestnictwa, a take moliwozmiany terapeuty.

Grupy zamknite organizowane s z reguy w ambulatoryjnych formachpracy z pacjentami, a otwarte zazwyczaj w terapii osb hospitalizowanych,

przebywajcych w placwkach leczenia stacjonarnego. Chocia w wielu znanychmi orodkach leczenia nerwic i depresji, w oddziaach psychosomatycznych,


18/166

18

praktykowana jest forma pracy z grupami zamknitymi. Pacjenci rozpoczynajterapi w tym samym czasie, stanowic niejako turnus, ktry trwa w okrelonym

z gry przedziale czasowym. Po upywie tego okresu dochodzi do rozwizaniagrupy. Pacjenci wymagajcy dalszego udziau w terapii s kwalifikowani dozupenie nowych grup, tworzonych z nowo przybyych pacjentw.

Nie sposb jednoznacznie rozstrzygn, ktra z tych obu formzorganizowania grupy jest korzystniejsza. Potocznie mylc mona wysnuwniosek, i zarwno projektowanie, jak i prowadzenie grupy zamknitejwymaga wikszych umiejtnoci terapeuty. Organizujc tego typu grup musion na tyle trafnie dobra skad i okreli struktur (czas trwania i czsto sesji),

by wszyscy dotrwali do koca terapii. W przeciwnym razie odejcie ktregoz pacjentw, bez moliwoci uzupenienia skadu nowym pacjentem, moeutrudni kontynuowanie posiedze. Nie bdzie takiego problemu, gdy grupa

bdzie liczniejsza (majca 10-12 czonkw), o czym zreszt ju wczeniej

mwiem. Lecz gdy przyjdzie pracowa z grup skadajc si z 6 osb, tonieprzewidziane opuszczenie grupy przez dwch uczestnikw, moespowodowa rozwizanie grupy. Sugeruje to, i w wypadku tworzenia grupmaych trzeba zebra pacjentw w peni przekonanych do podjcia terapiigrupowej oraz organizowa j homogennie (rzekomo mniej lkotwrcza,sprzyjajca osiganiu duej spjnoci grupy, nawizywaniu szybkich wizi).Innym rozwizaniem moe by zorganizowanie ich w formie potwartej,dopuszczajcej dopenianie skadu grupy, aczkolwiek nie z powodu zaniechaniaterapii (tzw. drop-out) przez ktrego z czonkw, ale po ukoczeniu terapii(osigniciu oczekiwanych efektw). Uczestnicy s wwczas przygotowani naewentualno pojawienia si kogo nowego. W rezultacie te o wiele atwiejmoe przyj utrzymanie warunkw kontraktu terapeutycznego dotyczcychskadu grupy.

Wanie z pozycji kontraktu terapeutycznego naleaoby zgodzi siz powyszym tokiem mylenia. Poniewa ustalajc na wstpie stao skaduw ramach grupy zamknitej, a potem po odejciu jednego czy dwch czonkwwprowadzenie nowych, rwnoznaczne jest z naruszeniem kontraktu. Zresztwwczas grupa zamknita staje si otwart, a tym samym cel, w jakim zostaazorganizowana traci swj sens. W takim razie, gdy terapeuta nie ma pewnoci,i uda mu si utrzyma wszystkich czonkw w ramach grupy zamknitej, to

powinien zdecydowa si na prac w grupie otwartej lub potwartej.Dopuszczalne jest take wynegocjowanie w trakcie zawierania kontraktumoliwoci uzupenienia skadu w sytuacjach, gdy ktry z uczestnikw

zachoruje albo nie bdzie w stanie kontynuowa terapii z wanych powodwosobistych (zawodowych, rodzinnych) czy nieprzewidzianych okolicznoci(zdarze losowych).

Dotychczasowe rozwaania w adnej mierze nie obniaj wartoci grupzorganizowanych jako zamknite ani te nie wyrniaj jako lepsze tychutworzonych w formie otwartej czy potwartej. Wszystkie trzy rodzajeorganizowania grup terapeutycznych maj wiele zalet, w zalenoci od rnych


19/166

19

uwarunkowa zwizanych z potencjalnym skadem, przysz struktur liczebnoci, czasem trwania i czstoci spotka. Kada z tych trzech form

ma take wiele ogranicze. Podobnie maj wielu ordownikw, jaki adwersarzy, zdecydowanych przeciwnikw, a take osb teoretykwi praktykw ktre opowiadaj si za stosowaniem kadej z nich, traktujc je

jako tak samo wartociowe i efektywne w terapii grupowej.Zwolennicy grup zamknitych podkrelaj atwo kontrolowania

przebiegu terapii z uwagi na to, i rozwijaj si (dynamizuj interakcjewewntrzgrupowe) w charakterystycznych, i w zwizku z tym moliwych doledzenia, czterech fazach:

1. orientacji i zalenoci,2. konfliktu i buntu,3. rozwoju spjnoci i wsppracy,4. celowej i wiadomej aktywnoci.Terapeuta moe przewidywa i do dokadnie planowa kierunek

stopniowego rozwoju dynamiki grupy. Moe tym samym zapobiegakryzysom (np. w fazie konfliktu i buntu), a take w jak najwikszym stopniuwykorzystywa chwile, w ktrych grupa jest w peni dyspozycyjna, gotowa dointensywnej pracy (faza celowej i wiadomej aktywnoci). Obcujc ciglez tymi samymi pacjentami ma uatwione zadanie panowania nad zjawiskamii procesami grupowymi, a take zapamitywania i kontrolowania reakcjiujawnianych przez poszczeglnych uczestnikw. Wspomniana

przewidywalno rozwoju dynamiki w grupie zamknitej umoliwiaeksperymentowanie, podejmowanie ryzykowniejszych ni w grupie otwartejform pracy. Kontakt z tymi samymi czonkami grupy i wzgldna linearno

rozwoju interakcji, sprzyja obserwacji zachowa poszczeglnych pacjentw,a w lad za tym kierowaniu procesem terapii kilku osb rwnoczenie(Aleksandrowicz, 1996). Klinicysta nie musi tu, tak jak to ma miejsce w grupieotwartej, zbytnio koncentrowa si na rozpoznawaniu relacji interpersonalnych.Czas powicany w grupie otwartej czy potwartej na wprowadzenie nowego

pacjenta, moe by w grupie zamknitej spoytkowany do sterowania procesemleczenia, do zindywidualizowanego planowania terapeutycznychoddziaywa. Sam za terapeuta poprzez uzyskany na wstpie (w fazieorientacji i zalenoci) charyzmat i zdobyte zaufanie, jest w stanie osigndo wysoki poziom emocjonalnego zaangaowania, co w sumie czyni goosob zdoln do konsolidowania grupy, czynienia z niej zespou potraficego

pracowa bardzo intensywnie, w poczuciu duej odpowiedzialnoci,

umiejcego zdoby si na ujawnianie najgbszych przey. Wsplneprzechodzenie przez kolejne fazy poczwszy od orientacji, poprzez ocenyi walki, a skoczywszy na kontroli i wsppracy zadaniowej i tow towarzystwie cigle tych samych osb, moe jednoczenie uruchamiamechanizmy warunkujce proces socjalizacji. Ujmujc to inaczej, nawizaniewizi w grupie zamknitej, osignita spjno i zadowolenie z przebywaniarazem, a tym samym czciowe zaspokojenie potrzeby afiliacji


20/166

20

(przynalenoci), stanowi elementy motywujce do podejmowania si zadawymagajcych wspdziaania. Widzc korzyci pynce z zespoowego

wysiku mog pobudza ich do zmiany czy modyfikacji zachowastanowicych jedno ze rde zaburzenia i dysfunkcjonalnoci.Lecz, jak stwierdziem nieco wyej, nie brakuje sdw wyraajcych

sceptycyzm, podkrelajcych ma skuteczno grup zamknitych jako metodypsychoterapii. Krytycznie oceniane gwnie jest to, i wszyscy pacjenci niezalenie od indywidualnych postpw w leczeniu musz zakoczyterapi w tym samym czasie. Tymczasem zdaniem adwersarzy powinno bytak, e w chwili, gdy dany czonek terapii grupowej nie potrzebuje ju pomocy,

powinien mie moliwoci opuszczenia grupy. Z drugiej strony moe zdarzysi, i w momencie rozwizania grupy, rwnoczesnego zaniechania dalszychspotka, ktry z pacjentw lub ich wiksza liczba bd pozbawieni terapii, i tow chwili, gdy powinna by ona kontynuowana. Czsto wwczas moe zosta

zniweczone to, co ju zostao osignite w toku dotychczasowych posiedze.Zasadnicz zatem wad grup zamknitych jest w opinii przeciwnikw nieuwzgldnianie faktu, e proces osigania zmian jest rny u poszczeglnych

pacjentw. Jedni s bardziej podatni na oddziaywania terapeutyczne, inniw rednim stopniu, a jeszcze inni w duo mniejszym. Nie wszyscy te przeciestartuj z tego samego puapu, cierpi na rne dolegliwoci, a nawet, gdy sz tego samego zespou chorobowego (np. nerwice, depresje) to maj z reguy

bardzo odmienne podoa.Trudno w peni zgodzi si z tego rodzaju osdami, gdy promowany

w nich jest egoizm, przejawianie troski jedynie o wasne wracanie do zdrowia.Prac w ramach grup zamknitych sprowadzono tu do reguy obowizujcejw terapii indywidualnej: zakoczye terapi moesz odej. W terapiigrupowej zalecane jest, by sabsi pacjenci podgldali mocniejszych. Mam tu namyli proces modelowania, naladowania podanych wzorw zachowawsppacjentw. To dobrze, e czonek grupy usatysfakcjonowany z przebieguterapii, z uzyskanych efektw pozostanie, by rzutowa na pozostaych swjsukces; by w ten sposb by ywym przykadem, przekonywa wahajcych siczonkw grupy do koniecznoci uczszczania na kolejne sesje.

Szybsze powracanie do zdrowia niektrych czonkw grupy przyczyniasi zarazem do tworzenia coraz lepszych i doskonalszych interakcji,uatwiajcych procesy grupowe. Przybierajc posta kontaktw bardziejrnorodnych staj si elementem dowiadczania korektywnego,uruchamiajcym terapeutyczn si tkwic w komunikowaniu si pacjentw

prezentujcych rne poziomy zaburze oraz stopnie wyleczenia. Po prostupozostanie w grupie pacjentw, ktrzy ju mogliby j opuci sprzyjanaladowaniu, interpersonalnemu uczeniu, zachowaniu spjnoci, dostarczaniuwiedzy i informacji, uczeniu spoecznych zachowa, a wic aktywizowaniuczynnikw okrelanych przez I. Yaloma jako leczce w psychoterapii grupowej(Tryjarska, 2000).


21/166

21

Mona przysta na sugestie adwersarzy grup zamknitych, gdyby dalszeuczestnictwo w terapii wyleczonych pacjentw naraao ich na nawroty

dolegliwoci, ponowne pojawienie si zaburze. Z pewnoci te nie mawikszego uzasadnienia zatrzymywania ich w grupie, gdy wie to siz ponoszeniem przez nich kosztw materialnych. Na pewno te nie ma sensu,

by przedua pobyt wyleczonych pacjentw w grupach nastawionych naterapi dugoterminow, gdy zostao jeszcze do zrealizowania bardzo wielusesji. Kompromisowym wyjciem, godzcym zwolennikw i antagonistw grupzamknitych, bdzie czstsze organizowanie tego rodzaju grup w wypadkuterapii krtkoterminowej, co w sumie moe zdrowego ju pacjenta narazi naryzyko udziau jedynie w kilku spotkaniach.

Terapeuci postrzegajcy stao skadu czonkw grupy jako czynnikniekorzystny z uwagi na efekty leczenia, mog zdecydowa si na prac z grupzorganizowan w formie otwartej. Entuzjaci uwaaj j za znacznie lepsz,

aczkolwiek przyznaj, i jest trudniejsza dla terapeutw, i w zwizku z tymzalecaj, by byy prowadzone przez dwch lub trzech klinicystw.W porwnaniu z grupami zamknitymi charakteryzuj si bardziej trwaymi(ustabilizowanymi) celami, przyjtymi normami funkcjonowania.. Oczywicienajczciej wskazywan zalet jest moliwo koczenia terapii i opuszczeniagrupy w dowolnej chwili, z jednoczesnym uzupenianiem skadu, wczaniemnowych uczestnikw. Kade odejcie pacjenta i przyjcie nowego wie siz rnymi, mniej lub bardziej moliwymi do przewidzenia, konsekwencjamizarwno dla klinicysty, jak i czonkw grupy. Prowadzcy musi tak nadzorowat operacj, by w jak najmniejszym stopniu wpyna ujemnie na dynamikgrupy. Uszczuplenie skadu grupy nie moe prowadzi do znieksztacenia czyutraty wczeniej zaakceptowanych i przestrzeganych norm (zbioru niepisanychzasad), wytyczonych celw terapeutycznych, zburzenia uksztatowanej juformalnej, jak i nieformalnej struktury. Wprowadzenie nowego czonka musizagwarantowa poszczeglnym pacjentom zachowanie dotychczaszajmowanych pozycji i rl, a nawet moliwo swoicie rozumianego awansu.

Nowa osoba w grupie nie powinna zatem spowodowa naruszenia grupowegostatus quo, a jeeli ju, to po to, by uskuteczni procesy grupowe. Z koleidopiero co przybyy nowy pacjent nie moe by naraony na odrzucenie przezgrup, co moe atwo zdarzy si, gdy przychodzi zaj mu miejsce osoby,ktra cieszya si powszechn aprobat. Z gry niekorzystna pozycja wynikaz jednej strony z bycia nowym i obcym, a z drugiej, przychodzcym z powoduwyjcia z grupy pacjenta wyleczonego, a wic utrwalonego w wiadomoci

grupy jako mocnego, bardziej od nich odpornego psychicznie, podatnego naterapi, a w zwizku z tym godnego naladowania. Nowo przybyy pacjent, zeswoimi problemami i dolegliwociami, musi wypa do blado w konfrontacjize swym poprzednikiem. W takim razie na klinicycie spoczywa zadanieuzupenienia skadu pacjentem, ktry bdzie w stanie w miar bezboleniewej do grupy, do szybko sta si rwnoprawnym czonkiem. Rodzajujawnianych przez niego zaburze i trudnoci powinien umoliwia


22/166

22

nadrobienie zalegoci w stosunku do pozostaych, biorcych ju od jakiegoczasu udzia w terapii grupowej wsppacjentw. Nie moe to by pacjent

skonny do nadmiernego izolowania si, zbytniej ulegoci, jak rwnieimpulsywny, agresywny, skory do bezwarunkowego dominowania nad innymi.Chocia czasem celowo wprowadza si pacjenta wykazujcego tendencj

do przywdztwa, growania nad innymi, by w ten sposb eksperymentalnieustali, na ile grupa jest zorganizowan, sprawnie funkcjonujc struktur,zdoln do temperowania tego typu zapdw. Zasadne zdaje si te to, byklinicysta stojcy przed dylematem, jakiego pacjenta wprowadzi na wolnemiejsce decydowa si raczej na sprawiajcych wraenie przebojowych,konsekwentnych itp. Sabsi mog po prostu nie poradzi sobie z powodustopnia zaburze, wynikajcych z nich trudnoci adaptacyjnych, a przy tym

jeszcze w kontaktach z osobami o wiele bardziej gotowymi do traktowania ichjako intruzw ni swoich.

Uzupenianie skadu w grupach otwartych zorganizowanych homogenniepowinno przebiega inaczej ni w grupach utworzonych heterogennie. Jeelikryterium jednorodnoci grupy by wiek to nowy pacjent powinien byw podobnym wieku co pozostali. Podobnie w przypadku pci, wyksztacenia,

pozycji zawodowej, typu zaburze itd. Z kolei w grupie heterogennej, w ktrejzastosowano zasad, arki Noego naley wprowadza pacjentadopeniajcego zdekompletowan par. Gdy opuci grup jedna z dwu osbstarszych (stanowicych opozycyjn par wobec dwu modszych) to trzebazadba, by zmiennik odpowiada przedziaem wiekowym poprzednikowi.Analogicznie powinno odbywa si rekonstruowanie skadu, gdy odejdzie

pacjent o okrelonych dowiadczeniach, majcych doniose znaczenie dlaosigania zaoonych celw terapii. W grupie nastawionej na przykad narozwijanie (trenowanie) asertywnoci, a cilej umiejtnoci prowadzeniadialogu z przeoonymi, w miejsce pacjenta penicego na co dzie funkcjkierownicz warto wprowadzi kogo o zblionej profesji. Moe on tak jak jego

poprzednik, poprzez swoj naturalno bra na siebie rol partnera dialoguz pacjentami majcymi problemy w odpowiednim porozumiewaniu siz wasnymi przeoonymi. W innych sytuacjach mog to by osobyrozwiedzione, ofiary przemocy, wiadkowie katastrof, klsk ywioowych,niedoszli samobjcy itp.

Wczaniu nowych pacjentw powinna przywieca idea utrzymania lubpolepszenia dotychczasowych interakcji. Nie chodzi tu zatem o zachowaniekonstrukcji grupy ale o dobranie nowych czonkw nie burzcych naleycie

uksztatowanej sieci komunikacyjnej. Typowani do wejcia pacjenci powinniumie w miar jak najprdzej pozna specyficzny jzyk grupy, byw konsekwencji mogli sta si uczestnikami w peni korzystajcymiz leczniczej siy tkwicej w interakcji midzy wsppacjentami; z moliwocirwnoczesnej aktywnoci kilku osb, towarzyszcej jej wymianie informacji.

Jeeli nawet terapeuta przejawia dbao o utrzymanie skadu grupy, toz myl, i wpynie to na zachowanie czy udoskonalenie komunikacji


23/166

23

wewntrzgrupowej. Temu samemu celowi ma suy uwzgldnianie przywprowadzaniu nowych pacjentw, by cechowaa ich odpowiednia motywacja

do podjcia terapii w grupie; by charakteryzowali si wzgldnie dobrzerozwinitym ego, przejawiali du gotowo do dokonywania zmian wewasnym zachowaniu i rozwizywania swoich konfliktw i problemw. Przyczym silnej motywacji do leczenia powinna towarzyszy ch aktywnego

partycypowania w procesie grupowym. Wyrazem tej duej motywacji moe bymidzy innymi wanie zgoda na pniejsze wejcie do grupy, a take na rneniewygody z tym zwizane, wynikajce na przykad z przychodzenia na sesjewczesnym rankiem, czy z rezygnacji ogldania ulubionych seriali telewizyjnychna rzecz udziau w posiedzeniach.

Pacjenta wczanego do grupy otwartej mona porwna z osob, ktrapodejmuje terapi krtkoterminow. Bo przecie czsto jest tak, i zostaje onwprowadzony po do dugim czasie od pierwszego spotkania grupy, a zatem

w chwili, gdy zostao do zrealizowania ju nieduo sesji. W takim raziepowinien on podobnie, jak potencjalny uczestnik terapii krtkoterminowej,odznacza si zdolnoci do logicznego mylenia, realistycznegokontaktowania si z rzeczywistoci, umiejtnoci radzenia sobiez przejciowymi trudnociami i wymaganiami pojawiajcymi siw codziennym yciu, z krytycznymi sytuacjami (Rakowska, 2000). Powinienon jednoczenie charakteryzowa si cechami umoliwiajcymi szybkie

powstanie podanego (pozytywnego) zwizku terapeutycznego, specyficznychrelacji zarwno midzy nim a innymi czonkami grupy, jak rwnie z terapeut.Musi zatem cechowa si poczuciem zaufania, z tendencj do wspdziaania,

preferowania partnerskiego udziau w procesie terapeutycznym.Grupy zamknitei otwartemog by z powodzeniem tworzone w pracy

z dziemi i modzie. Organizowane s w podobnych celach i na zblionychzasadach. Ustalajc skad grupy zamknitej warto pamita, i dla dzieciw przedziale wieku od 6 do 10 lat powinny by raczej homogennew zakresiewieku. Praktyka dowodzi, e dua rozpito wieku, a zatem wsplne

przebywanie dzieci i starszej modziey (16-letniej i starszej) powoduje,z jednej strony spowalnianie procesu grupowego i opnia realizacj programuterapeutycznego, a z drugiej utrudnia komunikacj wewntrzgrupow,wyranie osabia interakcje midzy czonkami grupy. W efekcie prowadzi to doograniczania i spadku aktywnoci uczestnikw w czasie spotka, ujawnianiazachowa wprowadzajcych chaos w przebieg posiedze, coraz czstszych absencjioraz cakowitego zaniechania (porzucenia) udziau w terapii (drop-out).

Organizujc terapi grupow z udziaem dzieci i modziey czyz dorosymi naley zadba o to, by w grupach zamknitych wszyscy dotrwali dokoca terapii. Z kolei w grupach otwartychpowinni mie stworzone warunkido koczenia terapii w stosownym momencie, a nowo wczani pacjenci do wmiar jak najsprawniejszego stawania si penoprawnymi czonkami grupyterapeutycznej. Terapeuta musi tak skonstruowa grup pod wzgldem skadui struktury (liczebnoci czonkw, czasu i czstoci trwania sesji, otwartego lub


24/166

24

zamknitego charakteru grupy), by dynamika i proces grupowy suyyosiganiu zaoonych celw terapeutycznych.

Poprawnie zastosowane kryteria doboru pacjentw do terapii grupowej majumoliwi powstanie podanych interakcji, a tym samym ustrzec przed wczesnymprzerwaniem terapii. Staranny dobr pacjentw, stworzenie klimatu dajcegoposzczeglnym czonkom duo satysfakcji, sprzyjajcego choby chwilowemuzaspokajaniu potrzeby afiliacji (przynalenoci), denie do uatrakcyjnienia

posiedze, to zasadnicze warunki szybkiego uzyskania koniecznej spjnocii wsppracy, osignicia podanego stanu celowej i wiadomej aktywnoci.

1.2. Zabiegi poprzedzajce psychoterapi grupowPrzebieg terapii grupowej mona wydatnie usprawni poprzez

odpowiednie przygotowanie pacjentw do udziau w przyszych spotkaniach.Rwnie pomocne moe okaza si zadbanie o stworzenie waciwych

warunkw zewntrznych i rzeczowych do prowadzenia posiedze, amianowicie znalezienie odpowiedniego pomieszczenia, zebranie rnychsprztw, przedmiotw, rekwizytw itp. Trzecim czynnikiem traktowanym

przez wielu jako jeden z najistotniejszych w sposb wyjtkowywarunkujcym rozwj procesw i zjawisk w grupie terapeutycznej jest postawai sposb prowadzenia grupy przez terapeut.

Zabiegiem poprzedzajcym rozpoczcie waciwej terapii powinno byprzygotowanie pacjentw do udziau w przyszych spotkaniach grupy. Chociamona spotka si z twierdzeniami sugerujcymi, i nie jest to czymkoniecznym, a nawet zupenie zbdnym. Udzielanie przedwstpnych informacjina pocztku leczenia pozbawia czonkw grupy dowiadczania inicjacji,stopniowego poznawania i przeywania procesw, emocji i zdarzewynikajcych z dynamiki grupy. Uprzedzony o toku procesu

psychoterapeutycznego pacjent traci sw naturalno, nie jest w stanieadekwatnie do fazy rozwoju grupy samodzielnie dowiadcza wasnych reakcji.Wczeniej poinformowany o tym, co go czeka w czasie przyszych posiedzenie jest w peni zdolny do odreagowywania (uzyskiwania stanu katharsis)i korektywnego odtwarzania sytuacji konfliktowych, stanowicych to jegozaburze (Kratochvil, 1981).

Mona zgodzi si z takim stanowiskiem, gdy dobro terapii wymaga, bypacjent nie by wczeniej poinformowany. Brak wiedzy o przebiegu terapiii wynikajcy z niej niepokj, niepewno czy bezradno ma wwczas

przyczyni si do zamierzonego przez klinicyst uzyskania pobudzenia,

koniecznej intensywnoci uczu. Nieprzygotowani pacjenci zaczn reagowaspontanicznie, popada w rzeczywiste stany frustracji, zachowywa si zgodniez faktycznymi odczuciami, i co najwaniejsze w takiej mierze i nateniu, jakzaoy terapeuta. Niedopuszczalne jest nieumotywowane prowokowaniezachowa, mogcych potgowa dolegliwoci oraz spowodowa wymkniciesi spod kontroli prowadzcego grup.


25/166

25

Niewiedza korzystna jest zwaszcza wtedy, gdy wymagane jest uzyskanieefektu zaskoczenia albo wytworzenia sytuacji mogcych umoliwi pacjentowi

skonfrontowanie si, w obecnoci terapeuty i innych czonkw grupy, z czymprzysparzajcym mu problemw. Dobrym przykadem moe by zmaganie siz lkiem przy uyciu technik behawioralnych, gwnie systematycznejdesensytyzacji i terapii implozywnej.

Pacjent zapoznany z istot systematycznej desensytyzacji, a zatempoinstruowany jak bdzie przebiega proces usuwania reakcji lkowej, niebdzie w stanie skorzysta z jej dobrodziejstw. Poniewa uprzedzajc go naprzykad o tym, e sukcesywnie bdziemy go konfrontowali ze rdem lku,a przy tym przekaemy informacje o technicznej stronie caej procedury, tomoe ona utraci swoj istot. Co prawda konieczne jest tu pewne wstpne

przygotowanie lecz dotyczy ono nauczenia pacjenta uzyskiwania stanurelaksacji (zwykle opartej na koncepcji Jacobsona). Mona te w oglnym

zarysie (np. w trakcie zawierania kontraktu) omwi z pacjentem, jakie rodzajebodcw bd mu aplikowane podczas spotka, ale tylko po to, by zechciauczestniczy w tego typu procedurze. Moja wieloletnia praktyka przekonujemnie, i blisze informowanie pacjenta o stosowanych bodcach, stopniowymintensyfikowaniu ich, eksponowaniu coraz bardziej lkotwrczych(zagraajcych) nie przynosi oczekiwanych efektw. O wiele korzystniejsza jestnawet pena niewiedza, przystpienie bez jakichkolwiek wstpnych instrukcjii przygotowa. Podkrelam jednak, e s to jedynie moje wnioski, oparte nawasnej praktyce klinicznej. Mwi o tym, gdy w literaturze przedmiotu zalecasi wczeniejsze przygotowanie pacjenta do udziau w systematycznejdesensytyzacji. Moj intencj nie jest te podwaanie tych wskaza a jedyniezasugerowanie moliwoci pominicia lub zminimalizowania zabiegw

przygotowawczych.Jeszcze bardziej korzystna jest niewiedza pacjenta w przypadku terapii

implozywnej. Trudno sobie wyobrazi wymagane w tej techniceprowokowanie reakcji lkowychw sytuacji, gdy pacjent wie, e jest to celowedziaanie terapeuty. To jest tak, jakby kto chcia kogo nagle, z zaskoczeniawystraszy, uprzedzajc go o tym tu przed t chwil.

Wanie niewiedza pacjenta o tym, e terapeuta oddziauje na jegowyobrani, aby utrzyma u niego wzgldnie wysoki poziom lku jest tuczynnikiem leczcym. Pacjent zachcany do wyobraania sobie sytuacjilkowych, inspirowany niewiadomie przez klinicyst do duszego trwaniaw tym lku, jest w stanie go si pozby. Inaczej mwic, reakcja lkowa

wyganie, gdy pacjent konfrontowany z bodcem czy sytuacj wyobraeniowpowodujc silny lk dostrzee, i wczeniej lkotwrczy obiekt nie stwarzaadnego rzeczywistego zagroenia. Nie znajc szczegw dotyczcych roliterapeuty, polegajcej na wzmacnianiu i podtrzymywaniu lku,niedopuszczeniu do reakcji unikania czy ucieczki, moe wyj z impasu.

Mona odnie wraenie o drastycznoci tej procedury, moliwocipotgowania lku, naraania pacjenta na przeywanie silnego lku. Nic bardziej


26/166

26

bdnego, poniewa w terapii implozywnej dopuszczalne jest stwarzanie okazjido tego, by pacjent mg wyobraa sobie sytuacje wywoujce odruch

unikania, od najmniej dokuczliwych do wzbudzajcych najsilniejszy lk, bezmoliwoci i ryzyka rzeczywistego zaangaowania si w symptomatycznezachowanie. Jest to w miar atwe do uzyskania, gdy w terapii implozywnej

bezwarunkowo jest przestrzegana zasada wygaszania reakcji lkowejprzez niewzmacnianie zachowa, a przy tym jeszcze lkw nie a tak przeraajcych.

Przygotowanie pacjenta do tej procedury powinno zatem ograniczy sido przekazania oglnych wskazwek, a take do uprzedzenia go o moliwocidowiadczania silnych lkw, aczkolwiek znacznie odbiegajcych od tychkojarzonych z zagroeniem, w aden sposb nie naraajcych go nanieprzyjemne dolegliwoci.

Udzielenie wstpnych informacji o przebiegu terapii nie ma te sensuw przypadku stosowania techniki paradoksu pragmatycznego. Bo jaki moe

odnie skutek zachcanie pacjenta do nasilenia objaww, gdy ten wczeniejbdzie wiedzia, i jest to strategia nastawiona na ich usuwanie? Znajc intencjeterapeuty, zdajc sobie spraw, i poprzez nakanianie do eskalacjinegatywnego zachowania dy on do tego, aby pacjent zacz zachowywa siinaczej, moe on nie da si zapa w puapk paradoksu. Przypisywaniesymptomu moe sta si skutecznym zabiegiem jedynie wwczas, gdy pacjentalbo ich wiksza liczba (np. w terapii rodziny) nie bd wiadomi faktu, eterapeuta zalecajc utrzymywanie, a nawet potgowanie objaww, a wiczachcajc do zaniechania zmiany, w rzeczywistoci ma zamiar wymusi

przeciwn pozycj; prowadzc w efekcie do uzyskania zmiany, rezygnacjiz objawu (Namysowska, 1997).

Tak samo nieskuteczna moe okaza si technika pokrewna z podejciemparadoksalnym, a mianowicie metoda nasycenia bodca. Znamienne dla niejwielokrotne poddawanie pacjenta dziaaniu poszukiwanego przez niego bodcautraci sw terapeutyczn si, gdy bdzie poinformowany na czym polega jejdobroczynne dziaanie.

Poniewa gdy na przykad pacjentowi przejawiajcemu nawyk niszczeniazabawek dostarczy si olbrzymi ich ilo i nakae, by niszczy je do woli, tonie znajc naszej faktycznej intencji z ochot przystpi do dziaania. W sumie

poprzez przetrenowanie niepodanej reakcji w wyniku cigego,intensywnego jej powtarzania, moe doj do przemczania i w konsekwencjido trwaego usunicia tego nawyku. Z kolei zdajc sobie spraw z podstpumoe zignorowa polecenia terapeuty i na przekr zamiast zabawki niszczy

moe zacz je na pokaz ukada czy naprawia.Podane przykady w jakiej mierze przekonuj, i w sytuacjachwymagajcych spowodowanie kontrolowanego lku, frustracji, czy stworzeniaspecyficznych warunkw wykorzystujcych elementy zaskoczenia,niepewnoci, a take w procedurach nastawionych na jak najpeniejszesamodzielne dowiadczanie emocji, korzystniejsza jest niewiedza pacjenta oraznie udzielanie mu informacji o przyszych dziaaniach.


27/166

27

Mimo, e przytoczone powyej techniki s procedurami w wikszocistosowanymi w terapii dualnej (indywidualnej), chocia pewne ich elementy

znajduj zastosowanie w pracy z grup terapeutyczn, a niektre z nich szaliczane do tych obu form (techniki pradoksalne, technika nasycenia bodca),to nie brakuje podobnych opinii wrd terapeutw grupowych. W swoichargumentacjach zdaj si przekonywa, i niedoinformowanie uczestnikwgrupy terapeutycznej sprzyja wzmacnianiu regresywnych reakcji wobecterapeuty i pomaga w tworzeniu odpowiedniego klimatu dla rozwojuprzeniesienia (chodzi tu oczywicie o powstanie regresyjnej nerwicyprzeniesieniowej , ktrej usunicie nastpuje w toku interpretacji konfliktu).Brak wstpnego rozeznania o przebiegu terapii umoliwia jednoczenieuzyskanie pewnego poziomu pocztkowego lku, ktry moe pobudza grupdo podjcia pracy nad rozwizywaniem trudnoci i do intensywniejszegowysiku nad okreleniem norm grupowych. Wstpny lk ma rzekomo

przypiesza osiganie przez grup autonomii, a take przyczynia si dopodjcia niejako z marszu terapii. Pocztkowy lk, niepewno i bezradnostaj si na wstpie przedmiotem analiz, s wykorzystywane do rozpoczcia

pracy z grup.Wikszo opowiada si jednak za odpowiednim przygotowaniem

pacjentw majcych zamiar podjcia terapii grupowej, za wczeniejszympoinformowaniem ich o jej celu, zadaniach i technikach. Podawane s rnesposoby, w jaki naley dostarczy pierwszych, pocztkowych informacji.Zwykle zaleca si indywidualn rozmow wstpn, udzia w grupiekandydackiej, udostpnianie jakiej popularnej literatury czy broszury natemat psychoterapii grupowej, albo umoliwienie obserwowania przebieguspotkania grupowego zapisanego na video lub podgldania jako biernyobserwator, wiadek aktualnie przebiegajcej terapii(Tryjarska, 2000).

Zwolennicy dokadnego informowania kandydatw o toku procesupsychoterapeutycznego utrzymuj, i jest to jedyny sposb gwarantujcypodjcie terapii grupowej przez sceptykw (nieprzekonanych do tej formy),pacjentw trudnych (narzekajcych, odrzucajcych pomoc), skonnych dosamotniczego trybu ycia. Pacjentami wyjtkowo wymagajcymi

przygotowania przez przyblienie planu dziaania danej grupy, jej charakterui specyfiki oraz moliwoci uzyskania okrelonych korzyci dzikiuczestniczeniu w sesjach, s osoby cierpice zaburzenie stresowe pourazowei zaburzenie adaptacyjne. Typowe dolegliwoci obejmujce niereagowanie naotoczenie, odizolowanie si od innych ludzi, ostre napady lku, a przy

zaburzeniu adaptacyjnym tendencja do popadania w stan subiektywnegodystresu (stresu niepodanego i szkodliwego) i zaburzenia emocjonalnezwykle w czasie adaptacji do istotnych zmian yciowych sprawiaj, iwaciwie niemoliwe jest, by stali si czonkami grupy terapeutycznej bezuprzedniego przygotowania. Nawet, jeli uda si zachci ich do przyjcia na

pierwsze spotkanie, to z reguy na tym kocz swj udzia.


28/166

28

Przygotowanie do terapii ma umoliwi kandydatom na leczenieprzystosowanie si do specyficznych warunkw terapii grupowej, co

w konsekwencji ma ustrzec przed zmniejszeniem liczby pacjentwdecydujcych si opuci terapi w pocztkowej fazie. Dostrzeono wyranzaleno midzy przygotowaniem pacjentw do terapii a iloci osbrezygnujcych wanie na wczesnym etapie. Zdecydowanie czciej miao tomiejsce w grupach zoonych z osb nie objtych wstpnym instruktaem,ktrych wczeniej nie poinformowano o tym, o co w gruncie rzeczy w grupieterapeutycznej chodzi (Mac Kenzie, 2000).

Odnotowano rwnie duy zwizek midzy przekazywaniem wstpnychinformacji o charakterze przyszych spotka w ramach grupy terapeutyczneja uzyskanymi efektami terapii. O wiele gorszymi rezultatami legitymowali siczonkowie, ktrych nie zaznajomiono z warunkami czekajcych ich sesji. Nieznajc regu gry, nie wiedzc, czego mog si spodziewa i tym samym nie

majc dodatkowej szansy na wzmocnienie motywacji do pracy w grupie, mogliodnie jedynie ograniczone korzyci. Natomiast objci wstpnymiwyjanieniami, rozumiejcy zwizki niektrych celw i zada grupowych (np.wano interakcji i konfrontowanie z indywidualnym celem, jakim jestusunicie rde objaww, dysfunkcjonalnoci), mieli okazj zyska o wielewicej. Czas, ktry nieprzygotowani musieli powici na poznanie

przejrzystoci celw pracy w grupie, przygotowani mogli spoytkowa narzeczywiste rozwizywanie problemw.

Przekazywanie wstpnych informacji w formie komentarza o istocieprocesu grupowego, prowadzenie swoicie rozumianego treningu przedpierwszymi spotkaniami, nastawionego na akcentowanie znaczenia interakcjimidzy czonkami, przyczyniajc si do wzrostu poczucia bezpieczestwaorazdo podwyszenia motywacji, czyni ostatecznie terapi grupow znacznieefektywniejsz. Liczne analizy dowodz, i pacjenci objci przygotowawczymtreningiem, zabiegiem umoliwiajcym wczeniejsze poznanie zasadniczychwydarze w grupie, pozwalajcym lepiej zrozumie rol, jak przyjdziew grupie spenia, znaczenie indywidualnych zachowa dla przebiegu terapii,s skonniejsi do szybszego wspdziaania. Znawcy takiego formatu, jakYalom czy Kratochvil zgodnie podkrelaj, e wstpne przygotowaniepacjentw przynosi pozytywne rezultaty, z jednej strony dla usprawnienia

przebiegu procesu grupowego (strukturowania, dynamiki), z drugiej dlapodwyszenia skutecznoci terapii (Strojnowski, 1998).

Terapeuta podejmujcy si zadania przygotowania pacjenta do terapii

moe to uczyni na wiele sposobw. Dobrym rozwizaniem jest dostarczanieinformacji i wyjanie w trakcie zawierania kontraktu terapeutycznego.Zawierany z kadym kandydatem na czonka grupy oddzielnie, w formieindywidualnej rozmowy, jest doskona okazj do przekazania wstpnychinformacji o procedurach terapii grupowej i przebiegu jej procesw. Klinicysta

przyjmujc rol instruktora powinien w trakcie rozmowy pokaza psychoterapiz takiej strony, by kandydat zobaczy w niej metod mogc mu pomc


29/166

29

w usuwaniu objaww. W tym czasie te powinno doj do okrelenia rolipacjenta i terapeuty w toku leczenia, wskazania charakterystycznych zjawisk,

jakie zwykle maj miejsce w toku posiedze.Konsekwencj takiej rozmowy powinno by uzyskanie do oglnego,ale szerokiego wyobraenia o toku terapii grupowej. Kandydat musi zrozumie,i jego rola bdzie polega na aktywnym uczestnictwie w pracy grupy i naujawnianiu wasnych uczu. W czasie wstpnej wprowadzajcej rozmowymusi poj, i to przede wszystkim od niego samego zaley ostateczny wynikleczenia, od umiejtnoci dokonywania samodzielnych, chocia wspartychinterakcjami z innymi czonkami grupy, rozstrzygni. Nie mniej wane, bywczeniej wiedzia, e w przebiegu terapii moe doj do powstawania silnychuczu w stosunku do klinicysty, ktre raz mog przybiera posta pozytywnychnastawie (np. w fazie orientacji i zalenoci), a drugi raz zdecydowanienegatywnych (np. w fazie konfliktu i buntu).

Jeeli pacjent uprzednio by objty terapi indywidualn to naley muprzekaza, i w psychoterapii grupowej podobnie, jak w dualnej, poprawanastpuje sukcesywnie, i analogicznie moliwe jest, i w toku terapii moedoj do nasilenia zaburze. Z kolei pacjentom nie majcym za sob takichklinicznych dowiadcze, majcym po raz pierwszy styczno z psychoterapi,trzeba o wiele dokadniej przybliy i nieco rozwin te zagadnienia. Terapeutamusi by na tyle sugestywny i przekonywujcy, by w wiadomoci kandydatautrwalio si na duej (przynajmniej na czas trwania caej terapii), izdrowienie bdzie przebiegao powoli, a towarzyszce mu okresy gorszego(niekiedy bardziej dotkliwego ni przed rozpoczciem terapii) samopoczucia,epizody potgowania dolegliwoci s czym normalnym.

Wstpne informacje powinny by przekazywane jzykiem czytelnym,wolnym od niejasnych dla pacjenta terminw fachowych, naukowych okrele.Dotyczy to powinno zarazem wyjaniania zoonoci podoa objawwu danego pacjenta, jak i zaznajamiania z zasadami strukturowania si, zespecyfik dynamiki grupy psychoterapeutycznej. Z natoku informacjio prawdopodobnych przyczynach dolegliwoci i o procesach i funkcjonowaniugrupy terapeutycznej musi klinicysta wybra te niezbdne, a przy tym

przekaza je w formie popularnego i prostego mini wykadu.Utrwaleniu lub rozszerzeniu wstpnej wiedzy moe suy zalecenie

przeczytania okrelonej literatury, jakiej broszury, skrtowego opracowania,zapoznania si z konkretnymi materiaami pogldowymi. Powinna jecharakteryzowa zwizo, jednoznaczno sformuowa, czytelno opisu

mechanizmw odpowiedzialnych za rozwj psychopatologii zachowa(zaburze nerwicowych), jasno treci o dynamice funkcjonowania grupyterapeutycznej, o jej duej leczniczej skutecznoci. Korzystnie jest poleca

przeczytanie popularnego opracowania na temat psychoterapii grupowejzawierajcego przypadki kazuistyczne, zapis przebiegu terapii z udziaemrzeczywistych pacjentw. Kandydat majc moliwo ledzenia losw danegouczestnika terapii grupowej, jak i znamiennych interakcji midzy czonkami,


30/166

30

moe uzyska do dobre rozeznanie o tym, czego moe si spodziewa.Poznajc trudnoci, z jakimi borykali si na rnych etapach przebiegu terapii

jego poprzednicy moe si ich ustrzec lub w jakiej mierze ograniczy ichujemny wpyw. Dysponowanie tego typu materiaem (studium przypadkw)moe mu pomc w przystosowaniu si do speniania oczekiwanej od niegow grupie roli. Moe mu wreszcie z wielu rnych technik terapii grupowej

pozwoli wybra t najbardziej pasujc, mogc jego zdaniem umoliwi musta si aktywnym uczestnikiem, a tym samym osob mogc odniewymierne korzyci w leczeniu.

Tak samo dobre efekty moe przynie demonstrowanie nagra wideostanowicych rejestracj autentycznych posiedze grupy terapeutycznej.Przyszli uczestnicy mog naocznie zapozna si z przebiegiem wielu rnychcharakterystycznych zjawisk zachodzcych w czasie sesji, zobaczy, jakiezwykle stosowane s techniki, i co najwaniejsze na ile s efektywne. Przy

czym kada projekcja powinna by uzupeniana komentarzem terapeuty,stawianiem pyta kandydatom z jednoczesnym wyjanianiem wszelkichniejasnoci. Sucha prezentacja, polegajca jedynie na zademonstrowaniunagrania, moe okaza si niewystarczajca i niezbyt zrozumiaa. Wwczaszamiast zachci do udziau w terapii grupowej moe wprowadzi wiele obawi wtpliwoci, a nawet spowodowa nie podjcie leczenia.

Dobremu przygotowaniu do przyszych spotka sprzyja stworzeniekandydatowi moliwoci podgldniciajakiej ju funkcjonujcej grupy. Tutajkandydat ma okazj bezporedniego zaobserwowania sposobu pracykonkretnej grupy, rodzaju interakcji, powstaych podgrup, rol terapeutyi sporo innych zjawisk mogcych uatwi mu wyrobienie sobie poglduo psychoterapii grupowej. Lecz mimo niewtpliwych zalet takiego rozwizania(dua pogldowo) naley wiedzie, i moe przynosi rwnie szkody. Nage

pojawienie si niezalenego obserwatora, w aden sposb niezwizanegoz istniejc ju grup terapeutyczn, moe mie niekorzystny wpyw na

przebieg trwajcej sesji. W rezultacie czonkowie mog zacz zachowywa sinienaturalnie, okazywa zniechcenie kontynuowaniem spotkania, wprowadzadue napicie we wzajemnych relacjach, co w efekcie moe zrobi bardzo zewraenie na kandydacie do przyszej grupy terapeutycznej. Skutki mona atwo

przewidzie. Zamiast wzrostu zainteresowania tak form terapii moe doj doutraty wiary w jej lecznicze walory.

Wstpnym przygotowaniem mona obj kilku kandydatwrwnoczenie. Wwczas przeprowadzanie rozmowy wyjaniajcej moe

przybra charakter tradycyjnie rozumianego wykadu na temat przewidywanychzjawisk w organizowanej grupie. Powinien on by tak opracowanyi zaprezentowany, by suchacze, ktrzy za chwil stan si czonkami grupynabyli wikszego zaufania do psychoterapii, potrafili w krtkim czasie zaczintensywnie wsppracowa, a zatem, by ju przed pierwsz sesj byliwiadomi, jak wane s odpowiednie interakcje i spjno grupy


31/166

31

terapeutycznej oraz konfrontowanie z wasnym indywidualnym zadaniem,jakim jest pokonanie dolegliwoci.

Wykad bdcy zarazem pewnego typu instruktaem powinien napocztku porusza problematyk interakcyjnego modelu funkcjonowaniaspoecznego. Fragmentarycznie naley omwi psychologi maej grupy, stylekomunikowania si, przekaza treci dotyczce struktury, celw i normgrupowych, powstawania i rozwoju grupy, i wreszcie dynamiki proceswgrupowych. W dalszej czci trzeba t wiedz odnie do psychoterapiigrupowej, ze szczeglnym zaakcentowaniem rl, jakie przyjdzie kandydatom

peni w przebiegu terapii. Duo uwagi naley powici sposobom osiganiapodanych relacji midzy pacjentami oraz midzy pacjentami a terapeut, alboterapeutami, gdy przewiduje si ich wiksz liczb; wprowadzenie tzw.koterapeutw, stworzenie zespou skadajcego si z dwch lub trzechterapeutw, mogcych wspomaga si, pracowa jednoczenie albo wymienia

si, czy te zastpowa w sytuacji niezawinionej absencji, ktrego z nich, np.z powodu choroby, koniecznoci wzicia urlopu, by zachowa cigo terapii.

Po wysuchaniu wykadu kandydaci powinni by przekonanio korzyciach pyncych z bezporedniego dzielenia si przeyciamii pojawiajcymi uczuciami w czasie wsplnego przebywania z innymiuczestnikami. Musz zrozumie, i otwarte wyraanie doznawanych odczu,ujawnianie na forum wczeniej skrztnie skrywanych spraw jest jednymz zasadniczych sposobw pokonywania objaww. Powinni jednoczeniewiedzie o tym, e nikt na nich nie bdzie wymusza upublicznienia

posiadanych sekretw czy postrzeganych jako wstydliwe tematw i tajemnic,ujawni tyle ile bd chcieli, w jakiej mierze omieli ich wytworzona w tokuinterakcji atmosfera zaufania. Grupa terapeutyczna powinna im si jawi jakowaciwe miejsce dopoznawania i trenowania nowych form zachowania,wyprbowywania cakowicie im do tej pory nieznanych sposobw reagowaniaw okrelonych sytuacjach.

Nie moe te zabrakn treci uczulajcych na ryzyko pojawienia sirnych kryzysw w przebiegu terapii, zwaszcza w czasie pocztkowychspotka. Prowadzcy wykad musi w swoim wystpieniu uprzedzi przyszychuczestnikw, i niektrzy mog popada w stany zaniepokojenia, niepewnocii braku miaoci, mog mie chwile zwtpienia w sens dalszego udziauw terapii. Wielu moe odnosi wraenie o niecelowoci pewnych dziaa,rozmijaniu si z ich indywidualnym interesem usuwania zaburze. Po prostu nie

bd potrafili doszuka si zwizku midzy danym typem aktywnoci grupy, jej

ukierunkowaniem a zmaganiem si z wasnymi dolegliwociami. Klinicystaprzekazujc moliwe warianty wystpienia tego rodzaju trudnych momentwmusi jednoczenie skomentowa to jako do czste i zwykle szybko mijajcezjawisko w toku terapii. W przeciwnym razie moe to u niektrych kandydatwzrodzi obawy, sprowokowa myli o zbyt wielu niedogodnociach zwizanychz podjciem terapii grupowej. Pozostawienie kandydatw z samymistwierdzeniami o ewentualnych kopotach moe pojedynczych suchaczy


32/166

32

natchn do wycofania si z dalszych spotka ju na samym wstpie albow trakcie do duego zaawansowania w leczeniu.

W wykadzie nie moe te zabrakn treci uwiadamiajcychkandydatom wysiek, jaki bd musieli woy, by terapia odniosaspodziewany skutek. Jednoczenie trzeba ich uspokoi, e nie bdzie on a takuciliwy, gdy w psychoterapii trud osigania zmian na lepsze jest do

powolny, rozoony w czasie, niewymagajcy jakiej wyjtkowej i nagejmobilizacji si. Ma to tym samym przybliy im mechanizm zdrowienia,odroczone w czasie, przebiegajce do wolno zmaganie si z objawami, ktrestanowic wynik gromadzonych przez wiele lat ujemnych dowiadcze, musz

podlega rwnie dugotrwajcym oddziaywaniom terapeutycznym.Na podstawie wstpnego instruktau powinni rwnie zrozumie, e

w terapii grupowej waniejsze s interakcje midzy wsppacjentami nimidzy leczonymi a terapeut. W zwizku z tym musz by przygotowani na

duo mniejsze, odbiegajce od ich rzeczywistych oczekiwa, uzyskiwaniewsparcia i rady z jego strony. Pojawiajce si wwczas gosy kwestionujcezasadno tej tezy, wyraajce sceptycyzm, brak wiary, by chorzy mogliby dlasiebie nawzajem stanowi spoeczno terapeutyczn, naley skomentowa

podajc kilka przykadw czynnikw leczcych, skadajcych si naoddziaywanie grupy psychoterapeutycznej (np. dzielenie si informacjami,altruizm, naladowanie innych). Utrwaleniu ogu informacji podanychw czasie wykadu, a take ich usystematyzowaniu, uporzdkowaniu moe

posuy przytoczenie waniejszych faktw z wczeniejszej pracy z innymigrupami terapeutycznymi. Kandydaci majc okazj wysuchania i przeledzeniarozwoju wypadkw w konkretnej grupie, mog utwierdzi si w przekonaniuo potrzebie wzicia udziau w podobnym lub zblionego typu cyklu sesjiterapeutycznych. Poznajc w duym skrcie przebieg dynamiki grupowej

psychoterapii mog bardziej wiadomie podejmowa decyzje o ewentualnymuczestnictwie w tego rodzaju przedsiwziciu.

Korzystnym zabiegiem mogcym wzmocni wiar w celowo wejciado grupy terapeutycznej jest stworzenie krtkoterminowej grupyprzygotowawczej. W czasie kilku kolejnych spotka kandydaci na leczenie

przy uyciu rnych technik maj sta si sprawniejszymi komunikatorami.Osobami potraficymi peniej wyraa uczucia, porozumiewa si w sposb

bardziej otwarty i bezporedni, umiejcymi wnikliwiej sucha wypowiedzipartnerw interakcji i odpowiednio na nie reagowa. Poprzez rnego typuwiczenia, gry i zabawy (to gwnie w wypadku grup dziecicych), dziaania

niewerbalne wykorzystujce ruch i dotyk, przyszli uczestnicy terapii grupowejmaj mono poznania rnorakich sposobw bardziej swobodnegoprezentowania doznawanych przey, stanw emocjonalnych, zachowaprowadzcych do stawania si coraz aktywniejszymi oraz odwaniejszymiw interakcjach grupowych.

W czasie kilku sesji niemoliwe jest dokonanie wielkich zmianw dotychczasowych sposobach komunikowania si, wyraania emocji itp.


33/166

33

I takich ambicji grupy te te nie maj. S one organizowane jedynie po to, byz jednej strony uatwi kandydatom w miar bezbolesne wejcie do grupy,

a z drugiej, by mogli jak najszybciej rozpocz waciw prac. Poznajcmoliwe warianty pracy w przyszej grupie maj szans niemalenatychmiastowego przystosowania si do specyficznych warunkw terapii, jakrwnie do przystpienia niejako z marszu do rozwizywania problemw.Moliwo udziau w grupie przygotowawczej, dowiadczanie na samym sobie,moe uchroni przed zbdnym trwonieniem czasu na przekonywanieo korzyciach z udziau w terapii grupowej, a take na adaptowanie si

poszczeglnych czonkw do szczeglnych jej wymaga.Jeszcze innym wariantem grupowego przygotowania do przyszej terapii

jest utworzenie wsplnej grupydla osb, ktre przeszy terapi oraz tych, ktremaj zamiar jej si podda. Korzyci mog by oboplne. Ci pierwsi, gdy na

przykad maj za sob udzia w grupie psychodramatycznej, to spotykajc si

ponownie, a przy tym w rozszerzonym skadzie, maj okazj zweryfikowai utrwali efekty terapii. Przy uyciu znanych im technik psychodramymog

ponownie wchodzi w rne role, tym samym sprawdzajc, w jakiej mierzenabyte wczeniej umiejtnoci przybray posta trwaych dyspozycji. Jeeli mato miejsce po duszym czasie od zakoczenia zasadniczej terapii, wwczas

pojawiaj si moliwoci katamnestycznej oceny wynikw leczenia; uzyskanieinformacji o efektach terapii w okresie kilku lat po jej ukoczeniu. Czsto

ponowne spotkania w grupie psychodramatycznej mog suy poprawieniuniektrych elementw (np. sposobw komunikowania si), uzupenieniui jeszcze wikszemu utrwaleniu osignitych zmian w zachowaniu orazradzeniu sobie z objawami itp.

Kandydaci wcigani do akcji psychodramatycznej albo zajmujcymiejsce na widowni maj okazj poczu atmosfer psychodramy, doszybko poj, na czym polega jej trjfazowo istota pracy w fazieprzygotowania (rozgrzewki), gry i omawiania. Podgldajc psycho-dramatyczn aktywno dowiadczonych pacjentw, doskonale obeznanychw psychodramatycznym rzemiole, mog naocznie przekona si, jak przyzastosowaniu okrelonych technik (np. zamiany rl, sobowtra, monologu)mona duo wyrazi. Widzc, jak ich starsi staem terapeutycznym koleankii koledzy z atwoci, odwanie, otwarcie i szczerze, potrafi dzieli siz innymi wasnymi problemami, jak sprzyja temu charakter psychodramy(moliwo odtwarzania trudnoci), mog przewidzie jak wiele mona zyska.Pobudzani do aktywnoci, bezporedniego udziau w akcji psycho-

dramatycznej, zachcani przez pacjentw nawykych do grupowej pracy, majkandydaci doskona okazj przyswojenia wielu zachowa korzystnych dlaprzyszego leczenia, a take sformuowania bliskich rzeczywistoci(zgodnych z indywidualnymi moliwociami) oczekiwa, co do kocowychefektw terapii. Rwnie wane jest zobaczenie na czym polega rola terapeuty(tu: lidera, gwnego psychodramatysty), ktry jest zwykle bardziej doradc,osob starajc si objania niektre zjawiska zachodzce w grupie, ni


34/166

34

podejmujc si zadania aktywnego poprowadzenia grupy. W rezultacie moeto ustrzec przyszych pacjentw terapii grupowej przed odczuwaniem

rozczarowania w stosunku do terapeuty, kierowaniem pod jego adresempretensji o zbyt mae angaowanie si w ich leczenie.Dobrym sposobem przygotowania pacjentw do psychoterapii grupowej

jest przekazanie im do zaznajomienia si w domu listy spraw dotyczcychrnych aspektw terapii. Po jej przeczytaniu moe ona by omawianaw czasie spotkania koczcego cykl przygotowawczy albo zosta raz jeszcze

poddana wsplnej dyskusji podczas pierwszego posiedzenia grupy; w chwilirozpoczcia waciwej terapii z udziaem wszystkich zakwalifikowanych

pacjentw. Mona do niej take odwoywa si w rnych fazach rozwojuterapii, najczciej jednak praktykowane jest przypominanie spraw z tej listyw trakcie pocztkowych sesji.

Zasadnicz kwesti jest odpowiednie opracowanie wykazu, uwzgldnienie

w nim elementw mogcych mie doniose znaczenie zarwno by wahajcych sikandydatw przekona do celowoci podjcia terapii grupowej jak i umoliwi imszybk adaptacj do specyficznych jej warunkw. Powinny znale si tam trecioddziaujce na wyobrani przyszych czonkw grupy, w sposb jasnyi pogldowy przybliajce wiedz o grupach psychoterapeutycznych. Przykadtakiej listy opracowanej przez K. Roya MacKenziego:1. Wyniki bada potwierdzaj dobroczynny wpyw uczestnictwa w terapii

grupowej.2. Terapia grupowa jest wyjtkowo efektywna w przywracaniu waciwego

poziomu samooceny oraz w wiczeniu zachowa interpersonalnych,umiejtnoci skutecznego porozumiewania si.

3. Grupy psychoterapeutyczne maj tak sam moc lecznicz, jak inne formyterapii (np. terapia indywidualna, terapia rodziny).

4. Powiesz innym o swoich problemach tylko tyle ile bdziesz chcia. Nikt niebdzie na tobie wywiera jakiejkolwiek presji, zmusza do mwienia o tym,co mogoby narazi ciebie na utrat poczucia bezpieczestwa, naruszeniatwojej niezalenoci.

5. Od twojej aktywnoci i zaangaowania zaley kocowy wynik terapii. Imbardziej bdziesz ufa pozostaym, a w zwizku z tym bdziesz bardziejentuzjastycznym, bezporednim, mielszym i otwartym w kontaktachz pozostaymi, a przy tym potraficym wnikliwie sucha i waciwiereagowa na wypowiedzi innych (udziela informacji zwrotnych), tymwicej osigniesz.

6.

Grupa moe by dobrym poligonem dowiadczalnym (ywymlaboratorium), na ktrym moesz w symulowanych warunkach sprawdzi,w jakim stopniu nabyte czy trenowane umiejtnoci mog sprawdzi siw pozaterapeutycznej rzeczywistoci. Bez wikszych nieprzyjemnychkonsekwencji masz okazj przekonania si o tym, co moesz zyska a costraci podejmujc okrelone ryzyko, czy zachowujc si zgodnie z nowo

poznanymi sposobami radzenia sobie w konkretnych sytuacjach.


35/166

35

7. Wzajemne kontakty i wynikajce z nich dowiadczenia mog stanowipodstaw uczenia si nowych zachowa. Wanym (niektrzy sdz, e

najwaniejszym) elementem tego uczenia si s interakcje midzyuczestnikami grupy oraz midzy pacjentami a terapeut. Te za mogpoprawnie rozwija si, gdy kady z czonkw grupy bdzie szczerzewyraa to, co odczuwa w kontaktach ze wsppacjentami, a take wrelacjach z klinicyst.

8. Terapeuta prowadzcy grup nie zajmuje si udzielaniem konkretnych radi dostarczaniem cile okrelonych sposobw radzenia sobie z problemami.Jego rol jest utrzymywanie pozytywnego nastawienia u czonkw grupy,tworzenie sprzyjajcej atmosfery poprzez wzmacnianie inwencji pacjentw,zachcanie do konstruktywnego wypowiadania si, do dzielenia simylami, uczuciami i przeyciami, podobnymi dowiadczeniami.

9. Udzia w terapii grupowej wie si z przestrzeganiem nastpujcych zasad:Konieczna jest pena dyskrecja i zachowanie w tajemnicy zarwno

o ujawnianych w trakcie leczenia informacjach, jak i o samym przebieguterapii. Omawianie wypowiedzi poszczeglnych pacjentw powinno miemiejsce tylko w czasie sesji a nigdy poza nimi, na zewntrz; tu pozakoczeniu spotkania w danym dniu, po opuszczeniu pomieszczenia,w ktrym przebiegao posiedzenie, a czasie wsplnego powrotu do domu.Z chwil zakoczenia sesji naley zaniecha dyskusji o tym, co zdarzyosi w danym dniu.

Ustalenia poczynione w trakcie zawierania kontraktu grupowego,obejmujce czas rozpoczcia spotkania w konkretnych dniach tygodnia,

powinny by cile przestrzegane. Systematyczne i punktualneprzychodzenie na posiedzenia jest niezmiernie istotne dla sprawnegoprzebiegu terapii grupowej. Spnianie si lub chodzenie w kratkdezorganizuje prac grupy, a tym samym przewidywany terminzakoczenia caego cyklu leczenia nie bdzie mg by dotrzymany. Tunie tylko ucierpi na tym opuszczajcy zajcia pacjent, ale caa grupa.Absencja nawet jednego uczestnika moe powanie zuboydotychczasowe interakcje wewntrzgrupowe. Niepeny skad grupy moesprawi, i stanie si ona zupenie innym, zwykle mniej korzystnym dlaracji terapii, zespoem.

Naley unika spotka ze wsppacjentami poza miejscem, w ktrymprzebiega terapia grupowa. Koleestwo czy przyja z innymiuczestnikami moe przeksztaci interakcje w niepodanym kierunku,

czynic z grupy teren do rozwijania zwykych relacji spoecznych, moeupoledzi j jako form leczenia. Zbytnie zblianie si dwch lubtrzech czonkw, nawizywanie przyjacielskich wizi, zawsze w jakimstopniu moe znieksztaci sposoby reagowania i zachowania wobecinnych z grupy. Solidarno przyjanicych si osb moe nakazywa imzatajanie pewnych spraw, dochowanie tajemnicy, traktowanie niektrychinformacji mogcych mie doniose znaczenie dla postpu terapii jako


36/166

36

koleeskich sekretw. Pacjenci naruszajcy t zasad, majcy bliszykontakt ze sob, mog zosta poproszeni o grupowe rozliczenie si z tego,

i to zwykle w stosunkowo krtkim czasie od zauwaenia przez terapeuti pozostaych pacjentw nasilajcych si zayoci (MacKenzie, 2000).

Dyskusja nad tymi punktami powinna toczy si bezstresowo,w atmosferze lunej, opierajcej si na komentarzach rozmowy przyszychuczestnikw grupowej

Documents

Sikorski Psychoterapia